Upload
deltaopleiden
View
568
Download
5
Embed Size (px)
Citation preview
VerslavingspsychiatrieLdH januari 2013
Waar denk je aan bij het woord verslaving?
Drugs
Drugs zijn stoffen die het menselijk bewustzijn beïnvloeden en om die reden gebruikt worden.
Indeling middelen
Downers
- Verdovend
- Rustgevend
- Angstdempend
Uppers
- Stimulerend
- Geeft energie
- Vergroot ego
Trippers
- Verruimd bewustzijn
- Andere belevingen
van de realiteit
Oefening
- downers, uppers, trippers
- Welke middelen horen in deze groep?
- Welke zie je bij jouw cliëntengroep?
downer
tripper upper
heroïne, benzo’s
cannabis alcohol
XTC
LSD, paddo’s cocaïne, amfetamine
DOWNER
UPPER TRIPPER
Downer
• alcohol• Opiaten;
heroine, morfine, methadon
• kalmering- en/of slaapmedicatie
• GHB• lachgas• poppers• cannabis
Upper
• amfetaminen• cocaïne• crack/ fiado• cafeïne• nicotine• XTC• smartdrugs• khat
Tripper
• cannabis• paddestoelen• LSD• cactussen • Ketamine• XTC• Lijm• Lachgas
Middelen: effecten
DownerBewustzijnsverdovend
UpperBewustzijnsstimuleren
d
TripperWaarnemingsverander
end
• gevoelens worden gedempt
• gebruiker voelt zich ontspannen
• bewustzijnsverlagende werking
• stof heeft kalmerende werking
• ‘roes’effect
• maakt gebruiker meer alert
• stof geeft een energieker gevoel
• gebruiker heeft minder last van vermoeidheid
• gevoel van slaap wordt onderdrukt
• hongergevoel neemt af
• stemming en waarneming veranderen
• gebruiker ervaart zichzelf en de wereld om hem/haar heen anders
• gebruiker ziet, hoort of voelt ‘de dingen’ anders dan ze in werkelijkheid zijn
Cijfers
Percentage gebruik afgelopen maand
Percentage misbruik
Percentage verslaafd
Alcohol 76 3,7 0,7
Tabak 25 18,7
Slaap- en kalmeringsmiddelen
6 0,3 0,2
Cannabis 4 0,4 0,3
Cocaïne 1,2
XTC 0,4
Amfetamine 0,2
GHB 0,2
Heroïne 0,1 0,1
Downers
Alcohol
• Verdovend effect op de hersenen• Effect van alcohol is o.a. afhankelijk van:
hoeveelheid lichaamsvochtgeslachtmaagvullinglichamelijke conditie
• Invloed op ontwikkeling van de hersenen en jong starten verhoogt kans op verslaving op latere leeftijd
• Tussen 2003 en 2011 is alcoholgebruik en ‘binge drinking’ onder scholieren gedaald
Downers
Alcohol: effecten
1-3 glazen (0-0,5 promille)
3-7 glazen (0,5-1,5 promille)
7-15 glazen (1,5-3 promille)
15-20 glazen (3-4 promille)
20-25+ glazen (4+ promille)
Ontspannen - ontremd – vrolijk
Pols en ademhaling sneller. Warm gevoel. Smaak, reuk en zicht gaan achteruit. Eetlust neemt toe en men moet vaker plassen.
Aangeschoten - tipsy
Stemming en gedrag veranderen duidelijk. Zelfoverschatting Geheugen, reactiesnelheid en coördinatie verminderen en het beoordelen van situaties gaat moeilijker. Tunnelvisie.
Zat - dronken
Eerder genoemde effecten versterken. Overdreven emotioneel en zelfkritiek verdwijnt. Rood opgezwollen gezicht en vergrote pupillen. Misselijkheid en braken.
Laveloos
Zintuigen verdoven en warrig en afwezig; wat men hoort en ziet dringt nauwelijks door.
Knock-out
Ademhaling en polsslag vertragen zo sterk dat men in coma kan raken en zelfs doodgaan: de ademhaling stopt of men krijgt een hartstilstand.
