GGeçti¤imiz ay›n en çok konuflu-lan konusu hiç flüphesiz tele-komünikasyon sektörü oldu.2007 y›l›nda ertelenen 3G iha-lesi y›l içinde tamamlanabilmiflve her üç operatör de lisansla-r›n› alm›fllard›. 30 Temmuz isebu lisanslar ile müflterilere hiz-met verilmeye bafllanan tariholarak herkesi heyecanland›rd›.Her mecrada 3G ilanlar› gör-dük, Avea, Vodafone ve Turk-cell baz› restoranlardaki kahvebardaklar› dahil hemen her ye-re 3G yazd›lar. Gazete, dergisayfalar›, televizyon reklamlar›,sinema reklamlar›, d›fl mekangiydirmeleri, reklam panolar›,otobüs duraklar›, radyolar…Her yerde 3G yank›land›.

Öyle ki art›k 3G sanki kendidal›nda bir kahramana, hayali-mizdeki her fleyi bize verebile-cek cep telefonunun içindekicine dönüfltü. Sa¤l›k problem-lerimizin derman› 3G’de, sosyalhayat›m›z›n tad› tuzu 3G’de, ifl hayat›m›zdaki problemlerinçözümü 3G’de. Bu sayede milyonlarca yeni abone cindenkendi dileklerini dilemek içinhemen abone olmaya kofltular.Bu duruma Türkiye’de bulu-nan UMTS Forum’um yönetici-leri de flafl›rd›lar, öyle ki “‹ngiltere’de insanlar 3G’yi asla duymad›lar, Türkiye’de

neden böyle bir tan›t›m var,biz de tam anlamad›k ama herpazar›n kendi dinamikleri var-d›r” dediler.

3G için, hele ki bu teknolojiningeldi¤i 121. ülke iken, Fas2006 y›l›ndan beri 3G kullan›-yorken, zil tak›p oynamak bi-raz abart›ya kaçt› sanki. Türki-ye her zaman dinamik olmas›,teknolojiye olan yatk›nl›¤› ileövünürken ileri ülkelerde4G’nin uygulanmay› bafllad›¤›bu günlerde 3G için bu kadarsevinmek, geçmifl bir teknoloji-yi bu kadar gürültü ile karfl›la-mak övündü¤ümüz her fley ileçeliflen bir durum yaratt›.

Gerçekten de 3G ile ilgili buobsesyonu anlamak çok zor.Çünkü burada önemli olan3,4,5 G de¤il. Mobil geniflbantteknolojisinin kullan›lmayabafllanmas›. Mobil geniflbantTürk Telekom ve Avea’n›n 3Gile Wi-Fi yak›nsamas›ndan do-¤an servisler vermesine Turk-cell’in iflitme engelli vatandafl-lar›m›za görüntülü olarakmüflteri hizmeti sa¤layan ça¤r›merkezi teknoloji gelifltirmesi-ne olanak sa¤l›yor. Hiç flüphe-siz bunlar ola¤anüstü hizmet-ler ve kesinlikle hem sosyalhem de ekonomik getirisi ola-cak konular.

Ancak bunca tan›t›ma ra¤menhalk›n ö¤renebildi¤i görüntülükonuflma, maç seyretme ve ucuzolan tarifelerin d›fl›na ç›kmad›.Bunun bafll›ca sebebi 3G içinoperatörlerin ödeyece¤i 5 milyardolara varacak lisans ve yat›r›mbedelidir. Çok do¤al olarak tümoperatörler bir an önce en yük-sek say›da aboneye ulafl›p 4Gihalesinden önce olabildi¤incekar etmek için çabal›yorlar.

Bu da bizi geliflmifl ülkelerin 5y›l gerisine itiyor. Düflünün bu5 milyar dolar› flirketler Ar-Geiçin ay›rabilselerdi dünyan›nen ileri yaz›l›mlar›n› üretemez-ler miydi? Türkiye birden tele-komünikasyon yaz›l›m ve uy-gulamalar›nda dünya y›ld›z› ol-maz m›yd›?

Bunun yerine hükümet lisansbedelinden alaca¤› milyon do-larlar›n hesab›n› yaparak Tür-kiye’ye zaman kaybettirdi. Hal-buki çok rahatl›kla ihaleyi ge-niflbant ihalesi olarak konum-lay›p isteyene 4G isteyene Wi-Max a¤› kurma olana¤› versey-di, flirketler de kendi olanak vestratejileri do¤rultusunda eniyi teknoloji seçip desteklese-lerdi böylece tam anlam›yla re-kabetçi ve teknolojik ilerlemeyedayal› bir sektör yaratmayakatk› sa¤lasalard›…

3G ile ilgili obsesyonuanlamak zor

e d i t ö r d e n

Ersu Ablak

Türkiye Bilişim Vakfı Adına İmtiyaz Sahibi

Faruk Eczacıbaşıfaruk.eczacibasi@bilgicagi.com

Genel Yayın YönetmeniCem Tecimen

cem.tecimen@bilgicagi.comSorumlu Yazı İşleri Müdürü

Ersu Ablak ersu.ablak@bilgicagi.comYayın Koordinatörü

Nida Öğütveren nida.ogutveren@konakmedya.comYayın Editörü

Gülizar Büyükkara gulizar.buyukkara@konakmedya.comYayın ve Danışma Kurulu

Leyla Arsan, Edip Emil Öymen, Behçet EnvarlıCemil Arıkan, Kemal CılızHaber Merkezi Sorumlusu

Demet Şeker AkgüneşYönetim

Türkiye Bilişim VakfıHalk Sokak No: 35 Golden Plaza

F Blok, Kat: 2 Daire: 6 SahrayıceditKadıköy / İstanbul

Tel: 0216 467 04 99 – 216 467 08 45Faks: 216 360 33 56

Epostainfo@tbv.org.trİletişim Adresi

Konak Bilişim Teknolojileri veKültürel Ürünler Tic. A.Ş.

Abbasağa Mah. Yıldız Cd. No: 21Beşiktaş / İstanbul Tel:

0212 236 23 10www.bilgicagi.com

Grafik TasarımEmre Alptekin

FotoğrafMuhsin Ergün, Barış Hasan Bedir

Reklam RezervasyonBurçin Yıkılmaz burcin.yikilmaz@konakmedya.com

Gökşen Kılıç goksen.kilic@konakmedya.comTel: 0212 236 23 10

BaskıSCALA, Basım, Yayım, Tanıtım San. ve Tic. Ltd. Şti.

Tel: 0212 281 62 00 Faks: 0212 269 07 34

Aylık süreli yayın olup ücretsiz dağıtılmaktadır.

www.konakmedya.com

Bilgi Çağı dergisinin içeriği ve tasarımı Konak Bilişim Teknolojileri Kültürel Ürünler ve Medya Tanıtım Hizmetleri A.Ş.

tarafından hazırlanmakta olup Basın Kanunu ve Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’ndan kaynaklanan tüm hakları

Konak Bilişim Teknolojileri Kültürel Ürünler ve Medya TanıtımHizmetleri A.Ş.’ye aittir. Dergi içeriğinde yer alan yazılar,fotoğraflar ve görsel tasarım Konak Bilişim Teknolojileri

Kültürel Ürünler ve Medya Tanıtım Hizmetleri A.Ş.’nin yazılı izni olmadan kısmen veya tamamen kullanılmaz.

1 Editörden

4 Makro Bak›fl

6 Ay›n Sorusu

8 Dünyadan Haberler

1 0 Türkiye’den Haberler

1 2 Röportaj / Ulaflt›rma Bakan› Binali Y›ld›r›m

1 8 D o s y a / Telekomünikasyonda inovasyon h›z› yavafl

2 4 Röportaj / Serbest Telekomünikasyon ‹flletmecileri Derne¤i

(TELKODER) Yönetim Kurulu Baflkan Vekili Tanju Erkoç

2 8 U‹G’den Notlar / Biliflimde at›l›m için eylem plan›

3 2 Baflar› Öyküsü / Küçük ba¤›fllarla büyük projeler

3 4 Ne yap›yoruz, Ne yapmal›y›z / Telekomünikasyondaki

potansiyelimizi kullanam›yoruz

3 8 Makale / 3G, teknolojik yak›nsama, hukuki sorunlar ve ilkeler

4 2 Mercek / Telekomda Türkiye’den inovasyon örnekleri

4 6 Röportaj / Türkiye Biliflim Derne¤i (TBD) Baflkan› Turhan Mentefl

4 8 Makale / ‹novasyon ve telekom: Yeni bir “fiöhretler Salonu”

5 2 Bak›fl Aç›s› / Büyük resim

5 8 Perspektif / Bilgi Toplumu’nun lokomotifi olarak

t e l e k o m ü n i k a s y o n

6 2 F › r s a t l a r

Ana sponsorlar

i ç i n d e k i l e r

C

Türkiye, A¤ustos 2009’da 3G teknolojisine de geçti. Tüm dünyada bu teknolojiye geçen ülkeler s›ralamas›nda 121. durumday›z. Benim çocuklu¤umda “dünyada 82.5 ülke var” diye bir tekerleme vard›... Anlafl›lansay› biraz daha artm›fl... fiaka bir yana, rekabet ortam›nda, teknolojigelifltirme ve uygulamalar›na uyum gibi konularda biraz da listelerin öns›ralar›nda olmak gerçekten bu kadar güç müdür?

Makro Bak›fl

Cep telefonunun, sadece cebe s›¤an seyyar(mobil) bir telefon olmad›¤›, baflka ifllere deyarad›¤›, 11 Eylül 2001 sald›r›s› s›ras›nda vesonras›nda görüldü. O gün binlerce kifli, olay›cep telefonlar›n›n videolar›na ve kameralar›nakaydetti. Bunlar› birbirleriyle paylaflt›. Ortadahenüz Facebook, Flickr, YouTube yoktu amae-posta vard›. Binlerce kifli aras›nda e-posta-lar gitti geldi. 9/11 facias›, örgütlü resmi ha-ber mecralar›na (medium) girmeden, gayrires-mi ve örgütsüz bir “vatandafl gazetecili¤i”mecras›nda dolaflt›. Vatandafl, olay yerinden“yay›na”, örgütlü resmi mecralardan öncebafllam›fl oldu.

9/11 olay yeri yak›n›ndaki New York Üniver-sitesi Gazetecilik Okulu ö¤rencileri ve hocala-r›, ellerinde telefon, sokak sokak dolaflarak ogünü kaydettiler. Olaydan sadece bir ay son-ra bu görsel ve iflitsel kay›tlar› hem e-kitaphem bask› kitap olarak yay›nlad›lar. Tarihteilk kez, böylesine büyük bir terör olay› s›ra-s›nda neyin nas›l yafland›¤›, bunca çok kay-nak taraf›ndan görsel, iflitsel ve sözel kayda

geçirilmifl oldu. 9/11, cep telefonunun, sade-ce telefon olmad›¤›n›, çoklu ortam içeren yep-yeni bir iletiflim arac› oldu¤unu dünya alemegösteren bir milatt›r.

Daha sonraki terör ve do¤a (Güney Asya Tsu-namisi, 2004) olaylar›nda da cep telefonu, bukez daha geliflkin teknolojisiyle yine örgütlüresmi haber mecralar›ndan önce yapt›¤› ka-y›tlar› dünyaya yayd›. Londra’da 7 Temmuz2005 terör olaylar›nda yerin alt›nda metrolar-da mahsur kalanlar›, dünya, yolcular›n d›fla-r›ya gönderdikleri e-postalara ekli foto¤raf vevideolardan izledi. Bu yeni iletiflim biçimin-den etkilenen geleneksel haber mecralar›, ça-reyi, sitelerinde “vatandafl gazetecili¤i” köflele-ri açmakta buldular. BBC ve CNN, o gün bu-gündür izleyicilerinden “gördükleri ilginç re-sim ve videolar› paylaflmalar›n›” istiyor.

Cep telefonu, 1980’lerde otomobile tak›l› han-tal bir kutuyken 2009 A¤ustos itibariyle in-ternete ba¤lanan, e-posta al›p veren, MP3kullanarak müzik çalan, radyo dinleyen, tv

Dünya, cebe girdi

4

Faruk Eczac›bafl›

izleyen, GPS ve oyun özelli¤iyle birlikte dahabir çok özellik bar›nd›ran “çok amaçl› bir ile-tiflim arac›”na dönüflmüfl durumda. O kadarki, bunlar›n havada, uçaklarda da kullan›l-maya bafllanmas› tart›fl›l›yor. Yerde ise, hava-yolu flirketleri, yolcular›na uçufllar›yla ilgilibir çok bilgiyi art›k cep telefonuyla veriyor.Halen en yayg›n kullan›lan›, bileti telefondanödeme ve elektronik bilet numaras› iletimi.Baflka pazarlama yöntemleri de s›rada.

Çeflitli markalar›n k›yas›ya rekabet etti¤i mo-bil telefon piyasas›nda tüketici, bu araçlarlaen çok ne yap›yor diye araflt›r›lm›fl. Haziran2009 verilerine göre dünya çap›nda yüzde 80gibi yüksek bir oranla en çok kullan›lan özel-li¤i, telefonla ‹nternete ba¤lanmak oldu¤usaptanm›fl. ( 1 ) Anket sonuçlar›; foto¤raf çek-mek ve paylaflmak, eposta kullan›m›, mü-

zik/radyo dinlemek, GPS ve/ya Bluetoothözelli¤inden yararlanmak, d›fl bellek (flashdisc-USB) kullanmak, oyun oynamak diye s›-ralan›yor. Bu arada, “telefon” olarak da kulla-n›l›yor elbette!

Bütün bu ileri teknoloji, boyutlar› sürekliufalan bu araçlara nas›l s›¤›yor? Sorunun tekyan›t› var: Ar-Ge ve inovasyonla...

Biliflim flirketlerinin ald›¤› patentler Ar-Ge veinovasyon çal›flmalar›n›n göstergesidir. Bupatentlerin ne kadar›n›n cep telefonu gelifltir-

meyle ilgili oldu¤u belirtilmiyorsa da, patentsay›lar› bir fikir verebilir: Yar›-iletken ve çok-lu ortam üretim piyasas›nda 2008’de (sadeceABD’de) verilen patent say›s› 8 bin 800 ka-dar. ( 2 )

Bugün vard›¤›m›z ve yar›nlarda varaca¤›m›znoktalar›n yol haritas›n› asl›nda daha1970’lerde görenler vard›. MIT Media Lab ku-rucusu Nicholas Negroponte tam 30 y›l önce1979’da “convergence” (Türkçe önerilen: Kesi-flim, yöndeflim) kavram›n› ortaya att›¤›ndadaha Apple Macintosh icat edilmemiflti. DahaMicrosoft yoktu. Daha telefon, otomobillerebile girmemiflti.

Negroponte, “convergence” derken flunu kas-tediyordu: Her türlü görsel yay›nc›l›k ve sine-ma, bilgisayar sanayii, tüm bas›n-yay›n za-

man içinde ortak bir zeminde toplanacak vebir araya gelecek. ( 3 )

30 y›l öncenin öngörüsü bugün gerçek oldu. VeTürkiye, A¤ustos 2009’da 3G teknolojisine degeçti. Tüm dünyada bu teknolojiye geçen ülke-ler s›ralamas›nda 121. durumday›z. Benim ço-cuklu¤umda “dünyada 82.5 ülke var” diye birtekerleme vard›... Anlafl›lan say› biraz dahaartm›fl... fiaka bir yana, rekabet ortam›nda,teknoloji gelifltirme ve uygulamalar›na uyumgibi konularda biraz da listelerin ön s›ralar›ndaolmak gerçekten bu kadar güç müdür?

5

Cep telefonu, 1980’lerde otomobile tak›l› hantal bir kutuyken 2009 A¤ustos itibariyleinternete ba¤lanan, e-posta al›p veren, MP3 kullanarak müzik çalan, radyodinleyen, tv izleyen, GPS ve oyun özelli¤iyle birlikte daha bir çok özellik bar›nd›ran“çok amaçl› bir iletiflim arac›”na dönüflmüfl durumda. O kadar ki, bunlar›n havada,uçaklarda da kullan›lmaya bafllanmas› tart›fl›l›yor. Yerde ise, havayolu flirketleri,yolcular›na uçufllar›yla ilgili bir çok bilgiyi art›k cep telefonuyla veriyor. Halen enyayg›n kullan›lan›, bileti telefondan ödeme ve elektronik bilet numaras› iletimi.Baflka pazarlama yöntemleri de s›rada.

K a y n a k ç a1: Smartphone satisfaction numbers, 15 July 2009. http://www.emarketer.com/Article.aspx?R=1007180&Ntt=Smartphone+satisfaction&No=-1 & x s r c = a r t i c l e _ h e a d _ s i t e s e a r c h x & N = 0 & N t k = b a s i c2: http://www.ificlaims.com/IFIPatents010909.htm3: Stewart Brand, The Media Lab: Inventing the Future at MIT. New York: Viking Penguin, 1987, p.11

Telekomünikasyon sektöründe üretimyapan kendi ölçeklerinde Türkiye'ninen büyük firmalar›ndan birinin CE-O’sunun söylemifl oldu¤u bir laf, yak-lafl›k 3 y›ld›r kulaklar›mda. "Biz yeniteknolojileri, ancak dünya pazarlar›n-da denendikten sonra Türkiye'ye geti-rebiliyoruz, çünkü yeni teknolojileriüretebilmek ve devam›n› sa¤layabil-mek için yeterli sermaye gücümüzyok". Asl›nda ülkemizin gerçekleriniyukar›daki cümle ile özetlemek müm-kün. Konunun derinli¤ine inecek olur-sak, k›saca özetleyelim. Örne¤in 3G;Türkiye bu teknolojiye bundan 5 y›lönce geçebilirdi. Avrupa birli¤i ülkele-rinde çok yüksek bedellerle verilen li-sans ücretleri sebebiyle birçok Avru-pal› operatör, senelerce bu alanda ya-t›r›m yapamay›p abone say›s›n› art›ra-mam›flt›r. Ama izlendi¤i üzere son 1 y›liçinde abone say›s› dünya genelinde449 milyon adete ulafl›p çok ciddi birart›fl göstermifltir. Türkiye bu teknoloji

ile tan›fl›rken 3.5 G ile bu hizmetebafllamas› ve BTK’n›n lisans verirken,Ar-Ge personeli çal›flt›rma zorunlulu-¤u getirmesi, önümüzdeki y›llarda kat-ma de¤erli hizmetler alan›nda ülke-mizden yeni yarat›c› fikirlerin ve firma-lar›n ç›kmas›na sebep olacakt›r. Yeniteknolojilerin kullan›lmaya bafllad›¤›an, kurallar› daha konmadan, ülkele-rin karar koyucular› aç›s›ndan benim-senmifl olmas› çok önemlidir. E¤erteknolojiye, kurallar›n›n konmas› afla-mas›nda ortak olursan›z, bu teknoloji-nin yan›nda yer al›rs›n›z. Maalesef ül-kemiz bu konularda bir tak›m hamle-leri yapmakta geç kalm›flt›r. Buradatoplumun tüm katmanlar›n›n etkisizkalarak bu yeniliklerin ülkemize za-man›nda ulaflmamas› ile ilgili sorum-luluklar› vard›r. Umar›z ki bu dönem-den sonra hep birlikte bu olaylar› sey-retmeyip, gerekli müdahaleleri hemenyapar›z ve ülkemizi bulundu¤u du-rumdan daha iyi flartlara tafl›r›z.

Teknolojiye bafltan sahip olursan›z kurallar› siz koyars›n›z

06

Türkiye olarak telekomünikasyondaki yenilikleri neden geriden takip ediyoruz, bu durumda toplumun ve devletinnas›l bir pay› var?

Tüm Telekomünikasyon ‹fl Adamlar›

Derne¤i (TÜTED) Baflkan› Murat Dikici

Ay›n Sorusu

T

Dünyadan Haberler

Telekomünikasyon dünyas›n›birlefltirecek yeni bir web si-tesi aç›ld›: www.mobileworl-dlive.com. Dünya GSM Birli¤i(GSMA) taraf›ndan aç›lan ye-ni web sitesi sektörü bir ara-ya getirmeyi ve aktörler ara-s›nda önemli bir iletiflim ara-c› olmay› amaçl›yor. SitedeGSMA taraf›ndan düzenlenenDünya Mobil Kongresi, AsyaMobil Kongresi gibi önemlietkinliklerin haberle-rinin yan›nda, teleko-münikasyonu ilgilen-diren her türlü konuyer alacak. Site ayr›caWeb 2.0 imkanlar›n-dan da faydalanarak

videolar ve interaktif ortam-larla kullan›c› dostu bir yap›-ya sahip olacak. Ayr›ca sek-törün ileri gelenleri ile yap›-lan röportajlar hem yaz›l›hem de görsel olarak sitedeilgililerle buluflturulacak. Te-lekomünikasyon sektörünübir araya getirecek siteyiwww.mobileworldlive.com ad-resinden ziyaret etmek müm-kün.

Telekomünikasyon dünyas›n›n yeni sitesi

‹‹nternet kullan›c›lar›n›n say›s›-n›n 2013 y›l›nda 2,2 milyar›bulabilece¤i bildirildi. Forresterflirketinin yapt›¤› araflt›rmada,2008'de 1,5 milyar olan inter-net kullan›c›lar›n›n say›s›n›n,2013'te 2,2 milyar› bulabilece¤ibelirtildi. Araflt›rmac›lardan ZiaDaniell Wigder, dünya genelin-deki ekonomik yavafllamayara¤men hery›l internetk u l l a n › c › l a r ›-n›n say›s›n›nartt›¤›n› söy-ledi. Wigder,kullan›c› sa-y›s›n›n 2013y›l›na kadar

yüzde 45 artmas›n›n beklendi-¤ini ifade etti. Araflt›rmac›lar,2013'te internet kullan›c›lar›n›nyüzde 43'ünün Asya'da, yüzde13 kadar›n›n Kuzey Ameri-ka'da, yüzde 22'sinin Avru-pa'da, yüzde 11'inin Latin Ame-rika'da olaca¤›n› tahmin ediyor.Y›lda yüzde 11'lik art›flla2013'te sadece Çin'de 377 mil-

yon 100 bin in-ternet kullan›c›-s›n›n olaca¤› veÇin'in, 260 mil-yon 500 kullan›-c›n›n bulunaca¤›ABD'nin aç›k araönüne geçece¤iöngörülüyor.

2013’te 2,2 milyar internet kullan›c›s›

8

Günefl’ten bin katbüyük y›ld›z

Frans›z Paris Uzay Çal›flma-lar› Laboratuvar› ve Astrofi-zik Gözlemevi (LESIA) astro-nomlar›n›n fiili'de kuruluAvrupa Astronomik Araflt›r-ma Teflkilat› (ESO) telesko-buyla yapt›klar› gözlemlerde,Orion tak›m y›ld›z›nda Gü-nefl'in 1000 kat› büyüklü-¤ünde ve 100 bin kat› par-lakl›¤›nda oldan Betelgeusey›ld›z› keflfedildi. Günefl Sis-temi'nin büyüklü¤ü kadargaz bulutu ile kapl› olan Be-telgeuse, oldukça genç biry›ld›z; 4,5 milyar yafl›ndakiGünefl'e karfl›l›k sadece bir-kaç milyon yafl›nda.

35 bin y›ll›k müzik Almanya Tue-ningen Üni-v e r s i t e-s i ’ n d e na r k e o l o g l a r ,Hohle Fels Ma-¤aras›’nda ke-mikten yap›lm›fl,35.000 y›ll›k birflüt bul-d u k l a r › n ›ve bununbilinen en eski el yap›m› mü-zik aleti oldu¤unu aç›klad›-lar. 12 parçaya ayr›lm›fl hal-de bulunup araflt›rmac›lartaraf›ndan birlefltirilen flü-tün, 22 cm uzunlu¤unda, 5delikli ve ucunun t›rt›kl› ol-du¤u ve k›z›l akbaba kemi-¤inden yap›ld›¤› belirtiliyor.

