1

TIỂU LUẬNMÔN: KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC-LÊNIN

Đề tài: “Công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong thời kỳ quá độ

lên CNXH ở Việt Nam”.

MỞ ĐẦU

I. Lý do chọn đề tài

Thực tiễn phong phú và những thành tựu thu được qua 15 năm đổi mới đã chứng

minh tính đúng đắn của Cương lĩnh được thông qua tại Đại hội VII của Đảng, đồng thời

giúp chúng ta nhận thức ngày càng rõ hơn về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước

ta. Chúng ta một lần nữa khẳng định: Cương lĩnh là ngọn cờ chiến đấu vì thắng lợi của sự

nghiệp xây dựng nước Việt Nam từng bước quá độ lên chủ nghĩa xã hội, định hướng cho

mọi hoạt động của Đảng hiện nay và trong những thập kỷ tới. Đảng và nhân dân ta quyết

tâm xây dựng đất nước Việt Nam theo con đường xã hội chủ nghĩa trên nền tảng chủ

nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh.

Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những

vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, là kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo

chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế thừa và phát triển các giá trị

truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại. Đó là tư tưởng về

giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người; về độc lập dân tộc gắn liền

với chủ nghĩa xã hội, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; về sức mạnh của

nhân dân, của khối đại đoàn kết dân tộc; về quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng Nhà

nước thật sự của dân, do dân, vì dân; về quốc phòng toàn dân, xây dựng lực lượng vũ

trang nhân dân; về phát triển kinh tế và văn hoá, không ngừng nâng cao đời sống vật chất

và tinh thần của nhân dân; về đạo đức cách mạng, cần kiệm liêm chính, chí công vô tư;

về chăm lo bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau; về xây dựng Đảng trong sạch, vững

mạnh, cán bộ, đảng viên vừa là người lãnh đạo, vừa là người đầy tớ thật trung thành của

nhân dân...

Tư tưởng Hồ Chí Minh soi đường cho cuộc đấu tranh của nhân dân ta giành thắng

lợi, là tài sản tinh thần to lớn của Đảng và dân tộc ta.

Con đường đi lên của nước ta là sự phát triển quá độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua

chế độ tư bản chủ nghĩa, tức là bỏ qua việc xác lập vị trí thống trị của quan hệ sản xuất và

kiến trúc thượng tầng tư bản chủ nghĩa, nhưng tiếp thu, kế thừa những thành tựu mà nhân

loại đã đạt được dưới chế độ tư bản chủ nghĩa, đặc biệt về khoa học và công nghệ, để

phát triển nhanh lực lượng sản xuất, xây dựng nền kinh tế hiện đại. Xây dựng chủ nghĩa

xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa, tạo ra sự biến đổi về chất của xã hội trên tất cả các 2

lĩnh vực là sự nghiệp rất khó khăn, phức tạp, cho nên phải trải qua một thời kỳ quá độ lâu

dài với nhiều chặng đường, nhiều hình thức tổ chức kinh tế, xã hội có tính chất quá độ.

Trong các lĩnh vực của đời sống xã hội diễn ra sự đan xen và đấu tranh giữa cái mới và

cái cũ.

Trong thời kỳ quá độ, có nhiều hình thức sở hữu về tư liệu sản xuất, nhiều thành

phần kinh tế, giai cấp, tầng lớp xã hội khác nhau, nhưng cơ cấu, tính chất, vị trí của các

giai cấp trong xã hội đã thay đổi nhiều cùng với những biến đổi to lớn về kinh tế, xã hội.

Mối quan hệ giữa các giai cấp, các tầng lớp xã hội là quan hệ hợp tác và đấu tranh trong

nội bộ nhân dân, đoàn kết và hợp tác lâu dài trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc

dưới sự lãnh đạo của Đảng. Lợi ích giai cấp công nhân thống nhất với lợi ích toàn dân tộc

trong mục tiêu chung là: độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, dân giàu, nước

mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Nội dung chủ yếu của đấu tranh giai cấp

trong giai đoạn hiện nay là thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá

theo định hướng xã hội chủ nghĩa, khắc phục tình trạng nước nghèo, kém phát triển; thực

hiện công bằng xã hội, chống áp bức, bất công; đấu tranh ngăn chặn và khắc phục những

tư tưởng và hành động tiêu cực, sai trái; đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hành động

chống phá của các thế lực thù địch; bảo vệ độc lập dân tộc, xây dựng nước ta thành một

nước xã hội chủ nghĩa phồn vinh, nhân dân hạnh phúc.

Trong tình hình như hiệ nay thì công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đóng vai

trị rất lớn trong việc xây dựng và phát triển đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH ở

nước ta hiện nay. Vì thế mà tôi chọn đề tài “Công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong thời

kỳ quá độ lên CNXH ở Việt Nam”.

II. Mục đích nghiên cứu

Với mảng đề tài này tôi sẽ đi nghiên cứu việc công nghiệp hoá hiện đại hoá ở

ngước ta hiện nay và còn tìm hiểu thực trạng của nền kinh tế Việt Nam hiện nay. Và làm

rõ vì sao khi đi lên CNXH thì phải thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.

III. Nhiệm vụ nghiên cứu

Trong đề tài này của tôi, tôi đi làm rõ hai khía cạnh lớn đó là:

Quan niệm về công nghiệp hoá và hiện đại hoá đất nước; sự nhận định và vận

dụng công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam hiện nay như thế nào trong thời kỳ quá

độ đi lên XHCN.

3

IV. Phương pháp nghiên cứu

1. Tìm hiểu sách báo trên thư viện.

2. Truy cập internet.

3. Tổng hợp những lời giảng của thầy giáo trong quá trình học tập.

4. Tự bản thân mình rút ra kết luận.

4

NỘI DUNG CHÍNH

Chương I: Những cơ sở lí luận về công nghiệp hoá, hiện đại hoá

1. Khái niệm công nghiệp hoá, hiện đại hoá

Cho đến nay, có nhiều cách diễn đạt khác nhau về công nghiệp hoá, hiện đại hoá:

Năm 1963, tổ chức phát triển công nghiệp của liên hợp quốc (unid) đã đưa ra định

nghĩa sau đây: công nghiệp hoá là quá trình phát triển kinh tế, trong quá trình này một bộ

phận ngày càng tăng các nguồn của cải quốc dân được động viên để phát triển cơ cấu

kinh tế nhiều ngành ở trong nước với kỹ thuật hiện đại. đặc điểm của cơ cấu kinh tế này

là một bộ phận chế biến luôn thay đổi để sản xuất ra những tư liệu sản xuất và hàng tiêu

dùng, có khả năng đảm bảo cho toàn bộ nền kinh tế phát triển với nhịp độ cao, bảo đảm

đạt tới sự tiến bộ về kinh tế và xã hội.

Hiện đại hoá lá quá trình chuyển đổi căn bản toàn diện các hoạt động sản xuất

kinh doanh, dịch vụ và quản lý kinh tế xã hội từ chỗ theo những qui trình công nghệ

phương tiện phương pháp tiên tiến hiện đại, dựa trên sự phát triển của tiến bộ khoa học

kỹ thuật tạo ra năng xuất lao động hiệu quả và trình độ văn minh kinh tế xã hội cao.

Ở nước ta, theo văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng Lao động

Việt Nam thì công nghiệp hoá xã hội chủ nghĩa là nhiệm vụ trung tâm của thời kỳ quá độ.

Đảng ta đã xác định thực chất của xã hội chủ nghĩa là “quá trình thực tiễn cách mạng

khoa học kỹ thuật, thực sự phân công mới về lao động xã hội và quá trình tích luỹ xã hội

chủ nghĩa để không ngừng thực hiện tái sản xuất mở rộng”.

Theo văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương

khóa VIII thì công nghiệp hoá, hiện đại hoá là quá trình chuyển đổi căn bản toàn diện các

hoạt động sản xuất kinh doanh dịch vụ và quản lý kinh tế xã hội từ sử dụng lao động thử

công là chính sang sử dụng phổ biến sức lao động với công nghệ, phương tiện, phương

pháp tiên tiến hiện đại dựa trên sự phát triển công nghiệp và tiến bộ khoa học, công nghệ,

tạo ra năng xuất lao động cao.

