BËi c∂nh chung cÒa mÈtn“n n´ng nghi÷p Æang

t®ng tr≠Îng thuÈc khu v˘cÆÂng bªng s´ng HÂng

Nh„m t∏c gi∂.

Th∏i B◊nh lµ mÈt tÿnh Æ´ng d©n trong Æ„ 93% d©nsË hoπt ÆÈng trong l‹nh v˘c n´ng nghi÷p. Ch®nnu´i lÓn chi’m mÈt vfi tr› quan tr‰ng trong ngµnhch®n nu´i n„i chung cÒa tÿnh. D„ Æ„, hi÷n nay,ch®n nu´i lÓn Æang ph∏t tri”n r†t mπnh mœ vµnhÀn Æ≠Óc nhi“u s˘ quan t©m, giÛp ÆÏ cÒa ch›nhquy“n Æfia ph≠¨ng.

16

BËi c∂nh chung cÒa mÈt n“n n´ng nghi÷p Æang t®ng tr≠ÎngthuÈc khu v˘c ÆÂng bªng s´ng HÂng

LÍi mÎ Æ«u

Mi“n Bæc Vi÷t Nam rÈng tr™n 117 000 km2, chi’m h¨n 1/3 tÊng di÷n t›ch cÒa c∂ n≠Ìc. N„ bao hµm thÒ Æ´ HµNÈi, trung t©m kinh t’, ch›nh trfi vÌi h¨n 3 tri÷u d©n. Ph›a ß´ng-Nam lµ khu v˘c ÆÂng bªng S´ng HÂng tr∂i rÈngtr™n 15 000 km2. VÔng ÆÂng bªng rÈng lÌn nµy c„ mÀt ÆÈ d©n sË n´ng th´n cao, trung b◊nh 1 300 ng≠Íi/km2,tÀp trung ph«n lÌn d©n c≠ vµ c∏c hoπt ÆÈng kinh t’ cÒa toµn mi“n Bæc. Nˆa cuËi th’ kÿ XX, m∆c dÔ g∆p nhi“ukh„ kh®n sau chi’n tranh, Vi÷t nam Æ∑ x©y d˘ng Æ≠Óc c¨ sÎ hπ t«ng n´ng nghi÷p Æ∏ng k”, tπo Æi“u ki÷n thÛcÆ»y ngµnh trÂng tr‰t ph∏t tri”n. Do Æ„, sau ÆÂng bªng S´ng M™k´ng, ÆÂng bªng S´ng HÂng Æ∑ trÎ thµnh b˘alÛa th¯ hai cÒa c∂ n≠Ìc vµ lµ ƨn vfi xu†t kh»u gπo Ưng th¯ hai tr™n th’ giÌi. Tı vµi thÀp kÿ nay, nhÍ ch›nh s∏chmÎ cˆa n®m 1986, ngµnh ch®n nu´i cÚng Æang ph∏t tri”n vµ d«n Æ∏p ̄ ng Æ≠Óc nhu c«u th˘c ph»m trong nuÌcvµ quËc t’.

Th∏i B◊nh lµ mÈt tÿnh nªm c∏ch thÒ Æ´ Hµ NÈi 150 km v“ ph›a ß´ng-Nam (H◊nh 1). Ph›a bæc gi∏p bi”n Nam TrungQuËc; ph›a T©y vµ Nam gi∏p S´ng HÂng vµ mÈt nh∏nh s´ng cÒa n„ lµ s´ng Trµ L˝; ph›a Bæc gi∏p s´ng LuÈc vµs´ng Ho∏. V“ m∆t hµnh ch›nh, Th∏i B◊nh Æ≠Óc chia thµnh 8 huy÷n trong Æ„ c„ thµnh phË Th∏i B◊nh. Toµn tÿnhrÈng tr™n 15 000 km2 vÌi sË d©n kh∏ Æ´ng. 93% d©n sË lao ÆÈng trong n´ng nghi÷p (1). Sau nπn Æ„i khÒng khi’pn®m 1945, Th∏i B◊nh nÊi ti’ng lµ mÈt tÿnh s∂n xu†t gπo nhÍ nh˜ng nÁ l˘c v≠Ót bÀc trong vi÷c c∂i ti’n h÷ thËngt≠Ìi ti™u. Ch®n nu´i lÓn lµ mÈt th’ mπnh cÒa tÿnh Th∏i B◊nh, Æang ph∏t tri”n nhanh ch„ng vµ Æ≠Óc c∏c c†p ch›nhquy“n Æfia ph≠¨ng quan t©m.

HH◊◊nnhh 11:: Vfi tr› tÿnh Th∏i B◊nh (Atlas Vietnam, 2001)

17

V. Porphyre, Nguy‘n Qu’ C´i (bi™n tÀp).Hµ NÈi: ƒn ph»m cÒa PRISE, 2006. Th©m canh ch®n nu´i lÓn-qu∂n l˝ ch†t th∂i vµ b∂o v÷ m´i tr≠Íng: nghi™n c¯u Æ≠Óc th˘c hi÷n tπi tÿnh Th∏i B◊nh, mi“n Bæc Vi÷t Nam.

BËi c∂nh x∑ hÈi ch›nh trfi vµ c∏c ch›nh s∏chph∏t tri”n

CC∂∂ii cc∏∏cchh rruuÈÈnngg ÆƆ†tt

NhÍ l∑nh tÙ H Ch› Minh, cha ÆŒ cÒa ß∂ng CÈng S∂nVi÷t Nam, n≠Ìc Vi÷t Nam Æ∑ tho∏t kh·i ∏ch thËng trficÒa th˘c d©n Ph∏p. ߆t n≠Ìc ch›nh th¯c Æ≠Óc trÎ lπi t˘do sau b∂n tuy™n ng´n ÆÈc lÀp Æ≠Óc c´ng bË n®m1954. Nh≠ng nhi“u n®m sau Æ„, nh©n d©n Vi÷t Nam lπiph∂i Ɔu tranh chËng lπi s˘ thËng trfi cÒa ß’ quËc M¸.CuÈc chi’n tranh ch›nh th¯c ch†m d¯t n®m 1976. VµothÍi Æi”m nµy, ch’ ÆÈ ch›nh trfi cÈng s∂n, Æang næmch›nh quy“n toµn mi“n Bæc, bæt Æ«u mÎ rÈng tr™n toµnl∑nh thÊ Vi÷t Nam.

Sau khi giµnh Æ≠Óc ÆÈc lÀp vµ thËng nh†t Ɔt n≠Ìc, ß∂ngCÈng S∂n th˘c hi÷n ch›nh s∏ch tÀp th” trong c∂ n≠Ìc. ôc∏c vÔng n´ng th´n, tÀp th” ruÈng Ɔt Æ≠Óc tri”n khai quahai thÍi k◊: tı 1978-1979 vµ tı 1983-1985.

N“n n´ng nghi÷p tÀp th” theo Chÿ thfi sË 100: CÔngvÌi s˘ thi’t lÀp ch›nh phÒ cÈng s∂n Vi÷t Nam, c∏c nhµl∑nh Æπo Æ∑ l˘a ch‰n th˘c hi÷n n“n n´ng nghi÷p tÀpth”. Nh≠ng ngay tı nh˜ng n®m 70, m´ h◊nh nµy Æ∑ bficoi lµ quan li™u vµ käm hi÷u qu∂. Do Æ„, n„ Æ∑ bfi gi∂ith” do s˘ ÆÈc quy“n cÒa nhµ n≠Ìc vµ do ch’ ÆÈ baoc†p (2). Sau khi Ɔt n≠Ìc Æ≠Óc thËng nh†t nh†t n®m1975 vµ sau khi n“n kinh t’ mi“n Nam Vi÷t Nam d≠Íngnh≠ Æ∑ ph∏t tri”n h¨n, mÈt sË HÓp t∏c x∑ Æ∑ ∏p dÙngm´ h◊nh hÓp ÆÂng kho∏n gÈp. Ng≠Íi n´ng d©n c„ th”thu™ ruÈng canh t∏c vµ tr∂ mÈt kho∂n ph› nh†t Æfinh. Chÿthfi sË 100 n®m 1981 Æ∑ c´ng nhÀn m´ h◊nh nµy vµ chophäp c∏c HÓp t∏c x∑ næm quy“n qu∂n l˝ lfich canh t∏c.Ph«n lÌn c∏c c´ng vi÷c ÆÂng ∏ng Æ“u do c∏c gia Æ◊nhÆ∂m tr∏ch vµ h‰ ph∂i tr∂ mÈt ph«n s∂n ph»m thuhoπch. Ph«n cfln lπi thuÈc quy“n sÎ h˜u cÒa gia Æ◊nh.

ßÊi MÌi Æ∏nh d†u giai Æoπn Æ«u cÒa s˘ thay ÆÊich›nh trfi: DÔ c„ nh˜ng h®m hÎ, nÁ l˘c mÌi trong s∂nxu†t ÆËi vÌi ngµnh trÂng tr‰t, c∏c HÓp t∏c x∑ bfi tÊn th†tvµ lÛn s©u vµo nh˜ng th©m hÙt kinh t’. Khi Æ„, ßπi HÈiß∂ng CÈng S∂n Vi÷t Nam l«n th¯ VI n®m 1986 Æ∑th´ng qua ch›nh s∏ch {ßÊi MÌi}, nh†n mπnh s˘ thamgia vµo qu∏ tr◊nh mÎ cˆa cÒa Vi÷t Nam. Di÷n t›ch canht∏c cÒa tıng x∑ vi™n phÙ thuÈc vµo kh∂ n®ng s∂n xu†tcÒa h‰ vµ qu¸ Ɔt cÒa HÓp t∏c x∑. ThÍi hπn hÓp ÆÂngthu™ Ɔt lµ 20 n®m (thay v◊ 1-3 n®m tr≠Ìc Æ©y). TrongthÍi gian nµy, ruÈng cÒa HÓp t∏c x∑ sœ Æ≠Óc giao chong≠Íi n´ng d©n. MÁi x∑ vi™n Æ“u c„ ruÈng vµ hoµn toµnchfiu tr∏ch nhi÷m 8 kh©u trong trÂng lÛa (thay v◊ 5 kh©utr≠Ìc Æ©y). Tÿ l÷ ti“n thu™ Ɔt lµ 10% mÁi vÙ g∆t vµ tÿ l÷

nµy kh´ng Æ≠Óc thay ÆÊi trong vflng 5 n®m. Nh≠ng nh◊nchung, thu’ n´ng nghi÷p lµ r†t th†p. C∏c trang trπi nhµn≠Ìc Æ≠Óc h≠Îng quy“n t˘ qu∂n l˝ tµi ch›nh. Trongtr≠Íng hÓp bfi ph∏ s∂n, nh˜ng trang trπi nµy sœ bfi loπib· vµ Ɔt Æai sœ Æ≠Óc chia cho ng≠Íi d©n. Th≠¨ng mπit≠ nh©n Æ≠Óc mÎ cˆa (3).

Ngay sau khi Æ≠Óc ph™ duy÷t vµo n®m 1987, luÀt ƆtÆai nµy r†t kh„ th˘c hi÷n Æ≠Óc trong bËi c∂nh n“n kinht’ mÎ cˆa vµ x∑ hÈi Æ«y nh˜ng bi’n chuy”n do s˘ mÎcˆa Nhµ n≠Ìc cÈng hoµ x∑ hÈi chÒ ngh‹a Vi÷t Nam vÌic∏c n≠Ìc kh´ng thuÈc h÷ thËng XHCN. QuËc HÈi Æ∑nhi“u l«n b· phi’u th´ng qua c∏c Æπo luÀt bÊ sung(1990, 1993 vµ 1999) cÔng vÌi mÈt sË quy’t Æfinh vµ sæcl÷nh th˘c thi. N®m 1999, ThÒ t≠Ìng Ch›nh PhÒ PhanV®n Kh∂i Æ∑ k› sæc l÷nh thıa nhÀn c∏c quy“n sˆ dÙngƆt (Ɔt n´ng nghi÷p vµ Ɔt thµnh thfi) theo quy“n traoÆÊi, quy“n chuy”n nh≠Óng , thu™, thu™ lπi, quy“n thıak’ quy“n sˆ dÙng Ɔt, quy“n c«m cË vµ quy“n sˆ dÙngƆt lµm vËn Æ«u t≠. Tuy nhi™n, vi÷c th˘c thi nh˜ng luÀtnµy t≠¨ng ÆËi kh„ vµ g©y n∂n cho ng≠Íi n´ng d©n (3).

Nh˜ng rËi loπn trong bÈ m∏y hµnh ch›nh vµ c∂i c∏chv“ gi∏ c∂, l≠¨ng vµ ti“n t÷ Æ∑ d…n Æ’n vi÷c b∑i b· ch’ÆÈ bao c†p cÚng nh≠ h÷ thËng 2 gi∏ (gi∏ thfi tr≠Íng vµgi∏ Nhµ n≠Ìc). Nghfi quy’t 10 (Kho∏n 10) n®m 1988c´ng nhÀn mÁi hÈ gia Æ◊nh lµ mÈt ƨn vfi s∂n xu†t: Nhµn≠Ìc giao Ɔt cho c∏c hÈ gia Æ◊nh vµ loπi b· h÷ thËnggi∏ cung c†p vµ ch›nh s∏ch t˘ cung t˘ c†p cÒa tınghuy÷n. Nghfi quy’t nµy g©y t∏c ÆÈng tÌi vi÷c ch†m d¯ts˘ qu∂n l˝ gi∏ cÒa nhµ n≠Ìc. Xu†t ph∏t tı nguy™n tæcrªng muËn x©y d˘ng CNXH, tr≠Ìc h’t c«n ph∂i ph∏ttri”n kinh t’ nhanh rÂi ti’p Æ„ c„ th” chia sŒ s∂n ph»mmÈt c∏ch ph©n minh; vai trfl cÒa thfi tr≠Íng vµ nguy÷nv‰ng cÒa ng≠Íi n´ng d©n cÚng Æ≠Óc quan t©m Æ’ntrong nghfi quy’t. Khi Æ„, n“n s∂n xu†t Æπt m¯c t®ngtr≠Îng Æ∏ng k”. Vµ nh≠ vÀy, Vi÷t Nam Æ∑ trÎ thµnhn≠Ìc xu†t kh»u gπo Ưng th¯ 3 tr™n th’ giÌi. Tÿ l÷ t®ngs∂n l≠Óng l≠¨ng th˘c v≠Ót qu∏ tÿ l÷ t®ng cÒa d©n sËgiai Æoπn 1981-1988.

N“n n´ng nghi÷p Vi÷t Nam Æ≠Óc gi∂i ph„ng mÈtc∏ch s©u xæc: Hi÷n nay, ch›nh phÒ chÿ ÆÈc quy“n trongxu†t kh»u c∏c s∂n ph»m n´ng nghi÷p. ßËi vÌi thfi tr≠Íngc∏c s∂n ph»m tı thfit trong n≠Ìc, c∏c doanh nghi÷pquËc doanh Æ∑ h«u nh≠ dıng hºn hoπt ÆÈng. Cfln r†t›t ƨn vfi tr˘c thuÈc nhµ n≠Ìc th˘c hi÷n kh©u gi’t mÊ.C∏c c¨ sÎ qu∂n l˝ thu’ vµ v÷ sinh th˘c ph»m cfln ch≠anhi“u. C∏c tÊ ch¯c hoµ gi∂i vµ c«u nËi trung gian nhªmÆ∂m b∂o c∏c hoπt ÆÈng th≠¨ng mπi (tÀp hÓp nh˜ngng≠Íi s∂n xu†t, c´ng Æoµn, hÈi chÓ, thfi tr≠Íng b∏nbu´n,...) hoπt ÆÈng ch≠a hi÷u qu∂.