UUluslararas› Enerji Ajans›"Petrol bitiyor" uyar›s›nda bu-lundu. Uyar›y› yapan kifliajans›n baflekonomisti FatihBirol. Birol, dünyadaki bafll›capetrol sahalar›n›n ço¤unda,üretimde zirve noktas›n›n afl›l-d›¤›n› ve bu durumun küreselkrizden ç›k›fl› engelleyebilece-¤ini söylüyor. Uyar›ya göre, 10y›l içinde küresel petrol üreti-mi zirve yapacak ancak petroltahmin edilenden de h›zl› tü-

keniyor. Buna ek olarak, pet-rol üreten ülkelerde kronik biryat›r›m eksikli¤i var ve bu du-rum gelecek befl y›l içinde kü-resel ekonomik krizden ç›k›flumutlar›n› da söndürebilir.Birol, 2010'dan itibaren petrols›k›nt›s›n›n çekilmeye baflla-mas›yla ço¤u Orta Do¤u'dabulunan petrol üreticisi ülke-lerin pazar gücünün artaca¤›-n› söyleyerek, Bat›l› güçleriuyar›yor.

ABD'nin Maryland eyaletindekiVirginia Tech Üniversitesi ö¤-rencileri körler için bir otomobiltasarlad›. Körler için tasarlananotomobilin deneme sürüflü üni-versitenin park›nda baflar›ylayap›ld›. Deneme sürüflünde,gözleri görmeyen 20 kifli, s›raylabindikleri otomobilin sürüflünübaflar›yla tamamlad›lar. Kumdagiden üstü aç›k küçük bir araçüzerinde baz› gerekli de¤ifliklik-lerin teknolojik olarak uyarlan-mas›yla ortaya ç›kan otomobil,

yol durumunu belirlemek içinkullan›lan bir lazer alg›lay›c›,sürücüyü titreflim yoluyla h›zve ne zaman durulaca¤› konu-lar›nda uyaran bir yelek ile netarafa dönülece¤ini sürücüyesesli komutla ileten bir kulak-l›ktan olufluyor. Virginia TechÜniversitesi ö¤rencilerince ta-sarlanan araç, ABD Ulusal Kör-ler Federasyonunun 2004 y›l›n-da körler için bir otomobil gelifl-tirilmesi için bafllatt›¤› yar›flmaüzerine ortaya ç›kt›.

9

Petrol bitiyor

Körler için otomobil üretildi

Yang›na robotlamüdahale

Y a n g › nk u r t a r m ao p e r a s-y o n l a r ›art›k ro-botlar ta-raf›ndan gerçeklefltirilecek.Son 2 y›ld›r bu konuda ça-l›flmalar ve denemeler sür-düren Londra itfaiyesinin ro-botlar› kullan›ma haz›r. ‹ngi-lizler yang›nla mücadele için2 ayr› tip robot kullanacak-lar. QinetiQ robotlar›n›n ilkiolan Talon daha önce Irak'tabomba imha görevleri de yü-rütmüfltü. Ufak ve kontrolüoldukça kolay olan Talon'ungörüntü iletme özelli¤i vetermal kameras› yang›n ileilgili tüm detaylar› yak›ndanincelemeyi sa¤layacak. BlackMax adl› dört tekerlekli ikin-ci robot ise oldukça iri ve supüskürtecek hortuma sahip.

‹nternetten müzikindirene a¤›r ceza

ABD'de birm a h k e m e ,i n t e r n e t t e nmüzik indi-ren üniver-

site ö¤rencisine 675 bin do-lar para cezas› verdi. Univer-sal, Warner ve Sony gibi bü-yük plak flirketlerinin açt›¤›dava Boston'da görüldü. Fi-zik doktoras› yapan 25 ya-fl›ndaki Boston Üniversitesiö¤rencisi Joel Tenenbaum,müzik dosyas› indirdi¤ini veda¤›tt›¤›n› kulland›¤›n› kabuletti. Mahkeme Telif Haklar›Yasas›'n› ihlal etti¤ine kararverilen ö¤renciyi 4 plak flir-ketine 675 bin dolar ödeme-ye mahkum etti.

T

Türkiye’den Haberler

Biyo-yak›t için büyük ad›m

TÜB‹TAK Ulusal Elektronik veKriptoloji Araflt›rma Enstitüsü(UEKAE) bünyesinde gelifltiri-len ve herkesin kolayca kurupkullanabilece¤i, Linux tabanl›bir iflletim sistemi Pardus’unson sürümü Pardus 2009,kullan›c›larla bulufltu. Pardus2009’un Kurulum CD'sindebir masaüstü kullan›c›s›n›ngereksinim duyaca¤› her türlüyaz›l›m bulunuyor. Pardus2009, bilgisayar teknolojilerihakk›nda temel bilgiye sahip

olan ve kiflisel bilgisayarlar›n›klasik ihtiyaçlar› için kullana-bilen tüm kullan›c›lar› hedef-liyor. YALI ve PiSi'de yap›laniyilefltirmeler ile kurulum h›z›2 kat artan Pardus 2009, or-talama bir bilgisayara 15 da-kikada kurulabiliyor. Ayr›cakurulu sistemde son yap›langüncellemeleri geri almak, si-linen önyükleyiciyi tekraryüklemek gibi kurtarma vesorun giderme ifllemleri de ye-ni YALI ile yap›labiliyor. Gelifl-tirilen önbellek sistemi ile Pa-ket Yöneticisi ve PiSi art›k çokdaha h›zl› çal›fl›yor.

Pardus 2009 piyasada

10

Yeni kl o n l a m amerkezi

TÜB‹TAK Marmara Araflt›r-ma Merkezi’nden sonra Tür-kiye’de klonlama yapan ikin-ci merkez ‹nönü Üniversitesiolacak. ‹nönü ÜniversitesiDeney Hayvanlar› Üretim veAraflt›rma Merkezinde genve hayvan klonlamas› yap›l-mas› için çal›flma bafllat›ld›. Deney Hayvanlar› Üretim veAraflt›rma Merkezi MüdürüProf. Dr. Yusuf Türköz, T›pFakültesi Kad›n Hastal›klar›ve Do¤um Anabilim Dal› Ö¤-retim Üyesi Doç. Dr. ÖnderÇelik'in haz›rlad›¤› bir projedo¤rultusunda merkezdegen ve hayvan klonlamak is-tediklerini, bu konuda TÜB‹-TAK'tan onay bekledikleriniaç›klad›. Merkezin altyap›olarak klonlama çal›flmalar›-na uygun oldu¤unu bildirenProf. Dr. Türköz, TÜB‹-TAK'tan izin al›nd›ktan son-ra klonlama çal›flmalar›nabafllanaca¤›n› ifade etti.

SSabanc› Üniversitesi, Mühen-dislik ve Do¤a Bilimleri Fa-kültesi Ö¤retim Üyesi Doç.Dr. Hikmet Budak ve ekibi,biyo-yak›t üretimi konusun-da yürüttü¤ü çal›flmayla ABDTar›m ve Enerji Bakanl›klar›taraf›ndan verilen 1.3 milyondolarl›k ödülün sahibi oldu.ABD Tar›m ve Enerji Bakan-l›klar›, genetik ve molekülerbiyoloji araçlar›n› kullanarakbitkilerden biyo-yak›t üretimiiçin yürütülen 7 proje içintoplam 6.3 milyon dolarl›kkaynak ay›rm›flt›. Budak'›nyönetiminde, çeflitli üniversi-te ve araflt›rma kurulufllar›n-dan di¤er 5 bilim adam› ilebirlikte yürütülen araflt›rma,büyük ölçüde Türkiye'de ye-tiflen, bu¤daya benzer"Brachypodium distachyon"isimli bitki üzerinde yap›l›-yor. 3 y›ld›r süren araflt›rma-

lar kapsam›nda, Sabanc›Üniversitesi'nde bu bitkinin116 de¤iflik saf hali gelifltiril-di. Araflt›rma sonucunda bubitki ile biyo yak›t üretimimümkün olacak.

TTÜB‹TAK Formula-G ve Hid-romobil Yar›fllar›, 8-9 A¤us-tos 2009 tarihleri aras›nda‹zmir P›narbafl› Yar›fl Pis-ti’nde yap›lacak. ‹lki 1985’te‹sviçre’de gerçeklefltirilen gü-nefl enerjisiyle çal›flan oto-mobillerle yap›lan yar›fllar,ülkemizde de TÜB‹TAK tara-f›ndan düzenleniyor. Türki-ye’nin her yerinden üniversi-te tak›mlar›n›n kendi ürettik-leri araçlarla kat›ld›klar› ya-r›fllardan TÜB‹TAK Formula-G bu y›l 5. kez, TÜB‹TAKHidromobil ise 3. kez gerçek-lefltirilecek. Geçen yüzy›l›nbafl›ndan beri var olan yal-n›zca elektrikle ilerleyen oto-mobil düflüncesi, çevre koru-man›n artan önemine paralelolarak üzerinde daha çok ko-nuflulan bir konu haline gel-di. Alternatif enerji kaynak-lar› konusunda kamuoyunda

fark›ndal›¤› yükseltmek,araflt›rmac›lar› enerji kay-naklar›yla çal›flacak ürünlerortaya koymaya özendirmekamac›yla düzenlenen TÜB‹-TAK Formula-G Günefl Ara-balar› Yar›fl› ve TÜB‹TAKHidromobil Hidrojen Araba-lar› Yar›fl›, ö¤rencilerin yara-t›c› fikirlerini üretime geçire-bilmelerine ve kendilerini ge-lifltirebilmelerine de imkansa¤l›yor. 2009 y›l›nda, 40Günefl Arabas› tak›m› ve 21Hidromobil tak›m› yar›fllarakat›lmak için baflvurdu.

Formula-G ve Hidromobil A¤ustos’ta

77-10 Ekim 2009 tarihleri ara-s›nda TÜYAP Beylikdüzü Fuarve Kongre Merkezi'nde düzen-lenecek olan Biliflim Zirve-si'09'un bu y›lki ana temas›'Yeni Dünya Yeni Yaflam'. Bili-flim Zirvesi'09'da telekom, e-sa¤l›k/tele sa¤l›k, enerji, sa-vunma ve yeni medya konfe-ranslar› ile ifl dünyas›na yöne-lik ifl çözümleri ve teknolojioturumlar› yer alacak. BiliflimZirvesi'09 kapsam›nda düzen-lenecek 'Genç Zirve' ise bu y›l

yeni dünyan›n gençlerini bira-raya getirerek, gençlerin fikirle-rini ve projelerini yar›flt›racak.2000 y›l›ndan bu yana düzen-lenen ve uluslararas› bir etkin-lik olarak sektöre ›fl›k tutan'Biliflim Zirvesi'09, farkl› sek-törlerdeki ifl ve biliflim profes-yonellerini, sivil toplum kuru-lufllar›n›, akademisyenleri, si-yasileri ve üst düzey kamu yö-neticilerini de a¤›rlayarak, bili-flim kullan›m›n› tüm ifl dünya-s›n›n paylafl›m›na sunuyor.

Biliflim Zirvesi "Yeni Dünya”y› konuflacak

11

3G hayat›-m›za girdik-ten sonraeski tele-fonlar›n ye-rini de 3Guyumlu te-l e f o n l a ralacak. An-

cak eski telefonlar bofla git-meyecek. Ulaflt›rma Bakan-l›¤›'n›n mevcut telefonlar›çöpe gitmekten kurtaracakproje üzerinde çal›fl›yor. ‹lketapta görüntülü konufltu-ramayan 8 milyondan fazlacep telefonu, firmalar›ntoplama merkezlerinde ba-k›mdan geçirilip garantibelgesi düzenlenecek. Ar-d›ndan düflük vergiyleUganda, M›s›r ve Irak'a ih-raç edilecek.

Gazi Üniversitesi ''RoboGa-zi'' toplulu¤unun Asya Pa-sifik Yay›n Birli¤i'nin (ABU)organizasyonuyla gerçek-lefltirilen ''ROBOCON'' ulu-sal robot yar›flmas›nda bi-rinci seçilen ''yolcu robo-tu'', Japonya'da düzenlene-cek uluslararas› yar›flmadaTürkiye'yi temsil edecek.Gazi Üniversitesi TeknikE¤itim Fakültesi Ö¤retimÜyesi ve toplulu¤un akade-mik dan›flman› Prof. Dr.Ömer Faruk Bay, Gazi Üni-versitesi Teknik E¤itim Fa-kültesi Robot Toplulu¤uolan RoboGazi'nin yüksekteknolojiyi sat›n almak ye-rine üretmeyi ve bu konu-da uzmanlar yetifltirmeyihedefledi¤ini belirtiyor.

Eski telefonlarihraç edilecek

Türk robotuJaponya yolcusu

TTürkiye’de telekomünikasyonalan›nda özel ve kamu taraf›n-da toplam Ar-Ge harcamalar›2007’de 6,4 milyar TL’yi bul-du. Ancak telekomünikasyon-da Ar-Ge ve inovasyon sadeceparayla de¤il kamunun çizdi¤is›n›rlarla da ilgili. Ulaflt›rmaBakan› Binali Y›ld›r›m, sektör-de faaliyet gösterecek iflletme-cilerin Ar-Ge’ye yönelik teflvikive yerli üreticilerin desteklen-mesi konusunda çal›flmalaryapt›klar›n› ve bu konuda biristikrar sa¤lamay› amaçlad›k-lar›n› söylüyor.

“3N hizmet sunumunda teda-rikçi firmalara Ar-Ge flart› ge-tirdik. Bu flart›n ülkemizdeAr-Ge faaliyetlerine ve istihda-

ma katk› sa¤layaca¤›n› düflü-nüyoruz” diyen Y›ld›r›m’a göreTürkiye 3N’ye flartlar›n› olgun-laflt›rd› ve uygun bir zamandageçti. Y›ld›r›m, “Uygun olan enk›sa sürede 4G teknolojileri degelir” diyor.

3N’den sonra telekomüni-kasyon sektöründe devleten çok hangi alanlar› des-tekleyecek? Devletin telekomünikasyonsektörüne en önemli hizmeti,bu sektörde faaliyet göstere-cek iflletmecilere uygun yat›-r›m ve hizmet sa¤lama ortam›ve rekabet flartlar›n›n olufltu-rulmas›, yenilikçili¤in ve yenihizmetlerin ortaya ç›kar›lmas›-n›n teflviki, sektördeki tüketi-

cilerin haklar›n›n korunmas›ve buna yönelik tedbirlerinal›nmas› olacak.

Telekom teknolojileriyle bilgi toplumuna do¤ru

Ar-Ge konusunda nas›l tefl-vikler planlan›yor?Bu do¤rultuda bilindi¤i üzere12 Mart 2008 tarihli ResmiGazete’de yay›nlanan 5746 sa-y›l› Ar-Ge Faaliyetlerinin Des-teklenmesi Hakk›nda Kanunile Türkiye genelinde teknolo-jik bilgi üretilmesi, üretim ka-litesi ve verimlili¤in art›r›lmas›amaçland›. Bu Kanun ile;

• Gelir Vergisi ve KurumlarVergisi Kanunlar›nda bulunan

R ö p o r t a j

12

Türkiye 3N’yeen do¤ru zamanda geçti

Ulaflt›rma Bakan› Binali Y›ld›r›m, telekomünikasyonda yeni teknolojilerin Türkiye’ye geçgelmesini serbestleflmenin ve özellefltirmenin geç gerçekleflmesine ba¤l›yor. AncakY›ld›r›m’a göre Türkiye 3N’ye geç kalmad›, aksine en uygun zamanda geçti. Bundan sonrageliflmelerin daha h›zl› olaca¤›n› müjdeleyen Y›ld›r›m, Türkiye’nin 4G (4. Nesil) teknolojisinede yak›n bir zamanda kavuflaca¤›n› ifade ediyor.

yüzde 40 olan Ar-Ge indirimoran› yüzde 100’e ç›kar›ld›.• Ar-Ge personelinin ücretleri-ne yüzde 80 oran›nda gelirvergisi istinas› verildi.• Ar-Ge personelinin ücretle-rinden dolay› ödenmesi gere-ken sosyal sigorta iflveren his-sesinin yüzde 50’lik k›sm› 5y›l süreyle Maliye Bakanl›¤›taraf›ndan karfl›lanacak.• Ar-Ge Kanunu kapsam›ndayap›lan sözleflmelerle ilgiliDamga Vergisi istinas› getirildi.• Yine üniversite mezunugençlerin yenilik ve teknolojiodakl› fikirlerini sunmalar› vebunlar›n uygun görülmelerihalinde 100 bin TL’ye kadarhibe fleklinde yard›m yap›lma-s› imkan› söz konusu.Bunun yan›nda, bilgi iletiflimsektöründe Ar-Ge faaliyetleriyürüten firmalar›n Bakanl›¤›-m›zca desteklenmesi de düflü-nülen hususlar aras›nda yeralabilecek.

3N, WiFi, WiMax teknolojile-rinin Türkiye için stratejikönemleri nedir?3N teknolojilerle spektrum da-ha etkin kullan›labiliyor. Di¤erbir ifadeyle; hem ses hem gö-rüntü görüflme imkan› sa¤la-n›rken, bilgiye daha h›zl› (veriiletimi) ulafl›lmas› söz konusuolacak. Bir di¤er iletiflim tek-nolojisi, WiMax’in teorikte75Mbit/s’lik iletim h›z› ve 50km’lik bir alan içinde bilgi ile-timi sa¤layabilmesi bu tekno-lojinin cazibesini art›r›yor. Yi-ne WiMax flebekelerin, kuru-lufl kolayl›¤›, genifl kapsamas›,esnekli¤i, tüm dünyada ayn›standartlar ve frekanslar›n sözkonusu olmas›, ucuz müflteriekipman› sayesinde yay›l›m›-n›n kolay ve h›zl› olmas› bek-leniyor. WiFi teknolojiyi birço-¤umuz ev ve iflyerlerimizdekablosuz internete ba¤lanmak

için kullanmaktay›z. Lisansgerektirmeyen frekanslardaçal›flan WiFi, di¤er kablosuzçözümlere göre daha ucuz vekolay al›n›p kurulabiliyor.Halk›m›z›n geniflbant teknolo-jilerinden azami derecede isti-fade etmesini sa¤lamak bilgitoplumuna giden yolda büyükönem arz ediyor. Bilgi toplu-mu olma hedefine ilerleyentoplumumuzun tüm bu ileti-flim teknolojilerini kullanarakbilgiye daha h›zl› ve etkinulaflmas› amaçlan›yor.

Geç kalmam›z›n nedeni serbestleflme ve özellefltirme

Telekomünikasyondaki yeni-likleri geriden takip etmekzorunda kal›yoruz, neden?Sektörde yeni teknolojilere aithizmetlerin sunulmas›n›n ge-cikmesinde, ülkemizde Avru-pa’ya göre daha geç gerçekle-flen serbestleflme ve özellefl-menin etkisi büyük oldu. Nite-kim 2004’te gerçekleflen ser-bestleflmenin ard›ndan sektör-de faaliyet gösteren lisans ve-rilmifl, iflletmeci say›s› artm›fl,daha yüksek rekabet ortam›y-la yeni teknolojilerin ve hiz-metlerin pazara girifli h›zlan-m›flt›r. Serbestleflmenin geçyap›lmas›, rekabetin ve dolay›-s›yla yeni teknolojilerin ülke-mize geç ulaflmas›na nedenoldu. Bununla birlikte, art›kserbest bir telekomünikasyon

piyasas›na sahip bulunuyoruzve bundan sonra daha iyiyegidece¤imizi düflünüyorum.Di¤er taraftan teknoloji üretenbir ülke olabilmemiz için, Ar-Ge çal›flmalar›n›n art›r›lmas›ve desteklenmesi gerekiyor.Bu aç›dan biraz önce ifade et-ti¤imiz teflvik kanunu önemlibir kilometre tafl› niteli¤inde.

Ülkemizin potansiyeli büyük

Telekomünikasyon sektörüAr-Ge ve inovasyon konu-sunda kapasitesini yeterincekullan›yor mu? Bunun gelifl-mesi için devletin izledi¤iözel bir strateji var m›?Kapasitenin tam anlam›ylakullan›ld›¤›n› söylemek zor.Ülkemiz büyük bir potansiye-le sahip ve bunun hareketegeçirilmesi gerekiyor. Sektö-rün büyümesinde ve devaml›-l›¤›n›n sa¤lanmas›nda önemlietkenlerden birisi yerli Ar-Geve inovasyon faaliyetlerinindesteklenmesi olacak. Dahaönce belirtildi¤i üzere, Ar-GeKanunu ile bu çal›flmalardestek kapsam›na al›nd› vedestekler art›r›ld›. ‹letiflimsektörüne iliflkin bir uygula-ma olarak 3N yetkilendirmesiihalesi örnek gösterilebiliyor.Bilindi¤i üzere; Bilgi Teknolo-jileri ve ‹letiflim Kurumu’nungerçeklefltirdi¤i 3N hizmet vealtyap›lar›na iliflkin yetkilen-dirmede; iflletmecilere, yapa-caklar› altyap› yat›r›mlar›ndayerli imalat flirketleriyle iflbir-li¤i yapmalar› ve yerli istih-dam sa¤lamalar› zorunlu halegetirildi. Bu amaçla;• fiebekeye iliflkin yat›r›mla-r›n (donan›m, yaz›l›m) en azyüzde 40’›n›n, üç y›l içindeaflamal› olarak en az 500 mü-hendisin çal›flt›¤› B‹T alan›ndaAr-Ge projeleri gelifltirmeküzere Türkiye’de kurulmufl

13

Ar-Ge merkezi bulunan teda-rikçi flirketlerden sa¤lanmas›• En az yüzde 10’unun daTürkiye’de ürün ve sistem ge-lifltirmek üzere kurulmufl olanKOB‹ niteli¤indeki tedarikçi-lerden sa¤lanmas› gibi yü-kümlülükler getirildi. Bu do¤-rultuda; 3N hizmetlerin altya-p› yat›r›mlar› için ayr›lan fon-lar›n olabildi¤ince ülkemizdede¤erlendirilerek ç›kt›ya dö-nüfltürülmesi, bu sektördeyerli KOB‹’lerin ve üniversite-lerin fark›ndal›¤›n›n oluflturul-mas› ve yerli istihdama katk›sa¤lanmas› amaçland›. Bu ko-nu ayn› zamanda 10. Ulaflt›r-ma fiuras› kapsam›nda tümilgili kurum/kurulufllar›ntemsilcilerinin kat›l›m›yla eleal›nacak.

4G için devletin bir öngörü-sü ya da Ar-Ge stratejisivar m›? Uygulamaya geçifl-te bu kez AB’yi yakalayabi-lir miyiz?fiu anda 4G ya da 4N (Dör-düncü Nesil) olarak da ifadeedilebilecek ve geniflbant veriiletimine imkân tan›yacakteknolojilerin neler oldu¤u,flebeke mimarisi ve hangiözellikleri tafl›yaca¤› konu-sunda Uluslararas› Teleko-münikasyon Birli¤i (ITU) vedi¤er kurulufllarca resmi birkarar al›nm›fl de¤il. Kimileri

4N teknolojilerini; en az 100Mbps veri iletimine imkân ta-n›yan bir standart olarak ni-teliyor, kimileri ise her an,her yerden kesintisiz iletifli-me olanak sa¤layan bir sis-tem olarak görüyor. Bu ko-nuda çal›flmalar ve spekülas-yonlar hala devam ediyor ol-salar da, flu aflamada gelinennoktada 4N teknolojilerininmuhtemelen OFDM tekni¤inedayanaca¤›n›, tamamen IPtabanl› olacaklar›n› ve buteknolojiler üzerinden çokyüksek h›zda veri iletmeninmümkün olaca¤›n› söyleyebi-liriz. LTE ve WiMAX gibiOFDM tabanl› teknolojilerin4N’ye giden yolda önemli ki-lometre tafllar› olabilece¤inisöylemek mümkün. Ülkenin

yetkili kurum ve mercileri bukonudaki geliflmeleri yak›n-dan takip ediyor ve buna gö-re strateji gelifltiriyor.

3N’ye geçiflte sorunlar ya-fland› m›?Bildi¤iniz üzere, yak›n birgeçmiflte 3N hizmetlerini yet-kilendirdik, ço¤u Avrupa ül-kelerinin 3N’ye geçiflleri san-c›l› oldu¤u halde biz uygunsay›lan bir zaman dilimindeyetkilendirme yapt›¤›m›z içinülke olarak 3N’ye geçifli so-runsuz bir flekilde atlatmak-

tay›z. 3N hizmet sunumundatedarikçi firmalara Ar-Ge flar-t› getirdik. Bu flart›n ülkemiz-de Ar-Ge faaliyetlerine ve is-tihdama katk› sa¤layaca¤›n›düflünüyoruz. Teknolojidekiilerlemelere paralel olarak 4Nyetkilendirmesinde de Ar-Gedeste¤imizi 3N paralelindede¤erlendirmek gerekir diyedüflünüyorum. Burada önem-li olan, yetkilendirmeleri ül-kemiz flartlar› çerçevesindedo¤ru zamanda yapmak.