2. Tác dụng của công nghiệp hoá, hiện đại hoá

Công nghiệp hoá là một giai đoạn phát triển tất yếu của mỗi quốc gia. Nước ta từ

một nền kinh tế nông nghiệp kém phát triển, muốn vươn tới trình độ phát triển cao, nhất

5

thiết phải trải qua công nghiệp hóa. Thực hiện tốt công nghiệp hóa – hiện đại hóa có ý

nghĩa đặc biệt to lớn và có tác dụng trên nhiều mặt:

- Công nghiệp hoá, hiện đại hoá làm phát triển lực lượng sản xuất, tăng năng suất

lao động, tăng sức chế ngự của con người đối với tự nhiên, tăng trưởng kinh tế, do đó góp

phần ổn định và nâng cao đời sống nhân dân, góp phần quyết định sự thắng lợi của

CNXH. Sở dĩ nó có tác dụng như vậy vì công nghiệp hoá, hiên đại hoá là một cách chung

nhất, là cuộc cách mạng về lực lượng sản xuất làm thay đổi căn bản kỹ thuật, công nghệ

sản xuất, làm tăng năng suất lao động.

- Tạo tiền đề về vật chất để không ngừng củng cố và tăng cường vai trò kinh tế

nhà nước, nâng cao năng lực tích luỹ, tăng công ăn việc làm, nhờ đó làm tăng sự phát

triển tự do và toàn diện trong mọi hoạt động kinh tế của con người - nhân tố trung tâm

của nền sản xuất xã hội. từ đó, con người có thể phát huy vai trò của mình đối với nền

sản xuất xã hội. "Để đào tạo ra những người phát triển toàn diện, cần phải có một nền

kinh tế phát triển cao, một nền khoa học kỹ thuật hiện đại, một nền văn hoá tiên tiến, một

nền giáo dục phát triển". Bằng sự phát triển toàn diện, con người sẽ thúc đẩy lực lượng

sản xuất phát triển. Muốn đạt được điều đó, phải thực hiện tốt công nghiệp hoá, hiện dại

hoá mới có khả năng thực tế để quan tâm đầy đủ đến sự phát triển tự do và toàn diện

nhân tố con người.

- Công nghiệp hoá, hiện đại hoá góp phần phát triển kinh tế - xã hội. Kinh tế có

phát triển thì mới có đủ điều kiện vật chất cho tăng cường củng cố an ninh quốc phòng,

đủ sức chống thù trong giặc ngoài. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá còn tác động đến việc

đảm bảo kỹ thuật, giữ gìn bảo quản và từng bước cải tiến vũ khí, trang thiết bị hiện có

cho lực lượng vũ trang.

- Công nghiệp hoá, hiện đại hoá góp phần tăng nhanh quy mô thị trường. bên cạnh

thị trường hàng hoá, còn xuất hiện các thị trường vốn, thị trường lao động, thị trường

công nghệ... Vì vậy, việc sử dụng tín dụng, ngân hàng và các dịch vụ tài chính khác tăng

mạnh. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá cũng tạo điều kiện vật chất cho việc xây dựng nền

kinh tế độc lập tự chủ, đủ sức tham gia một cách có hiệu quả vào sự phân công và hợp

tác quốc tế.

Chính vì những tác dụng to lớn, toàn diện đã nờu ở trờn, từ Đại hội đại biểu toàn

quốc lần thứ III đến Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Đảng ta luôn luôn xác định:

Công nghiệp hoá là nhiệm vụ trung tâm trong suốt thời kỳ quá độ lên CNXH ở nước

6

ta. Đồng thời, qua mỗi lần Đại hội, Đảng ta lại nhận thức sâu thờm và cụ thể thờm

nhiệm vụ này cho thích hợp với điều kiện và hoàn cảnh nước ta trong từng thời kỳ.

3. Mục tiêu công nghiệp hoá, hiện đại hoá

Mục tiêu dài hạn của công nghiệp hoá, hiện đại hoá là: “Xây dựng nước ta thành

một nưíưc công nghiệp có cơ sở vật chất - kỹ thuật hiện đại, cơ cấu kinh tế hợp lý, quan

hệ sản xuất tiến bộ, phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, đời sống vật

chất và tinh thần cao, quốc phong, an ninh vững chắc, dân giàu, nước mạnh, xã hội

công bằng dân chủ, văn minh”.

Mục tiêu trung hạn là từng bước thực hiện thành công mục tiêu lâu dài trên. Căn

cứ vào yêu cầu phát triển đất nước và khả năng thực tế của đất nước, mục tiêu công

nghiệp hoá, hiện đại hoá của nước ta là “tạo nền tảng để đến năm 2020 nước ta cơ bản

thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại”.

Nước công nghiệp là nước có nền kinh tế trong đó lao động công nghiệp trở thành

phổ biến trong các nghành và các lĩnh vực của nền kinh tế quốc dân. Tỷ trọng công

nghiệp trong nền kinh tế cả về GDP và cả về lực lượng lao động đều vượt trội hơn so với

nông nghiệp.

Mục tiêu trước mắt của công nghiệp hoá, hiện đại hoá là đạt và vượt mức các mục

tiêu đã xát địng trong kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội 5 năm, tạo tiền đề quan trọng

trong việc thực hiện mục tiêu trung hạn trên. Theo đó, mục tiêu tổng quát của các kế

hoạch 5 năm là: “Tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững, ổn định và cải thiện đời sống

nhân dân. Chuyển dịch mạnh cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động theo hướng công nghiệp

hoá hiện đại hoá. Nâng cao rõ rệt hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế. Mở rộng

kinh tế đối ngoại. Tạo chuyển biến mạnh về giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ,

phát huy nhân tố con người. Tạo nhiều việc làm, cơ bản xoá đói, giảm số hộ nghèo, đẩy

lùi các tệ nạn xã hội. Tiếp tục tăng cường kết cấu hạ tầng, xã hội, hình thanh một bước

quan trọng thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN. Giữ vững ổn định chình trị và

trật tự an toàn xã hội, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và an

ninh quốc gia”.

4. Quan điểm của Đảng ta về công nghiệp hoá, hiện đại hoá

Từ thực tiễn công nghiệp hoá trên thế giới và ở Việt Nam, Đại hội đại biểu toàn

quốc lần thứ VIII của Đảng ta đã đưa ra quan điểm về công nghiệp hoá, hiện đại như

sau:

7

Công nghiệp hoá phải gắng liền với hiện đại hoá. Có như vậy mới có thể rút

ngắn được quá trình công nghiệp hoá, nâng cao được hiệu quả của quá trình này ở nước

ta hiện nay.

Giữ vững độc lập tự chủ đi đôi với mở rộng hợp tác quốc tế, đa phương hoá, đa

dạng hoá quan hệ đối ngoại. Dựa vào nguồn lực trong nước là chính đi đôi với việc trang

thủ tối đa các nguồn lực từ bên ngoài vào. Xây dựng một nền kinh tế mở, hội nhập với

khu vực và thế giới, hướng mạnh về xuất khẩu, đồng thời thay thế nhập khẩu bằng những

sản phẩm trong nước có hiệu quả kinh tế.

Công nghiệp hoá, hiện đại hoá là sự nghiệp của toàn dân, của mọi thành phần

kinh tế, trong đó kinh tế nhà nước đóng vai trị chủ đạo trong nền kinh tế nước nhà.

Lấy phát huy nguồn lực con người làm yếu tố cơ bản cho sự phát triển nhanh và

bền vững. Tăng trưởng kinh tế gắn với việc cải thiện đời sống nhân dân, phát triển văn

hoá giáo dục, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo vệ môi trường sống của con

người và các loại sinh vật khác.

Khoa học và công nghệ là động lực của công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Kết hợp

công nghệ truyền thống với công nghệ hiện đậi, tranh thủ đi nhanh và hiện đại các công

trình các khâu quan trọng của đất nước trong công cuộc xây dựng đất nước.

Lấy hiệu quả kinh tế - xã hội làm chuẩn cơ bản để xác định phương án phát

triển, lựa chọn dự án đầu tư và công nghệ cho phù hợp với tình hình của Việt Nam trong

giai đoạn này.

Kết hợp chặt chẽ và toàn diện phát triển kinh tế với củng cố tăng cường nền

quốc phòng - an ninh của đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH hiện nay.