Downers
Alcohol
Risico’s langdurig gebruik:• depressie• angststoornissen• psychosen• Korsakov• levercirrose• Hartaandoeningen• verhoogde bloeddruk• Overgewicht• kanker• beroerte
Downers
Alcohol: medicatie
Aversiemiddelen (bijv. Antabus, Refusal)Zuchtremmers (Revia (Naltrexon), Campral)
Downers
Heroïne
• Gemaakt uit opium• Versneden met paracetamol en/of
caffeïne gebruikt• Spuiten of chinezen
- Heroïnegebruik lijkt na jarenlange lichte daling gestabiliseerd. Onder cliënten zijn weinig mensen jonger dan 30 jaar.
Downers
Heroïne: Effecten
PijnstillendHartslag omlaagAdemhaling omlaagVersuffingVernauwde pupillenVerlaagde darmwerkingVerminderd libido
Gelukzalig gevoel (rush)Verdriet, pijn en angst verdwijnenDromerigheid en onverschilligheid
Downers
Heroïne
Risico’s bij langdurig gebruik:• Overdosis en ademstilstand• Infecties• Obstipatie• Effecten van ongezonde leefwijze:
ondervoeding, ziektes
Je zit er niet na één keer al aan vast, tolerantie treedt wel snel op
Downers
Opiaten; behandeling
• Methadonbij afkickenals vervangingsbehandeling
• Afkicken onder narcose (icm Naltrexon)• Afkicken met ondersteuning
• Spuiten ruilen• Gebruiksruimten• Medisch voorgeschreven heroïne
Downers
Kalmering- en/of slaapmedicatie• Ouderen (65+) oververtegenwoordigd• Hulpvraag stijgt, maar blijft klein aandeel uitmaken
Risico’s langdurig gebruik• Geestelijke afhankelijkheid• Tolerantie• Verandering persoonlijkheid• Gevaarlijke situaties
Downers
Kalmering- en/of slaapmedicatie• Ontspanning• Beter (in)slapen• Nervositeit, angst, zenuwen worden minder• Sufheid• Onverschilligheid• Zelfoverschatting• Concentratie- en reactievermogen nemen af• Hoofdpijn• Vermoeidheid• Katterig, leeg• Duizelig• Somber• Verminderd libido
Downers
Cannabis: effectenWiet (marihuana): gedroogde bloemtoppenHasj: samengeperst harsHasjolieBhang: gestampte bladeren
Roken: pijp, waterpijp, stikkie, jointDrinken: thee, Bhang lassieEten: cake, chocolaVerdampen
Downers
Cannabis• Tussen 2007 en 2011 is gebruik stabiel• Gebruik onder NL volwassenen valt samen met EU• Gebruik onder 15-16 jarigen in NL is twee keer hoger dan
EU
• Werkzame stof is voornamelijk THC• THC-gehalte is sinds 2004 niet verder gestegen (in 2005
licht gedaald, nu stabiel)
Downers
Cannabis: effectenRode ogenVersnelde hartslagWarme/koude handen/voetenDroge mondSlappe spieren
VreetkickLachkickSlaperigheidVersterkte stemmingIntensere beleving kleuren en muziekVerandering beleving ruimte en tijdVerhoogde fantasieStoornis van het korte-termijngeheugen (reversibel)
Downers
GHB• Vloeistof of poeder• Zelf te maken met o.a. gootsteenontstopper
• Erg moeilijk te doseren
• Laatste jaren heeft gebruik van GHB zich wat verlegd van uitgaande jeugd in de Randstad naar jongeren op het platteland die het ook buiten het uitgaansleven consumeren
Downers
GHB: effecten• Seksueel stimulerend• Misselijkheid• Duizeligheid• Slappe spieren• Stuiptrekkingen• Slaperigheid en bewusteloosheid
• Ontspannen gevoeld (alcoholachtige roes)• Tijdelijk geheugenverlies
• Werkt na 5-30 minuten, duurt ongeveer 3 uur
Downers
GHB: risico’s• Bewustzijnsverlies• Kwetsbaarheid• Afhankelijkheid• Mogelijk hersenschade
Uppers
Amfetaminen• Speed, pep• Meestal poeder, soms pil
• Wordt meestal gesnoven of geslikt• Kan ook worden gespoten