3N’de çok geç kalm›flt›k.Bu geç kalman›n sebeplerineydi, bu konuda neleryapmak gerekli, ne gibi ön-lemler al›yorsunuz? Öncelikle, 3N teknolojilerininyetkilendirilmesinde geç ka-l›nm›fl bir durum bulunmad›-¤›n› bilhassa belirtmek isti-yorum. Teknolojinin geliflme-sini tamamlamas›n›, pazardinamiklerinin yerine otur-mas›n›, teknolojik uygulama-lar›n sorunsuz flekilde haya-ta geçirilmesini müteakip ül-ke tecrübelerinden de azamiderecede istifade ederek ül-kemiz flartlar› çerçevesindeen uygun olabilecek bir za-man diliminde 3N yetkilen-dirmesini gerçeklefltirdik. Ni-tekim, baz› AB ülkelerinde2000’li y›llar›n hemen baflla-r›nda yap›lan 3N yetkilendir-meleri olumsuz sonuçlar do-¤urmufl, hatta baz› operatör-ler lisanslar›n› iade etmifller-dir. Halbuki, biz en uygunbir zamanda lisans vererek,3N’ye geçifl dönemini sorun-suz bir flekilde atlatm›fl bu-lunmaktay›z. Yetkilendirme-leri, kendi pazar flartlar›m›zve dinamiklerimiz çerçevesin-de, teknolojik geliflmeleri detakip ederek en uygun za-man diliminde yapmak endo¤ru yaklafl›m olacakt›r.

R ö p o r t a j

14

Siemens’inDönüflümsel Veri Merkezi ile sürdürebilirbiliflime do¤ru

Dünyada 30 milyon sunucu var ve bu say›gün geçtikçe daha da art›yor. 2020 y›l›nda biliflim sektörünün neden oldu¤u karbonemisyonunun sivil havac›l›k sektöründendaha fazla olaca¤› tahmin ediliyor. Bu nedenle biliflimde yeflil teknolojilerin önemihem dünyan›n gelece¤i hem de flirketleriçin son derece önem kazand›. Dahas› biliflimin di¤er tüm sanayi kollar›nda karbonemisyonunun azalt›lmas›na katk› sa¤lay›c›bir rolü de olmas› gerekiyor. Yani çözümlerinin daha sürdürülebilir olmas›bekleniyor. ‹flte bu noktada Siemens IT Çözümleri ve Hizmetleri sürdürülebilir ITiçin Dönüflümsel Veri Merkezi stratejisiniöneriyor.

Siemens IT Çözümleri ve Hizmetleri, bu stratejiyi önce kendisi için uygulad› ve büyük bir tecrübe sahibi oldu. Örne¤in, Almanya’daki veri merkezlerinin say›s›n›100’den 30’a düflüren Siemens IT Çözümleri

ve Hizmetleri, enerji tüketimini yüzde 80oran›nda azaltt› ve geliflmifl yeni sunucular›n› devreye ald›. So¤utma için yeralt› sular›n›n, ›s› üretimi için at›klar›n kullan›m› gibi uygulamalar da, çevreye duyarl› ve ekonomik sonuçlar elde edilmesine katk› sa¤lad›.

Dönüflümsel Veri Merkezi, Sürdürülebilir ITmodelinin anahtar bir unsuru. Bu model,yönetiflim ile çevresel süreklilik ve enerji verimlili¤i gibi hususlar› içeren, dünyan›nsürdürülebilir teknoloji kullan›m›na iliflkintek bütünsel yaklafl›m›. Dönüflümsel VeriMerkezi, merkezi olmayan enerji yönetimiçözümleri, su bilgi sistemleri, emisyon, veride¤iflimi, telematik, ak›ll› flebeke enerjisi da¤›t›m› ile e-sa¤l›k altyap›s› gibi konular›kaps›yor. Dönüflümsel Veri Merkezi çözümünün alt›nda üç ana unsur yat›yor:Aktif Enerji Yönetimi, Kurumsal Sanallaflt›rma ve Biliflim Otomasyonu.

Biliflim öyle stratejik bir sektör haline geldi ki hemdaha az enerji harcayarak çevreye az zarar vermelihem de di¤er sektörlerde karbon emisyonunudüflürmeye katk› sa¤lamal›. Siemens IT Çözümleri veHizmetleri’nin sundu¤u Dönüflümsel Veri Merkezistratejisi tam da bu konuda firmalara destek oluyor.Bu strateji, yönetiflim ile çevresel süreklilik ve enerjiverimlili¤i gibi hususlar› içeren, dünyan›nsürdürülebilir teknoloji kullan›m›na iliflkin tekbütünsel yaklafl›m›.

Aktif Enerji Yönetimi: Finansal, çevresel yada sosyal, hangi alanda olursa olsun sürdürülebilirli¤i sa¤laman›n yolu, enerjininverimli kullan›ld›¤› Dönüflümsel Veri Merkezi’nden geçiyor. Aktif Enerji Yönetimikavram›, etkin güç ve so¤utma, güç yönetimiile mikroifllemci flasisi tasar›mlar›, kabin de¤ifltirme ve çevresel kontrollere iliflkin eniyi uygulamalar› içeriyor. Computational Fluid Dynamic (CFD) modelleri, s›cak ve so¤uk hava sirkülasyonunu azaltmakla kalmayan, ayn› zamanda potansiyel so¤utmaproblemlerini de ortadan kald›ran daha ileribir veri merkezi tasar›m› yaratmak için kullan›l›yor.

Kurumsal Sanallaflt›rma: Dönüflümsel VeriMerkezi’nin ikinci ana unsuru olan KurumsalSanallaflt›rma olgusu, bilgi iflleme kapasitesinin ifl taleplerine uygun olarak tahsis edilen bölümünü artt›r›yor. KurumsalSanallaflt›rma, veri iflleme, birlefltirme, iyilefltirme ve sanallaflt›rman›n tüm avantajlar›n› içinde bar›nd›r›yor. Çekirdek veri

merkezi operasyonlar›na standart olmufl buyaklafl›m, felaket an›nda verilerin kurtar›lmas›ile birlikte ifl devaml›l›¤› hizmetlerini de içeren, yüksek düzeyde eriflilebilir ve hata tolerans› olan bir bilgi iflleme ortam›n›n oluflmas›n› sa¤l›yor. Bu uygulama, SiemensIT Çözümleri ve Hizmetleri flirketinin kendi ITmaliyetlerini yüzde 30 oran›nda düflürmesinid e mümkün k›l›yor.

IT Otomasyonu: Etkin IT yönetimi sa¤layanIT Otomasyon yaklafl›m›, IT Altyap› Kütüphanesi (ITIL) ve IT Hizmet Yönetimi(ITSM) ile tutarl› tek tip standartlar uyguluyor. IT Otomasyon çözümleri, olay,sorun, konfigürasyon, de¤ifltirme, yaz›l›mlar,finansal veriler, süreklilik, eriflilebilirlik ve kapasite gibi tüm IT ifllemlerinin uygulanmas›ve yönetimine yönelik olarak k u l l a n › l › y o r.

Dönüflümsel Veri Merkezi’nin üç ana unsuruolan Aktif Enerji Yönetimi, Kurumsal Sanallafl-t›rma ve IT Otomasyonu, benzersiz bir de¤eresahip, uzun süreli veri süreklili¤i sa¤l›yor. Dönüflümsel Veri

Merkezi, merkezi olmayan enerji yönetimi çözümleri, su bilgi sistemleri,emisyon, veri de¤iflimi, telematik,ak›ll› flebeke enerjisi da¤›t›m› ile e-sa¤l›k altyap›s›gibi konular› kaps›yor.

Dosya - Gülizar Büyükkara

Telekomünikasyondainovasyon h›z› yavafl

33G’nin hayata geçti¤i 2009Temmuz ay›, telekomünikas-yon aç›s›ndan Türkiye’nin enönemli dönemlerinden biri ol-

du. “Telefon ko-nuflmak için

de¤il haber-leflmek için-dir” deni-len dö-n e m l e rb ö y l e c egeri kald›.Art›k içe-

rik ve hiz-metler her

z a m a n k i n d e ndaha önemli.

Bu nedenle Ar-Geve inovasyon hem teknolojile-rin hakk›n› vermek hemmüflteriyi memnun etmekhem de rekabet edebilmekiçin hayati birer unsur halinegeldi.

Son dönemlerde telekomüni-kasyon sektörünün gündemi-ni meflgul eden teknolojilerasl›nda bu alanda Ar-Ge veinovasyonun da çekirde¤inioluflturuyor. Bu nedenle 3G,Wimax ve LTE teknolojilerinik›saca ele almakta fayda var.

3 G : 3G yani 3. Nesil, cep te-lefonundan ya da bilgisaya-r›ndan h›zl› internet ba¤lan-t›s› ve servisler sa¤layan yenimobil teknolojinin ismi. 3G,Uluslararas› Telekomünikas-yon Birli¤i taraf›ndan tan›m-lanan; GSM EDGE, UMTS,CDMA2000, DECT ve WiMAXteknolojilerini kapsayan birstandartlar ailesi. Verilenhizmetler aras›nda mobilkullan›c›lar için genifl-alandakablosuz telefon görüflmeleri,görüntülü aramalar ve kablo-

suz veri aktar›m› var. 2G ve2.5G hizmetleriyle karfl›laflt›-r›ld›¤›nda, 3G eflzamanl› ko-nuflma ve veri hizmetleriyledaha yüksek veri h›zlar›n›(HSPA+ ile inifl yolunda 14.4Mbit/s ve ç›k›fl yolunda 5.8Mbit/s'e ulaflan h›zlar›) des-tekliyor.

Türkiye 30 Temmuz itibariile 3G hizmetlerinden fayda-lanmaya bafllad›. 3G lisans-lar ise 28 Aral›k 2008’de ya-p›lan ihale ile 3 mobil opera-

“Toplumsal geliflimin kald›rac›” olarak tan›mlanan telekomünikasyongerçekten de tüm dünyada hemen her sektörden daha önce ilerliyor vetoplumsal geliflime büyük katk› sa¤l›yor. Türkiye’de de durum farkl› de¤il,Ar-Ge’ye ve inovasyona yat›r›m yapan en önemli sektörlerden biritelekomünikasyon. Oysa d›flar›dan bakt›¤›m›zda durumumuz pek de iç aç›c›görünmüyor. Avrupa’n›n 5-6 y›l önce kullanmaya bafllad›¤› 3G’ye (3. Nesil)yeni geçtik. 4G (4. Nesil) flu anda sadece uzun vadede hayalleri süsleyen birteknoloji. Belki de gereken düzenlemeler yap›lsa flu anda 3G yerine 4G’yeyat›r›m yap›yor olabilir, mobil numara tafl›ma yerine sabit – mobil hatlararas› tafl›may› tart›fl›yor olabilirdik. Telekomünikasyon sektörü tümhareketlili¤ine ve zenginli¤ine ra¤men uzun zamand›r çözülemeyen s o r unlar›yla bo¤ufluyor ve bu nedenle inovasyon h›z› düflüyor.

19

tör aras›nda paylafl›ld›. Bunagöre A Tipi 3G lisans› Turkcell’in oldu. Aç›k artt›r-mada Turkcell 358 milyoneuro önermiflti. B Tipi 3G li-sans› ise Vodafone ald›. B ti-pi lisans ihalesinde iki kat›-l›mc› olan Vodafone ve Avea250 milyon euro yaz›l› teklifverdiler. Ancak çekilen kurasonucu bu lisans Vodafo-ne’un oldu. C Tipi 3G lisans›ise Avea’n›n oldu. Avea, C tipi lisans ihalesi için kat›-l›mc› tek firma olarak 214milyon euro teklif verdi veihaleyi kazand›.

Wimax: WiMAX (WorldwideInteroperability for Microwa-ve Access), IEEE 802.16standartlar›n› kullanan alet-ler için bir sertifika iflareti.Verici antenden yaklafl›k 50km mesafeye kadar bir etkialan› ve 75 Mbps indirme ilebir çeflit kablosuz ba¤lant›sistemi olan WiMAX’in mev-cut servislere nazaran dahauygun fiyatl› bir alternatif

sunarak büyüyece¤i düflünü-lüyor. WiMAX sat›fl›n›n2010’a kadar 10 milyon ade-di geçece¤ini öngörülüyor.

LTE (Long Term Evolution– Uzun Dönemli Dönüflüm)ya da 4G: Mobil telefon a¤-lar›ndaki h›z› artt›rmak için flu anda üzerine çal›fl›lan veuygulanan radyo teknolojisi.LTE’ye 4 nesil telefon hizmetleri de demek müm-kün ancak asl›nda 3.9G de-mek daha do¤ru. fiu andadünyada pek çok Telekomfirmas› 4G üzerine çal›fl›yorve çok büyük yat›r›mlar yap›-yor. Mobil cihazlarda videodevri 3G ile bafllasa da yük-sek çözünürlüklü video devri4G ile aç›lacak.

Türkiye’nin mobil teknolojilerkonusunda geldi¤i yer henüz3G. Oysa 3G uzun y›llard›rdünyada kullan›lan bir tek-noloji. Bugün bir Afrika ülke-si olan Fas bile 2006’dan be-ri 3G kullan›yor. Üçüncü ne-

20

D o s y a

Turkcell Servis ve Ürün Gelifltirmeden Sorumlu Genel Müdür Yard›mc›s›Cenk BayrakdarTürkiye’de çok nitelikli insan kayna¤› var. Ancak, önemli olan nokta, bu nitelikliinsan kayna¤›na Ar-Ge yapabilecekleri altyap›y›, deste¤i ve vizyonu sunabil-mek. 2003 y›l›nda Türkiye’nin ilk teknoloji öngörü projesi Vizyon 2023 TÜB‹-TAK önderli¤inde gerçeklefltirildi. Bu projenin ç›kt›s› olan, Türkiye’nin uzun va-deli Ar-Ge ve teknoloji yol haritas›n›n hayata geçirilmesi kritik önemli. Ayr›ca buplan›n her y›l gözden geçirilerek, geliflme ve ihtiyaçlara göre revize edilmesi ge-rekiyor. Dünyada geliflmifl tüm ülkeler bu konuya önem veriyor ve teknolojiköngörü çal›flmalar›n› sistematik olarak planl›yor, ç›kt›lar›n› hayata geçiriyor vedüzenli olarak revize ediyorlar. Art›k dünya, bilgi dünyas›. Ülkelerin mevcut kay-naklar›n› göz önünde bulundurarak, dünyada en az bir alanda en iyi olmay› he-deflemesi ve bu alana yat›r›m yapmas› gerekiyor. Özellikle bu alanda Ar-Gedestekleri giriflimcilere ve Ar-Ge yapan flirketlere h›zl› ve etkin bir flekilde aktar›l-mal›. Inkübasyon ve risk sermayesi altyap›lar›n›n da aciliyetle kurulmas› çok fay-

dal› olur. Bazen dünyay› de¤ifltiren fikirler hiç umulmad›k yer ve kiflilerden ç›kabiliyor. Ar-Ge kaynaklar›n› aktar›rkenbiraz daha fazla risk al›nabilir. ‹novasyon konusunda en ileri olan ülkeler aras›nda yer alan ‹srail, 10 giriflimden birininbaflar›l› olmas›n›n son derece kabul edilebilir bir oran oldu¤unu savunuyor. Bazen öyle fikirler ortaya ç›k›yor ki, 100tane Ar-Ge projesini finanse edebiliyor.

10 fikirden biri baflar›l›ysa yeterli

sil Avrupa'ya 5 y›l önce geldi.10 milyar dolara lisanslar›s a t › l d › .

Avrupa Politikalar› Merkezi(Center for European PolicyStudies-CEPS) ad›na, Prof.Andrea Renda, Dr. SelenGuerin ve Dr. Emrah Arbaktaraf›ndan haz›rlanan "BilgiToplumu ve Medya" Bafll›kl›10. Fas›l Hakk›nda Etki De-¤erlendirmesi raporunda söy-lenenler asl›nda telekomüni-kasyon alan›nda Avrupa’yaoranla durumumuzu çok gü-zel yans›t›yor: “Telekomüni-kasyon alan›nda, Avrupa Ko-misyonu taraf›ndan Kas›m2008’de yay›nlanm›fl bulu-nan en son ‹lerleme Rapo-ru’nda, Türkiye’nin AB mük-tesebat› ile kademeli uyu-

munda ilerleme kaydetmekteoldu¤unu kabul edilmifltir.Ancak, evrensel hizmet, yet-kilendirme ve özellikle ‹SS(Internet Servis Sa¤lay›c›l›¤›)pazar›nda olmak üzere sabithatl› telefon sektöründe re-kabeti teflvik etme ihtiyac› dadahil bir dizi konuda halaçözümlendirilmemifl endiflelerbulunmaktad›r.

Ayr›ca, operatörlere tarh edil-mekte olup, özellikle mobililetiflim sektöründe pazaragirifl, yayg›nl›k ve kullan›myo¤unlu¤una zarar verdi¤i is-patlanm›fl bulunan iletiflimvergilerinin azalt›lmas›na yö-nelik ihtiyaç da söz konusu-dur. Son olarak ise, sektördüzenleyicisi olan kurumungöreceli ba¤›ms›zl›¤›n›n Tür-

kiye’nin bu alandaki büyü-mesine zarar verece¤i tespitedilmifltir”

Türkiye’de cep telefonu pe-netrasyonu 65 milyonluk bir cep telefonu kullan›c› kit-lesi sayesinde yüzde 85’lerigeçti. Ancak bu durum mobilteknolojilerin tamamen ve-rimli kullan›ld›¤› anlam›nagelmiyor. Ancak 3G’nin gelmesi geç olmas›na ra¤menbüyük bir ad›m. Çünkü cep telefonlar›n›n yüksek penetrasyonu 3G ile birleflin-ce dijital uçurum biraz dahaazalm›fl olacak.

Avea Katma De¤erli ServislerDirektörü Ceyda Y›ld›r›m, 3Gteknolojisi ile art›k herkesinh›zl› internet kullan›c›s› hali-

21

ne gelece¤ini ifade ediyor. Busayede ülkemizdeki tüm ceptelefonu kullan›c›lar› internetüzerinden dünyan›n tüm bil-gilerine ulaflabilecek. Bu daTürkiye’nin dijitalleflmesi vebilgi toplumuna dönüflmesiyolunda büyük katk›lar sa¤-layacak. Y›ld›r›m “3G tekno-lojisi ile Türkiye'de en büyükfark, mobil genifl bant hiz-metlerinde olacakt›r. 3G ilefilm, müzik gibi e¤lence en-düstrisinin yap› tafllar›n›oluflturan içeriklere yeni bireriflim kanal› aç›lm›fl olacak.3G ile özellikle UGC (user ge-nerated content) olarak ad-land›r›lan kullan›c›lar tara-f›ndan üretilen içerikler, fa-cebook, myspace gibi sosyala¤ ortamlar› ve bunlarla bü-tünleflik çal›flabilen mobiluygulamalar daha fazla önemkazanacak” diyor. Öte yan-dan, h›zl› mobil internet, mo-bil ticareti desteklemek ama-c›yla gelifltirilen teknolojilerve bunlar›n olanak tan›yaca-

¤› sponsorlu hizmetler, rek-lam, mobil ödeme ve ticaret,mesajlaflma ile müzik/videoservisleri geliflecek.

Bu gibi hizmetlerin geliflmesielbette kendi kendine olmu-yor. Telekomünikasyon fir-malar› çok büyük yat›r›mlaryaparak yeni uygulama vehizmetler gelifltiriyorlar. An-cak devletten de baz› beklen-tileri var. Turkcell Servis ve

Ürün Gelifltirmeden SorumluGenel Müdür Yard›mc›s›Cenk Bayrakdar “Milli politi-ka oluflturmak aç›s›ndandevletle sektör aras›nda dahayak›n bir iflbirli¤i ve ortak birbak›fl aç›s› önemlidir. Ar-Gedesteklerinin uygulanmas›n-da yaz›l›m sadece bir araçolarak kabul edilmemeli. Ya-ni tekni¤in bilinen durumu-nu gelifltiren bir bulufl, bi-limsel literatürde gelifltirmeya da araflt›rma (research)riski içermiyor olsa da, çal›fl-man›n yaz›l›m içermesi de¤ertafl›mal›. Sonuçta tüm di¤eralanlarda verilen Ar-Ge des-tekleri gibi yaz›l›m çal›flmala-

D o s y a

22

Avea Teknopark bir teknoloji üssü olacak

Avea Katma De¤erli Servisler Direktörü Ceyda Y›ld›r›m Ar-Ge’nin bir flirketin sürdürülebilir ba-flar›s›n›n en önemli faktörlerinden birioldu¤unu düflünüyorum. Avea olarakbu y›l içerisinde Ar-Ge çal›flmalar›nah›z vermek ve inovatif projeler gelifltir-mek amac›yla Ümraniye’de Avea Tek-nopark’› hizmete açt›k. Türkiye’nin tek-noloji üssü olmas› amac›yla tasarlad›¤›-m›z bu merkez ile inovasyona ve sek-tör geliflimine katk›da bulunaca¤›m›zayürekten inan›yoruz. Öte yandan, ger-çeklefltirece¤imiz Ar-Ge çal›flmalar›m›z-la d›fla ba¤›ml›l›¤›m›z azal›rken, ülke-

mizde istihdam, bilgi birikimi ve teknolojinin geliflimine katk› sa¤lamay› he-defliyoruz. Teknoloji alan›nda faaliyet gösteren flirketlerin Ar-Ge departman-lar›n›n etkin bir flekilde çal›flmas› gerekti¤ini düflünüyorum. Çünkü bu alandafaaliyet gösteren flirketler dünyadaki rakipleriyle rekabet edebilmek içinürünlerini gelifltirmek zorundalar.

r›na verilen desteklerin art›-r›lmas›n› bekliyoruz” diyor.“Yeni Ar-Ge destek yasalar›n-da yaz›l›ma özel bir yer veril-meye çal›fl›ld›¤›n› söyleyenBayrakdar, teknoloji serbestbölgeleri ile ilgili de¤iflikliktasla¤›nda seri üretimin ver-giden muafiyeti düzenlemesi-nin asl›nda imalat sanayinihedeflese de yaz›l›m sektörüiçin önemli oldu¤unu belirti-yor. Y›ld›r›m “Sektör oyuncu-lar› olarak içinde yaz›l›m kul-lan›m› olan her tür çal›flma-n›n Ar-Ge olarak nitelendiril-mesi gerekti¤ine inan›yoruz.Devlet taraf›nda desteklerinAr-Ge’den çok ‘yenilik’ yakla-

fl›m› ile yaz›l›ma verilmesi ileçözüm üretilmeye çal›fl›ld›.Yeni Ar-Ge destek yasas›ndabu yaklafl›m görülüyor. Fa-kat, henüz çok küçük boyut-larda olan sektör firmalar›için yasayla çözüm getirilme-li. Hiçbirinin 50 kifli üzerindeAr-Ge merkezi kurabilmeflans› yok. Yasadan yararlan-man›n di¤er yöntemi olanproje bazl› yaklafl›mda ise yi-ne Ar-Ge d›fl›nda ç›k›fl yok.

Firmalar›n çal›flmalar› ise Ar-Ge olarak de¤erlendirilmedi-¤inden projeleri ço¤unlukladestek alam›yor” diyerek ope-ratörlerin s›k›nt›lar›na dikkatçekiyor.

Borusan Telekom Genel Müdürü Mehmet Bafler isesabit hatta rekabet flartlar›-n›n henüz tam olgunlaflmad›-¤›n› bu nedenle hem alterna-tif operatörlerin hem de müfl-terilerin dezavantajl› durum-da oldu¤unu ifade ediyor.Bafler “ECTA’n›n (EuropeanCompetitive Telecommunica-tions Association) yapt›¤› de-netimlere göre rekabet konu-sunda ‹ngiltere’de bir numa-ra, Türkiye ise sonuncu. Re-kabet olmay›nca da flirketleroyun alan› bulam›yor. Oyunalan› olmay›nca para, paraolmay›nca da yeterince ino-vasyon olmuyor. Bu nedenlerekabeti etkin bir flekilde te-sis edecek düzenlemeler ge-rekiyor” diyor.