5. Chủ trương của Đảng chuyển đất nước sang thời kì đẩy mạnh công nghiệp

hoá, hiện đại hoá

Từ cuối năm 1986 đến giữa năm 1960, đất nước Việt Nam đã trải qua 10 năm thực

hiện đường lối đổi mới của Đảng với hai kế hoạch kinh tế xã hội 5 năm. Trong 10 năm

đó, dưới sự lãnh đạo của Đảng nhân dân Việt Nam đã phát huy cao độ nội lực của dân

tộc, kiên trì mục tiêu cách mạng xã hội chủ nghĩa vì độc lập dân tộc, dân giàu, nước

mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh đã giành được những thành tựu to lớn. Tuy

còn một số mặt yếu kém, chưa vững chắc song nước ta đã ra khỏi khủng hoảng kinh tế -

xã hội. Đất nước đã có điều kiện để chuyển sang thời kì đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện

đại hóa.

8

Trong bối cảnh đó, Đại hội lần thứ VIII của Đảng Cộng sản Việt Nam đã được

triệu tập ở Hà Nội từ 22-6 đến 1-7-1996 (kể cả họp nội bộ và họp công khai). Đại hội đã

thảo luận và thông qua các văn kiện quan trọng: Báo cáo chính trị, phương hướng nhiệm

vụ, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 1996 - 2000, Điều lệ Đảng (bổ sung và sửa

đổi) và Nghị quyết của Đại hội. Đại hội đã bầu Ban chấp hành Trung ương Đảng do Đỗ

Mười làm Tổng Bí thư.

Đến tháng 12-1997, tại Hội nghị lần thứ tư, Ban chấp hành Trung ương đã chấp

nhận đề nghị của đồng chí Đỗ Mười chuyển giao chức vụ Tổng Bí thư và bầu đồng chí

Lê Khả Phiêu giữ chức vụ Tổng Bí thư Ban chấp hành Trung ương Đảng.

Kiểm điểm, đánh giá kết quả của 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội VII và tổng

kết 10 năm đối mới, Đại hội đã kết luận: "Sau 10 năm thực hiện đường lối đổi mới toàn

diện và 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội VII đất nước đã vượt qua một giai đoạn thử

thách gay go. Trong những hoàn cảnh hết sức phức tạp, khó khăn, nhân dân ta không

những đã đứng vững mà còn vươn lên đạt những thắng lợi nổi bật trên nhiều mặt.

Nước ta đã ra khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội, nhưng một số mặt còn chưa vững

chắc. Nhiệm vụ đề ra cho chặng đường đầu của thời kì quá độ là chuẩn bị tiên đề cho

công nghiệp hóa cơ bản hoàn thành, cho phép chuyển sang thời kì mới-đẩy mạnh công

nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta ngày

càng được xác định rõ hơn".

Những thành tựu đạt được trong thời gian qua là kết quả của một quá trình tìm tòi,

đổi mới, bám sát thực tiễn, nhạy bén với thời cuộc, phê phán những lệch lạc về tư tưởng

chính trị đa nguyên chớm nở trong nội bộ Đảng, sự phấn đấu gian khổ của toàn Đảng,

toàn dân.

Đại hội cũng đã phân tích bối cảnh chung, đặc điểm tình hình thế giới diễn biến

nhanh chóng, phức tạp và chứa đựng nhiều yếu tố khó lường, tác động sâu sắc đến các

mặt của đời sống xã hội, đưa đến những thuận lợi đồng thời cũng xuất hiện những thách

thức lớn. Vì thế, chúng ta chủ động nắm thời cơ, vươn lên phát triển nhanh và vững chắc,

tạo ra thế và lực mới, đồng thời luôn luôn tỉnh táo, kiên quyết đẩy lùi và khắc phục những

yếu kém, bảo đảm phát triển đúng hướng.

Căn cứ vào nhận định trên và cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kì quá độ

lên chủ nghĩa xã hội, Đại hội khẳng định cẩn tiếp tục nắm vững hai nhiệm vụ chiến lược :

Xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

9

“Mục tiêu của công nghiệp hóa, hiện đại hóa là xây dựng đất nước ta thành một

nước công nghiệp có cơ sớ vật chất kĩ thuật hiện đại, cơ cấu kinh tế hợp lí, quan hệ sản

xuất tiến bộ, phù hợp với trình độ phát triển lực lượng sản xuất, đời sống vật chất và tinh

thần cao, quốc phòng, an ninh vững chắc, dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, văn

minh.

Từ nay đến năm 2020, ra sức phấn đấu đưa nước ta cơ bản trở thành một nước

công nghiệp".

Trên con đường thực hiện mục tiêu nêu trên, Đại hội xác định: "Giai đoạn từ nay

đến năm 2000 là bước rất quan trọng của thời kì phát triển mới đẩy mạnh công nghiệp

hóa, hiện đại hóa đất nước. Nhiệm vụ của nhân dân ta là tập trung mọi lực lượng, tranh

thủ thời cơ, vượt qua thử thách, đẩy mạnh công cuộc đổi mới một cách toàn diện và đồng

bộ, tiếp tục phát triển nền kinh tế nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường có sự

quản lí của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, phấn đấu đạt và vượt mục tiêu

được đề ra trong chiến lược ổn định và phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2000; tăng

trưởng kinh tế nhanh, hiệu quả cao và bền vững đi đôi với giải quyết những vấn đề bức

xúc về xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng, cải thiện đời sống của nhân dân, nâng cao

tích lũy từ. nội bộ nền kinh tế, tạo tiền đề vững chắc cho bước phát triển cao hơn vào đầu

thế kỉ sau.

Đại hội cũng đã nêu lên các định hướng phát triển, các lĩnh vực chủ yếu trong thời

kì đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Nội dung cơ bản của công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong những năm còn lại của

thập niên 90 là:

“Đặc biệt coi trọng công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn;

phát triển toàn diện nông thôn, lâm, ngư nghiệp gắn với công nghiệp chế biến nông, lâm,

thủy sản; phát triển công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu.

Nâng cấp, cải tạo, mở rộng và xây dựng mới có trọng điểm kết cấu hạ tầng kinh

tế, trước hết ở những khâu ách tắc và yếu kém nhất đang cản trở sự phát triển.

Xây dựng có chọn lọc một số cơ sở công nghiệp nặng trọng yếu và hết sức cấp

thiết, có điều kiện về vốn, công nghệ, thị trường, phát huy tác dụng nhanh và có hiệu quả

cao.

Mở rộng thương nghiệp, du lịch, dịch vụ. Đẩy mạnh các hoạt động kinh tế đối

ngoại. Hình thành dần một số ngành mũi nhọn như: chế biến nông, lâm, thủy sản, khai

10

thác và chế biến dầu khí, một số ngành cơ khí chế tạo, công nghiệp điện tử và công nghệ

thông tin, du lịch. Phát triển mạnh sự nghiệp giáo dục và đào tạo, khoa học và công

nghệ”.

Đại hội đã vạch ra phương hướng, nhiệm vụ, mục tiêu chủ yếu của kế hoạch phát

triển kinh tế - xã hội 5 năm 1996 - 2000, nêu nhiệm vụ tống quát, những tư tưởng chỉ

đạo, các chương trình và lĩnh vực phát triển.

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng đánh dấu bước ngoặt lãnh đạo

chuyển đất nước ta sang thời kì mới - thời kì đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa,

xây dựng nước Việt Nam độc lập, dân chủ, giàu mạnh, xã hội công bằng, văn minh theo

định hướng xã hội chủ nghĩa, vì hạnh phúc của nhân dân, vì tình hữu nghị và sự hợp tác

với nhân dân các nước trên thế giới. Đại hội có ý nghĩa quyết định đối với vận mệnh dân

tộc và tương lai của đất nước vào lúc chúng ta sắp bước vào thế kỉ XXI.

