BEYAZZAMBAKLARÜLKESİNDE

(BIR MILLETIN UYANIŞI)

Hayat Yayınları: 20Başarı Dizisi: 12

Kitabın Adı: Beyaz Zambaklar ÜlkesindeYazarı: Grigory Petrov

Türkçesi: Prof. Dr. Ali Haydar BeyKitap Editörü: Hurşit İlbeyi

© 1998, Hayat Yayıncılık İletişim, Yapım,Eğitim Hizmetleri ve Tic. Ltd. Şti.

Tüm yayın hakları anlaşmalı olarak HayatYayınları’na aittir.

Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir; izinsizçoğaltılamaz, basılamaz.

ISBN: 978-975-8243-20-4Sertifika No: 12451

Kapak Tasarım : Ahmet Çelikİç Tasarım: Gonca Özdemir

Hayat Yayın GrubuNişancı Mahallesi Davutağa Caddesi No:26/1

34050 Eyüp-İstanbulTel:0212 613 11 00 GSM:05302909978

Faks:0212 613 11 55www.hayatyayingrubu.com -editor@cilekyayinlari.com

twitter.com/hayatyayingrubu -facebook.com/hayatyayingrub

BEYAZZAMBAKLARÜLKESİNDE

(BIR MILLETIN UYANIŞI)

GRIGORY PETROV

Petrov’a ve Eserine Dair

Grigory Petrov, başta Rusya olmaküzere Bulgaristan’da da en çok okunanünlü bir Rus yazarıdır. Yazarın 32 eseride Bulgarca’ya çevrilmiş ve her eseri 8-10 baskı yapmıştır. Petrov, yazıhayatına atılmadan önce Lev Tolstoy,Vladimir Korolenko, Anton Çehov,Maksim Gorki, Leonid Andreev gibidönemin ünlü Rus yazarlarıyla tanışmışve özel dostluklar kurmuştur. Yine dünyayazarlarından Anatole France, AntonioFugacaro, Knut Hamsun ve birçokAvrupalı ve Amerikalı yazar ve

sanatçıyla da yakın ilişki içine girmiş,fikir alışverişinde bulunmuştur.

Engin bilgisiyle Petrov, tüminsanlığın daha rahat bir hayatsürmesini, yücelmesini ve mutluolmasını arzu etmiş ve bu doğrultudaeserler vermiştir. Özellikle yoksul köylüve işçilerin geri kalmışlıktan veezilmişlikten kurtulması yönünde çabagöstermiştir.

Petrov, 1868 yılında, Petersburg’unYamburg kasabasında, yoksul bir aileninçocuğu olarak dünyaya geldi. Babasıgarsonluk yapıyordu. Hayatın tümzorluklarını daha genç yaşlarda hisseden

Petrov, yeryüzünün daha aydınlık,mutluluk dolu ve daha insancayaşanabilir olması yolunda zihinyoruyordu. O da tıpkı Tolstoy gibi birçırpıda insanları müreffeh ve mutlukılacak, yeryüzünü bir anda cenneteçevirecek çözümler arıyordu.

Bu özlemle 5. sınıfı bitirdikten sonraiçinde cennetten bahsedilen İlahiyatOkulu’na devam etti. Genç öğrenciherşeyin nedenini ve nasılını, insanayararının ne olduğunu sorduğundanöğretmenlerininin dikkatini çekmişti.Daha o yaşlarda küçük zihni şu fikirlerledolmuştu.

“İnsanoğlu, yeryüzünün en değerlivarlığıdır. O, yaratan Rabb’inbaştacıdır. Dünyada var olan her şeyinsan içindir. Yeryüzünün zenginliklerive güzellikleri insan için yaratılmıştır.İlim, felsefe, sanat ve din hep insanınolgunlaşması için vardır. Bunlarınherbiri insanlığa hizmet etmek içinoluşmuştur. Eğer tüm bunlar yeryüzündedaha mutlu, daha aydınlık ve gerçektencennet hayatı sunmaya ve kurmayahizmet etmeyeceklerse hiçbir önem vedeğer taşımıyorlar demektir.”

Büyüyüp geliştikçe bu düşüncelerzihninde iyice pekişmeye başlamıştır.

Yaşamı boyunca da aynı düşünceleritaşıdı, savundu. O, bilimi, felsefeyi vesanatı her zaman insanlığı geliştirmek veyükseltmek amacıyla öğrenmiş, insanlarıve toplumları da bu bakışaçısıylaincelemiştir.

İlahiyat Okulu’nun EdebiyatBölümü’nde eski ve yeni birçok dilöğrenmiş, Medeniyet ve Sanat Tarihiderslerine devam etmiş, bu bilgilerinidaha sonraları “Sanat ve Hayat” adlıeserinde topluma sunmuştur.

Petrov, rahip adayı sıfatıyla toplumadaha çok yararlı olabileceğineinanıyordu. Doğrusu Profesör ve Rahip

Petrov’un bu amaçla giremeyeceği yerolamazdı. Asıl amacı, yeryüzünü bircennete dönüştürmekti. Petersburgşehrindeki soylu ve varlıklı ailelernezdinde yüksek bir konumdaydı artık.Öyle ki Çarlık sarayına bile girmiş,Grandükler’in eğitimini üstlenmişti.Bütün bunlara rağmen Aydın Rahibinyüreği işçi sınıfı ve yoksullar içinçarpıyordu. “Doktor, sağlıklı olanlardançok, hastalar için gereklidir”düşüncesiyle, zorluklar ve sıkıntılariçinde kıvranan yoksullara, eğitimsizkalmışlara, işçilere özel vaazlarvererek, onları aydınlatmayaçalışıyordu.

İlgiye, gerçeğe ve bilgiye susamışbinlerce eğitimsiz işçi ve köylü onunvaazlarını dikkatle ve sevgiyle dinliyor,Petrov’a hayranlık duyuyorlardı. Biryandan da “sömürülen emeğin görkemligeleceği”ne dair çeşitli gazetelerdemakaleleri yayınlanıyordu.

1900’lü yıllara doğru Petrov, artıktüm Rusya’nın severek okuduğu bir halkyazarı olmuştu. Önceleri düşük tirajlı vepek bilinmeyen bir gazeteyken, GrigoryPetrov’un başyazar olmasıyla “RuskoeSlova” gazetesinin tirajı birden bire500.000’e fırlamıştı. Bunun yanısıraPetrov, milyonlarca basan ve tüm

Rusya’ya dağıtılan bir dergi deyayınlıyordu. Eserleri başta Çince veJaponca olmak üzere birçok yabancı dileçevriliyordu. Bir eserinin İngilizceyeçevrilmesi münasebetiyle İngilizy a z a r l a r d a n William Weyling,“Rusya’nın Misyonu” adlı kitabındaPetrov’dan övgüyle söz ederek şöylediyordu:

“Grigory Petrov, Ruslar’ın ensevilen bir hatip ve yazarıdır. Bu kişininvaazlarına hergün onbinlerce insankatılıyor. Hitabeti güçlü ve etkileyicidir.Eserlerinin on milyonlarca adediRusya’da elden ele dolaşıyor. Kitapçı

v i t r i nl e r i nd e Petrov’un eserleribaşköşeye konuyor. Edebiyat, felsefe vedin alanındaki tartışmalarda son söz hepGrigory Petrov’undur.”

Petrov’un böylesine büyük bir ünkazanarak tanınmasını dönemin kiliseçevreleri içlerine sindiremediler ve herfırsatta aleyhte sözler sarf etmeyebaşladılar. Petrov, bunun üzerine1907’de rahip giysisini üstünden atıpdin adamlığından istifa etti. Sivilkonumuyla edebiyat ve felsefeçalışmalarına hız verdi. Rahipliğisırasında adaylığını koymadığı haldeİkinci Duma Meclisi’ne milletvekili

seçilmişti. O ise bütün hayatını yazarlığaadadı.

“Novoe Uremiya” gazetesinin en ünlüyazarlarından Menşikof, Petrov’un,hergün derslerini ve çeşitli yerlerdekikonuşmalarını hiç aksatmadan yazmayısürdürmesine hayret ediyordu.Menşikof, Petrov’un hergün 2000 satıryazdığını hesaplamıştı.

Petrov, Rus halkının insan hakları veözgürlüğü için en çok mücadeleedenlerin başında geliyordu. O, birçokgörmeyen gözlerin görmesini sağladı.Çevresine bilgi ışıkları saçtı, uyuyankitleleri uyandırdı.

Bütün bunlar Rus egemenlerinindikkatinden kaçmıyor ve Petrov’a dişbiliyorlardı. Çarlığın uyguladığı baskıve zulme karşı aleyhte tavır takındığıiçin hakkında soruşturmalar açıldı.

Petrov, Bolşeviklerle (komünistler)de anlaşamıyordu. Çünkü o daha genişbir özgürlükten yanaydı. Bolşeviklerirahatsız eden bu görüşleri nedeniyleonlar tarafından takibe alındı, çeşitlibaskılar gördü. 1920’de çocukları veyakın çevresi ihtilal kaosunda hayataveda etmişlerdi. Kırım’dan İstanbul’ahareket eden vapurun en son yolcusuPetrov’du. Son anda vapura yetişerek

hayatını kurtarmayı başarabilmişti.Diğer Rus ilticacılarıyla birlikte bir

süre İstanbul’un Yeşilköy semtindesefalet içinde yaşadı. Daha sonraTrieste’ye nakledilen ilticacılararasındaki Petrov’u Sırp aydınlarıtanıdı ve sefaletten kurtulmasınısağladılar. Sırp yönetimi de kendisiniBelgrad Üniversitesi’ne profesör olarakatadı ve devlet demiryollarında dilediğiyere ücretsiz seyahat edebilmesineyarayan bir paso verdi. Bu vesileylePetrov, Yugoslavya’nın çeşitlibölgelerinde “İnsanlık Kültür veMedeniyeti, Emek ve Dayanışma”

konuları çerçevesinde bir dizikonferanslar verme fırsatını yakaladı.

Sırpça’yı kısa bir sürede anadili gibikonuşmayı öğrendi. Birkaç yıl içindetren ve otomobille, kimi zaman da yayaolarak Yugoslavya’yı bir uçtan bir ucadolaştı; her gittiği yerde ateşlikonferanslar verdi. Konferanslarındaüniversite öğrencilerinden profesörlere,askerlerden köylülere, Hrıstiyanlar’danMüslümanlara kadar toplumun herkesiminden farklı insanların ilgisiylekarşılaşıyordu. Bir keresinde seyahatiİştip’e kadar uzanmışkenSaraybosna’daki Müslüman kadınlara,kadın hakları ile ilgili bir konferans

verdi.Sırp yönetimi kendisine çok yardımcı

o l u y o r d u . Ministir Pribiçeviç’inBaşbakan olduğu dönemde hükümetinsağladığı kolaylıklar sayesindeYugoslavya’da tam 1500 konferansverdi. Üniversitede verdiği dersler vesohbetlerle de ülkenin en tanınmış kişisihaline geldi. Aynı zamanda eserleriBulgaristan’da da ilgi görmeyebaşlamıştı. Eserlerini Dr. Bojkofçeviriyordu.

Bulgar yazar G. Baltaciev, Petrov’unBulgarca yayınlanan eserleriyle ilgiliNaradna Tzelina dergisinde şunları

yazıyordu:“İnanıyorum ki biz Bulgarlar bir ulus

olarak topyekün yok olmazsak, bunuGrigory Petrov’un kütüphanelerimizdekieserlerine borçlu olduğumuzu iftiharlasöyleyebiliriz.

İnanıyorum ki çok yakında bukitapların herhangi bir okul veya milletkütüphanesinde bulunmayışını suç olarakkabul edeceğiz; özellikle de BeyazZambaklar Ülkesinde adlıFinlandiya’ya dair kitabı.

Millet adına yazılmış böyle bir kitapenderdir. Bu kitap herkes için değerli veyararlıdır. Kitabı okuduğunuzda yazarın

sizi nasıl sürüklediğini,kanatlandırdığını hissedeceksiniz. Sankiyazar şunları fısıldıyor gibidir:

‘Bir şu ülkeye bak, bir de doğalzenginliklerden yoksun, kıraç göllerledolu bir ülke olan Finlandiya’ya bak!Orası da senin ülken gibi bir zamanlarişgal altındaymış, yabancı kamçısıaltında inlemekteymiş. Bu ülke, 60-70yıl içinde akıllara durgunluk veren birdevrim yapmış, ileri ülkelerle yaptığıyarışta rekor kırmış. Bu ilerlemeyi deöyle büyük bilim adamları, güçlüliderleri olmadan yapmış. Ama güçlünesiller, büyük yurtseverler, çalışmayıseven yurttaşlar, inançları granit gibi

sağlam bir toplum yaratmışlar. Ülkeninyetiştirdiği bu insanlar, isimsizkahramanlar, yer altında çalışan işçiler,halkın aydınlanması için çalışan kültürsavaşçılarıdır. Yalnızca yurtlarını vehalklarını düşünmüşler ve bu uğurda herşeylerini feda etmektençekinmemişlerdir.

Bir kez de tükenmez doğalzenginliklere ve doğa güzelliklerinesahip olan kendi ülkeni düşün. Bizzatkendinin, çevrenin bu milli servetlerinasıl yok ettiğini ve yeni bir sömürgeliğeyol açtığını düşün!

Bu durum karşısında sıkılmaz mısın,

utanmaz mısın?”Beyaz Zambaklar Ülkesinde

kitabının Türkçe tercümesi basınımıztarafından da ilgiyle karşılanmıştır. MilliTalim ve Terbiye Heyeti ReisiMehmet Emin Bey, “HayatMecmuası”nın 74. sayısında kitaptanövgüyle söz ediyordu:

“Elimde olsa Haydarpaşa-Ankaraarasında seyahat eden her bir yolcununeline bu kitabı tutuşturur, kitabıokuturken bir yandan da çevrede bulunantoprak yığını köylere baktırırdım.Öğretmen olsaydım, çocuklara,bulunduğum şehrin kenar semtlerini

gezdirirken, evlerde konuşulanlarıtekrarlatırken yeme-içme, giyim-kuşamtarzlarını gösterirken GrigoryPetrov’un kitabından sayfalar okurdum.

Komutan olsaydım, askerlerimintoplandıkları koğuşlara bu kitabın bazısayfalarını kopya eder ve asardım.Düşüncelerin davranış ve yaşantıüzerindeki etkisine inandığımdan bukitaptan yararlı sonuçlar beklerdim.

(...) Şu toprak yığınından ibaretköylerin, ortasından lağımlar akansokakların kalkmasını içtenlikle arzuediyorsanız, bunlardan iğrenen birtoplum oluşturmak zorundasınız. İşte

Beyaz Zambaklar Ülkesinde bizlerebunları telkin ediyor.

(...) Eserin en güzel bölümlerindenbiri de, askeri kışlaların nasıl bir halkokulu olduğunu anlatan kısımlardır. Bubölümler bizim için baştan sona birprogram modelidir. Birçok köyde dahauzun yıllar öğretmen bulundurmakimkânını elde edemeyeceğiz. Onun içinköylümüz temel eğitimini kışlalardaalacaktır. Finler’in kışlalarına soktuklarıruh, aynen bizim ideallerimizi deyansıtıyor.

Kitabı okuyup bitirdikten sonraçevredeki toprak köyler yıkılıp gidiyor.

Herşeyden ancak alay etmek niyetiyle,eğlenmek için söz eden, ruhsuz, benciltipler yanınızdan uzaklaşıyor. Yalnızhalk sevgisini, yurt aşkını duyuyorsunuz.O zaman Beyaz Zambaklar Ülkesi’ninne demek olduğunu anlıyorsunuz.” (26Nisan 1928)

Maarif Emini (Milli Eğitim Müdürü)İsmail Habib Bey, Adana MıntıkasıMaarif Mecmuası’nın 5. sayısındaşöyle yazıyordu:

“Demokrat bir millet ne demektir,

topyekün bir millet nasıl yükselir,aydınların halka karşı rolü nedir, gerçek

yurtseverlik nasıl olur? Halka gerçekhizmet nasıl yapılı? Bir avuç aydınınkendilerini halka adayanfedakârlıklarıyla, bütün bir ulus nasılcehennemden cennete yükselir? Bütünbunları o küçük kitapta bir solukta vebütün ruhunuza sindirereköğreneceksiniz.

Kitabın asıl değeri bize Finlandiya’yıtanıtmasında değil, orayı tanıtırken,bizlere de bizim ne olduğumuzu ve neolacağımızı göstermesindedir. Sanki buiki milyonluk Fin milleti, büyük akrabasıolan bizlere bir kolaylık olsun diyetuttuğumuz çağdaş uygarlık yolunda dahakararlı, daha güvenli, gideceğimiz yolu

daha bilinçli görerek yürümemizisağlamak için o deneyimigerçekleştirdiler. Onlar, bizim debaşaracağımıza yalnızca bir örnek değil,bir kanıttır.” (15 Mayıs 1928)

Aksaray Valisi Ziya Bey, “AksarayVilayet Gazetesi”nin, ikinci yılının 90.sayısında, halka hitaben bir bildiriyayınlayarak eseri şöyle tavsiye etmiştir:

“Bataklık ve ölüm vadisi, yoksullukve sefalet yuvası olan, Finlandiya diyebilinen, yeryüzünün ta kuzeyinde, kışıuzun, toprakları verimsiz ve çorak birülkede; köy kooperatiflerinin, köyöğretmenlerinin, gönüllü doktorların

gayret ve aydınlatmalarıyla, bugün nasılmutluluklar ve güzellikler ülkesiolduğunu; halk gücünün en küçükortaklık ve belirtisinin aynı yıl içinde neşekilde biri yüze, bine, on bine, milyonaçıkarttığını servetler ve mutluluklarfışkırttığını gösteren Beyaz ZambaklarÜlkesinde adlı kitaptan bazı bölümleriVilayet Gazetesi’nde tefrikaettiriyorum.” (21 Haziran 1928)

“Vakit Gazetesi”nin BaşyazarıMehmet Asım Bey, gazetenin 3742 nolusayısında özetle şunları yazıyordu:

“Grigory Petrov’un kitabı, aslındahalk yığınlarının kolayca zevk

almayacağı bir konuyu ele almaklabirlikte, nasıl olmuş da Bulgaristan gibiküçük bir ülkede, iki yıl içinde 7 baskıyapma başarısını göstermiştir? Herşeyden önce bu başarıyı elde eden gücükitabın üslubunda aramak gerekir.Yazarın, en karmaşık sosyal meseleleribir takım basit örneklerle sıradan halkyığınlarına öyle bir anlatışı var ki, bualandaki ustalığını, ancak uzun yıllaryazıyla uğraşmış olanlar takdir edebilir.İ ş t e Grigory Petrov’un uluslarıntoplumsal kalkınmalarıyla ilgili olup dasosyologlar tarafından bile anlatımındazorluk çekilen birtakım sorunları birkaçfırça darbesiyle okuyucuların zihninde

canlandırmayı başarması, ruhlarındaülke ve kalkınma arzusu taşıyangençlerin bu yeteneklerini ateşli birvatan ve millet aşkına dönüştürebilmesi,Beyaz Zambaklar Ülkesinde’nin ensürükleyici halk romanlarından bilefazla ilgi görmesini sağlamıştır.” (9Haziran 1928)

Muallim Ziyaettin Fahri Bey, HayatMecmuası’nın 80. sayısında şunlarıyazmıştır:

“... Kitabın Suomi’nin Tarihi isminitaşıyan bölümünde, yazar Finlandiya’nıntarihini çiziyor. Bu tarihin son aşamasıFin kültürünün hayranlık uyandıran

gelişimidir.Diğer on bir bölüm, Finlandiya’nın

düşünce gelişimini yakından incelemişbir yazarın izlenimleridir. Buizlenimlerin ağırlık merkezi, birzamanlar bataklıklar diyarı olanF i nl a nd i ya ’ yı Beyaz ZambaklarÜlkesi’ne dönüştüren kültürel ve sosyalçalışmaların anlatımıdır. Bu çalışmalararasında Finli aydınlarla halkarasındaki sıcak ilişki ve yakınlaşmanınbüyük yeri var.

Kitabın özelliği de zaten buradangeliyor. Bu aydınların içinde özellikleSnelman’ın hayatını ve çalışmalarını

anlatan bölüm, Beyaz ZambaklarÜlkesinde eserinin ilgi ve dikkatleokunacak kısmıdır. Halkı aydınlatmak,bilginin ve yükselmenin anlamını halkaöğretmek için Snelman’ın duyduğu derinaşk, onu karşımıza bir demokrasihavarisi olarak çıkarıyor.

Onun bilinci, tüm Fin toplumununinancını etkileyen sentezler yaratıyor. Oadeta “fenâ-fıl cemiyet” (toplumdayokoluş) hazzını tatmış, onun sırlarınaerişmiş bir mutasavvıftır.” (7 Haziran1928)

Muallim Kemalettin Kaya Bey,“Hakimiyet-i Milliye”nin 2480.

sayısında şöyle yazıyor:“Kitabın 77. sayfasındaki Reçel Kralı

Jarvinen’in hatıraları okunurken, insanheyecanlanmaktan kendini alamıyor.Kurabiye satan bir çocuk üzerindeetkileyici bir konuşmanın ne kadarolumlu sonuçlar doğurduğunu göstermesiaçısından, özellikle toplum eğitiminikendine ideal edinmiş fedakâröğretmenlerimiz için büyük bir teşvikkaynağı olacaktır.” (6 Haziran 1928)

Muallim Şemsettin Sami Bey, Sinopgazetesinin 593. sayısında şöyle yazıyor:

“Ben şahsım adına bu eseri hayranlıkve millî bir heyecanla okudum. Ne yalan

söyleyeyim gözlerim yaşararakokuduğum bu kitapta; harap olmuş birülkeyi imar eden, yurdun gelişmesi veyükselmesi için hiçbir sınıf farkıgözetmeden hep birlikte ve aynı amaçlaçalışan; bataklıkları kurutan, sarı tenli,uçuk dudaklı, zayıf bilekli insanlarlaçalışarak, bataklıklarını gül bahçelerineve zümrüt ovalar hâline; sarı tenliinsanlarını tunç rengine, uçuk dudaklıçocuklarını yakut kızıllığına, zayıfbilekli çocuklarını demir bilekleredönüştüren bu çalışkan Finler’i kalbimve benliğim alkış ve takdir tufanıylakarşıladı. Millî şuurun bu kadarolağanüstü ve benzersiz olduğunu

bilmezdim. Ancak bu kitabı okuduktansonra bildim ve öğrendim.

Bataklıklardan uzakta, şenbülbüllerin, kanaryaların özgürnağmelerinin titreşimleriyle çalkanan birvatanda yaşıyoruz. Allah’ın güleç yüzlügüneş ışıklarının hüzmeleriyle yıkanan,bir kalp gibi çarpan vatan parçası,mehtaplarıyla bereket iklimindeyüzüyor. Tabiatın nadide güzellikleriyledolu yurdumuzun geri kalmış bölgeleriniyalnızca ilmin ışığında imar etmek,eğitimsiz insanlarımıza okuma-yazmaöğretmek, bugün biz aydınlara düşen enacil görevdir. Beyaz Zambaklar

Ülkesinde ve Mefkûreci Muallim adlıeserler, bugünün birer Rubab-ıŞikeste’si ve Şermin’idir. Vazifemizinşakaya gelmez kutsallığını ve değerinikavrayıp takdir edelim ve bir dakikageçmeden çalışalım.” (25 Ekim 1928)

Konya’da yayınlanan Babalık veKırklareli’nde yayınlanan Yeşilyurtgazeteleri de Beyaz ZambaklarÜlkesinde eserinden övgüylebahsetmişler ve kimi yerlerinialıntılamışlardır.

Kitabın Türkçe’ye tercümesi Bulgarbasınında da çeşitli yankılar yapmıştır.Örneğin, Stefan Bratovanov, Zname

gazetesinin 8 Mayıs 1928 tarihlisayısında özetle şunları yazmıştır:

“... Profesör Ali Haydar Bey, bizdeçok iyi tanınan, Rus yazarı GrigoryPetrov’ u n Beyaz ZambaklarÜlkesinde adlı eserini Türkçe’yetercüme etmekle isabetli davranmıştır.Bu kitabın bizim ülkemizde olduğu gibi,yeni Türkiye’de de birçok insantarafından büyük bir ilgiyle okunacağınakuşku yoktur. Kitabın baskısı gözalıcıdır. Türk dilinin ifade ve deyimzenginliği, eserin üslûp ve anlamyönünden oldukça akıcı ve telif gibigüçlü olmasını sağlamış ve bu açıdan

çeviri eserin değeri bir kat dahaartmıştır.”

Beyaz Zambaklar Ülkesinde adlıe s e r , Müdafaa-i Milliye Vekaleti(Milli Savunma Bakanlığı) tarafındanaskerlere tavsiye edilmiş ve MaarifVekaleti (Milli Eğitim Bakanlığı)tarafından da öğretmen okullarının sondönem mezunlarına birer adet hediyeedilmiştir.

Profesör Ali Haydar Bey13 Kasım 1929, Ankara

Bulgarca Çevirinin Önsözü

1909 ve 1910 yıllarında iki kezFinlandiya’yı ziyaret etme fırsatıbuldum. Diğer ülkelerden çok farklı birgörünüme sahip olan Finlandiya’nınkonumu çok dikkat çekicidir.İnsanlarının düşünceleri, ruhsal yapıları,dünya görüşleri bizimkinden çokfarklıdır. Bu insanları inceleyecek olanbiri, onların sanki dünyamıza değil debaşka bir gezegene ait olduklarınızanneder. Finliler, insana İncil’de sözüedilen Beyaz Zambaklar’ı hatırlatıyor.

Beyaz Zambaklar Ülkesine dair

anılarımı ve izlenimlerimi 1914 yılındaSouremenna Misal (Çağdaş Düşünce)dergisinde yayınlamış ve o konudaşunları yazmıştım:

“... Avrupa’nın hiçbir ülkesindeFinlandiya’da olduğu gibi büyük birkültürel ilerleme yaşanmamıştır.Finlandiya’nın Avrupa’nın en gençülkelerinden biri olması da ayrıca kaydadeğerdir. Fin halkı, bir zamanlar Uralboylarından kalkmış, Volgasahillerinden geçmiş, bir süreBulgarlar’a komşu olarak yaşamışlardır.

Barışçı bir yapıya sahip olan Finler,kimsenin kendilerine saldırmayacağı,

kendilerinin de kimseyi tedirginetmeyecekleri sakin bir yurt aramışlar vebugünkü yaşadıkları yeri kendilerineyurt edinmişlerdir. O zamanlar uzaksayılan bu bölgede hiçbir ulusbulunmuyordu.

Bugünkü Fin toprakları yüzlerce yılRusya ile İsveç arasında doğal bir kalehizmeti görmüştür. Bölgede genişbataklıklar ve girilmesi zor ormanlarolduğundan ne Ruslar, ne de İsveçlilerbu topraklardan ordularını ve ihtiyaçmaddelerini geçirememişlerdir.

1808 yılından itibaren Finlandiya birRus eyaleti oldu. Bu durum I. Dünya

Savaşı’na kadar sürdü. Bu süreçteFinlandiya Çar I. Alexandr tarafındanverilen imtiyazlar nedeniyle kendi içindebağımsız oldu, yasalarını ve yönetiminikendisi belirleme hakkına kavuştu.

Petrograd ile Vyborg arasındakiuzaklık trenle iki saattir. Petrograd’tabizzat Fin memurlarının görev yaptığıözel bir tren istasyonu vardır. Bu ilk Finistasyonundaki özellik bile hemendikkat çeker. Ruslar’ın tren istasyonlarıgenellikle pislik içindedir. Biletgişelerinde sürekli kargaşa yaşanır.

Petrograd’daki Fin istasyonu ise pırılpırıldır. Orada tam bir sessizlik ve

düzen hâkimdir. Her iki ülkeye aitvagonlar arasında bile çok farklılıklargöze çarpmaktadır. Rus vagonları tıpkıbizim vagonlara benziyor. Her yeritükürük içinde, duvarlar karalanmış vekir içindedir. Yolcuların kendiaralarında veya kondüktörlerletartışmaları ve gürültüleri hiç eksilmez.

Fin vagonlarında ise Almantrenlerinde olduğu gibi yerlernumaralıdır; her yolcu kendi yerindeoturur ve asla yer kavgası yaşanmaz.Kompartımanlarda hiç kimse yükseksesle konuşmaz sigara ve pipo içmez vekesinlikle yerlere tükürülmez. Tümvagonlar örnek alınmaya layık bir

temizlik içindedir. Gece seyahat etmekdurumunda olan üçüncü mevki yolcularıiçin bile temiz çarşaf ve yorganlarınserili olduğu yataklar hazırlanmıştır.Bunlar için cüzi bir ücret ödenir.Kısacası tüm seyahatleriniz boyuncaasla rahatsız olmazsınız. Eğeruyumuşsanız, kompartımanda bulunanlarasla yüksek sesle konuşmazlar. ZatenFinler yüksek sesle konuşmayıbilmezler.

Finler’in Helsinki dedikleriHelsingfors’ta, Vipuri dedikleriVyborg’da ve diğer şehirlerde, cadde vesokaklar insanlarla doludur. Gruplar

halinde veya bir başına gezinen insanlar,tanıdıklarıyla selamlaşır, konuşur amaçevrelerine rahatsızlık vermezler.Caddelerde yüksek sese rastlamakzordur.