23

Telekomda inovasyon için rekabette eflitlik

Borusan Telekom Genel MüdürüMehmet BaflerAvrupa bizden çok daha iyi. AmaTürkiye’ye genel olarak bakarsak te-lekomünikasyon sektörü inovasyonaç›s›ndan geri de¤il. Di¤er sektörleregöre daha iyi. Zaten bu sektör loko-motif bir sektör oldu¤u için geridekalmas› pek mümkün de¤il. Cep te-lefonu ve mobil telefonunda da çokciddi penetrasyon var. Bu ekonomikflartlara veya e¤itime ba¤l› de¤il. Fa-kat Türkiye dünyaya göre telekomü-nikasyonda geri çünkü rekabet tamyerleflmifl de¤il. Rekabet deyince

çok fazla operatörün oldu¤u, müflteriye farkl› farkl› hizmetlerin sunuldu¤u,düzenlemeler sayesinde herkesin rahatça hareket edebildi¤i ve bir oyun-cunun daha avantajl› durumda olmad›¤› bir ortamdan söz ediyoruz de-mektir. Yani di¤er oyuncular›n elin kolunun ba¤lanmad›¤› bir ortam. Bukonuda da yerimizde saym›yoruz ilerleme var ama istedi¤imiz gibi de¤il.

SSerbest Telekomünikasyon‹flletmecileri Derne¤i (TELKO-DER) uzun süredir telekomü-nikasyon alan›nda rekabetingeliflmesi için çal›fl›yor. Özel-likle Türk Telekom ve di¤ersabit operatörler aras›ndadengeli bir rekabet için mü-

cadele eden kurumun 2009y›l› için bekledi¤i pek çok dü-zenleme var.

TELKODER Yönetim KuruluBaflkan Vekili Tanju Erkoç,Türkiye’nin telekomünikasyonalan›nda durumunun özellikleOECD ülkelerine nazaran çokiyi olmad›¤›n› bu durumunekonominin di¤er alanlar›nada yans›d›¤›n› ifade ediyor.Erkoç’a göre devletin bu yeni-likleri bir gelir kap›s› olarakgörmesi, di¤er yandan piyasa-da var olan iflletmecilerin pi-yasaya yeni girmek isteyenlerikendileri için bir tehlike ola-rak alg›lamalar› rekabetinönüne geçiyor. Oysa teleko-münikasyonda geliflim için re-kabet flart, devletin ise enaz›ndan bu konuda engel ol-

mamas› gerekiyor. Erkoç,2009’da yap›lmas› gere-

kenlerle ilgili uzun biröneri ve beklenti lis-

tesi de s›ral›yor.

Telekomünikas-yon konusundaneden dünya-n›n gerisinde

kal›yoruz?Dünyada toplam te-

lekomünikasyon hizmet-leri gelirleri 1,5 trilyon dola-

r›, Türkiye dahil 30 ülkeyikapsayan OECD ülkelerindeise toplam telekomünikasyonhizmetleri gelirleri 1 trilyondolar› geçti. Abone bafl›nay›ll›k gelir rakam› olan 193dolar ile Türkiye 30 OECDülkesi aras›nda son s›radayer al›yor. Türkiye bugündünyan›n 16. büyük ekono-misine sahip olmas›na kar-fl›n, telekomünikasyon ala-n›nda elde edilen gelirler s›-ralamas›nda ve özellikle derekabet alan›nda h›zla katetmesi gereken uzun bir yolvar. Serbestleflmenin gerek-tirdi¤i tüm flartlar yerine ge-tirilmifl olsayd›, bugün tele-komünikasyon alan›ndan 40milyar dolarl›k bir gelir eldeediliyor olabilirdi. Bu gelifl-menin di¤er sektörlerde yara-taca¤› olumlu etki de hesabakat›ld›¤›nda, ülke ekonomisi-ne çok daha büyük katk›sa¤lanabilirdi. Bunlar›n yan›s›ra Türkiye, OECD ve AB ül-keleri aras›nda flehir içi tele-fon görüflmelerinin rekabeteaç›lmad›¤› tek ülke olmaözelli¤ini de tafl›yor. Bu kro-nik ve önemli eksikli¤in enk›sa sürede giderilmesiylebirlikte sektörün büyük birhareketlilik kazanaca¤›nainan›yoruz.

Serbest Telekomünikasyon ‹flletmecileri Derne¤i (TELKODER) Yönetim Kurulu BaflkanVekili Tanju Erkoç, “E¤er serbestleflmenin gerektirdi¤i tüm flartlar yerine getirilmifl olsayd›,bugün telekomünikasyon alan›ndan 40 milyar dolarl›k bir gelir elde edilebilirdi” diyor.Di¤er sektörlere etkileri hesaba kat›ld›¤›nda rakam daha da büyüyor. Bu nedenle Erkoç,devletin en az›ndan serbestleflme ve rekabet konusunda destek olmasa bile köstek olmamas› gerekti¤ini söylüyor.

R ö p o r t a j

Devlet telekomünikasyonda rekabete destek o l m u y o r

24

Dünya ile karfl›laflt›r›rsaknas›l bir tablo ortaya ç › k › y o r ?Türkiye’deki ve dünyadakiduruma karfl›laflt›rmal› ola-rak bakacak olursak: • Türkiye’de yüzde 7,32 olangeniflbant yayg›nl›k oran› ABülkelerinde yüzde 22,9, OECDülkelerinde yüzde 21,6, • Türkiye’de ortalama 1 MBolan internet eriflim h›z› ABve OECD ülkelerinde 4 MB’inü z e r i n d e ,• Türkiye’de yüzde 94,3 olanyerleflik operatörün genifl-bant pazar pay› AB ülkelerin-de yüzde 45,6,• Türkiye’de yüzde 92 olanyerleflik operatörün sabit te-lefon pazar pay› AB ülkele-rinde yüzde 60.

Türkiye’de tam serbestleflme-nin ve tam rekabetin sa¤lan-mas›yla yukar›daki dünya or-talamalar›na bir kaç y›l içeri-sinde ulaflmam›z gerekiyor.

Bir baflka deyiflle bu verilerebak›ld›¤›nda, geniflbant ko-nusunda Türkiye’nin Avrupastandartlar›n› yakalayabilme-si için önünde yapmas› gere-ken çok fley oldu¤u görülü-yor. Alternatif iflletmecilerinpazar pay›n›n yüzde 5,6 ol-du¤u geniflbant piyasas›ndarekabet ortam›n›n bir an ön-ce iyilefltirilmesi gerekiyor.Bunun için Yerel A¤›n Payla-fl›ma Aç›lmas› (YAPA), VeriAk›fl› Eriflimi (VAE) ve altyap›kurulumunun etkinlik ka-zanmas› önemli bir gereklilikolarak karfl›m›za ç›k›yor. Budo¤rultuda, alternatif ifllet-mecilerin pazar pay› hedefi-nin bir y›l sonra en az yüzde20’ye ulaflacak flekilde belir-lenmesi ve gerekli düzenlemeve stratejilerin bir an öncehayata geçirilmesi gerekiyor.

Devlet telekomünikasyonkonusunda en çok hangialanlar› desteklemeli?

3G, Türkiye için elbetteönemlidir. Ancak di¤er önem-li konular› da gözden kaç›r-mamak gerekiyor. Bunlar›nen önemlilerini Kablo TV fle-bekesinin özellefltirilmesi, sa-bit telefon ve internet alanla-r›nda rekabetin gelifltirilmesiolarak sayabiliriz. Bu alan-larda devletin destek vermeside¤il, sadece yolu açmas›bekleniyor. WIFI, Wimax vedi¤er teknolojiler dünya üze-rinde ticari uygulamalar›olan teknolojilerdir. Bu tek-nolojilerin getirece¤i hizmetçeflitlili¤i, h›z ve fiyat avan-tajlar›ndan ülkemizin de ya-rarlanabiliyor olmas› önemli-dir. Ancak bu gibi konular›stratejik olarak görmek yan-l›fl. Bu teknolojilerden yarar-lanabilmek için devletin biryat›r›m yapmas›, kaynak kul-lanmas› gerekmiyor. Devletinyapmas› gereken, bu teknolo-jiler kullan›larak hizmet üre-tilmesine engel olmamakt›r.

25

Telekomünikasyon alan›n-daki yeniliklerin önüne geçen uygulama örneklerioldu mu?Telekomünikasyondaki yeni-likleri Türk insan›n›n ve özelteflebbüslerinin günü gününetakip etmekte olduklar›ndanemin olabilirsiniz. Ancak dev-letin bu yenilikleri bir gelir ka-p›s› olarak görmesi, di¤er yan-dan piyasada var olan ifllet-mecilerin piyasaya yeni gir-mek isteyenleri kendileri içinbir tehlike olarak görmelerisonucunda, telekomünikas-yondaki yenilikler ve yenioyuncular ülkemize gelmektegüçlük yafl›yor. Bu konuda ül-ke vatandafllar› var olan tekelkonumundaki iflletmeler neyiuygun görürse onunla yetin-mek durumunda b›rak›l›yor.Buna yönelik onlarca örnekverilebilir. Örne¤in, ülkemiz-de 1990’l› y›llarda beri varolan kablo flebekesinin genifl-bant internet sunumu içinkulland›r›lmamas›, 2000 y›-l›nda henüz Türkiye’de ADSL

hiç yokken, bu hizmeti ver-mek isteyen teflebbüslere izinverilmemesi, Wimax veMVNO (Sanal mobil flebekehizmeti iflletmecili¤i) gibi çokbilinen uygulamalar için bu-gün bile izin verilmemesi sa-y›labilir.

Telekomünikasyon sektöründe rekabetin önemi nedir? Telekomünikasyon sektörün-de Ar-Ge ve inovasyonun ge-lifltirilmesi için rekabetin ge-lifltirilmesi gerekir. Serbest-leflmenin amac›, sabit ve mo-bil piyasalarda daha çok ifl-letmecinin faaliyet gösterme-sinin sa¤lanarak tam rekabe-tin tesis edilmesidir. Ancakbu yolla tüketicinin haklar›korunabilir; yat›r›m, istih-dam, yerli Ar-Ge art›r›labilir.Yeni Elektronik HaberleflmeKanunu’nda eksik kalan enönemli konulardan birisi, uy-du haberleflmesinin AvrupaBirli¤i (AB) normlar›na uygunolarak serbestlefltirilmemesi-

dir. Bugün ülkemizde tekyönlü de olsa ciddi bir uyduyer istasyonu üretimi var.Çift yönlü yer istasyonu üre-timi de k›sa bir süre içindebafllayabilir. Ancak yeni Ka-nun ile bir yandan Ar-Ge’nindesteklenmesi öngörülürkendi¤er yandan Ar-Ge’yi yokedecek TÜRKSAT gibi tekelciyap›lar kuruluyor. Bu daönemli bir çeliflki do¤uruyor.E¤er uydu haberleflmesininstratejik önemi varsa o za-man ülkemizde de uydu, yeristasyonu ve kontrol yaz›l›m-lar› teknolojilerinin geliflme-sine izin verilmesi gerekiyor.Bu da ancak söz konusu ci-hazlar›n serbest bir flekildekullan›lmas› ve verilecek hiz-metlerin gelifltirilmesi saye-sinde mümkün olacakt›r.

Rekabet konusunda nas›lbir yerdeyiz?Telekomünikasyon hizmetlerialan›nda 10 y›ld›r pazar›nana yap›s› de¤iflmiyor. TürkTelekom ve üç GSM iflletme-

R ö p o r t a j

26

cisi (Turkcell, Vodafone veAvea) telekom pazar›n›n anaoyuncular› olmay› sürdürü-yor. 2008 y›l sonu verilerinegöre ülkemizde 17,5 milyonsabit telefon, 6 milyon genifl-bant internet, 65,8 milyonGSM ve 1,1 milyon Kablo TVabonesi bulunuyor.

Türk telekomünikasyon sek-törünün ana faaliyet alanlar›-na ve bu alanlara göre firmada¤›l›mlar›na bak›ld›¤›ndaflöyle bir ortam görünüyor: • Sabit telefon: Bu alanda fa-aliyet gösteren yaklafl›k 20 ifl-letmeci bulunuyor. Pazar›nyüzde 92’si Türk Telekom’unhakimiyetinde. Bu firman›n ci-ro büyüklü¤ü yaklafl›k 5,4 mil-yar TL. Pazarda faaliyet göste-ren alternatif iflletmecilerin

toplam pazar pay› yüzde 8, bufirmalar›n toplam ciro büyük-lükleri ise 460 milyon TL. • ‹nternet: Bu alanda faaliyetgösteren yaklafl›k 10 adet ifl-letmeci bulunuyor. Geniflbantinternet Türkiye’de yüzde98,5 oran›nda ADSL teknolo-jisi ile sa¤lan›yor. Kablo inter-net kullan›m oran› AB’de yüz-de 15,3 iken Türkiye’de sade-ce yüzde 1,1. Türk Tele-kom’un sahibi oldu¤u TTNetpazar›n yüzde 93,3’üne, alter-natif iflletmeciler yüzde 5,6’s›-na, Türksat ise yüzde 1,1’inesahip bulunuyor. Bu alandakitoplam ciro büyüklü¤ü yakla-fl›k 1 milyar TL.• GSM: Bu alanda 3 flirket fa-aliyet gösteriyor. Bu firmala-r›n toplam ciro büyüklü¤ü13,5 milyar TL’yi buluyor.

• Kablo TV: Bu alanda 1 flir-ket faaliyet gösteriyor. Paza-r›n tamam›na hakim olan bufirman›n ciro büyüklü¤ü yak-lafl›k 100 milyon TL.

AB ülkelerinde alternatif ifllet-mecilerin sabit telefon alan›n-da pay› yüzde 40, internetalan›nda pay› ise yüzde56’d›r. Önümüzdeki bir kaçy›l içerisinde hedefimiz veamac›m›z AB oranlar›na ulafl-mak olmal›d›r. Son dönemdeat›lan ad›mlar ve ElektronikHaberleflme Kanunu (EHK)kapsam›nda yap›lacak düzen-lemelerle birlikte, alternatififlletmecilerin pay›n›n 2009sonunda hem sabit telefondahem de internet alan›nda enaz yüzde 10’a ulaflmas› bekle-niyor.

27

TELKODER Yönetim Kurulu Baflkan Vekili Tanju Erkoç 2009’da yap›lmas›n› bekledikleri düzenlemeleriflöyle s›ral›yor:

➤ Sabit Telefon Hizmeti (STH) iflletmecilerine Türk Telekom ile ayn› co¤rafi alan kodlar›ndan “numara tahsis-leri” yap›lmal›.

➤ Sabit Telefon ‹flletmecilerinin flehiriçi telefon hizmeti vermeleri önündeki tarife yoluyla yap›lan engellemekald›r›lmal›. BTK karar› ile Hesapl›hatt ve Standarthatt abonelerinin alternatif iflletmecilerden flehiriçi tele-fon hizmeti almalar› yasaklanm›flt›r. Yasaklanan aboneler toplam abonelerin yüzde 96’s›n› oluflturuyor.

➤ “Toptan Hat Kiralanmas›” konusundaki düzenleme en k›sa sürede yap›lmal›.➤ “K›smi Özel Devreler – Partial Private Circuit PPC” konusunda tarifeler ç›kar›lmal›.➤ Toptan telefon tarifeleri perakende s›n›rs›z tarifelere uygun hale getirilmeli.➤ Mobil iletiflim ile rekabetin sa¤lanabilmesi için UMTH (Uzak Mesafe Telefon Hizmeti) iflletmecilerine GSM

flebekelerinden ça¤r› bafllat›lmas›na izin verilmeli. ➤ “Fiyat s›k›flt›rmas› ve y›k›c› fiyatland›rman›n tespiti ve önlenmesi” konusunda düzenleme yap›lmal›.➤ “Tesis paylafl›m›”, “maliyete dayal› toptan ücretler” ve “de¤iflik pazarlarda etkin piyasa gücüne sahip ifl-

letmecilerin takip edilip pazarlar aras› sübvansiyon yap›lmas›n›n önlenmesi” gibi konular çözümlenmeli. ➤ Sabit Numara Tafl›nabilirli¤i uygulamas› 10 Eylül 2009’da bafllat›lmal›. ➤ Yal›n ADSL uygulamas› bafllat›lmal› ve Yal›n ADSL tarifeleri mevcut tüm tarife paketleri için geçerli olmal›.➤ ‹nternet ve sabit telefon alanlar›nda iflletmeciler aras›ndaki abonelik geçifli düzenlenmeli.➤ Yerel A¤›n Paylafl›ma Aç›lmas› (YAPA) konusundaki sorunlar giderilmeli.➤ Uydu haberleflmesi serbestlefltirilmesinin önüne kanun ile getirilen k›s›tlama kald›r›lmal›.➤ Kablo flebekesi acil olarak özellefltirilmeli.➤ WiMAX teknolojisi alan›ndaki frekans tahsisleri yap›lmal›.➤ Telekomünikasyon alan›nda Altyap›/Hizmet Ayr›m› sa¤lanmal›.➤ Cep telefonu alan›nda rekabeti art›racak Sanal Mobil Operatörlü¤ü (MVNO) uygulamas›ndaki ‘Çifte Hazine

Pay›’ sorunu çözülmeli.➤ Özel ‹letiflim Vergisi (Ö‹V) tamamen kald›r›lmal›.

Ö N E R ‹ L E R

D

Biliflim sektörünün iç dinamiklerle gelifltirilmesine yönelik yorumlar›n yan›nda, politika belirleyicilerin dikkat etmeleri gereken belirli alanlar mevcuttur: Bunlar sektörün dinamiklerini sa¤lamlaflt›r›c› tamamlay›c› bilginin yarat›lmas› ve kullan›m›fleklinde özetlenebilir. Biliflim endüstrisine verimli kullan›m alanlar› aç›lmas› farkl›disiplinlerden bilgi birikimine ve bu teknik bilgi birikimi ile yönetim tecrübesinin sentezlenmesine ihtiyaç gösterir.

U‹G’den Notlar

Dünya ekonomik sisteminin yaflad›¤› t›kan-ma, hemen hemen her ülkenin bu t›kanma-y› atlatabilmek ve bir daha böylesine güç-lükler yaflamamak ad›na uzun soluklu ön-lemler almas›n› sa¤lad›. Avrupa Birli¤i de‹sveç dönem baflkanl›¤›nda The Lund Dec-laration isimli bir bildirgeyi Temmuz2009’da yay›mland›. Bilgi Ça¤›’n›n bu say›-s›nda Ulusal ‹novasyon Giriflimi olarak bubildirgenin çerçevesine yer verece¤iz. Yaz›-m›z telekom sektörüne odaklanman›n öte-sinde makro bir bak›fl aç›s› sa¤lamaktad›r.Telekom sektörünün Ar-Ge ve inovasyonyetene¤ini gelifltirmesine dair mesajlar›n davar oldu¤u yeni bir Avrupa Birli¤i yaklafl›-m›n› ortaya koyarak bu mesajlar› somut-laflt›rmay› hedefledik. Yaz›m›z›n sonundaTürkiye’nin Telekom dahil olmak üzere bili-flim sektöründeki at›l›m ihtiyac›na dönükpolitik yaklafl›m› ortaya koymaya çal›flt›k.

Avrupa’da yap›lan araflt›rman›n bugünündünyas›nda bafl edilmesi gereken alanlara(Grand Challenges olarak an›lmaktad›r)odaklanmas›; mevcut durumda odaklan›lankat› tematik yaklafl›mlardan uzaklaflmas›gerekti¤inin alt› çizilmektedir. Bu söylemAvrupa’n›n kurumlar› ve üye ülkeler ara-s›nda yeni bir mutabakata ça¤r› olarak gö-rülmekte, Avrupa’ya ait olan ve ulusal me-kanizmalar›n birbiriyle uyumlu hale getiril-mesi ve iflbirli¤inin fleffafl›¤a ve güvene da-yal› bir biçimde yap›land›r›lmas› gerekti¤ihat›rlat›lmaktad›r. Güçlüklerle bafl edilebil-

mesi, sorunlar›n tan›mlanmas› ve bunlarayan›t verilebilmesi hem kamudan hem deözel sektörden paydafllar›n katk›lar›n› ge-rektirmektedir. Sürece dahil olan bu ku-rumlar›n ise küresel ölçekte düflünmeleri,sorunlar› fleffaf süreçlerle dikkate al›p çöz-meleri gerekmektedir. Lund Konferans› so-runlara çözüm getirmek ad›na yeni bir fazolarak bafllam›fl, Avrupa Konseyi’ne ve Av-rupa Parlamentosu’na bu süreci daha daileri götürmeleri için ça¤r› yapm›fl, süreçboyunca da Avrupa Komisyonu ile iflbirli¤ihalinde çal›flmalar› sal›k verilmifltir.

Avrupa bilgi toplumunun çözüm gelifltire-bilmek için en iyi analizleri yapmas›, güçlüeylemler bütünü gelifltirebilmesi ve kaynak-lar›n› art›rmas› gerekmektedir. Küresel›s›nma; daralan enerji, su ve g›da arz›; yafl-lanan nüfus; kamu sa¤l›¤›; salg›n hastal›k-lar ve güvenlik konular›nda sürdürülebilirçözüm önerileri getirmek gerekmektedir.Özellikle baflar›lmas› gereken hedef Avru-pa’n›n eko etkin bir ekonomi (eco-efficienteconomy) haline dönüfltürülmesi gerekti¤i-dir. Avrupa Araflt›rma Alan›’n›n (EuropeanResearch Area) bafl edilmesi gereken alan-larla ilgili gerçekçi tan›mlamalar› yapmas›gerekmektedir.

Bunun için de siyasi deste¤e ihtiyaç oldu¤ubilinmektedir. Söz konusu siyasi deste¤inde al›nmas› ile birlikte araflt›rma öncelikle-rinin bafl edilmesi gereken alanlara odak-

Biliflimde at›l›m içineylem plan›

28

Cemil Ar›kan, Selçuk Karaata

lanmas› sa¤lanabilir. Çözüm kamu ve özelsektör aras›ndaki ortakl›klar› ve özellikleKOB‹’lerin çözüm aflamalar›na dâhil edil-mesini gerektirmektedir.

KOB‹’lerin sorun çözme kapasitelerininyüksekli¤inin bir avantaj olarak kullan›la-bilece¤i savunulmaktad›r. Üye ülkelerinaraflt›rma önceliklerine dair bölgesel, ulu-sal ve topluluk genelinde pro-aktif strateji-ler gelifltirmeleri gerekmektedir. ÇerçeveProgramlar›’n›n da bu talebe yan›t verebilirolmas› gerekir. Bu nedenle, Avrupa Komis-yonu’nun ve üye devletlerin birlikte gelecekprogramlar›n› tasarlarken genel bir anlafl-ma zemini oluflturarak, uygun ve etkin birifl bölümü üzerinde mutabakat sa¤layarakbu çal›flmalar› yürütmeleri gerekir. Güncel ekonomik ve sosyal güçlüklerle bafl

edilmesi afla¤›daki alanlarda da çaba sarfedilmesini gerekli k›lmaktad›r:

• Araflt›rma topluluklar› taraf›ndan bafllat›-lan öncü araflt›rman›n (frontier research)güçlü k›l›nmas›. Özellikle beklenmeyen-he-sap edilemeyen floklarla karfl›lafl›lmas› du-rumlar›nda Avrupa Birli¤i’nin gereksinimduyulan uzmanl›kla donanmas› amac›ylabilgide çeflitlili¤e ihtiyaç duyulmaktad›r.Araflt›rmac›lar aras›nda rekabetin var ol-mas›, Avrupa’n›n uluslar aras› mükemmel-lik düzeyine ulaflmas›na destek olacakt›r.

• Biyoteknoloji, biliflim teknolojileri, malze-me ve nanoteknoloji gibi alanlarda Avru-pa’n›n küresel lider konuma ulaflmas›.

• ‹fl gelifltirme ve kamu politikalar›na dairhedefleri destekleyebilmek için talep ve arztaraf›n› bir araya getirmek. Sanayi, çevre vesosyal politikalar, tar›msal ve bölgesel kal-k›nma gibi konularda üretilen yeni bilginin

sosyal ve ekonomik etkisini art›rabilmekiçin çeflitli tedbirlere ihtiyaç duyulmaktad›r.Politikalarla araflt›rma politikalar› aras›nda-ki ba¤lant›lar› güçlü k›labilmek için ba¤la-r›n güçlendirilmesine ihtiyaç söz konusu-dur. Kamu sat›n alma, sorunlar› çözümedönük politikalar ve öncelik belirlemeye da-ir çal›flmalar›n deste¤iyle talep odakl› politi-kalar›n arz merkezli araflt›rma ve inovasyonpolitikalar›n› desteklemesi gerekmektedir.