11

Chương II: Tính tất yếu phải thực hiện công nghiệp hoá,

hiện đại hoá trong thời kỳ quá độ lên CNXH

1. Tầm quan trọng của cụng nghiệp hoá, hiện đại hoá với sự nghiệp xây dựng

CNXH ở nước ta

Nền kinh tế của nước ta trong quá trình phát triển gặp rất nhiều khó khăn: chịu sự

tàn phá nặng nề của chiến tranh, sự chủ quan ỷ lại của lãnh đạo trong khôi phục kinh tế

sau chiến tranh bằng máy móc dập khuôn mô hình kinh tế liên xô cũ. Bởi vậy, trong một

thời gian nền kinh tế nước ta lâm vào tình trạng trì trệ và lạc hậu. Sự nghiệp công nghiệp

hoá, hiện đại hoá lại được tiến hành sau một loạt nước trong khu vực và trên thế giới. Đó

là một khó khăn và thiệt thòi lớn nhưng đồng thời nó cũng tạo ra cho chúng ta những

thuận lợi nhất định. Khó khăn là trang thiết bị của chúng ta đã bị lạc hậu đến 40-50 năm

so với các nước tiên tiến trên thế giới. Cũng thuận lợi được thể hiện trước hết ở chỗ

thông qua những kinh nghiệm thành công và không thành công của các nước trong khu

vực và trên thế giới, chúng ta có thể rút ra những bài học bổ ích cho sự nghiệp công

nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Từ chủ nghĩa tư bản hay từ trước chủ nghĩa tư bản quá độ lên chủ nghĩa xã hội,

xây dựng cơ sở vật chất - kĩ thuật cho chủ nghĩa xã hội là một tất yếu khách quan, một

quy luật kinh tế mang tính phổ biến và được thực hiện thông qua công nghiệp hoá, hiện

đại hoá.

Đối với các nước quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội, đã có công

nghiệp, có cơ sở vật chất - kĩ thuật của chủ nghĩa tư bản tiến bộ đến đâu cũng chỉ là

những tiền đề vật chất chứ chưa phải là cơ sở vật chất - kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội, các

nước này phải thực hiện quy luật nói trên bằng cách tiến hành cách mạng xã hội chủ

nghĩa về quan hệ sản xuất; tiếp thu vận dụng và phát triển cao hơn những thành tựu khoa

học - công nghệ vào sản xuất; hình thành cơ cấu kinh tế mới xã hội chủ nghĩa có trình độ

cao và tổ chức, sắp xếp lại nền đại công nghiệp tư bản chủ nghĩa một cách hợp lý, hiệu

quả hơn.

Đối với các nước có nền kinh tế kém phát triển quá độ lên chủ nghĩa xã hội như

nước ta, xây dựng cơ sở vật chất - kĩ thuật cho chủ nghĩa xã hội phải thực hiện từ đầu, từ

không đến có, từ gốc đến ngọn thông qua công nghiệp hoá, hiện đại hoá.

12

Bởi vì, cơ sở vật chất kĩ thuật là điều kiện trọng yếu nhất, quyết định nhất có liên

quan tới sự phát triển về vật chất đối với lực lượng sản xuất năng suất lao động xã hội,

đối với việc đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của mọi thành viên trong xã hội và đối với

sự thắng lợi cuối cùng của chủ nghĩa xã hội.

2. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá là một tất yếu khách quan

Công nghiệp hoá, hiện đại hoá là xu hướng phát triển của các nước trên thế giới.

Đó cũng là con đường phát triển tất yếu của nước ta để đi lên mục tiêu: "Xã hội công

bằng văn minh, dân giàu nước mạnh". Công nghiệp hoá, hiện đại hoá không chỉ là công

cuộc xây dựng kinh tế mà chính là quá trình biến đổi cách mạng sâu sắc với lĩnh vực đời

sống xã hội (kinh tế, chính trị, khoa học của con người…) làm cho xã hội phát triển lên

một trạng thái mới về chất. Sự thành công của quá tình công nghiệp hoá, hiện đại hoá

đòi hỏi ngoài mới trường chính trị ổn định, phải có nguồn lực cần thiết như nguồn lực

con người, vốn tài nguyên thiên nhiên, cơ sở vật chất kỹ thuật. Các nguồn lực này quan

hệ chặt chẽ với nhau. Cùng tham gia vào quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nhưng

mức độ tác động vào vai trò của chúng đối với toàn bộ quá trình công nghiệp hoá hiện

đại hoá không giống nhau, tỏng đó nguồn nhân lực phải đủ về số lượng mạnh về chất

lượng. Nói cách khác nguồn nhân lực phải trở thành động lực phát triển. Nguồn nhân lực

phát triển thì tất yếu công nghiệp hoá, hiện đại hoá phải tién hành để đáp ứng nhu cầu

đó.

Trong xã hội con người không chỉ tạo ra các hệ thống và các quá trình khác nhau

của xã hội (giai cấp, đảng phía, nhà nước, sản xuất, văn hoá), mà họ còn làm người,

chính họ đã in đậm dấu ấn của tiến trình lịch sử. Lịch sử (suy đến cùng) cũng chính là

lịch sử phát triển cá nhân của con người, dự họ có nhận thức được điều đó hay không.

Từ đây cho phép tách ra một bình diện đặc biệt trong việc xem xét "con người chủ thể"

bình diện "con người cá nhân" có nghĩa là nâng nhận thứac lên một trình độ mới - quan

niệm "cái cá nhân" là sự thể hiện (hiện thân) một cách cụ thể sinh động của "cái xã hội"

khi con người trở thành chủ thể của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá.

Thực tiễn lịch sử đã chỉ rõ, để thủ tiêu tình trạng lạc hậu về kinh tế xã hội khai

thác tối ưu các nguồn lực và lợi thế, bảo đảm nhịp độ tăng trưởng ổn định, nước ta phải

xác định cơ cấu kinh tế hợp lý, trang thiết bị ngày càng hiện đại cho các ngành kinh tế,

quá trình ấy gắn liền với quá trình cnh.

13

Trong điều kiện nền kinh tế thị trường con người không chỉ nhận được sự tích cực,

mà còn cả những tác động tiêu cực của nó trước con người không chỉ có những thời cơ

và những triển vọng tươi sáng mà còn chứa đựng những thách thức, nguy cơ, thậm chí là

cả những tai hoạ khủng khiếp (thất nghiệp, ô nhiễm môi trường, bệnh tật và những tệ

nạn xã hội). Vì vậy trong mỗi con người luôn có những "giằng xé" bởi những cực "chủ

tớ" giầu nghèo, thiện ác,… trong điều kiện này cần xem xét con người chủ thể với những

phẩm chất nghề nghiệp chuyên môn cụ thể trong những hoàn cảnh cụ thể của họ.

Công nghiệp hoá, hiện đại hoá là quá trình biến đổi căn bản và sâu sắc toàn bộ đời

sống xã hội, nó đòi hỏi vật chất cao với người "chủ thể", ở đây chỉ cần sự cần cù, trung

thành, nhiệt tình quyết tâm cách mạng chưa đủ mà điều quan trọng hơn là trí tuệ khoa

học, ý chí chiến thắng cái nghèo nàn lạc hậu, tính năng động luôn thích ứng với hoàn

cảnh, ý thức kỷ luật, bản lĩnh lãnh đạo, nghệ thuật quản lý, kỹ thuật kinh doanh…

Như vậy trong điều kiện mới cần xem xét đánh giá bồi dưỡng "con người chủ thể"

không chỉ trên bình diện "con người - xã hội" mà còn trên cả bình diện "con người cá

nhân".

Để rút ngắn khoảng cách tụt hậu, việt nam phải tìm cho mình một con đường đặc

thù, vừa phù hợp với đặc điểm tình hình kinh tế xã hội trong nước vừa bảo đảm xu thế

phát triển chung của thế giới. Theo dự thảo báo cáo chính trị của đại hội VII trình lên đại

hội VIII của đảng dự kiến từ nay đến năm 2020 phấn đấu đưa nước ta cơ bản trở thành

một nước công nghiệp. Đây là lối thoát duy nhất cho nền kinh tế việt nam song cũng là

một thách thức mới. Tuy nhiên điểm xuất phát công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta

hiện nay là tiền công nghiệp với những đặc điểm chủ yếu là nền kinh tế dựa vào các hoạt

động thương mại khai thác tài nguyên lao động, quản lý còn nặng về kinh nghiệm. Mặt

khác nước ta là một nước nông nghiệp, sản xuất nông nghiệp là bộ phận của kinh tế

nông thôn. kinh tế nông thôn nước ta chủ yếu là kinh tế thuần nông. Nhìn một cách tổng

quát, nếu xét về chỉ tiêu kinh tế như tỷ trọng giữa công nghiệp và nông nghiệp, trình độ

phát triển của lực lượng sản xuất đặc biệt là khoa học kĩ thuật và công nghệ, mức sống

của nhân dân... thì việt nam vẫn là một nước nghèo nàn, khó khăn và lạc hậu, đang ở

trình độ văn minh nông nghiệp.