• Rechtsdraaiende dexamfetamine bij therapieresistente ADHD
Uppers
Amfetaminen: effecten• Toename energie en alertheid• Toename zelfvertrouwen• Onderdrukt vermoeidheid• Onderdrukt eetlust• Verhoogt hartslag en bloeddruk• Vlotter praten• Motorische onrust• Verwijde pupillen• Droge mond
• Houdt ongeveer 4 tot 8 uur aan
Uppers
Amfetaminen: risico’s• Hart- en vaatziekten, hartritmestoornissen• Kater: slapeloosheid, depressieve gevoelens• Uitputting• Schade aan tanden• Schade aan neus• Hersenschade• Oververhitting
Uppers
Cocaïne• Wit poeder (cocaïnehydrochloride)• Cocabladeren in Zuid-Amerika• Poeder opgelost in natriumbicarbonaat of
ammonia: base, crack, schone coke, wit, rock
• Snuiven• Injecteren (opgelost in water)• Basen (roken met een pijpje)• Chinezen (inhaleren van rook na verhitting)• Roken
• Lichamelijk niet snel verslavend• Over de jaren is het gehalte cocaïne in cocaïnepoeders licht
gedaald terwijl de prijs de laatste jaren is gestegen
Uppers
Cocaïne: effecten• Verminderde eetlust• Energie neemt toe• Seksueel stimulerend• Ademhaling, hartslag en bloeddruk gaan
omhoog• Tijdelijke toename spierkracht en
uithoudingsvermogen• Lichaamstemperatuur gaat omhoog• Laxerend
• Opgewekte, euforische stemming• Heldere gedachtengang• Zelfverzekerdheid• Agressiviteit
Uppers
Cocaïne: risico’s• Crash na gebruik (depressieve gevoelens)• Leegheid, katterigheid
• Risico voor mensen met zwak hart• Overmoed, irritatie, agressiviteit• Beschadigde neus• Uitputting• Waanvoorstellingen• Verminderde eetlust
• Roken van crack: aantasting van de longen
Uppers
XTC• Werkzame stof: MDMA• Dosis MDMA verschilt• Pillen, capsules en poeders
• Partydrug
• Vrijwel niet lichamelijk verslavend, na veelvuldig gebruik wel wat tolerantie
- Gehalte MDMA in XTC-pillen is tussen 2009 en 2011 fors gestegen
- In 2009 waren er twee keer zoveel XTC- als amfetamine-gebruikers
Uppers
XTC: effecten• Stimulerend• Bewustzijnsveranderend• Empathisch
• Verwijde pupillen• Verhoogde hartslag en lichaamstemperatuur• Stijf gevoel in de kaken• Verlies van eetlust• Droge mond, droge keel• Misselijkheid, coordinatieproblemen paniek
Uppers
XTC: risico’s• Crash na gebruik• Hersenbeschadiging• Geheugen- en concentratieproblemen• Angsten, psychoses• Schade aan nieren en lever
Uppers
Khat• Qat, quat, chat, catha, tschat, miraa• Twijgjes• Werkzame stof: cathinon
• Ligt qua sterkte tussen cafeïne en amfetamine
• Thee van gedroogde bladeren• Kauwen van verse bladeren
• Jemen, Ethiopië, Somalië, Djibouti
Uppers
Khat: effecten• Toename energie en alertheid• Milde euforie en opwinding• Toenemende zin om te praten (qat-sessies)• Onderdrukt honger en vermoeidheid• Verhoogt bloeddruk en hartslag licht• Droge mond
Uppers
Khat: risico’s• Hartklachten• Slapeloosheid en ondervoeding• Maag- en darmklachten
• Depressieve gevoelend en stemmingswisselingen• Psychotische reacties en hallucinaties
Trippers
Paddo’s• Populaire naam voor paddestoelen die
bewustzijn beïnvloeden• Werkzame stoffen: psilocybine en psilocine
• Thee• Eten
Trippers
Paddo’s: effecten• Ontspannen spieren• Lacherig gevoel• Kil, koud, rillingen• Hoofdpijn• Gevoelige maag, misselijkheid• Dorst
• Ontspannen, opgeruimd gevoel• Welbehagen• Creatieve invallen en gedachtesprongen• Aanscherping van zintuigen• Anders beleven van tijd, ruimte, kleuren,