• Mükemmeliyet ve birbiriyle ba¤lant›lar›güçlü bir biçimde yap›lanm›fl kurumlar›nvarl›¤›. Avrupa araflt›rma gücünün rekabet-çi bir yap›ya kavuflabilmesinde; üniversite-lerin modernleflmesi ve üniversitelerin vearaflt›rma kurumlar›n›n aras›ndaki iflbirli-¤ini gelifltirmenin anahtar bileflenleri oldu-¤u kabul edilmektedir.

• Riske karfl› tolerans gösteren ve güvenedayal› yaklafl›m› benimsemifl bir araflt›rmafonlama mekanizmas›n›n oluflumu. Böylebir hedef finansal düzenlemelerde ve kural-larda gereksinim duyulan de¤iflikliklerigündeme tafl›maktad›r.

Küresel güçlüklerle bafl edebilmek içingündeme al›nacak eylemler sürekli ekono-mik kalk›nma için bir zorunluluktur. Busüreç ise toplumsal kalk›nma için kad›n veerke¤in eflit koflullara sahip olabildi¤i, sos-yal, dini, kültürel güçlüklerle bafl edebil-mek için yeni olanaklar do¤uracak olan çö-zümlerin üretildi¤i bir ortam› gerekli k›l-maktad›r.

Son bölümde Telekom sektörünün çok güç-lü bir parça olarak varl›¤›n› sürdürdü¤ü bi-liflim sektörüne dönük, Türkiye’ye dair çö-züm önerilerini gündeme tafl›mak isteriz.Bu çözüm önerilerini Bilgi Ça¤› dergisindetan›mlam›flt›k, yinelemek yerinde olacakt›r:

29

Biliflim endüstrisinde de¤iflim çok h›zl› gerçeklefliyor. Belirgin bir alanda sahip olunan göreli rekabet avantaj›n›n sürekli bir kalk›nmay› sa¤lama f›rsat› az olabilir.Bu nedenle yenilik yaratabilmenin süreklili¤ini sa¤layacak politikalar›n belirlenmesive izlenmesi gerekiyor.

1. ‹hracat politikalar›n› do¤ru platformaoturtmaks›z›n ithal ikamesi politikalar›üretmek baflar›s›zl›kla sonuçlanabilir. Di¤ertaraftan, teknoloji transferini destekleyenve biliflim sektöründe iç üretim kaynaklar›-n› teflvik etmenin faydalar› görülebilir.

2. Biliflim endüstrisinde de¤iflim çok h›zl›gerçekleflmektedir. Belirgin bir alanda sa-hip olunan göreli rekabet avantaj›n›n sü-rekli bir kalk›nmay› sa¤lama f›rsat› az ola-bilir. Bu nedenle yenilik yaratabilmenin sü-reklili¤ini sa¤layacak politikalar›n belirlen-mesi ve izlenmesi gereklidir.

3. Biliflim endüstrisinin gelifliminde ihracatodakl› üretimle beraber iç pazar›n geliflimi,toplu üretim-mass production imkânlar›n›nyarat›l›p yarat›lamayaca¤›n›n iyi analiz edil-mesi gerekir. ‹ç pazar›n ihtiyac› ile beraber,dünya ve iç pazar talepleri aras›ndaki fark-l›l›¤›n net bir biçimde ayr›mlanmamas›ndankaynaklanan nedenlerle uyumsuz stratejikyaklafl›mlar ve zararlar do¤abilir. Bu alan-da baflar›l› olmufl ülkelere dikkat edildi¤in-de biliflim sektöründe oldu¤u gibi di¤ersektörler için de genel ihracat stratejilerin-de bir uyum ve sa¤l›kl› yap›lanma oldu¤ugözlenmektedir. Hindistan, Brezilya, Çin gi-bi büyük ülkelerin kendi iç pazarlar›n›nbüyüklü¤ü ve teknoloji üretim kapasiteleri-nin yeterli olmas› nedeniyle kendi biliflimendüstrilerini destekleme imkânlar› mev-cuttur.

4. fiu ana kadar yap›lan çal›flmalar›n baz›-lar›n›n geliflmekte olan ülkelerin uluslara-ras› rekabet arenas›na ç›kacak özellik veniteliklerde ürün gelifltirme yetenekleri ola-bildi¤ine dair güçlü bir kan›t henüz elimiz-de mevcut de¤ildir. Di¤er taraftan, biliflimendüstrisinde farkl›laflt›r›lm›fl ürünlerin ge-nellikle geliflmifl ülkelerde üretilebildi¤i iz-

lenmektedir. ‹hracat odakl› stratejininönündeki en büyük engel de budur. Bu ne-denle geliflmekte olan ülkelerin bu sektördeiflleri daha da güç olmakta ve yo¤un çabasarfetme gere¤i ortaya ç›kmaktad›r.

5. Biliflim sektörünün iç dinamiklerle gelifl-tirilmesine yönelik yorumlar›n yan›nda, po-litika belirleyicilerin dikkat etmeleri gere-ken belirli alanlar mevcuttur: Bunlar dasektörün dinamiklerini sa¤lamlaflt›r›c› ta-mamlay›c› bilginin yarat›lmas› ve kullan›m›fleklinde özetlenebilir. Biliflim endüstrisineverimli kullan›m alanlar› aç›lmas› farkl› di-siplinlerden bilgi birikimine ve bu teknikbilgi birikimi ile yönetim tecrübesinin sen-tezlenmesine ihtiyaç gösterir. Bir organi-zasyon içerisinde yeni bir model yaratabil-mek bu teknolojilerin kullan›m›ndaki bafla-r› imkân›n› art›rabilecektir.

Sonuç olarak, Türkiye’nin biliflim sektörü-nün elektronik, bilgisayar ve telekomüni-kasyon komponentlerini kendi kaynaklar›y-la ve ülke s›n›rlar› içinde üretebilecek in-san kayna¤› oldu¤u inanc›nday›z. Sahipolunan bu potansiyeli kinetik enerjiye çevi-recek eylemler harekete geçirilmifltir. Ancakçok h›zl› ve planl› hareket etmek gerekmek-tedir. Burada devletin düzenleyici ve des-tekleyici rolünün önemli ve yönlendirici ol-du¤u gözden kaç›r›lmamal›d›r.

Ayr›ca üniversitede yap›lan araflt›rmalar›nsadece akademik çevrede kalmamas›, ifllet-me dünyas›yla karfl›l›kl› bilgi ve tecrübepaylafl›m›n›n yaratabilece¤i hiçbir zamankopmayacak kadar sa¤lam bir a¤ sistemiyarat›lmal›d›r. Biliflim teknolojilerinin kul-lan›m› kadar üretimine yönelik çabalar›nülkemizin özellikle bugünlerde ihtiyac› olaniflgücü kazan›m›n› ve kalk›nmay› destekle-yece¤i düflüncesindeyiz.

U‹G’den Notlar

30

K a y n a k ç aLund Declaration, July 2009

Küresel güçlüklerle bafl edebilmek için gündeme al›nacak eylemler sürekli ekonomikkalk›nma için bir zorunluluktur. Bu süreç ise toplumsal kalk›nma için kad›n veerke¤in eflit koflullara sahip olabildi¤i, sosyal, dini, kültürel güçlüklerle bafl edebilmek için yeni olanaklar do¤uracak olan çözümlerin üretildi¤i bir ortam› gerekli k›lmaktad›r.

MMobilera 2001’den beri Türkve dünya telekomünikasyonpazar›na inovatif çözümler su-nuyor. Firma, içerik, mobilpazarlama gibi alanlarda yerlive yabanc› firmalarla çal›fl›yor.Mobilera’n›n Türkiye’deki mo-bil pazar›n geliflimine birçokkatk›s› var. Türkiye’deki ilkSMS kampanyas› (2001), ilkpull SMS kampanyas› (2003),ilk mobil bazl› segmente edil-mifl ba¤l›l›k yönetimi SMSkampanyalar› (2005), ilk viralSMS kampanyas› (2006), ilkmobil kupon projesi (2006),ilk bluetooth aç›khava SMS-MMS kullan›m› (2007), ilkürün tan›ma (image recogniti-on) MMS projesi (2009), ilkmobil “Var m›s›n, Yok mu-sun?” SMS uygulamas› (2009)Mobilera ile gerçeklefltirildi.

Bunun gibi örneklerden bir ta-nesi de bireylerin sosyal so-rumluluklar›na katk› sa¤layanmobil ba¤›fl kampanyas› oldu.

2003’te yap›lan kampanyasonraki mobil ba¤›fl kampan-yalar› için de örnek teflkil ettive böylece küçük miktarlardatoplanan ba¤›fllarla önemli top-lumsal projeler gerçeklefltirildi.Mobilera’n›n, Türkiye E¤itimGönülleri Vakf›’na (TEGV) sun-du¤u “mobil ba¤›fl kampanya-s›” projesi fikri ilk aflamada,2003’te bir operatörün fatural›hatl› müflterilerine yönelik dü-zenlenen "Elimi Tut" kampan-yas› olarak hayata geçti.2004’te ayn› SMS numaras› iletüm operatörler üzerinden ba-¤›fl yapabilmek mümkün oldu.Mobilera, öncülü¤ünü yapt›¤›bu çal›flmalardan dolay›, ilgilioperatörlerle birlikte 2004’tePlatin Dergisi “Sosyal Sorum-luluk Projesi Büyük Ödülü”nelay›k görüldü.

Projenin teknik altyap›s›,2008 itibari ile yaln›z fatural›hatlarla de¤il, kontorlü hatlar-la da ba¤›fl yapabilmek üzeregelifltirildi. Ba¤›fl yapmay› tefl-vik etmek amac›yla, “ba¤›fl he-diye etme” uygulamas› da ge-lifltirildi. Bir baflkas› ad›na birkuruma ba¤›fl yapabilmek deart›k mümkün. Bunun içinad›na ba¤›fl yap›lacak kiflinincep telefon numaras›n› bilmekyeterli oluyor. Bu proje; “ba¤›flyapma”n›n sadece ekonomik

olarak güçlü kiflilerin, üst dü-zey yönetici ve sanayicilerdenoluflan say›l› bir kesim tara-f›ndan yapabilece¤i alg›s›n›de¤ifltirdi ve “Damlaya damla-ya göl olur” yaklafl›m› ile ba¤›flyapman›n tüm halka, ba¤›flseverlere yay›l›m›n› destekledi.

Cep telefonu üzerinden çokkolay bir flekilde ba¤›fl yapa-bilme ba¤›fl severler için yenibir alternatif kanal oldu. Buçal›flmalar›, bankalar›n websitelerinden yap›lan ba¤›fllarizledi. Bu kapsamda Mobilera,Türkiye’de alternatif dijital ba-¤›fl kanal›n›n oluflturulmas›naöncülük yapm›fl oldu. 2003’te-ki TEGV mobil (SMS) ba¤›flkampanyas›ndan elde edilengelir, y›l içindeki tüm ba¤›flmiktar›n›n yüzde 30’u civar›n-da. Bu miktar, ek gelirin nekadar büyük oldu¤unu ve ya-rat›lan alternatif kanal›n kat-ma de¤erini gösteriyor.

Mobilera mobil telekomünikasyon alan›nda inovatif uygulamalara imza atm›fl bir firma.Hem yerli hem de yabanc› firmalara mobil çözümler sunan Mobilera, Türkiye’deki ilk Mobil Ba¤›fl Kampanyas›’n› yapt›. Bu sayede çok küçük ba¤›fllarla büyük projelerin gerçekleflmesine arac›l›k etti.

Baflar› Öyküsü

Küçük ba¤›fllarla büyük projeler

32

Mobil ba¤›fl kampanyas› yaz›l›-m›, operatörlerle SMS interakti-vitesini sa¤layan entegrasyonmodülü, gelen/giden mesajla-r›n raporlama arayüzlerindegösterimini sa¤layan veritaba-n›, web tabanl› raporlama ara-yüzleri ve mesaj al›flveriflinisa¤layan kampanya yönetimmodüllerinden olufluyor. Bugü-ne kadar yap›lan tüm kampan-yalarda ayn› yaz›l›m kullan›ld›.

Mobilera’n›n uygulamas›n›yapt›¤› mobil ba¤›fl kampaya-lar› flu flekilde iflliyor: • Ba¤›fl verenler, ba¤›fl verile-cek kurulufl için tüm opera-törlerde tahsis edilmifl k›sanumaraya SMS (k›sa mesaj)gönderiyorlar. • Mesajlar operatör taraf›ndanal›nd›ktan sonra yine operatörtaraf›ndan ücretlendiriliyor.Örne¤in ba¤›fl miktar› 10 TLise abonenin o operatör tara-f›ndan kesilen o ayki faturas›-na 10 TL yans›t›l›yor. • Mesaj operatör sistemleri ta-raf›ndan al›nd›ktan sonra Mo-bilera'nin sistemlerine düflü-yor ve Mobilera'nin sistemle-rinden de cevap mesaj› gönde-riliyor. • Ba¤›fl yap›lan kurulufl veGSM operatörlerinin SMS (k›samesaj) trafi¤ini ve ba¤›fl say›s›-n› takip edebilmeleri için webrapor arayüzleri haz›rlan›yor.

33

Mobilera’n›n mobilba¤›fl kampanyas›yürüttü¤ü STK’lar

• AÇEV (Anne Çocuk E¤itimV a k f › )• AKUT (Arama Kurtarma Der-n e ¤ i )• ÇEV (Ça¤dafl E¤itim Vakf›)• EÇEV (Ege Ça¤dafl E¤itimV a k f › )• ÇYDD (Ça¤dafl Yaflam› Des-tekleme Derne¤i - "Baba BeniOkula Gönder" kampanyas›)• Turkcell ("Kardelenler" kam-p a n y a s › )• TEMA (Türkiye ErozyonlaMücadele A¤açland›rma ve Do-¤al Varl›klar› Koruma Vakf›)• TEGV (Türkiye E¤itim Gö-nülleri Vakf› - "Elimi Tut"kampanyas›) • OFD (Omurilik Felçlileri Der-n e ¤ i )• UNICEF

E

Geçti¤imiz ay BTK öncülü¤ünde haz›rlanan 10. Ulaflt›rma fiuras› ‹letiflim Ar-GeÇal›fltay› taslak raporu yay›nland›. Çal›flmada Wimax/WLAN gibi kablosuz eriflim yöntemleriyle k›rsal kesimlere daha az maliyetle daha etkin hizmet sa¤layabilme f›rsat› ile bilgisayar ve internet eriflim altyap›s› yayg›nl›¤›n›n yetersiz olmas›, internet eriflimi, donan›m ücretlerinin telekomünikasyon hizmetlerineyönelik vergilerin di¤er ülkelere k›yasla yüksek olmas› tehditleri öne ç›kt›.

Ne Yap›yoruz Ne Yapmal›y›z

EITO’nun Eylül 2008’de yay›nlad›¤› AvrupaB‹T Pazar›na Bak›fl Raporu’na bak›ld›¤›nda,B‹T alt sektörleri aras›nda telekom pazar›n›nher y›l daha fazla büyüdü¤ünü görebiliriz.EUROSTAT’›n ‹lk 10 Alt Sektörde AB Ar-GeYat›r›mlar›, 2005 Tablosu’nda da, Ar-Ge yat›-r›mlar› aç›s›ndan Avrupa’n›n en önde gelenkurumlar›n›n yer ald›¤› ilk 10 alt sektörünebakt›¤›m›zda, Ar-Ge yat›r›mlar›nda telekomü-nikasyon cihazlar› yüzde 8,2 ile 3., elektrikbileflenleri ve cihazlar› yüzde 6 ile 5., sabithat telekomünikasyon yüzde 3,1 ile 7., yar›-iletken teknolojileri yüzde 3 ile 8., yaz›l›myüzde 2,7 ile 9. s›rada yer al›yor.

Çal›flan bafl›na Ar-Ge yat›r›m› en yüksek olansektör 47 bin 100 euro ile telekomünikasyoncihazlar› sektörü. Benzer bir yaklafl›mla,farkl› sektörler aras›nda yükselen AB B‹T flir-ketleri aras›nda, yaklafl›k 4 milyar euro’lukAr-Ge yat›r›m›yla Nokia 6. s›rada, 2,7 milyareuro ile Ericsson 10. s›rada yer al›yor. Bu-nunla birlikte, AB’de lider konumda olan te-lekom operatörleri Avrupa elektronik iletiflimpazar›ndaki yavafllamaya karfl› bir tak›mstratejileri gelifltiriyor.

Bu stratejiler; geliflmekte olan d›fl pazarlarayat›r›m, maliyetlerde k›s›nt› (yeni nesil a¤ vekaynaklar› dâhil), yenilikçi ifl modellerinin ge-

lifltirilmesi (katma de¤erli hizmetler, farkl›hizmetlerin bütünlefltirilmesi, sabit-mobil hatdönüflümü, kullan›c›lara yönelik daha kar-mafl›k yaklafl›mlar) büyümenin mevcut müfl-terilere sa¤lanacak olan farkl› yeni hizmetler-den sa¤lanmas› bekleniyor.

AB mobil teknolojiler ile ilgili Ar-Ge stratejile-rini belirleyen eMobility Teknoloji Platformu,Aral›k 2008’de stratejik araflt›rma gündeminiyay›nlad›. 2020 hedefi olarak da “anl›k teda-rik ortam› ve anlaml›, çoklu sensörlü bilgi veiçeri¤e eriflimi sa¤layarak, bireylerin yaflamkalitelerini iyilefltirmek” belirlenmifl. Bunagöre, mobil teknolojilerin Ar-Ge’sinin araflt›r-ma metodolojisi flu flekilde kuruluyor: fiirket-ler, KOB‹’ler, operatörler ve B2B uygulamala-r›nda verimlilik, ak›ll› ulafl›m sistemleri, ener-ji, istihdam, sa¤l›k ve bak›m, e¤itim ve ö¤re-tim ve çevre sektörlerinde güvenirlik ve uçtanuca bütünleflik çözümler ile, bireylere, ailele-re, gruplara ve topluluklara basitlik sa¤la-mak. Tüm bunlar› gerçeklefltirebilmek içinde, her an her yerde (ubiqitiouos) hizmetlerve ba¤lant›lar, ba¤lant›s›z kullan›c› deneyim-leri ile ilgili Ar-Ge çal›flmalar›n›n WMAN,WPAN, WLAN, WSN, Fixed, Cellular ve Broad-cast teknolojileri üzerinde yap›lmas›. Bu me-todolojiye göre, her bir araflt›rma alan› basit-lik, verimlilik, güvenirlik ve uçtan uca bütün-

T e l e k o m ü n i k a s y o n d a k ip o t a n s i y e l i k u l l a n a m › y o r u z

34

Leyla Arsan

leflik çözümler aç›s›ndan de¤erlendiriliyor,buna da SET metodu deniyor.

Avrupa projelerinde hem var›z hem yokuz

eMobility araflt›rma gündeminin oluflturulma-s›nda Avrupa’dan 5’i üniversite olmak üzere,17 kurumdan 18 uzman kat›lm›fl. Bu kurum-lardan baz›lar›; Nokia, VTT, Alcatel-Lucent,Fraunhofer FOKUS, Ericsson, Robotiker.eMobility Teknoloji Platformu’na Avrupa’dantoplam 612 kurum üye. Bu üyelerin yüzde40’›n› KOB‹’ler, yine bir yüzde 40’›n› araflt›r-ma kurumlar› ve kalan yüzde 20’sini de bü-yük endüstri gruplar› temsil ediyor. Türki-ye’den kat›lan toplam üye say›s› ise 18. Bukurumlar›n yüzde 50’si KOB‹, yüzde 22’siaraflt›rma kurumu, yüzde 28’i de büyük en-düstri grubu. Türkiye’den üyelerin ço¤u yaz›-l›m flirketleri, Turkcell d›fl›nda telekomu tem-sil eden baflka bir grup yok.

Türkiye’den bu platforma kat›l›m›n artmas›n-da 6. Çerçeve Program› taraf›ndan fonlananTBV, TÜB‹TAK ve TAGES taraf›ndan baflar›y-la sonland›r›lan B‹T Sektörüne uluslararas›Ar-Ge iflbirlikleri ve fonlar› ile ilgili fark›dan-l›k ve projeler kazand›ran EASIER projesininkatk›s› da var. fiu anda Türkiye’den üyelers t r a tejik araflt›rma çal›flma gruplar› içindeaktif olarak yer alm›yorlar. Bununla birlikte,telekomünikasyon alan›nda özel ve kamukaynaklar›ndan finanse edilen Ar-Ge projele-rini bafllatan ve yürüten bir EUREKA kümesiolan CELTIC taraf›ndan kabul edilen 4 Türk

projesinin de orta¤› olan Turkcell, ayn› za-manda CELTIC Yönetim Kurulu üyesi oldu.Daha önce CELTIC’te en çok proje yapan ku-rum olan Mobilera’dan sonra Turkcell’in kat›-l›m›yla da Türk telekom Ar-Ge’cileri CELTICtoplulu¤una kat›l›m sa¤lam›fl oldular.

Türkiye’de de bu alanda birçok etkinliklerdüzenleniyor. Avrupa’da CELTIC’in iflletilme-sine katk› sa¤layan kurumlar ise: Alcatel Lu-cent, BT, Deutsche Telekom, Ericsson, Eu-rescom, France Telecom, Italtel, Nokia Sie-mens Networks, RAD Data Communications,Telefónica, Telenor ve Thomson. Tüm bu gü-zel geliflmelere ra¤men, her ülkenin kendiulusal fonuyla desteklenen CELTIC projele-rinde Türkiye olarak çok ma¤dur durumlardakalabiliyoruz. TÜB‹TAK taraf›ndaki desteksüreçlerinin çoklu iflbirli¤i projelerine uygunolmamas› ve yavafll›¤›, hatta baz› projelerinCELTIC etiketi alm›fl olmas›na ra¤men, red-dediliyor olmas›, baz› Türk flirketlerinin pro-jelerden ayr›lmas›na sebep oluyor ya da tümmotivasyonlar›n› k›r›yor. Kendi ülkemizdekikurumlar›m›za bunu yapmamal›y›z, daha faz-la teflvik edici ve destekleyici olmal›y›z. Aksitakdirde, nas›l Ar-Ge harcamalar›m›z› yüksel-t e b i l i r i z ?

Ayr›ca, yine eMobility teknoloji platformustratejik uygulamalar ajandas›n› yay›nland›.Burada özellikle 6. ve 7. Çerçeve Programlar›

35

AB, mobil teknolojiler ile ilgili Ar-Gestratejilerini belirleyen eMobilityTeknoloji Platformu, Aral›k 2008’destratejik araflt›rma gündeminiyay›nlad›. 2020 hedefine göre, mobilteknolojilerin Ar-Ge’sinin araflt›rmametodolojisi flu flekilde kuruluyor:fiirketler, KOB‹’ler, operatörler ve B2Buygulamalar›nda verimlilik, ak›ll›ulafl›m sistemleri, enerji, istihdam,sa¤l›k ve bak›m, e¤itim ve ö¤retim veçevre sektörlerinde güvenirlik ve uçtanuca bütünleflik çözümler ile bireylere,ailelere, gruplara ve topluluklara basitlik sa¤lamak.

taraf›ndan fonlanan kritik öneme sahip 36sa¤l›k ve eriflilebilirlik projesi, 82 ulafl›m pro-jesi, 94 çevre projesi ve araflt›rma iflbirlikleriyer ald›. Bu projelere ve araflt›rma çal›flmala-r›na www.emobility.eu.org adresinden ulafl›la-b i l i r .

Ulusal hedeflere ulaflmak için AB Ar-Ge iflbirli¤i

Türkiye’de de geçti¤imiz ay (Temmuz 2009)BTK öncülü¤ünde, 10. Ulaflt›rma fiuras› ‹leti-flim Ar-Ge Çal›fltay› taslak raporu yay›nland›.