Để tiến hành sản xuất lớn, hiện đại, nước ta phải thực hiện quá trình công nghiệp

hoá. Đây là một quá trình nhảy vọt của lực lượng sản xuất và của khoa học kĩ thuật.

Trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá lực lượng sản xuất phát triển một cách

14

mạnh mẽ cả về số lượng và chất lượng, chủng loại và quy mô. Lực lượng sản xuất được

tạo ra trong thời kỳ này là cái “cốt” vật chất kĩ thuật rất quan trọng và có ý nghĩa quyết

định đến tiến trình phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Nỉ làm thay đổi cách thức sản

xuất chuyển người lao động từ sử dụng công cụ thủ công sang sử dụng công cụ cơ giới

và nhờ đó làm mà sức lao động của con người được giải phóng, năng xuất lao động xã

hội ngày càng tăng, sản phẩm xã hội được sản xuất ra ngày càng nhiều, càng đa dạng và

phong phú, đáp ứng được ngày càng tốt hơn nhu cầu của sản xuất và đời sống nhân dân.

Ở nước ta hiện nay công nghiệp hoá, hiện đại hoá XHCN được coi là nhiệm vụ

trung tâm của thời kỳ quá độ. Đảng ta đã xác định được thực chất của công nghiệp hoá,

hiện đại hoá XHCN là “quá trình thực hiện sự phân công mới về lao động và là quá trình

tích luỹ xã hội chủ nghĩa để không ngừng tái sản xuất mở rộng, công nghiệp hoá XHCN

là quá trình xây dựng cơ sở vật chất của chủ nghĩa xã hội, do giai cấp công nhân và nông

dân lao động dưới sự chỉ đạo của đảng cộng sản... công nghiệp hoá XHCN có nhiệm vụ

đưa nền kinh tế nước ta từ nền sản xuất nhỏ lên sản xuất lớn XHCN. Qua đó, để xây

dựng nước ta trở thành nước XHCN có nền công nông nghiệp hiện đại, kĩ thuật tiên tiến,

quốc phòng vững mạnh, cuộc sống văn minh và hạnh phúc, chúng ta phải tiến hành công

nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.

15

Chương III: Nội dung cơ bản của công nghiệp hoá, hiện đại hoá

1. Trang bị kỹ thuật và công nghệ theo hướng hiện đại trong các ngành của

nền kinh tế quốc dân

Tiến hành cách mạng khoa học kỹ thuật, xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật để tự

trang bị. Thế giới đã trải qua hai cuộc cách mạng kỹ thuật. cuộc cách mạng lần thứ nhất

nổ ra vào những năm 30 của thế kỷ XVIII với nội dung chủ yếu là chuyển từ lao động thủ

công sang cơ khí hoá. Cuộc cách mạng lần thứ XX với tên gọi là cuộc cách mạng khoa

học công nghệ hiện đại.

Trong mấy chục năm gần đây, thế giới đã diễn ra những biến đổi cực kỹ to lớn

trong tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế, chính trị và xã hội. Nội dung của cuộc cách

mạng khoa học kỹ thuật lần thứ ii này không chỉ dừng lại ở tính chất hiện đại của các yếu

tố tư liệu sản xuất mà còn ở kỹ thuật công nghệ hiện đại, phương pháp sản xuất tiên tiến.

điều này thể hiện ở những điểm cơ bản sau:

- Về cơ khí hoá: chuyển sang cơ chế thị trường, ngành cơ khí đã khắc phục được

những khó khăn ban đầu và từng bước ổn định sản xuất, cải tiến công nghệ, cải tiến mẫu

mã, mở rộng mặt hàng, nâng cao chất lượng sản phẩm... hiện nay, ngành cơ khí đã sản

xuất được một số mặt hàng bảo đảm chất lượng, không thua kém hàng nhập ngoại nên

tiêu thu nhanh, đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu nhưng số lượng còn

hạn chế, chỉ giới hạn trong một số loại sản phẩm. Ngành cơ khí đã sản xuất được nhiều

thiết bị phụ tụng thay thế hàng nhập ngoại, chất lượng không kém hàng nhập ngoại.

Trình độ cơ khí hoá của một số ngành sản xuất vật chất:

+ Trong nông nghiệp: nội dung sản xuất nông nghiệp chủ yếu là lao động thủ

công, sử dụng sức lao động dư thừa ở nông thôn, tỷ lệ cơ khí hoá thấp, sản xuất nông

nghiệp vẫn là thủ công trong hầu hết các khâu: làm đất, gieo giống, chăm bón và thu

hoach. mấy năm gần đây, do cơ chế mở nhiều vùng nông thôn đã phát triển mạnh nhiều

ngành nghề tiểu thủ công nghiệp, công nghiệp nhỏ bán cơ khí, song số lao động trong

lĩnh vực công nghiệp bình quân toàn quốc không quá 5% tổng số lao động nông thôn.

+ Trong công nghiệp: công nghiệp cơ khí được áp dụng rộng rãi trong các đơn vị

sản xuất công nghiệp quốc doanh. tuy nhiên, lao động thủ công vẫn cần nhiều trong khâu

vận chuyển nội bộ, bao gói, cung ứng dịch vụ công cộng và sản xuất phụ có tính chất gia

công. Lao động trong các khâu này thường chiếm 40-50% trong tổng số lao động công 16

nghiệp quốc doanh. Khu vực công nghiệp ngoài quốc doanh chủ yếu vẫn sử dụng lao

động thủ công và tay nghề truyền thoóng với công cụ cơ khí nhỏ, bán cơ khí (trừ một số

doanh nghiệp tư nhân quy mô tương đối lớn mới được đầu tư trong những năm gần đây).

+ Trong xây dựng cơ bản, tỷ lệ cơ giới hoá trên các công trường xây dựng lớn

thường cao hơn các công trường xây dựng nhỏ.

Nói tóm lại, cơ khí hoá trong các ngành sản xuất vật chất xã hội còn thấp, phương

tiện cơ khí hoá cũ kỹ, lạc hậu, năng suất lao động chưa cao, chi phí vật chất còn lớn, giá

thành sản phẩm cao, chất lượng nhiều mặt hàng chưa bảo đảm. trong mấy năm gần đây,

do đổi mới cơ chế và có bổ sung nhiều thiết bị mới, công nghệ mới nên đã có tác đông

đên sự tăng trưởng và phát triển sản xuất xã hội, sản phẩm, mẫu mã hàng hoá đa dạng,

chất lượng sản phẩm có tốt hơn trước. nhưng về cơ bản, trình độ cơ khí hoá sản xuất chưa

được cao.

- Về tự động hoá:

+ Trong công nghiệp, việc tự động hoá thường được áp dụng ở mức cao trong các

dây chuyền công nghệ có tính liên hợp quy mô lớn. trừ những nhà máy mới được đầu tư

của các nước kinh tế phát triển, hầu hết dây chuyền tự động của liên xô (cũ), trung quốc

và các nước đông âu đều lạc hậu, nhiều bộ phận bị hư hỏng phải thay thế bằng các thiết

bị nhập ngoại ở các nước kinh tế phát triển.

+ Trong xây dựng cơ bản, tỷ lệ tự động hoá không cao, khoảng 1,5-2% trong công

tác xây dựng cơ bản.

+ Trong sản xuất nông nghiệp, tự động hoá chưa được áp dụng, kể cả các xí

nghiệp trung ương và xí nghiệp địa phương.

Tóm lại, trình độ tự động hoá còn rất thấp là đặc trưng nổi bật của nền sản xuất

nước ta. Điều đó cũng phù hợp với thực tế và có nguyên nhân: lao động trong nước còn

dư thưa, cần tạo công ăn việc làm đang là nhu cầu cấp bách hiện nay và nhiều năm sau.