geluid• Onrust, angst, verwarring
Trippers
Paddo’s: risico’s• Bad trip: verwarring, onrust, irritatie, angst,
hallucinaties, achtervolgingswaan, depressie, angst er nooit meer uit te komen
• Lastig te doseren• Flashbacks• Giftig?• Verkeer
• Lichamelijk en geestelijk niet verslavend
Trippers
LSD• Papertrips• Kleine tabletjes• Gelatinevierkantjes
• Visuele hallucinaties• Gevoelens worden versterkt• Vervormen beleving van tijd en ruimte• Wijde pupillen• Misselijkheid
• Houdt 8-12 uur aan
Trippers
LSD: risico’s• Bad trip, flippen• Flashbacks• Aangetast beoordelingsvermogen
• Niet of nauwelijks verslaving
Trippers
Ketamine• Narcosemiddel bij diergeneeskundige
operaties en in ambulances bij behandeling van pijn
• Meestal als poeder, soms vloeistof
• Snuiven of injecteren
Trippers
Ketamine: effecten• Misselijkheid• Verminderde coordinatie• Versnelde hartslag• Verwijde luchtwegen• Speekseltoename
• Alcoholachtig, dromerig effect• Hallucinaties• Desoriëntatie• Dissociatie
Trippers
Ketamine: risico’s• Pijn wordt niet gevoeld verwondingen• Overgeven• Coma• Bad trip• Geheugenproblemen• Psychosen
• Geestelijke afhankelijk en tolerantie
Trends in gebruik
- Steeds lagere begin leeftijd (en langere doorloop)
- Toenemend aantal genotmiddelen in de handel
- Poly-middelen gebruik stijgt
- Stijging binge gebruik
- Nieuwe verslavingen (GHB) worden beperkt zichtbaar
BRON:Trimbos 2007
Is verslaving een keuze?
Lezing Els Noorlander
Biopsychosociaal model
Biologische factoren- lichaam -
Psychologische factoren - geest -
Sociale factoren – omgeving -
Kwetsbaarheid
Lichamelijke ziekten – bijv hartklachten -
Langdurige stress
Ingrijpende levensgebeurtenissen
psychische ziekten – bv verslaving, psychose, angst -
PersoonlijkheidKaraktertrekke
nEigenschappen
AanlegErfelijkheidZiektenMedicijnenAlcohol,drugs
GezinVriendenWonenWerk
Risico op verslaving
Persoon
• Erfelijkheid• Omgaan met problemen• Psychische gesteldheid• Persoonlijkheidskenmerken
Omgeving
• Opvoeding• Werk• Woonomgeving• Cultuur• Sociaal netwerk
Middel
• Geestelijke afhankelijkheid • Lichamelijk afhankelijkheid
Redenen en motieven van gebruik
redenen om te beginnen
redenen om er mee door te gaan
omgevingsfactoren
persoonlijke factoren
• nieuwsgierigheid• erbij willen horen• positieve houding drugsgebruik
• ontspanning• gezelligheid• roes
• zonder drugs niet meer kunnen ontspannen• zonder drugs niet meer kunnen slapen• lekkerder in mijn vel• zelfmedicatie
positieve redenen negatieve redenen
RISICO
middel factoren
Fasen van gebruik
Experimenteren
Sociaal gebruik
Probleem gebruik
Verslaving
Verslaving
- Misbruik van middel in combinatie met verslavingskenmerken
- Lichamelijke afhankelijkheid- Controleverlies- Gewenning- Onthoudingsverschijnselen
- Geestelijke afhankelijkheid- Craving/zucht- Verslavingsgedrag
Essentie van verslaving
- Dwangmatig zoeken en gebruiken van een middel
- Controleverlies over de hoeveelheid en/of de frequentie van gebruik
- Onthoudingsverschijnselen als men niet gebruikt
Verslaving
Verslaving is een ziekte, een complex en progressief psychiatrisch syndroom leidend tot verlies van autonomie op het gebied van emotie, denken en handelen.
Afhankelijk van de gebruikte middelen, heeft het tevens een voortschrijdende aantasting van de algemene gezondheidstoestand tot gevolg.