Kamu, özel sektör, üniversite ve STK’lardanoluflan yaklafl›k 60 kiflinin kat›l›m›yla yap›lançal›fltaylar sonucunda ortaya ç›kan rapordayeni nesil flebekeler ile ilgili bir SWOT analiziçal›flmas› yap›ld› ve bu çal›flmada W i-max/WLAN gibi kablosuz eriflim yöntemleriy-le k›rsal kesimlere daha az maliyetle daha et-kin hizmet sa¤lanabilme imkan› f›rsat› ile bil-gisayar ve internet eriflim altyap›s› yayg›nl›¤›-n›n yetersiz olmas›, internet eriflimi, donan›mücretlerinin yüksek olmas›, telekomünikas-yon hizmetlerine yönelik vergilerin di¤er ülke-lere k›yasla yüksek olmas› tehditleri en çoköne ç›kt›. Ayn› zamanda RFID, web 2.0, web3.0, sosyal web uygulamalar›, sanal güvenlik

sistemleri ve Pv6 tabanl› iletiflim altyap›s› vebuna ba¤l› yenilikçi, zengin servis ve uygula-malar›n da geliflmesinin telekom önündekif›rsatlar olarak belirlendi.

Ayr›ca Ar-Ge ve yenilikçilik sistemin gelifltiril-mesi yönünde 26 ana hedef, bu hedeflere yö-nelik olarak öncelikli at›lmas› gereken ad›m-lar belirlendi. Bu hedeflere ulaflabilmek içinöncelikle, teknolojinin uluslararas› boyuttageliflti¤ini düflünerek, uluslararas› bir Ar-Geiflbirli¤i politikas›n›n öncelikli olarak uygu-lanmas› gerekiyor.

DPT taraf›ndan yay›nlanan Bilgi Toplumu ‹sta-tistikleri 2009 Raporu’na bakt›¤›m›zda, Bilgi ve‹letiflim Teknolojileri Sektörü Pazar› Göstergele-ri’nde B‹T Pazar büyüklü¤ü 2007’de telekompazar›n yüzde 76’s›n›, 2008’de yüzde 72’sinikaps›yor. B‹T sektörünün GSY‹H’daki pay›nabakt›¤›m›zda, 2007’de yüzde 4,6 ve 2008’deyüzde 4,8 iken, telekom pazar› B‹T sektörüiçinde yine 2007’de yüzde 3,18 ile yüzde 76 ve2008’de yüzde 2,90 ile yüzde 72’lik bir payasahip. Bu durum, hem telekomun çok ciddi birgeliflme potansiyeli oldu¤unu hem de 2008’dekidüflüflten ötürü ciddi bir biçimde geliflme içinacil eylem ve önlemlerin al›nmas› gerekti¤iniortaya koyuyor.

Ne Yap›yoruz Ne Yapmal›y›z

36

➤ Acil olarak, Telekom operatörleri ve mobil teknolojileri yaz›l›m flirketlerinin öncülü¤ünde Türkiye Telekomve Mobil Teknolojiler Platformu kurulmal›. BTK ‹letiflim Ar-Ge Çal›fltay› çal›flmalar› da bu platformdan yür-tülmeye devam etmeli. Bunun için TÜB‹TAK ‹fiBAP deste¤i al›nabilir.

➤ eMobility Teknoloji Platformu’nda daha etkin olarak yer almal›, stratejik araflt›rma gündemlerine katk›sa¤lamal›, bu do¤rultuda da daha fazla 7. Çerçeve Program› projesinde yer almal›.

➤ CELTIC projelerindeki yer alma gücümüzü sürdürmeliyiz. Ancak bunun için TÜB‹TAK TEYDEB’in daha fazladestek olmas› ve CELTIC etiketi alan projeleri daha kolay fonlamas› gerekiyor.

Ö N E R ‹ L E R

DPT taraf›ndan yay›nlanan Bilgi Toplumu ‹statistikleri 2009 Raporu’nabakt›¤›m›zda, Bilgi ve ‹letiflim Teknolojileri Sektörü Pazar› Göstergeleri’nde B‹T Pazarbüyüklü¤ü 2007’de telekom pazar›n yüzde 76’s›n›, 2008’de yüzde 72’sini kaps›yor.B‹T sektörünün GSY‹H’daki pay›na bakt›¤›m›zda, telekom pazar› yine 2007’deyüzde 76 ve 2008’de yüzde 72’lik bir paya sahip. Bu durum, hem telekomun çokciddi bir geliflme potansiyeli oldu¤unu hem de 2008’deki düflüflten ötürü ciddi birbiçimde geliflme için acil eylem ve önlemlerin al›nmas› gerekti¤ini ortaya koyuyor.

T

Biliflim ve iletiflim teknolojilerindeki h›zl› geliflim, yeni hukuki sorunlar› da karfl›m›zaç›karm›flt›r. ‹nternet denilen yeni ortama hangi hukuki kurallar›n uygulanaca¤›tart›flmas›nda hayli mesafe al›nm›flt›r. Ancak teknolojik ilerlemenin ortaya ç›kard›¤› sorunlar, bunlardan ibaret de¤il. ‹ç içe giren teknolojilerin ortayaç›kard›klar› sorunlara hangi kurallar›n ve düzenlemelerin uygulanaca¤› cidditart›flmalara yol açm›flt›r.

Bilgi Ça¤› Hukuku - Kadir Has Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku, Anabilim Dal› Baflkan› Doç. Dr. Tekin MEM‹fi

Teknolojinin h›zla ilerledi¤i ve yeni ifl mo-dellerinin gelifltirildi¤i h›zl› bir süreç yafl›-yoruz. Gerçekten h›zl› bir süreç. Zira busat›rlar›n yazar› gibi pek ço¤umuz çok dageç say›lmayacak y›llarda, 1995’lerde tele-fon aboneli¤i için yaklafl›k 3 y›l beklemekzorundayd›. Hard diski olmayan bilgisayar-lar›n servet say›labilecek rakamlara sat›ld›-¤›, bir küçük ifllem için bilgisayarlar›n ba-fl›nda 5 dakika bekledi¤imiz zamanlar hiçde eski tarihler de¤il. ‹nternetin nas›l birfley oldu¤una dair dinledi¤imiz flehir efsa-neleri de hala hat›r›mda. Oysa bugün sade-ce avuç içlerimizde bulunan telefonlar bileon y›l öncesinin bilgisayarlar›ndan kat kath › z l › .

Hem biliflim hem de iletiflim teknolojilerin-deki bu h›zl› geliflim, bugüne kadar karfl›-m›za ç›kmam›fl yeni hukuki sorunlar› da ç›-karm›flt›r. ‹nternet denilen yeni ortamahangi hukuki kurallar›n uygulanaca¤› te-mel tart›flmas›nda art›k günümüzde birhayli mesafe al›nm›flt›r. Ancak teknolojikilerlemenin ortaya ç›kard›¤› sorunlar, sade-ce bunlardan ibaret de¤il. Farkl› teknoloji-lerin birlefltirilmesi yani bir di¤er ad› ile ya-k›nsama, asl›nda çözümü zor olan yeni so-runlar› ortaya ç›karm›flt›r. Zira iç içe girenbu teknolojilerin ortaya ç›kard›klar› sorunhenüz tam olarak çözülememifl iken bir dehangi kurallar›n ya da düzenlemelerin uy-gulanaca¤› sorunu ciddi tart›flmalara yolaçm›flt›r.

Yaz›m›z›n hemen bafl›nda belirtmek gerekirki, en az›ndan ülkemizde geliflen teknoloji-ye hukuki aç›dan do¤ru bir yaklafl›m›n ser-gilendi¤i, sorunlar olmas›na karfl›n, örne¤ininternetin Bas›n Kanunu ile düzenlenmekistenmesi gibi yaklafl›m art›k tamamen terke d i l m i fl t i r .

Yak›nsama, mobil telefon, internet, radyove televizyon yay›nlar›n›n ayn› ortamdansunulabilmesi, de¤iflik medya türlerinin bir arada bulunmas›, birçok ifl modelininmobil telefonlara aktar›lmas› ile teknolojile-rin yak›nlaflmas›n›, bitifltirilmesini ifadeeder. Bu çal›flmada teknolojinin getirdi¤iyak›nsamayla gelen sorunlar, özellikle “3G” teknolojisi temel al›narak ele al›nacakve hukuki çözümün genel ilkeleri ortayakonulacakt›r.

Bu sorunlar›n çözümünde hukukçular›ntavr›, klasik bir çözüm tarz› ile s›n›rl› kala-cak olursa o zaman teknolojik, ekonomikgeliflimi durdurmak ve toplumun geliflmesi-ni engellemek gibi daha ciddi bir sorunlakarfl›laflabiliriz. ‹flte afla¤›daki yaz›da, bukonuyu ele alarak temel hukuki yaklafl›m-lar› ve ilkeleri tespit etmeye çal›flaca¤›m.

3G teknolojisi ve yeni hukuki sorunlar m›?

Bugünlerde yo¤un bir flekilde konuflulan3G teknolojisinin sadece getirdi¤i imkanla-

3G, teknolojik yak›nsama,hukuki sorunlar ve ilkeler

38

ra bakacak olursak nelerin daha h›zla de¤iflti¤ini ve de¤iflece¤ini görme imkan›nasahip olabiliriz. 3G ile mesajlaflma, internet eriflimi ve yüksek h›zda çoklu haberleflme deste¤i sa¤lanacak, konumlan-d›rma hizmetleri yap›labilecek, geliflmifl güvenlik yöntemleri sayesinde mobil ticare-te ortam sa¤lanacak, medya habercili¤i aç›s›ndan çekilen video görüntülerinin enh›zl› bir flekilde haber merkezine yerlefltiril-mesi imkan› verilecek, h›zl› internet ilefilmler ve videolar daha h›zl› indirilecek, gö-rüntülü konuflma yap›labilecek ve mobil TVi z l e n e b i l e c e k .

Telekomünikasyon alan›nda yaflanan bude¤iflimlerle birlikte asl›nda daha öncedenbirlikte sunulan radyo hizmetine ilave ola-rak televizyon teknolojisi de mobil olaraksunulabilecek, sanal toplant›lar yap›labile-cek. Bunun yan› s›ra sa¤lanan ileri tekno-loji ile h›zl› aktar›mlar yap›labilecek, bu dayeni ifl modellerini ortaya ç›karacak.

Bu geliflmelerin ortaya ç›karaca¤› hukukisorunlar› grupland›rarak ele alacak olursakflu bafll›klar alt›nda bir s›ralama yap›labilir.

• Bu teknolojiye hangi kurallar uygulana-cak? • Sesli ve görüntülü kullan›m ile birlikte ki-flilik haklar› nas›l etkilenecek?• Fikri haklar bak›m›ndan ortaya hangi so-runlar ç›kacak?• Yeni iflletme modellerinin kontrol ve dene-timi nas›l sa¤lanacak?• Yeni teknoloji ile sunulan reklamlarahangi kurallar uygulanacak?

Asl›nda s›ralad›¤›m›z bu sorunlar, karfl›m›-za ç›kacak olan sorunlardan sadece bir ka-ç›. Zira 3G teknolojisi ile yaflad›kça yeni so-runlarla da karfl›laflaca¤›z.

Sorunlar hakk›nda

Mobil televizyon ya da internetin sunulmas›ile birlikte gelecek olan teknolojiye teleko-münikasyon mevzuat›n›n m› yoksa RTÜKmevzuat›n›n m› uygulanaca¤› sorunu, as-l›nda ilk defa karfl›m›za gelen bir sorun de-¤il. Zira bu ihtimal, hukukçular aras›ndatart›fl›lan bir problemdi. ‹nternet üzerinden

ya da mobil telefonlardan sunulan televiz-yon yay›nlar›na, telekomünikasyon mevzu-at›n›n sadece iletiflimin sunulmas› ile ilgiliteknik sürece uygulanaca¤› konusunda fi-kir birli¤i oluflmufl gibidir. Telekomünikas-yon mevzuat›n›n sadece olay›n iletiflimininteknik süreci ile ilgilenip içeri¤e müdahaleetmemesi, “teknoloji nötr” dedi¤imiz bir il-keyi ortaya ç›kard›. Bu ilke ile birlikte enaz›ndan ilk planda ortaya ç›kabilecek, han-gi mevzuat›n uygulanaca¤› sorunu k›smençözüme kavuflturuldu. K›smen diyorum, zi-ra mobil telefonda sunulan hizmetlerin içe-ri¤ine bigane kalmak tamamen de baflar›la-mam›flt›r. Özellikle cepten sunulan reklam-lar konusunda Elektronik Haberleflme Ka-nunu’nun 50. maddesinde düzenleme ya-p›lmas›, asl›nda dolayl› olarak içeri¤e demüdahalenin ilk sinyali say›labilir.

Görüntülü kullan›mlar ile birlikte kiflilikhaklar›n›n ciddi bir flekilde ihlal edilebilmetehlikesi de beraberinde gelmektedir. Or-tam dinlenmesi sendromunu yaflayan birülkede art›k ortam izlenmesini de beklemekgerekecek. ‹zinsiz çekilen gösterimlerle bir-likte özel hayat›n gizlili¤i ve belki de yenitaciz yöntemleri akla gelen ilk sorunlar ola-rak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Hakaretler, kü-fürler hatta bir tahmine göre boflanmalarda artacak. Belki de mahkemeler, baz› kifli-lere 3G’li telefon teknolojisini kullanmayailiflkin tedbir uygulayabilecek.

Hemen belirtelim ki, örnekledi¤imiz bu so-runlar›n asl›nda hiçbirisi, temelde teknolo-jinin geliflimi ile ilgili de¤ildir. Zira bunlartemel problemler olup teknoloji, sadecebunlar› kolaylaflt›rmaktad›r. Sorun teknolo-jiye ait olmamas›na karfl›n yine de geneltedbirlerin ve hukuki engelleme taleplerininteknolojiye getirilece¤inden kuflku duyma-mal›y›z. Baz› alanlarda, örne¤in saunalarave hamamlara belki de 3G teknolojisi ile gi-rifle engel olunacak. fiayet bu yasaklar veyasaklar›n kapsam› artarsa bu sefer de ile-tiflim özgürlü¤ünün k›s›tlanmas›ndan bah-setmeye bafllayaca¤›z.

Fikri haklar bak›m›ndan ortaya ç›kan so-runlar ise daha da yo¤unlaflacak. Zira mo-bil telefondaki h›z›n artmas›, ciddi anlamdatelif haklar› ile korunan video ve filmlerin

39

daha yayg›n olarak izinsiz kullan›m›na ne-den olacak. ‹nternetin geliflimi ile ciddi fle-kilde gelir kayb›na u¤rayan müzik ve filmendüstrisinin bu teknolojiden daha daolumsuz etkilenece¤ini söyleyebiliriz. Budurumda elbette internetle bafllayan fikrihaklar›n nas›l korunaca¤› tart›flmas›, birkez daha alevlenecektir. Belki de bu yenidönemde art›k maktu bir harç esas›na da-yanan ve bütün müzik ve film kullan›m›nesas oldu¤u, buna karfl›n teknoloji kulla-nanlar›n faturalar›na yans›t›lan cüzi ücret-leri bir kere daha konuflaca¤›z. Belki deböylece eser sahipleri ile eserleri izinsiz ola-rak kullananlar aras›nda bozulan dengeyibir nebze de olsa giderebilece¤iz.

Ortaya ç›kacak olan sorunlardan biri de ye-ni ifl modellerinin nas›l kontrol edilece¤i.Özellikle internetin geliflimi ile karfl›m›zaç›kan evden çal›flma metotlar›n›n yan›nabir de mobil çal›flma eklenecek. “Home ofis”kavram›na asl›nda yeni yeni al›fl›rken birde “mobil ofis” dedi¤imiz yeni bir kavram›nhayat›m›za girdi¤ine flahit olaca¤›z.

Bu ifl modelleri aras›nda ilk akla gelenler,mobil video konferans, görüntülü konufl-ma, mobil video izleme, lokasyon bazl› pa-zarlama servisleri olmaktad›r. Lokasyonbazl› pazarlama ve promosyon servisleri ilebirlikte do¤ru reklam, tüketicinin korun-mas› sorunu ciddi bir flekilde gündeme ge-lecek. Bu ifl modellerini kimin ve hangi ne-denle denetleyece¤i konusu karfl›m›za ç›ka-cakt›r. Benzeri sorunlar›, vergi hukuku ala-n›nda daha da güçlü bir flekilde hissedece-¤imizi söyleyebiliriz. Bir baflka problem dereklam mevzuat›n›n yeni teknolojiye nas›luygulanaca¤›d›r. Özellikle 3G teknolojisi ileyap›lan bir reklam›n ulusal m› yerel mi ol-du¤u önem kazanmaktad›r. Zira reklam›nulusal reklam say›lmas› halinde uygulana-

cak cezalar›n miktar› ciddi flekilde artmak-tad›r. 3G teknolojisi ile yap›lan reklam›n nezaman yerel ne zaman ulusal oldu¤u tart›fl-malar›ndan ba¤›ms›z yeni bir çözümün bu-lunmas› gerekti¤i aç›kt›r. Yeni reklam me-totlar›n›n da bu dönemde yeniden de¤erlen-dirilece¤i söylenebilir. Gerçekten reklampazar› için kaç›r›lmaz bir f›rsat olan 3G, ye-ni reklam türlerini hayat›m›za tafl›yacak.Elbette sald›rgan olanlar›n ve tüketiciyi ya-n›lt›c› olanlar›n engellenmesi gerekti¤indeflüphe yok. Ancak bu konularda s›n›rlar›nnet olarak çizilmesi de kolay de¤il.

Örnek dava ve karar

Yukar›da genel olarak sorunlara temastansonra bu konuda geçen yüzy›lda verilmiflbir kararla hukuki yaklafl›m›n nas›l olaca-¤›na bakal›m. Teknolojinin gelifliminin önü-ne, hak ihlallerinin olaca¤› endiflesi ile hu-kuk kurallar› engel olarak konulmaya çal›-fl›lmaktad›r. Gerçekten bu anlamda Sonyfirmas›na karfl› aç›lan dava örnek olarakverilebilir. Bu dava Sony firmas›n›n, videokay›t cihaz›n› üretmesi nedeniyle Ameri-ka’da aç›lm›flt›r. Asl›nda tart›fl›lan sorun,üretilen cihaz›n, bir taraftan video kay›tlar›yaparken di¤er taraftan fikri haklar›n ihla-line kolayl›k sa¤layaca¤›d›r. GerçektenSony taraf›ndan üretilen video kay›t cihaz-lar›, al›c›lar taraf›ndan büyük ölçüde huku-ka ayk›r› olarak telif hakk› bak›m›ndan ko-runan eserlerin kopyalanmas›nda kullan›-labilecekti. Bu durum ise film üreticileriiçin elbette istenmeyen bir geliflimdi. Uni-versal Studios, bu cihazlar dolay›s›yla Sonyfirmas›n›n sorumlu tutulmas›n› mahkeme-den talep etmifltir. Universal firmas›na görebu ihlallere yard›mdan dolay› Sony de so-rumlu olmal›d›r. Zira Sony, sundu¤u tek-noloji ile kiflilere korunan haklar›n ihlalle-rinde yard›mc› olmaktayd›.

Bilgi Ça¤› Hukuku

40

Mevcut hukuk kurallar›n›n kullan›m›nda ve yorumlanmas›nda çok dikkatliolunmal›d›r. Temel kanunlar›m›z›n yaklafl›k yüz y›ll›k bir düzenleme oldu¤u dikkate al›nd›¤›nda bu kurallar›n yeni teknolojilere aynen uygulanmas›n›n ortayaç›karabilece¤i mahzurlar da daha iyi anlafl›l›r. Bu kurallar›n yeni teknolojiye ye hiç uygulanmamas› ya da yeniden yorumlanmas› ve teknoloji dostu bir yeniyaklafl›m›n sergilenmesi gerekir.

Bu dava, daha sonra da s›k s›k gündemegelecek olan hukuk kurallar›n›n teknoloji-nin önüne bir engel olarak ç›kar›lmas›n›nilk örneklerindendir. Ancak bu davan›n iyitaraflar›ndan biri de sonraki davalarda, ör-ne¤in Napster davas›nda ya da Kaza dava-s›nda emsal gösterilmesidir. Mahkeme yap-m›fl oldu¤u incelemede bu teknolojinin dik-kate de¤er ölçüde hukuka uygun amaçlariçin de kullan›labildi¤ini tespit etmifltir. Bugibi durumlarda yeni teknolojinin sunucu-su, fikrî hak ihlalleri için sorumlu olmama-l›d›r. Fakat sorumluluktan kurtulman›nflart›, üretilen teknolojinin ayn› zamandayasal kullan›mlar için uygun olmas›d›r.Olayda gelifltirilmifl olan video kay›t siste-mi, her ne kadar telif hakk› bak›m›ndankorunan eserlerin kopyalanmas›nda kulla-n›lsa da ayn› zamanda yasal kullan›mlarada uygun bulunmufltur.

Mahkemenin bu karar›nda vurgulad›¤› birilke daha vard›r ki o da son derece önemli-dir. Hukuk kurallar›, sadece hak ihlalleri-nin olabilece¤i endiflesi ile teknolojininönünde engel teflkil etmemelidir. Gerçektenbu ilke, son derece önemlidir ve yukar›daortaya ç›kabilece¤ini söyledi¤imiz sorunla-r›n çözümünde ilk basamak teflkil etmeli-dir.

Sorunlar›n çözümünde ilkeler

Yukar›da ortaya ç›kan sorunlara k›smen te-mas edilmekle birlikte detaylara girilme-mifltir. Zira bütün sorunlar› bir makaledeele al›p incelemek mümkün de¤ildir. Yeniteknolojiyi kulland›kça farkl› sorunlarlakarfl›laflaca¤›m›zdan da flüphem yok. Busorunlar elbette daha etrafl›ca ele al›nacak.Her birisi için tek tek hukuki bir çözüm or-taya koymamakla birlikte genel ilkelerinbelirlenmesi daha yerinde olacakt›r.

Bu ilkeleri flu flekilde s›ralayabiliriz:

• Kiflilik haklar›n›n ya da fikri haklar›n ih-lal edilece¤i gerekçesi ile teknolojinin kulla-n›m› engellenmemeli ve asla s›n›rland›r›l-mamal›. Zira hukuk, haklar›n ihlal edilece-¤i flüphesi ile teknolojik geliflimi engelle-mez. ‹hlallerin yo¤unlaflt›¤› alanlarda çoklokal s›n›rlamalar›n getirilmesi düflünülebi-lir ancak bu s›n›rlamalar›n istisna oldu¤uhiç unutulmamal›d›r.

• Getirilen kurallar ya da sorunlara bulu-nan hukuki çözümler, teknolojinin getirdi¤irekabetçi yap›ya zarar vermemelidir. Bila-kis, yeni teknolojide ifl modellerinin ve re-kabetçi yap›n›n önündeki engeller kald›r›l-m a l › d › r .

• Mevcut hukuk kurallar›n›n kullan›m›ndave yorumlanmas›nda çok dikkatli olunmal›d›r. Temel kanunlar›m›z›n yaklafl›k yüzy›ll›k bir düzenleme oldu¤udikkate al›nd›¤›nda bu kurallar›n yeni teknolojilere aynen uygulanmas›n›n ortaya ç›karabilece¤i mahzurlar da daha iyi anlafl›l›r. Bu kurallar›n yeni teknolojiye ya hiç uygulanmamas› ya da yeniden yorumlanmas› gerekir. Bu yorum-larda, teknoloji dostu bir yeni yaklafl›m›nsergilenmesi gerekir.

• Tüketicinin, kiflilik haklar›n›n ve fikrihaklar›n korunmas› elbette önemlidir. Ancak hukukumuzda mevcut olan s›k› ve maddi anlamda koruman›n yerini, önceden bilgilendirme, ayd›nlatma ve fleffafl›k ilkelerini gelifltirerek de¤ifltirme yoluna gitmeliyiz. Böylece s›k› ve teknolojiyive ifl modellerini s›n›rlay›c› etkiyi getirenmevcut sistemin yerini, genel ama kiflininayd›nlat›lmas›na ve r›zas›na dayal› yeni birsistem alabilecektir.

41

Görüntülü kullan›mlar ile birlikte kiflilik haklar›n›n ciddi bir flekilde ihlal edilebilmetehlikesi de beraberinde gelmektedir. Ortam dinlenmesi sendromunu yaflayan birülkede art›k ortam izlenmesini de beklemek gerekecek. ‹zinsiz çekilen gösterimlerlebirlikte özel hayat›n gizlili¤i ve belki de yeni taciz yöntemleri akla gelen ilk sorunlarolarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Hakaretler, küfürler hatta bir tahmine göreboflanmalar da artacak.