- Về hoá học hoá: Nhìn chung, công nghiệp hoá học của việt nam đã được phát

triển trong nhiều ngành sản xuất, tạo ra nhiều sản phẩm cung cấp cho công nghiệp, nông

nghiệp, cho tiêu cùng xã hội và có sự tăng trương khá trong các năm gần đây: phân bón

hoá học, quặng apatít, thuốc trừ sâu, sơn hoá học, săm lốp các loại... sản phẩm của hoá

học hoá còn được ứng dụng trong nhiều ngành công nghiệp chất dẻo, công nghiệp sản

xuất phụ gia, các chất hoá học, xúc tác... hoá học hoá ngày càng giữ vai trò quan trọng tác

động đến năng suất, chất lượng và hiệu quả của sản xuất kinh doanh. Tuy vậy, việc đầu

17

tư để phát triển cho ngành hoá chất còn ít. hoá học chưa thành nhân tố mũi nhọn cho sự

phát triển kinh tế. Đây là nhược điểm của nền kinh tế phát triển thiếu đồng bộ trong thời

gian qua.

- Về sinh học hoá: có một số ngành đang áp dụng công nghệ sinh học như sản xuất

rượu bia, nướcgiải khát, phân bón, chăn nuôi, lai tạo giống, vi sinh học, tuy có kết quả

đáng kể, tạo ra nhiều loại giống mới cho cây trồng và vật nuôi, có khả năng chống được

bệnh tật, phù hợp với thời tiết khí hậu việt nam và có năng suất cao, nhưng tỷ lệ áp dụng

chưa cao. Đây là ngành sản xuất non trẻ mới được áp dụng vào việt nam trong những

năm gần đay và đang có nhiều tiềm năng trong tương lai.

- Về tin học hoá: ngành tin học đã được phát triển khá nhanh trong thời kỳ từ đổi

mới kinh tế đên nay. Tin học đang trở thành một ngành mũi nhọn, phát triển mạnh mẽ,

gắn kết thông tin thị trường trong nước với thị trường khu vực và thế giới một cách nhanh

nhạy. Đồng thời, sản xuất kinh doanh, nghiên cứu khoa học, giảng dạy, thiết kế, phục vụ

công tác lãnh đạo các cấp, an ninh và quốc phòng...

Tóm lại, qua phân tích thực trạng trình độ công cụ, công nghệ của công nghiệp

hoá trong thời gian qua, chúng ta thấy rằng: trình độ cơ khí hoá, tự động hoá còn thấp,

hoá học hoá chưa thực sự được đẩy mạnh; sinh học hoá mới du nhập vào việt nam, chưa

được ứng dụng nhiều; tin học hoá tuy có phát triển nhưng chưa cơ bản; lao động thủ công

vẫn còn chiếm tỷ trọng chủ yếu; công cụ, thiết bị, công nghệ cũ kỹ, lạc hậu, thiếu đồng

bộ và hiệu quả kinh tế thấp.

2. Trang bị kỹ thuật và công nghệ hiện đại còn được thực hiện thông qua

nhận chuyển giao công nghệ mới từ các nước tiên tiến

a. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế

Việc xây dựng cơ cấu kinh tế hợp lý bao giờ cũng phải dựa trên tiền đề là phân

công lao động xã hội. Đối với nước ta, đi từ sản xuất nhỏ lên sản xuất lớn xã hội chủ

nghĩa không qua giai đoạn tư bản chủ nghĩa thì tất yêú phải có phân công lao động xã

hội. Phân công lao động xã hội là sự chuyên môn hoá sản xuất giữa các ngành trong nội

bộ từng ngành và giữa các vùng trong nền kinh tế quốc dân.

Việc phân công lại lao động xã hội có tác dụng rất to lớn. Nỉ là đòn bẩy của sự

phát triển công nghệ và năng suất lao động, cùng với cách mạng khoa học kỹ thuật, nó

góp phần hình thành và phát triển cơ cấu kinh tế hợp lý. Sự phân công lại lao động xã hội

18

trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta hiện nay cần phải tuân theo các

qúa trình có tính quy luật sau:

Thứ nhất, tỷ trọng và số tuyệt đối lao động nông nghiệp giảm dần; tỷ trọng và số

tuyệt đối lao động công nghiệp ngày một tăng lên.

Thứ hai, tỷ trọng lao động trí tuệ ngày một tăng và chiếm ưu thế so với lao động

giản đơn trong tổng lao động xã hội.

Thứ ba, tốc độ tăng lao động trong các ngành phi sản xuất vật chất tăng nhanh hơn

tốc độ tăng lao động trong các ngành sản xuất vật chất.

Đối với nước ta, phương hướng phân công lao đông xã hội hiện nay cần triển khai

cả hai địa bàn: tại chỗ và nơi khác để phát triển về chiều rộng kết hợp phát triển theo

chiều sâu. Tuy nhiên, cần phải ưu tiên địa bàn tại chỗ, nên cần chuyển sang địa bàn khác

phải có sự chuẩn bị chu đáo. Đi đôi vớ quá trình phân công lại lao động xã hội, một cơ

cấu kinh tế mới cũng dần dần được hình thành.

b. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành

Việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế phải gắn liền với quá trình công nghiệp hoá. Đại

hội đảng lần thứ VI đã xác định nhiệm vụ: "Bước đầu tạo ra một cơ cấu kinh tế hợp lý

nhằm phát triển sản xuất, phù hợp với tính quy luật về sự phát triển của các ngành sản

xuất vật chất, phù hợp với khả năng của đất nước và phù hợp với sự phân công lao động,

hợp tác quốc tế". Những kết quả chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở nước ta trong những năm

đổi mới được thể hiện ở các khía cạnh cơ cấu khác nhau, trong đó rõ nét nhất và đặc

trưng nhất là từ góc độ cơ cấu ngành này.

Tăng mạnh hơn nữa tỷ trọng của công nghiệp và dịch vụ trong tổng sản phẩm

quốc nội (GDP). Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở

nước ta trước hết chính là quá trình phát triển mạnh các ngành nghề phi nông nghiệp,

thông qua đó giảm bớt lao động trong lĩnh vực nông nghiệp, tăng khả năng tích luỹ cho

dân cư. Đây lại chính là điều kiện để tái đầu tư, áp dụng các phương pháp sản xuất, công

nghệ tiên tiến hiện đại vào sản xuất, trong đó có cả sản xuất nông nghiệp. Kết quả là, tất

cả các ngành kinh tế đều phát triển, nhưng ngành công nghiệp và dịch vụ cần phát triển

nhanh hơn, biểu hiện là tăng tỷ trọng của sản phẩm công nghiệp và dịch vụ trong GDP.

Hình thành các vùng kinh tế dựa trên tiềm năng, lợi thế của vùng, gắn với nhu cầu

của thị trường. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá là

quá trình chuyển biến căn bản về phân công lao động xã hội theo lãnh thổ. Xoá bỏ tình

19

trạng chia cắt về thị trường giữa các vùng; xoá bỏ tình trạng tự cung tự cấp, đặc biệt là tự

cung, tự cấp về lương thực của từng vùng, từng địa phương. Mỗi địa phương cần đặt

mình trong một thị trường thống nhất, không chỉ là thị trường cả nước mà còn là thị

trường quốc tế, trên cơ sở đó xác định những khả năng, thế mạnh của mình để tập trung

phát triển, tham gia vào quá trình phân công và hợp tác lao động có hiệu quả.

Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá gắn với quá

trình hình thành các trung tâm kinh tế thương mại, gắn liền với quá trình đô thị hoá. Mặt

khác, việc quy hoạch xây dựng các khu đô thị, trung tâm kinh tế, thương mại có ảnh

hưởng trực tiếp trở lại tới quá trình chuyển dịch cấu kinh tế.

Giải quyết việc làm, giảm tỷ lệ lao động nông nghiệp trong tổng số lao động xã

hội. Chuyển dịch cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá là quá trình phân

công lao động xã hội, là quá trình chuyển dịch lao động từ ngành nông nghiệp sang các

ngành công nghiệp và dịch vụ. Đây là giải pháp vừa cấp bách, vừa triệt để để giải quyết

tình trạng thiếu việc làm ở nông thôn hiện nay, đồng thời là hệ quả tất yếu của quá trình

chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá.

Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá phải theo

định hướng dẫn đến phát triển bền vững không chỉ vì mục tiêu tăng trưởng kinh tế đơn

thuần mà phải vì mục tiêu phát triển kinh tế mà bao trùm lên cả là vì mục tiêu phát triển

bền vững, trong đó có một cấu thành bộ phận rất quan trọng và không thể thiếu là bảo vệ

môi trường. Từ đó cho thấy, các nhà lãnh đạo, nhà quản lý cho đến các doanh nghiệp, các

địa phương, cơ sở… cần phải hết sức chú ý thực hiện tốt vấn đề này, tránh tình trạng vì

lợi nhuận kinh tế trước mắt dẫn đến phá huỷ nghiêm trọng môi trường sinh thái tự nhiên

như vừa qua và hiện nay công luận vẫn đang tiếp tục lên án về không ít các trường hợp

doanh nghiệp đã vi phạm nghiêm trọng pháp luật bảo vệ môi trường.

Công nghiệp hoá cho phép công nghiệp nông thôn tồn tại và phát triển với tốc độ

tăng trưởng cao: nông thôn Việt Nam chiếm 80% dân số, 72% nguồn lao động xã hội,

nhưng mới tạo ra khỏang 1/3 tổng sản phẩm quốc dân (1996). Do vậy, công nghiệp hoá,

hiện đại hoá nông thôn không những là quan trọng, mà còn có ý nghĩa quyết định đối với

quy mô và tốc độ công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước. Vấn đề nêu trên không phải

là đặc thù của việt nam mà được rút ra từ thực tế và kinh nghiệm các nước trong khu vực

châu Á. Kinh nghiệm nhiều nước cho thấy hiện đại hóa không nhất thiết phải được khởi

đầu hoặc được duy trì bởi sự phát triển nhanh của công nghiệp nặng ở một số ít trung

20

tâm công nghiệp, tại các đô thị lớn mà có thể được khởi đầu ở nông thôn và phụ thuộc

vào khu vực này.

3. Những nội dung cụ thể và bước đi trong những năm trước mắt

Thời kỳ quá độ lờn CNXH ở nước ta là thời kỳ lịch sử lõu dài, được phát triển qua

các thời kỳ nhất định, do vậy công nghiệp hoá của thời kỳ này cũng phải cú nội dung

tương ứng với một chặn dường nhất định. Trong những năm trước mắt, nhu cầu về vốn

cho cụng nghiệp hoá, hiện đại hoá rất lớn, sonh khả năng đáp ứng cũn rất hạn chế, nhu

cầu việc làm rất bức bách, đời sống nhõn dân cũn nhiều khỉ khăn, tình hình kinh tế - xã

hội chưa thật vững chắc. Do đó, phải coi trọng tính hiệu quả kinh tế - xã hội trong quá

trình cụng nghiệp hoá, hiện đại hoá và nhấn mạnh “lấy hiệu quả kinh tế - xã hội làm tiêu

chuẩn cơ bản để xác định phương án phát triển, lựa chọn dự án đầu tư và công nghệ”,

tránh sai lầm chủ quan nóng vội, quá thiên về công nghiệp nặng, chỉ chú ý qui mô lớn

trong bước đi đầu tiên.

Quán triệt tinh thần trên, nội dung cụ thể của công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất

nước ta trong những năm trước mắt như sau:

Đối với nông nghiệp, nông thôn

Trong những năm tới đay vẫn phải coi trọng nụng nghiệp hoá, hiện đại hoá nụng

nghiệp, nụng thĩn là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu, cú ý nghĩa quyết

định sự thành công của công nghiệp hóa, hiện đại hoá đất nước. Vì vậy, tại Hội nghị lần

thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá IX (tháng 2-2002) đã đưa ra nghị quyết

về đẩy nhanh công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn được nghị quyết

đưa ra bao gồm:

- Là quá trình chuyển dịch kinh tế nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa lớn,

gắn với công nghiệp chế biến và thị trường; thực hiện cơ khí hóa, hiện đại hóa, thủy lợi

hóa, ứng dụng các thành tựu khoa học đưa vào sản xuất nhằm nâng cao năng suất, chất

lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nông sản hàng hóa trên thị trường.

- Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tăng nhanh tỷ trọng giá trị sản phẩm và

lao động các ngành công nghiệp và dịch vụ, giảm dần tỷ trọng sản phẩm và lao động

nông nghiệp, xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, quy hoạch và phát triển nông

thôn, tổ chức lại sản xuất và xây dựng quan hệ sản xuất phù hợp; xây dựng nông thôn

dân chủ, văn minh, không ngừng nâng cao đời sống vật chất và văn hóa của nông dân

nông thôn.

21

Tới Đại hội X, Đảng ta xác định: "Hiện nay và trong nhiều năm tới, vấn đề nông

nghiệp, nông dân và nông thôn vẫn có tầm chiến lược đặc biệt quan trọng. Phải luôn

luôn coi trọng đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn".

Đối với công nghiệp, xây dựng

Vừa phát triển các ngành sử dụng nhiều lao động, vừa đi nhanh vào một số ngành,

lĩnh vực có công nghệ hiện đại, công nghệ cao, nhất là công nghệ thông tin, viễn thông,

điện tử, tự động hoá, phát triển mạnh các nghành cụng nghiệp cú khả năng phát huy lợi

thế cạnh tranh, chiếm lĩnh thị trường trong nước và đẩy mạnh xuất khẩu như cụng

nghiệp chế biến nụng sản, thuỷ sản may mặc, giày da, một số sản phẩm cơ khí, điện tử,

cụng nghệ phần mềm… Xây dựng có chọn lọc một số cơ sở công nghiệp nặng quan

trọng sản xuất tư liệu sản xuất cần thiết để trang bị cho các ngành kinh tế và quốc phòng.

Khai thác có hiệu quả nguồn tài nguyên dầu khí, khoáng sản, vật liệu xây dựng. Chú

trọng phát triển các doanh nghiệp vừa và nhỏ, xây dựng một số tập đoàn doanh nghiệp

lớn đi đầu trong cạnh tranh và hiện đại hoá. Phát triển ngành xây dựng đạt trình độ tiên

tiến trong khu vực, đáp ứng nhu cầu xây dựng trong nước và cú khả năng đấu thầu xây

dựng ở nước ngoài.

Đối với các ngành du lịch và dịch vụ

Phát triển mạnh du lịch và nâng cao chất lượng du lịch: hàng không, hàng hải và

các loại hình vận tải khác, bưu chính - viễn thông, du lịch, tài chính, ngân hàng, kiểm

toán, bảo hiểm, chuyển giao cụng nghệ, tư vấn pháp lý, thông tin thị trường… và các

dịch vụ phục vụ đời sống của nhõn dân. Từng bước đưa nước ta thanh trung tâm du lịch,

thương mại dịch vụ có tầm cỡ trong khu vực.

Đối với kết cấu hạ tầng

Xây dựng đồng bộ và từng bước hiện đại hoá hệ thồng kết cấu hạ tầng: giao thĩng,

điện lực, thĩng tin, thuỷ lợi… trong đó năng lượng phải đi trước một bước đáp ứng yâu

cầu phát triển kinh tế, xó hội, bảo đảm an toàn năng lượng quốc gia.

Cung cấp đủ nước cho đô thị, khu cụng nghiệp và cho tren 90% dân cư nụng thĩn.

Giải quyết cơ bản về vấn đề thoát nước và xử lý rát thải đô thị.

Đối với các vùng kinh tế

Phát huy vai trì của các vùng kinh tế trọng điểm cú mưc tăng trưởng cao, tích luỹ

lớn, đồng thời tạo điều kiện phát triển các vùng khác trên cơ sở phát huy thế mạnh của

từng vùng, liên kết các vùng trọng điểm tạo mức tăng trưởng khá. Quan tâm phát triển

22

kinh-xó hội gắn với tăng cường quốc phòng, an ninh ở các vùng miền núi, vùng đồng

bào dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo, chú trọng các vùng Tây Nguyên, Tây Bắc, Tây

Nam. Có chính sách hỗ trợ nhiều hơn các vùng khỉ khăn để phát triển kết cấu hạ tầng,

nguồn nhân lực, nõng cao dân trí, xoá đói, giảm nghèo, đưa các vùng này vượt qua tình

trạng kém phát triển.