İşte yalnız bu durum bileFinlandiya’da Rus medeniyetinin(!)bulunmadığının ilk işaretidir. Polislerbağırmaz, faytoncular asla gürültüçıkarmaz, yolda rastlaşanlar boğazlarınıyırtarcasına yüksek sesle düşünce veduygu alışverişine kalkışmaz. Hiç kimseaklına estiği zaman, dilediği yerde çalgıçalmak ve şarkı söylemek hakkına sahipolduğunu aklından bile geçirmez.Hâlbuki Avrupa’nın birçok ülkesinde

örneğin Fransa’da bile gece yaşanansokak gürültülerinden uyumak zordur.

Beyaz Zambaklar Ülkesi’nininsanları, her şeyden önce başkainsanların hak ve özgürlüklerinidüşünürler. Orada özgürlüğün değeribüyüktür. Ama bu ülkede özgürlükdemek, başkalarını rahatsız etmek demekdeğildir.

Finlandiya’da seyahat ederken biryolcu olarak istasyonda iner ve büfedengönül rahatlığıyla alışverişyapabilirsiniz. Avrupa trenlerininyolcuları büfenin ne demek olduğunu iyibilirler. Oralarda herşey asıl fiyatının

birkaç misli fazlasına satılır.Finlandiyada ise en azından benim

gördüğüm tren istasyonlarında ve şehirlokantalarında satış yoktur. Büfenin veyalokantanın orta yerine mükemmel birsofra kurulmuş ve etrafına yemeklerdizilmiştir. Raflarda tabaklar, çatal,kaşık ve bıçaklar sıralanmıştır. Her şeymasanın üzerinde açıktadır. Yemekservisi yapan, hesap gören garsonlar vediğer hizmetliler yoktur. Acıkmış biryolcu sofranın başına geçer, raftan aldığıtabağa beğendiği yemekten dilediğikadar alıp, içeceğini kendi doldurur.Afiyetle doyduktan sonra kasaya giderekyemeğin bedelini öder. Fiyatlar da

oldukça ucuzdur. Yerine göre 1 veya 1,5Mark’tır.

Vyborg’ta, Fince ravintol denilen birotelde iki hafta kadar kaldım. Ayrılırkenhesabı istedim. Otelci kaç gün kaldığımıve kaç öğün yemek yediğimi hesappusulasına benim yazmamı isteyincehayretler içinde kalarak istenileni yaptımve sadece pusulada belirtilen miktarıödedim.

Finlandiya’da bindiğiniz tramvaylardabiletçi veya kontrolör göremezsiniz.Yolcular ulaşım ücretini bir kutuya atarve dilediği yere kadar seyahat eder. BirFin öğretmeni bana bunun nedenini şöyle

izah etti:_ Eğer halka güvenmeyip de Rusya’da

olduğu gibi biletçi veya kontrolcükullanmak isterseniz, kontrolcuları dakontrol etmek gerekir. Biz kontrolcüyedeğil, halkımıza inanırız, insana inanırız.

Bir keresinde Grigory Petrov’labirlikte Helsinki’deki Millî FinTiyatrosu’na gitmiştik. Tiyatro binasıgranitten yapılmış görkemli bir binadır.O gece Kitab-ı Mukaddes’in Hâbil veKâbil hikâyesini konu edinen bir oyunsahneleniyordu. Ancak Kâbil ileHâbil’in kişilikleri Kitab-ıMukaddes’in bize öğrettiğinden çok

farklı yorumlanmıştı.Hâbil, zayıf ruhlu, âciz, miskin, uysal,

ürkek, kısacası iradesiz bir kişilikolarak sunuluyordu. O her şeydenkorkuyor, herkese boyun eğiyor ve bütüniyilikleri yukarıdan bekliyordu. Hâbilçok sağlam bir ahlâka sahip olmasınarağmen sevimsiz ve sıkıcı bir kişilikörneği sergiliyordu.

Kâbil ise sert yaradılışlı, düşünce vedavranışlarıyla tam bir zalim olarakçıkıyordu karşımıza. O, Hâbil gibi zayıfve güçsüz bir kardeşin varlığınadayanamıyor, yüreğinin ve iradesininzayıflığından dolayı kardeşini

aşağılıyor. Sonunda dayanamayıp onuöldürüyor. Kâbil, Hâbil’lerle dolu bircennette yaşamayı reddediyor. Oradankaçıyor ve yeryüzüne iniyor. Ateşikeşfediyor. Yeni bir yaşam kültürünüoluşturuyor. O uzaklarda olan değil,yanıbaşmda bir cennet yaratmak istiyor.Ama bu öyle bir cennet olsun ki, aslakendisine bahşedilmiş bir cennetolmasın. Kendi alınteriyle, kendiemeğiyle kazanılmış bir cennet olsun!..

Bu oyunla Fin ulusunun yeni özelliğiortaya konulmak istenmişti. Kitab-ıMukaddes’in kendilerine cennet diyesunduğu Asya’dan göç ettikten sonra,

bataklıklarla ve ormanlarla dolu biryeri kendilerine yurt kabul etmişler veorayı cennete dönüştürmüşler. Gerçektende önceki dönemlerde bataklık veormanlıktan ibaret yaşamdışı bir yerolan “Suomi”1 Finlerin üstün çabalarısonucunda adeta bir cennet olmuştur.

Bugün Suomlar, bataklık, kayalık veormanlıklardan ibaret bir bölgeyi imaredip cennet bahçesine dönüştürmeyibaşarmışlardır. Onlar bu cennetbahçelerinde İncil’de sözü edilen BeyazZambaklar gibi lekesiz, saf ve masumbir hayat yaşamaktadırlar. Finler’intemiz ahlâklı oluşları yalnızca özelhayatlarında değil, toplumsal

yaşantılarında da görülmektedir.Profesör Çuprov, kaleme aldığı

ekonomiyle ilgili bir kitabındaFinlandiya ile Rusya demiryollarıarasında güzel bir karşılaştırma yapıyor.Kitap bu yönüyle Fin demiryollarıyönetimindeki intizam ve huzur ile Rusdemiryolları yönetimindeki, yolsuzluk,hırsızlık ve kargaşayı net bir biçimdeortaya koymaktadır.

Sayma Gölü’yle, FinlandiyaKörfezi’ni birleştiren SaymenskyKanalı, 59 km uzunluğundadır. Bu kanalıaçmak için dağları yarmak, sarp kayalarıoymak gerekmiştir. Buna rağmen kanalın

toplam maliyeti 13 milyon Mark’tır.Bu kanalın bu kadar az bir maliyetle

meydana getirilmesini kaydettikten sonraPofesör Çuprov, Rus ve Findemiryolları yönetimlerinin gelir vegiderlerini karşılaştırıyor.

Rusya’da inşa edilen demiryolunun 1km.’si 115.000 Ruble’ye mâl olurken,Fin hükümetinin inşa ettiği demiryolunun1 km.’si 36.000 Ruble’ye mâl olmuştur.

1882 yılında Petersburg-Helsingfors(Helsinki) Demiryolu İşletmesi Finhükümetine km. başına 5431 Ruble brütve 2064 Ruble net kâr getirmiştir. Abo-Tavastgos hattı ise km. başına 2878

Ruble getirmiş ve hiç açık vermemiştir.Rusya’nın Baltık demiryolu ise aynı

yıl içinde km. başına 8171 Ruble gelirgetirdiği halde, Rus hükümeti bir yıliçinde meydana gelen açığı kapatmakiçin 1.000.000 Ruble ödemiştir.Rusya’nın Korsk-Harkov-Azovdemiryolu km. başına 11.143 Ruble gelirgetirmesine karşın 3.521.100 Ruble açıkvermiştir.

Finler, asırlar boyu kimi zamanİsveçlilerin, kimi zaman da Ruslarınegemenliğinde kalmışlardır. Bu sürezarfında savunma ve diplomasi alanındaçaba içinde olmayıp, bütün güçleriyle

milli bir Fin kültürü meydana getirmeyeçalışmışlardır.

Özellikle okulların ve toplumuneğitiminin gelişme ve ilerlemesi yolundagayret sarf etmişlerdir. Finlandiya’da ilköğrenim zorunlu ve parasızdır. Kız veerkek tüm Fin çocukları ana dillerindeokuma ve yazmayı bilirler.

Her evde mutlaka kütüphane veyakitaplar vardır. Ülke yasaları veilköğrenim ders kitapları başucukitaplarıdır. Ev idaresi, ormancılık vebaşlıca geçim kaynaklarıyla ilgilikonulardaki kitaplarla birlikte başkayararlı kitapları da okur ve

bulundururlar.Önemli yerleşim merkezlerinde inşa

edilmiş kütüphaneler halka açıktır.Dileyen herkes hiçbir ücret ve teminatvermek zorunda kalmadan arzu ettiğikitabı kütüphaneden alma ve evindeokuma hakkına sahiptir.

Bunun yanısıra Finlandiya’dakitabevleri de en iyi iş yapanmüesseselerdir. 15.000 nüfuslu birkasaba olan Vyborg’da bile 12 büyükkitapçı vardır. Kitabevlerininvitrinlerinde sergilenen çeşitli dillerdekikitapların çokluğu, toplumun oldukçazengin bir kültürel altyapıya sahip

oluşunun göstergesidir.Finlandiya’da hiç kimse içki içmez.

1907 yılında çıkarılan bir yasayla insanasarhoşluk veren her türlü içkininsatılması yasaklanmıştır.

Rus hükümeti kendi egemenliğidöneminde Finlandiya’da votkanıntüketilmesi amacıyla meyhaneler açtırdıama yapılmak isteneni anlayan Finler,kesinlikle o meyhanelere adım atmadılarve bir süre sonra da bu meyhanelerkapanmak zorunda kaldı.

Yine Avrupa uygarlığının kaçınılmazbir sonucu olarak ortaya çıkan insanlıkdışı sokak kadınlarına da bu ülkede

rastlamak zordur. Finlandiya’da gerekaile, gerekse okul ve toplum hayatındaçok temiz bir ahlâk yer etmişbulunmaktadır.”

Öyle sanıyorum ki, Beyaz ZambaklarÜlkesine dair bir zamanlar yayınladığımhatıraların bir kısmı Grigory Petrov’unkitabının çevirisine iyi bir sunuş yazısıolabilir. Kültürel alanda bir ulusun nedenli yüksek bir dereceye erişebildiğinihatıralarımda belirtmiştim.

Grigory Petrov ise Finlandiya’dauzun yıllar yaşadığından, Finler’inönceki hâlleriyle sonradan kurduklarıyüksek uygarlığa nasıl eriştiklerini

görmüş ve bu değişim ve ilerlemeyikendine özgü sanatlı üslubuylaanlatmıştır.

Bir milletin; kamu kuruluşlarının,okullarının ve askeri kurumlarınınbirbiriyle işbirliği yaparak ülkeyikalkındırmak ve yükseltmek için neleryaptıklarını açıkça göstermiştir.

Bu kitapta, özellikle Finlandiya’nınyükselmesi için bazı kişileringösterdikleri fedakârlık ve başarılardansöz edilmektedir. Bazı kahramanruhluların, Fin milletini nasıl kahramanmillet hâline getirdikleri çok güzelanlatılmıştır.

Grigory Petrov, bu eserini yazarkenBulgaristan’ın siyasi, toplumsal veekonomik yapısını da dikkate alarakkitabını Bulgar gençlerine ithaf etmiştir.

Bu eser, Grigory Petrov’un Rusçayazdığı müsveddelerin doğrudandoğruya tercüme edilmesi suretiylemeydana gelmiştir.

Dr. Bojkof1 Suomi, Finlandiya’nın Fince adıdır. “Suom”

Fin demektir. Finlanda ismi Almanca’dır.

Tarihten İbret Almak

Bundan 30-40 yıl önce2Moskova’daki Devlet Tiyatrosu’nunduvarlarında birdenbire büyük çatlaklaroluştuğu görülmüş. Temelden çatıyakadar yükselen bu çatlaklarla bütünbinanın ansızın yıkılıp içindebulunanlarla çevredekilerin ezilmetehlikesi başgöstermiş.

Binayı inceleyen mühendisler,çatlakların nedenlerini araştırmayabaşlamışlar. Temelin birkaç yerindeyaptıkları incelemede ortaya çıkan sonuçşu olmuş:

Moskova’nın artık çürümeye veçökmeye başlamış olan bu tarihi kargirbinası ahşap temeller üstüne binaedilmiştir. Devlet Tiyatro binası inşaedilirken zeminin sağlam olmayışınedeniyle yere kalın kazıklar çakılmış vebunların üstüne de kalın taş duvarlarörülmüş. O dönemde “bu temel yeterincesağlamdır,” denilmiş.

Gerçekten de tiyatro binası bu hâliyleuzun yıllar dayanmış. Ancak yıllargeçtikçe zaman da etkisini göstermektengeri kalmamış; yeraltındaki kalın ahşapkazıklar çürüdüğünden temel kaymayabaşlamış ve sonuçta binanın

duvarlarında çatlaklar meydana gelmiş.Mühendisler, “Bu tehlikeyi önlemek

için neler yapmalıyız?” diyerekçözümler bulmaya çalışmışlar. Tarihibinayı yıkmayı göze alamamışlar. Önceköşelerden başlayarak temeli açmışlar.Çürüyen kazıkların yerine kısım kısımsağlam granit taşları yerleştirmişler. Buişlemi sürdürerek yavaş yavaş bütüntemeli yenilemişler. Öyle ki DevletTiyatrosu eski binası yeniden sağlamtemellere kavuşmuş.

Mühendislerin akılcı onarımısayesinde tiyatro binası bugün bile hâlâsapasağlam ve tehlikesiz bir

durumdadır.Devletlerin tarihi ve milletlerin

yaşantısı da Moskova’daki DevletTiyatrosu binasına benzer. Devletdüzeninin eski temelleri -halkı yönetmekiçin çıkarılan yasalar- o dönemler içinne kadar yeterli kabul edilmişse degünümüzde bu temeller -eski yönetimyasaları- zaman aşımına uğrayarakbunalıma neden oluyor, yetersiz kalıyor.

Meşhur bir atasözü vardır: “Yenitoplumlar, kendileriyle birlikte yenişarkılar üretirler.”

Zaman geçtikçe nesiller süreklideğişiyor, yenileşiyor. Her nesil,

kendisiyle birlikte yeni kavramlar,söylemler, yeni ihtiyaçlar ve taleplergeliştiriyor. Yeni nesillere artık eskimiş,zaman aşımına uğramış yönetimbiçimleri ve yasalar zorla uygulanamaz.

Yeni nesiller için, daha yeni, dahaakılcı, daha adil, daha sağlam temelleredayanan yönetim anlayışlarının yasa vekuralların uygulanması zorunludur.

Akıl ve sağduyu sahibi devletadamlarına sahip olan ülkelerde artık buiş böyle yapılmamaktadır. Bu ülkelerde,krizlere, kaoslara, toplumsal sarsıntı veçalkantılara yol açmadan, daha bilgece,daha adilce yöntemlere

başvurulmaktadır.Birçok ülkede ise devlet adamları,

halk yönetiminin ve toplum eğitimininaşama aşama düzenlenmesi gerekliliğinikavramıyorlar veya anlamakistemiyorlar.

Devlet yapısının duvarları harapoluyor, yer yer çatlaklar baş gösteriyorama gittikçe derinleşen ve genişleyen buçatlaklar önemsenmiyor. İşte bunedenlerden dolayı dıştan sağlam vegüçlü görünen devlet kurumlarınınçatlamasına, hatta yıkılmasına aslaşaşırılmamalıdır.

Eski İran yıkıldı. Eski Osmanlı

Devleti, Eski Avusturya İmparatorluğuyıkıldı. Koca Rusya devrildi.Bismark’ların ve Wilhem’lerinAlmanya’sı da yıkıldı gitti.

Kutsal kitaplarda anlatılır: Birzamanlar kudretli ve zalim birhükümdarın sarayının duvarlarındaateşle yazılmış kelimeler görülmüş:

Mane tekel fares!Bu kelimelerin anlamını hiç kimse

anlayamamış.Hâkim Danyal bu kelimeleri şöyle

yorumlamış:_ Bu ateşten yazılar, müthiş bir şeyin

meydana geleceğini haber veriyor.

Bunların anlamı şudur ki; artık devletyaşama gücünü yitirmiştir. Kaçınılmasıimkânsız bir musibetle yıkılmayamahkûmdur.

Eski Roma İmparatorluğu, AlbaDükası’nın İspanya Saltanatı, 15.Louis’nin Fransa Hükümdarlığı,Romanoflar’ın Rusya’sı,Hohenzollernler’in Almanya’sı,Habsburglar’ın Avusturya’sı aynı fecisonla karşılaştılar.

Tarih onlar hakkında gereken hükmüverdi:

Mane tekel fares!Bütün bu meseleleri ciddiyetle

düşününüz!.. Böcekler gibi, önemsiz,kişisel uğraşlarınızın ve dertlerinizinbatağı içinde kıvranmayınız. Bununyerine devletin temellerininyenilenmesini ve toplumun bundan sonraalacağı eğitimin yöntemini düşününüz.

Tarih bazı milletlerin ve devletlerinfeci sonlarını yazdığı gibi, bazıdevletlerin ve milletlerin ilerleme veyükselmesini yazmak için de parlaksayfalar açmaktadır.

Tarih, halk yığınlarının bir hayvansürüsü hâlinden ya da çalışkan birkarınca yuvası (Ameisenvölker)şeklinden çıkarılarak, akılcı ve neşeli

bir yaşam üreten milyonlarca sanatçı veüreticiye dönüştürmenin çözümlerini,devlet hayatının nasıl güçlendirileceğini,toplumun nasıl eğitileceğini gösteren birbilimdir.2 Kitabın 1920’li yıllarda yazıldığı dikkate

alınmalıdır.

Kahramanlar ve Millet

Bazı devletler şiddetli buhranlargeçirirler ya da bütünüyle mahvolurlar.Bazı milletler ise yaşantılarını bilgecebir güzellik içinde düzenlerler. Buörneklerin her ikisi de yalnızca devletadamları, milletvekilleri, senatörler veçarlar için önem taşımayıp, toplumbireylerinden her birini deilgilendirmesi gereken meselelerdir.Erkek ve kadınlar, ihtiyarlar ve gençler,kentliler ve köylüler, beyin gücüyle veyakol gücüyle çalışanlar hep bu meselelerezihin yormalıdırlar.

Devletlerin güç ve zaafı, milletlerinilerleme ve yozlaşması, yalnızca devletadamlarının ehil oluşlarından ve yönetimkabiliyetlerinden veyabeceriksizliklerinden kaynaklanmaz.Yöneticiler iyi veya kötü olsunlar,kahraman veya zalim olsunlar, onlarkendi milletlerinin birer yansımasıdırlar.Onlar, milli ruhun birer kopyasıdır, halkkitlesinin içinden doğmuştur. Bir milletnasılsa, devlet adamları da onlargibidir. İşte bu nedenledir ki eskidenberi “Her millet, layık olduğu idareyeve devlet adamlarına sahip olur.”denilmiştir.

Ne yazık ki pek iyi anlaşılmayan bugerçeği iyice açıklamak için yüzyıllarboyu tartışılan felsefi ve tarihi birmesele üzerinde durmama müsaadeediniz. Mesele şundan ibarettir:

Milletlerin tarihini kim yaratır?Devletlerin ve bütün insanlığınyaşantısındaki en büyük olaylar, kimlertarafından yönlendirilir ve yönetilir?Bağımsız bireyler tarafından mı? Yanibazı tek başına büyük adamlar ünlüİngiliz düşünürü Carlyle’ın dediği gibikahramanlar tarafından mı, yoksa bütünmillet mensuplarının gayreti ve halkruhunun dirilerek yaygınlaşması

sayesinde mi?Carlyle, birinci görüşü savunmuş ve

bunu kanıtlamıştır, ikinci görüşü ise LevTolstoy savunmuştur.

Carlyle “Kahramanlar ve TarihteKahramanlıklar” adlı eserindekahramanları ve meydana getirdiklerik ü l t ü r l e r l e , “culte/kült” ve“culture/kültür” kavramları üzerineduruyor. Carlyle’a göre millet cansız birkil tabakasından ibarettir. Eğer ona birsanatçının eli değmeyecekse, sonsuzadek şekilsiz ve hareketsiz kalacaktır.

Cengiz Han, Asya’nın steplerindenmilyonlarca halk oluşturdu, yönetimi

altına aldı. Çin’i, Hindistan’ı, İran’ı,Eski Rusya’yı fethetti.

Peder Pierre d’Amiyen, Kudüs’üMüslümanlar’dan geri almak için bütünKatolik Avrupa’yı ayaklandırdı.

Martin Luther reformlar yaptı.Neronlar, Kaligulalar, Roma’yı yakıp

yıktılar.Bismarkların ve Hohenzollern’in

politikası Almanya’da şiddetlisarsıntılara neden oldu.

Kısaca Carlyle’ın düşüncesine göremilletlerin ve hatta tüm insanlığıntarihini oluşturanlar, ruhen güçlüolanlar, zekâ ve yetenek sahibi olan

bireylerdir. Yani kahramanlardır. İşteRamsesler, Themistoklesler,Lutherler, Bismarklar vs. hep bu türinsanlardır.

Lev Tolstoy ise tamamen bununtersini ileri sürerek şunları söylüyor:

“Hayatı yaratan, olayların akışınıbelirleyen ve bunların özellik vebiçimini veren tek başına kişiler,Napoleonlar değil, halk kitlesininkendisidir.”

Öte yandan Thomas Carlyle da:“Halk kütlesi, yerde hareketsiz yatan

ve çürüyen bir saman çöpü gibidir.Büyük adamlar ve kahramanlar ise

samanları tutuşturan, kitlelericanlandıran ve harekete geçiren, göktendüşen bir yıldırım gibidir.” diyor.

Lev Tolstoy bir örnek vererek şunlarısöylüyor:

“Denizlerde büyük ama çok büyük birgeminin, transatlantiğin yol aldığınıdüşününüz. Hareket esnasında gemininönünden sular bir şerit hâlinde kaçıyor.Bu su şeridinin gemiyi sürüklediğini kimiddia edebilir? Açıktır ki bu su akımınıgeminin kendisi oluşturuyor, kendiönünde kovalıyor. Güç asıl gemininkendisindedir. Akan su ise bununsonucudur sadece.”

E v e t Tolstoy böyle söylüyor. Birmillette hareket gücü oluşup yürüyünce,kendiliğinden harekete geçmiş oluyor veönündeki suları kovalıyor. Kendi hayattarzını, ilgi ve duyarlılığını ifade edenbir kişiyi kendisine önder olarakseçiyor.

“Savaş ve Barış” romanının yazarıo l a n Lev Tolstoy, eğer ThomasCarlyle’ın kahraman yıldırımbenzetmesini kabul etmiş olsaydıherhâlde şöyle derdi:

“Evet, büyük adam bir kahramandır,bir yıldırımdır. Ama halk kitlesi ne kiltabakası, ne de saman yığını değildir. O,

yıldırımı meydana getiren milletinkendisidir. Ne zaman bulut kümesielektrik oluşturursa yıldırım dakendiliğinden oluşur. Eğer bulutlarelektrikle yüklü değilse, hiçbir zamanşimşek veya yıldırım oluşmaz, yalnızcabulut nemli bir buhar hâlinde kalır.

Milletler de böyledir. Eğer bir milletbüyüklük ve kahramanlık özelliklerinitaşıyorsa ondan yıldırımlar doğar,kahramanlar çıkar. Eğer halk kitlesinemli bir buhar yığınından ibaretse,hiçbir güç ondan yıldırım çıkartamaz.”

İlk bakışta bu iki görüş biribirine zıtve biribirine uymaz görünüyor.

Bunlardan birini seçmek gerekiyor.Carlyle mı haklıdır, yoksa Tolstoy

mu? Ancak Carlyle ile Tolstoy’ungörüşleri arasındaki bu çelişkiyüzeyseldir. Gerçekte Carlyle ileTolstoy birbirlerine karşı değillerdir.İkisi biribirini tamamlamaktadır. Buradaikisinden birini seçmek gerekmez.B u n l a r a “Carlyle ve Tolstoy”denmeliydi. Carlyle da Tolstoy dahaklıdır. Tıpkı paranın iki yüzü gibi, hergörüş gerçeğin diğer yarısıdır.

Kahraman halkı heyecanlandırır vealevlendirir. Ancak onu milletindenaldığı ateş ve heyecanla yakar.

Örneğin, bir merceği ele alalım.Geniş bir alana dağılmış olan güneşışığını bir noktada toplama özelliğinesahiptir. Milyonlarca güneş ışığının biryere toplanmasından parlak bir noktaoluşur. Bu güçlü enerjik nokta, kâğıt,saman gibi yanıcı maddeleri anındatutuşturur; taşı, camı ve demiri kızgınhâle getirir.

Milletlerin büyük adamları da tıpkıbir mercek gibidir. O kendi kişiliğindemilletin gücünü ve özelliklerini toplar,bununla milyonlarca insanın ruhunututuşturur. Ancak güneş ışığından yoksunbulutlu havalarda hiçbir mercek bir kar

taneceğini eritmeye, bir su damlacığınıbile ısıtmaya güç yetiremez.

İsviçre peyniri yalnızca yüksekdağlarda otlayan ineklerin sütündenyapılır. Çeşitli dönemlerde ve çeşitlimilletlerde yetişen büyük adamlar daböyledir. Onlar çiçek açmaya başlayanbir milletin latif rayihasıdırlar.

Napoleon, eski barışsever Çin’dedeğil, Fransa’da yetişmiştir. Rusya isedirenişsizliğin havarisi olan Tolstoy’uyetiştirmiştir. Bunun tersi görülmemiştir.

Her zaman ve her yerde hep aynı şeyolmuştur. Almanya’yı I. DünyaSavaşı’na sokan II. Wilhelm değildir.

Ama Almanlar’ın savaşçı ve zorba ruhuBismarklarda, Wilhelmlerde,Hindenburglarda ve Ruhrbachlarda birifade biçimi bulmuştur. Eski Roma’yıNeronlar, Karakallalar ve Komodlaryıkmamıştır. Ancak her şeyde ihtirassahibi İspanya, dünyaya Loyola’yı;Almanya ise Krupp’u yetiştirmiştir.

Her millet iktidar mekanizmasınınbaşına ya kudretli ya da önemsiz kişilerigeçirir. Bunlardan birinin işbaşınagelmesi milletin ahlâkî seviyesi veyaşantısına bağlıdır.

Millette toplanmış iyi bir şey var mıyok mu ya da toplanıyor mu? Milletin

aklı, milletin iradesi, milletin vicdanıyükselme gösteriyor mu, yoksa yozlaşıpzehirleniyor mu? Bayağı ve sefil birhayat içinde yok olup gidiyor mu?

Burada her birimizin hayatınınözelliği ve çalışma şeklimiz ele alınıyor.Biz kendi ülkemizde ne yapıyoruz?Milletimizin geleceğinde nasıl bir roloynuyoruz?

Güney denizlerinde beş-on mercanadası vardır. Mercanlar alelâde kil türübir yapıya sahiptir. Küçük poliplervücutlarından bir takım organikmaddeler salgılarlar ama bunlarınfarkına varmak güçtür. Ancak bu

salgıların birikmesiyle zamanla adınaMercan Adaları denilen işte buadacıklar meydana gelir. Hatta buadalarda insanlar bile yaşayabilir.

Öte yandan Güney ülkelerinde bir türküçük karinalar vardır ki, o bölge halkıtarafından tam bir afet olarakgörülürler. Halkın barındığı kamış veahşaptan evleri ve içindeki mobilyacinsi eşyaları yerler. Bu karıncalarınortaya çıktığı yerlerde insanlar evleriniterk edip başka bölgelere göç etmekzorunda kalırlar.

Şimdi de kendi ülkemizin durumunugözönüne alalım. Ülkede ne tür bir

üretim göstermekteyiz? Yapmaya mı,yoksa yıkmaya mı yöneliktir çabamız?Olumlu mu yoksa olumsuz mudur?

Ülkenin refah ve mutluluğunun vetoplumun onur ve şerefinin halkıniradesine bağlı olduğunu kanıtlayançarpıcı bir örnek olması açısından küçükve yoksul bir ülkeyi gösterebiliriz.Burası iki milyonluk bir nüfusa sahipolan Finlandiya’dır.

Avrupa’nın en kuzeyinde bulunanFinlandiya’nın sert bir iklimi vardır.Havası genellikle sislidir. İlkbahardabile don olayları devam eder.Ağustostan itibaren soğuklar başlar.

Arazisi de oldukça kıraçtır. Çoğu yerlersarp granit kayalarla kaplıdır. Kalanyerler ise çukur ve bataklıktır. Ülkedemaden namına hemen hemen hiçbir şeyyoktur. Tarım çok güçlükleyapılabilmektedir. Halkı da hiçbirzaman tam bağımsızlıklarını eldeedememiştir. Kimi zaman birkomşusunun, kimi zaman da diğerkomşusunun yönetimi altındabulunmuştur.

Finler kendilerine “Suomi” derler veçok sevdikleri ülkelerini “Suomi” diyetanımlarlar ki bu “bataklık arazi”anlamına gelmektedir.

Suomi’nin Tarihi

Finlandiya’yı çeşitli zamanlardaziyaret ettim. Ülkenin çeşitlibölgelerinde yaşadım. Büyük şehirlerde,göller ve ormanlar arasındaki ücraköylerde bulundum. Finler’in günlükuğraşlarını, yortu günlerindeki oyun veeğlencelerini izledim. Kısacası bumilletin müziğini, edebiyatını, sanatını,tiyatrosunu ve mimarisini tek tekinceledim. İçtenlikle itiraf etmeliyim kitüm bu uğraşlar karşısında hayretim dahada arttı. Finlandiya’ya olan herseyahatimde yabancılar için sevimsiz

görünen ama inadına çalışkan olankuzeyin bu küçük ve sakin milletini dahafazla takdir etmeye ve hayran olmayabaşladım.