18

BËi c∂nh chung cÒa mÈt n“n n´ng nghi÷p Æang t®ng tr≠ÎngthuÈc khu v˘c ÆÂng bªng s´ng HÂng

Sau 20 n®m ÆÊi mÌi, n“n kinh t’ Vi÷t Nam Æ∑ mÎ cˆah¨n nhi“u vµ s∂n xu†t n´ng nghi÷p ph∏t tri”n mπnh.Hi÷n nay, xu†t hi÷n s˘ ph©n bi÷t lÌn gi˜a c∏c n´ng hÈvµ thu nhÀp phi n´ng nghi÷p Æ„ng mÈt vai trfl quantr‰ng. Trong khu v˘c ÆÂng bªng S´ng HÂng, 40% n´nghÈ Æang Î trong t◊nh trπng kh„ kh®n tı khi h÷ thËng HÓpt∏c x∑ ngıng hoπt ÆÈng. M∆c dÔ nh˜ng c∂i c∏ch vµnh˜ng thay ÆÊi v“ m∆t kinh t’-x∑ hÈi Æ∑ c„ t∏c ÆÈng t›ch

c˘c Æ’n n“n kinh t’ n„i chung (an ninh l≠¨ng th˘c Æ∂mb∂o h¨n, s∂n xu†t n´ng nghi÷p ph∏t tri”n h¨n) nh≠ngkho∂ng c∏ch gi˜a c∏c hÈ ngµy cµng r‚ r÷t vµ ng≠ÍinghÃo cµng bfi r¨i vµo t◊nh trπng tr«m tr‰ng h¨n.

T˘ do kinh t’ d…n tÌi s˘ mÎ cˆa cÒa Vi÷t Nam ÆËi vÌithfi tr≠Íng b™n ngoµi. Hi÷n nay, Vi÷t Nam Æang lµ ¯ngcˆ vi™n vµo tÊ ch¯c Th≠¨ng Mπi Th’ GiÌi.

h¨n. UBND c∏c c†p chÛ tr‰ng c´ng t∏c tÀp hu†n vµtuy™n truy“n nhªm giÛp ÆÏ ng≠Íi n´ng d©n trong giaiÆoπn chuy”n ÆÊi m´ h◊nh s∂n xu†t cÒa h‰. CuËi cÔng,UBND c†p x∑ Æ∂m tr∏ch x©y d˘ng c¨ sÎ hπ t«ng chonh˜ng vÔng chuy™n ch®n nu´i. ß©y lµ khu v˘c ≠u ti™nx©y d˘ng trang trπi vµ gia trπi.

Tÿnh Æ´ng d©n vµ bfi khai th∏c mπnh bÎi conng≠Íi

MMÀÀtt ÆÆÈÈ dd©©nn cc≠≠ llÌÌnn ......

N®m 2002, toµn tÿnh Th∏i B◊nh c„ 1 827 000 ng≠Íi trongÆ„ khu v˘c n´ng th´n chi’m tÌi 94,2%. MÀt ÆÈ d©n sËtrung b◊nh lµ 1 183 ng≠Íi/km2. SË kh»u trung b◊nh/hÈÆπt 3,75 ng≠Íi. Tÿ l÷ t®ng d©n sË lµ 1,02%.

Vi÷t Nam lµ mÈt n≠Ìc Æ´ng d©n nh†t so vÌi mÈt sË n≠Ìcl∏ng gi“ng thuÈc ß´ng Nam É. Di÷n t›ch trungb◊nh/ng≠Íi kho∂ng 0,41 ha. ß©y Æ≠Óc x’p vµo mÈttrong nh˜ng di÷n t›ch/ng≠Íi th†p nh†t th’ giÌi. VÌi mÀtÆÈ d©n sË 240 ng≠Íi/km2 trong khi Æ„ chÿ c„ 9 tri÷u haƆt dµnh cho n´ng nghi÷p (t¯c lµ 1/4 tÊng di÷n t›ch),Vi÷t Nam ph∂i Æ∂m b∂o mÁi ha Ɔt n´ng nghi÷p c„ th”nu´i sËng Æ≠Óc 9 ng≠Íi (B∂ng 2 vµ B∂ng 3).

......nnhh≠≠nngg tthhuu nnhhÀÀpp vv……nn tthh††pp

N´ng nghi÷p v…n Æ„ng vai trfl c¨ b∂n trong n“n kinh t’Vi÷t Nam. C„ tÌi 26 tri÷u ng≠Íi d©n (70%) hoπt ÆÈngtrong l‹nh v˘c n´ng nghi÷p vµ Æ„ng g„p 24,3% vµo tÊngs∂n ph»m quËc d©n (B∂ng 2). Di÷n t›ch canh t∏c cÒa

BB∂∂nngg 11:: S˘ ph∏t tri”n cÒa s¯c ti™u thÙ thfit qua mÈt thÀp kÿ Î Vi÷t Nam (kg/ng≠Íi/n®m)

NNgguuÂÂnn:: FAO, 2003

NN®®mmTTÊÊnnggTThhfifitt llÓÓnn

199114,510,7

199215,511,6

199316,612,6

199417,713,5

199518,314,0

199619,314,8

199720,215,5

199821,116,3

199922,317,2

200023,318,0

NNhh˜̃nngg ≠≠uu ttii™™nn pphh∏∏tt ttrrii””nn ccÒÒaa ttÿÿnnhh TThh∏∏ii BB◊◊nnhh

Tı n®m 2004, tÿnh Th∏i B◊nh Æ∑ thËng nh†t ≠u ti™nph∏t tri”n th©m canh trÂng tr‰t vµ ch®n nu´i. C∏cchÿ thfi ph∏t tri”n ch®n nu´i cÒa tÿnh giai Æoπn 2004-2010Æ“u nhªm mÙc Æ›ch thay ÆÊi c¨ c†u n´ng nghi÷p, c´ngnghi÷p ho∏ s∂n xu†t n´ng nghi÷p vµ Æ∏p ̄ ng Æ≠Óc nhuc«u thfi tr≠Íng. UBND tÿnh Æ∑ vπch ra nh˜ng mÙc ti™ur†t r‚ rµng: tı nay Æ’n n®m 2010, gi∏ trfi ch®n nu´i trongtoµn tÿnh Æπt tËi thi’u 40% gi∏ trfi s∂n xu†t n´ng nghi÷p.Ngoµi ra, tÿ l÷ lÓn thfit lai m∏u ngoπi t®ng Æ’n 40% vµon®m 2010.

Theo ch›nh s∏ch ch®n nu´i cÒa tÿnh, hai m´ h◊nh ch®nnu´i lµ trang trπi vµ gia trπi Æang Æ≠Óc ≠u ti™n ph∏t tri”n.Ph†n Ɔu Æ’n n®m 2010, Ƶn lÓn Æπt 7,4 tri÷u con vÌi1600 trang trπi vµ 16 400 gia trπi. Chuy”n tı ph≠¨ngth¯c ch®n nu´i theo ki”u truy“n thËng sang m´ h◊nhch®n nu´i c´ng nghi÷p ho∆c b∏n c´ng nghi÷p lµ mÈtgi∂i ph∏p lµm t®ng sË l≠Óng vµ ch†t l≠Óng s∂n ph»mnhªm Æ∏p ̄ ng tËt h¨n y™u c«u cÒa ng≠Íi ti™u dÔng. DovÀy, mÙc ti™u cÒa UBND tÿnh trong giai Æoπn 2004-2010 lµ khuy’n kh›ch ch®n nu´i theo ph≠¨ng th¯c c´ngnghi÷p (ch®n nu´i gia c«m vµ lÓn), c´ng nghi÷p ho∏kh©u ch’ bi’n c∏c s∂n ph»m ch®n nu´i vµ t◊m ki’m thfitr≠Íng Æ«u ra.

ß” Æπt Æ≠Óc nh˜ng mÙc ti™u nµy, c«n hoµn thi÷n h¨nk‹ thuÀt s∂n xu†t vÀt nu´i giËng vµ c´ng nghi÷p ch’bi’n. V◊ vÀy, ch›nh phÒ Æang cË gæng khuy’n kh›chng≠Íi ch®n nu´i, Æ∆c bi÷t lµ hÁ trÓ tµi ch›nh vµ Æ≠a vµos∂n xu†t nh˜ng vÀt nu´i giËng ngoπi cho n®ng su†t cao

19

V. Porphyre, Nguy‘n Qu’ C´i (bi™n tÀp).Hµ NÈi: ƒn ph»m cÒa PRISE, 2006. Th©m canh ch®n nu´i lÓn-qu∂n l˝ ch†t th∂i vµ b∂o v÷ m´i tr≠Íng: nghi™n c¯u Æ≠Óc th˘c hi÷n tπi tÿnh Th∏i B◊nh, mi“n Bæc Vi÷t Nam.

c∂ n≠Ìc chi’m kho∂ng 10 tri÷u ha, bfi Æ∏nh gi∏ lµ r†t nh·so vÌi mÈt sË n≠Ìc ß´ng Nam É kh∏c (Th∏i Lan 20tri÷u ha; Ind´n™sia 22 tri÷u ha; Myanma 10 tri÷u ha vµPhil›pin 9 tri÷u ha). TÊng s∂n l≠Óng l≠¨ng th˘c Î Vi÷tNam n®m 2001 Æπt 34,5 tri÷u t†n trong Æ„ 49% Æ≠Ócs∂n xu†t tπi ÆÂng bªng S´ng M™ K´ng vµ 20 Æ≠Óc s∂nxu†t tπi ÆÂng bªng S´ng HÂng. Theo BÈ N´ng Nghi÷pvµ Ph∏t Tri”n N´ng Th´n, mÁi n´ng hÈ c„ di÷n t›ch ƆttrÂng lÛa trung b◊nh Æπt 7,5 sµo (1 sµo = 360 m2) vÌi2 vÙ c†y/n®m.

Tuy nhi™n, c∏c ÆÂng bªng ph›a Bæc Vi÷t Nam (trongÆ„ c„ tÿnh Th∏i B◊nh) th≠Íng r†t Æ´ng d©n. Theo sËli÷u thËng k™, c„ kho∂ng 800 - 900 ng≠Íi/km2 ruÈngcanh t∏c. MÁi gia Æ◊nh canh t∏c kho∂ng tı 1,5 - 2 sµo,t≠¨ng Æ≠¨ng vÌi g«n mÈt nˆa chÿ sË trung b◊nh trongc∂ n≠Ìc (3).

BB∂∂nngg 22:: Chÿ sË kinh t’ - x∑ hÈi ngµnh n´ng nghi÷p Vi÷t Nam

HH◊◊nnhh 22.. S˘ ph©n bË d©n c≠ cÒa tÿnh Th∏i B◊nh

CChhÿÿ ssËËDi÷n t›ch/ng≠Íi (ha)T®ng tr≠Îng cÒa tÊng s∂n ph»m quËc nÈi (%)T®ng tr≠Îng cÒa ngµnh n´ng nghi÷p (%) (n´ng nghi÷p, l©m nghi÷p, thu˚ s∂n)Tÿ tr‰ng n´ng nghi÷p trong tÊng s∂n ph»m quËc nÈi (%)(n´ng nghi÷p, l©m nghi÷p vµ thu˚ s∂n)Tÿ l÷ thu nhÀp cÒa ng≠Íi d©n so vÌi tÊng s∂n ph»m quËc nÈi (%)NhÀp kh»u ph©n ho∏ h‰c (tri÷u t†n)Xu†t kh»u n´ng nghi÷p (tri÷u USD)

NN®®mm200020002000

2000

200020012001

GGii∏∏ ttrrfifi0,416,751,6

24,3

32,13,24305

NNgguuÂÂnn:: S∏ch thËng k™ Vi÷t Nam 2001, 2002

20

BËi c∂nh chung cÒa mÈt n“n n´ng nghi÷p Æang t®ng tr≠ÎngthuÈc khu v˘c ÆÂng bªng s´ng HÂng

ßßii““uu kkii÷÷nn tt˘̆ nnhhii™™nn

a) Kh› hÀuKhu v˘c ÆÂng bªng S´ng HÂng c„ kh› hÀu b∏n nhi÷tÆÌi »m, chfiu ∂nh h≠Îng mπnh bÎi c∏c ÆÓt gi„ mÔa tıß´ng É. Tπi Th∏i B◊nh, l≠Óng m≠a trung b◊nh hµng n®mx†p xÿ 1 400 mm vµ nhi÷t ÆÈ trung b◊nh lµ 240C. ßÈ »mtrung b◊nh dao ÆÈng tı 85 - 90%. MÈt n®m c„ 3 mÔa,Æ≠Óc ph©n bi÷t bÎi nhi÷t ÆÈ, ÆÈ »m, sË giÍ næng.

kh ́vµ lπnh, l≠Óng m≠a th†p nh≠ng sË giÍ xu†t hi÷n m∆ttrÍi v…n cao. ThÍi gian næng vµo mÔa hà Æ≠Óc tr◊nh bµyqua h◊nh 4 vÌi 1 600 Æ’n 1 800 giÍ chi’u s∏ng/n®m (1).

ßi”m hπn ch’ chÒ y’u cÒa tÿnh Th∏i B◊nh, ph›a Bæc Vi÷tNam, lµ l≠Óng nhi÷t ÆÈ tı th∏ng m≠Íi hai Æ’n th∏ng haith†p. Nhi÷t ÆÈ c„ th’ xuËng tÌi 4oC. ßi“u nµy g©y b†t lÓicho ngµnh thu ̊s∂n vµ s ̆ph∏t tri”n cÒa mÈt sË giËng lÛa.

b) ߆t

Theo b∂n Æ quËc gia v“ c∏c loπi Ɔt, tÿnh Th∏i B◊nh chÿc„ duy nh†t mÈt loπi Ɔt. ß©y lµ Ɔt phÔ sa s´ng HÂng.Vµo gi˜a th’ kÿ XIII vµ th’ kÿ XVIII, vÔng Ɔt nµy th≠Íngbfi ngÀp lÙt. Sau Æ„, ng≠Íi ta x©y d˘ng c∏c d∂i Æ™ b∂ov÷ c∂ vÔng (5). Ch†t Ɔt cÒa tÿnh c„ k’t c†u Ɔt thfit r†ttËt cho n´ng nghi÷p trÂng lÛa n≠Ìc (B∂ng 4).

HH◊◊nnhh 33:: Bi”u Æ kh› t≠Óng n®m 2004 (Trπm kh› t≠Óng Th∏i b◊nh)

HH◊◊nnhh 44:: SË giÍ chi’u s∏ng trong n®m cÒa tÿnh Th∏i B◊nh (1)

BB∂∂nngg 33:: D©n sË, di÷n t›ch n´ng nghi÷p vµ mÀt ÆÈ d©n sË cÒa Vi÷t Nam.