Mở rộng và nâng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại

Đẩy mạnh xuất khẩu, coi xuất khẩu là hướng ưu tiên và là trọng điểm của kinh tế

đối ngoại, tạo thêm các hàng chủ lực nâng sức cạnh tranh trờn thị trường, nâng tỷ trọng

xuất khẩu sản phẩm chế biến, ưu tiên nhập để sản xuất phục vụ xuất khẩu, hạn chế nhập

hàng tiêu dùng, có chính sách bảo hộ hợp lý hàng trong nước, mở rộng thị trường, đẩy

mạnh thu hút và sử dụng vốn đầu tư nước ngoài, tính toán kỹ khả năng vay, sử dụng có

hiệu quả vốn vay và trả được nợ…

23

Chương 4: Những điều kiện, tiền đề cần thiết

cho quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá

1. Tạo nguồn vốn tích luỹ

Vốn được hiểu là các của cải vật chất do con người tạo ra và tích luỹ lại. Nó có thể

tồn tại dưới dạng vật thể hoặc vốn tài chính. Cống nghiệp hoá hiện đại hoá của nước ta

hiện nay đòi hỏi phải có nhiều vốn, trong đó nguồn vốn trong nước đóng vai trò quyết

định, vốn ngoài nước đóng vai trị chủ đạo.

Vốn trong nước bao gồm các tài nguyên thiên nhiên, các tài sản được tích luỹ qua

nhiều thế hệ, vị trí địa lý... Việc tích luỹ vốn từ nội bộ nền kinh tế được thực hiện trên cơ

sở hiệu quả sản xuất, nguồn của nó là lao động thặng dư của người lao động thuộc mọi

thành phần kinh tế. Tăng năng suất lao động xã hội là con đường cơ bản để giải quyết

vấn đề tích luỹ vốn trong nước.

Vốn ngoài nước bao gồn các khoản đầu tư trực tiếp, vốn viện trợ, các khoản vốn

vay tín dụng... Biện pháp cơ bản để thu hút được nguồn vốn ngoài nước là đẩy mạnh mở

rộng các hình thức hợp tác quốc tế, tạo môi trường đầu tư thuận lợi cho các nhà kinh

doanh nước ngoài.

Hiện nay, ở nước ta, nguồn vốn trong nước còn hạn hẹp nên phải tận dụng các

nguồn vốn bên ngoài. Tuy nhiên, việc tạo nguồn vốn cần phải gắn chặt với việc sử dụng

có hiệu quả nguồn vốn này.

2. Nguồn nhân lực

Sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá là sự nghiệp cách mạng của quần chúng

mà trong đó lực lượng cán bộ khoa học công nghệ và các công nhân lành nghề giữ vai

trò đặc biệt quan trọng. Đảng ta đặt “con người vào vị trí trung tâm” trong sự nghiệp

phát triển kinh tế. Do đó, trong quá trình phát triển, công nghiệp hoá, hiện đại hoá đòi

hỏi phải có đầy đủ nguồn nhân lực về số lượng, đảm bảo về chất lượng và có trình độ

cao.

Chính vì vậy, phải coi trọng việc đầu tư cho giáo dục, đào tạo là một trong những

hướng đi chính cho đầu tư phát triển; giáo dục, đào tạo phải thực sự trở thành quốc sách

hàng đầu. Phải có quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên nguồn nhân

lực, đồng thời phải sử dụng tốt nguồn nhân lực đã được đào tạo. Phải phát huy tiềm lực

của mỗi người để góp phần đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá.24

3. Khoa học công nghệ

Khoa học công nghệ được xác định là động lực của công nghiệp hoá, hiện đại hoá.

Nó quyết định lợi thế cạnh tranh và tốc độ phát triển kinh tế nói chung, công nghiệp hoá,

hiện đại hoá nói riêng.

Nước ta quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội từ một nền kinh tế kém phát triển nên tiềm

lực về khoa học công nghệ còn yếu. Do đó, muốn thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại

hoá thành công với tốc độ nhanh, nhiệm vụ trước mắt cần được giải quyết là:

- Vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh.

- Đẩy mạnh công tác nghiên cứu khoa học, nắm bắt các công nghệ cao cùng những

thành tựu mới về khoa học của thế giới; hướng mạnh vào việc nâng cao năng suất lao

động, đổi mới sản phẩm, nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng hoá trên thị trường.

- Xây dựng tiềm lực nhằm phát triển một nền khoa học tiên tiến bao gồm đẩy

mạnh các hình thức đào tạo và sử dụng cán bộ, tăng cường cơ sở vật chất kỹ thuật cho

các ngành khoa học và công nghệ, có cơ chế chính sách tạo động lực cho sự phát triển

khoa học công nghệ và đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong nghiên cứu khoa học và công

nghệ.

4. Mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại cũng là một tiền đề cho công nghiệp

hoá, hiện đại hoá ở nước ta hiện nay

Cuộc cách mạng khoa học công nghệ cùng với xu hướng quốc tế hoá đời sống

kinh tế đang tạo ra mối liên hệ phụ thuộc lẫn nhau giữa các nền kinh tế của các nước. Vì

thế, mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại là một tất yếu khách quan, tạo ra khả năng và

điều kiện để các nước đang phát triển có thể tranh thủ vốn, kỹ thuật, công nghệ... từ bên

ngoài để đẩy nhanh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.

Tuy nhiên, để việc trên trở thành hiện thực, chúng ta cần phải có một đường lối

kinh tế đúng đắn, vừa có hiệu quả kinh tế cao, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh

thời đại, vừa giữ vững độc lập, chủ quyền dân tộc, xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội

ở nước ta.

5. Sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước

Đây là tiền đề quyết định thắng lợi của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở

nước ta. Cong nghiệp hoá, hiện địa hoá là một cuộc đấu tranh gian khổ phức tạp. Đây là

sự nghiệp của toàn dân nhưng cần có Đảng tiên phong, dày dạn kinh nghiệm, tự đổi mới

25

không ngừng lãnh đạo và một Nhà nước của dân, do dân, vì dân, trong sạch, vững mạnh

và có hiệu lực quản lý thì công nghiệp hoá, hiện đại hoá mới có thể hoàn thành tốt đẹp.

KẾT LUẬN

Thời đại chúng ta là thời đại quá độ lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế

giới bắt đầu từ khoảng đầu thế kỷ XX (1917). Cũng không phải ngẫu nhiên mà cách

mạng khoa học công nghệ bùng lên từ khoảng giữa thế kỷ XX dẫn đến sự khởi đầu kinh

tế tri thức và trở thành đặc trưng của thời đại. Phải chăng đây là phản ánh mối quan hệ

biện chứng tất yếu giữa khoa học và cách mạng, cơ bản tương tự như những lần biến

động thay đổi hình thái kinh tế - xã hội trước đây, nhưng phức tạp và dữ dội hơn nhiều.

Trong sự nghiệp đổi mới, khi thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chúng ta

thấy cần và có thể rút ngắn thời gian bằng những bước nhảy vọt xen lẫn những bước tuần

tự. Đảng ta đã đề ra chủ trương: tranh thủ ứng dụng ngày càng nhiều hơn, ở mức cao hơn

và phổ biến hơn những thành tựu mới về khoa học và công nghệ, từng bước phát triển

kinh tế tri thức. Sau 20 năm đổi mới thế và lực của đất nước ta đã mạnh hơn nhiều, tuy

"từng bước phát triển" nhưng một số thành phần của kinh tế tri thức như công nghệ thông

tin, in-tơ-nét, điện thoại di động... trong giai đoạn 2001 - 2005 đã phát triển khá nhanh.

Nhiều nước phát triển như Trung Quốc, Hàn Quốc, Phần Lan, Ấn Độ... biết kết hợp phát

triển kinh tế tri thức đều đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế khá cao. Do đó, tranh thủ thời cơ

mà bối cảnh quốc tế tạo ra, kết hợp nội lực với các thuận lợi bước đầu về phát triển kinh

tế tri thức, Đảng ta đã đề ra đường lối: "Đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với

phát triển kinh tế tri thức".

Nhìn chung công nghiệp hoá, hiện đại hoá đã giúp cho nước ta đạt được những

bước tiến vượt bặc, dần dần chuẩn bị cho đất nước nguồn nhân lực và vật lực sẵn sàng đi

lên CNXH.

-HẾT-

26