Fin milletinin hayatında başlıca ikişey kayda değerdir: Birincisi, Rusihtilaline kadar Finler’in bağımsız birhayatlarının olmayışı; ikincisi ise bumilletin başlı başına ve büyük güçsayılacak ve kendilerine önderlik edecekbüyük adamlar yetiştirmemiş olmasıdır.Finler’in sahip oldukları büyük kültür vemedeniyet, halkın bizzat kendi çabasınınürünüdür.

Finler, Rusya’nın kuzeybatısındaki en

uç köşeye yerleşmişlerdir. Öte yandanFinlandiya, İsveç’e komşudur. 1811yılına kadar Finler, İsveç egemenliğialtında bulunmuşlardır. O zamanİsveçliler’in Finler’e karşı olan tutumu,Avusturyalıların, Voyvodina’daki veBosna Hersek’teki Sırplar’a karşı olantutumu gibiydi. Ya da Osmanlıegemenliği döneminde Rumlar’ın,Bulgarlar’a karşı olan tutumu gibiydi.Bütiin hükümet ve iktidar gücü, ticaretve sanayi, okullar ve hatta kiliseler bileİsveçliler’in elindeydi.

Bütün kamu memurları, hakimler,askerler, rahipler ve öğretmenlerİsveçliler’den seçilirdi. İsveçliler

kendilerini uygarlıkça üstüngördüklerinden Finler’i alt bir ırkmensubu olarak görürler ve onlara karşısürekli o şekilde davranırlardı. Finler,İsveçliler’le aynı siyasi haklara sahipolmakla birlikte, düşünsel ekonomik vehatta ahlaki yönden bile geribırakılmışlardı.

Bütün bunlar Fin milletinin kültürelgelişimine güçlü etki yapmıştır. 18.yy’ın sonlarına ve hatta 1840 yıllarınakadar Fin kültürü, havasız bir mahzendeyetişen bir çiçek gibi zayıf ve solgundur.O dönemde Finler sadece çok az okumayazmadan başka bir şey bilmiyorlardı.

1808 yılında Rusya ile İsveç arasındaçıkan savaşta Rus çarı I. Alexandr,ordusuyla Finlandiya’nın yarısını istilaettikten sonra Borgo şehrinde, bütünSuomi’den seçilmiş delegeleri FinUlusal Meclis’i (Seyim) altındatoplanmaya davet etmiş. TümSuomlar’ın (Finler) temsilcilerindenoluşan meclis üyelerine şu soruyuyöneltmiş:

_ Bundan sonra da İsveçliler’inyönetimi altında mı kalmak istersiniz,yoksa ülkenin iç yönetiminde bağımsızolmak şartıyla Rus yönetimine migeçmeyi istersiniz?

Fin milletinin temsilcileri Rusya’yailtihak etmeyi kabul etmişler. Bununüzerine Çar I. Alexandr, Finler’in İsveçegemenliği dönemindeki anayasayla içyönetimde verilmiş olan haklarlayetinirlerse, kendisinin de bu anayasadabelirtilen hakları tanıyacağına ve sözünesadık kalacağına yemin etmiş.

Finlandiya’nın Rusya’ya iltihakı heriki taraf için de faydalı olmuştur.Aslında Finlandiya yoksul bir ülkedir.Hindistan ve Mısır, İngiltere için önemesahipti ama Finlandiya, Rusya için böylebir önem taşımıyordu. Finlandiya,Rusya’nın Kırım’ına, Kafkasya’sına ya

da Türkistan’ına benzer bir ülkedir.Rusya, Finlandiya’yı ilhak ettikten sonrahiçbir ekonomik çıkar sağlayamamıştır.Ancak bu ülkenin ilhakı başka biryönden Rusya’nın işine yaramıştır.

Asıl mesele, Finlandiya sınırınınRusya’nın başkenti Petrograd’a yakınolmasındaydı. Finlandiya sınırından 4saatlik bir tren yolculuğuyla Petrograd’avarılıyordu. Herhangi bir ülkeyleçıkabilecek savaşta düşman güçlerininFinlandiya üzerinden başkenti tehditetmesi tehlikesi vardı. Başkenti olasıtehlikeden korumak için Finlandiya’nınişgali uygun görülmüştü.

Öte yandan içte bağmsızlık kazananFinler, kendilerine özgü kültür veuygarlığı geliştirme fırsatınakavuşmuşlardı.

Rus işgalinden sonra da İsveç halkınınbüyük çoğunluğu Finlandiya’da kalmayıtercih etmişti. Ancak bunlar artıkülkenin eski sahipleri değillerdi. Budurum da yeni vatan kabul edilenFinlandiya’nın kültürel yönden gelişmesiiçin büyük bir güç kaynağı olmuştu.

İlk dönemlerde ülkenin kültürelgelişimi için uğraş verenlerin sayısısınırlıydı. Ülkede aydın konumundasayılabilecek öğretmen, din adamı ve

gençlerin sayısı parmaklagösterilebilecek kadar azdı. Fakat budurum aydınların gücünün azalmasınadeğil, artmasına neden olmuştur.

Yükseliş Önderi Bir Aydın:Snelman

Daha Çar I. Alexandr’in sağlığındaFin kültürünü yükseltmek isteyenlerinbaşına Snelman adında biri geçmişti. Bunedenle bu kişinin hayatı ve çalışmalarıhakkında biraz bilgi vermekte yarar var:

Johan Wilhelm Snelman, 12 Mayıs1806’da, Stockholm’da dünyaya gelmişve 4 Temmuz 1881’de Danskarby’devefat etmiştir. Snelman, dönemin büyükbir bilim adamı, derin bir filozofu veünlü bir siyasetçisiydi. Ancak

Snelman’ın en büyük ünü, Fin kültürünüyaratan halk öğretmeni olmasındadır.

Snelman ve arkadaşları, halköğretmenleri sıfatıyla sürekli hizmetederek bin bir bataklıklar ülkesini,beyaz zambaklar ülkesine dönüştürmeyibaşarmışlardır.

Bu büyük Finlandiyalı bilge, bütünhayatı boyunca şu gerçeği yurttaşlarınınzihnine yerleştirmeye çalışmıştır:

“Finlandiya her zaman Rusya ve İsveçtarafından işgal edilme tehlikesiyle karşıkarşıyadır. Güçlü ve emperyalistkomşularına karşı direnebilmesi içinkültür ve uygarlık yönünden onlardan

yüksek olması gerekmektedir.Snelman, Sayma adında yayınladığı

gazetesinde, ülke insanına sürekli şudüşünceleri iletmiştir:

“Ne zaman bizim küçük milletimiz,büyük komşularından daha yüksek biruygarlığa sahip olursa, ancak o zamantehlike savuşturulmuş olur!..”

Finler uzun yıllar millî kültürleriningelişmesi ve ilerlemesi için çalışmışlarve bugün birçok Avrupa ülkesinden dahayüksek bir uygarlık derecesineulaşmışlardır. Artık büyük ve küçükkomşularının saldırısıyla, özgürlük vebağımsızlıklarını kaybetme tehlikesinden

kurtulmuşlardır.Snelman, yeni yetişen Fin

aydınlarının en güzel örneğidir. O biravuç genç öğretmen, din adamı, avukatve memurla birlikte halkın eğitilmesi veeğitimin yaygınlaşması amacıyla adetabir seferberlik ilan etmiştir.

İşte bu bir avuç insan, aydınlara şöylesesleniyorlardı:

_ Aydın olmak demek, modaya uygunelbise, şapka giymek ve kolalı gömlekgiyinmek demek değildir. Aydın kesim,halkın beyni konumundadır. Halkımızsizi iyi bir eğitim aldıktan sonra yüksekbir gelir elde edesiniz, geceleri

eğlenesiniz diye sizi o konumagetirmemiştir. Böyle olanlar gerçekaydın olamazlar. Onlar yozlaşmışlardır.

Eğitim almış olanların tümü millîdüşünceyi geliştirmeye, millî ruhuuyandırmaya, millî iradeyigüçlendirmeye mecburdurlar.

Köylülere, işçilere, halkın altkesimlerine nasıl daha iyi bir konumayükselebileceklerini öğretiniz!..

Halkımıza var olmanın değerinibilmeyi ve korumayı öğretiniz. Çoraktopraklarımızda her köylünün, herişçinin daha insanca, daha sağlıklı, dahamutlu, daha akılcı bir hayat

yaşayabileceklerini anlatınız!..Halkımıza nasıl çalışmaları

gerektiğini öğretiniz!..Az maliyetli sağlıklı konutları nasıl

yapabileceklerini gösteriniz!..Kendilerinin ve çocuklarının

sağlıklarını nasıl koruyabilecekleriniöğretiniz!..

Mutlu bir aile hayatının nasılkurulabileceğini, kadının erkeğe, erkeğinkadına nasıl davranacağını veçocuklarının nasıl terbiye edileceğinianlatınız!..

Halkımızı, her işi zamanındayapmaya, disiplinli ve düzenli çalışmaya

alıştırınız!..Kendisinin ve başkalarının hukukunu

gözetmesini öğretiniz!..Bütün bunlarda halka bizzat kendiniz

örnek olunuz!..Kendi aranızda ve halk ile

ilişkilerinizde yol gösterici olunuz!Bütün Suomi’yi büyük bir aile kabul

ediniz. Bütün ülkeye de o gözle bakınız.Unutmayınız ki, en yoksul kömürcü,kantarcı, hizmetçi ve dul kadın, bütün birFin milleti, sizin kardeşleriniz,hemşehrileriniz ve yurttaşlarınızdır.

Bunları eğitmek ve uygarlıkta dahakadim olan milletlerin arasına sokmak

sizin görevinizdir.Unutmayınız ki, halkın cehaleti,

kabalığı, alkol düşkünlüğü, hastalıklıoluşu, sefaleti, kötü ahlâklı oluşu, bütünbunların hepsi sizin kendi utancınız vesuçunuzdur.

İşte bir avuç Fin öğretmeni, avukatı,memuru ve doktoru, aydınlara böylesesleniyorlar ve bu yönde yazılaryazıyorlardı. Bunlar arasındaçalışmaları ve coşkusuyla Snelman dahaçok öne çıkıyordu. Kışın sky denilenkayakla, ilkbahar ve yazın ise kayıkla,kimi zaman da yaya olarak Finlandiya’yıbir uçtan bir uca dolaşarak halkı

aydınlatmaya çalışıyordu. Ormanlardave taş ocaklarında çalışan genç veyaihtiyar zeki insanlarla karşılaşıncaonlarla sohbet ediyor, kitaplar veriyor,adreslerini alıyor ve onlarla mutlakamektuplaşıyordu.

Snelman her gittiği karanlık köşedebirkaç sorunu çözmekten gerikalmıyordu. Ülkenin içinde bulunduğugerçeği zihinlere nakşetmeyeçalışıyordu:

_ Bütün ülkeyi sulamak için birkaçdere yeterli gelmez. En ücra yerler bile,göl, pınar veya dere gibi su kaynağınamuhtaçtır. Milletin manevi susuzluğu da

buna benzer, her yerde milletin kanakana içebileceği taze pınarlarbulunmalıdır.

Snelman, gittiği her yerde rastladığızeki insanları uyandırıyor, zihinleriniaçıyor ve onlarla yazışıyordu. Yazılanmektuplar sonradan başka insanlaraul aş tı r ı l ı yor du. Snelman yazdığımektuplarda kimini kınıyor, kimineysenasihat ederek yeni görevler veriyordu.Bir yere gittiği zaman çevresine eğitimgönüllülerini topluyor ve onlarla sohbetediyordu.

_ Bakınız, kenevirden nasıl ip ve halatörülüyor? İnce ham kenevir liflerini alıp

ince ip hâlinde büküyorlar, sonra iplerinbir kısmını beraber büküp kalın ipörüyorlar. Yine bu iplerden birkaçınıbükerek de halat yapıyorlar.

Bizim işimiz de tıpkı böyle.Aydınların dağınık güçlerini bir arayatoplayarak, iki milyonluk halkımızıbüyük bir güç hâline getirmeliyiz.

Snelman, yaz tatilinde çevredekiöğretmenleri bir merkezde toplayarakiki-üç haftalık kurslar düzenliyordu.Ancak ilk dönemler ilgi görmemişti.Kurslara yüzün üzerinde öğretmenkatılıyordu.

Ülkenin ücra köşelerinde bütün kış

hizmet ederek yorgun düşenöğretmenlerin çoğu aslındamesleklerinden memnun değillerdi.Kurslara isteksizce katılıyorlardı. Hattabazıları “Bu kurslar da nereden çıktıbaşımıza? Öğretmenleri eğitmeyekalkışmak da neyin nesi?” diyerek sitemediyorlardı.

Snelman bunların hepsini duyuyorama kızmıyordu. O, insanlara bir doktorgibi bakıyordu. “Hastaları tedavi etmekgerekir.” diyerek işinin inceliğini ortayakoyuyordu. Kurslarda şöyle sesleniyorduyılgın öğretmenlere:

_ Aziz kardeşler! Görevinizin ne

kadar ağır ve yorucu olduğunubiliyorum. Ücra köşelerde ne zorluklarlaçalıştığınızı ve çabalarınızın halktarafından gerektiği şekildedeğerlendirilmediğini de biliyorum.Ekonomik durumunuzun hiç iyiolmadığını da biliyorum. Ama neyapalım?

Asla unutmayınız ki, biz milletiuyandırmak için çıktığımız yolun henüzbaşındayız. Bizler yeni eğitim ordusununöncüleriyiz. Cehaletle mücadele ederkentüm zorluklara göğüs germek zorundayız.İlk zamanlar belki bizianlamayacaklardır. Fedakârlıklaryapmalıyız. Belki içimizden kurbanlar

vereceğiz. Bu zorunludur, kaçınılmasıimkânsızdır.

Ben sizleri fedakârlığa davetediyorum. Yalnızca kendini feda etmeyehazır olanları çağırıyorum.

Afedersiniz, açıkça söylemekistiyorum! Her meslekte olduğu gibiöğretmenler arasında da mesleklerineyabancı kimseler vardır. Bunlarmeslekte çırak bile değildirler. Bunlaröğretmenlik görevini hor gören mesaidüşkünleridirler.

Böylelerine dostça öneridebulunuyorum. Mesleklerini terk etsinler.Kendilerine daha başka iş arasınlar!..

Gitsinler, tüccar olsunlar... Resmikurumlarda memur olsunlar...

Gitsinler ki, daha canlı daha yüceruhlu insanların bulunması gerekenkutsal görevlere layık olanlar gelsin!..

İşte, benim ricam üzerine, ülkemizinen büyük bilginleri sizlere beşer, altışarkonferans vermeyi kabul ettiler. Onlarınanlatacaklarından yararlanınız.

Bu kurslardan okullarınızadöndüğünüz zaman, sizler deöğrencilerinize öğrenme arzusunuaşılayınız!..

İlkokul öğretmenlerinin çoğuSnelman’ın sözlerinden etkilenerek

çevresinde kenetlendiler, cehalete karşımücadelede onun yardımcısı oldular. Buöğretmenlerin çoğu bilgilerini artırmakiçin yoğun bir öğrenme sürecine atıldılarve üstadlarının gösterdiği yoldayürümeye başladılar.

Bunlardan her biri, bir süre sonraülkede büyük bir kültür ve uygarlıkkaynağı oluverdi. Kısa bir zaman sonraülkenin dört bir yanında önce beşeronar, sonraları ise yüzlerce büyük-küçükSnelmanlar türedi.

F a ka t Snelman sevgili Suomi’ninuyandırılmasını sadece öğretmenlerdenbekleyemezdi. Nerede memurların,

doktorların, tüccarların toplandıklarınıhaber alsa, oraya koşuyor ve onlaraateşli konuşmalar yapıyordu:

_ Halkımızı unutmayınız!.. Sizlerhepiniz, bu halkın arasından yetiştiniz.Oysa şimdi ne yapıyorsunuz!? Bilgisizkardeşlerimizden kaçıyor musunuz?Yoksa halkımızın daha iyi bir konumayükselmesi için çözümler mi düşünüyorsunuz? Halkımızı uyandırmak ve kültüreldüzeyini yükseltmek için neleryapıyorsunuz?

Eğitimci Memurlar

1816 yılında, Finlandiya’nın Rusya’yailhakı şartlarından olarak bu ülkeye yenibir anayasa verilmişti ve FinlandiyaMilli Meclisi yeni anayasa hükümlerinegöre icra yapıyordu. Çar I. Alexandr,yayınladığı bildirisinde Rusya’nınidaresi altında bulunan Finlandiya’yaverilen anayasaya, gerek kendisinin,gerek de kendisinden sonrakilerinsonsuza dek bağlı kalacağını vadederekyinelemişti.

Bir keresinde Millî Meclis’in açılışımünasebetiyle memurlar kongresi

toplanmıştı. Bu kongreye Snelman dakatılmış ve söz alarak, İsveçdöneminden başlayarak Finmemurlarının tarihini gözler önünesermişti.

Snelman şöyle seslenmiştimemurlara:

_ İsveçliler, çok iyi, çok zeki, çoknamuslu ve uygar insanlardır. Benİsveçlileri severim. Bunların arasındaçok aziz dostlarım vardır. İsveç’in heralanda başarılı olmasını içtenlikletemenni ederim. Fakat aynı zamandabizim unutulmuş ve yoksul kalmışülkemizin İsveç eğemenliğinden

kurtulduğuna da memnun oluyorum. Benhalkımın İsveç Devleti’nden değil, İsveçmemurlarından kurtuluşunu selamlarım.

Finlandiya’daki İsveçli memurlarnasıl adamlardı? Bunlar hem Finlandiya,hem de İsveç için birer belaydılar.

İsveçlilerin kendi yurtlarındakimemurları zeki, dürüst, ve çalışkaninsanlardır. Fakat bizim ülkemizdekilerböyle değildi. İsveç Hükümeti de birçok ülkenin yaptığı hatayı tekrarlıyordu.En yetenekli memurlarını merkeze veiçteki gözde şehirlere tayin ediyor,uzaklara ve taşraya ise memur sınıfınınartıklarını, ya da toplumun düşkünlerini

gönderiyordu.Her millette olduğu gibi bazı kibar ve

sosyete İsveç ailelelerinde de şımarık,tembel, beceriksiz, zararlı, aptal, alkolikve yozlaşmış gençler yetişiyordu. Bütünokullardan kovulmuş, hiçbir kamusektörüne kabul edilmemiş, işyerlerindebir iş bulamamış, kendi başına bir iştutturamamış, aslında çalışmakistemeyen bu gençler, bir süre aileservetiyle idare ettikten sonraailelelerinin torpiliyle ülkemize memurolarak gönderilirdi.

Bu şekilde ülkemize gelmiş olan1000, hatta 2000 İsveç memurundan

artık ne beklemek gerekir, gerisini sizdüşünün. Çoğunluğu Lise 2’den ve 3’tenmezun olan bu yalancı, cahil ve ahlâksızmemurlar, mesailerini devletdairelerinde değil, lüks meyhanelerde veeğlence yerlerinde geçirirlerdi.

Bu memurlar çalışmak istemezler veaslında işten de anlamazlardı.Görevlerine karşı ne kadar ilgisizlerse,halka karşı da o denli mağrur vekibirliydiler. Mesai saatlerinde kahve vesigara içerek, gazete okuyarak veyadostlarıyla sohbet ederek ya datartışarak zaman öldürürlerdi.

Bir iş için kendilerine müracaat

edenleri saatlerce bekletirlerdi. Kaba veküstah odacılar bile halka bağırıpçağırıyordu. Halk saatlerce beklediktensonra işini yaptıramadan dağılırdı.Sabırla bekleyenler ise uykulu, aptalsuratlı ama bir hindi kadar mağrur olanmemurun huzuruna kabul edilirdi.Müracaat eden kişi daha ağzını açmayafırsat kalmadan “Bugün çok meşgulüm,yarın gel!” cevabını alırdı. Adamınısrarları işe yaramaz “yarın gel” diyetutturan memurun hışmına uğrayarak ennihayet daireden kovulurdu.

Mesaisi biten memur ise soluğu bireğlence yerinde alırdı. Pahalı içkiler sugibi akar, kadınlar çevresinde döner,

memur günün yorgunluğunu(!) çıkarırdı.Ancak böylesi bir hayat için elbettekiçok para kazanmak gerekiyordu. Bııyüzden önemli devlet işleri bubatakhanelerde rüşvetle dönüyordu. Buolayları duyanlar yüksek sesle hesapsormaktan korkarak ancak kendiaralarında fısıldaşabiliyorlardı.

Halk ağlıyor, inliyor, şikâyet ediyor,kızıyor, nefret ediyor ve “Madem devletadamları vurgun peşinde, biz nedenfırsatları değerlendirmeyelim ki?”denilerek milli servet talan ediliyordu.

Şükürler olsun ki, şimdi memurlarındurumu böyle değildir. Yavaş yavaş her

devlet dairesine kendi Finmemurlarımızı yerleştiriyoruz veyaFinlandiya’ya yerleşen İsveçliler’indürüst olanlarını seçiyoruz.

Bu zamanın değerini biliniz.Bulunduğunuz kurumda, görev başındadaha ilk günden başlayarak yeni usulleriuygulayınız. Eski işleyiş biçimini terkediniz. Tamamen yeni ve gerçekçiyöntemleri deneyiniz. Bu yoz yönetimbiçiminin devlet dairelerinde hiçbir izikalmasın.

Artık halk da bilsin ki memurlar,halkın hizmetçileridirler. İş için sizemüracaat edenlere, sıkıntı veren sinek

muamelesi yapmayın.Elden geldiğince işleri kolaylaştırın,

zorlaştırmayın. Herkese karşı güleryüzlü ve iyi niyetli olun.

Sonuçta halk şunu anlasın ki, eğer biriş sonuçlanmıyorsa bu sizin yapmakistemediğinizden değil, yasal olarakyapılması mümkün olmadığındandır.

Anlayınız ki, siz memurlar, halkıeğitmek hususunda öğretmenlerden aşağıdeğilsiniz!...

Snelman anlamlı bir gülüşle şusoruyu yöneltti:

_ Kanunsuzluğun en büyük öğreticisikimlerdir, bilir misiniz?

Sorusunu yine kendi cevapladı:_ Memurların ta kendisidir. Yasayı

uygulamakla yükümlü olanlardır. Halka,yasalara itaat etmenin yollarını veçarelerini memur öğretir.

İşte bunun için yeni FinlandiyaDevleti için sizden rica ediyorum.Kanun adamı olan sizler, halkı kanunlarauyma konusunda eğitiniz ki, halktasamimi adalet duygusu yer etsin!

Bu konferans Snelman’ın ilk ve sonkonferansı değildi. Gittiği her yerdefırsat buldukça memurlarıyönlendirmeye çalışıyordu. Sonuçtahalkın memurlara karşı güveni ve

saygısı arttı.Bir iki nesil sonra bütünüyle yeni bir

Fin memurlar kadrosu meydana geldi.Memurlar kültürel olarak ve ahlâkenyükseldiler. Tüm dünyaya örnek olacakhizmetler gösterdiler.

Bugün halk, kamu memurlarınınvarlığıyla gurur duymakta ve onlarıhayranlıkla izlemektedir.

Halk Okulu: Kışla

Daha İsveç egemenliğidönemindeyken Finler’in kendi anayasakurumları vardı. Bu yasa gereğinceF i n l e r ’ i n Seym denilen birparlamentoları vardı. Kendilerinemahsus posta pulu ve para birimlerivardı. Az sayıda da orduya sahiplerdi.

Finler, Rus egemenliğine geçtiktensonra da bu kurum ve haklarınıkorudular. Ancak İsveçliler dönemindebütün bu kurumların yönetiminde İsveçlimemurlar bulunuyordu. Finler, İsveçkültürünün gelişimi için canlı bir unsur

sayılıyorlardı.Suomi denilen Finlandiya, Rus

egemenliğine geçince, Finler bütün bukurumları ele geçirmek ve ülkeningerçek sahipleri olabilmek içinmücadeleye giriştiler. İşe küçükişlerden başladılar. Kademeli olarak ilk,orta ve yüksek öğrenim kurumlarındaİsveçli öğretmenlerin yerine Finöğretmenler atanıyordu. Böylece yavaşyavaş Finlerden, hâkim, doktor vememur yetiştirmeye başladılar.

Küçük Fin ordusu da millileşmeyebaşladı. İsveçliler döneminde askerlerintümü Finler’den oluşuyordu. Ancak

Başkomutanlık, Genelkurmay ve KomutaKurulu İsveçliler’in elinde bulunuyordu.Rütbelilerin askerlere karşı tutumu daİsveç ordusunda olduğu gibiydi.

İsveçliler kahraman bir millettir.Reformlar döneminde Gustov Adolf, veBüyük Petro zamanında XII. Karl,İsveç ordusunun ününü tüm Avrupa’yayaymışlardı. Ancak o dönemdeİsveçliler’in askeri gücü aristokratlarınelindeydi. Ülkede âdeta askerailelerinden oluşan özel bir imtiyazlısınıf meydana gelmişti. Bu sınıfa aitolanlar memurlara, tüccarlara, aydınlarave tüm halka tepeden bakıyorlardı.

Halkın evladı askerler, dayanılması zorbir disipline tabi tutuluyordu.

Komutanlar, eğitim, resmi tören vekışla hayatından başka hiçbir şeyleuğraşmıyorlardı. Mesai dışı zamanlarınıise içki içerek, kumar oynayarak veyadanslı balolarla eğlencelerlegeçirirlerdi.

Çoğunun eğitimi eksikti. Okuldançıktıktan sonra hiç okumaya, araştırıpdüşünmeye yönelmezlerdi. Hiçbirtoplumsal ve ulusal idealleri yoktu.Yalnızca mağrurca kılıçlarınışakırdatmasını bilirlerdi. Şıküniformaları içinde sürekli para

harcamaktan başka şey bilmezlerdi.Dans salonlarında dans etmekte üstlerineyoktu. Çoğu zaten içki ve kumardanbaşını kaldırmazdı. Askerlere karşısürekli kırıcı, kaba ve hatta zalimcedavranırlardı. Kendi deyimleriyle “kışlaöküzleri”ne aşağılayıcı bakışlarlatepeden bakıyorlardı.

Snelman’ın öncülüğündeki genç Finaydınları orduya da gereken önemigösterdiler. Özellikle ordudakiaskerlerin talim ve eğitimiyleilgilenmeyi hedeflediler.

Bunun sonucunda liselerin en gözdeöğrencileri, hatta üniversite öğrencileri

bile okullarından mezun olduktan sonraaskeri okullara girmeye, orduya mensupolmaya başladılar.

5-6 yıl, hatta 10 yıl süren askerlikhizmetleri sırasında bir yandan dabilimsel araştırmalarını kapsamlı birşekilde sürdürdüler.

Snelman, bu gençlerin sorunlarını vesıkıntılarını bilen en iyi bir eğitimciolmuştu aynı zamanda ve onların hertürlü ihtiyaçlarını karşılamadan gerikalmıyordu. Gerek konferanslarında,gerekse de yazılarında sürekli şudüşünceleri aşılamaya çalışıyordu:

_ Görünüşte en uygar milletler bile,

henüz hayatlarını barış ve huzur içindegeçirmek için yüksek bir uygarlıkdüzeyine erişememişlerdir. İnsanlığınyaratılışında var olan kin, intikam vevahşet; azgın deniz dalgalarının alçakyerlere saldırması gibi, insanlararasında da başkalarının haklarına karşısaldırılar halinde sürüyor.

İnsan yığınlarından canlı kaleleroluşturur gibi ordularını güçlendireninsanlar kendilerini savunurlarken,dünyamız kaçınılmaz bir şekilde kanlıtaşkınlıklara, çılgınlıklara sahne oluyor.

Askerlerini yurt savunmasında sipereden her ordu, kuşkusuz değerlidir.

Sınırlara yönelik hizmet eden ordununarkasında milletin selameti, huzuru vebağımsızlığı yatmaktadır.

Ordu, fedakâr ve feragatkâr birdindarlar tarikatı gibidir. Asker olmayanbizler, vatan savunması için oluşturulancanlı kale duvarlarının önemini gereğigibi takdir edemiyomz. Bu duvarlarıninşasında kullanılan her tuğla, her harç,canlı birer insandır. Bu zerrelerdenherbiri, gerektiğinde bizim varlığımızıve huzurumuzu sağlamak için ölmeyehazırdırlar.

Yolda, bir dükkânda veya bir parktaaskerlere rastlayınca saygıyla

selamlayıp, onlara “Aziz kardeşlerim,sizler hep bizim selametimiz için bu ağırgörevi üstlenmiş bulunuyorsunuz. Allahyardımcınız olsun.” demek isterim...

Düşününüz lütfen! Kışladaki her birasker, canlı birer elmastır. Böyle değerlivarlıklardan binlercesi her yıl bir yerdetoplanıyor. Uzun bir süre yoruluyor,yıpranıyor, kendilerinden çok şeyveriyorlar. Bu kadar süre onlardanyararlandıktan sonra, geldikleri yerlerekırılmış ve çizilmiş elmaslar olarak gerigöndermek ne üzücü bir şeydir!..