NN®®mm

1990199119921993199419951996199719981999200020012002

TTÊÊnngg66,067,268,469,670,872,073,274,375,576,677,378,779,7

NN´́nngg nngghhii÷÷pp47,147,848,649,349,950,551,051,551,952,252,653,053,6

%71,471,171,170,870,570,169,769,368,768,168,067,367,3

NN´́nngg nngghhii÷÷pp6,76,87,07,17,17,17,77,88,18,79,39,49,4

CC††yy llÛÛaa5,36,45,55,55,55,55,65,75,75,85,86,56,6

NN´́nngg nngghhii÷÷pp9,89,99,89,810,010,19,59,59,38,88,38,48,5

CC††yy llÛÛaa12,510,512,412,612,913,113,113,013,213,213,312,112,1

DD©©nn ssËË ((ttrrii÷÷uu nngg≠≠ÍÍii)) DDii÷÷nn tt››cchh ((ttrrii÷÷uu hhaa)) MMÀÀtt ÆÆÈÈ ((nngg≠≠ÍÍii//hhaa))

MÔa xu©n c„ l≠Óng m≠a vµ nhi÷t ÆÈ th†p, th≠Íng »m ≠Ìt,käo dµi tı th∏ng mÈt Æ’n th∏ng n®m do s≠¨ng mÔ. MÔahà käo dµi tı th∏ng s∏u Æ’n th∏ng ch›n, c„ nhi÷t ÆÈ vµl≠Óng m≠a cao (H◊nh 2): l≠Óng m≠a vµo mÔa hà chi’m tÌi4/5 tÊng l≠Óng m≠a hµng n®m (4). MÔa Æ´ng c„ Æ∆c Æi”m

21

V. Porphyre, Nguy‘n Qu’ C´i (bi™n tÀp).Hµ NÈi: ƒn ph»m cÒa PRISE, 2006. Th©m canh ch®n nu´i lÓn-qu∂n l˝ ch†t th∂i vµ b∂o v÷ m´i tr≠Íng: nghi™n c¯u Æ≠Óc th˘c hi÷n tπi tÿnh Th∏i B◊nh, mi“n Bæc Vi÷t Nam.

ô nh˜ng n¨i c„ Æfia th’ th†p, ÆÈ pH th≠Íng y’u do Æ„ng≠Íi n´ng d©n ph∂i b„n v´i th≠Íng xuy™n cho Ɔt(4). Th∏i B◊nh hi÷n nay c„ th™m mÈt loπi Ɔt th¯ haihay cfln g‰i lµ Ɔt phÔ sa mÌi. Loπi Ɔt nµy th≠Íng

th†y Î nh˜ng vÔng Ɔt b∑i g«n bÍ s´ng HÂng vµ s´ngTrµ L˝. Vµo th∏ng b∂y vµ th∏ng t∏m, vÔng Ɔt th“ms´ng nµy th≠Íng bfi ngÀp vµ Æ≠Óc bÂi Ææp th™m phÔsa (B∂ng 5)

Nh˜ng loπi Ɔt bÂi nµy c„ ÆÈ pH th†p, Æπt chÿ kho∂ngÆÈ 6 (BARBIER, 1997). ß©y lµ d†u hi÷u thi’u ch†t ki“mvµ c∏c bon trong Ɔt. Di÷n t›ch Ɔt bÂi th†p, r†t phÔ hÓp

cho trÂng ng´ vµ lπc. Vµo mÔa hÃ, m¯c n≠Ìc s´ng caon™n cuËn Æi r†t nhi“u phÔ sa. Ng≠Óc lπi, vµo mÔa Æ´ng,n≠Ìc bi”n x©m nhÀp s©u vµo tı 15 - 20 km.

BB∂∂nngg 44:: ß∆c Æi”m n´ng ho∏ cÒa Ɔt phÔ sa nÈi ÆÂng s´ng HÂng,Ɔt kh´ng Æ≠Óc bÔ Ææp phÔ sa bÎi c∏c ÆÓt n≠Ìc d©ng

XX∑∑ (Huy÷n)

VVÙÙ ÆÆ´́nngg(Ki’n X≠¨ng)

HHooµµnngg DDii÷÷uu (ß´ng H≠ng)

QQuu˙̇nnhh MM¸̧(Qu˙nh PhÙ)

ßßÈÈ ccaaoo(cm)

0-15

15-25

0-15

15-25

0-15

15-28

OM%

3,38

2,75

2,13

1,15

2,08

1,45

pHH2O

4,90

4,80

4,60

5,10

5,95

7,36

TTÊÊnngg(%)

N0,17

0,16

0,18

0,09

0,19

0,12

P2O5

0,07

0,05

0,06

0,03

0,07

0,07

K2O2,12

2,20

1,67

2,23

1,55

1,24

DD‘‘ ttii™™uu(mg/1000g Ɔt)

P2O5

2,48

2,77

5,12

2,47

19,22

20,64

K2O10,00

10,00

11,00

7,00

7,00

4,00

CCaattiioonn ttrraaoo ÆÆÊÊii(meq/100g Ɔt)

Ca++

5,37

6,50

6,10

6,00

7,50

7,50

Mg++

1,37

4,62

3,50

6,70

2,87

2,37

BB∂∂nngg 55:: ß∆c Æi”m n´ng ho∏ cÒa Ɔt phÔ sa ngoµi Æ™ s´ng HÂng; loπi Ɔt Æ≠Óc bÂi Ææp phÔ sa hµng n®m bÎi c∏c ÆÓt n≠Ìc d©ng

XX∑∑ (Huy÷n)

VVÚÚ ßßooµµii (VÚ Th≠)

HHii÷÷pp HHflflaa (VÚ Th≠)

QQuu˙̇nnhh NNgg‰‰cc(Qu˙nh PhÙ)

ßßÈÈ ccaaoo(cm)

0-15

15-25

0-15

15-25

0-15

15-28

OM%

2,47

1,37

2,52

1,37

2,08

1,45

pHH2O

6,35

6,65

6,00

6,20

6,40

6,48

TTÊÊnngg(%)

N0,23

0,13

0,24

0,11

0,19

0,12

P2O5

0.09

0,05

0,05

0,02

0,07

0,07

K2O1,77

1,43

1,87

1,77

1,55

1,24

DD‘‘ ttii™™uu(mg/1000g Ɔt)

P2O5

11,44

15,44

13,02

19,08

19,22

20,64

K2O6,00

6,00

6,00

5,00

7,00

4,00

CCaattiioonn ttrraaoo ÆÆÊÊii(meq/100g Ɔt)

Ca++

9,30

10,00

8,70

8,60

7,12

6,75

Mg++

2,50

2,00

3,50

3,30

2,12

1,62

22

BËi c∂nh chung cÒa mÈt n“n n´ng nghi÷p Æang t®ng tr≠ÎngthuÈc khu v˘c ÆÂng bªng s´ng HÂng

HH◊◊nnhh 55.. S˘ ph©n bË Æ†t cÒa tÿnh Th∏i B◊nh

DD∂∂ii ÆƆ†tt bbfifi pphh©©nn tt∏∏cchh

Trong tÿnh Th∏i B◊nh, d∂i Ɔt bfi t∏ch bi÷t ri™ng thµnh ƆtÎ vµ Ɔt trÂng tr‰t. ߆t Æ≠Óc chia thµnh 3 ƨn vfi sinhth∏i ch›nh:

i) RuÈng-Ɔt nÈi ÆÂng – C∏c c∏nh ÆÂng Æ“u Æ≠Óct≠Ìi, ti™u n≠Ìc. ßfia h◊nh phÊ bi’n nh†t Î Æ©y lµ c∏c vÔngÆÂng bªng Æ≠Óc h÷ thËng Æ™ b∂o v÷, che chæn kh·i c∏cdflng ch∂y lÌn. ßÈ ch™nh l÷ch v“ ÆÈ cao cÒa hai m∂nhruÈng c„ khi chÿ lµ vµi cm n™n kh„ c„ th” ph∏t hi÷n ra

23

V. Porphyre, Nguy‘n Qu’ C´i (bi™n tÀp).Hµ NÈi: ƒn ph»m cÒa PRISE, 2006. Th©m canh ch®n nu´i lÓn-qu∂n l˝ ch†t th∂i vµ b∂o v÷ m´i tr≠Íng: nghi™n c¯u Æ≠Óc th˘c hi÷n tπi tÿnh Th∏i B◊nh, mi“n Bæc Vi÷t Nam.

BB∂∂nngg 66:: Ph©n bË di÷n t›ch Ɔt theo mÙc Æ›ch sˆ dÙng cÒa huy÷n VÚ Th≠ (1)

MMÙÙcc ÆÆ››cchh ssˆ̂ ddÙÙnngg ÆƆ†tt

TÊng di÷n t›chDi÷n t›ch Ɔt n´ng nghi÷pC©y hµng n®mTrÂng lÛaC©y l©u n®mV≠ÍnDi÷n t›ch thu˚ s∂nRıng khai th∏c߆t chuy™n dÙng߆t Î߆t ch≠a khai th∏c

Ha19.84312.04510.6979.318

692656

1.1730

3.1501.6551.820

%

6154473360

1689

VVÚÚ TThh≠≠ TTÿÿnnhh TThh∏∏ii BB◊◊nnhhHa

154.60196.46991.42487.4911.5133.3867.3093.394

26.56912.4438.494

%

6259571252

1785

NNgguuÂÂnn:: CÙc ThËng k™ Th∏i B◊nh, 2003

bªng mæt th≠Íng. Do Æ„, nguÂn t≠Ìi ti™u n≠Ìc vµ c∏cloπi c©y trÂng c„ th” lµ r†t kh∏c nhau. ߆t n´ng nghi÷pÆ≠Óc ph©n chia theo ÆÈ cao thµnh Ɔt cao1, Ɔt trungb◊nh2 vµ Ɔt th†p3 (4). ß´i khi, ng≠Íi d©n chuy”n ÆÊi Ɔtth†p thµnh ao nu´i c∏; loπi Ɔt th†p cÚng c„ th” phÔ hÓpcho m´ h◊nh c∏-lÛa vµo mÔa m≠a.

ii) ߆t phÔ sa hµng n®m th≠Íng bfi ngÀp vµo th∏ng b∂yvµ th∏ng t∏m. Th≠Íng kh´ng c„ h÷ thËng t≠Ìi ti™u. VÔngƆt nµy phÔ hÓp cho trÂng ng´, lπc vµ d©u tªm (6).

iii) VÔng Ɔt Î c„ phπm vi r‚ rµng vµ thuÈc ph«n Ɔtcao nh†t; ng≠Íi d©n th≠Íng sËng tÀp trung Î Æ©y. Épl˘c d©n sË lµ phÊ bi’n trong c∏c vÔng. T†t c∂ di÷n t›chxung quanh nhµ Î Æ≠Óc khai th∏c tri÷t Æ”. Do Æ„, ph«nƆt Î lµ n¨i th˘c hi÷n r†t nhi“u hoπt ÆÈng cÒa ng≠Íi d©n.ô Æ„, ng≠Íi ta c„ th” ti’n hµnh s∂n xu†t n´ng nghi÷p(trÂng c©y ®n qu∂, rau, nu´i c∏, lÓn,...) vµ c∏c hoπt ÆÈngkh∏c nh≠ x∏t gπo, ng´, gi’t mÊ, n†u r≠Óu, lµm ÆÀu,....C„ th” n„i v≠Ín Æ„ng vai trfl quan tr‰ng ÆËi vÌi n´nghÈ: tr≠Ìc Æ©y, d≠Ìi ch’ ÆÈ tÀp th”, v≠Ín lµ m∂nh Ɔtduy nh†t mµ ng≠Íi ta c„ th” trÂng c∏c loπi c©y tu˙ ̋ vµ

thu lÓi tr˘c ti’p. Nh≠ vÀy, v≠Ín cÚng Æ≠Óc t›nh vµo di÷nt›ch thËng k™ trong Æfia bπ cÒa Vi÷t Nam (B∂ng 6).

MÌi Æ©y, nhµ n≠Ìc Vi÷t Nam Æ∑ ph©n quy“n sÎ h˜u Ɔtvµo n®m 1993 vÌi luÀt c∂i c∏ch ruÈng ruÈng Ɔt sauch›nh s∏ch ßÊi MÌi n®m 1986. Tuy nhi™n, quy“n nµyc„ khËng ch’ v“ m∆t thÍi gian: 20 n®m ÆËi vÌi c©y hµngn®m vµ 50 n®m ÆËi vÌi c©y l©u n®m. Vi÷c c†p ruÈngcho ng≠Íi d©n d˘a tr™n y’u tË thÊ nh≠Ïng, Æ∆c bi÷t lµch†t l≠Óng Ɔt vµ ÆÈ cao cÒa Ɔt. Nh≠ng kho∂ng c∏chgi˜a n¨i Î vµ ruÈng trÂng kh´ng Æ≠Óc x’p vµo trong c∏cti™u ch› ph©n Ɔt.

ô n´ng th´n, nhµ Î vµ n¨i ch®n nu´i th≠Íng c„kho∂ng c∏ch v“ kh´ng gian so vÌi ao vµ so vÌi ruÈngtrÂng. ß∆c Æi”m nµy vıa lµ mÈt ≠u Æi”m, vıa lµ mÈthπn ch’ trong vi÷c vÀn chuy”n ph©n tı n¨i ch®n nu´iÆ’n n¨i ti™u thÙ. Tuy nhi™n, tı vµi n®m nay, ng≠Íin´ng d©n kh´ng th˘c hi÷n theo ÆÛng th„i quen nµyn˜a. MÈt sË hÈ ch®n nu´i/ng≠Íi nu´i c∏ do c„ thi’udi÷n t›ch s∂n xu†t, muËn mÎ rÈng vµ x©y d˘ng c¨ sÎch®n nu´i g«n ruÈng ÆÂng.

1 ߆t th†p2 ߆t trung b◊nh3 ߆t cao

24

BËi c∂nh chung cÒa mÈt n“n n´ng nghi÷p Æang t®ng tr≠ÎngthuÈc khu v˘c ÆÂng bªng s´ng HÂng

HH◊◊nnhh 66:: Ph©n bË Æ†t theo mÙc Æ›ch sˆ dÙng

25

V. Porphyre, Nguy‘n Qu’ C´i (bi™n tÀp).Hµ NÈi: ƒn ph»m cÒa PRISE, 2006. Th©m canh ch®n nu´i lÓn-qu∂n l˝ ch†t th∂i vµ b∂o v÷ m´i tr≠Íng: nghi™n c¯u Æ≠Óc th˘c hi÷n tπi tÿnh Th∏i B◊nh, mi“n Bæc Vi÷t Nam.