Ülkemizde inovasyon giriflimleri telekom alan›nda di¤erelektronik sektörlerine göre daha belirgin. Genifl aç›danbak›nca, yaz›l›m›n kendinden bekleneni verebilmesi içindonan›ma, donan›m›n son kullan›c›ya verilebilmesi içinde mekani¤e ihtiyaç duydu¤unu, bir kabuk içine konul-mas›n›n kaç›n›lmaz oldu¤unu görüyoruz. YÖK’ün, katsa-y› engelini kald›r›p ‹mam Hatip Lisesi mezunlar›n›n mü-hendis olabilmelerinin önünü açs›n m› diye çok tart›fl›l›-yor da, bir “üretim toplumu” yaratmay› amaçlayan mes-lekleri alt meslek gruplar›na bölüp, b›rak›n di¤er mes-leklerle iliflkisini, kendi komflu alt gruplar›ndan bile so-yutlamaya çal›flan sisteme kimse dönüp bakm›yor. So-nuçta, mekanik ile donan›m›, donan›m ile yaz›l›m› uyufl-turabilecek insan (ço¤unlukla) yetifltirmiyoruz. Bu ne-denle olsa gerek, donan›m›n kabu¤u ile birlikte yurt d›-fl›ndan haz›r geldi¤i, yaz›l›mla üzerine bir k›s›m ifllevselfarkl›l›klar eklenebilecek ürünlerin bask›n oldu¤u tele-kom alan›nda yeniflim, kendine daha kolay yer buluyor.

Sizler bu dergiyi elinize ald›¤›n›zda, telekomda bir virajdaha dönülmüfl, yeni, uçsuz bucaks›z gibi görünen biralana ç›k›lm›fl olacak: 30 Temmuz 2009 üçüncü kuflakhizmetlerinin bafllang›ç günü.

3N, gezgin iletiflimde geniflbant ça¤›n›n bafllang›c› demek. Asl›nda telli iletiflimde geniflbant ça¤› çoktanbafllayabilirdi, ama bir azmettirme beklercesine, 3N’ninhizmete sunulmas› gerekti. Art›k bir süre, konumuz, tel-

lide de, telsizde de geniflbant. Bu yaz›da sizlere, genifl-bant ça¤›na telli tarafta da telsiz tarafta da nas›l hizmet-ler haz›rlan›yor, bir röportajlar demeti ile yans›malarsunmay› hedefledim. Konuklar›m›z›n konular›n›, istekle-riniz do¤rultusunda, ileriki say›larda derinli¤ine ele ala-b i l i r i z .

Gezgin iletiflimde sunulan geniflbant›n kullan›lmas›, yal-n›zca GSM’de sunulan hizmetlerle s›n›rl› kalmamas›, yenihizmetlerin son kullan›c› taraf›ndan zahmetsizce edinile-bilmesi, kolayca kurulabilmesi, s›kça yenilenmesi, iyilefl-tirilmesi, gelifltirilmesi ve güncel tutulmas› ile mümkün.Yoksa kimse, k›rda bay›rdayken, e-postalar›na bakmakveya internette sörf yapmak u¤runa 3N peflinde koflma-yacak.

Telekomda Türkiye’deninovasyon örnekleriTelekom sektöründe bakınca dünya çapında pek çok inovasyon örneğigörmek mümkün. Özellikle genibant hizmetlerinde yeni uygulamalarsınır tanımıyor. Bu yazıda sizlere, genibant çağına telli tarafta da tel-siz tarafta da nasıl hizmetler hazırlanıyor, bir röportajlar demeti ileyansımalar sunmayı hedefledim. Konuklarımızın konularını, isteklerinizdoğrultusunda, ileriki sayılarda derinliğine ele alabiliriz.

42

Ali Akurgal

Mobinex, bu düflün-ce ile, GSM üzerin-den verilemeyecekhizmetleri bulup ç›-kartmay›, bunlar›kullan›c› sevimli(user friendly) flekil-de uygulamalaradönüfltürmeyi hedefalm›fl. Genel MüdürSemih Arslano¤lu,bu konuda iddial›olduklar›n› söylü-yor. SmartFace adl›

ürünleri, GSM’de oldu¤u gibi, 3N’da da, ürün ba¤›ms›zolarak sunulan hizmetleri cep telefonunuza yüklüyor vebir güncelleme oldu¤unda son kullan›c›n›n iste¤ine bilegerek olmadan tazeliyor. Dahas›, mümkün olan en az ve-ri trafi¤i ile bu ifli yapabilmek için, yaz›l›m parçalar halin-de haz›rlan›yor ki, güncelleme s›ras›nda yaln›z de¤ifliklikolan k›sm› yüklemek yeterli olsun. Semih Bey, son kulla-n›c›n›n bir yeni uygulamay› bafllatabilmek için kaç tuflabasmas› gerekti¤ine önem veriyor. Ona göre uygulamaen çok birkaç ad›mda kurulmal›.

“Asya’dan bak›nca Türkiye Avrupal›”

Osman Çelik, Mobinex’in inovasyon motoru. Bu hedefleritutturmak onun ifli. Osman Bey, SmartFace ad›n› verdik-leri, makineden ba¤›ms›z yaz›l›m yükleme, otomatik ola-rak kurma ve güncelleme platformunun geniflband› uçur-mak için yeterli olmad›¤›n›, bunu SmartStore ad›n› ver-dikleri bir sat›fl penceresi ile bütünlediklerini söylüyor.Bu kitapl›k, 3N iflleticisinin aç›l›fl sayfas›nda haz›r dur-makta ve dileyen kullan›c›, bunu t›klay›p içindeki uygula-malardan birini “tutup” masa üstüne sürükledi¤inde uy-gulama kendili¤inden sat›n al›n›p, indirilip kuruluyor.

Osman Bey, Türkiye’nin gezgin uygulama yaz›l›mlar› aç›-s›ndan yerini, Avrupa düzeyinde görüyor. ‹lginç de birgözlemi var. Çokça sat›fl yapt›klar› Asya ülkelerinde, Tür-kiye’nin bu alanda Avrupal› olarak görüldü¤ünü gözle-mifl. Bizi, önde gelen 5-6 AB ülkesinin hemen peflindegörüyorlarm›fl. Fiyatlar›m›z› da daha ucuz bulduklar› içintercih ediyorlarm›fl. Ama “Avrupa’da bu 5-6 ülkeye gitse-niz, bizi o Asya ülkeleri aras›nda görüyorlar. Onlar›n ma-

liyetleri ile bizimkileri ayn› tutmaya kalk›p, fiyatlar›m›z›pahal› buluyorlar” diyor Osman Bey.

‹novasyon ve bunu ürünlefltirme konusunda Türklerin birdo¤al yetenekleri var. Bu nedenle çok kullan›fll› ürünlerde ortaya ç›kartabiliyorlar. Ama flu da bir gerçek ki, iste-di¤iniz kadar inovasyon peflinde koflun, müflterinin neleristeyebilece¤ini önceden kestirip uygulamay› haz›rlay›n,tam vaktinde sunun, bunu bir iflletici eliyle yayg›nlaflt›r-mad›¤›n›z durumda sonuç alam›yorsunuz.

Telemedya Grubu, gezgin iletiflimin di¤er iletiflim kanal-lar›ndan (mecra) fark›n› seneler önce hissetmifl. Reklam-c›l›k alan›ndan gelen Cihangir Altan, flirketi, gezgin ileti-flimde fark yaratacak bir projeye yöneltmifl. Bir reklam›ntan›tt›¤› üründe bir sat›fla neden olma olas›l›¤› yaz›l› ba-s›nda çok çok düflük. Televizyonda da yüzlerce kanalaras›nda ve izleyicinin ekran› izledi¤i s›rada hedefi bul-ma olas›l›¤› düflük. Bilgisayarda bile reklam› kime yolla-d›¤›n›z› bilemiyorsunuz. “Salvo” at›flla hedef kitlenizi ta-ciz ediyorsunuz. Cihangir Bey, kullan›c›s›n›n, Osmanl›cabir deyiflle “mütemmim cüz”ü (ayr›lmaz parças›) olancep telefonunun, kifliye özel bir iletiflim kanal› olmas› ne-deniyle büyük ayr›cal›¤› oldu¤unu anlat›yor. Öyle ki, buyolla, seçilmifl kiflilere, ak›ll›ca efllefltirilmifl reklamlar›nulaflt›r›lmas› durumunda, neredeyse, kullan›c›n›n, bunubir reklam olarak görmeyip, “hah, iflte tam böyle bir fleyar›yordum” demesinin, bunu bir bilgi hizmeti olarak alg›-lamas›n›n mümkün oldu¤unu söylüyor.

‹novasyon bazen ürkektir

fiikâyeti, Türkiye’deki iflleticilerin, yabanc›lar taraf›ndanhizmete sunulmam›fl bir uygulamay› öncü olarak sunma-ya çekingenlikleri üzerine. Bunda, belki de WAP döne-minde büyük beklentilerle sunulan onlarca hizmetin bi-rer patlama yaratacak flekilde tutunmamas›n›n etkisi var.Umar›m, bu “yo¤urdu üfleyerek yeme” devri 3N ile geri-de kalacak. Bu örnek bize inovasyon karfl›s›nda pazar›nne kadar ürkek olabilece¤ini de gösteriyor.

Cihangir Bey, sözünü etti¤i sistemi de kurmufl, çal›fl›r va-ziyette. Sistemin iki ana bilefleni var. Kampanya yöneti-mi, bir reklam› en do¤ru ve o konuda bilgi eksikli¤i çe-ken insana ulaflt›racak efllefltirmeyi yapan k›s›m. BunuPartner Teknoloji’den Ali Koyuncu yapm›fl. Kurucusu Hü-

43

seyin Özboyac›’n›n yönetiminde, Partner Teknoloji, zâtensenelerdir büyük bir iflleticimizin çözüm orta¤›. fiirketinad› da biraz oradan geliyor.

Türkiye’deki kurallar, kiflisel bilgilerin paylafl›m›n› s›n›r-lad›¤› için kullan›c› hakk›nda kesin efllefltirmeye yol açanbir profil yaratmak zor. Hüseyin Bey, baflta BTK, kiflilerinözlük haklar›n› korumak u¤runa s›n›r koyan düzenleyicikurumlar›n, kanunlar›n izin verdi¤i s›n›r içerisinde yap›la-bileceklerin en iyisini yapmakta olduklar›n› anlat›yor. Ki-flinin kendi r›zas› ile kendine ait bilgileri vermesi için ge-rekti¤inde bir soru mesaj› gönderip, yan›tlanmas› karfl›l›-¤›nda kontör veya dakika hediye etmek gibi ayr›nt›lar›bile düflünmüfller. Amaç, son kullan›c›n›n yararlanabile-ce¤i, reklam verenin de bofla reklam da¤›tmak yerine, obilgiye ihtiyac› olana duyuru yapabilece¤i bir sistem ya-ratmak.

fiafl›rmamak ge-rek, bu hizmetincep telefonu ta-raf›nda yer alanyaz›l›m› da Mo-binex’ten. Ken-dili¤inden kuru-lan ve bir günöncesinin rapo-runu kendili¤in-den gönderen,ertesi gün gös-terece¤i reklamkliplerini de

kendili¤inden güncelleyen bir yap›. Her biri ince inovas-yon unsurlar› tafl›yan o kadar ayr›nt› var ki, anlatmas›sayfalar dolusu sürer. Birini aktaray›m, telefonunuzu is-tedi¤iniz an, “sessiz”e al›r gibi “reklams›z”a da alabili-yorsunuz. Ama bu durumda reklam izlemeyece¤iniz içinfaturan›zdan indirim alam›yorsunuz.

Kifliye özel reklam dönemi

Reklam demiflken ve reklam› kifliye özel duruma getir-meye çal›fl›rken, telli iletiflimde benzer bir uygulama veburada yarat›lan inovasyondan söz etmemek olmaz.Nuks firmas›nda bafllay›p Gate Elektronik’te ticari yafla-ma geçen bir yay›n çözücü kutu (set top box), yabanc›benzerlerinin birçok özelli¤ini ülkemiz koflullar›na görederleyip sunuyor. Kutu, reyting aç›s›ndan, yay›n kurulu-

fluna etkileflimliölçüm olana¤›sa¤l›yor. VoIP vekamera ba¤lant›s›ile birçok genifl-bant uygulamas›-na kap›y› aç›yor,önceleri tripleplay, giderek qu-adruple, sonradanda multi-play ola-rak adland›r›lanhizmetler aras› ör-tüflmeye uygun bir yap› sunuyor. Bu cihaz ile ayn› filmiizleyen iki kifli reklam aras› verildi¤inde kendi ilgi alanla-r›na göre ayr› reklamlarla karfl›laflabiliyorlar. Hattâ ayn›eve, ayn› televizyona bir ürün ile ilgili bir reklam verile-cekse, hangi program›n aras›nda verildi¤ine ba¤l› olarakreklam›n öne ç›kard›¤› unsur farkl›l›k gösterebiliyor. Di-yelim üst orta s›n›f bir otomobil reklam› verilecek, e¤erromantik bir filmin aras›nda ise, arac›n konforu, rahatl›¤›vurgulan›yor. Böylece romantik filmi seyretti¤i varsay›lankifliye yönelik bir reklam gönderimi yap›l›yor. E¤er maçaras›nda ise, reklam, arac›n dayan›kl›l›¤›, motor gücü gi-bi daha maç izleyen kiflinin ilgi alan›na hitap eden unsur-lar› içeriyor. Cihangir beyin kulaklar› ç›nlas›n! Elbetteay›r›m gene müflteri veri taban›ndaki bilgilere ve izlenenyay›n›n türüne göre.

At›l Köprücü, sözünü etti¤im yay›n çözücü kutuyu dahageniflbant›n eriflim a¤›na yans›mad›¤› zamanlarda tasarla-y›p gelifltirdiklerini ve bu nedenle flimdilik ticari olan ürün-de yaln›zca ethernet ba¤lant›s› oldu¤unu söylüyor. Ama“istenirse, ADSL veya VDSL de eklenebilir” diyor. Ethernetba¤lant›s› ile otellerde uygulama bulan bu IPTV çözümü,asl›nda bodruma kadar fiber (fiber to the basement) uygu-lamas› yapan iflletici için haz›r ürün gibi duruyor. Zatenprojenin bafllang›c›nda da bu kuruluflta yer alan kiflilerinyönlendirmesi var. Kutunun sundu¤u di¤er haz›r hizmetle-rin birkaç›, bilgi ekranlar›, internet gezinimi (sörf), VoD (›s-marlama video / video on demand), MoD (›smarlama mü-zik / music on demand) ve ebeveyn denetimi.

Telli geniflbant hizmeti iflleticilerinden önde gelen ikisiTellcom ve Türk Telekom. Tellcom bodruma kadar fiber(fiber to the basement) ve oradan hizmetin tüketim yeri-ne kadar da ethernet kablo teknolojilerini kullan›yor.Türk Telekom ise, köfle bafl›na kadar fiber (fiber to the

44

curb) ve sonras›nda DSL teknolojilerine odaklanm›fl du-rumda. Kuflkusuz her ikisinin de kendine göre avantajlar›var. Bodruma kadar fiber ancak o bodrumun üzerindeolan ve belli uzakl›ktaki alanlara hizmet götürüyor ve bu-rada yeterli say›da abone varsa yap›labilir bir yat›r›m.Buna karfl›l›k VDSL ile bile verilemeyecek h›zlar kullan›-c›ya sunuluyor. Köfle bafl›na kadar fiber, belki seyrek ya-p›laflma alan›nda da yap›labilir bir geniflbant yat›r›m›,ama h›z› görece düflük.

Bu iki telli geniflbant uygulaman›n içerik aç›s›ndan dafarkl›l›klar› olacak. Son kullan›c›lar›n, futbol maçlar›n›HDTV kalitesinde ve neredeyse TV al›c›lar›n›n s›n›rlar›n›yukar› do¤ru zorlayarak bodruma kadar fiber üzerindenverilebilece¤ini söylemek için kâhin olmaya gerek yok.Buna karfl›l›k, köfle bafl›na kadar fiber ile gelen genifl-bant olana¤›nda ise, çok zengin bir hizmetler demeti ola-ca¤›n›n belirtileri gözleniyor.

Korsana da çözüm var

ADSL denince aklagelen firmalar›n ba-fl›nda yer alan AirTi-es, DSL hatt›n›nucunda yer alacakolan yay›n çözücükutular› (set topbox) tasarlayan flir-ketlerden. ‹novas-yon, uygulaman›ntürüne göre çokfarkl› alanlarda ta-sar›mc›lar›m›z› zor-luyor. Müjdat Pak-kan, yay›nlar kayde-

dilmesin diye yay›n çözücü kutunun ç›k›fl›na TV yerinebilgisayar tak›l›nca bunu tan›yan, alg›layan ve bilgisaya-ra do¤ru akan görüntü bilgisi vermeyen bir cihaz yapma-lar› istendi¤ini ve bunu baflard›klar›n› söylüyor. AirTies,zaten ADSL üzerinden sa¤lanan ba¤lant›n›n kullan›c› ta-raf›nda ethernet veya telsiz bilgisayar ba¤lant›s›, PBX ve-ya telefon ile VoIP gibi de¤iflik uygulamalar›n› sa¤layanbir firma oldu¤undan, kuflkusuz, geniflbant ba¤lant›s›için yapt›klar› yay›n çözücü kutuya da bunlar› yans›tm›fldurumda. Böylece TV izlemek için al›c› kutunuzu seçer-ken, VoIP istiyorsan›z kaç hatl› istersiniz, telsiz bilgisa-yar ba¤lant›s› ister misiniz gibi belirlemeleri yap›p da

seçmeniz gerekecek. Ancak, Müjdat Bey, kutunun mer-keze ba¤lant›s›n›n DSL ile s›n›rl› olmad›¤›n› vurguluyor.AirTies’›n en al›flk›n oldu¤u teknolojilerin bafl›nda ether-net geliyor. Bu nedenle bodruma kadar fiber yaklafl›m›n-da da en az köfle bafl›na kadar fiber yaklafl›m›nda olduk-lar› kadar iddial›lar. Ancak, AirTies’›n bizlere as›l sunaca-¤› inovasyon ev içi da¤›t›mda.

Yay›n çözücü kutudan sonra, odadan odaya IPTV da¤›t›-m› için kablo tesisat› çekmenin pek mümkün olmad›¤›düflüncesi ile AirTies, bir ev geniflbant a¤› oluflturma pe-flinde. 802.11 telsiz eriflimin al›flageldi¤imiz “b” ve “g”uygulamalar› yerine “n” uygulamas›na yönelmifller. Bu-rada hem daha fazla kanal bulunuyor ve dolay›s› ilekomflunuz ile bir di¤erinizin yay›nlar›n›n havada çarp›fl-ma olas›l›¤› düflük, hem de 300 Mb/s h›z var. Fakat, as›linovasyon kanal seçiminde. Sürekli ölçüm ile kullan›lankanal›n ve di¤er kanallar›n baflar›m (gürültü ve kar›flt›r-ma) ölçümleri yap›l›yor. Sonuç, en uygun kanala kendili-¤inden ve eksiz (seamless) geçifl ve kesintisiz hizmet.

Bir baflka inovasyon, aktar›lan bu yüksek h›zdaki verininaktar›m iflini ifllemcinin üzerinden yapmay›p, yar› dona-n›m yar› yaz›l›mla sanki bir anahtarlamal› devre gibi amaIP esasl› bir yönlendirici (router) tasar›m›. Böylece 100Mb/s üzerindeki iflaretleri aktarabilen telsiz ev içi a¤ bi-rimlerini çok ucuza alabilece¤iz. Müjdat Bey belki de At›lBey’i fiyat rekabeti ile köfleye s›k›flt›racak.

De¤erli okuyucular; sizlere telekom alan›nda ülkemizdeyarat›lan inovasyondan örnekler sunmaya çal›flt›m. Görü-lüyor ki, inovasyon, telekomda kendine yer açacak flekil-de öne ç›kabiliyor. Telsiz eriflimde, terminallerin haz›rolarak yurt d›fl›ndan geliyor olmas› iflleri biraz kolaylaflt›-r›yor ama terminalin yetenekleri ile de k›s›tl›yor. OsmanBey gibi inovasyon motorlar›, bu k›s›tlar içerisinde fleyta-na pabucunu ters giydirmeye kafa yormaktalar. Gezginiletiflim alan›nda bir inovasyonun sat›fl› yoluyla son kul-lan›c›ya ulaflmas›nda olmazsa olmaz unsur iflletici. ‹flleti-ci inovasyonun yer ald›¤› ürünü sat›n al›yor ve son kulla-n›c›n›n yararlanmas›na sunuyor. Burada öne geçme, hiz-metin tasar›m› ile ortaya ç›k›yor.

Telli geniflbant eriflimi için ise donan›m› inovasyon sahi-binin yapmas› gerekiyor. Bu sefer yetenek seçimi konu-sunda özgür oluyorsunuz ama devre tasar›m›nda inovas-yon öne ç›kmak zorunda kal›yor. Çünkü rekabette en öns›ray› tutan sat›fl fiyat› buna ba¤l›.

45

TTürkiye Biliflim Derne¤i (TBD)Baflkan› Turhan Mentefl’e göreTürkiye pek çok sektörde ol-du¤u gibi telekomünikasyon-da da teknolojiyi üreten de¤il,sadece iyi kullanan konumun-da. Bu durumun sorumlusuise sadece devlet de¤il. Devle-tin de¤il flirketlerin temel birerAr-Ge stratejilerinin olmad›¤›-n› söyleyen Mentefl’e göre flir-ketler aktif olmad›¤› sürecedevletin deste¤i finansal yar-d›mdan öteye gidemez.

Telekomünikasyon toplum-sal geliflim üzerinde nas›l birrol oynuyor?‹letiflim, bir toplumda ortakde¤erlerin kan›ksanmas› vekültürün zenginleflmesi içinkatalizör görevi yapar. Son dö-nemde sosyal a¤lar›n ortayaç›kmas› ile benzer gruplar›nortak de¤erlerini paylaflmalar›ve sürekli bir iletiflimi gerçek-lefltirmeleri iletiflime de¤er ka-tan bir unsurdur. Bu payla-fl›m, toplumsal yak›nlaflmay›ve bir di¤eri hakk›nda dahafazla bilgi sahibi olmay› ola-nakl› hale getirdi¤i ölçüde fay-da sa¤layacakt›r. ‹letiflim, top-lumsal geliflimin lokomotifiolarak ele al›nmal› ve bu kap-samda de¤erlendirilmelidir.Buradan hareketle de teleko-

münikasyon eriflilebilir ve sa-t›n al›nabilir olmak durumun-dad›r.

3G, WIFI, Wimax teknolojile-rinin Türkiye için stratejikönemleri nedir?Telekomünikasyon sektörünügüçlü hale getirmek için yap›l-mas› gereken fley mobil inter-netin mümkün oldu¤u kadareriflilebilir ve kolay kullan›la-bilir olmas›d›r. Bu kullan›m›yönlendirmek için de kullan›mamaçlar›n›, yöntemlerini ves›kl›klar›n› yak›ndan takip et-mek gerekiyor. Operatörlerin

bu noktada yapabilecekleri enuygun davran›fl, ifl ortaklar›ile hareket ederek kullan›c›la-r›n› daha iyi anlamak ve bek-lentileri çerçevesinde kiflisel-lefltirilmifl hizmetleri sunmakolmal›d›r. Hangi a¤ ve tekno-loji ile olursa olsun, geniflbantinternet erifliminin yayg›nlafl-mas›, kullan›m›n›n ve faydala-r›n›n katlanarak artmas›naolanak tan›yacakt›r.

3G’den sonra telekomüni-kasyon sektörünün günde-mini en çok hangi alanmeflgul edecek, devlet ençok hangi alanlar› destekle-y e c e k ?Sektörün üzerinde durmas›gereken iki temel konu var.‹lki teknolojinin ülkemizeyans›t›lmas› ve yayg›n kulla-n›m›na olanak verilmesi. 3Gbunun somut örneklerindenbirisi. Yayg›nlaflt›rma konusuyasal gerekliliklerle de des-teklenince ortaya flu anda uy-gun görünen bir tablo ç›kt›.‹kinci temel konu ise 3G veard›l› teknolojilerin kullan›m›ile ortaya ç›kacak olan içeriksorunu. 3G, mobil internetolana¤›n›n ötesinde anlamlartafl›yor. Bu nedenle içerikteönemli farkl›l›klar ortaya ç›-kacak ve operatörler aras›n-

“Telekomünikasyon sektörünü güçlü hale getirmek için yap›lmas› gereken fley mobil internetin mümkün oldu¤u kadar eriflilebilir ve kolay kullan›labilir olmas›d›r” TürkiyeBiliflim Derne¤i (TBD) Baflkan› Turhan Mentefl’e göre bu sadece devletin görevi de¤il. Ona göre telekomünikasyonda Ar-Ge ve inovasyon için her firman›n kendi stratejisi olmal›.Kamu ise çeflitli iflbirlikleri ile ancak firmalara yard›mc› olabilir.