Bu sözler üzerine Snelman’ın maneviöğrencileri olan genç Fin subayları şöyle

karşılık verdiler:_ Bizim yeni ordumuz ruhen diri,

alışkanlıklarıyla yeni, askerihizmetlerinin sonuçları itibariyle heraçıdan yeni olmalıdır. Yeni bir ruh veidael sahibi olmuştur ordumuz.

Asker, kışlada beslenen bir inekdeğildir. Benim küçük ve daha aztahsilli bir kardeşimdir. “Vatan Ana”evladını tâlim ve terbiye için kışlayagöndererek bizlere emanet etmiştir.

Askerler terhis olduktan sonra VatanAna, subaylara, generallere soracaktırelbet; “Hangi evlatlarımı ve nasılyetiştirdiniz bakayım? Sizin ellerinize

teslim ettiğim yüzbinlerce civanıma neöğrettiniz, nasıl eğittiniz?” diye.

Subay, askerin yalnız kardeşi değildir,onun sadece ağabeyi değildir, aynızamanda öğretmenidir. Onun eğitimindensorumlu terbiyecisidir.

Subay, askerlere karşı birçok yöndensorumludur: Askerin vücudu subayıneline teslim edilmiştir. Subay, onunsağlığından sorumludur.

Askerin beyni subayın elineverilmiştir. Zihninin açılmasından vedüşünsel gelişiminden sorumludur.

Askerin kalbi de subaya verilmiştir.O, askerlerde güçlü bir kişilik meydana

getirecek, onlara temiz vicdanlı olmayı,görgü kurallarını, insanlarla sağlıklı biriletişim kurmayı öğreterek ve onlaravatan sevgisini aşılayacaktır.

Bu yeni görevler karşısında bulunangenç Fin subayları bu sorumluluğu ağırve zor görevlerin yerine getirilmesindenkorkmuyorlardı.

_ Her zaman ama her zaman, yalnızbarışta değil, savaş sırasında da bizvatanımıza kazanç sağlayacak, yararlıolacağız!.. Biz kışladayken deyurdumuza yararlı olabiliriz. Ülkemiziçin askerlerle her türlü eğitim veçalışmamız yararlı olacaktır.

Bugüne kadar Finlandiya halkıarasında kışla kelimesinden nefretle sözedilmişti. Eskiden bir yerde kabalık,terbiyesizlik, kavga ve kargaşa oldu muherkes;

_ Efendiler, burası kışla mı?_ Sanki kışla havası!_ Onun ahlâkını kışla bozmuş...

diyordu.Genç Fin subayları artık bu sözlerden

inciniyorlar ve duymak istemiyorlar.“Yeni dönemin kışlası, başka bir kışlaolacaktır!” diyerek ant içmişlerdir.

Biz kışlayı bir halk okulunadönüştüreceğiz. Hatta bir üniversite

hâline getireceğiz. Öyle ki, her bir asker,kışlada yaşadığı günleri yaşamı boyuncasevgi ve övgüyle ansın; kışladanöğrendiklerini hayatında başarıylauygulayarak gurur duysun.

Kışlayı öyle bir hâle getirmeliyiz ki,artık halkımız, aşağılayıcı sözler yerine;

_ Bereket versin, onu kışla ıslah etti._ O eğitimini kışladan aldı._ Askerliği sırasında dürüst, atik,

çalışkan ve kibar olmayı öğrendi... desinve bu sözler birer atasözü olsun.

Kışla düzeninin ve askerlik hizmetininamaçları bu şekilde ortaya konulduktansonra, genç Fin subayları bu amaca

ulaşmak için en acil çözümleri aramaya,en iyi yöntemleri uygulamaya başladılar.

Bundan sonra subaylar, askerlerekarşı izleyecekleri tutumu ve yöntemleridikkatle düşünmeye koyularak askerlerekarşı eski davranış biçimlerinideğiştirdiler.

İsveç egemenliği döneminde kışlalaroldukça pisti ve yaşanılır gibi değildi.Havası pislikten kötü kokuyordu.Askerlerin üniformaları dökülüyordu.Bozuk yiyeceklerden ve kokmuşyemeklerden askerler zehirleniyor,yemeyenlerse aç kalıyordu. Rütbesıralamasına göre onbaşılar, çavuşlar,

teğmenler diğer askerlerin yiyeceğindenve ısınma araçlarından (battaniye, kaput,v.b.) kısarlardı. Askerleri hor görürlerve aşağılarlardı. Kışlada en ağırküfürler bile gündelik konuşma hâlinegelmişti.

Ama artık her şey temeldendeğişmişti. Kışlalar temizlenmiş,duvarlar boyanmış, bahçeye çimlerekilmiş, pencerelere ve avlu köşelerinesaksı çiçekleri konulmuş, pencerelereperdeler çekilmiş, koğuş girişlerinepaspaslar konulmuştu. Askerler de hersabah banyo yaparak güne başlıyorlardı.Çevre ve vücut temizliğinin yanısıramanevi temizliğe de ahlakî temizliğe de

dikkat edilir olunmuştu.İsveç egemenliği döneminde halk

arasında kullanılan deyimler askerlerinne berbat şeyler olduklarına iyi örnektir:

_ İsveçli gibi körkütük sarhoş!.._ İsveç askeri gibi sövüyor!..Önceden askerler sürekli sarhoştu,

ağza alınmayacak küfürler ediyorlardı.Askerler birbirlerine, subaylarbirbirlerine, hatta generaller bilebirbirlerine söverlerdi. Karşılarındakiniseverken de, yererken de söverekkonuşurlardı. İğrenç ve uğursuzküfürlerdi hepsi de. Hiç çekinmedenana-babaya, dine-imana, güneşe-aya,

gökyüzüne ve doğaya, akıllarına gelenher şeye küfürler ediyorlardı.

Genç Fin subayları kışlaya temizlikmaddeleri getirttiler, askerlerinyemeklerden önce ve sonra sabunkullanmalarını sağladılar. Temizhavlular zimmetlendi ve her askere birerdiş fırçası ve macun dağıtarak diştemizliğine önem vermeyi öğrettiler. Diştemizliğinden sonra dil temizliğini,düzgün ve kiifürsüz konuşmayıöğrettiler. Subayların kendileri de aslakötü söz söylemiyor ve küfüretmiyorlardı.

Önceleri askerlere kaba ve sert

davranılıyorken, artık böyle bir şeye izinverilmiyordu. Ama hiçbir aşağılayıcı veküfürlü söz söylemeden, kabadavranmadan en katı disiplininyerleşmesini başardılar.

Eskiden yalnızca askerler değil,subaylar ve seçkin ailelere mensupkişiler bile adi kavgaları, bağırıpçağırmayı bir yiğitlik ve adeta kışlahayatının vazgeçilmez gereklerindensayarlardı. Öyle ki çeşit çeşit küfürlerbilmekle övünürlerdi.

Kışlayı bambaşka bir hâledönüştürmeyi başaran genç Fin subaylarışöyle diyorlardı:

_ Kışla bizim aile ocağımızdır. Orasıbizim ibadet yerimizdir. Din adamı içinmabedi, öğretmen için okulu neyse bizimiçin de kışla odur. Biz burada kadınlararasında bulunduğumuz zamankindendaha fazla edepli ve terbiyeli davranmakzorundayız.

Subaylar, davranış ve sözleriyleaskerlere şunları telkin ediyorlardı:

Kışlayı sarhoş meyhanesine veyaküfür ortamına çevirmeyiniz.

Yerlere tükürmeyiniz.Döşemeleri kirletmeyiniz.Küfürlü konuşarak kışlanın nezih

havasını bozmayınız.

Dilinizi temiz tutunuz,arkadaşlarınızın kulaklarınıkirletmeyiniz.

Kaba küfürlerle konuşmak, köpekulumasından daha kötüdür.

Küfür etmek medeniyetsizliğinbelirtisidir. Eğer yiğitliğinizi göstermekistiyorsanız, bunun için daha asilçözümler bulunuz.

Spor yapın, uzun metre yüzmeyi,ustaca güreşmeyi, yüksek atlamayıöğreniniz.

Toplantılarda nezaket içinde olmayıöğreniniz.

Yararlı kitaplar okuyunuz.

Okuduklarınızı ve dinlediklerinizi iyiceanlayınız.

Bu şekilde genç subayların her biri iyibirer eğitimci oldular. Askeri tâlimler nekadar çok zaman alırsa alsın, subaylar,askerleri terbiye etmek için her gün 1-2saat bulabiliyorlardı. Subaylar,askerlere özel oyunlar, eğlenceler,piyesler ve genel okuma geceleridüzenliyorlardı. Onlarla sohbetleryaptıkları gibi, çeşitli milletlere dairhikâyeler ve ünlü kahramanlarınyiğitliklerini anlatan kitaplarokutuyorlardı.

Projeksiyon aletiyle vatan tarihine ve

diğer milletlerin tarihine ait şemalar,haritalar, manzaralar göstererek genelkültür konularında bilgilendiriyorlardı.

Bundan başka askerlik hizmetinibitirip terhis olan erlere yurda nasılhizmetlerinin dokunacaklarına dair sıksık açıklamalar yapıyorlar, bu amaçlayazılmış kitaplar okutuyorlardı.

Subaylar şunları diyorlardı:_ Geldiğiniz yerlerde insanlar,

köstebekler gibi kovuklardayaşıyorlardı. Bunlar insanca yaşamanınne demek olduğunu ne görmüşler, neduymuşlar, ne de kitaplardaokumuşlardır.

Sizler de öyleydiniz. O köstebeklerinyanına tekrar onlar gibi gidip kovuklaratıkılacak olursanız, yazıklar olsun size!..

Sizler oraya yeni hayatın müjdecileriolarak gidiniz! O ücra yerlerde yaşayaninsanların ruhlarını uyandırınız.

Oralarda yeni bir ordu kurunuz. Buordu barış, huzur, uygarlık ve çalışmaordusu olsun. Çeşitli ordulardayiğitlikleriyle öne çıkmışkahramanlardan oluşan taburlar vardır.Onlar kendilerine “ölüm taburu” isminitakmışlardır. Başka insanlar da öylediyor onlara. Bunlar, gerektiğinde bir tekasker kalıncaya kadar ölmeye yemin

etmişlerdir. Bunlar kahramandırlar.Vatan için yaşamak, ülkenin

ilerlemiesi ve yükselmesi için çalışmakda ülke için ölmek kadar şereflidir!

Toprağı nasıl işliyor, buğdayı nasılekip biçiyorsunuz?

Hayvanlardan ve ormanlardan nasılyararlanıyorsunuz?

Erkekleriniz kadınlarıyla nasılgeçiniyor?

Analar ve babalar çocuklarını nasılterbiye ediyorlar?

Şimdi geliniz size, hayatlarını dahaakıllıca düzenlemiş toplumlardabunların nasıl yapıldığını anlatalım:

Niçin herkes, İngiliz kumaşlarını,Bohemya kristallerini, Çekoslovakcamlarını, Felemenk (Hollanda) balıkkonservelerini, İrlanda koyunlarını,Fransız şaraplarını, Danimarkatereyağlarını, Bruxelles (Brüksel)dantellerini, Rus kürklerini, İsveçmukavvalarını ve kibritlerini tercihediyor?

Çünkü bunlar o ülkelerde en iyi birşekilde üretilmektedir. Sizler de bizimülkemizde böyle kaliteli ürünlermeydana getirmek için çalışın!..

Bütün bunları kim yapacak?Köylerinizdeki kör kardeşlerinizin ve

babalarınızın gözlerini kim açacak?Bataklık ve ormanlıkların ücra

kısımlarına kadar gitmeyi kim gözealacak?

Askerlerine bu uyarıcı vebilinçlendirici soruları, yöneltenÖğretmen Subaylar, cevapları yinekendileri veriyorlardı:

_ Sizler!.. En önce sizleryapacaksınız. İşte o zaman aileleriniz,köyleriniz, sizin vatan için uzun yıllarkışlada kalmanızdan dolayı hiçbir şeykaybetmemiş olacaklar, aksine kazançlıçıkacaklar. Onlardan aldıklarınızı kat katonlara geri ödemiş olacaksınız.

Sizler kışlaya ham bir madde olarakgeldiniz. Şimdi işlenmiş bir elmas gibive harikalar yaratan sihirbazlar gibimemleketlerinize dönüyorsunuz.

Doğanın sanki hor görürcesine feyizve bereketten mahrum bıraktığıFinlandiya topraklarında, genç Finsubayları büyük bir uygarlık gücüoluyorlardı. Büyük bir fabrikanınüretimi gibi, ülke için akıllı, güçlü, canlıinsanlar yetiştiriyorlardı.

Askerler, artık kıdemli arkadaşlarınısayıyor ve seviyorlardı. Askerlikhizmetleri boyunca onlarıgücendirmekten ve üzmekten

kaçınıyorlardı. Daha güçsüz ve ihmalkârolan arkadaşlarının davranışlarını isekontrol altında tutuyorlardı.

Terhis olduktan sonra ise çoğunluklasubaylarıyla mektuplaşıyorlardı.Askerlik günlerini şükranla anıyorlar,hayata aıtık yeni gözle ve daha canlıbakmakta olduklarını bildiriyorlardı.Ülkenin kalkınma hamlesiyle ilgilidüşünce ve hayallerini subaylarınaanlatıyor ve onlardan ne yapmalarıgerektiğini soruyorlardı. Kendilerinebazı kitaplar göndermelerini ya dagazete ve dergilere abone yapmalarınıistiyorlardı.

En küçük yerleşim birimindekikulübelere varıncaya dek, ülkenin heryeriyle kışla arasında samimi bir bağkurulmuştu.

Yediden yetmişe hep birlikte, ülkeninsağlıklı bir kalkınma ve uygarlığakavuşması için teşkilatlar kuruyorlardı.

Kışla artık ülke için bir faciaolmaktan çıkmış, hakkıyla takdir edilirolmuştur.

Anne-babalar, yaramaz çocuklarınıeğitmek için artık şunları söylüyorlardı:

_ Şu askerlik zamanın gelse de artıkaskere gitsen. Belki asker ocağı seniyola getirir!

Çevredekiler ise onaylıyordu:_ Elbette ıslah eder. Böyle haylazların

hakkından ancak kışla gelir. Artıkbiliyoruz ki, kışla bizim çocuklarımızıbizden daha iyi terbiye etmesini biliyor.

Yaşlılar da onaylıyorlardı:_ Evet, önceleri gözlerimiz körmüş.

Feci bir hayat sürüyormuşuz. Şükürlerolsun, şimdiki gençler hayatı daha güzelve daha akıllıca düzenlemesinibiliyorlar.

Bu şeklide bizzat kışlalar da bilgi veahlâk yönünden yükselmiştir. İyimayanın hamuru kabartması gibi, kışlada milleti bilgi ve ahlâki açıdan

yükseltmiştir.

Futbol

Napoleon’un Fransa’nın idaresinegeçişinden sonra Avrupa ülkeleriarasında savaşlara rastlanmamıştır.Napoleon, birçok Avrupa ülkesiylesavaşıyor ve en çok da İngiltere’yiyenilgiye uğratmak istiyordu. Diğertaraftan İngiltere de, Napoleon’utahtından indirmek için her çareyebaşvuruyordu.

Napoleon, Rusya’yı da savaşmaklatehdit ediyordu. Rusya, Fransızlar’la birsavaş çıkar endişesiyle 1808’de İsveç’leyaptığı savaşa son verdi. Fakat

Rusya’nın endişesi gerçekleşti veFransa’yla aralarında o ünlü korkunçsavaş başladı. Napoleon yirmi milletinkuvvetlerinden oluşan ordusuylaRusya’nın üzerine yürüdü. Moskova’yakadar ilerledi. Ancak burada bozgunauğradı ve Rusya’dan geri çekilmekzorunda kaldı.

Napoleon gücü tükenmiş ve çaresizbir hâlde Fransa’ya döndü. Bir süresessiz kalarak eski ihtişamını vekudretini yeniden kazanmaya çalıştı.Fakat bu kez de İngilizler tümA v r u p a ’ y ı Napoleon’a karşıayaklandırarak, bütün gücünü ezdiler.

İngiltere’ye esir düşen Napoleon,Sainte-Helene Adası’na sürgünegönderildi.

Napoleon’un ardı arkası kesilmeyensavaşlarından artık bıkmış olan Avrııpaülkeleri bu sonuca çok memnun oldularve İngiltere’nin yenilgi bilmeyenkudretine hayran oldular. Tüm Avrupa,İngilizler’i taklit etmeye başladı.İngiltere’nin her şeyi artık modaolmuştu.

Ancak çocuklar, büluğa ermemişgençler ve orta yaş kesimi herşeyi taklidederken, çoğunlukla sigara ve içkikullanma, kaba konuşma gibi olumsuz

yönlerini taklit ediyorlardı.Henüz kültür ve medeniyet alanında

ilerleyememiş milletler de İngilizler’inkomik ve zararlı davranışlarını alarak,İngiliz toplumunun kötü birer kopyasıdurumuna düştüler.

Zenginler ve ekonomik durumu iyiolanlar, İngilizler gibi at yarışlarındayüksek miktarda paralar harcamaya,sodayla viski içmeye, İngiliz modasınagöre giyinmeye, ve saçlarına onlar gibişekil vermeye başladılar.

Gençlik ise kendini İngiliz sporlarınave daha da kötüsü futbola kaptırmıştı.Eğitimlerini henüz tamamlamamış olan

Avrupa gençleri arasında futbol âdetabir din olmuştu.

Diğer ülkelerin gençliği de bundanetkilenerek futbolu bir ibadet şeklinesoktular. Bundan daha da zevk alanlarfutbolu bir bilim ve sanat dalı gibigörmeye başlamışlardı.

Sokaktaki halkı heyecanlandırarakgeçinen boş kafalı ve cahil bazıgazeteciler, gençliğin bu yeni tutkusunukışkırtarak sömürme yoluna gitmişlerdi.Futbol için ayrıca köşe yazılarıkonulmuş ve sığır bacağı gibi güçlübacakların meziyetlerinden uzun uzadıyabahsetmek artık gazetecilik sayılır

olmuştu.Snelman’ın döneminde Finlandiya’da

da aynı şeyler yaşanıyordu. O zamanlarFin gençleri ciddi düşünce uğraşınahenüz alışmamışlardı. Ciddiyealınabilecek hiçbir düşünsel ilgi veüretimleri yoktu. Finlandiya, Rusya’yailhak ettikten sonra artık İsveçliler’ekarşı milli kin beslemek, onlarlamücadele azmi taşımak gibi millîduygular da körelmişti. Bomboş bir kafave zamana sahip olan Fin gençleri içinde futbol en ciddi, hatta dinsel bir uğraşhalini almıştı. Bulaşıcı salgın hastalıkgibi futbol, kent gençliğini etkisine

almakla kalmamış, nüfusu kalabalıkköylere bile girmişti.

Futbol bütün bir neslin düşüncesini veduygularını kendi egemenliği altınaalmış bir hastalık olmuştu. Futbolkulüpleri ve federasyonları, bitkin birvücutta türeyen sivilceler ya da bataklıksinekleri gibi çoğalıyordu. “Mandaayağı gibi güçlü bacak.” o günleriniftihar sembolü olmuştu.

Snelman ile arkadaşları, gençlerdezekâ dolu beyinlerin yerine güçlü mandaayaklarının oluşmasına razı olmadılar.Bütün bir neslin düşünce yönündençıplak kalmasına tahammül edemediler.

Finler’i ruhen uyandırmak ve uygarlıkalanında yükseltmek isteyenyurtseverler, “kolları ve bacak kaslarıkayış gibi sertleşmiş kahramanlardan(!)ne yetişebilir? Ülkenin kalkınmasında netür hizmetleri olabilir?” şeklindebirbirlerine soruyor, çözümlerarıyorlardı.

Snelman, bir zamanlar İspanya’dabirtakım kişilerin hayalî şövalyeromanlarıyla akıllarını bozup,şövalyeleri taklide kalkmakla nasılgülünç duruma düştüklerini ünlü “DonKişot” (Don Quichotte) romanındaCervantes’in daha gülünç bir hâle

sokarak anlattığını hatırlattı herkese.Snelman ve dostları aynı

fikirdeydiler:_ Gençlerin böyle aptalca yazılmış

serseri romanlarına kendilerinikaptırmaları öyle ihmale gelecekönemsiz bir şey değilmiş ki, İspanya’nınen büyük dahisi bunu romanına konuedinmiş ve bu salgınla mücadele etmekzorunda kalmış, diyorlardı.

Cervantes, bütün okuyucuların böylemacera romanlarına düşkün olmalarınınzihin tenbelliğiııden kaynaklandığınıtesbit etmişti. O dönemde İspanyollar,geri kalmış ülkelerinin kalkınması,

sosyal düzeninin yeniden tesisi, milletiekonomik sosyal ve kültürel alandayükseltmek yolunda ciddi çözümlerarayışında değillerdi. Bu alanlardatamamen çıplaktılar.

Çünkü onlar bu konularda ne birdüşünce, ne bir duygu ne de bir niyetesahiptiler, olmak da istemiyorlardı.Toplumun çoğu zamanını hayal ürünümacera romanlarıyla geçiriyor ve böyledavranmakla bir şey yaptıklarınızannediyorlardı.

Ülkede kültürle uğraşan sanatçılaryoktu. Toplum düşüncesi uykuda; cehaletise zirvedeydi. Bunun yanısıra nüfus

artışıyla birlikte yoksulluk da artıyor,devlet gücü zayıflıyor, ahlâkî, fikrî veticari hayat yok olma tehlikesiyaşıyordu. Halkı uyandırmak durumundaolanlar ve az-çok eğitim görmüş kişilerise macera romanları okuyarak zevktendört köşe oluyorlardı.

Snelman şöyle düşünüyordu:“Dahi yazarların önemini bizim

toplumumuz henüz kavrayamaz. Şudönemde bizde de hayatın gülünçyönlerini ustaca tasvir eden birCervantes, cücelerden bahseden birSwift yetişmelidir. Cüce ruhlu insanlarınbasit politik dedikodularını, kısır

fikirlerini anlatan biri gelmelidir.”Snelman ve arkadaşları Cervantes

gibi bir yazara sahip olamadıklarınaüzülüyor ve çareyi onun yaptığınınaynısını kendilerinin yapmasındagörüyorlardı. Tıpkı veba, kolera, ateşlihumma mikroplarıyla mücadele etmekgibiydi bu futbol mikrobuyla mücadele.Topluma ve millete musallat olanmanevi mikroplar, onlardan daha datehlikeliydi.

Finlandiya bataklıklarla dolu bir ülkeolduğundan sıtma ve verem hastalığıyaygındı. Halk sıtmadan şikâyetçiydi;veremden ise kırılmaktaydı neredeyse.

Snelman bu mikroplarla mücadelebaşlatmıştı. Bu mücadeleye şimdi degörünmez bozuk kişilik mikroplarıylamücadele de eklenmişti. Snelman yineçözümü gösteren ilk kişi olmuştu:

_ Şimdi bir de düşünce sıtması, iradeveremi, ruh sıtması hastalıkları çıkmıştırkarşımıza. Bu ruhsal bozukluk nerdeysetüm ülke gençliğini istila etmiştir.Gelecek yıllarda topluma yararlı işleryapmak üzere hayata atılacak olangençlerimizin ruhsal hastalıklardankırılmasına göz yumamayız. Mücadeleetmek gerekmektedir.

Bir gün futbolcular büyük bir eğlence

düzenlemişlerdi. Ünlii ve dev bir futbolkulübünün kuruluşunun onuncuyıldönümü kutlanıyordu. Bu münasebetlemilli maç oynanacaktı. Konuşmalarlageçen eğlence toplantısı törenle sonbuluyordu. Eğlenceye her daldansporcular katılmıştı.

Snelman da arkadaşlarıyla birlikteoradaydı. Aslında kendisi de en büyükspor kuruluşlarından birinin fahribaşkanıydı. Söz olarak bir konuşmayaptı:

_ Fin gençliğinin sporla uğraştığınıgörerek seviniyorum. Akılcı bir şekildeyapılan çeşitli beden hareketlerinin

önemi çok büyüktür. Felsefe alanındahayli ilerlemiş olan eski Yunanlılar,öyle rastgele olarak jimnastiği, güreşi,yarışları yüksek bir konumagetirmemişlerdir. Beden egzersizlerivücudu çevikleştirir ve güçlendirir.Egzersizler sayesinde vücudungörünümü düzelir, yürüyüş ve hareketlergüzelleşir.

Kentlilerin kokuşmuş evlerdeyaşadıkları hayat, vücudu yaratır, kaslarıgüçsüzleştirir, kanda zehirlenmelereneden olur ve insanları miskinleştirir.Buna bir de yıllar süren ve araştırmayadayalı olmayıp skolastik yöntemlerinuygulandığı eğitim dönemini ekleyiniz.

Bu süre zarfında, çocuklarımızın kafasıtarihler, şahıs isimleri, ölçü birimleri,prensipler ve cansız yasalar mezarlığınadönüşür.

Almanya’da öğrencilerin çoğu gözlükkullanır, gözleri bozuktur. Sırtlarıkambur, kemikleri çarpık, bacaklarıince, kolları zayıf; ışıktan yoksun bitkilergibi solgun yüzlü insanlara köylerdedeğil, kentlerde rastlanır. İnsanın,böylelerini ellerinden tutup kırlaraçıkaracağı, çayırlarda koşturup temizhavayı derin derin solutacağı geliyor.

Eski Yunanlılar da böyleyapıyorlardı. Şimdi bizler de onlar gibi

yapıyoruz. Fakat Sokrates’in Phidias’ınv e Perikles’in çağdaşları hayatın temelilkesi olarak şunu öne sürmüşlerdir:

“Hiçbir şeyde aşırıya kaçmamalıdır!Hiçbir şey tek taraflı olmamalıdır. Herşeyde orta yolu gözetmelidir. Her şeyizamanında ve yerinde yapmalıdır.”

Sokrates’in ve Eschyle’in çağdaşıo l an Aristofan, hâkimlerin bu bedenigevşeklikleri ve miskinlikleriyle alayederdi.

“Aptallığa Övgü” adlı ölümsüz hicivdolu üslubuyla, kafalarının içi malumatladolu, iki ayaklı yaratık ile, soyutteoricilerle acımasızca alay ediyordu.

Gulliver’in yaratıcı yazarı Swift,kurbağalar gibi şişip büyük adam olmakisteyen cüceler (Liliputlar) topluluğuylaalay ediyor. Bundan başka Laputlar’lada alay ediyor. Bunlar iri ve şişkinkafalı, ince boyunlu ve küçük omuzluanormal yaratıklardır. Bunların bütünhayatı kitap kurallarına, geometrikşekillere göre düzenlenmiştir. Yanihayatları da bedenleri gibi biçimsiz vesevimsizdir.

Bizzat benim ve dostlarımın bu kadarbüyük bir muhabbetle sevdiğimizSuomi’nin Laputlar’ın ülkesinebenzemesini asla arzu etmeyiz. Bize ne

Liliputlar ne de Laputlar gereklideğildir.

Ancak biz Finler’in bacakları güçlü,ama aklı zayıf olmasını da istemeyiz.Bacakları öküz ayağı gibi güçlü, amabeyinleri koyun beyni gibi zayıf insanlarbizim idealimiz değildir. Böyle birinsan, bizim küçük milletimiz için birörnek, bir model olamaz.

Sizler, futbolun Finlandiya’dakiilerleyişini görerek heyecanageliyorsunuz. “Kuvvetli Bacak” isimlifutbol takımımızın komşularımız olanİsveçliler, Norveçliler veDanimarkalılarla karşılaşmalar

yaptığından, hatta Macaristan’a bilegidip orada galip gelmesinden dolayısonsuz bir sevinç duyuyorsunuz. Amaben sizin sevincinize katılmıyorum.

Ben arzu ederim ki, bizim sevgiliSuomimizde şu isimleri taşıyanteşkilâtlar, dernekler kurulsun:

“Güçlü Düşünce, Yüksek İşler, YüceGirişimler, Sağlıklı Hayvancılık, En İyiTarım, Kaliteli Kumaş, Temiz Vicdan,Yeni Fikirler, Mekanik Başarı, MüreffehMillet!”

Ben isterim ki siz genç Finler, yalnızMacarlar’ı değil, Fransızlar’ı veİngilizler’i de mağlup edesiniz. Ancak

yalnız bacak gücüyle değil, yalnız topşutlarıyla değil; bilim, teknoloji, sanat,ticaret, sanayi, hukuk toplumu, ülkeninkalkınması alanında da onlara galipgelesiniz.

Bu çetin mücadelede yalnızfutbolcuların güçlü kol ve bacaklarınadayanmak isterseniz, çok ilerigidemezsiniz. Karşıdan gelen topavurmak için sağlam bir kafagerekmektedir. Ancak biliniz ki ensağlam kafaya koç sahiptir. Ben koçkafasını Fin gençliği için iftiharduyulabilecek bir şey saymam.

Sokrates’in ve meşhur Herküles’in

resimlerini bulup karşılaştırınız.Sokrates’in büstünde filozof başı dikkatçeker. Geniş bir alın. Burası zekânınyeridir. Sanki Sokrates’in zekâsıkafasının içine sığmıyormuş da dışarıtaşacakmış sanırsınız. İşte Sokrates’inalnı ve kafası bu şekildedir.

Bir de Herküles’in heykeline bakınız.Antik Yunan efsaneleri kahramanınıngüçlü kasları karşısında hayrettekalırsınız. Cüsseli bir vücut, sütun gibigüçlü bacakların üstünde yükseliyor.Kollarının kasları, kalın bir halatıandırıyor. Omuzları geniş, göğsükabarık, boynu öküz boynu kadar kalın.