BB∂∂nngg 77:: ß∆c Æi”m cÒa hai khu v˘c thu˚ lÓi trong tÿnh Th∏i B◊nh

KKhhuu vv˘̆cc

Bæc Th∏i B◊nhNam Th∏i B◊nhTÊng toµn tÿnh

DDii÷÷nn tt››cchh ttrrÂÂnngg ttrr‰‰tt

58.907 ha44.053 ha102.960 ha

SS TT≠≠ÌÌii

56.109 ha40.970 ha97.016 ha

tt≠≠ÌÌii//ttrrÂÂnngg ttrr‰‰tt

95,25 %93,00 %94,22 %

SS ttii™™uu

73.923 ha47.225 ha121.148 ha

DDii÷÷nn tt››cchh tt≠≠ÌÌii ttii™™uu

NNgguuÂÂnn:: BÈ N´ng nghi÷p vµ PTNT, 1993

TT««mm qquuaann ttrr‰‰nngg ccÒÒaa hh÷÷ tthhËËnngg tthhuu˚̊ llÓÓii

Quy hoπch thÒy lÓi Æ„ng vai trfl quan tr‰ng trong n“nn´ng nghi÷p khu v˘c ÆÂng bªng. Tı hµng th’ kÿ nay,ng≠Íi d©n Æ∑ bi’t chËng lπi b∑o lÙt, Æ∆c bi÷t c∏c ÆÓtlÙt do n≠Ìc S´ng HÂng g©y n™n, nh†t lµ vµo mÔa m≠a.S˘ Ɔu tranh chËng c∏c ÆÓt lÙt Æ≠Óc bi”u hi÷n quavi÷c x©y d˘ng h÷ thËng Æ™ chæn c†p I vµ c†p II chπyd‰c S´ng HÂng vµ c∏c nh∏nh cÒa S´ng HÂng, Æ∆cbi÷t d≠Ìi ch’ ÆÈ kinh t’ tÀp th” (tı n®m 1954-1986).Song song vÌi vi÷c x©y d˘ng Æ™ Æi“u, h÷ thËng thu˚lÓi Æ∑ Æ∏p ̄ ng Æ≠Óc nhu c«u n≠Ìc cho trÂng tr‰t trongtoµn vÔng vµ c„ vai trfl quy’t Æfinh trong s˘ l˘a ch‰nc©y trÂng cÒa n´ng d©n. NguÂn n≠Ìc t≠Ìi Æ≠Óc duy tr◊lµ c´ng cÙ sË mÈt chËng lπi s˘ ph∏t tri”n cÒa c∏c loπic· dπi ÆËi vÌi trÂng lÛa. Nh≠ vÀy, g«n nh≠ toµn bÈ di÷nt›ch n´ng nghi÷p Æ≠Óc t≠Ìi ti™u. Mπng l≠Ìi m≠¨ngm∏ng (th≠Íng bªng xi m®ng) vµ r∑nh (Ɔt) tr∂i khæpruÈng ÆÂng. Ng≠Íi n´ng d©n c„ th” dÔng b¨m ho∆ct∏t n≠Ìc vµo ruÈng.

Th∏i B◊nh lµ mÈt trong nh˜ng khu v˘c ÆÂng bªng trŒ nh†ttrong l≠u v˘c S´ng HÂng. Th∏i B◊nh Æ≠Óc h◊nh thµnh dos ̆l†n bi”n vµ nhÍ h÷ thËng thu ̊lÓi Æ∑ Æ≠Óc x©y d˘ng tıl©u. C„ th” coi Th∏i B◊nh lµ mÈt hfln Æ∂o t∏ch bi÷t, Æ≠ÓcS´ng HÂng, s´ng Th∏i B◊nh vµ bi”n ß´ng bao quanh.ThuÈc ÆÂng bªng S´ng HÂng, Th∏i B◊nh nªm trong khuv˘c r†t th†p: ÆÈ cao cÒa Ɔt th≠Íng dao ÆÈng tı 1 Æ’n2 m; m˘c n≠Ìc phÙ thuÈc vµo ch’ ÆÈ n≠Ìc cÒa S´ngHÂng, s´ng Th∏i B◊nh, c∏c nh∏nh s´ng kh∏c vµ thÒy tri“u.C∏c ÆÓt n≠Ìc d©ng th≠Íng g∆p vµo mÔa m≠a khi l≠Óng

n≠Ìc s´ng vµ l≠Óng m≠a qu∏ nhi“u; mÔa kh ́cπn käo dµitı th∏ng m≠Íi mÈt Æ’n th∏ng n®m; thu ̊tri“u thay ÆÊitrung b◊nh tı 1,9 Æ’n 2,4 m vÌi m¯c ÆÈ tËi Æa lµ 3,8 m.

ß™ ng®n s´ng chia Th∏i B◊nh lµm 2 khu v˘c: ph›a Bæcvµ ph›a Nam hoµn ÆÈc lÀp vÌi nhau v“ hoπt ÆÈng t≠Ìiti™u (B∂ng 7).

Khu v˘c ph›a Bæc bao gÂm c∏c huy÷n: H≠ng Hµ,ß´ng H≠ng, Qu˙nh PhÙ, Th∏i Thu˛. Khu v˘c ph›aNam gÂm c∏c huy÷n VÚ Th≠, Ki’n X≠¨ng, Ti“n H∂ivµ thµnh phË Th∏i B◊nh. Hai khu v˘c nµy chÒ y’u Æ≠Óct≠Ìi ti™u nhÍ c∏c dflng ch∂y l≠u th´ng do c„ ÆÈ dËcnh†t Æfinh vµ (ho∆c) bªng m∏y b¨m tu˙ theo m˘c n≠Ìcs´ng hay thu˚ tri“u. NhÍ c∏c ÆÀp n≠Ìc, n≠Ìc c„ th”l≠u th´ng Æ≠Óc vµo Æ«u mÔa hà khi thu˚ tri“u th†pnh≠ng r†t ›t vµo mÔa xu©n. Khi c«n ti™u n≠Ìc trongruÈng ÆÂng, ng≠Íi ta sˆ dÙng m∏y b¨m trong c∏c trπmb¨m thu˚ lÓi do x› nghi÷p thu˚ lÓi qu∂n l˝. B¨m n≠Ìcc„ c´ng su†t r†t cao tı 1000 m3/h Æ’n 4.000 m3/h, c„th” d…n n≠Ìc vµo ho∆c ti™u n≠Ìc trong chu vi tı 50 haÆ’n vµi tr®m ha.

ô Th∏i B◊nh, n≠Ìc t≠Ìi Æ≠Óc chuy”n Æ’n ruÈng ÆÂngnhÍ c∏c trπm b¨m thuÈc s˘ qu∂n l˝ cÒa x› nghi÷p thu˚lÓi, nhÍ s˘ l≠u th´ng cÒa n≠Ìc trong c∏c m≠¨ng m∏ngdo c„ ÆÈ dËc nh†t Æfinh, ho∆c nhÍ ng≠Íi ng≠Íi d©n dÔngg«u t∏t. Ng≠Íi ta Æ∆t trπm b¨m Æfia ph≠¨ng Î mÈt vfi tr›nh†t Æfinh nµo Æ„ ho∆c c„ th” l≠u ÆÈng (tµu, xe Æπp).M∏y b¨m chπy bªng Æi÷n ho∆c bªng d«u c„ c´ng su†tth†p h¨n (320 m3/h Æ’n 1.200 m3/h).

BB∂∂nngg 88:: C´ng su†t hoπt ÆÈng cÒa c∏c trπm b¨m c´ng trong tÿnh Th∏i B◊nh

SSËË ttrrππmm bb¨̈mm

377

DDii÷÷nn tt››cchh tt≠≠ÌÌii ((hhaa))

L˝ thuy’t50.000

Th˘c t’31.000

DDii÷÷nn tt››cchh ttii™™uu ((hhaa))

L˝ thuy’t25.000

Th˘c t’20.000

SSËË ll≠≠ÓÓnngg mm∏∏yy bb¨̈mm

1.044

CC´́nngg ssuu††tt

m3/h1.448.060

kw37.875

NNgguuÂÂnn:: BÈ N´ng nghi÷p vµ PTNT, 1993.(VIE/89/034)

26

BËi c∂nh chung cÒa mÈt n“n n´ng nghi÷p Æang t®ng tr≠ÎngthuÈc khu v˘c ÆÂng bªng s´ng HÂng

HH◊◊nnhh 77 :: C∏c loπi c©y trÂng trong huy÷n VÚ Th≠ n®m 2004 (t›nh theo ha), Phflng N´ng nghi÷p huy÷n VÚ Th≠

BB∂∂nngg 99:: S˘ ph©n chia di÷n t›ch Ɔt t≠Ìi theo ph≠¨ng th¯c t≠Ìi cÒa huy÷n Ti“n H∂i

TT≠≠ÌÌii nnhhÍÍ cc∏∏cc ttrrππmm bb¨̈mm ccÒÒaa nnhhµµ nn≠≠ÌÌcc TT≠≠ÌÌii nnhhÍÍ cc∏∏cc ttrrππmm bb¨̈mm ÆÆfifiaa pphh≠≠¨̈nngg

SË trπm b¨m

37

Di÷n t›ch Ɔt t≠Ìi6.863 ha

%

69

SË trπmb¨m53

Di÷n t›ch Ɔt t≠Ìi1.543 ha

%

15,5

Di÷n t›ch Ɔt t≠Ìi1.543 ha

NNhhÍÍ ss˘̆ ll≠≠uu tthh´́nngg ccÒÒaa nn≠≠ÌÌccddoo cc„„ ÆÆÈÈ ddËËcc hhoo∆∆cc tt∏∏tt

%

15,5

NNgguuÂÂnn:: X› nghi÷p thu˚ lÓi huy÷n Ti“n H∂i - Th∏i B◊nh, 2003

Qu∂n l˝ thu˚ lÓi Î Th∏i B◊nh Æ≠Óc th˘c hi÷n theo tıngc†p vµ c„ dπng h◊nh ch„p: SÎ N´ng Nghi÷p vµ Ph∏ttri”n N´ng Th´n tÿnh (SPADR) Æ≠a ra ch›nh s∏ch quihoπch vµ qu∂n l˝ thu˚ lÓi trong toµn tÿnh; Phflng Thu˚lÓi tÿnh (DHP) d≠Ìi s˘ gi∏m s∏t cÒa SPADR Æ∂m tr∏chv“ m∆t hµnh ch›nh c∏c c´ng vi÷c t≠Ìi ti™u Î c†p tÿnh;Phflng ß™ ßi“u (DPD) d≠Ìi s˘ qu∂n l˝ cÒa DHP hoµnt†t kh©u b∂o d≠Ïng Æ™ vµ phflng chËng b∑o lÙt c†p tÿnh;2 x› nghi÷p thÒy lÓi thuÈc ph›a Bæc vµ Nam Th∏i B◊nhd≠Ìi s˘ gi∏m s∏t cÒa DHP chfiu tr∏ch nhi÷m Æ∂m b∂ocung c†p n≠Ìc cho c∏c x› nghi÷p thu˚ lÓi Î c∏c huy÷n;X› nghi÷p thu˚ lÓi d≠Ìi s˘ qu∂n l˝ cÒa DHP, t≠Ìi vµ ti™un≠Ìc phÙc vÙ cho c∏c x∑ trong huy÷n. Phflng N´ngNghi÷p vµ Ph∏t Tri”n N´ng Th´n huy÷n phËi hÓp vÌiDPD, d≠Ìi s˘ gi∏m s∏t cÒa UBND huy÷n, qu∂n l˝ Æ™Æi“u; HÓp t∏c x∑ n´ng nghi÷p cung c†p vµ ti™u n≠Ìctr™n ph«n Ɔt canh t∏c cÒa m◊nh.

VÔng trÂng tr‰t th©m canh, chÒ y’u lµ trÂnglÛa

Tı khi ph©n phËi lπi ruÈng Ɔt n®m 1993, Nhµ n≠Ìc c†p1 sµo (360 m2)/ng≠Íi d©n. H«u h’t c∏c gia Æ◊nh r†t coitr‰ng an ninh l≠¨ng th˘c vµ h‰ c„ tı 3 - 10 sµo Æ” trÂnglÛa. ßa sË ng≠Íi d©n c†y 2 vÙ lÛa/n®m: vÙ lÛa xu©n tıth∏ng hai Æ’n th∏ng n®m - th∏ng s∏u, vÙ lÛa hà tı th∏ngb∂y Æ’n th∏ng m≠Íi - m≠Íi mÈt. H÷ thËng thu˚ lÓi Æ∂m

b∂o tËt vi÷c t≠Ìi ti™u n≠Ìc phÙc vÙ trÂng tr‰t. Ng≠Íi d©nÆ≠a vµo s∂n xu†t c∏c giËng lÛa ngæn ngµy. ThÍi giantrËng gi˜a c∏c vÙ lÛa ngµy cµng gi∂m. T†t c∂ nh˜ngÆi“u nµy d«n d«n cho phäp xen th™m vÙ trÂng th¯ba/n®m. Trong vÙ th¯ ba, ng≠Íi d©n trÂng chÒ y’u lµng´, khoai lang vµ khoai t©y (H◊nh 7).

C∏c c©y vÙ Æ´ng th≠Íng lµ khoai lang, khoai t©y, ÆÀut≠¨ng, ng´ vµ c∏c loπi rau. Khoai lang Æ≠Óc dÔng lµmth¯c ®n cho lÓn; khoai t©y dÔng lµm th˘c ph»m chong≠Íi; ÆÀu t≠¨ng Æ≠Óc ch’ bi’n thµnh ÆÀu phÙ; ph«nlÌn ng´ dµnh lµm th¯c ®n cho vÀt nu´i; ng≠Íi ta trÂngrau g«n nh≠ trong suËt c∂ n®m. Rau qu∂, khoai t©y, lπcc„ th” Æ≠Óc b∏n trong c∏c chÓ Æfia ph≠¨ng ho∆c xu†t Æin¨i kh∏c. ßay vµ c„i Æ≠Óc sˆ dÙng nh≠ nguy™n li÷u Æ”lµm chi’u.

C©y l©u n®m nh≠ d©u tªm vµ c©y c∂nh kh´ng c„ nhi“u(1). N’u ph«n di÷n t›ch Ɔt Î ÆÒ lÌn, ng≠Íi d©n c„ th”trÂng rau vµ c©y ®n qu∂ trong v≠Ín nhµ. C∏c s∂n ph»mnµy chÒ y’u phÙc vÙ gia Æ◊nh nh≠ng Æ´i khi ng≠Íi tacÚng Æem ra chÓ b∏n.

MÈt sË s∂n ph»m trÂng tr‰t tr™n c„ th” Æ≠Óc ch’ bi’nngay tπi nhµ. Ng≠Íi d©n dÔng gπo Æ” n†u r≠Óu vµ lµmb∏nh Æa. B∑ r≠Óu lµ mÈt thµnh ph«n r†t tËt trong kh»u

27

V. Porphyre, Nguy‘n Qu’ C´i (bi™n tÀp).Hµ NÈi: ƒn ph»m cÒa PRISE, 2006. Th©m canh ch®n nu´i lÓn-qu∂n l˝ ch†t th∂i vµ b∂o v÷ m´i tr≠Íng: nghi™n c¯u Æ≠Óc th˘c hi÷n tπi tÿnh Th∏i B◊nh, mi“n Bæc Vi÷t Nam.

ph«n ®n cÒa lÓn. ßÀu t≠¨ng Æ≠Óc ch’ bi’n thµnh ÆÀuphÙ. B∑ ÆÀu cÚng lµ mÈt s∂n ph»m phÙ, cho lÓn ®nr†t tËt.

Ph©n b„n ho∏ h‰c Æ≠Óc ng≠Íi d©n sˆ dÙng r†t rÈng r∑ivµ cho n®ng su†t cao, kho∂ng 5,5 - 7 t†n/ha ÆËi vÌi lÛavÙ xu©n vµ ng´ (7). C∏c HÓp t∏c x∑ cÒa x∑ phÙ tr∏chb∏n ph©n ho∏ h‰c vµ thuËc trı s©u. H‰ cfln tÊ ch¯c c∏ccuÈc h‰p phÊ bi’n, th≠Íng lµ k’t hÓp vÌi c∏c ƨn vficung c†p ph©n (c∏c c´ng ty s∂n xu†t ph©n c´ng nghi÷pt≠ nh©n ho∆c b∏n t≠ nh©n).