Bron:Van de Wetering en Czyzewski, 2001
Classificatie DSM-IV
MISBRUIK AFHANKELIJKHEID
Herhaaldelijk gebruik met sociaal disfunctioneren
Tolerantie
Herhaaldelijk gebruik met risicovolle situaties
Onthoudingsverschijnselen
Voortzetting van gebruik ondanks negatieve effecten
Controleverlies
Gevolgen van chronisch gebruik
Gevolgen van chronisch gebruik
Wat is dubbele diagnose?
Dubbele diagnose
- Tegelijkertijd voorkomen van een ernstige psychiatrische stoornis(sen) en middelenmisbruik of afhankelijkheid
- Middelengebruik beïnvloedt de psychiatrische stoornis negatief
- Mate van maatschappelijk disfunctioneren
Prevalentie Dubbele Diagnose
Hoe vaak komt DD problematiek voor?
% Nederlandse bevolking? = 19%
% binnen GGZ?= 40-60%
% binnen verslavingszorg?= 60-80%
% binnen dak- en thuislozen?= 70-80%
Prevalentie Dubbele Diagnose
Prevalentie DD binnen GGZ
Bipolaire stoornis 52%
Schizofrenie 50%
Depressie 40%
Angststoornis 35%
Antisociale pers. 80% (?!)
Schizofrenie
0.0%
25.0%
50.0%
75.0%
100.0%Schizofrenie
Algemene bevolk-ing
Veel voorkomende combinaties
Schizofrenie
+
cannabis
Schizofrenie+
alcohol
Depressie +
alcohol
Depressie
+
cocaïne/crack
ADHD +
cocaïne/crack en/of alcohol
BPS
+ polydruggebruik (binge-gebruik)
Angststoornissen
+
alcohol/benzo's
Bipolaire stoornissen
+
polydruggebruik
PTSS
+
heroine/benzo's
Psychiatrie en drugs
- Enorme samenhang!!- DD cliënt gevoelig voor geringe hoeveelheden- Verschillende functies middelengebruik- Middelengebruik verergert psychiatrische symptomen- Psychiatrische symptomen en psychofarmaca leiden tot middelenmisbruik (o.a. dopamine)- Middelen verminderen effect psychofarmaca
Gevolgen DD
Dubbele Diagnose: Meer + ernstiger symptomen dan bij enkelvoudige psychiatrische stoornis
- Therapie/medicatie ontrouw- Vroegtijdige uitval uit behandeling- Verhoogd risico op terugval- Somatische problemen - Maatschappelijke problemen- Verlies belangrijke sociale contacten
Relatie psychiatrie - verslaving
Comorbiditeitsmodellen:
- primaire – secundaire relatie
- reciproke relatie
- geïntegreerd model
Relatie psychiatrie - verslaving
Primaire – secundaire relatie:
psychiatrie Middelenafhankelijkheid
middelenafhankelijkheid psychiatrie
Reciproke relatie:
middelenafhankelijkheid
psychiatrie
Relatie psychiatrie - verslaving
Behandelaanbod
lineair
parallel
geïntegreerd
Lineaire behandeling
psychiatrie
psychiatrie
verslaving
verslaving
Parallele behandeling
psychiatrie
verslaving
Geïntegreerde behandeling
psychiatrie&
verslaving
Visie op dubbele diagnose
- Dubbele diagnose is eerder regel dan uitzondering
- Het gaat om chronische, biopsychosociaal bepaalde stoornissen
- Beide stoornissen zijn primair
- Geïntegreerde behandeling werkt beter dan parallel of lineair (Drake & Mueser, 2003; Graham, 2004)
IDDT
IDDT filosofie
- Geïntegreerde behandeling vanuit één DD deskundig
multidisciplinair team
- Motivatie voor behandeling hoeft niet op voorhand
aanwezig te zijn
- Terugval is een educatief middel
- Vertrouwen, begrip en educatie
- Hoop en perspectief bieden
- Gecontroleerd gebruik van middelen is acceptabel
- Interventies sluiten aan op motivatiefase cliënt
En verder…
- ‘moderne’ verslavingen:Seks, Internet en shopverslaving
- Comazuipen bij jongeren
- Film: hoe werkt het ‘verslaafde’ brein
Seksverslaving
02:02 16:5630:52
Kenmerken
- Geen DSM-IV classificatie seksverslaving
- Wel seksuele stoornissen in DSM-IV
- Controleverlies
- Spanning en angstreducerend
Gevolgen
- Depressie- Relatieproblemen- Financiële en werkproblemen- Problemen met justitie- Combi met andere
verslavingen- Suiciderisico!!