Başı ise vücuduna oranla küçük, alnıdar.

Bütün bunlar büyük bir bedengücünün ifadesidir. Ama bu kahramanzekâ yönünden güçsüzdür. Muhteşemvücutlu, sert yapılı, güçlü adaleli biradamdır, ama akıl ve zekâ itibariylegeridir. Düşünce ve maneviyatkahramanı değildir.

Ben size Sokrates’in veyaHerküles’in kafalarını tercih edinizdemiyorum. Demek istediğim öküzbacaklarını düşünürken, Sokrates’inbaşını da unutmayınız. Kaya gibi sert vekoyun kafalı olmayınız.

Şu kuralı asla unutmayınız:“Her işi zamanında yapmak lazımdır.Eğlence zamanında da eğlenmelidir!”Finlandiya’nın yalnız top tepmesini

bilen insanlara ihtiyacı yoktur. Bize Finmilletini ekonomik, sosyal, ahlakî vefikrî yönden yükseltecek insanlarlazımdır.

Kültür ve düşünce yönünden gerikalmış olan ve eski uygarlıklarıtersinden öğrenmeye kalkışan milletleritaklit etmeyiniz.

Paris’e gidenler, içkili gazinolarıöğreniyorlar. Almanya’ya gidenler,birahanelere devam etmeye alışıyorlar.

İngiltere’ye gidenler de futbolöğreniyorlar.

Siz eğitim çalışmasına daha yüksektenbakınız. Avrupa’nın bilim ve düşüncemabedlerine gidiniz. Binlerce Almangencinin mensup olduğu Tugenlbund’uyani Fazilet Birliği’ni örnek alınız.

Şu kuralı sürekli aklınızdançıkarmayın:

“Sağlam ruh, sağlam vücutta bulunur.”Ey Fin Gençleri!Sizin vazifeniz şutla topu yükseklere

fırlatmak değil, Fin milletinin haysiyetve şerefini yükseltmektir.

Sevgili yurdumuzu her alanda ileri

götürmeye, her alanda refahı artırmayagayret etmektir!..

Anne-Baba ve Çocuklar

“Yeni nesillere akılcı bir terbiyeverme meselesi...”

Snelman ile arkadaşları Finlandiya’yıuyandırmak için bütün ümitlerini bunabağlamışlardı. Gençlik meselesiSnelman’ın en sevdiği bir konu ve aynızamanda kendisinin en hassas ve ıstırapduyduğu meselesiydi.

Snelman kimi zaman gençleriyüzlerine karşı azarlıyor ve kınıyor amabazı yaşlı kimselerin gençlerinhayırsızlığı ve bozuk ahlâklarından

dolayı şikayet etmeleri üzerine sürekligençleri savunuyordu. Şöyle diyordu:

_ Kabahat gerçlerde değil, sizdedir.Siz gençleri nasıl terbiye ederseniz,onlar da öyle yetişir. Gençlereverdiğiniz terbiye nedir? Sadece hiç!..

Anneler ev işleri ve yemek yapmakla;babalar da memuriyet, ticaret, dükkânveya fabrika işleriyle meşgul olurlar.Geceleri de geç vakitlere kadarzamanlarını kahvehane ve kulüplerdeoturarak ve iskambil oynayarakgeçirirler. Ama çocuklarıyla asla meşgulolmazlar. Çünkü bunun için vakitleriyoktur. Hem sonra çocuklarla meşgul

olmak insanı yoran ve usandıran biriştir.

Bunlar çocuklarıyla konuşmazlar,onların yaşantılarıyla ilgilenmezler.Sadece boş zamanlarında çocuklarınısevip okşamayı bilirler ve onlaraşekerleme ve oyuncaklar almaktan ötebaşka bir şey yapmazlar. Sonra da,“haydi bakalım, şimdi odanıza çekilin,gürültü etmeden kendi kendinizeoynayın.” derler.

Aslında bunun anlamı şudur:“Başımızdan defolun da ne isterseniz

yapın! Sadece bizi rahatsız etmeyin.”Bu durum karşısında çocuğun aklı,

fikri, ruhu, işlenmemiş bir tarla gibikalır. Buraya yararlı hiçbir şey ekilmişolmaz. Arasıra çocuklara iyilik,doğruluk ve sevgiden bahsedilse bile,bunlar genellikle ruhsuz, kupkuru, taşgibi sert ve çocuğa yabancı sözlerdir.

Anne-baba, çocuğun ruhunuilgilendirecek sözler söylenmesiniistemezler. İsteseler bile bunu nasılyapacakarım bilemezler. Onların sıradanve ısmarlama nasihatleri çocuğun hassasruhunda yankılar uyandırmaz.

Doğrusunu söylemek gerekirse,çocuğun anne-babası sağ olduğu haldeve evde bunlardan başka birçok halalar,

teyzeler, dayılar ve amcalar olduğuhâlde çocuk yetim gibi büyümektedir.

Bazı ailelerde çocuklar çok iyibeslenirler, iyi giydirilirler, sağlığınavücut sağlığına dikkat edilir. Ancak tümbunlara rağmen çocuk ruhunun saflığı,açlığı ve süsü ihmal edilir.

Doğrusu bu şartlar altında yetişençocukların, olduklarından daha fazlayaramaz yetişmediklerine şaşmamalıdır.Çocuklar büyüyüp de bazı şeylerianlamaya başladıklarında, aile hayatınakatıldıklarında, aileden ne alır ve negörürler ki?

Kentlerin, kasabaların, köylerin

meydanlıklarında birtakım çöplerin,pisliklerin ve gübrelerin yığıldığınıgörenler, “Bunlar sağlık kurallarınaaykırıdır; ne rezalettir bu böyle?” diyefeveran ederler.

Şimdi siz, evlat sahibi anne-babalar!..Bir kere düşününüz. Kendi

vicdanınıza danışarak bir karar veriniz.İçinde bulunduğu aile çevresi ve havasıçocukların kişiliklerinin sağlıklı birşekilde oluşmasında ne dereceolumludur?

Çocuklara, “Yalan söyleme,yaramazlık yapma, bu hareket kötüdür,nefret uyandırır, günahtır.” gibi

nasihatlerde bulunurlar ama bunasihatleri veren kişiler birbirlerinialdatırlar.

Çocukları aldatırlar ve yine çocuklara“Kimseyi incitmeyiniz, nezaketli veterbiyeli olunuz.” derler. Ancakkendileri bu kurallara uymayıdüşünmezler.

Çocuklar aldatılmayı çabuk farkederler. Önce hayret ederler. Annebabalarının kendilerine kötü ve günahdiye gösterdikleri şeyleri nasıl olup dabizzat kendilerinin işlediklerinianlayamazlar.

Sonuçta kendilerinde şu kanaat oluşur:

“Anne-babalar böyle söyler, başkatürlü davranırlar!”

Bu nedenle anne-babanın sözlerinekarşı çocukların güveni kalmaz. “Şunuyapın, bunu yapmayın.” türündennasihatlere artık aldırış etmemeyebaşlarlar.

Öte yandan anne-baba da çocuklarınındaha küçük olmalarına rağmenkendilerine itaat etmediklerinden ve asiolmalarından şikâyet ederler. Oysa ki,çocukların bu hâle gelişine kendilerineden olmuşlardır ama farkında biledeğillerdir.

Çocukların azarlama, kınama ve

cezayla itaatkâr ve sevgi doluolabileceklerini sanmayın. Onlarınyanında öyle davranınız ki, sizinmeziyetlerinizi bizzat görerek sizisevmeye başlasınlar.

Kimi anne-babalar evdekiyaşantılarına, giysi ve beden temizliğinedikkat etmezler. Çocuklarının yanındakirli, sökük ve eski elbiselerle ve kirliel ve ayaklarla dolaşırlar. Konuşma vedavranışlarında nezahet ve nezaketeriayet etmezler.

Kimileri de onların yanındabirbirleriyle kavga ederler ve“Babanızın nasıl biri olduğunu görüyor

musunuz?” veya “Annenizin nasıl birkadın olduğunu kendiniz görün!” gibisözlerle çocukları da kavgalarına ortakederler.

Aile toplantılarında meydana gelendedikodulara, başkalarınıçekiştirmelere, küçük bir çıkar içinçevrilen dolaplara dair sözlere dikkatediniz.

İşte çocuklar ergenlik çağınaulaşıncaya dek 15-20 yıl böyle feci birortamda büyürler ve ondan sonra dayaşlılarımız çocukların niçin göklerdeuçmadıklarına, kanatsız kaldıklarınaşaşarlar.

Böyle söyleyen aııne-babalara sormakgerekir:

“Siz çocuklarınızı terbiye ederkenyükselmeleri için onlara kartal kanatlarımı taktınız? Yoksa bu kanatlarıkökünden mi yoldunuz?”

Çocukları büyüyüp oğlanlarıdelikanlı, kızları genç kız olunca, anne-babalar geleceklerine dair pembehayaller kurarlar. Oğullarını mühendis,doktor, tüccar, avukat, memur veya iyibir meslek sahibi yapmak isterler.Kızları içinse zengin bir koca aramayakoyulurlar.

Çocukları için hep servet ve refah

sağlamaya uğraşırlar. Böylelikle annelikve babalık görevini en iyi bir şekildeyerine getirdiklerine inanırlar. Bukonuda Lev Tolstoy, gayet haklı olarakşu sözleri söylüyor.

“Hayattaki düzensizliklerin en büyüknedenlerinden biri şudur ki, herkeshayatında refaha kavuşmayı arzu eder,fakat hayatını terfi ettirmesini ve bizzatçalışma sonucunda hayatını daha iyi birbiçimde düzenleme ihtiyacınıhissetmez.”

Herkes hayattan bir şey almak isterama ona bir şey vermek istemez. Çoğukimse hayata menfaatçi, zorba ve asalak

olarak atılır. Hayatın anlamını buasalaklıkta ararlar.

Böyle bir hayat anlayışı uzun yıllarboyunca acı içinde çocuklara aşılanır.

Kimler aşılar?Anne-baba!..Bu telkinlerle yetişen çocuklar,

büyüdüklerinde zorba, aç gözlü, şehvetdüşkünü, tembel ve vurdumduymazolurlar.

En sonunda artık hiç kimseye vehiçbir şeye sevgi ve bağlılık duymayanduyarsız gençler olur çıkarlar. Butiplerde ülkeye, millete karşı sevgi,yüksek düşüncelere ciddi uğraşlara

saygı uyanmaz. Anne ve babalarını daiçtenlikle sevmezler.

Ne ekerseniz, onu biçersiniz.! Nepişirirseniz, onu yersiniz!

Eğer gençliğin ruhunu tarımyapılmayan bir tarla gibi kendi hâlinebırakırsanız, orada ısırgan otları vedikenler yetişir.

Anne-babaların, çocuklarınınbeyinlerini ve kalplerini işlemedenkendi hâline bırakmaları, akla vevicdana uygun değildir. Hatta böyle birihmal, ahlâksızlıktır, cinayettir. Çünküçocukların iyi terbiye görüp görmemesimeselesi, yalnız anne-babayı

ilgilendiren bir mesele olmayıp, aynızamanda toplumu ve devleti de ciddi birşekilde ilgilendiren hayatî birmeseledir.

İstediğiniz kadar mükemmelanayasalar yapın. Özgürlükler alanındada halka dilediğiniz kadar haklartanıyınız. Sosyalizmin veya liberalizminsihirli gücüne dilediğiniz kadar inanın.Eğer çocuklarınız gerektiği şekildeeğitim almazlarsa hayata bir hiç olarakatılırlarsa, yasalar ve bütün sosyalhaklar var olmasına rağmen toplumsalhayat yine de sönük ve ruhsuz olacaktır.

Bu nesilden gelen memurlar bencil ve

uyuşuk, devlet adamları ise politikmadrabaz olurlar.

Politikacılar, çıkar peşinde koşar.Okullar yeni neslin bilincini körelten

ve kalbini karartan birer karanlık mağaraolur.

Basın, sokak kadınlarının albümlerinedöner.

Tok veya aç olan halk kitleleri isekendilerine yabancı olan her şeye,özellikle varlıklı sınıfa mensup insanlarakarşı nefret, kıskançlık ve intikamduyguları beslemeye başlarlar.

Bizim yeni ve genç vatanımız sizdenböyle şeyler beklemiyor!..

Finlandiya’nın istikbali büyüktür.Burada herkes tok, herkes hâlinden

memnun olmalıdır.Kendi hayatınızı ve toplum düzenini

buna göre şekillendirin.Snelman ve dostları, kentlerde ve

köylerde bu türden konferanslarveriyorlardı.

Bu konferansları ilgiyle dinleyenanne-babalar, çocuklarının eğitimimeselelerini gerçekten ciddiyetledüşünmeye başlamışlar ve çocuklarınakarşı yüklendikleri sorumluluğunbüyüklüğünü kavramışlardı. Birçokşehirde aile kurumları oluşturarak çocuk

eğitimindeki başarısızlıkların veolumsuzlukların nedenlerini araştırmayabaşlamışlardı. Eğitim alanında başarıgösterdikçe sevinmişler, ancak bununlayetinmeyip, pedagog ve ilahiyatçılarında bazı meselelerde görüşlerini almaküzere onlara danışmaktaydılar.

Eğitim işi böylece ciddiye alındıktansonra sorunlar bir bir çözüme kavuşmuşoluyordu. Ülkede tanınmış eğitimci veilahiyatçılar bütün bir ülkeyi dolaşarak,hayatta kazanılan tecrübelerde vebilimin yol göstericiliğinde çocuklarınnasıl yetiştirilmesi ve terbiye edilmesigerektiğini halka anlatıyorlardı. Çocukruhunun özelliklerini, hassaslığını, zayıf

noktalarını ve hastalıklarını izah ederek,eğitim esnasında bunların ıslah ve tedaviedilmesi çarelerini öğretiyorlardı.

Ziraat mühendislerinin, halka, engüzel fidanların nasıl yetiştirilecğini, iyitarımın nasıl yapılacağını öğretmesigibi, ünlü pedagoglar ve ilahiyatçılar datüm anne ve babalara çocuklarının dahaakılcı bir şekilde nasıl eğiteceklerinivatana ve millete nasıl daha yararlıolabileceklerini öğretiyorlardı.

Bu çalışma ve üstün gayretlersayesinde Fin ailesi gaflet uykusundanuyanmış ve büyük bir hızla ilerleme veyükselmeye başlamıştır.

Halk Üniversitesi

Genç Fin aydınları, Snelman’ınçevresine toplanmışlardı. Bu gruba azarazar, ama sürekli yeni kültür mimarlarıkatılıyordu. Snelman grubunu,Helsingfors Üniversitesi’nin gençprofesörleri, en uç köylerdekiöğretmenler, oldukça aydın tüccarlar,fabrikatörler, özel sektörde hizmet verendoktorlar, memurlar ve avukatlaroluşturuyordu. Bu dinamik beyin gücü,yavaş yavaş Finlandiya’nın her köşesineetki etmişti. Bu amaçla çalışanlardanhiçbiri bunu kesinlikle şöhret olmak

amacıyla yapmıyordu.Bu grubun çalışması diğer eğitim ve

kültür kuruluşlarında olduğu gibi sırfkâğıt üstünde kalmaktan çok uzaktı.Burada herkes çalışıyordu ve kelimenintam anlamıyla herkes birer kültürmisyoneriydi. Bu gruba mensup olan herkişi, inatla, ilhamla çalışıyor, bugayretlerinde özel iş ve çıkar gütmeyiaklına bile getirmiyordu.

Bunlar okunmuş ve eski kitaplarıtoplayarak içlerinden yıpranmamışolanları seçiyor, gezici bir kütüphaneoluşturarak köy köy dolaşıyorlardı. Birsüre o yerde kaldıktan sonra bir başka

kasaba veya köye gidiyorlardı. Önceleriiki-üç haftada bir, sonralarıysa herpazar, halka yönelik, sağlıkla,edebiyatla, ekonomiyle ve ahlâkla ilgilikonularda sohbetler düzenliyorlardı.

Bu işe kendini adamış hatipleri veöğretmenleri seçerek, ülkenin hertarafına gönderiyorlardı. Böylelikle özelbir Halk Üniversitesi kurulmuştu ve buüniversitenin profesörleri de iyi birerkonuşmacı olan gezgin gençlerdi. Bugenç profesörler, halkı çeşitli konulardabilgilendirerek en uyuşuk ruhları bileuyandırıyorlardı.

Bu konferansları dinleyenlerde daha

çok bilgi öğrenmek, ülkenin herhangi birşekilde ilerlemesine ve yükselmesinehizmet etmek arzusu uyanıyordu.

Önceleri kimi zenginler ölmeden önceservetlerini kiliseye veya hayırkuruluşlarına bağışlıyorlardı. Halkarasında aydınlanma ve aydınlatmahareketleri yaygınlaştıkça eğitim içinbüyük vakıflar kurulmaya başlandı.Ülkenin çeşitli yerlerindeki varlıklıaileler evlerini kütüphane, konferanssalonu veya halka ait eğlence yeriolması niyetiyle halka bağışlıyorlardı.

Bu anlamda daha birçok saf insancıldavranışlara ve çabalara rastlanıyordu.

Tanınmış gezici profesörlerinsohbetlerinden, bu aydınlatmalarındanson derece memnun olan köylüler,ellerinde bulunan tereyağı, bal, yumurta,dokuma kilim ve el oyalarınıprofesörlere vererek ailelerinegötürmelerini istiyorlardı.

_ Sizler bizi aydınlatmak,bilgilendirmek için köylerimize kadarzahmet edip geliyorsunuz. Müsaadeediniz de biz de sizlere elimizdengeldiğince karşılık vermiş olalım. Sizinbizlere öğrettiğiniz yararlı bilgilere vesağladığınız mutluluklara oranla çokküçük şeylerdir ama lütfen kabul edin,diyorlardı.

Halk Üniversitesi’nin 25.Yıldönümü DolayısıylaReçel Kralı Jarvinen’in

Yaptığı Konuşma

Halk Üniversitesi’nin birçokzorlukları aşarak 25 yıl boyunca yaptığıhizmetlerden sonra Snelman’ın yaşadığı“Kuopio” şehrinde millî bir bayramdüzenlenmişti.

Tören sonunda ülkede “Reçel Kralı”diye tanınan Jarvinen söz alarak, birsaatten fazla süren bir konuşma yaptı.

Davetliler birçok konuşma dinleyerek

yorgun düştükleri hâlde Jarvinen’inkonuşmasını ilgi ve dikkatle dinlediler.

Jarvinen konuşmasına şu sözlerlebaşladı:

_ Ben bir zamanlar yoksul ve sıradanbir satıcıydım. Çocukken bir sepetiçinde simit satardım. Daha sonraçarşıda küçük bir dükkân açıpşekerlemeler satmaya başladım. Büyüktüccarlar bana güvenirler ve dilediğimkadar, şekerleme, kurabiye ve kuruyemişverirlerdi. Ben de bunları satarakborçlarımı günü gününe öderdim.Bundan dolayı beni severler ve ileridedaha büyük bir dükkân açabilmem için

bana yardım edeceklerini vadederekteşvik ederlerdi.

O dönemde geçim sıkıntısı çekmiyor,temiz elbiseler içinde, iyi bir odadayaşıyordum. Ancak buna rağmen, ozamanki hâlimi nasıl ifade edeyimbilmiyorum beğenmiyordum. Ruhum acıiçindeydi. Kendi hayatım ve geçimimbana dar geliyordu. Sürekli sıkıntıyladüşünerek kendi kendime, “Dükkânküçük, müşteriler sınırlı, kâr az. Bütünbir hayat böyle azlıklar içinde migeçecek?” diyordum.

Jarvinen orada bulunan profesörleredönerek sözlerini şöyle sürdürdü.

_ Efendiler sabrederek benimhikâyemi dinleyiniz!

Sizler pekâlâ iyi bilirsiniz ki, hersimitçi çocuktan reçel kralı olmaz ve hersimitçi çocuk, doğduğu şehirde yapılanmilli tiyatro yapımı için on binlerceMark veremez. Jarvinen’in yaptığıgibi, doğduğu kasabada kurulacak olanbüyük bir gazetenin yayınlanması içingereken yardımda bulunamaz.

Ben bunları kendimi övmek içinsöylemiyorum. Burası, bir şahsınkendisini övüp göklere çıkaracağı biryer değildir. Sizlerin huzurunuzda,benim şahsımda, genç, güçlü ve sağlam

olan Fin milletinin şahsiyetibulunmaktadır. Ben burada, sizinkarşınızda ağaç kabuklarıyla karışıkçavdar ekmeğiyle beslenen, ormanlar vebataklıklar arasında tahammül ederekçalışan Fin milletini temsil ediyorum.Fin milleti arasında reçel kralı nadirdirama bu milletin arasında benim gimiJarvinen’ler yok değildir.

Jarvinen ismi taşıyanlar bir taburdur.Benim gibiler halk arasında binlercemevcuttur. Benim gibi Jarvinen’ler hâlâormanda ağaç kökleri sökerler,dağlardan taşları yuvarlarlar.

Bunların da bir çoğuna yoksul

hayatları dar gelmektedir.Biz zorluklardan ve çalışmaktan

korkmayız, daha çok çalışıyorlar diyebaşkalarını kıskanmayız. YalnızJarvinen cinsinden olanlara bu geçimyolu dar gelmektedir. Onların canınısıkmaktadır.

Onlar daha güzel bir hayat arzuetmektedirler, daha parlak bir istikbalümit etmektedirler. Güneş gibi dahaparlak, daha güzel, daha güçlü birgelecek arzusundadırlar. Onlarınruhunda kaynaşan, fışkırmak isteyen birşey vardır ama çıkış yolu bulamıyor.

Geçen yıl İtalya’nın güneyine gitmiş

ve reçel yapımında kullanılmak üzerebir gemi dolusu portakal satın almıştım.Birkaç günlük geziyi fırsat bilerekNapoli civarındaki VezüvYanardağı’nın doruğuna çıkmıştım.

Dağın doruğundaki volkanın ağzınıseyrederken kendi gençliğimi hatırladım.O zamanki fikirlerimi ve duygularımıdüşündüm. Bütün Fin milletinin halinidüşündüm.

Kraterin içinde kara ve koyu bir lavkütlesi kaynıyor ve köpürüyordu. Lavlarkraterin dar ağzına doğru bazenyükseliyor, bazen alçalıyordu. Sankivolkanın içinde kraterin darlığına

rağmen nefes almak isteyen müthişcüsseli bir bir dev vardı. Dağın içindebiriken ateşli lavlara volkanın ağzı dargeliyordu. İşte bu yüzden yeraltındavarolan güçler ve içteki ateş lavlarınıdışarıya fırlatıyordu.

Ben de bir zamanlar bu durumdaydım.Şimdi Fin milleti de aynı durumdadır.Jarvinen demek, Fin milleti demektir.

Haydut Karokep

Jarvinen konuşmasının bu yerindeHaydut Karokep’in hayatını hatırlattı:

_ Efendiler! Bundan yirmi beş yılönce bütün Finlandiya’yı heyecan vedehşet içinde bırakan Johan Karokepismini hatırlıyor musunuz? Karokep, birhırsız ve hayduttu. Büyük şehirlerdekibankaları, işyerlerini ve kiliselerisoyardı. Hırsızlık yaparken âdeta polisemeydan okurdu. Gereksiz yerecinayetler işliyordu. Bu yüzdentutuklandığında akli dengesinin yerindeolup olmadığının anlaşılması amacıyla

önce akıl ve ruh hastanesinegönderilmişti.

Karokep, oradan büyük bir cesaretlekaçtı ve izini kaybettirdi. Finlandiya’daismi artık anılmaz oldu. Belki deizlendiği sırada açılan ateşlerden ağırbir şekilde yaralandı, öldü vearkadaşları da cesedini meçhul bir yeregömdüler. Herkes böyle düşünüyordu.A r t ı k Karokep’ten bahsetmektenvazgeçtiler.

Efendiler Karokep yaşıyor!Geçen yıl, İtalya’da bulunduğum

sırada, Napoli’de kendisiyle görüştüm.Ben onu tanıyamadım. Finlandiya’da

yaşayan herkes gibi ben de onu ölüsanıyordum. Bir lokantada yemek yerkeno beni tanıdı ve masama geldi.

Yanında da çok yakışıklı üç oğluvardı. Fin milletinin en gürbüz ve engüzel örnekleriydi sanki. Uzun boylu,geniş omuzlu, yiğit duruşlu, kumral saçlıve mavi gözlüydüler. Yüzleri GüneyAmerika’nın yakıcı güneşinin etkisiyleesmerleşmişti.

İtalyanlar bunlara “Apollon Oğulları”diyorlardı.

Üçü de Avrupa’nın üç ayrıüniversitesinde eğitim görüyorlarmış. Enbüyüğü İsviçre’de Ormancılık

Fakültesi’nde okuyor ve Kaliforniya’dabir ormancılık işletmesininyöneticiliğini yapıyormuş. En küçüğüFransa’da Ziraat Fakültesi’nde, ortancaolanı da Almanya’da KimyaFakültesi’nde eğitim görüyormuş. Deri,odun ve yağların kimyasal işlemlerikonusunda yaptığı incelemeler, ünlüAlman üniversitelerinden birinindikkatini çekmiş. Bu gencin ünlü birkimya mühendisi olması bekleniyormuş.

Bu üç zeki, güzel ve kibar çocuk,ülkemizde bir zamanlar haydutluk yapanKarokep’in oğullarıdırlar.

O zamanlar gazeteler, Karokep’in bir

ailesi olduğunu, eşinin kocasının işlediğicinayetlerden habersiz yaşadığını veKarokep’in gayet sevgi dolu bir eş veiyi bir baba olduğunu yazmışlardı. SonraKarokep’in eşi ve çocukları daunutuldu.

Fakat babaları onları unutmamış vedostları aracılığıyla Amerika’yagetirtmiş. Ancak eşi Amerika’yagiderken yolda sarı humma hastalığınayakalanmış ve ölmüş.

Karokep üç çocuğunu bizzat kendisiyetiştirmiş, onlara hem analık, hembabalık yapmış. Çocuklarıyla birlikteeğitim görmeyi sürdürmüş.

Karokep -şimdi ismini değiştirmişsede burada yeni ismini söylemeye gerekgörmüyorum- iki transatlantik gemisiyleCenova’ya buğday göndermişti. Aynızamanda kendisi de çocuklarıyla birlikteİtalya’yı görmek istemişti.

Karokep, yeni ismiyle, yeni yurtedindiği Güney Amerika ülkelerindenbirinde ticaret yapmış, para kazanmış vebuğday kralı olmuştu. O kadar çokzengin olmuş ki, sizin Reçel KralıJarvinen bile onun yanında yoksul kalır.

Çocukluğumuzda ve sonralarıgençliğimizde biz Karokep’le dosttuk,ikimizin de ailesi yoksul katrancılardı.

Karokep’le birlikte büyüdük, öyletesadüfler oldu ki aynı zamandababalarımız vefat etti ve yetim kaldık.Dul kalan annelerimiz bizi şehregötürdüler. Beni bir fırıncının yanınaçırak verdiler; Karokep de zengin birtüccarın yanına yerleştirildi.

Bu tüccar, ülkede yün, yapağı, veçamsakızı toplar ve ihracat yapardı.Ticaret yaptığı yerlerde yetişen buğdayihtiyacı karşılamadığından, dışardanithal ettiği buğdayı köylülere satardı.

Karokep, yakışıklı, zeki, namuslu veçalışkan bir çocuktu. Yalnız son derecehiddetli ve taşkın bir çocuktu. Kendisini

tahkir edenlere karşı herşeyi yapmayıgöze alan bir gençti. Kızdığı zamankendisini bir titreme alır, benzi sararır,dişleri gıcırdar ve yılan gibi tıslayarak“ben sana Karokep’in kim olduğunu veonu tahkire nasıl cesaret edildiğiniöğretirim..” diyordu.

Bu tüccar, Karokep’i sevdi. Heryerde onun namuslu oluşundanbahsediyordu. Birkaç yıl sonra önemlisatın almaları ona devretmeye vekendisine oldukça yüksek miktardaparalar teslim etmeye başladı. Nihayetonu büyük depolarından birininmüdürlüğüne tayin etti.

Burada alışılmışın dışında veanlaşılmaz bir olay meydana geldi.Karokep hiçbir dayanağı olmadanefendisinin kendisine teslim ettiğiyüksek miktardaki parayı köylüleredağıtmış ve tüccarı oldukça büyükzarara sokmuş. Bundan başka efendisinede adamakıllı bir dayak atmış.

Mahkemeye verilmiş. Karokepmahkemede ağzını açmamış. Sadecisinirli sinirli gülmüş. Mahkeme sonunda,“Benim yerime onu mahkûm etseydinizdaha iyi yapardınız.” demekle yetinmiş.

Tüccar sonradan “Karokep galibadelirdi!” demiş.

Karokep birkaç ay cezaevinde yattı.Bu süre içinde kimseyle ilişki kurmamış,sadece okumakla meşgul olmuş. Yalnızzincire vurulmuş olan mahkûmlarınişledikleri cinayetleri dinlemekten zevkalmış.

Karokep cezaevinden çıktıktan sonraeşini ve çocuklarını alıp yabancıülkelerden birine göndermiş. Bundansonra Finlandiya’da korkusuzca yapılanhırsızlıklar, soygunlar ve cinayetlerbaşlamış. İki yıl içinde birkaç banka veon kadar kilise soyulmuş, üç papazcinayete kurban gitmiş.