Do ch›nh s∏ch t≠ nh©n ho∏ vµ do bËi c∂nh cÒa Æfiaph≠¨ng, tπi Th∏i B◊nh c„ nhi“u HÓp t∏c x∑ n´ng nghi÷ptheo nhi“u c†p ÆÈ kh∏c nhau: i) HÓp t∏c x∑ n´ngnghi÷p cÒa x∑ qu∂n l˝ vi÷c t≠Ìi ti™u cho toµn x∑; ii) HÓpt∏c x∑ gi˜a c∏c lµng qu∂n l˝ vi÷c t≠Ìi ti™u tr™n mÈt vµilµng trong x∑ iii) HÓp t∏c x∑ n´ng nghi÷p cÒa lµng Æ∂mtr∏ch kh©u thu˚ lÓi cÒa mÈt lµng Æ„. CuËi cÔng, nh˜ngng≠Íi n´ng d©n sˆ dÙng n≠Ìc t≠Ìi cho ruÈng cÒa h‰ph∂i tr∂ mÈt kho∂n ph› cho dfich vÙ cung c†p vµ ti™un≠Ìc. Kho∂n ph› nµy do c∏c hÓp t∏c x∑ n´ng nghi÷pthu, tÀp hÓp rÂi nÈp l™n cho c∏c x› nghi÷p thu˚ lÓi. M¯cph› ph∂i nÈp phÙ thuÈc vµo ph≠¨ng th¯c t≠Ìi/ti™u, vµoloπi c©y trÂng vµ vÙ trÂng. M¯c ph› nµy kh´ng Æ≠Ócphäp v≠Ót qu∏ ng≠Ïng UBND tÿnh Æ∑ †n Æfinh.

HH◊◊nnhh 88 :: ßËng ph©n Ò tr™n ÆÂng lÛa, huy÷n VÚ Th≠

KKhhuunngg 11:: CC∏∏cc vvÙÙ ttrrÂÂnngg

C∏c vÙ trÂng Æ≠Óc tr◊nh bµy trong b∂ng d≠Ìi Æ©y. SË vÙ trÂng/n®m phÙ thuÈc vµoÆÈ cao cÒa Ɔt so vÌi h÷ thËng thu˚ lÓi. Ng≠Óc lπi vÌi lÛa, Æ≠Óc trÂng d≠Ìi n≠Ìc,ng≠Íi n´ng d©n trÂng nhi“u c©y kh∏c tr™n Ɔt kh´, g‰i lµ c©y trÂng cπn. ߆t th†p chÿ c„ th” trÂng Æ≠Óc 2 vÙ lÛa/n®m vµo mÔa xu©n vµ mÔa hÃ. Vµo mÔaÆ´ng, v◊ n≠Ìc ¯ Ɖng trong Ɔt sau mÔa m≠a vµ sau vÙ g∆t tr≠Ìc n™n kh´ng th”trÂng xen th™m Î Æ©y vÙ th¯ ba Æ≠Óc. V◊ v©˛, Ɔt bfi b· kh´ng vµ ng≠Íi ta th∂ bfltr™n ph«n ruÈng Æ„. ߆t cao vµ Ɔt trung b◊nh c„ th” trÂng 3 vÙ/n®m. MÈt sË c∏ch lu´n canh ng≠Íi d©n ∏p dÙng: - 3 vÙ cπn: rau-rau-rau, ng´-ÆÀu t≠¨ng-ng´, ÆÀu t≠¨ng-rau-ng´. - 2 vÙ lÛa vµ mÈt vÙ Æ´ng: lÛa-lÛa-khoai t©y, lÛa-lÛa-khoai lang, lÛa-lÛa-ng´, lÛa-

lÛa-ÆÀu t≠¨ng. - 2 vÙ cπn: ng´-ng´, c„i-c„i, lπc-ng´.- 2 vÙ lÛa: sË vÙ lÛa/n®m tu˙ thuÈc vµo giËng lÛa Æem c†y; khi ruÈng trÂng 3 vÙ

lÛa/n®m th◊ vÙ lÛa hà th≠Íng lµ giËng ngæn ngµy.

28

BËi c∂nh chung cÒa mÈt n“n n´ng nghi÷p Æang t®ng tr≠ÎngthuÈc khu v˘c ÆÂng bªng s´ng HÂng

BB∂∂nngg 1100:: C∏ch lu©n canh cÒa ng≠Íi n´ng d©n ph·ng v†n

TThh∏∏nngg

߆t nÈi ÆÂng

߆ttrung b◊nh߆t cao

߆t th†p

22 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1

R R R R R R R R R R

R R R R R R R R R CSh CSh CSh

CS CS CS CS CS CS CS CS CS CS CS CS

R R R R R R R R R

VVii™™tt ttæætt:: R: lÛa, CS: c©y trÂng cπn, CSh: c©y vÙ Æ´ng

Ch®n nu´i: ngµnh hµng lÓn Æang ph∏t tri”nr†t mπnh

Ch®n nu´i chi’m 30% tÊng gi∏ trfi s∂n xu†t n´ng nghi÷pcÒa tÿnh Th∏i B◊nh. Do s¯c ti™u thÙ c∏c s∂n ph»m ch®nnu´i t®ng nhanh gæn li“n vÌi s˘ ph∏t tri”n c´ng nghi÷pcÒa c∂ n≠Ìc, ngµnh ch®n nu´i, Æ∆c bi÷t lµ ch®n nu´ilÓn, Æang thu hÛt chÛ ˝ vµ s˘ quan t©m cÒa nhµ n≠Ìc.C„ th” n„i, ngµnh ch®n nu´i ph∏t tri”n vÌi tËc ÆÈ nhanhh¨n ngµnh trÂng tr‰t. S˘ t®ng tr≠Îng nµy Æ∑ lµm thayÆÊi c¨ c†u s∂n xu†t n´ng nghi÷p. Th˘c vÀy, n®m 1995,gi∏ trfi ch®n nu´i chi’m 18% tÊng gi∏ trfi s∂n xu†t n´ngnghi÷p. Nh≠ng n®m 2003, ch®n nu´i Æ∑ ph∏t tri”n r†tnhanh vµ Æπt tÌi 26% tÊng gi∏ trfi s∂n xu†t n´ng nghi÷p.Do vÀy, mÈt sË hÈ Æ∑ tÀp trung Æ«u t≠ s∂n xu†t vÀt nu´ic„ gi∏ trfi kinh t’ cao: lÓn h≠Ìng nπc, gia c«m ch†t l≠Óngcao. Toµn tÿnh hi÷n nay c„ 6 700 hÈ ch®n nu´i vÌi quy

m´ lÌn vµ trung b◊nh, trong Æ„ c„ 8 trang trπi lÓn. M´h◊nh ch®n nu´i chuy™n m´n ho∏ theo ph≠¨ng th¯cc´ng nghi÷p ho∆c b∏n c´ng nghi÷p Æem lπi cho ng≠Íin´ng d©n nhi“u lÓi ›ch kinh t’ h¨n lµ c∏c m´ h◊nh ch®nnu´i quy m´ trung b◊nh.

Tuy nhi™n, theo UBND tÿnh Th∏i B◊nh, m∆c dÔ ch®nnu´i Æ∑ Æπt Æ≠Óc nh˜ng b≠Ìc ti’n quan tr‰ng nh≠ngv…n ch≠a khai th∏c Æ≠Óc h’t ti“m n®ng cÒa tÿnh. Th˘cvÀy, nh˜ng thay ÆÊi v“ hπ t«ng vµ ph≠¨ng th¯c ch®nnu´i cfln chÀm. Ch®n nu´i theo ki”u tÀn dÙng v…nchi’m Æa sË. Ph«n lÌn c∏c c¨ sÎ ch®n nu´i cfln nh·,ph©n t∏n vµ nªm trong khu v˘c lµng x∑. Ng≠Íi n´ngd©n khi muËn mÎ rÈng ch®n nu´i th◊ lπi thi’u vËn Æ«ut≠, thi’u Ɔt x©y chuÂng trπi cÚng nh≠ thi’u ki’n th¯c,k‹ thuÀt Æ” qu∂n l˝ s∂n xu†t tı kh©u giËng, th¯c ®n, v÷sinh th˘c ph»m Æ’n kh©u gi’t mÊ.

BB∂∂nngg 1111:: S˘ ph∏t tri”n cÒa mÈt sË c©y trÂng (tri÷u t†n) Î Vi÷t Nam n®m 2002, ÆËi chi’u vÌi Ph∏p, Ch©u ¢u vµth’ giÌi

NN®®nngg ssuu††tt nn®®mm22000022 ((ttrrii÷÷uu tt††nn))M›a Æ≠ÍngNgÚ cËcßÀu t≠¨ngNg´SænKhoai langTh„c

VVii÷÷tt NNaamm

16 823 50025 035 054201 4002 314 7004 157 7001 725 10034 063 500

PPhh∏∏pp

69 123 110207 00016 013 000--105 000

CChh©©uu ¢¢uu

114 000214 158 088791 50540 624 313-65 6352 603 700

TThh’’ ggiiÌÌii

1 288 403 2401 837 484 690179 917 302602 589 189184 852 540136 130 396576 280 153

NNgguuÂÂnn:: FAO, 2003

29

V. Porphyre, Nguy‘n Qu’ C´i (bi™n tÀp).Hµ NÈi: ƒn ph»m cÒa PRISE, 2006. Th©m canh ch®n nu´i lÓn-qu∂n l˝ ch†t th∂i vµ b∂o v÷ m´i tr≠Íng: nghi™n c¯u Æ≠Óc th˘c hi÷n tπi tÿnh Th∏i B◊nh, mi“n Bæc Vi÷t Nam.

NNggµµnnhh cchh®®nn nnuu´́ii llÓÓnn ÎÎ VVii÷÷tt NNaamm vvµµ ÎÎ TThh∏∏ii BB◊◊nnhh

C„ ti“m n®ng ph∏t tri”n ngµnh hµng lÓn r†t lÌn ÆËi vÌithfi tr≠Íng trong n≠Ìc, thfit lÓn trÎ thµnh mÈt m∆t hµngÆ≠Óc chuÈng nh†t Î Vi÷t Nam m∆c dÔ tËc ÆÈ ph∏t tri”nÆ´ thfi Î Vi÷t Nam r†t mπnh. Ngoµi thfit lÓn t≠¨i, tr™n thfitr≠Íng cfln c„ nhi“u s∂n ph»m Æ≠Óc ch’ bi’n tı thfit lÓnnh≠ng ph«n lÌn theo ph≠¨ng ph∏p thÒ c´ng. Nh†t lµm„n thfit muËi Æfia ph≠¨ng (8).

Ngoµi ra, thfit lÓn cfln Æ≠Óc xu†t kh»u sang c∏c n≠Ìckh∏c. N®m 2001, c∂ n≠Ìc Æ∑ xu†t 34 000 t†n thfit lÓntrong Æ„ 15 000 t†n sang Nga, 12 000 t†n sang HÂngK´ng vµ 5000 t†n sang Trung QuËc/Lµo vµ 2000 t†nsang Malaixia (8).

N®m 2002, ri™ng tÿnh Th∏i B◊nh Æ∑ xu†t kh»u Æ≠Óc 4000t†n sang HÂng K´ng. Hi÷n nay, ch›nh phÒ Æang muËnÆ»y mπnh xu†t kh»u vµ chi’m l‹nh mÈt sË thfi tr≠Íng

mÌi. Tuy nhi™n, ch†t l≠Óng thfit lÓn cfln th†p, nhi“u mÏvµ gi∏ thµnh s∂n xu†t cao khi’n Vi÷t Nam kh„ x©mnhÀp vµo thfi tr≠Íng th’ giÌi. Do Æ„, nguy÷n v‰ng Æ»yxu†t kh»u vµ ph∏t tri”n ngµnh hµng lÓn Æ≠Óc bi”u hi÷nqua vi÷c c∂i thi÷n ch†t l≠Óng s∂n ph»m (m¯c ÆÈ v÷sinh, tÿ l÷ thfit nπc,...).

Ch›nh phÒ Æ∑ tri”n khai mÈt sË ch›nh s∏ch trÓ giÛp vµkhuy’n kh›ch ph∏t tri”n ch®n nu´i lÓn th©m canh. Ng≠Íich®n nu´i mua tr™n 6 n∏i ngoπi sœ Æ≠Óc nhÀn trÓ c†pcÒa Nhµ n≠Ìc. Ng≠Íi d©n d‘ dµng vay vËn khi’n choc∏c k’ hoπch Æ«u t≠ ch®n nu´i lÓn th©m canh lµ Æi“uc„ th”. Nhi“u kho∏ tÀp hu†n Æ∑ Æ≠Óc tÊ ch¯c trongnhi“u x∑ nhªm n©ng cao n®ng su†t ch®n nu´i vµ nhªmkhuy’n kh›ch ng≠Íi d©n ch®n nu´i lÓn h≠Ìng nπc(h≠Ìng d…n v“ th¯c ®n, ch‰n giËng).

Sæc l÷nh 12-NQ-TU v“ ph∏t tri”n ch®n nu´i giai Æoπn2004-2010 Æ∑ x∏c Æfinh mÙc ti™u tËc ÆÈ tri”n ch®n nu´iÆπt 13%/n®m. Ph†n Ɔu Æ’n n®m 2010, Ƶn lÓn Æπt 1,4tri÷u con. Nh≠ vÀy, ngµnh hµng lÓn Æ„ng vai trfl quantr‰ng nh†t trong l‹nh v˘c s∂n xu†t thfit, ti’p Æ„ lµ Æ’n giac«m, tr©u, bfl. BÎi v◊, hi÷n nay, s∂n l≠Óng thfit lÓn Æ∑chi’m tÌi 75% tËng gi∏ trfi ch®n nu´i. Vfi tr› Æfia l› nªm g«nc∏c trung t©m ti™u thÙ (Hµ NÈi), ch’ bi’n vµ xu†t kh»uthfit (H∂i Phflng) Æ∑ tπo Æi“u ki÷n cho ch®n nu´i tÿnh Th∏iB◊nh ph∏t tri”n. N®m 2004, tÊng Ƶn lÓn Æπt h¨n mÈttri÷u con (H◊nh 10). VÌi tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng 10%/n®m tın®m 1993 (H◊nh 9), tı 400 000 con l™n tÌi 1,1 tri÷u controng vflng 10 n®m (1). Ch®n nu´i t®ng tr≠Îng nhanhdo ng≠Íi d©n c∂i tπo c¨ sÎ hπ t«ng. Xu h≠Ìng nµy sœcfln Æ≠Óc ti’p tÙc trong nh˜ng n®m tÌi v◊ hi÷n nay l∑nhÆπo tÿnh ≠u ti™n ph∏t tri”n ch®n nu´i lÓn. ßµn lÓn Æ≠Ócph©n bË kh∏ ÆÂng Æ“u trong c∏c huy÷n.

HH◊◊nnhh 99:: S˘ ph∏t tri”n cÒa Ƶn lÓn 1993-2004

BB∂∂nngg 1122:: S˘ ph∏t tri”n cÒa ngµnh s∂n xu†t thfit lÓn cÒa Vi÷t Nam (tri÷u t†n) tı 1990 Æ’n 2002, so vÌi Ph∏p, M‹,ch©u ¢u vµ th’ giÌi.