Oorzaken
- Coping voor angst, eenzaamheid, laag zelfbeeld, pesten, er niet bij horen
- In jeugd ervaren trauma’s
- Hechtingsproblematiek
- Biologisch: verstoring serotonine / dopamine
- ?
Omvang en behandeling
- VS: 6%
- NL 1 miljoen?
- 33% vrouw en 66% man
- Nauwelijks herkend / taboe
- Behandeling:- Onderliggende oorzaak? - Individuele Cognitieve Gedragstherapie
Gameverslaving
Gameverslaving
- Geen DSM- IV- Verlies van controle over het gebruik
- Langer en vaker dan voorgenomen
- Steeds belangrijker plaats in het leven
- Negatieve effecten; huishouden, studie, werk, sociale contacten, isolement
- Stemmingsverbetering tijdens gebruik
- Onrust, agitatie bij geen gebruik
07:25 21:3036:10
Wat maakt games/www verleidelijk?
- Werkt op beloningssysteem
- Makkelijk toegankelijk
- Relatief goedkoop
- Anoniem
- Voldoet aan behoeften: sociaal contact, erkenning, controle, status, prestige, gevoel van competentie
- Vluchten in virtuele wereld
- Copingsstrategie voor omgaan met problemen
Omvang internetaansluitingen NL
- 1993: NL start internettoegang particulieren
- 1996: <5% van de NL huishoudens internet
- 2005: 78% van de NL huishoudens internet
- 2011: 94% van de NL huishoudens internet
- Wereldwijd 19% (1,2 miljard mensen)
- Top 5: VS, NL, Canada, Hongkong, Scandinavië
Omvang internetgebruik NL
Percentage dagelijks gebruik van internet 2007:
12-25 jaar: 86%25-45 jaar: 80%45-65 jaar: 75%65-75 jaar: 61%
Bron: Comscore, 2007
Omvang internetverslaving?
- Canada < 1%
- Hongkong 37,9%
- Australië- 27,9% licht verslaafd- 4% ernstig verslaafd
- NL ? 2008: 3,8% 30.000 jongeren? (12-18)
Shopverslaving
Kenmerken
- Impuls om te shoppen is niet te onderdrukken
- Hunkering/craving spanning loopt op shoppen spanning daalt
- Ondanks negatieve gevolgen niet kunnen stoppen met shoppen
- Gaat om rush van het kopen, niet om hebben
- Onrust, spanning als men niet kan shoppen
11:3826:1540:13
Oorzaken
- Emotionele uitlokkingen
- Laag zelfbeeld, leegte opvullen, gevoel grip op het leven te verliezen, spanningen
- Uitlokkers: aanbod, welvaart, reclame, gemak van betaling, cultuurgebonden?
- Relatie met tekort aan serotonine, dwangstoornis
- Comorbide stoornissen:- Stemmingsstoornissen, alcohol/drugs verslaving,
angststoornissen, persoonlijkheidsstoornissen
Omvang en behandeling
- VS: 2-8% van de bevolking
- NL? tussen 320.000-1,3 miljoen
- 30% mannen en 70% vrouwen
- Behandeling: - Onderliggende oorzaak?- Cognitieve gedragstherapie- Stemmingstabilisatoren
Bron:Black 2001
Comazuipen bij jongeren
Omvang: aantal ziekenhuisopnames
- 2007: 297
- 2008: 337
- 2009: 500
- 2010: 684
- 2011: 762- Kinderen worden jonger, promillages
hoger, duur coma’s langer
Bron: Nederlands Signaleringscentrum Kindergeneeskunde
Gevolgen comazuipen
- Blijvende hersenbeschadiging na 1x bingen
- IQ daalt
- Afname lerend vermogen
- Moeite om emoties te uiten
- Stoornissen in lange termijn geheugen
- Hoog risico op comorbide stoornissen verslaving, depressie, lichamelijke stoornissen
Behandeling
- Preventie!
- Voorlichting kinderen, ouders scholen
- Adequate behandeling (acuut)
- Alcoholpoli’s
- Langdurige nazorg?
Weetjes & wietjes quiz