Herkesin sevgisini kazanmış olan bir

belediye doktoru, hasta ziyaretinegiderken yol üstünde öldürülmüş. Fakatüstünde bulunan hiçbir şeyedokunulmamış, öldürülmesi için mantıklıhiçbir neden de bulunamamış.

Son olarak da bir şehrin kıyısındakimezarlık kilisesine hırsız girmiş.Kilisenin yanında oturan papaz,tesadüfen kilise pencerelerindenbirinden ışık geldiğini görmüş.Hizmetliyi çağırarak birlikte kiliseyedoğru gitmişler. Yüksek binanınkapısında hırsızla burun burunagelmişler. Adam bir darbede hizmetliyiyere sermiş. Arkada duran papazınbaşına da demir bir çubukla vurmuş ve

kafasını parçalamış. Papaz yine debağırarak yardım istemeyi başarmış.

Ayışığının olduğu karlı bir kışgecesiymiş. O sırada birkaç köylütesadüfen mezarlığın yanındangeçmekteyken imdat sesini duymuşlar vehemen oraya koşmuşlar. Birisininkaçmakta olduğunu görmüşler. Peşinedüşüp yakalamışlar ve polise teslimetmişler.

Sorguda ismi sorulunca “Haydut veKatil Karokep” demiş. Sinirli birgülüşle ve sükûnetle, banka, işyeri vekiliseleri nasıl soyduğunu, üç papazı vebir doktoru nasıl öldürdüğünü anlatmış.

“Kimden yardım gördün?” sorusunada “Hepsini kendim yaptım.Yardımcılarım sadece bana bilgi verdi.Hiçbirinin ismini de söylemeyeceğim.Bütün bunları kendi hesabıma yaptım vetüm sorumlulukları üzerime alıyorum.Oyunu kaybettim. Alınız kaderim sizinelinizde. Her şeye razıyım, istersenizöldürün ama yardımcılarıma dair banasou sormayın.” cevabını vermiş.

Bundan sonra Karokep hastanedenkaçtı ve hiçbir iz bırakmadan ortadankayboldu. Bu olayların üstünden yıllargeçti ve her şey unutuldu.

Şimdi Napoli’de, bizzat Karokep,

yemek yediğim masanın yanına gelip,Fince bana:

_ Afedersiniz, siz Jarvinen değilmisiniz? diye sordu.

Ben, “Evet.” dedim ve şaşırdım._ Jukko Jarvinen? diye tekrar sordu._ Evet... dedim._ Tomerfors civarındaki

Kolmarvi’den değil misiniz?_ Evet, evet ama siz bunları nereden

biliyorsunuz? Ben sizi ilk kezgörüyorum.

_ Ben eski Karokep’im... diyebildi._ Jukko, benim eski arkadaşım

Jııkko!.. Ah benim sevgili çocukluğum...

O zamanki küçük dostun Johan’ıhatırlıyor musun? Eski Karokep’e eliniuzatacak mısın?

Karokep’le birlikte odama gittik.Gece geç vakte kadar Fince söyleştik.Bana şunları söyledi:

_ Oğullarım Karokep’in kimolduğunu bilmezler. Amerika’da iki kezvatan değiştirdim ve iki kez de ismimideğiştirdim. Ailemi Güney Amerika’yagötürdüm, kendim Kıızey’de çalıştım.Ben doğuştan yarı Amerikalı, yarıİspanyol’um. Ama ruhum Fin’dir. Şimdinasıl yaşadığımı görüyorsun.

Günahlarımı itiraf etmek istesem beni

dinler misin? Benim izimi kimseyesöylemeyeceğine dair namusun üzerinesöz veriyor musun?

Jarvinen, ben senin hayatınıbiliyorum. Bizim Suomi’nin gelişmesinide izliyorum. Sen daha çocukken, benseni çok severdim. Şimdiki ReçelKralı’nı da çok seviyorum.

Gençlik dostunun nasıl biri olduğunuanlamanı isterim. Johan Karokep’tennefret etmeni istemem. Johan Karokepcani değildi.

_ Sen o zaman ruhen hastaydın değilmi?

_ Sen ne kadar hasta idiysen, ben de o

kadar hastaydım. O zamanlar bencahildim.

Bir kere düşün. Kapkaranlık bir eviniçinde dolaşıyorsun. Yüzlerce odanıniçinde çeşit çeşit şeyler var. Ama hiçbirışık zerresi yok. El yordamıylagidiyorsun. Elbette çevredeki eşyalarkırılır. Hem başkalarının eşyalarını kırardöker, hem kendin yaralanırsın.

İnsan böyle bir yerde yalnız kalıncadeli mi, cani mi, yoksa ışıktan yoksunbedbaht mı olur? İşte o zaman birazsevdiğin Johan bu hâldeydi. Böylekaranlıkta kalmış daha kaç milyon Johanvardır.

Karokep elimi tutarak sözlerinedevam etti:

_ Ah Jukko’cuğum, hayatın bu zalimanlarında senin de bir tarafa yalpalayıpdevrilmediğine seviniyorum. Ana benefendimin depolarında çalışırkensıkılıyordum. Bir şeyler bana dargeliyordu.

Ben, “O sıralar ben de bir darlıksıkıntısı yaşıyordum.” diye karşılıkverdim.

“İşte görüyorsun ya!” dedi Karokep.“Milyonlarca Jarvinenler, Karokepler,hayatın bir döneminde darlıkhissediyorlar. Daha geniş daha güzel

daha neşeli bir şeyler istiyorlar. Benimgeçimim iyiydi. Bir eşim, üç küçükçocuğum vardı ve onları seviyordum.Kendi başıma ticaret yapma düşüncemde vardı. Fakat ben sıkılıyordum.

Birgün, bir de baktım ki, bizimefendinin deposundaki kantar hileli.Köylülerden aldığı malları başkakantarla, köylülere sattığı buğdayı başkabir kantarla tartıyordu. Her ikisiyle deköylüleri aldatıyordu. Yıllardır bu işinböyle devam ettiğini, benim debilmeyerek kendisine hırsızlıktayardımcı olduğumu anladım. Fena hâldecanım sıkıldı. Elimdeki paralarınhepsini köylülere dağıttım. Depo

sahibine de temiz bir dayak attım.Elimden almasalardı, belki canını daalırdım.

Mahkemede beni mahkûm ettiler.Hileli kantarlardan sözetmeyi düşündümama köylüler kantardan şikâyetetmeyeceklerine dair imzaylayükümlülük altına girmişlerdi;vazgeçtim.

Köleler!.. Aptallar!.. Şikâyet edecekolurlarsa, tüccar artık kimseye veresiyevermez diye korkuyorlardı.

Ben de sustum. Kölelerden nefretettim. Bunları hesap sormaya ve isyanateşvik için, kendilerini dövmek geldi

içimden.Cezaevinde sürekli düşünüyordum.

Tutukluluğum bittikten sonra benisalıverecekler. O zaman ne yapacağım?Hileli kantarla tekrar başkalarınıaldatmaya mı başlayacağım ya da benialdatmalarına tahammül mü edecektim?Böyle düşününce canım çok sıkıldı.

Zavallı halk!.. Zavallı insanlar... Hemsoyulurlar hem de birbirlerini soyarlar.

Tanrı sevgisi için büyük mabetler inşaediyorlar, sonra bir mabedin önündekimeydanlıkta binlerce insanı diri diriyakıyorlar. Birtakım kişiler de Tanrıaşkına ölüyor.

Ben de artık insanlara ve Tanrı’yaisyan ettim. İspanya’da olup da oradakiinsanlara ruhsal ve bedensel işkenceedemediğime hayıflanıyordum. Eğerorada olsaydım, onlara bağırarak,“Kölesiniz!.. Kurbansınız!..Çekeceksiniz!.. Mahvolunuz!..” derdim.

Artık insanlardan ve Tanrı’danintikam almaya karar verdim. Bankalarısoydum. Buraları soymakla daha çokinsanın felâketine sebep olacağımainanıyordum. En hoşlandığım şey kiliseeşyalarını çalmaktı. En iyi papazlarınkimler olduğunu araştırıyor, gidip onlarıöldürüyordum.

Ey Tanrım, beni nedenyakalatmıyorsun, diye bir yandan daisyan ediyordum. Yakalanmayınca dahaçok kızıyordum. Yalanı, hileyiyeryüzünden kaldırmak için, elimdengelse bütün insanları yok etmeyiistiyordum.

Bu sırada tekrar yakalandım amakorkmadım. Yalnızca şaşırdım. Demekki her şey yalan değilmiş.

Ancak beni kurşuna dizecekleri yerde‘delidir’ diye akıl hastanesinegönderdiler.

Kendi kendime, ‘Aptallar, ahmaklar,yalancılar...’ dedim. Ben de aptallık

yapıp, ellerine düştüm. Yerler karlarlakaplıyken, ayışığı ortalığı işitirken, hiçhırsızlığa gidilir miydi?

Bir müddet akıl hastanesinde kaldım.Sürekli beni sorguya çekiyorlar amaderdimi anlamıyorlardı. Bir fırsatınıbulup oradan da kaçtım.

Aklıma sinsi bir plan geldi. Kafasınıyardığım papaz iyileşmiş ve tekrarönceki evinde oturuyormuş.

Hastaneden kaçtıktan sonra, birdostumun evinde kıyafet değiştirdim veo gece doğruca papazın evine gittim.

Pencereden baktığımda, oturmuş, birkitap okuduğunu gördüm. Alnındaki

yaranın izi hâlâ belliydi.Kapıyı çaldım.Ayak seslerinin yaklaştığını duydum._ Kim o? diye seslendi._ Papaz Efendi’yi arıyorum, dedim._ Ne yapacaksın? diye sordu._ Dini işler için... diye cevapladım.Papaz kapıyı açtı. Elinde bir mum

vardı. Beni iyice görebilmek içinelindeki şamdanı iyice kaldırdı.

Bir şey hatırlıyormuş gibi kaşlarıçatıldı, vücudunu bir titreme aldı.

Ben kapıda durup;_ Beni tanıdınız mı? diye sordum.

_ Sizi bir yerde gördüm sanıyorumama nerede olduğunu iyicehatırlamıyorum. Son zamanlarda hafızamçok zayıfladı, dedi.

_ Ben size yardımcı olayım, dedim.Kilise soygununu hatırlıyor musunuz?

Papaz geriledi ama bağırmadı. Kapıyıda kapamadı. Derin bir soluk aldıktansonra usulca sordu:

_ Siz hapiste değil miydiniz?_ Kaçtım._ Buraya niçin geldiniz?_ Beni saklayasınız diye. Bir

zamanlar canilerin kiliselerdesaklandıklarını bir yerde okumuştum.

Ben sizi öldürmek istemiştim. Şimdi debir papazın kendi katiline karşı nasıldavranacağını görmek istiyorum.

_ Buyrun, içeri girin.Adımımı içeri atar atmaz, kapıyı

sertçe kapadım.Alaycı bir gülüşle:_ Şimdi sizi tekrar öldürmeye

kalkışırım diye korkmuyor musunuz?dedim.

_ Hayır korkmuyorum, dedi._ Niçin? diye sordum._ Gözleri böyle olan insanlar

öldürmez, diye cevap verdi._ Benim gözlerim nasıl? diye sordum

merakla._ Hüzünlü, derin bir kederle dolu. Siz

ruhen çok fazla hastasınız. Odayagirelim.

O an bana ne oldu anlayamadım. Öncedemir kadar sert Karokep, bu kez sıcakodaya getirilen donmuş balık gibi birdenbire yumuşadı.

Masanın üzerinde papazın okuduğuİncil açık duruyordu.

_ Karnınız aç mı? Birşey yemek istermisiniz? diye sordu.

Ben sertçe;_ Şarap getir! dedim.Göğsüme bir şeyler battı, boğazım

tıkandı. Ev sahibi odadan çıkıncasandalyeye oturup ağlamaya başladım.Çocukluğumdan beri hiç böyleağladığımı hatırlamıyorum.

Papaz bir bardak şarapla, bir dilimtereyağ sürülmüş ekmek getirdi.

Ben huzurunda diz çöküp elini tuttum._ Beni affediniz... Affediniz... dedim._ Rahat olun, şarabınızı için. Ne

istiyorsanız söyleyiniz._ Ne söylemek mi istiyorum? Ben

isyan etmek istiyorum... Papazla alayetmek, belki de onu öldürmek içinburaya geldim... Sonuç başka türlüoldu...

Ben perişan bir hâlde, yıllardan berineler hissettiğimi, yeryüzünde vegökyüzünde yalanı öldürmek istediğimianlatmaya başladım.

Ev sahibi beni sakince dinliyor, yalnızarada bir ellerimi ve başımı okşuyordu.Hikâyem bittikten sonra papazgülümseyerek sordu:

_ Demek siz Tanrı’yla mücadeleediyorsunuz. Tanrı’yı kızdırmak için dekiliseleri soyuyor ve iyi insanlarıöldürüyordunuz. Siz çok budala ve sefilbir adamsınız.

_ Ama Tanrı varsa, niçin benimcezamı vermiyor?

_ Yavrum sen Tanrı’yı kendin gibisanarak onunla uğraşmaya kalkmışsın.Tanrı senin gibi canilere benzemez kisana karşılık versin.

Eğer Tanrı senin cezanı vermemişse,kendini düzeltmeni beklemiştir. Önce oKüçük Johan nasıl iyi ve masum birçocuktuysa, sen yine öyle olmaya çalış!

_ O hâlde gidip kendim teslimolayım...

_ Hayır buna gerek yok. Hz. İsa’yagünahkâr bir kadın gelmiş, günahlarınıaffettirmek için ne yapması gerektiğinisormuş. Hz. İsa da ona, “Kalk git, birdaha günah işleme.” demiş.

Sen de bundan sonra namuslu biradam ol. Namusunla çalış, kazan.

Sanıyorum senin çocukların da var.Onları terbiye et. Geçimlerini dürüst birişle kazanmayı öğrensinler.

İşte azizim Jukko! Ben tekrarnamuslu hayata döndüm. Çocuklarıyetiştirdim, okuttum, adam ettim...

Benim hikâyem işte böyle...Şimdi de sen bana, nasıl Reçel Kralı

olduğunu anlat. Çünkü Jarvinen ileKarokep iki çocukluk arkadaşıdır.Onlar bizim milletimizin iki yarısıdır.

Birisi soğuk bir karanlık ve cehaletiçinde ölmüştür.

Diğeri de güneşin ışıklarıyla “aydın”bir bahar hayatı yaşamaya çağrılıdır.

Jarvinen konuşmasının burasındaHalk Üniversitesi’nin profesörlerineşunları söyledi:

_ İşte sizler çalışmalarınıza devamederken, Reçel Kralı olan Jarvinen’e vebenim gibi daha bir çok Jarvinenlereyaptığınız hizmetleri anmak isterim.

Değerli Hocalar! Jarvinenlerle,Karokepler hep aynı milletinevlatlarıdırlar. Her birisi çocukluğundaiyi etkilere olduğu kadar, kötü etkilerede açıktır.

Eğer ben herkesin saygısını ve

sevgisini kazanmış bir adam olmuşsam,bu benim kendi becerim değildir.

Eğer sevgili çocukluk arkadaşımJohan Karokep, haydut ve katilolmuşsa, bu onun kabahati değildir. Buonun yalnızca talihsizliğidir.

Jarvinen ile Karokep aynımadalyonun birer yüzüdür.

Aynı ağacın iki dalıdır.Ağacın gövdesi ise milyonlardan

oluşan halk kitlesidir.

Jarvinen, Okunen ve GulbeNasıl Kral Oldular?

Ben önceleri yoksul bir sokakçocuğuydum. Şimdi ise yurdumuz içinbüyük ve iyi bir güç olduğumusöyleyebilirim.

Ben bu konumumu kime borçluyum?Tesadüfen dinlediğim bir konferansa

değil mi?Daha önce de söylemiştim. Küçük

dükkânımda kurabiye ve şekerlemelersatıyordum. Böyle sınırlı ve ilgisiz birhayat yaşamaya mahkûm olduğumu

düşündükçe canım sıkılıyordu. Azkazanıyordum. Ruhumdaki acıyıdindirmek için içkiye başladım.

Bu sırada ünlü bilim adamlarımızdanbiri kasabamıza geldi ve duvarlara şöyleilanlar astırdı.

“İhtiyar, genç, bilgili, cahil herkesidavet ediyorum!..

Ben bütün hayatımı, güzel ülkemizSuomi’nin yükselmesine adadım.

Boş zamanlarınızda bana haftada birsaat ayırınız.

Ümit ediyorum ki, bu bir saat içindealacağınız bilgilerle, hayatınızın bundansonrası sizin için ve yurdumuz için

yararlı olacaktır!..”Ben o ana kadar birkaç kez açık

konferanslara gitmiştim. Oradatanıdıklarıma da rastlamıştım. Doğrusuben konferanslardan hiç hoşlanmazdım.Çünkü bu konferanslar çoğunlukla okürsüye çıkmaya layık olmayanlartarafından verilmekteydi. Bukonferansları verenler, ya dişleridökülmüş, dindar bir takım kişilerdi ki,genellikle bizim anlamadığımız şeylerimırıldanır dururlardı ya da genç, amaşarlatan tipli kimselerdi ki, ciddidüşünceler sergileyecekleri yerde saçmasapan şeyler söylerlerdi. Üçüncü türdenolanları da Eğitim Bakanlığı’nın

memurlarıdır. Bunlar da devlettenharcırah ve fazla mesai ücreti almak içindolaşırlardı. O güne kadar dinlediğimkonferansların hayati bir konusu yoktu.

Bu kez kasabamıza gelen bilimadamlarının konferans ilanı birçokkimsenin ilgisini çekmişti. Tabi ben debu konferansa gittim. Salon hınca hınçdoluydu. Konferans beniheyecanlandırdı, derin uykudanuyandırdı. Hayatın anlamını öğretti.Amacıma nasıl ulaşabileceğimi gösterdibana.

Konferansın konusu “YağmalanmışKitap”tı. Konuşmacı ise Robinson

Crusoe’dan söz ediyordu. İfade biçimiSokrates’in dili gibiydi. Hem derinfelsefi konuları anlatıyor, hem deçocukların bile anlayacağı kadar sadebir dil kullanıyordu.

Şöyle diyordu konuşmacı:“İnsanlık her zaman koca bir çocuğa

benzemiştir. İnsanlar kendi aralarındakianlaşmazlıkları kavga ve gürültüyleçözmeye kalkışırlar. Allah inancı vehayır işlemek gibi istek ve düşüncelerinibile şiddet yoluyla savunmayayeltenirler. Hikmet ve felsefe konularınıoyun ve eğlence hâline getirirler.

Birçoğunuz Robinson’un hikâyesini

okumuş veya duymuşsunuzdur.Ne zaman okudunuz?Küçükken değil mi?Diyorlar ki: Robinson küçük

çocuklara mahsustur.Kesinlikle hayır! Bu kitap büyük bir

millet olmak isteyen her millet için birfelsefe kitabıdır. Robinson, dünyanın enbüyük kahramanıdır. Bütünkahramanların üstünde bir kahramandır.Romulus’ten, Cesar’dan, Napoleon’dandaha büyüktür. O, uygarlık alanında birkahramandır, sarsılmaz bir iradenincanlı bir örneğidir.

Robinson Crusoe, İngiltere’nin ve

Kuzey Amerika’nın büyüklük vekudretlerinin anlaşılmasına hizmet edenbir delil, bir anahtardır. Robinson,yeryüzünde sevincin müjdecisi vehavarisidir. Leonardi, Schopenhauerv e Hartmann’dan çok daha filozoftur.O, daha iyi bir insan hayatınınsağlanması için yapılan savaşta zaferiteşvik ve ilan etmiştir.

Robinson’dan öğreniyoruz ki, insanyeryüzünün ve dünya hayatınınhükümdarıdır. Robinson bize bu dersikuru sözlerle değil, canlı örneklerle,çalışmasıyla öğretiyor. İnsanın zekası,dehası, kudretli iradesi, doğanın

acımasız güçlerinden daha üstündür.Robinson diyor ki: “Bitkin ve

hastalıklı beyinlerin uydurduğusaçmalıkları bir tarafa atınız. Bir defabana bakınız! Benim misalim gözönünde!

Fırtına gemiyi parçalıyor, çevrededeğil bir yurt parçası, üzerindeyaşanılacak küçük bir ada bile yok. Hertaraf amansız dalgalarla denizlerledolu... Bütün yolcular boğulmuş... Birgenç çocuk, bir tahta parçası üzerindeyalnız başına kurtulmuş... Dalgalar onusürükleyerek ıssız bir adaya atıyorlar...Kendisi aç ve çıplak...

Bu çocuk acaba ne oldu dersiniz?Acaba perişan bir hâlde öldü mü, yoksaçaresizlikten ve üzüntüsünden intihar mıetti dersiniz?3

Robinson, batan gemidenkurtarabildiği şeyleri güçlükle adayasürüklüyor. Orada önce kendisine birbarınak yapıyor. Sonra buğday ekiyor,yaban keçilerini evcilleştiriyor. Dahasonra da adaya gelen yerlilerden biriniyakalayıp kendisine yardımcı yapıyor.Kısacası o uzak adada yerleşik vedüzenli bir hayat kuruyor.

Hem de yalnız başına!..Genç bir çocuk!..

Issız bir adada!..Konuşmacı şu sözlerle konuşmasını

sürdürdü:_ Ey Fin kardeşler!.. Milletimizi

oluşturan iki milyon Fin, bu Robinsondenen çocuktan daha güçsüz, dahairadesiz, daha akılsız mıdır?

Değerli öğretmenler.. Rahipler..Hâkimler.. Mühendisler.. Memurlar..Avukatlar.. Genç Suomi’nin evlatları..Aydın filizleri... Sizler de kendimilletiniz arasında birer Robinsonolmak istemez misiniz?

Robinson, ıssız adanın orta yerindekendi kültürüne yabancı Müslüman bir

yerliyi kendisine dost edinmiş, kendikültürüyle eğitmiş.

Sizlerse büyük kentlerde,üniversitelerin, gazete merkezlerinin,tiyatro ve müzelerin duvarları dibindedurduğunuz hâlde milletimizinmilyonlarca mensubu hakkında “Bunlarcahildir, kabadır, sarhoştur.” diyeşikâyet ediyorsunuz.

Bu durum karşısında bir kereRobinson’u gözünüzün önüne getiriniz.Hayata ve insanlara karşı görevinizinneden ibaret olduğunu düşününüz.

* * *Jarvinen konuşmasını sürdürüyordu:

_ Bu konferans benim gözlerimi açtı.Sırtımda büyük ve güçlü kanatlar çıktısandım. Şimdi bende de büyük adamolma isteği oluştu. Bizim şu küçükSuomi için ben de büyük bir iş yapayımdiye düşünmeye başladım.

Fakat ben ne yapabilirdim? Bütünsermayesi birkaç bin Mark’tan ibaretolan bir kurabiyeci ne yapabilirdi?

O sırada benim üç dostum vardı.Onları da konferansa götürmüştüm.Düşüncemi onlara açtığım zaman, aynıitirazlarla karşılaştım. Arkadaşlarımınbiri kunduracı, biri demirci, üçüncüsüde yumurtacıydı.

Konferanstan dönerken bunlar:_ İşte herbirimiz birer kahraman değil

miyiz? Birimiz yumurtacıyız, birimizkunduracı... Sen de çocuklara şekerleme,kurabiye satıyorsun. Biz nasıl birerRobinson olabiliriz? diyorlar vegülüşüyorlardı.

O an bana ilham geldi. Bir şair gibikonuşmaya başladım:

_ Ne demek baylar!.. Ben kurabiyesatarım ama niçin kendi mesleğimde,kendi işimde bir Robinson olmayayım.Ben yalnız ballı simitler satmaklakalmam, bu ülkede arıcılığı dailerletebilirim. Bu işi o derece

ilerletebilirim ki, ballı ve şekerlikurabiyeler bu ülkede yalnız zenginleremahsus bir lüksten ibaret kalmaz.Yoksullar bile bunları rahatlıklaalabilirler.

Arkadaşlar, ben kararımı verdim! Benbu ülkede tatlılar kralı olacağım!

Bunun üzerine arkadaşlarım:_ Peki biz ne olacağız? diye sordular._ Biriniz ayakkabı kralı, diğeriniz de

yumurta kralı olabilirsiniz, cevabınıverdim.

Ve hep birlikte plan yapmayabaşladık.

Eve gittik, sabaha kadar gözümüze

uyku girmedi. Hep aynı konu üzerindekonuştuk.

Çok sürmeden azim ve iradeylesürekli çalışmayla gençliğimizdekurduğumuz hayallerin gerçekleştiğinigördük.

Kunduracı olan arkadaşımız birazpara biriktirerek eğitim almak üzereParis’e gitti ve orada en ünlü ayakkabıimalathanelerinin birinde üç yıl çalıştı.Tam anlamıyla usta bir kunduracı olarakyetişti.

Şimdi kendisiyle birlikte iki oğlu daçalışıyor. İkisi de yüksek öğrenimgörmüştür. Biri kimya okudu,

Finlandiya’da en büyük deri fabrikasınayönetici oldu.

“Okunen ve Oğulları” firması tümAvrupa’da tanınmıştır. “OkunenAyakkabı Mağazaları, Finlandiya’nıntüm şehir ve kasabasının yanısıraAvrupa’nın büyük şehirlerinde devardır. Londra’nın PiccadillyCaddesi’nde, Paris’in OperaB ul v a r ı ’ nd a “Okunen AyakkabıMağazaları”na rastlarsınız.

Bu imalathaneler ve mağazalar,Okunen’in küçük oğlu tarafındanyönetilir. Almanya’nın JenaÜniversitesi’nde eğitimini

tamamlamıştır. Bir Parisli gibi Fansızcakonuşur.

İngiliz Veliahtı Prens Edward -kimodanın mucididir- ayakkabılarını“Okunen Ayakkabı Mağazaları”nasipariş ederdi. Prens, Okunen’in oğlunameslektaşım diye hitap eder ve şakayollu:

_ İkimiz de birer krallığın veliahtıyız.B e n İngiltere Kraliçesi’nin oğluyum.Siz de Ayakkabılar Kralı’nınoğlusunuz, derdi.

Arada bir keyfi yerindeyse:_ Veliahd unvanını taşımaya siz

benden daha layıksınız, diye eklerdi.

“Okunen ve Oğulları” firması, heryıl Finlandiya’nın en seçkin 8-10 genciniseçer ve yüksek öğrenim görmeleri için,A l m a n y a ’ d a k i WirchovLaboratuvarı’na, Fransa’daki PasteurEnstitüsü’ne ve Amerika’da EdisonEnstitüsü’e gönderirler.

İşte burada Robinson hakkındadinlenilen güzel bir konferansın verdiğiverimli sonucu görüyorsunuz. Ama hepsibundan ibaret değil tabi ki. Pazaryerinde sepetle yumurta satan ThomasGulbe de “Yumurta Kralı” oldu; ismiİngiltere, Fransa ve Almanya’daduyuldu.

Thomas Gulbe de o günden sonra köyköy dolaşıp, yumurta toplamaya başladı.Her köy ve kasabada kapı kapı dolaşıpher evden 2-3 veya 8-10 yumurtasatınalırdı. Gulbe, aldığı yumurtalarakarşılık para yerine onların işineyarayabilecek ve hoşlarına gidebilecekufak-tefek eşya verir; toplanan binlerceyumurtayı sandıklara doldurarak, dışülkelere ihraç ederdi. Ancak ThomasGulbe, en taze yumurtaları satın alırdı.Üç günlük yumurtaları bile bayat diyesatın almazdı.

Her yumurtanın üstüne “T.G.”harfleri, yani “Thomas Gulbe” markası

basılırdı.Bir yıl sonra Londra, Paris ve

Berlin’in en büyük lokantaları “T.G”markalı yumurtalar istemeye başladılar.

Yol masrafı fazla olduğundan ThomasGulbe, Finlandiya’nın her tarafınaseyahat edemiyordu. Bu nedenle Gulbe,ülkenin her yanından yumurta toplamakiçin bir çözüm buldu. İlkokulöğretmenleriyle yazışarak, ülkedemükemmel bir satın alma ağı kurdu. Buaslında çok geniş ama kendi çapında çokbasit bir işti.

Gulbe, ülkeyi çeşitli bölgelere ayırdı.Her bölgeye Latince rakamlarla işaret

koydu. Bir ilçede kendisiyle temashâlinde olan öğretmenlerin isimlerininbaş harflerini Arap rakamlarıyla,Latince rakamlarının yanına yazdı.Bundan sonra da yumurta getiren aileninbaş harflerini işaretleyip yazdı.

Her öğrenci sabah okula gelirken,birgün önce kendilerinin veyakomşularının taze yumurtalarını dayanlarında getiriyorlar ve öğretmeneteslim ediyorlardı.

Öğretmen, hergün topladığı birkaç yüzyumurtanın üzerine gereken işaretiyazdıktan sonra, hemen ThomasGulbe’nin yumurta depolarının

bulunduğu Abo şehrine sevk ediyordu.Depoda da yumurtalar hızlı bir şekildesandıklara yerleştirilerek gemilerlegideceği ülkeye ihraç edilirdi. Buteşkilat sayesinde Paris, Londra,Brüksel, Anvers ve Berlinlokantalarında müşterilere iki-üç günlüktaze yumurta sunulurdu. Eğeryumurtalardan birisi bozuk çıkarsa,Gulbe Firması’na şöyle bir mektupgönderilirdi:

“15 Nisan, VII, 15 M. işaretli yumurtabozuk çıkmıştır.”