NN®®nngg ssuu††tt ((ttrrii÷÷uu tt††nn))

Th’ giÌiCh©u ÉCh©u ¢uPh∏pVi÷t NamM‹

NN®®mm199069 862 273

1 726 800728 5606 964 000

199578 635 45239 826 71924 698 3082 144 0001 007 0008 097 000

200089 533 44848 385 30525 334 9592 312 0001 409 0158 597 000

200294 185 70052 430 78224 986 8772 350 0001 653 5958 937 000

NNgguuÂÂnn:: FAO, 2003

30

BËi c∂nh chung cÒa mÈt n“n n´ng nghi÷p Æang t®ng tr≠ÎngthuÈc khu v˘c ÆÂng bªng s´ng HÂng

NNgg≠≠ÍÍii cchh®®nn nnuu´́ii llÓÓnn vvµµ cc∏∏cc mm´́ hh◊◊nnhh cchh®®nn nnuu´́ii

Ch®n nu´i lÓn lµ m´t hoπt ÆÈng truy“n thËng trong c∏cvÔng n´ng th´n. Thfit lÓn Æ∑ trÎ thµnh nguÂn th¯c ®n c¨b∂n th¯ hai sau gπo vµ thu nhÀp tı hoπt ÆÈng ch®n nu´ilÓn Æ„ng vai trfl quan tr‰ng ÆËi vÌi Æa sË c∏c hÈ Î n´ngth´n (9). Do Æ„, nhµ nµo cÚng nu´i lÓn vµ tÀn dÙng c∏c

s∂n ph»m phÙ tı trÂng tr‰t lµm th¯c ®n cho lÓn (10).Ng≠Íi ta chia ra nhi“u loπi hÈ ch®n nu´i lÓn, Æ≠Óc tr◊nhbµy trong b∂ng 13.

Trong tÿnh, ph«n lÌn n´ng hÈ lµ c∏c hÈ ch®n nu´i nh·.Nh˜ng hÈ nµy c„ chuÂng nu´i g«n nhµ Î. Nh◊n chung,nhµ nµo cÚng ch®n nu´i lÓn chÒ y’u Æ” phÙc vÙ cho

HH◊◊nnhh 1100:: B∂n Æ ph©n bË Æµn lÓn

31

V. Porphyre, Nguy‘n Qu’ C´i (bi™n tÀp).Hµ NÈi: ƒn ph»m cÒa PRISE, 2006. Th©m canh ch®n nu´i lÓn-qu∂n l˝ ch†t th∂i vµ b∂o v÷ m´i tr≠Íng: nghi™n c¯u Æ≠Óc th˘c hi÷n tπi tÿnh Th∏i B◊nh, mi“n Bæc Vi÷t Nam.

nhu c«u cÒa gia Æ◊nh ho∆c Æem b∏n cho bπn bÃ, hµngx„m ho∆c ngoµi chÓ Æfia ph≠¨ng. Do vÀy, ch®n nu´i lÓnkh´ng ph∂i lµ nguÂn thu nhÀp lÌn ÆËi vÌi nh˜ng gia Æ◊nhnµy. M∆t kh∏c, hÈ ch®n nu´i lÓn cÚng kh´ng nhªm mÙcÆ›ch Æ„ v◊ h‰ c„ c∏c nguÂn thu nhÀp kh∏c lÌn h¨n: trÂngtr‰t, ch®n nu´i kh∏c, th≠¨ng mπi, ngh“ kh∏c,...Ng≠Íich®n nu´i nh· th≠Íng kh´ng t◊m c∏ch mÎ rÈng ch®nnu´i v◊ h‰ kh´ng ≠u ti™n nu´i lÓn ho∆c kh´ng c„ vËnÆ«u t≠.

Trang trπi ph©n bi÷t vÌi c∏c m´ h◊nh ch®n nu´i kh∏c ÎchÁ th≠Íng xuy™n ph∂i thu™ lao ÆÈng ngoµi vµ c„ tr◊nhÆÈ cao h¨n v“ k‹ thuÀt, v“ giËng vµ th¯c ®n vÀt nu´i.Nhi“u trang trπi thuÈc c´ng ty GiËng Ch®n Nu´i Th∏iB◊nh, tr≠Ìc Æ©y lµ C´ng ty quËc doanh Æ∑ Æ≠Óc cÊ ph«nho∏ n®m 2004. C∏c trang trπi th≠Íng nu´i n∏i ngoπigiËng Large White vµ Landrace k’t hÓp vÌi lÓn thfit.Kh∏c vÌi gia trπi vµ n´ng hÈ, trang trπi nªm ngoµi ph«nƆt Î do di÷n t›ch x©y d˘ng chuÂng trπi qu∏ lÌn n™nkh´ng th” x©y Æ≠Óc trong lµng x∑. HÈ ch®n nu´i lÌnth≠Íng c„ m´ h◊nh ch®n nu´i k’t hÓp nhi“u thµnh ph«nkh∏c nhau, dπng VAC. H«u h’t nh˜ng hÈ ch®n nu´inµy Æ“u lµ x©y mÌi vµ kh´ng ph∂i lµ s˘ mÎ rÈng cÒamÈt c¨ sÎ ch®n nu´i cÚ. Do Æ„, ng≠Íi ta ph∂i x©y trangtrπi b™n ngoµi lµng, xa chÁ Î. ChÒ nh˜ng c¨ sÎ ch®nnu´i nµy lµ nh˜ng ng≠Íi bæt Æ«u Æ«u t≠ nhi“u cho ch®nnu´i. H‰ lu´n cË gæng mÎ rÈng vµ n©ng cao n®ng su†tch®n nu´i.

HÈ ch®n nu´i quy m´ trung b◊nh, Æang th©m canh ch®nnu´i ho∆c g‰i lµ m´ h◊nh gia trπi, bao gÂm nh˜ng hÈnªm gi˜a m´ h◊nh trang trπi vµ truy“n thËng. Ph«n lÌnÆ©y lµ nh˜ng hÈ Æ∑ ph∏t tri”n vµ mÎ rÈng tı quy m´ch®n nu´i nh· thuÈc khu v˘c lµng x∑. ChuÂng trπi Æ≠Ócx©y d˘ng tr™n ph«n Ɔt Î cÒa gia Æ◊nh.

Khi c∏c th´ng tin thËng k™ Î quy m´ n´ng hÈ cfln hi’m,nghi™n c¯u m…u lµ ng≠Íi ch®n nu´i, Æ∑ cho phäp m´t∂ c∏c m´ h◊nh qu∂n l˝ ch®n nu´i trong toµn tÿnh Th∏iB◊nh (12).

Trong k’t qu∂ Æi“u tra,70% ng≠Íi ch®n nu´i c„ ›t nh†tmÈt con n∏i. Ch®n nu´i lÓn n∏i ngoπi th≠Íng chÿ g∆ptrong nh˜ng hÈ quy m´ lÌn c„ trang bfi c∏c dÙng cÙch®n nu´i hi÷n Æπi nh≠: cÚi, sµn sæt,... ßa sË hÈ ch®nnu´i th›ch n∏i nÈi giËng M„ng C∏i v◊ nu´i giËng lÓn nµyd‘ h¨n vµ kh´ng Æfli h·i cao v“ m∆t k‹ thuÀt vµ tµi ch›nh.LÓn n∏i ngoπi chÿ c„ trong nh˜ng hÈ nu´i tr™n 5 n∏i(B∂ng 13). HÈ nu´i n∏i th≠Íng nu´i c∂ lÓn thfit. 30% sËhÈ Æi“u tra chÿ nu´i lÓn thfit (n=12). LÓn thfit c„ th” lµ ÆÍiF1 (M„ng c∏i X lÓn ngoπi) ho∆c F2 (F1 X lÓn ngoπi).Ng≠Íi ta chÿ th˘c hi÷n lai giËng M„ng c∏i thu«n Æ” tπoth’ h÷ n∏i nÈi mÌi.

ThÍi gian vÁ bäo vµ khËi l≠Óng lÓn b∏n r†t kh∏c nhau.ô Vi÷t Nam, c„ 2 loπi lÓn: lÓn thfit vµ lÓn gÈt. V“ m∆t l˝thuy’t, lÓn thfit lµ loπi lÓn choai ho∆c lÓn to; lÓn gÈt lµloπi lÓn con tı sau cai s˜a. Tr™n th˘c t’, ng≠Íi ta gi’t

HH◊◊nnhh 1111:: K’ hoπch vÁ bäo lÓn trong c∏c hÈ ch®n nu´i

BB∂∂nngg 1133:: C∏c m´ h◊nh ch®n nu´i lÓn, thuÀt ng˜ chÿ c∏c m´ h◊nh vµ s˘ ph∏t tri”n cÒa tıng m´ h◊nh ch®n nu´i (11)

MM´́ hh◊◊nnhhCh®n nu´i truy“n thËng Ch®n nu´i gia Æ◊nh Trang trπi

TT™™nn gg‰‰ii ÆÆfifiaa pphh≠≠¨̈nnggN´ng HÈ

Gia TrπiTrang Trπi

TTii™™uu cchhuu»»nnD≠Ìi 5 n∏i (hay 19 lÓn thfit)

Tı 5 Æ’n 19 n∏i (hay 19 Æ’n 99 lÓn thfit)Tr™n 20 n∏i (ho∆c100 lÓn thfit)

1993420.000

8988

2004412.000

2.4521.335

32

BËi c∂nh chung cÒa mÈt n“n n´ng nghi÷p Æang t®ng tr≠ÎngthuÈc khu v˘c ÆÂng bªng s´ng HÂng

lÓn thfit khi chÛng Æπt khËi l≠Óng kh∏ lÌn (tı 50 - 90 kgtheo tıng tÿnh ho∆c tıng giËng lÓn). LÓn gÈt t≠¨ng ̄ ngvÌi lÓn con sœ bfi mÊ ho∆c b∏n Æ” nu´i ti’p thµnh lÓn thfitsau 3 th∏ng nu´i (20 - 30kg) (H◊nh 11). MÈt sË hÈ chÿchuy™n ch®n nu´i lÓn gÈt (n=4). H‰ b∏n lÓn choai cholfl mÊ ho∆c cho ng≠Íi nu´i lÓn thfit (n=3). Tuy nhi™n, khËil≠Óng lÓn b∏n phÙ thuÈc r†t nhi“u vµo gi∏ c∂ thfi tr≠Íngvµ di÷n t›ch chuÂng nu´i. Nh≠ vÀy, mÁi hÈ l˘a ch‰n mÈtthÍi Æi”m mµ h‰ cho lµ Æ≠Óc gi∏ Æ” b∏n lÓn. Do Æ„, hoπtÆÈng s∂n xu†t cÒa mÈt c¨ sÎ ch®n nu´i vµ sË vÀt nu´ivµo mÈt thÍi Æi”m nh†t Æfinh nµo Æ„ r†t kh„ th” t›nh Æ≠ÓcmÈt c∏ch ch›nh x∏c.

Th¯c ®n cÒa vÀt nu´i c„ th” lµ th¯c ®n Æ≠Óc ch’ bi’nngay tπi n´ng hÈ, th¯c ®n hoµn chÿnh hay th¯c ®n ÆÀmÆ∆c do mÈt sË c´ng ty s∂n xu†t nh≠ Vina Feed, Cargill,Japfa ComFeed, Guyomarc’h, CP, Proconco. Kh»uph«n ®n cÒa lÓn bao gÂm c∏m gπo, c∏m ng´ vµ th¯c®n c´ng nghi÷p. Kh»u ph«n ®n nµy sœ Æ≠Óc hoµn chÿnhh¨n vÌi bÃo t†m, th©n c©y chuËi, c‰ng khoai lang, c‰ngkhoai t©y vµ mÈt sË th¯c ®n thıa. Ch’ ÆÈ ®n ph¯c tπpnµy khi’n chÛng t´i kh´ng th” Æo∏n tr≠Ìc Æ≠Óc c∏c loπich†t th∂i vÀt nu´i sœ th∂i ra d˘a vµo th¯c ®n, ngoπi trılÓn ngoπi v◊ chÛng hoµn toµn Æ≠Óc nu´i bªng th¯c ®nc´ng nghi÷p (n=6).

HH≠≠ÌÌnngg tthhfifi ttrr≠≠ÍÍnngg ÆÆËËii vvÌÌii ss∂∂nn pphh»»mm ttıı cchh®®nn nnuu´́iillÓÓnn

Thfit lÓn Æ≠Óc coi lµ mÈt s∂n ph»m Æ” b∏n. Nu´i lÓn vÌimÙc Æ›ch t˘ cung vµ Æ” b∏n ngay tπi trang trπi kh´ngph∏t tri”n læm. C„ tÌi 80 - 90% lÓn thfit Æ≠Óc xu†t b∏n rab™n ngoµi. Ng≠Íi d©n n´ng th´n ti™u thÙ thfit lÓn ›t h¨nng≠Íi d©n thµnh thfi. ßi“u tra cho th†y 40 - 64% ng≠ÍiÆ≠Óc ph·ng v†n chÿ dÔng thfit lÓn d≠Ìi 3 l«n/th∏ng (13).Ng≠Óc lπi, tπi H∂i Phflng, 40% ng≠Íi d©n ngµy nµocÚng sˆ dÙng thfit lÓn vµ 46% gia Æ◊nh c¯ 2 ngµy ®n thfitlÓn mÈt l«n (14).

C„ 3 ph≠¨ng th¯c th≠¨ng mπi (15): chu tr◊nh th≠¨ng mπiƨn gi∂n cung c†p th˘c ph»m cho thfi tr≠Íng tronghuy÷n vµ chÿ c„ duy nh†t mÈt loπi ÆËi t≠Óng tham gia:ng≠Íi gi’t mÊ/ng≠Íi b∏n lŒ Æfia ph≠¨ng; chu tr◊nh th≠¨ngmπi ƨn gi∂n cung c†p thfit cho thfi tr≠Íng thµnh phËTh∏i B◊nh tı c∏c huy÷n trong tÿnh, 2 ÆËi t≠Óng tham gialµ ng≠Íi gi’t mÊ Æfia ph≠¨ng vµ ng≠Íi b∏n lŒ thµnh thfi;chu tr◊nh th≠¨ng mπi rÈng h¨n ti’p t’ cho trfi tr≠Íng HµNÈi, c∂ng H∂i Phflng, bao gÂm ng≠Íi thu mua lÓn,ng≠Íi gi’t mÊ, ng≠Íi b∏n bu´n thµnh thfi, ng≠Íi b∏n lŒvµ ng≠Íi xu†t kh»u thfit lÓn. ß©y lµ h◊nh th¯c th≠¨ng mπic„ tÊ ch¯c nh†t; mËi quan h÷ gi˜a ng≠Íi ch®n nu´i vµc∏c c´ng ty thu mua lÓn Æ≠Óc th´ng qua hÓp ÆÂng.