Gulbe Firması’nda kısa birincelemeden sonra VII numaralı Kuopio

kasabasından, 15 numaralı öğretmenin,Madam M.’den aldığı yumurtanın bozukçıktığı anlaşılırdı. Hemen öğretmene birmektup yazılır ve “15 Nisan’da MadamMakinen’den alınan yumurta bozukçıkmıştır. Tekrarı hâlinde bir dahakendisinden yumurda satınalınmayacağını ihtar ediniz.” şeklindebildirilirdi.

On yıl sonra Thomas Gulbe,Finlandiya’nın “Yumurta Kralı” oldu.Londra, Hamburg ve Filsingen’deyumurtaları muhafaza etmek için, yazamahsus soğuk hava depoları ve kışamahsus kaloriferli mahzenler kurdu.

Finlandiya’nın belli başlı hermerkezinde tavuk çiftlikleri kurdu.Burada damızlık için yetiştirilen cinstavuklar ucuz bir fiyata köylüleresatılıyordu.

Yumurta ticaretinin yanı sıra kümesve av kuşları ve av hayvanları ticaretinede başladı. Gulbe artık çok zengindir.Ancak işin en önemli yanı sıra yaptığıihracat sayesinde Finlandiyaekonomisine yaptğı katkıların ötesinde,ülkeye milyonlarca döviz kazandırmışolmasıdır.

Thomas Gulbe Firması, her yılçeşitli kurum ve kişilere şu yardımlarda

bulunmaktadır:Köy kütüphaneleri için 100.000 Mark,Zeki köylülerin tarımda

uzmanlaşmaları amacıyla, Norveç,Danimarka ve İsviçre’ye gönderilmeleriiçin 100.000 Mark,

Ünlü bilim adamı, öğretmen vesanatçıların yabancı ülkelerde araştırmayapmaları için 100.000 Mark.

İ ş t e Thomas Gulbe, bu amaçlaruğruna sekiz yıldan beri her yıl 300.000Mark ülke kalkınmasına yardımdabulunuyor. Bugüne kadar verdiği para2.500.000 Mark eder ki bu paraGulbe’nin servetinin küçük bir kısmıdır.

Sizi daha fazla sıkmamak için sözükısa tutarak kendi taç ve tahtımdan sözedeceğim. Küçük bir simitçi çocuğununnasıl Reçel Kralı olduğunu anlatacağım.

Robinson hikâyesinden aldığımilhamla kendi işimde bir Napoleonolmaya karar verdim. ÖnceFinlandiya’yı işgal etmeye, sonra daAvrupa’yı kendi sömürgem hâlinegetirmeye karar verdim.

Görüyorsunuz ya, yoksul ve cahil birFin çocuğunun kurduğu bu hayal, pekyüksekten uçan cinsten ve cüretliydi.Ama ben aklıma koyduğum şeyikesinlikle yapmaya karar vermiştim.

Ben bu amacıma ulaştım. İşe küçüktenbaşladım. Küçük bir meyve suyufabrikası açtım. Bu fabrika hâlâ üretimedevam etmektedir. Burası daha çoksamanlığı veya pancar deposunu andıranahşap bir binadır. Yeni fabrikam çokilkel ve basit bir fabrikaydı ama bunuişletmek için bile param yoktu.

Banka Müdürü’ne giderek, kuracağımişle ilgili planlarımı anlattım.

Banka Müdürü:_ Bir kez girişimde bulununuz, dedi.

Sizin gelecekteki krallığınız için, biz debir miktar sermayeyi riske atalım,diyerek destek verdi.

“Tatlı Krallığı” gibi cazip birkelimeyi ilk kez Banka Müdürü’ndenduydum.

Girişimim başarıyla sonuçlandı.Ürettiğim meyve suyu temiz, koyu vetatlıydı. Önce köyleri dolaşıyor, meyvesuyu karşılığında pancar satınalıyordum.

İkinci yılın sonunda, Finlandiya’daböyle beş fabrikam oldu. Ondan sonrayeni bir işe giriştim.

Finlandiya ormanlarında çok çilekolur. Kışın köyleri dolaşırken, köylülerebinlerce litre veresiye meyve suyudağıttım. Bunlar yazın meyve sularının

karşılığını çilekle ödemeye başladılar.Köylüler çoluk-çocuk topladıklarıçilekleri bana taşıyıp teslim ettiler. Buçilekler bana çok ucuza maloluyordu,öyle ki pancardan daha ucuzamaloluyordu.

Köylüler ve işçiler Jarvinen’inreçellerini yemeye alıştılar. Reçel veekmek, çoğu kez köylülerin öğle veakşam yemeğiydi. Çünkü ürettiğim reçel,tatlı, lezzetli, ucuz ve bol proteinliydi.

Ertesi yıl Finlandiya’da toplanançilekler yetmez oldu. Rusya veAlmanya’ya siparişlerde bulundum.Rusya’dan ünlü Vladimirovsky

vişneleri, İrlanda’dan da pancargetirttim.

Aynı zamanda köyleri dolaşarak,köylülere meyve fidanı ve tohumlukpancar dağıtıyor, bunların ekimi veyetiştirilmesi konusunda bilgilerveriyordum.

Bütün ülke âdeta benim çiftliğimhâline geldi. Bu sanki benim vücudumgibi bir şeydi. Sayısız kan hücreleri,sinirler, kaslar hiç durmadan benim içinçalışıyorlardı. İşlerin böyle güzelgeliştiğini gördükçe keyifleniyordum.

Bütün düşüncelerim meyve suyu,pancar, çilek ve vişne üzerinde

yoğunlaşmıştı. Sürekli bunların nasıldaha kaliteli üretebileceklerimidüşünüyordum. Reçel ve tatlıyı sevensanatçılar, şairler benim gönüllüdanışmanlarım olmuşlardı. Üretimdeyaptığım her yenilik önce onlarısevindiriyordu.

Bense sürekli bir tek şeyidüşünüyordum: Jarvinen Reçelleri’ninasıl daha ucuza mâl edebilirdim?Günlerce nehirlerde emek sarfedenkayıkçılar, aylarca dağlarda madenocaklarında didinen kömürcüler, benimreçellerimle besleniyorlardı.

Bir keresinde Finlandiya’ya ticari

temaslar için gelmiş olan İngiltereOrman İşletmesi Müdürü, işçilerinyedikleri reçel ve tatlı besinleri görünceşaşırdı:

_ Bu reçeller işçilere özgü bir gıdadeğildir, kral sofrasına yaraşan birtatlıdır. Bunların bu kadar ucuzsatılmasını aklım almıyor, diyerekhayretini dile getirdi.

Sonra kendisi de sipariş verdi:_ Eğer size 50.000 kutuluk sipariş

verecek olsam, bana aynı fiyattanverebilir misiniz?

_ Bu takdirde size % 2 iskontoyaparım, cevabını verdim.

Jarvinen’in reçelleri böyleceİngiltere’de de tanındı. SonraDanimarka, Hollanda, Belçika,Almanya, Fransa ve hatta Amerika’dabile tüketilmeye başlandı.

İşimin çeşitli birimleri vardır. Herbirimin başında kimyagerler, uzmanlarbulunur. Bu uzmanlar zaman zamanülkede seyahatlar yaparak köylüleremeyve ağaçlarının yetiştirilmesi vebakımıyla ilgili sade bir dillekonferanslar verirler.

Bugün reçel sevkiyatını yazın soğukhava, kışın sıcak hava tertibatına sahipözel vagonlarla yapıyorum. Her yıl

Mesina Limanı’ndan bir gemi yüküportakal ve Singapur Limanı’ndan yinebir gemi yükü pirinç satın alırım.

Fin gençleri benim sayemdediledikleri kadar muz yiyebilirler.

Benim meyve sularım, reçellerim;rom, İsveç puncu, bira, likör ve konyaklamücadele ediyor; halk, “Fazla içmekyerine, tatlı yemeye alışıyoruz.” diyerekmemnuniyetini ifade ediyordu.

Jarvinen, Halk Üniversitesiprofesörlerine hitaben yaptığı konuşmayışöyle sürdürdü:

_ Sizler benden daha iyi bilirsiniz ki;şeker gereksiz bir gıda değildir. Şeker

sağlıklı beslenmenin temelidir. İyibeslenen bir insan, iyi beslenen birtoplum, daha az içki tüketir. Tatlı, acınındüşmanıdır; acının da tatlının düşmanıolduğu gibi.

Sarhoşlar tatlıyı sevmezler, tatlıyısevenler de ispirtolu içeceklerdenhoşlanmazlar.

İşte bundan dolayı Jarvinen’in reçelkutularına “içkiden alıkoyar” ibaresiyazılmıştır. Bu reçellerin girdiği herköylü ve işçi evine güneş doğuyordu.Reçeli gören çocukların yüzleri gülüyor,ev hanımları, aile reisinin kazandığıparayı içkiye değil de, reçele vermiş

olmasına seviniyorlardı.Jarvinen, konuşmasına şu sözlerle

son verdi:_ Limanda Jarvinen markalı binlerce

sandığın gemilere yüklendiğinigördüğüm zaman, kalbim mutluluk veneşeyle doluyor. Bunları askerlerimolarak görürüm. O askerler, milletinrefahı, ailelerin mutluluğu için çalışırlar.

Ben kendi dünyamda her reçeli ayrıayrı kutsarım. Uzun yıllar alan emeğimikutsarım. Bütün hayatımı kutsarım.Çünkü biliyorum ki hayatım anlamsızcageçmedi. Gerek Finlandiya’da, gerekseyabancı ülkelerde, insan hayatını

tatlılaştırmak için üzerime düşen görevi,üstün bir gayretle yerine getirdim. Bütünbunları, bende kutsal ateşi alevlendireno güzel kitabın dâhi yazarına borçluyum.

Halkımıza ışık saçan ve ufuk saçan sizaydınlarımıza, bilim adamlarımıza dateşekür etmeliyim. Tesadüfen uzaktangelen bir profesörün çaktığı parlak birkıvılcım, sizin sayenizde sönmedi,büyük bir ateş oldu. Sizler benimruhumun ışığını yaktınız. Sizlereteşekkürler ediyorum, sonsuzteşekkürler...

Yapmakta olduğunuz büyük uygarlıkuğraşınızın mükâfatı, böyle sade bir

teşekkürle ödenmez biliyorum.Yorulmadan ve daha büyük işlerbaşarmış olmanızı temenni ediyorum.

Dünya tarihini okudum. Birçok hocave öğretmenle görüştüm. Süreklidüşünüyorum ve öyle sanıyorum ki,yeryüzündeki birçok millet hâlâvahşilikten kurtulamamıştır. Yalnızbugünkü vahşilik başka şekilde oluyor.

Başka milletlerin topraklarını işgaleden kumandanlardan niçin bu kadarsaygıyla bahsedildiğini anlamıyorum.Büyük İskender, Anibal, Scipion,Cesar, Charlmange, Napoleon ve dahabunlar gibi binlerce kumandan, başka

halkların topraklarını işgal etmektenbaşka ne yapmışlardır?

Gerçi bu işgaller sonucunda büyükdevletler meydana geliyor; ama sayısızinsan da sıkıntılardan ve açlıktan ölüyor.Milyonlarca insan cahil kalıyor. Heryerde ahlâksızlık, hırsızlık, sefalet,sefahet, çatışmalar, toplumsal nefretlerartıyor ve herkes kabalaşıyor.

Baba serveti veya okul diplomalarısayesinde, halkın yuvarlandığıçürümüşlük ve yozluk bataklığındankurtulmuş ve sağlam zemine basabilmişolanlardan hiçbiri, milyonlarca halktanbirini bile, karanlıklardan kurtarmak için

parmağını bile oynatmıyor. Bunlar cahil,sarhoş ve aç bir halktan oluşmuş büyükbir devletin, bataklıklar üstüne taşlardanyapılmış yüksek kalelerden farksızolduğunu bilmek istemiyorlar.

Tarih, kaç kez bu mağrurkahramanlara ibret dersi verdi. Kaç kezhatalarını başlarına geçirdi. DolandırıcıMetternichlerin, zorba DuredAlbaların kurdukları görkemli yapılarbir darbede yıkılmadı mı? Tarih, bunlarıçocukların kartondan yaptıkları evlergibi yıktı. Ama bunlardan hiçkimse dersalmadı. Politikacılar ve generaller, hâlâo eski zorbalık ve yağmacılık oyununa

devam ediyorlar. Sürekli devletlerininsınırlarını genişletmeye çalışıyorlar.Fakat egemenlik sürdükleri sınırlariçinde bulunan halkın özgürleşmesini,aklını, düşüncesini, inancını ve ahlâkınıyükseltmesini istemiyorlar.

Bizim küçük Suomi’mizin topraklarıbundan daha fazla büyüyemez. Benülkemizde yurttaşlarımızın gittikçeçoğalmasını istiyorum. Suomi’nin ikimilyonluk halkı eğitim ve terbiye görsün,gerek kendi hayatlarını, gerekse toplumhayatını iyileştirmeye ve yükseltmeyeçalışsınlar istiyorum.

Jarvinen orada bulunan öğretmenleri

de saygıyla selamlayarak konuşmasınason verdi.

Bu konuşma üzerine Torsten Forstenisimli yaşlı bir köylü, yüksek sesle“amin” dedi. Diğerleri de hep birlikte“amin, amin” diye tekrarladılar.

Bu köylünün üç oğlu da HelsinkiÜniversitesi’nde profesördüler.

Kendisi ise ağaçlardan çam sakızıtoplamayı sürdürüyordu.

Başkan ayağa kalkarak “Jarvinen’inbu mantık ve duygu dolu konuşmasındansonra başka söz söylemeye gerekkalmadı.” dedi. “Jarvinen’in sözleri,halkın, tepedekilere ‘Bizim yanımızda

olunuz!.. Bize kalkınmayı ve gelişmeyiöğretiniz!..’ şeklindeki feryatlarının birifadesidir.” diyerek yerine oturdu.

* * *Bu tören ve Jarvinen’in konuşması

tüm ayrıntılarıyla bütün Fingazetelerinde yer aldı. Bu konuşmaFinlandiya’da yankılar uyandırdı. Uzunsüre bu konuşmadan söz edildi. Halkı veişçi sınıfını aydınlatmak isteyenlerinordusu yüzlerce gönüllü kazandı.

Kimi şehirlerde zengin tüccarlar,Halk Üniversiteleri’nin kurulması içinbina bağışladılar, ya da yeni bina yapımıiçin yüksek miktarlarda para bağışında

bulundular.Birçok öğretmen, hâkim, avukat,

memur ve doktor, akşamları klüp velokallerde oturup kumar oynamaktan vehabire bira içmekten vazgeçtiler. Tekrarkitap okumaya, mesleklerindearaştırmalar yapmaya başladılar. Halkıaydınlatabilmek için, önce aydınlanmışolma gereğini kavradılar. Artık heryerde bilgili konuşmacılar ve konferansverenler görülmeye başladı.

Bütün toplantılarda, oyun ve eğlenceyerlerinde, lokantalarda toplanan yardımparalarıyla kitaplar satınalınıp, en ücraköylere kadar gönderilmeye başlandı.

Öncelikli konular belirlenerek bukonularda en kapsamlı ve bilgi dolukitapları yazabilecek olanlar ödüllerleteşvik edildi. Yazarların eserlerininbasımına yardımcı olundu. Bu şekildeortaya çıkan kitaplar ucuz fiyatlarlapiyasaya sürüldü.

* * *Hayatının sonlarına doğru Snelman,

dostlarıyla şöyle sohbetler yapıyordu:_ Finlandiya’nın bugünkü hâliyle,

çocukluğundaki durumunu kıyaslarken,şöyle bir tablo tasavvur ediyorum:

Büyük bir harabe ev... Bütünpencereleri örtük... Dışarıdan

bakıldığında metruk bir ev izlenimiveriyor... İçerisi karanlık, boğucu,rutubetli ve ağır havası olan bu ev,büyük bir mezarlığı andırıyor. Amabirtakım genç, korkusuz ve güçlüinsanlar çıkıp geliyor. Çok neşeli vezeki insanlar... Hemen evin perdeleriniçekip, pencerelerini açıyorlar. Eviniçine gün ışığı, temiz hava ve çiçekkokuları doluşuyor. İçeriye canlılıkkatıyor. Binanın dışı da onarım görüyor,yenileniyor. Çevredeki insanlar da artıkcinli-perili bir evden kaçar gibi buevden uzaklaşmıyorlar. Yanına gelip,yenilenen binayı hayranlıklaseyrediyorlar.

İşte böyle bir değişim, her ülkede, herkentte, her ilçede ve unutulmuş,terkedilmiş her köyde yaşanabilir. Bununiçin yalnızca dinamik fikirli, uyanıkruhlu ve uygarlık yolunda çalışmaktanyorulmayan, usanmayan; aksine heyecanve zevk duyan insanlara ihtiyaç vardır.3 Robinson Crusoe adlı eserde geçen hikâyeyi,

yazar Daniel Defoe’nin, İbn Tufeyl’in “Haybin Yakzan” (Ruhun Uyanışı) adlı ŞarkKlasiği’nden alıp uyarladığı, edebiyatçevreleri tarafından tespit edilmiştir.

Köylüler, İşçiler veİmalatçılar

Snelman, daha çocukluk ve okulyıllarında, toplumsal üretim ve insanilişkilerinin, saray anlayışıyla, yaniefendi/köle bakış açısıyladeğerlendirilmesine karşı çıkmıştı.

Tüm tarih kitaplarında, krallardan,imparatorlardan, bunların vezirlerinden,aristokrat sınıfın mücadelelerinden,baronlardan, generallerden ve birkaç dabilgin, yazar ve sanatçıdan söz edilir.Bunların hayatları anlatılır, yaptıklarıkanlı savaşlar, saray entrikaları, iktidar

mücadelelerinde dökülen kanlar,diplomatik başarı sayılan hileler,suikastlar ve ihtilâller, en küçükayrıntısına kadar tasvir edilir. Tarihokutan profesörler de yalnızca bunlardanbahsederler.

Geçmiş yüzyıllarda çeşitlicoğrafyalarda yaşayan toplumların, halkkesimlerinin, nasıl bir hayat yaşadıklarıya tesadüfen kısaca anlatılır veyabunlardan hiç söz edilmez. Milyonlarcaköylü, işçi, çeşitli alanlardakiimalatçılar, esnaf ve az sayıdaki küçükburjuvalar, sanki yüzyıllardır tarihindışında yaşamışlardır.

Toplumların fikrî ve manevî yöndenyükselmeleri konularıyla ilgilenenler isepek azdır. Daha doğrusu milletlerinmaddî ve manevî hayatlarınındüzeltilmesi, iyileştirilmesi veyükseltilmesi için kimse uğraşvermemiştir.

Ot yetiştirmesini, hayvan beslemesini,tuğla, kâğıt ve kumaş üretme tekniklerinigeliştirmişler ama milyonlarca üretkenhalk kitlesinin ruhunu, maneviyatını,sağlığını, beslenmesini, meskeninigeliştirmeyi, iyileştirmeyidüşünmemişlerdir. Halkın yaşantısınıkendi başına bırakmışlardır. Bütün

bunları düşünmek hiç kimsenin görevideğilmiş gibi, sanki şöyle gizli bir kararalınmıştır:

“Diledikleri gibi yaşasınlar. İyi birduruma gelirlerse mutlu olurlar; kötü birdurumda olurlarsa da sabır ve tahammülgöstersinler.”

Her çağda ve her bölgede halkkitleleri sabır ve tahammül göstermeyemecbur bırakılmıştır. Zorluklara veyokluklara katlanmak, halkın zorunlu birgörevi gibi kabul edilmiştir. Hervesileyle halka saldırır ve hor görürler.Her zaman ve her yerde hep aynı şeylerisöylemişlerdir.

“Halk sarhoştur, tembeldir, çalışmakistemez. Kabadır, açgözlüdür,kavgacıdır, öfkelidir, söz anlamaz...”

Ama hemen ardından da eklerler:“Milletimiz ne kadar büyük olduğunu

sabır ve tahammülle göstermiştir. Açkalır, soğuktan donar, pislik ve yoklukiçinde yaşar; ama asla şikâyet etmez,bunlara katlanmasını bilir.”

Bunlar, milletin sabırlı ve tahammüllüoluşundan coşkuyla söz ederek, milletinbu mecburiyetini bir din konumunayükseltirler. Zaten İsa’nın dinini de sabırve tahammül dinine dönüştürmemişlermidir?

Snelman, bu sabır ve tahammülibadetinden nefret ediyor ve her ikitarafa da kızıyordu.

Öncelikle, bütün özgürlükleri,mutlulukları ve zenginlikleri kendisi içinisteyen ama halka ise en büyük sefaletve mahrumiyetlere karşı tahammületmeyi tavsiye eden burjuvalara veseçkinci devlete kızıyordu. Sonra dakendisine dayatılan bu mecburiyetetahammül ettiğinden dolayı halkakızıyordu. Halkın düşünce uyuşukluğuna,maddî ve manevî sefalete, hukuksuzlarave safehate alışmış olmasına kızıyordu.

Kızdığı zaman şöyle bağırıyordu:

_ Milyonlarca insan hayvanlar gibiyaşıyor, pis ve miskin bir hayatsürüyor!.. Bir tek düşünceleri var, o damideyi doldurmak!..

Sakinleşince, “Ama suçlu halk mıdır?Bu onlar için bir felaketten başka bir şeydeğil ki.” diyordu.

Snelman, iki sınıf arasında şöyle birkarşılaştırma yapıyordu:

_ Bahçeyle orman... Bahçeye ince,güzel, kum döşeli yollar açılmış...Yolların her iki tarafı çiçekler ve meyveağaçlarıyla süslenmiş. Alabildiğineuzanan yemyeşil bakımlı çayır veçimenler. Kameriyelerin çevresini

menekşe ve güller sarmış...Fıskiyelerden su fışkırıyor... Kimiyerlere heykeller dikilmiş... Yollarınkenarına kanapeler konmuş... Her köşeyeve her fidana özenli bir insan elinindokunduğu anlaşılıyor.

Şimdi bir de ormana bakalım: Buranınmanzarası tamamen farklıdır. Burada herşey yabanî ve bakımsızdır. Kendi hâlineterk edilmiştir. Tohumları nereyerastgelmişse ağaçlar ve dikenli bitkilerorada bitmiştir. Ormanların kimi yerlerigeçilmeyecek bir hâldedir. Fırtınadadevrilen bir ağaç, olduğu yerde çürür.Varolan patikalar da tamamen tesadüfeseridir.

Bunların düzenlemesiyle kimseilgilenmez...

İşte zengin kesim, anlattığım bu bahçegibidir. Eğitim, görgü, konfor, sağlıklıyaşam ve güzel sanatlardan aldıklarızevklerle, halktan kopuk, farklı birboyutta yaşıyorlar...

Halk yığınları ise daha çok doğahayatı yaşayan ormana benzer. Eğerdeğerini bilirlerse bunu korurlar. Ancakbuna da gerekli ve canlı olduğu içindeğer verirler.

Ormandaki ağaçlar nasıl bahçedekigibi canlı bir ağaçsa, halkın her ferdi deyüksek tabakaya mensup insanlar gibi

bir insandır. Onlar da yaratılırken akıllıve eşit yaratılmışlardır. En yüksekruhsal gelişime sahiptirler. Yalnızbunlara özen göstermek, milyonlarcahalk yığınlarından herbirine tamanlamıyla adam olması için imkânsunmak gerekmektedir.

Snelman, bütün köylülerin, işçilerin,imalatçıların ve bütün halk kesimlerininher yönden aydınlanmasını, öğrenim veeğitimini hayatının en önemli görevisaymış; bir zamanlar Pierred’Amiyen’ i n Haçlı Seferleri’nikışkırttığı gibi, o da Finlandiya’daeğitim seferberliğinin öncüsü olmuştur.

Snelman her yerde şu sözlerisöylüyordu:

_ Ülke halkının çoğunluğunun böyleilkel, görgüsüz ve eğitimsiz kalmasınaseyirci kalmak ayıptır, suçtur. Uygarlıkmeşalesiyle aydınlanan bir insanın bunaduyarsız kalması cinayettir.

Devlet denilen şey, üst katları genişpencereli, yüksek tavanlı, sütunlu, bol vetemiz havalı ve aydınlık; alt ve bodrumkatlarıysa karanlık, rutubetli, dar vepenceresiz bir şato değildir.

Ülke insanının çoğunluğununeğitimden yoksun bırakılması bircinayettir. Devletin kendi kendini yok

etmesi, intihar etmesi demektir.Vahşi kabilelerin yoksul olduğunu,

ülkelerinin zenginliklerinden yararlanmayollarını bilmediklerini ve bu yüzdenaçlıktan öldüklerini ileri sürüyorlar.Ancak bir ülkede yaşayan her insanın,maddi ve manevi yönden güçlenmesineduyarsız kalmak, farkında olmamak veistememek de vahşetin en büyüğüdür.

En iyi cins ve en değerli on milyonağaca sahip bir orman düşününüz. Buormanla kimse ilgilenmez, kimsebakımını üstlenmez ve korumazsa buağaçların ne yararı olabilir? Kocaağaçlar fırtınaların şiddetiyle devrilir,

yağmur sularında çürür, o güzel ormanda sıtma yuvası bataklığa döner. Saforman havası yerine, yüzlerce kilometreçevresinde sıtma mikropları dolaşmayabaşlar.

Anlayınız!.. Anlayınız!.. Anlayınız!..Ülkede çalışan ve üreten her bir

insan, bir değerdir. Bunun yediği-içtiğiher şeyi, tüketimini hesaplayınız.Mantıklı bir şekilde yetiştirilen herisanın, ülkeye neler kazandırabileceğinibir düşünün!.. Bir de üretmedentüketenlerin, sarhoşların, asalaklarınmaliyetini karşılaştırın. Eğer halkımızeğitim görmüş olsaydı, bunların her biri,

ülke için millet için çalışan, üreten birergüç kaynağı olurdu.

* * *Snelman konuyla ilgili, Avrupa

gezisinde yaşadığı bir anısını anlatır.Berlin’de ünlü bir Avusturyalı yazarlatanışmıştır. Bu yazar aslen Slav olduğuhâlde kitaplarını Almancayazmaktaymış. Yazdığı birçok gazetemakalesi ve kitaplarında, AvusturyalıAlmanlar’ın, Galiçya’daki Lehler’e;Moravya’daki Çekler’e ve Slovaklar’a;Voyvodina’daki Sırp ve Hırvatlar’aegemen olmakla haklı olduklarınısavunmuş ve bu konuda şunları

yazmıştır:“Slav ırkı uysal bir ırktır. Bu ırka

mensup olanlar hayalperesttirler amaromantik şair de olamamışlardır.Doğuştan tembeldirler. Uzun süre esirolarak yaşadıklarından çalışmayısevmezler. Yararsız ve serseri birmillettirler. Başarısızlık karşısındainsanlık onurunu kazanan uygarAvrupalı’yı kendilerinden nefret ettirenbir sefalet ve miskinlik içinde yaşamayıtercih ederler. Başarılı olma ve refahaerme halinde ve özellikle ticari hayattavicdansız, yalancı, rüşvetçi, açgözlü,sinsi ve hilecidirler. Büyük ve kolaykazançlar peşinde koşarlar.

Kazandıklarını da aptalca israf ederler.Slavlar’a mantıklı ve sert bir Alman

disiplini gerekmektedir. Slavlar, sık veyumuşak yünlü ama pis kokulu bir koyunpostuna benzerler. Bunu temizlemek içinAlman Tabbakı’na vermek gerekir. Ozaman bundan güzel ve sıcak bir kürkolur.”

Oldukça zeki olan bu dönme yazar,yüksek bir eğitim görmüştü. BaşlıcaAvrupa dillerini iyi biliyordu. Yazılarıyalın, akıcı ve espriliydi. Makalelerinarasına çeşitli dönemlerde yaşamışfilozof, tarihçi ve edebiyatçılarıneserlerinden alıntılar serpiştirirdi.

Ancak bu yazarın yazıları namuslucadeğildi. Çünkü bu yazılarınınkarşılığında Avusturya hükümetindenyüksek paralar alırdı.

Bu dönme yazar, yapı olarak kötü birideğildi. Sadece zevk ve eğlenceyedüşkün, kadın ve kumar tutkunu birahlâksızdı. Böyle bir hayat içinse bolpara gerekiyordu. Oysa aldığı eğitime vesahip olduğu yeteneğe dayanaraknamuslu bir kazanç elde edebilirdi.Ancak böyle bir hayat için, ruhuntutuşmuş olması lazımdı. Temiz düşünce,temiz ahlâk, inanç ve bir idealgerekliydi.

Oysa bunların hepsi dönme yazarayabancı şeylerdi. AvusturyaÜniversitesi’nde eğitim gördüğüyıllarda, ülkeye Matternich’in gericipolitikası egemendi. Matternich, bueski saray tilkisi, Avrupalı parlamentergörünümünde olan bu Bizans uşağı,kendi zorba ve baskıcı politikasıylaservetler edinerek, sinsi planları gereğitüm Avrupa toplumlarının ahlâkınıbozmuştur. O, insanları kendisinebağlamak için bir tek şey bilirdi; o darüşvet. Matternich’in ayrıca rüşvetisistemleştiren uzmanları ve memurlarıvardı. Bunlar kimin, neyle satın

alınabileceğini inceler ve araştırırlardı.Matternich döneminde rüşvet yoluyla

kolay kazançlar peşinde koşmak âdetabir din hâline gelmişti. Toplumda ahlâkoksijeni kalmamıştı. Çoğu aydın bile,Matternich’in uyguladığı alçakçapolitikalar sonucunda kirlenmişlerdi.Gerçekte yüceliklere tutkun olan gençlikbile alçalmış, yozlaşmıştı. Gençliğinbüyük ülküleri, öncüleri yoktu.Düşünceden yoksun ve ilkesiz olarakyetişiyorlardı.