Trong khi, hi÷n nay chÿ c„ mÈt vµi trang trπi th≠¨ng mπinu´i h¨n 200 con lÓn/n®m th◊ Æa sË c∏c hÈ ch®n nu´itheo ki”u ph©n t∏n vµ c„ quy m´ ch®n nu´i r†t khi™mtËn. 10% sË hÈ chuy™n nu´i n∏i. 80% sË hÈ nu´i lÓn thfittrong Æ„ 60% nh˜ng hÈ nµy nu´i d≠Ìi 6 con lÓn/n®mvµ c„ th™m mÈt hoπt ÆÈng kinh t’ kh∏c vÌi thu nhÀpth†p. Ti’p Æ„, chÛng t´i ph©n chia hÈ s∂n xu†t h¨n 6con lÓn/n®m vµ c„ chi ph› th¯c ®n lÌn (chi’m d≠Ìi 10%);hÈ Æ∑ gi∂m Æ≠Óc chi ph› th¯c ®n vµ th˘c hi÷n hoπt ÆÈngkinh t’ hi÷u qÒa (15 - 25%); hÈ nu´i lÓn gÈt vµ hoπtÆÈng ch®n nu´i lÓn nµy Æem lπi nguÂn thu nhÀp lÌn chogia Æ◊nh (15). N„i chung, c∏c hÈ ch®n nu´i lÓn ch≠achuy™n m´n ho∏ cao s∂n xu†t. R†t hi’m g∆p mÈt m´h◊nh chÿ ÆÈc tÀp trung ch®n nu´i lÓn ngay c∂ ÆËi vÌi c∏ctrang trπi vµ gia trπi. ô Th∏i B◊nh, ch’ ÆÈ ph©n phËi ƆtÆai Æ≠Óc ∏p dÙng ch∆t chœ h¨n so vÌi c∏c tÿnh ph›aNam. Do Æ„, mÁi gia Æ◊nh Æ≠Óc ph©n mÈt di÷n t›ch Ɔtnh†t Æfinh theo sË kh»u cÒa gia Æ◊nh. V◊ vÀy, ng≠Íi ch®nnu´i nµo cÚng lµ ng≠Íi trÂng tr‰t. M∆t kh∏c, ng≠Íi d©nth≠Íng c„ th™m c∂ ao th∂ c∏. CÚng giËng nh≠ ch®nnu´i lÓn, ng≠Íi n´ng d©n c„ th” nu´i c∏ th©m canh tu˙thuÈc vµo mÙc Æ›ch ri™ng cÒa h‰. MÈt chÒ tfich x∑ Æ≠Ócph·ng v†n n„i: {ChÛng t´i c„ lÓn, gµ, lÛa, c©y ®n qu∂vµ r†t nhi“u gia Æ◊nh c„ th™m ao nu´i c∏. V◊ vÀy, c„ th”

BB∂∂nngg 1144:: S˘ ph©n bË Æµn n∏i trong c∏c hÈ ch®n nu´i

SSËË ll≠≠ÓÓnngg nn∏∏ii ((NNTT))

00<NS<55<=NS<1010<=NS<1515<=NS<20NS=20NS=60

SSËË hhÈÈ cchh®®nn nnuu´́ii

131863111

SSLL nn∏∏ii ttrruunnggbb◊◊nnhh//hhÈÈ

01,85,511172060

NNÈÈii

100%85%6%18%0%0%

110000%% nnÈÈii

0%15%94%82%100%100%

100%L

1840000

NNÈÈii && NNggooππii

021100

110000%%NNggooππii

002011

GGiiËËnngg nn∏∏ii SSLL hhÈÈ cchh®®nn nnuu´́ii

SSLL:: hÈ ch®n nu´i, NNTT:: SË l≠Óng n∏i, SSNN:: SË n∏i

33

V. Porphyre, Nguy‘n Qu’ C´i (bi™n tÀp).Hµ NÈi: ƒn ph»m cÒa PRISE, 2006. Th©m canh ch®n nu´i lÓn-qu∂n l˝ ch†t th∂i vµ b∂o v÷ m´i tr≠Íng: nghi™n c¯u Æ≠Óc th˘c hi÷n tπi tÿnh Th∏i B◊nh, mi“n Bæc Vi÷t Nam.

n„i rªng t†t c∂ chÛng t´i Æ“u lµ ng≠Íi ch®n nu´i, ng≠ÍitrÂng tr‰t vµ ng≠Íi nu´i c∏}.

Do Æ„, ng≠Íi ch®n nu´i ph∏t tri”n ch®n nu´i lÓn mµ v…nc„ th” ph∏t tri”n th™m c∏c hoπt ÆÈng kh∏c: nu´i vfit, c∏,trÂng v≠Ín, chÃ,... nh≠ng Æ´i khi mÎ rÈng ch®n nu´i lÓnlµm ngıng mÈt sË hoπt ÆÈng s∂n xu†t kh∏c: trÂng c©y®n qu∂ ho∆c nu´i c∏. HÈ ch®n nu´i loπi nµy r†t bi’t tÀndÙng c¨ hÈi. Ng≠Íi ta c„ th” t®ng nhanh sË l≠Óng lÓnnu´i n’u thfi tr≠Íng thfit lÓn Æang thuÀn lÓi. Ng≠Óc lπi, sËlÓn nu´i cÚng c„ th” bfi gi∂m mπnh vµ bfi thay th” bªngmÈt hoπt ÆÈng s∂n xu†t kh∏c hi÷u qu∂ h¨n nh≠ nu´i gµ,nu´i vfit. V› dÙ, gi∏ c∂ th≠Íng t®ng vµo mÁi dfip T’t (T’t©m lfich tı cuËi th∏ng mÈt Æ’n gi˜a th∏ng hai). MÔaÆ´ng r†t phÔ hÓp Æ” ng≠Íi d©n Æ«u t≠ ch®n nu´i n™nh‰ th≠Íng tÀn dÙng tËi Æa di÷n t›ch chuÂng trπi. Ng≠Óclπi, vµo mÔa hÃ, thfi tr≠Íng thfit lÓn th≠Íng g©y b†t lÓi choch®n nu´i. V◊ vÀy, mÈt sË ́ chuÂng sœ bfi b· trËng, Æ≠Ócsˆ dÙng Æ” ch¯a th„c ho∆c Æ” nu´i gµ.

Loπi gia trπi th¯ hai bao gÂm nh˜ng hÈ Æang t◊m c∏chx©y th™m chuÂng nu´i v◊ ph«n di÷n t›ch g«n chÁ Îkh´ng cfln ÆÒ n˜a. V◊ vÀy, h‰ x©y chuÂng tr™n ruÈng vµl̆ a ch‰n chÿ x©y ÆÈc chuÂng lÓn ho∆c th˘c hi÷n m´ h◊nhch®n nu´i k’t hÓp.

CChh®®nn nnuu´́ii kkhh∏∏cc

i) Gia c«m. Ch®n nu´i gia c«m Æ„ng vai trfl quan tr‰ngtrong ngµnh ch®n nu´i cÒa tÿnh Th∏i B◊nh. N®m 2002,toµn tÿnh thËng k’ Æ≠Óc 7 tri÷u con gia c«m, t®ng 200%tı n®m 1993 (1). Ph«n lÌn ng≠Íi d©n th≠Íng ch®n nu´igµ thfit vÌi kho∂ng 196 732 gµ m∏i vµ gµ th≠¨ng ph»m,83 163 vfit th≠¨ng ph»m vµ vfit ÆŒ.

GiËng nh≠ ch®n nu´i lÓn, c„ nhi“u ki”u nu´i gµ. N„ichung, t†t c∂ c∏c hÈ Æ“u c„ chuÂng gµ vµ tËi thi”u vµigµ ÆŒ vµ mÈt gµ trËng (s∂n xu†t tr¯ng, gµ con vµ gµthfit). Nh˜ng s∂n ph»m nµy gia Æ◊nh sˆ dÙng ho∆c Æemra chÓ b∏n. MÈt sË hÈ tÀp trung ch®n nu´i gµ, vfit kh∏chuy™n nghi÷p. Vfit ÆŒ vµ vfit th≠¨ng ph»m (giËng nÈi vµngan) Æ≠Óc nu´i trong chuÂng kh∏ ki™n cË ho∆c Æ≠Ócth∂ ngoµi trÍi, g«n ao hay k™nh, rπch. Khi kh´ng c„ ao,ng≠Íi ch®n nu´i sœ th∂ vfit ra ruÈng. Vfit sœ t˘ ki’m sËngÎ Æ„ vµ ®n c∏c loπi ÆÈng th˘c vÀt trong ao, s´ng. Gµth≠¨ng ph»m Æ≠Óc nu´i trong chuÂng. Nh˜ng hÈchuy™n ch®n nu´i gµ thfit xu†t kh»u s∂n ph»m sang c∏ctÿnh kh∏c nh≠ Nam ßfinh vµ Hµ NÈi. Quy m´ Ƶn nu´ic„ th” Æπt tı 100 Æ’n 600 con (6 hÈ). ThÍi gian c∏c l¯anu´i th≠Íng lµ tı 45 - 60 ngµy ÆËi vÌi gµ th≠¨ng ph»m,60 - 75 ngµy ÆËi vÌi vfit vµ 80 - 90 ngµy ÆËi vÌi ngan.Ngan c„ lÓi th’ h¨n vfit lµ c„ th” nu´i Æ≠Óc trong c∂ n®mv◊ vfit kh´ng th” chfiu Æ≠Óc thÍi ti’t lπnh vµo mÔa Æ´ng.SË l¯a nu´i/n®m phÙ thuÈc vµo thfi tr≠Íng, kh∂ n®ngÆ«u t≠ vµ s˘ l˘a ch‰n cÒa ng≠Íi ch®n nu´i.

HÀu qu∂ do dfich cÛm gia c«m ÆËi vÌi quy m´ Ƶn n®m2004 vµ 2005 Æ∑ Æ≠Óc thËng k™. M∆c dÔ sË gia c«m c„gi∂m nh≠ng ch®n nu´i gia c«m hi÷n nay v…n cfln nhi“u.

ii) Tr©u, bfl. Ch®n nu´i tr©u, bfl chÿ chi’m mÈt sË nh·do Th∏i B◊nh thi’u di÷n t›ch ÆÂng c· vµ nhu c«u th˘cph»m tı tr©u, bfl (thfit, s˜a) th†p. Ph«n lÌn tr©u bfl Æ≠Ócsˆ dÙng Æ” cµy käo. Tr©u, bfl c∏i Æ” ÆŒ con. Ng≠Íi tab∏n b™ con tı khi n„ cfln r†t nh·.

iii) Thu˚ s∂n. Tÿnh c„ nhi“u m´ h◊nh ch®n nu´i thu˚s∂n nh≠ng m´ h◊nh phÊ bi’n nh†t v…n lµ Æa qu∂ng canhvÌi ÆËi t≠Óng nu´i ch›nh lµ c∏ træm c· (16). Ch®n nu´ic∏ chÒ y’u Æ” phÙc vÙ gia Æ◊nh v◊ di÷n t›ch cÒa mÁi hÈÆ“u c„ hπn. N®ng su†t c∏ th≠Íng th†p, kho∂ng 2t†n/ha. Nhi“u hÈ Æµo ao nh· trong v≠Ín vÌi hai mÙcÆ›ch: tπo di÷n t›ch m∆t n≠Ìc Æ” nu´i trÂng thu˚ s∂n vµl†y Ɔt Æ” lµm gπch x©y nhµ. Nh˜ng loπi ao nµy dÔngÆ” nu´i c∏ phÙc vÙ nhu c«u cÒa gia Æ◊nh vµ th∂ mÈt sËth˘c vÀt nÊi lµm th¯c ®n cho lÓn. Tuy nhi™n, tı vµi n®mnay, nu´i trÂng thu˚ s∂n Æ∑ nÊi l™n nh≠ mÈt hoπt ÆÈngs∂n xu†t th¯ hai, Æem lπi hi÷u qÒa kinh t’ kh∏ h†p d…n.

C∏c hoπt ÆÈng nu´i trÂng thu˚ s∂n lµ nu´i c∏ giËng vµc∏ thfit. Ng≠Íi d©n th∂ 4 loπi c∏ vµo cÔng mÈt ao: c∏træm, c∏ mÃ, c∏ chäp vµ c∏ tr´i. C„ th” Æ∏nh bæt c∏ 2th∏ng sau khi th∂ m∆c dÔ n’u Æ∏nh bæt c∏ muÈn h¨nc∏ sœ to h¨n nhi“u. ThÍi Æi”m Æ∏nh bæt c∏ quan tr‰ngnh†t r¨i vµo th∏ng m≠Íi hai, tr≠Ìc T’t. Th¯c ®n cÒa c∏thay ÆÊi tu˙ theo m¯c ÆÈ th©m canh: ch†t th∂i cÒa vÀtnu´i, cÒa ng≠Íi, c·, l∏ c©y (ng´, th˘c vÀt nÊi) vµ th¯c®n c´ng nghi÷p. Ngoµi ra, ng≠Íi ta cfln cho c∏ ®n c∏m

KKhhuunngg 22 :: TThhuuÀÀtt nngg˜̃ {{ttrraanngg ttrrππii}} ÎÎ VVii÷÷tt NNaamm

Trang trπi hay hÈ s∂n xu†t lÌn lµ mÈt n´ng hÈ hoπt ÆÈng theoph≠¨ng th¯c c´ng nghi÷p. ChÒ hÈ muËn tÀp trung chuy™n m´n ho∏vµo mÈt dπng s∂n xu†t. S˘ chuy™n m´n ho∏ nµy käo theo s˘ mÎrÈng vµ th©m canh s∂n xu†t. {Trang trπi} Æ≠Óc ph©n bi÷t vÌi c∏cn´ng hÈ kh∏c nhÍ vµo di÷n t›ch, c¨ c†u Ƶn, nh˜ng kho∂n Æ«u t≠lÌn vµ tr◊nh ÆÈ k‹ thuÀt cÒa chÒ trang trπi. ßfinh ngh‹a ch›nh th¯c c∏c m´ h◊nh ch®n nu´i lÓn:- Trang trai lµ mÈt hÈ s∂n xu†t c„ h¨n 20 n∏i ho∆c h¨n 100 lÓn thfit. - Gia trπi bao gÂm kho∂ng 5 - 19 n∏i ho∆c tı 19 - 99 lÓn thfit. - HÈ ch®n nu´i nh· c„ d≠Ìi 5 n∏i ho∆c d≠Ìi 19 lÓn thfit.

34

BËi c∂nh chung cÒa mÈt n“n n´ng nghi÷p Æang t®ng tr≠ÎngthuÈc khu v˘c ÆÂng bªng s´ng HÂng

n†u ch›n tı gπo t†m vµ tı c∏m gπo. ßËi vÌi c∏c m´ h◊nhch®n nu´i quy m´ nh· h¨n, ng≠Íi n´ng d©n rˆa b∏t Æ‹avµ nÂi n†u c∏m lÓn xuËng ao Æ” tÀn dÙng nguÂn th¯c®n cho c∏.

S˘ ph∏t tri”n cÒa h÷ thËng s∂n xu†t k’t hÓp

N’u nh≠ Î tr™n, chÛng t´i tr◊nh bµy t∏ch bπch gi˜a ch®nnu´i vµ trÂng tr‰t th◊ trong th˘c t’, v†n Æ“ lπi kh´ng hoµntoµn nh≠ vÀy v◊ m´ h◊nh s∂n xu†t truy“n thËng Î khuv˘c ÆÂng bªng lu´n Æ≠Óc ∏p dÙng theo ph≠¨ng th¯ck’t hÓp. R†t nhi“u hÈ nu´i trÂng thu˚ s∂n nu´i vfit v◊ nu´ivfit c«n mÈt di÷n t›ch m∆t n≠Ìc nh†t Æfinh. M´ h◊nh VACÆ∑ r†t phÊ bi’n trong tÿnh Th∏i B◊nh (Khung 3). ThuÀtng˜ VAC d˘a tr™n s˘ sˆ dÙng lπi c∏c ch†t dinh d≠Ïngvµ n≠Ìc gi˜a c∏c thµnh ph«n s∂n xu†t nªm cÀn k“nhau. S˘ k’t hÓp nµy Æ≠Óc th˘c hi÷n do chi’n l≠Óc s∂nxu†t cÒa Æa sË n´ng d©n c„ thu nhÀp th†p vµ bÎi v◊ n„b∂o Æ∂m Æ≠Óc t›nh Æa dπng trong s∂n xu†t. ßi“u nµynhªm hπn ch’ s˘ giao ÆÈng cÒa gi∏ c∂ vµ nh˜ng bi’n

ÆÈng cÒa thfi tr≠Íng. Ch†t th∂i ch®n nu´i lµ nguÂn dinhd≠Ïng cho c©y trÂng, v≠Ín, c∏ vµ h÷ vi th˘c vÀt trongao. Do Æ„, n„ c„ vai trfl kh∏ quan tr‰ng.

KKhhuunngg 33:: MM´́ hh◊◊nnhh VVAACC

VAC lµ tı vi’t tæt tı 3 thuÀt ng˜ {V≠Ín - Ao - ChuÂng}. ß©y lµ mÈt h÷ thËng hoπtÆÈng theo nguy™n tæc k’t hÓp c∏c thµnh ph«n s∂n xu†t cÒa n„. N„ cho phäp sˆdÙng lπi c∏c ch†t dinh d≠Ïng vµ n≠Ìc gi˜a c∏c thµnh ph«n s∂n xu†t. ßÂng thÍi,m´ h◊nh VAC lµm cho hoπt ÆÈng s∂n xu†t phong phÛ h¨n, do Æ„, hπn ch’ Æ≠Ócnh˜ng bi’n ÆÈng v“ gi∏ c∂. Ch®n nu´i cung c†p cho gia Æ◊nh nguÂn Protein, ph©n b„n vµ nguÂn th¯c ®n thu˚s∂n (v◊ nu´i c∏ c«n ph©n lÓn). Tı ao, ng≠Íi n´ng d©n c„ th” th∂ c∏c loπi th˘c vÀtnÊi, lµm th¯c ®n cho vÀt nu´i; th∂ c∏ phÙc vÙ nhu c«u cÒa gia Æ◊nh. V≠Ín c©y chorau, qu∂ lµm phong phÛ h¨n kh»u ph«n ®n cÒa gia Æ◊nh. H¨n n˜a, nh˜ng c©y trÂngnµy lµ nguÂn ti™u thÙ c∏c ch†t th∂i tı ch®n nu´i. ß∑ tı l©u, Î Vi÷t Nam, ng≠Íi ta Æ∑ c„ th” tÀn dÙng tËi Æa di÷n t›ch vËn Æ∑ eo hãpcÒa m◊nh vÌi m´ h◊nh k’t hÓp VAC. Trong thÍi k◊ Æ«u, ao Æ≠Óc Ƶo chÿ vÌi mÙcÆ›ch l†y Ɔt lµm nhµ vµ lµm v≠Ín. V≠Ín c„ ˝ ngh‹a Æ∆c bi÷t ÆËi vÌi ng≠Íi n´ngd©n v◊ Æ©y lµ n¨i duy nh†t gia Æ◊nh c„ th” trÂng c∏c loπi c©y theo ̋ muËn mµ kh´ngbfi ∏p Æ∆t. M´ h◊nh VAC hi÷n nay r†t phÊ bi’n vµ h«u h’t c∏c hÈ c„ quy m´ nh·vµ quy m´ trung b◊nh Æ“u hoπt ÆÈng theo m´ h◊nh nµy.Ch†t th∂i ch®n nu´i (lÓn, gia c«m, tr©u, bfl) vµ ch†t th∂i cÒa con ng≠Íi Æ„ng vaitrfl trung t©m ÆËi vÌi vi÷c k’t hÓp c∏c thµnh ph«n s∂n xu†t trong m´ h◊nh VACtruy“n thËng.

HH◊◊nnhh 1122:: K’t hÓp nu´i lÓn vµ c∏ trong tÿnhTh∏i B◊nh

35

V. Porphyre, Nguy‘n Qu’ C´i (bi™n tÀp).Hµ NÈi: ƒn ph»m cÒa PRISE, 2006. Th©m canh ch®n nu´i lÓn-qu∂n l˝ ch†t th∂i vµ b∂o v÷ m´i tr≠Íng: nghi™n c¯u Æ≠Óc th˘c hi÷n tπi tÿnh Th∏i B◊nh, mi“n Bæc Vi÷t Nam.

T≠¨ng t˘ ÆËi vÌi ch®n nu´i lÓn, c∏c hÈ ch®n nu´i th©mcanh ph∂i nªm Î b™n cπnh ho∆c xa n¨i Î. Di÷n t›chnu´i trÂng thu˚ s∂n c„ xu h≠Ìng t®ng; ch›nh quy“n Æfiaph≠¨ng vµ c∏c phflng k‹ thuÀt n´ng nghi÷p chÛ tr‰ngchuy”n ÆÊi di÷n t›ch lÛa n®ng su†t th†p thµnh ao nu´c∏ (Khung 5) nhªm mÙc Æ›ch t®ng gi∏ trfi tËi Æa cÒaƆt/ha vµ Æa dπng ho∏ c∏c hoπt ÆÈng n´ng nghi÷p.Hi÷n nay, ch›nh phÒ Æang khuy’n kh›ch ph∏t tri”n thu˚s∂n, Æ∆c bi÷t trong tÿnh Th∏i B◊nh. Tÿnh Æ∑ tri”n khaid˘ ∏n giai Æoπn 1999 - 2010 nhªm t®ng khËi l≠Óng s∂nph»m xu†t kh»u trong c∂ n≠Ìc. Vi÷t Nam hi v‰ng sœxu†t kh»u kho∂ng 2 tri÷u t†n n´ng s∂n tı nay cho Æ’n

n®m 2010, t≠¨ng Æ≠¨ng vÌi 2,1 tÿ €. D˘ ∏n c„ mÙc ti™uc∂i thi÷n t◊nh h◊nh hi÷n nay cÒa ngµnh nu´i trÂng thu˚s∂n vÌi 6 000 ao, chuy”n ÆÊi ruÈng c„ n®ng su†t lÛath†p thµnh ao n≠Ìc ng‰t theo m´ h◊nh c∏ - lÛa. Th´ngqua c∏c x∑ vµ c∏c huy÷n, ch›nh phÒ hÁ trÓ7 000 000 Æ (t≠¨ng Æ≠¨ng vÌi 369 €)/ha Ɔt chuy”nÆÊi. Tı n®m 2001 Æ’n n®m 2004, tÊng di÷n t›ch ruÈngchuy”n ÆÊi thµnh ao Æ∑ l™n Æ’n 1 907 ha trong Æ„40% lµ ao vµ 60% lµ theo m´ h◊nh c∏ - lÛa. T†t c∂ c∏cx∑ Æi“u tra Æ“u khuy’n kh›ch tÀp trung ch®n nu´i vµao c∏ ra vÔng chuy™n ch®n nu´i xa khu v˘c d©n c≠.

KKhhuunngg 44:: CChh››nnhh ss∏∏cchh vvÔÔnngg {{cchhuuyy™™nn cchh®®nn nnuu´́ii}}:: cc´́nngg ccÙÙ pphh∏∏tt ttrrii””nn cchh®®nn nnuu´́ii llÓÓnn

VÔng chuy™n ch®n nu´i lµ mÈt di÷n t›ch nh†t Æfinh c„ trong mÁi x∑ mµ Î Æ„, Nhµn≠Ìc khuy’n kh›ch ng≠Íi d©n Æ«u t≠, dÂn Æi“n ÆÊi thˆa, chuy’n ÆÊi Ɔt Æai vµ tÀptrung chuy™n m´n ho∏ s∂n xu†t. MÙc ti™u cuËi cÔng cÒa ch›nh s∏ch lµ nhªm tπoÆi“u ki÷n th©m canh ch®n nu´i lÓn vµ nu´i trÂng thu˚ s∂n. VÔng nµy sœ tÀp trungnhi“u hÈ s∂n xu†t Æ” n©ng cao hi÷u qu∂ ch®n nu´i vµ giÛp ng≠Íi d©n ti’p cÀn d‘h¨n vÌi nguÂn th¯c ®n cÚng nh≠ c∏c dfich vÙ ch®m s„c s¯c khoŒ vÀt nu´i. VÔngchuy™n ch®n nu´i ph∂i ti÷n giao th´ng, ti÷n cho vi÷c tho∏t n≠Ìc, xˆ l˝ ch†t th∂ich®n nu´i vµ th≠¨ng mπi. VÔng chuy™n ch®n nu´i ph∂i t´n tr‰ng mÈt sË c∏c ti™uchu»n sau: - X©y d˘ng vµ quy hoπch ph∂i d˘a tr™n ti“m n®ng vµ c∏c Æi“u ki÷n tπi Æfia ph≠¨ng.Tuy nhi™n, ≠u ti™n x©y d˘ng vÔng nµy tr™n ph«n di÷n t›ch c„ n®ng su†t lÛa th†p,xa khu d©n c≠ ho∆c tr™n ph«n Ɔt g«n s´ng (tπo Æi“u ki÷n thuÀn lÓi cho vi÷c x©yd˘ng c¨ sÎ hπ t«ng). VÔng ch®n nu´i c„ c¨ sÎ hπ t«ng tËt Æ∂m b∂o vi÷c Æi lπi d‘dµng. - VÔng ch®n nu´i ph∂i lµ h◊nh m…u cÒa s˘ ph∏t tri”n k‹ thuÀt, c„ kh∂ n®ng qu∂nl˝ ch†t th∂i ch®n nu´i c´ng nghi÷p hi÷u qu∂ (kh©u sinh s∂n cÒa vÀt nu´i, th¯c ®n,ch’ bi’n). Ch†t l≠Óng s∂n ph»m ph∂i Æ≠Óc ≠u ti™n. C´ng t∏c thÛ y vµ an toµn v÷sinh y t’ ph∂i Æ≠Óc cÒng cË vµ Æ∂m b∂o. - Ph∏t tri”n ch®n nu´i ph∂i gæn vÌi ph∏t tri”n trÂng tr‰t, ch’ bi’n c∏c s∂n ph»mn´ng nghi÷p theo ph≠¨ng th¯c c´ng nghi÷p vµ th¯c ®n vÀt nu´i. Nh≠ vÀy, vÔngch®n nu´i ph∂i khuy’n kh›ch vµ thu hÛt c∏c c´ng ty th¯c ®n gia sÛc vµ ch’ bi’ns∂n ph»m n´ng nghi÷p. ß©y d˘ ki’n lµ mÈt vÔng c„ th” s∂n xu†t th¯c ®n gia sÛctı c∏c loπi c©y Æ≠Óc trÂng trong vÔng (ÆÀu t≠¨ng, ng´). - CuËi cÔng, vÔng chuy™n ch®n nu´i lµ mÈt h◊nh m…u th” hi÷n s˘ t´n tr‰ng ÆËi vÌim´i tr≠Íng: Æi lπi thuÀn ti÷n, xa khu d©n c≠, c„ nguÂn n≠Ìc phÙc vÙ ch®n nu´i vµtπo Æi“u ki÷n thuÀn lÓi cho hoπt ÆÈng cÒa c∏c ph≠¨ng th¯c xˆ l˝ ch†t th∂i.

36

BËi c∂nh chung cÒa mÈt n“n n´ng nghi÷p Æang t®ng tr≠ÎngthuÈc khu v˘c ÆÂng bªng s´ng HÂng

LÍi c∂m ¨n

C∏c t∏c gi∂ xin ch©n thµnh c∂m ̈ n ́ ng Bui Kim Dong,nghi™n c¯u vi™n tπi BÈ m´n H÷ ThËng N´ngNghi÷p/Vi™n Khoa H‰c N´ng Nghi÷p Vi÷t Nam, Æ∑cung c†p th´ng tin v“ hoπt ÆÈng qu∂n l˝ n≠Ìc trong tÿnhTh∏i B◊nh.

Tµi li÷u tham kh∂o

1. Bureau des Statistiques de Thai Binh. Annales desstatistiques de la Province de Thai Binh en 2003,2003.

2. Dao The Tuan. 2000.3. THANH LIEM L. La nouvelle gestion des terres au

Vietnam (1986-2000). Washington DC: TheKenney Auditorium, 2000.

4. Barbier J-M, TRUNG HUNG BACH, LE QUERE E.,NGOC HAN TRAN. La riziculture irriguäe dans ledelta du Fleuve Rouge: analyse des transforma-tions de quelques pratiques culturales. Agricultureet däveloppement 1997; 6:81-91.

5. NISF. 2002.6. Le Bahers G. Diagnostic agraire dans le district de

Hung Ha, Vietnam: ENITA de Bordeaux, 2004.

7. Bureau Agricole de VÚ Th≠. 2004.8. Mission Economique. 2003.9. Bergeret P, Pham Hoang Ha. Dynamiques compa-

räes de trois filiÃres dans le delta du fleuve Rouge:riz, porc, ail - Späcial Vietnam. Agriculture etdäveloppement 1997:67-73.

10. Dao The Tuan. 2003.11. Tran Duy Khanh. 2004.12. Emonet-Denand V. Typologie fonctionnelle des

exploitations porcines de la Province de Thai Binh basäe sur le risque environnemental gänärä par les effluents d’älevages porcins. Paris-Grignon:INAPG, 2005.

13. Nguyen Chi Tam. n.d.14. Le Goulven K, Boutonnet JP, Codron JM.

Commercialisation d’un produit agricole dans uncontexte äconomique de transition: la filiÃre viandeporcine de Nam Thanh µ Hai Phong. Revue d’äle-vage et de mädecine vätärinaire des pays tropicaux1999; 52 (3-4):305-312.

15. Le Coq JF, Jäsus F. Ecopol, an integrative and par-ticipatory approach for concerted design of publicdecision. säminaire PAOPA {des approches ino-vantes au service du däveloppement agricole}.Ha Noi, 2002.

16. Mikolasek O. 2005.

KKhhuunngg 55:: CChh††tt ll≠≠ÓÓnngg ÆƆ†tt vvµµ vv††nn ÆÆ““ ÆƆ†tt tthh††pp

߆t nÈi ÆÂng Æ≠Óc chia thµnh 3 loπi theo ÆÈ cao: Ɔt cao, Ɔt trung b◊nh vµ Ɔtth†p. Nh◊n chung, ng≠Íi n´ng d©n Vi÷t Nam Æ“u c„, dÔ ›t hay nhi“u, 3 loπi Ɔtnµy. MÁi loπi Ɔt c„ gi∏ trfi kh∏c nhau. Th˘c vÀy, s˘ kh∏c nhau v“ ÆÈ cao cÒa tıngloπi Ɔt quy Æfinh loπi c©y Æ≠Óc trÂng. Nh≠ vÀy, tr™n ph«n Ɔt cao, ng≠Íi ta c„ c†y 2 vÙ lÛa/n®m (lÛa xu©n vµ lÛa hÃ) vµxen th™m c©y vÙ Æ´ng. ߆t trung b◊nh lµ loπi Ɔt c„ th” trÂng c©y Æ≠Óc vµo mÔa xu©n vµ mÔa hà v◊ trongthÍi gian nµy Ɔt kh´ng bfi ngÀp n≠Ìc. Ng≠Óc lπi, vµo mÔa Æ´ng, Ɔt d‘ bfi ngÀpn™n kh´ng th” xen th™m c©y vÙ Æ´ng. CuËi cÔng, loπi Ɔt th†p th≠Íng xuy™n bfi ngÀp n≠Ìc n™n ng≠Íi ta chÿ c„ th” trÂnglÛa Î Æ©y. Hi÷n nay, ch›nh phÒ Vi÷t Nam Æang khuy’n kh›ch ng≠Íi n´ng d©n Th∏i B◊nhchuy”n ÆÊi Ɔt th†p c„ n®ng su†t käm thµnh ao nu´i c∏ nhªm t®ng thu nhÀp/ƨnvfi di÷n t›ch. MÙc Æ›ch cuËi cÔng cÒa ch›nh s∏ch nµy lµ gi∂m tÿ l÷ Æ„i nghÃo.