İşte bu dönme yazar da böyle boğucubir ortamda yetişmiş ve ahlâk duygusunuyitirmişti. O, idealist girişimleri,

çabaları; gülünç, ciddiyetsiz ve yapaybuluyordu. Hayatta Schiller gibi güzellikve doğruluk arayanlara şaşıyordu.

Yıllar geçtikçe bu dönme köpeği birfelsefeci oldu. Almanların çıkarı uğrunaSlavlar’a saldırmaktan adeta zevk alırolmuştu. “Ben çok iyi yazıyorum veAlmanlar da bana iyi para veriyorlar.”diyerek kendini temize çıkarmayaçalışıyordu.

Kendisine ateş püsküren Slavmilleyetçilerine karşı ise yazılarındakendini şöyle savunuyordu:

“Benden ne istiyorsunuz? Siz Floransave Venedik’teki iki İtalyan heykeltraşı

Donatella ile Verrochio’nun yaptıklarıheykelleri görmediniz mi?

Floransa ve Venedik kentleri, buheykelleri paralı askerlerinin, paralıkomutanları adına dikmişlerdir.

Bu kentler, komutanlara iyi ücretödediklerinden, onlar da efendilerinekarşı görevlerini yerine getirmişlerdir.Eğer Milano, Cenova, Piza, Verona veRoma kentleri bu komutanlara daha fazlaücret vermiş olsalardı, bu kez onlarınhizmetine girecekler ve Venedik veFloransa için yaptıkları gibikahramanca çarpışacaklardı.

İşte ben de yazarlık alanında bunlar

gibiyim. Bana Almanlar’ın verdiğindendaha fazla kazanç sağlayın, sizin içinmücadele edeyim. Bunu sağlamazsanız,sağlamak istemezseniz, o zaman benimsaldırılarıma katlanmayı biliniz vekendinizi savununuz. Ben güçlüdüşmanlarla mücadele etmesiniseverim.”

Slavlar bu basın yılanından nefretediyorlardı. Almanlar ise parlak yazarı,cesur Slav felsefecisini çok takdirediyorlardı.

İ ş t e Snelman, Berlin’deyken bukişiyle karşılaşmış. AncakFinlandiya’dayken bu yazarın

çalışmalarından hiç haberdar olmamış,ismini de duymamıştı.

Berlin’de biri Fin, diğeri Slav olaniki önemli konuğun, Almanlar’ındeyimiyle “Kültürtröger” (uygarlıköncüsü) onuruna bir ziyafetdüzenlenmişti.

Ziyafet sonrası davetlilerinazalmasıyla Snelman bu uygarlık öncüsüsayılan Slav’ı bir köşeye çekti ve gerikalmış ülkelerle ilgili yapılması gerekençalışmalarla ilgili görüşlerini aktardı:

_ Samimi olalım. Almanlar içtengelen bir sevgiyle bizi sevmezler. Bukonuda geçmiş için haklı sayılabilirler,

ama gelecek için değiller.Biz Finler ve siz Slavlar, geleceğin

büyük güçleriyiz. Almanya artık güçkaybediyor, bizim ülkelerimiz ise henüzenerjik ve üretkendir. Ancak çalışmamızlazım. Biz genç milletler, Almanlar’dan,Fransızlar’dan, İngilizler’den iki-üç,hatta on kat daha fazla çalışmalıyız ki,onların düzeyine ulaşabilelim ve onlarıgeçebilelim.

Biz onları mutlaka geçeceğiz. Çünkübiz, yalnızca kent insanını aydınlatmaklakalmayacağız, ilköğrenimleyetinmeyeceğiz; aynı zamanda hiçbirköyü okulsuz ve kütüphanesiz

bırakmayacağız. Her köylünün,balıkçının, katrancının kulübesini bilgiışığıyla aydınlatacağız. Çocuklarımızdanyepyeni, güçlü, eğitimli, aydın ve asilbir nesil yetiştireceğiz.

Snelman, karşısında Slav milletininbir uygarlık hizmetkârı bulunuyorzannıyla, bu konuda coşkuyla uzunca birnutuk çekmişti.

Avusturyalı hain ise gözlerinden hiçeksilmeyen alaycı bakışıyla, kendikendine, “İşte can sıkıcı bir budaladaha,” diyerek dinlemiş, Snelman’danbir an önce kurtulmak için fırsatkollamıştı. Ancak daha sonra

Snelman’ın ruh tutuşturan coşkulusözleri karşısında yüreğindeki buzlarerimiş, bir şişe içkiyi büyükçe birbardakta içmeye başlamış.

Kendini konuşmasına kaptırmış olanSnelman, karşısındakinin içkiyibitirdiğinin farkında olmamış.

Avusturyalı yazar, sarhoş bir haldeayağa kalkarak Snelman’a şu sözlerisöylemiş:

_ Aziz Snelman, bu kadar yetişir...Büyük ruhunuzun ateşini bu kadar israfetmeyiniz. Onu kendi milletiniz içinsaklayınız.

Siz bahtiyar bir insansınız... Böyle

insanlara sahip olduğundan, sizinmilletiniz de bahtiyardır. Siz yarın yolaçıkıyorsunuz. Çok iyi...

Ben sizinle ilk kez burada görüştüm.Daha önce ne ben sizi tanırdım, ne de sizbeni... Bu da iyi. Yani benitanımadığınız daha çok iyi... Hâlâ dabenim kim olduğumu bilmiyorsunuz.Ancak sizi tanımış olmam, benim için iyimi oldu, kötü mü oldu, bunubilmiyorum...

Ey aziz Snelman!.. Nereden böyleansızın karşıma çıktınız? Yalçın bir kayagibi karşıma dikildiniz. Niçin bu kadargeç rastladım size?

O sırada saat 24’ü vurdu.Snelman, “Artık geç oldu sanırım.”

dedi.Avusturyalı şöyle karşılık verdi:_ Gerçekten de vakit geç oldu. Ama

geç olan vakit, bu geceki vakit değildir.Geç olan asıl vakit, asıl benimhayatımdaki zamandır.

Ah, ne olurdu, ben daha gençyaşımdayken, Snelman’la böyle bir kezgörüşmüş olsaydım. O zaman benbüsbütün başka bir insan olurdum.

Snelmanlarla görüştükten sonrabenim neslim de bambaşka bir nesilolurdu. Ama şimdi iş işten geçti... Artık

vakit geç oldu... Artık uyumayagidelim...

A zi z Snelman, aramızda garip biriletişimsizlik var... Bana eliniziveriniz...

Bu istek karşısında Snelman eliniuzatmış.

Avusturyalı bu eli tutup öpmüş.Snelman şaşkın bir hâlde elini çekip

“Ne yapıyorsunuz?” diye sormuş.Avusturyalı:_ Siz en iyisi, beni kendi hâlime

bırakın! Ben sizin elinizi değil, herdürüst insanın yüreğindeki Snelmanlığınelini öpüyorum. Kendi içimde gömülü

olan ruhumu öpüyorum, cevabını vermiş._ Ben bu sözlerden birşey anlamadım,

demiş Snelman._ Anlamanıza da gerek yok zaten,

demiş Avusturyalı, “Siz benim Slavruhumun özelliklerini biraz zoranlarsınız!..

Ertesi gün Snelman, Suomi’ye hareketetmiş.

İki-üç hafta sonra beş satırlık imzasızbir mektup almış. Mektupta şunlaryazılıymış:

“Siz benim ruhumu tersine çevirdiniz.Şimdi artrk benim bu hayatatahammülüm yok. Şimdiye kadar

yaşadığım şekilde yaşamak, bana iğrençgeliyor. Sanki istemeyerek hayatıma sonveriyorum.”

Snelman mektuptaki yazıyıtanıyamamış. Bundan bir şey anlamamış.Son bir ayın Viyana gazetelerini taramışve şu haberi görmüş:

“Üzücü bir kaza... Büyük bir kaza...Slav yazar, korkusuz düşünce adamı,

dikkatsizlik sonucu ağır bir şekildekendini yaralamış ve üç saat sonraruhunu teslim etmiştir.”

Bu haber üzerine araştırma yapanSnelman, kaza sonucu ölen kişinin,Berlin’de verilen ziyafette elini öpüp de

“Eğer ben böyle Snelmanlar’arastlasaydım, ben ve benim neslimbüsbütün başka insanlar olurduk.Gençliğimde niçin sizinle tanışmadım?”diyen Slav yazar olduğunu öğrenmiş.

Snelman bu anısını anlattığındadostları bu yazarın hangi millettenolduğunu sordular:

_ Çek mi, Leh mi, Bulgar mı, Sırp mı,Hırvat mı, hangi milletten? İsmi nedir?diye ısrar ettiler.

Snelman:_ Boşuna merak ediyorsunuz. Bu

kişinin hangi milletten olduğunu bilmenizneye yarar? Adam ağır bir hata işlemiş

ve cezasını da yine kendisi vermiş.Kendi varlığını yeryüzünden yine kendieliyle silmiş. Bunun adını niçin analım?

Burada asıl önemli olan şeye dikkatedin. Üstün yeteneklere sahip bir insan,büyük bir zekâ, ender bulunan geniş birbilgi, parlak bir edebi yetenek ve sonuç:Zevk ve eğlenceye düşkün, kumarcı,müsrif, sefih, kalemini kiraya vermiş,mensup olduğu millete ihanet etmiş birahlâksız.

Oysa bu adam mantıklı bir eğitimgörmüş olsaydı ve gençliğinde ona halkkitlesinin ruhunu ve gönlünütutuşturmaktan doğan zevkin, hayatı boşa

geçirmek zevkinden daha üstün olduğusöylenmiş olsaydı; bu insan kendiülkesinde bir uygarlık havarisi olurdu.

Üniversite okumuş, bilimadamı veedebiyatçı olmuş, başkentte yetişmiş,daha ne istersiniz? Böyle biri adamolmazsa; hiç okulu, kütüphanesi olmayanve hayatın daha güzel, daha mutlulukdolu, daha düzenli olması için neleryapılması gerektiğine dair hiç sözedilmeyen bir yerde yetişen sıradanhalktan ne beklenebilir ki?

Milyonlarca halk bedenen, ruhen,fikren ve ahlâken çürüyor da hiç kimsebu kokuşmuşluğu görmüyor. Herkesin

karakteri bozulmuş veya herkes buyozlaşmışlığa alışmış da bunu doğal birdurum sanıyor sanki. Ama bu böyle miolmalıdır?

Milyonlarca insan doğuyor, derin birsefahet içinde yaşıyor ve ölüyor. Buböyle mi olmalıdır? İçlerinde birçokzeki insan bulunmasına rağmenmilyonlarca insan, hayvanlar gibi sersemve cahil kalıyor. Sayısız küçükkardeşiniz huy olarak zalimleşiyor.

Peki bu böyle mi olmalıdır?“Evet böyle olmalıdır!” diye yüzlerce

kez tekrarlanan iğrenç sözlerdenutanmıyor musunuz?

Snelman’ın konuşmaları yüksek birilham kaynağı oluyor, o zorlama venasihatleri en uyuşuk ve durgun akıllarıuyandırıyor, kalplere ateş ve enerjisaçıyordu.

Doktorlar, köy papazları, ilköğretimöğretmenleri, hükümet memurları; çeşitlibölgelerdeki toplum kesimlerininhayatlarını araştırmaya koyuldular.Gazetelerde, dergilerde, ve çeşitlikitaplarda halkın hayatını konu edinenhaberler, röportajlar, araştırma yazılarıyayınlanmaya başlandı.

Özellikle iki kitap çok daha fazla ilgigörmeye başladı. Bunlardan birisi Bir

Köy Doktorunun Hatıraları, diğeri deBir Köy Papazının Notları adlıkitaplardı. Bu iki kitap kültür ve basındünyasında bir fırtına kopardı. Kimiyazarlar bu kitapları çok beğendiklerinisöyleyerek göklere çıkarıyor veeleştirilerinde övgüye yer veriyorlardı.

“Halk için yüreği sızlayan veokuryazar olan herkes, mutlaka bukitapları okumalıdır. Bu kitaplarkörlerin gözlerini açar, ruhu henüztamamen körelmemiş biri, bu kitaplarıokuyunca utancından kızarır.”

Kimileri de bu kitaplara fena hâldekızıyorlar ve yazarlarına ateş

püskürüyorlardı. Bunlar da şueleştirilerde bulunuyorlardı:

“Her iki kitapta da Fin milleti küçükdüşürülüyor. Bu kitaplar yalanlarladoludur. Bu anlatımlarda her şeyolduğundan fazla abartılmış vekarikatürize edilmiştir.”

Bu iki kitap hakkında yapılan birincieleştiri, hakkı teslim etmektedir.Gürültüleri koparanlar, millet kavramınıyanlış anlayanlar ve “Milletin, kaba veçirkin de olsa, her şeyi gizlitutulmalıdır!” diyenlerdi. Onlar çöldekideve kuşu gibi, önlerindeki tehlikeyigörmemek için başlarını kuma

gömüyorlar ve başları dışarı çıkarılıncada hiddetleniyorlardı.

Her iki kitabın yazarı da Finler’inyüksek tabakasına var güçleriyle şöylesesleniyorlardı:

_ Uyanınız! Yurttaşlarınızı kurtarmakiçin işbaşına geçiniz! Halkımızın dörtteüçünün yaşamakta olduğu hayat fecidir.Köylümüz ve işçimiz ölümlepençeleşiyor, ruhen ve bedenençöküyorlar.

Güçlü yazarlarımızdan olan sayınDoktor ve Papaz, eserlerine uydurmaşeyleri yazmamışlar ve sizleriöfkelendirmemek için olayları tek yanlı

ele almamışlardır. Bunlar sadecebulundukları köylerde yaşayan halkınhayatına yakından tanıklık ederek,gerçekleri olduğu gibi yansıtmışlardır.

İnsanı dehşete düşüren gerçekleriöğrenenler “1,5 milyon insanımızınböyle bir hayat sürmesine nasıldayanabiliriz? Bu durumun suçlusubiziz!..” diyorlar. Kitapları okuyuncadehşete düşen diğer bir kesimse “Acababu insanlar böyle hayata nasıl tahammüledebiliyorlar? Bunlar azizlerzümresinden midir, yoksa iki ayaklıbirer hayvan mıdırlar? Bu hayat,Dante’nin Cehennem’inde tasvir ettiği

hayattan daha berbattır. Orada insanlar,günahlarından dolayı o azabıgörüyorlardı. Peki ülkemizdekiinsanların günahı nedir? SonuçtaDante’ n i n Cehennem’i baştan sonadahice kurgulanmış bir romandır.Burada ise kahredici bir yazgı, acı birgerçek ve utanç verici bir iğrençlikvar!..”

Kendini Halkın SağlığınaAdayan Doktor

Bir Köy Doktorunun Hatıraları adlıeserin yazarı, göreve başladığı ilkgünden beri günlük tutuyor ve TıpFakültesini nasıl bitirdiğini, bölgehizmetine hangi niyetle başladığınıkaydediyor. Talihi kendisine pekyardımcı olmamış, çocukluğunu vegençliğini muhtaçlık ve yokluk içindegeçirmiş. Küçük bir kasabada geçiminisağlamaya çalışan yoksul birkunduracının oğluymuş.

Talihin herkese gülmediğini bilmesine

rağmen, bölge hizmeti sırasında gördüğüşeylerden dehşete düşmekten kendinialamamış. Bir an kâbus görmekteolduğunu sanmış. İlk izlenimleri, onainsanların ilkçağ dönemlerindeki ilkelmağara yaşantılarını hatırlatmış.

“Acaba ben ülkenin en kötü bir yerinemi düştüm?” diye kuşkuya kapılarak,çevre köy ve ilçelerdeki yaşantıyı dagörmek istemiş. Ne yazık ki oralarda daaynı gerçeklerle karşılaşmış; hatta bazıyerlerdeki durumun kendi bulunduğuyerden daha vahim ve feci olduğunugörmüş.

Kayalarla kaplı yerlerde, üst üste

yığılmış biçimsiz koca taşlardan evleryapıldığına tanık olmuş. Kapılar alçakve pencereleri yokmuş. Kapı çerçeveleriince ve aralıklı olduğundan içeri kar verüzgar giriyor, yağmurda damlarakıyormuş.

Cam nadiren görülüyormuş. Pencerediye bırakılan küçük deliklere, yağlıkağıt ve naylon veya bez parçalarıçivilenmiş bir hâldeymiş. Ender olarakda ince deriyle kaplandığını görmüş.Tamamen açıkta olanları da varmış.

Odaların bir köşesinde taş vetopraktan yapılmış ocaklar varmış.Burada ateş yakılınca odanın içini

duman kaplar, içerdekilerin gözleriyaşarır, üst başları is içinde kalır, nefesalamazlarmış. Duman ağır ağır tavandakiküçük bir delikten çıkarmış.

Köylüler hep aynı elbiseyle çalışır,yemek yer ve yatarlarmış. Yıllarcabanyo yapamazlarmış. Çamaşır yıkamakalışkanlıkları da yokmuş. Üst-başları bitve böceklerle doluymuş.

Trahom hastalığından çok çekerler,çoğu kez de üşütüp yataklara düşer veverem olurlarmış.

Su kuyuları tuvaletlerin hemenyanındaymış. Sular mikroplu olduğundantifodan kırılıyorlarmış.

Çocuklar arasında ishal, difteri, kızılve çiçek hastalıkları yaygınmış. Binlerceçocuk da daha küçük yaştaykenölüyormuş.

Halk perişanlık içerisinde yetersizbesleniyormuş. Buna rağmen berbat birşekilde içki de içiyorlarmış.

Halk arasında sağırlar, dilsiz, kör,topal, kambur, kötürüm ve gerizekâlıların da sayısı azımsanmayacakmiktarlardaymış.

Doktor, bir köyü şöyle anlatıyor:”Bir köye girilince insan şok olur. O

durumu görenler kendisinden,çevresinden, toplumdan, uygarlık

denilen şeyden utanır.Düşünüyorum, buralardan çok uzak ve

zengin yerlerde, tiyatrolar, konserler,yazarlar, sanatçılar, parlamento,çarşılar, alışveriş merkezleri, eğenceyerleri, barlar, gazinolar, bilimlerakademisi, üniversiteler, hastaneler vebirçok uygarlık kuruluşu var.

Burada ise sayısız insan, cehennemgibi bir hayat içinde ölümlepençeleşiyor.

Mesela bir köy evine girersiniz: Üççocuk kuru toprak üstünde kızılhastalığından can çekişiyor. Onlarınarasında anne yeni doğurmakta olduğu

çocuğunun ağrılarıyla acı çekiyor.Sarhoş babaysa bir kenarda oturuyor.

Ona: “Evinde bu kadar felaketyaşanırken sarhoş olmaya utanmıyormusun?” diyecek olsanız; alacağınızmırıltı türü cevap şu olacaktır:

_ Sen de burada otur da gör! Yalnızsarhoş olmakla kalmaz, bir de içkiyeboğulursun. Bizim hayatımız ayıkkençekilmez...

Başka bir kulübede, başka bir felaketmanzarası:

Anne veremin son devresine gelmiş,kan tükürüyor, başını yastıktankaldıramıyor. Baba tifoya tutulmuş,

yüksek ateşin tesiriyle sayıklıyor. İkihasta da yerdeki paçavra türü şiltelerüzerinde yatıyorlar. Karyola filan yok.İkisi arasında, biri bir yaşında, diğeri ikiyaşında, iki çocuk yatıyor. İkisi de canlıbirer iskelet gibi.

Komşulardan hiçbiri hastalarlailgilenmek istemiyorlar. Artık bu halealışmışlar. Evde herkes kendi acılarıylabaş başa.

Bir yerde çiçek, tifo gibi bulaşıcıhastalık salgınlaşınca devlet oraya iki-üç doktor gönderiyor. Halk ise buduruma kızıyor:

_ Bu iğneleri niçin yapıyorsunuz?

Çocukları tedavi etmeyiniz, varsınölsünler. Açların sayısı azalmış olur. Sizasıl bizleri, büyükleri tedavi edin!..”diyorlar.

Tedavi ve yardım görmek için, hemenher evden hasta geliyor. Kimisindefrengi yaraları veya uyuz var. Kimisiningözleri irinleşmiş, kimisi de kansereyakalanmış.

İnsan o an ümitsizlik ve bezginlikiçinde kalıyor. Sonuçta da yorgunluktanmeydana gelen bir duyarsızlık oluşuyor.Doğum yapan kadının yanındaki sarhoşkocaya hak verircesine, insanın yasarhoş olacağı ya da boğulup öleceği

geliyor.”Bu gözlemleri yapmış olan doktor,

şehirlerde oturan insanlara devletadamlarına, politikacılara, bilim, sanatve basın mensuplarına şöyle sesleniyor:

“Efendiler! Ne zamana kadar busaklambaç oyununa devam edeceksiniz?Sürekli vatanseverlikten, milletsevgisinden uygarlığa hizmet etmektenbahsedersiniz. Ama millet için, vataniçin, insanlık için ne yapıyorsunuz?

Bazıları milyonları vurarak sevgiliyurdumuzu namussuzca soyuyor, bazılarıda dairelerde, matbaalarda, okullarda,üniversitelerde memurluk yapıyorlar.

Diğer tarafta ise milyonlarca halkmahvoluyor, yozlaşıyor, sarhoş yaşıyor,hayvanlaşıyor!.. Milletin temelleriçöküyor!..

Henüz vakit varken ülkeyi ve halkıkurtarınız! Halkın arasına giriniz. Onlarıtedavi ediniz, eğitiniz, terbiye ediniz!..

Evlerini nasıl yapacaklarını, nasıldüzelteceklerini öğretiniz! Halka sağlık,temiz hava, güneşli, rutubetsiz ve sıcakmeskenler veriniz.

Onlara daha insanca bir hayatyaşamasını öğretiniz! İnsanca bir hayatyaşayabilmeleri için onlara yardımediniz, imkânlar sağlayınız!..”

Doktor, kitabının sonuna doğru şunlarıyazıyor:

“Devlet büyük bir ailedir. Onunmensupları sizin küçük kardeşlerinizdir.Alt tabakının kusurları, kısmen de üsttabakının ihmallerinden veduyarsızlığından kaynaklanmaktadır.”

Edebiyat ve kültür çevrelerindedoktorun kitabıyla ilgili birçoktartışmalar yaşandı ama sosyalçevrelerde kitap gereken ilgiyi uyandırdıve amacına ulaştı. Finlandiya’nın bütünsağlık kuruluşlarında meslekdaşlarınınkitabı kelime kelime okundu, incelendi.

Nahiye merkezlerindeki belediye ve

kamu memurları toplantılar yaparak, bukitabın ortaya koyduğu meseleleriaraştırmaya ve yapılan hataların,olumsuzlukların, sorunların giderilmesiiçin önlemler almaya başladılar. Bukonuyla ilgili her yerde aydınlatıcıkonferanslar verilmeye, yeni belgelertoplanmaya başlandı.

Önceleri bahsedilmesinden bileürkülen ve görmezden gelinen halkın bufeci durumunu herkes gördü ve anladı.

Herkes parti çekişmelerini, kişiselçıkarları, entrikaları bir kenara atarak,halkın sağlığının korunması sorunlarıylauğraşmaya koyuldu.

Ülkede veremli hasta sayısı ve buhastalıktan ölenlerin sayısı tespit edildi.Bir yıl içinde tifoya, trahomayakalananların, bakımsızlık vegıdasızlıktan ölen çocukların, diş ağrısıçekenlerin ve sakat kalanların sayısıtesbit edildi.

Bunun yanısıra alkollü içeceklerintüketimine harcanan paralar hesapedildi. Alkol yüzünden meydana gelenkavgalar, yaralamalar, cinayetler,yangınlar ve hırsızlıklar tespit edildi.Sonuç olarak ortaya çıkan rakamlarherkesi korkuttu. Çünkü bu rakamlar,kafalara bir balyoz gibi iniyor ve

herkeste bu durumların düzeltilmesiisteği uyandırıyordu.

Hükümet, Mülki İdareler veBelediyeler, doktorlardan oluşan bir TıpOrdusu kurdular.

Çocuk Hastalıkları Doktorları,Kadın Hastalıkları Doktorları ve DişDoktorları, gruplar hâlinde ülkeyisağlık taramasından geçirdiler. Bunlargittikleri yerlerde hem hastaları tedaviediyor, hem de göz, kulak ve dişlerininasıl koruyacaklarını, anne sağlığı veçocuk bakımını öğretiyorlardı. Birçocuğun yetişmesinin maliyetinihesaplıyorlar ve bakımsızlık yüzünden

ne kadar çocuğun ölümle pençeleşmektebulunduğunu anlatıyorlardı.

Köylüler yavaş yavaş insan hayatınınekonomik değerini anlamaya başladılar.Doktorlar köylülere şöyle diyorlardı:

_ Paralarınız çalınmasın veyayanmasın diye iyice saklıyorsunuz.Çocuklarınız, eşiniz ve kendiniz paradançok daha değerlisiniz. Sizler canlıparasınız. Bu sermayeyi iyi koruyun,israf etmeyin, çoğaltın.

Çoğu köye, iki büyük penceresi olanörnek birer ev yaptırıldı. İçine sobayerleştirildi. Köylerde, köylülere çokucuz fiyatlarla ev inşa eden işçi grupları

oluşturuldu.Hükümet bir çok merkeze depolar

tesis ederek buralara inşaatmalzemelerini yığdı. Bu depolardanköylüler ve Köy Kooperatifleri, gayetuygun şartlarla malzemelerdenyararlanabiliyorlardı.

20 yıl sonra birçok köyün şeklideğişti. Evler ahır şeklinden kurtarılıp,gerçek insan evine dönüştürüldü.

Köylüler daha iyi, daha sıcakelbiseler giymeye başladılar. Ülkeninher yanında konfeksiyon ve ayakkabıatölyeleri kuruldu. Burada üretilen giysive ayakkabılar, ucuz fiyatla halka

satılmaya başlandı.Köylerde yeni elbiseleri giyenler

bayram havası yaşadılar. Yamalı vepaçavra elbiseler ortadan kalktı, güzelgiyimli insanlar ortaya çıktı.

Soğuk algınlığı hastalıklarının önüalındı, verem kurbanlarının sayısı yarıyarıya azaldı. Birçok hastalık ortadankalktı. Daha sağlıklı bir hayat içerisindedoğumlar arttı. Sağlıklı bebeklerdünyaya geldi. Çocuklar sağlıklı veneşeli büyümeye başladılar.

Ülkede üretime katılan eller çoğaldı.Halk daha fazla kazanmayabaşladığından, daha iyi beslenmeye özen

gösterir oldu.Sonunda birgün geldi ve bütün bu

sağlık seferberliğinin başlamasınısağlayan doktor hayata veda etti.

Kendini Halkın Sağlığına AdayanDoktor’un ölümü, ülkede büyük birüzüntüye neden oldu.

Ülkenin dört bir yanından yüzlerceköyün temsilcisi cenaze törenine katıldı.Köylüler, temsilcilerini en gürbüz, ensağlıklı ve iri yapılı gençlerdenseçmişlerdi.

Bu sağlıklı gençler Kendini HalkınSağlığına Adayan Doktor’un tabutunuomuzlarında taşıdılar. Bu iriyarı

insanların düzenli bir sıra halinde şehrinsokaklarından geçtiklerini görenler,bunları canlı bir çam ormanınabenzetmişlerdi. Gerçekten de bunlarınher biri, birer gemi direği gibiydi.

Mezarlığa gelindiği zaman köydelikanlılarından biri tabutun yanınagelip şu konuşmayı yaptı.

_ Bizler köy kırlarından, köyormanlarından senin mezarının başınageliyoruz. Fakat cenaze törenlerindetaşınması gelenek olan çelenk veçiçekleri getirmiyoruz. Bizim Suomi’miziçinde senin kurduğun hasbahçeninçiçeklerine birer örnek olmak üzere,

köylülerimiz bizi seçip buraya gönderdi.Ey milletimizin büyük bahçıvanı,

ebedî meskeninde istirahat et!..Biz senin hayırlı çalışmalarını

kutsuyoruz...Sen bir halk doktoruydun.Yüzbinlerce köylüyü iyileştirdin.Milletimizin damarlarına taze ve

temiz kan akıttın.Vatanımıza kahramanlar armağan

ettin.Bize sağlıklı çalışmanın hazzını

tattırdın.Millet senin heykelini dikmek istiyor.

Sen buna gerçekten layıksın. Ama senin

en güzel heykelin işte bizleriz.Bizler ki yeni toplumun ürünüyüz.

Kendimiz de bu yeni hayatın üreticisiyiz.Erkek ve kadın hepimiz, Fin

aydınlarının, ülke için nasıl çalışmalarıgerektiğini gösteren birer canlı heykeliz.

Varlığının üstünden geçen zaman nekadar çok olursa olsun, sağlığınakavuşan milletin kalbinde senin hatıranda o kadar sıcak ve parlak olacaktır.

Sen ne Cesar’dın, ne de Napoleon...Hiçbir karış toprak işgal etmedin. Tekbir damla kan akıtmadın. Amayurdumuza binlerce yeni, sağlam,kuvvetli ve çalışkan eller kazandırdın.

Milletin sağlığı için mücadele edenbüyük kahramanın şanı sonsuza dekyücelsin!..