R ö p o r t a j

Telekomünikasyonda inovasyonsadece kamunun ifli de¤il

46

daki temel rekabet unsurubu hizmetler çerçevesindeoluflacak. Kiflisel ve kurumsalkullan›c›lara yönelik olarakgelifltirilmesi kaç›n›lmaz olangeniflbant mobil uygulamalar-da standartlaflma zorunlulu-¤u flu an itibari ile kolay ula-fl›labilecek bir yerde durmu-yor. Onlarca farkl› uygulama,birbirleri ile iletiflim kurama-yacak flekilde tasarlan›yor veher biri gelifltirildi¤i platfor-ma ba¤›ml› halde çal›flabili-yor. Ayr›ca bu farkl›l›k, kulla-n›c›lar›n hizmetlerden etkinflekilde yararlanma olana¤›n›da s›n›rland›r›yor. Mobil tek-nolojiler hala kullan›c› odakl›de¤il, teknoloji odakl› tasarla-n›yor ve pazarlan›yor. Bu du-rum iletiflim sektörünün h›zl›geliflimini engelleyecek temelunsurlardan biri. Ayn› za-manda Türkiye’deki sektörflirketleri için bir f›rsat.

Telekomünikasyondaki yeni-likleri daha h›zl› takip et-mek için neler yapabiliriz?Teknolojiyi bir bütün olarakele ald›¤›m›zda hep ayn› man-zara ile karfl›lafl›yoruz. Tekno-loji bir yerde üretiliyor ve biziyi bir kullan›c› oluyoruz.AB’ye ve dünyaya entegre ol-du¤umuz bu dönemde, devle-tin yerli üreticileri koruyacakbir uygulaman›n içerisine gir-mesini beklemek çok ak›lc› ol-mayacakt›r. Ancak kamu bek-lentileri ile özel sektörün biraraya gelebilece¤i ortak proje-lerin yap›lmas›, yani kamu-özel sektör iflbirli¤i temelindeflekillendirilecek çal›flmalar,bu alanda ülkemize bir reka-bet avantaj› sa¤layacakt›r. Ka-munun da projenin tasar›m›,gelifltirilmesi ve uygulanmas›aflamalar›nda rol oynamas›,sektörün gelifliminde fark ya-ratacakt›r.

fiu anda sadece fiyatla rekabet var

Telekomünikasyon sektörüAr-Ge ve inovasyon konu-sunda kapasitesini yeterincekullan›yor mu? Kesinlikle kullanm›yor. Bualanda bir gereklilik de yeniyeni hissedilmeye baflland›.Operatörlerimizin uluslararas›pazarlara aç›lmas› sonucundabu motivasyon ortaya ç›kt› veyat›r›mlar gerçekleflti. Bu bi-raz da zorunluluk olarak, sondört-befl y›l›n içerisinde oldu.Buradaki temel sorun devletinortaya ç›kard›¤› ve destekledi-¤i bir Ar-Ge stratejisinin öte-sinde, flirketlerin böyle birstratejisinin ol-mamas›d›r. fiir-ketler bu alandaaktif olmad›klar›sürece de devle-tin yapaca¤› hiç-bir fley projebazl› finansaldeste¤in ötesinegidemez. Ar-Gebir flirket kültü-rü olarak eleal›nmal› ve bunauygun olaraksürdürülmelidir.

4G’yi uygula-maya geçiflte bu kez AB’yiyakalayabilir miyiz? 3G sonras› ve 4G teknolojileriAvrupa’da ve dünyada kullan›-lmaya baflland›. Avrupa’n›n ba-z› bölgelerinde 4G a¤lar› kurul-mufl ve test çal›flmalar› yap›l›rdurumda. Türkiye’nin orta va-dede bu teknolojileri gelifltire-bilmesi çok kolay de¤il. Ancakönümüzde çok büyük bir f›rsatvar. O da sektörün bu teknolo-jilerin standartlar›n›n gelifltiril-mesinde ve yak›nsama uygula-malar›nda söz sahibi olmas›n-da önemli bir f›rsat var. Bir

devletin Ar-Ge stratejisi, sektö-rel rekabet gücünü ortaya ç›-karacak politikalar›n uygulan-mas›na olanak tan›yacak des-teklerin verilmesi ve ortam›nhaz›rlanmas›d›r. Bu noktadanele al›nd›¤›nda bu ülkedekidestek kapsam› pek çok ABüyesi ülkenin ilerisine geçmifldurumdad›r.

Telekomünikasyon sektö-ründe rekabet konusunda nekadar yol ald›k?Rekabette belirleyici rol oyna-yamamak biliflim sektörümü-zün temel sorunlar›ndan biri-si asl›nda. Bu sorun, teknolo-jiyi üretemiyor olmaktan kay-naklan›yor. Durum böyle

olunca da rekabetin temelunsuru fiyat haline geliyor.‹letiflim alan›nda rekabet Tür-kiye’nin son dönemde üzerin-de hassasiyetle durdu¤u birkonu. Bu rekabet, sunulanhizmetlerin çeflitlili¤i ve kali-tesi aç›s›ndan kullan›c›yaolumlu flekilde yans›d›. Ancakal›nacak daha çok yol var.Özellikle geniflbant a¤lar›n›nfiyatland›r›lmas›nda ve flehiriçi telefon kullan›m›nda reka-betin art›r›yor olmas›, hemkalite, hem de fiyat aç›s›ndande¤er tafl›yacakt›r.

47

S

Telekom alan›ndaki bu inovatif faaliyetler tüm sektörlerde farkl›laflm›fl ve art›-de¤erli ifl süreçlerini do¤urdu. Yönetim eskiden statik, lineer ve organizasyonelbir süreçken, art›k dinamik, non-lineer ve asenkron, ancak hepsinden önemlisi ifllevsel bir süreç haline geldi. Mekanik yap›lanma olarak da bilinen konvansiyonelyönetim süreci oldukça statükocu bir hiyerarfliden oluflmaktayd›.

Makale - Yeditepe Üniversitesi Rektör Yard›mc›lar› Prof. Dr. Nilüfer E⁄R‹CAN ve Yrd. Doç. Dr. Aykut ARIKAN

Son günlerin en gözde sektörlerinden biri tele-komünikasyon; yani k›saca telekom. Sektörübu kadar albenili yapan noktaysa, inovasyonolgusuyla güçlü iliflkisi. Telekom adeta inovas-yon kavram›yla iç içe geçmifl durumda. ‹novas-yonsuz bir telekom düflünmek imkans›z. ‹flinilginç yan›, telekomsuz inovasyonu hayal etme-ye çal›flmak da bir hayli zorluyor insan›. Bu-nun nedenleri, belki de, her iki olgunun yarat-t›¤›, “zaman s›k›flmas›” olarak da nitelendirile-bilecek bir toplumsal etkide sakl›.

Telekom araçlar›ndan posta, 4 bin y›l› aflk›nsüredir kullan›l›yor. Gazetenin ömrü bununneredeyse yar›s› kadar olmas›na karfl›n, etkisipostayla karfl›laflt›r›lamayacak ölçüde yüksek.Postadan ç›kanlar, toplumsal hayat›m›z› gaze-tede ç›kan bir haber kadar etkilemiyor. Dahas›posta ve gazeteye k›yasla, telefon kullan›lmayabafllayal› flunun fluras›nda sadece 150 y›l oldu;ama gelen bir telefon art›k b›rak›n toplumsalhayat›, özel hayat›m›z› bile etkiliyor. Cep tele-fonlar›n› ise Türkiye’de sadece 10 y›ld›r kulla-n›yoruz; ama toplumsal hayat› veya özel haya-t›m›z› bir yana koyun, günlük hayat›m›z› ve ifl-lerimizi bile art›k bunlara göre yapar olduk. K›-sacas›, telekom araçlar› gelifltikçe etkileri gide-rek h›zlan›yor; yani zaman s›k›fl›yor.

Telekom alan›nda yaflanan bu “zaman s›k›flma-s›”n›n temel nedeni, akademisyen ve yazar Eve-rett Rogers’›n ortaya koydu¤u gibi, bu araçlar›nyol açt›klar› inovatif etkinin giderek daha h›zl›yay›lmas›. ‹novatif etkinin bu yay›l›m›, telekomaraçlar›n›n inovasyon olgusuyla etkileflimli top-lumsal etkisini ortaya ç›kart›yor: telekom araç-

lar›, inovatif flekilde gelifltikçe, ortaya koyduk-lar› inovatif etki art›yor; bu etki de telekomaraçlar›n›n etkisinin yay›l›m›n› h›zland›r›yor.Sonuçta, telekom araçlar›n›n etkisinin yay›l›m›artt›kça, bu araçlar inovatiflefliyor. Bu etkile-flim sonucunda da, ortaya ç›kan sonsuz döngü,sosyolojik aç›dan derinlemesine incelenmesigereken toplumsal bir zaman s›k›flmas›na yolaç›yor. Toplum ve toplumsal yaflam h›zla dönü-flüyor, toplumsal yaflam dönüfltükçe, telekomaraçlar›n›n etkisi giderek daha da büyük bir iv-meyle h›zlan›yor.

Her fley bu hale nas›l geldi?

Asl›na bakarsan›z dün olup biten her fley, bu-gün olanlar›n habercisi gibiydi. Önce birilerima¤aralar›n duvarlar›na resimler çizdi; bu re-simleri baflkalar› stilize edip resim-yaz›s›na(piktogram) di¤erleri de daha kavramsal simge-lere (ideogram) çevirdi. Sonunda harfler ortayaç›kt› ve toplum ikiye bölündü: okuyup yazabi-lenler ve di¤erleri. Okuyup-yazabilen ayr›cal›kl›grup, yeni s›n›flar› oluflturdu; bunlar da kendiaralar›nda bölünüp mücadeleye bafllad›lar. Sözyerini yaz›ya b›rakt› ve iflin içine devingen harf-lerle yaz›y› ve bilgiyi h›zla ço¤altabilen matbaamakineleri girdi. S›n›fsal mücadele tarihte eflibenzeri görülmeyecek biçimde yo¤unlaflt›. Ay-d›nlanman›n efllik etti¤i Sanayi Devrimi’yle bir-likte de patlad›. Bilgi arz›, talebi do¤urdu; talepde arz› destekledi.

Enerjinin buhar gücüyle iletimini temel alanmekani¤in, yerini elektrik enerjisine b›rakma-s›yla tablo yine de¤iflti: Tarihte ilk defa, ses

‹novasyon ve telekom: Yenibir “fiöhretler Salonu”

48

gerçek-zamanl› olarak senkronik biçimde ileti-lebilir oldu, sesi görüntü izledi. Yaz› yerini tek-rar söze terk etti. Ama her fley burada bitmedi.Zira sesi ve görüntüyü elektronik sinyallere dö-nüfltürebilen insan zekas›, görüntü ve sesikodlamay› da baflar›nca, ortaya bilgi sayabilenacayip bir cihaz ç›kt›. Sonra da, bunlar birbiri-ne ba¤land›. Sonra o ba¤lant›lar da, birbirineba¤land›. Sonra da, her fley birbirine ba¤land›.Ortaya küresel bir a¤ ç›kt› ve bu a¤, sunundaher fleyi de¤ifltirdi. Sonuçta, yaz› yerini sözdengeri al›rken, ortaya ABD’li sosyolog RichardFlorida’n›n “yarat›c› s›n›f – creative class” ola-rak tan›mlad›¤› yeni bir s›n›f ç›kt›. Günümüzdeyaflanan tüm inovatif de¤iflim ve geliflmeler bus›n›f›n eseri.

Peki, bugün neler oluyor?

Florida’n›n yarat›c› s›n›f›n›n ortaya ç›kartt›¤› eninovatif telekom arac› – bugün için – mobilaraçlarla bütünleflmifl sosyal a¤lar gibi görünü-yor. 2009 ABD Baflkanl›k Yar›fl› çerçevesindeYouTube üzerinde gerçekleflen Obama-McCaintart›flmas›, birçok fleyi kökünden de¤ifltirmiflgörünüyor. Tart›flmay› internetten takip edengençler ve çocuklar, e-postalarla ana-babalar›-n›, MMS’lerle de nine ve dedelerini etkilemeyibaflard›lar. Yarat›c› s›n›f, Facebook’la kendisosyal alan›n›, Monster.com ve LinkedIn’le ken-dilerine ait yeni bir ifl dünyas›n› ve nihayetYouTube ve Twitter’la da, yeni bir haberleflmemekanizmas›n› ortaya koydu. Bu mekanizma okadar etkin ve etkiliydi ki, Schipol’de düflenTK-1951 sefer say›l› THY uça¤›n›n haberlerini

bütün ajanslardan önce Twitter ve di¤er sosyala¤lar duyurunca, CNN bu yeni gazetecilik anla-y›fl›n› haber yapmak zorunda kald›. Zira kazayerinden geçenler hemen kameras› ve internetba¤lant›s› olan cep telefonlar›na davranm›fllarve kazay› tüm dünyaya habercilerden bile önceduyurmufllard›.

‹novasyon aç›s›ndan Telekom

Telekom alan›ndaki bu inovatif faaliyetler tümsektörlerde farkl›laflm›fl ve art›-de¤erli ifl süreç-lerini do¤urdu. Yönetim eskiden statik, lineerve organizasyonel bir süreçken, art›k dinamik,non-lineer ve asenkron, ancak hepsindenönemlisi ifllevsel bir süreç haline geldi. Meka-nik yap›lanma olarak da bilinen konvansiyonelyönetim süreci oldukça statükocu bir hiyerar-fliden oluflmaktayd›. Bunun sonucunda ortayaç›kan statik yap›, tepede mutlak bir erkin sahi-bi olan yöneticilerin buyru¤unda çal›flan “ele-manlardan” olufluyordu. Bu statik yap› olduk-ça hantal, içine kapal› ve elefltiriden uzak du-ran, kurumsal atalete aç›k bir yap›yd›. Telekomaraçlar›n›n getirdi¤i inovatif yaklafl›mla, bu sta-tik yap› yerini dinamik bir yap›ya b›rakt›.

Organik yap›lanma olarak da adland›r›lan, gü-nümüzün modern yönetim sürecinde, art›k hi-yerarflilerin fazla da bir önemi kalmad›. Mal-colm Gladwell’in bize gösterdi¤i gibi, art›k kimiflirketlerde görev tan›mlar› ve yönetici/elemanayr›m› da kullan›lm›yor; sadece yap›lacak ifl,hedefler ve üstlenilen sorumluluklar tan›mlan›-yor. Ortada ne hiyerarflik buyruk mekanizma-

49

fiekil 1. Telekomünikasyon Araçlar› Zaman Çizgisi

lar› var, ne de buyru¤un kendisi. Bunun yerineifllevsel telekom mekanizmalar› süreci ayaktatutuyor. Bilgi ve iletiflim teknolojileri tabanl› buinovatif telekom çözümlerinde ifli kifliler de¤ilsistem takip ediyor. Böylelikle, insan sermaye-sine yarat›c›l›¤›n› sonuna kadar kullanma ola-na¤› sa¤lanm›fl oluyor. Mekanik yap›lanmadaki“eleman” böylece organik yap›lanmada bireyedönüflümünü tamaml›yor ve “birey” art›k süre-cin merkezine oturtuluyor.

Mekanik yap›lanman›n çok sevdi¤i etkinlik, za-man yönetimi, maliyet liderli¤i ve verimlilik gibikavramlar at›llaflarak rafa kalkarken, yazarDavid Allen’in “Getting Things Done – GTD” (ifl-leri halletmek) yaklafl›m›yla üretkenlik, yarat›-c›l›k ve inovatif düflünce organik yaklafl›m›ngünlük hayat›m›zdaki yans›malar›n› ortaya ç›-kart›yordu.

Tamamen d›fl dünyayla iletiflime aç›k, elefltiriyiyönetsel sürecin bir destek süreci olarak yap›-land›rm›fl bu yaklafl›mda ataletin “a”s›n› bul-mak mümkün de¤il, zira ataleti yaratacak in-san kaynakl› sorunlar neredeyse yok edilmifldurumda. Sürecin en önemli girdisinin bilgi ol-du¤u bu yaklafl›mda, konvansiyonel yönetimsüreçlerinin aksine, lineer ve organizasyonelyap›lanmaya hiç ihtiyaç yok, çünkü telekomaraçlar›n›n ifllevsellefltirdi¤i bilgi asenkron ve

non-lineer bir ak›flla ifle yön veriyor, ifllevsellikböyle sa¤lan›yor.

Uzmanlar de¤il kullan›c›lar söz sahibi

Üretim süreci de, bundan pek farkl› de¤il. Mo-dern üretim sürecinde, üretimin temel girdisiolarak bilgi olgusunun tan›mlamas›ndan son-ra, telekom araçlar›n›n önemi daha da artm›floldu. Dahas› Manuel Castells’in tan›mlad›¤›modern üretim iliflkileri ve biçimlerinde, bilgiart›k anahtar rol oynuyor. Pazardan, tüketici-den, ifl ortaklar›ndan, da¤›t›m a¤›ndan, teda-rikçilerden, hatta rakiplerden; k›sacas› tüm d›flpaydafllardan telekom araçlar› üzerinden topla-nan bilgi art›k üretim sürecinin ayr›lmaz birparças› halini ald›. “Talep-üzerine üretim” (on-demand production) olarak adland›r›lan yeni iflmodellerinde, arz, talebin mikro-ölçekli de¤i-flimlerine göre özellefltirilmifl olarak (ad hoc)süratle yeniden biçimlendirilebiliyor. Telekomaraçlar› olmadan bunlar sadece bilim-kurgueserlerine konu olan hayallerdi.

‹novatif telekom araçlar›n›n, ifl süreçlerinde ya-ratt›¤› en büyük de¤iflim, belki de bu günler-den pazarlama alan›nda yaflan›yor. Zira meka-nik yaklafl›m›n alfa-nümerik pazarlama flablon-lar› (4P, 3C, vb.) da at›llaflarak ifllevsizleflmifldurumda. Bunun en büyük nedeni, inovatif te-lekom çözümleriyle birlikte, pazarlaman›n birsüreç olarak üretim, ürün tasar›m› ve da¤›t›msüreçleriyle iç-içe geçmifl olmas›.

Müflteri deneyimi, ilk nesil telekom araçlar›ylaortaya ç›kan Müflteri ‹liflkileri Yönetimi sistem-leriyle zaten saptanarak ölçümlenebilir halegeldi. Ancak yeni nesil telekom araçlar›yla bir-likte, müflterinin (tüketici, son kullan›c›, ifl or-ta¤›, paydafl, ne derseniz deyin) süreçle etkile-flimi artt›, hatta müflteri sürecin bir parças›haline geldi. Konvansiyonel mekanik pazarla-ma anlay›fl›nda pazarlama iletiflimi tüm bütün-leflikli¤ine karfl›n tek yönlüydü, marka bilinirli-¤i adeta kutsald›, müflteriler demografik ölçüt-lere göre gruplan›r ve bunlarla kurulacak ileti-flimin içeri¤ini pazarlamac›lar denetlerdi ve so-nuçta yay›l›m rastlant›sal olurdu. ‹novatif tele-kom araçlar›na dayal› organik pazarlama yak-lafl›m›ndaysa, marka art›k diyalog olarak görül-

Makale

50

Mekanik Pazarlama Organik (inovatif) P a z a r l a m a

Tek yönlü iletiflim Marka diyalogdur

Markan›n bilinirli¤i k u t s a l d ›

Marka de¤erini müflterilerb e l i r l i y o r

Müflteriler demografik g r u p l a n › r d ›

Müflteriler davran›fla göreg r u p l a n › y o r

‹çeri¤i pazarlamac›lard e n e t l e r d i

‹flletme + müflteri kaynakl›i ç e r i k

Yay›l›m rastlant›sald› Yay›l›m içeri¤e ba¤l›

Michelin Guide: Uzmang ö r ü fl ü

Amazon: Kullan›c› görüflü

Yay›nc›lar kanallar›d e n e t l e r d i

Yay›nc›lar iliflkiler kuruyor

Hiyerarflik strateji Afla¤›dan yukar›ya strateji

Bilgi hiyerarflisi‹ste¤e ba¤l› (on-demand)b i l g i

Maliyet çok önemliydi –C P M

Büyüme için yat›r›m –Ölçümlenir ROI

mektedir; art›k marka de¤erini müflteriler belir-liyor ve bu müflteriler davran›fllar›na göre grup-lan›yor, dolay›s›yla diyalogu oluflturan içerikart›k hem iflletme hem de müflteri kaynakl› vebuna ba¤l› olarak da, yay›l›m art›k içeri¤in yanidiyalogun kendisine ba¤l›. Dahas› eskiden uz-man görüflü önemliyken, art›k Amazon’daki s›-radan kullan›c›lar›n yorumlar›na bak›yoruz.Buna koflut olarak da, üretimimizi ve ürünleri-mizin tasar›m›n› bu yorum, ihtiyaç ve önerileregöre konumland›rabiliyoruz.

Konunun gelece¤inde neler yat›yor?

1995’te Sun Microsystems, Java programlamadilinin lansman›nda “The network is your com-puter – A¤ art›k bilgisayar›n›zd›r” vizyonunuortaya koyarken asl›nda bugün yaflad›klar›m›-z›n müjdesini veriyor gibiydi. Yeni nesil tele-kom araçlar›yla art›k tüm telekom altyap›s›,küresel bir a¤ sistemi olarak yeni nesil tüketi-cinin bir uzant›s› haline geldi. ‹nsanlar art›k‘Homo Sapiens 2.0’ kavram›n› tart›flmaya bafl-lad›lar. Öyle ya, eskiden sadece bir tak›m sim-geleri okuyup-yazabilen yani bir s›n›f olufltu-rurken, art›k bir tür iletiflim üssü haline gelenellerimizdeki acayip cihazlarla yeni bir s›n›flar-üstü kültür yaratmaya bafllad›k. Bu kültürdeüretim biçim ve iliflkileri yeniden tan›mlan›yor,ifl modelleri ifllevsellik ve yap›sall›k kazan›yor,k›sacas› her fley dönüflüyor.

Aç›k inovasyon (open innovation) anlay›fl›ylabirleflen bu yönelim ortaya Clay Shirky’nin“Here Comes Everybody: The Power of Organi-zing Without Organizations” (2008) adl› kita-b›nda ortaya koydu¤u “crowdsourcing – kitleistihdam›” kavram› ç›km›fl oldu.

Kendisini aç›k kaynak kodlu iflletim sistemleri,yaz›l›mlar ve CreativeCommons ile Science-

Commons vb. aç›k telif hakk› lisanslama yön-temleriyle gösteren bu inovatif yaklafl›m, tele-kom araçlar›na da yeni bir bak›fl getirdi. Örne-¤in yaz›l›m sektörü, kendisini yaz›l›m üreten vesatan bir sanayi kolu olmaktan, üretilmifl yaz›-l›mlar üzerinden hizmet satan bir sektöre dö-nüfltürmeye bafllad›. CloudComputing ad› veri-len bu inovatif yaklafl›m, kendini Internet üze-rinde web 2.0 servisleri ile iPhone vb. yeni nesilinovatif telekom araçlar›ndaki art› de¤erli aç›kkaynak kodlu veya lisansl› yaz›l›mlarla hizmettedarikçili¤i olarak göstermeye bafllad› bile.

Google Documents vb. alternatif ofis yaz›l›mlar›-n› halihaz›rda bedava olarak internet üzerindenkullanabildi¤imiz flu günlerde, geliflmifl ofis ya-z›l›mlar›n›n da internet sürümlerinin haz›rlan-d›¤› haberleri art›k bizleri flafl›rtm›yor. Bu alan-daki di¤er bir ilginç geliflme de, örne¤in biliflimdevlerinden IBM’in web 2.0 teknolojilerindenfaydalanarak, uzun süre alan ürün tasar›m› vetest süreçlerini h›zland›rmaya yönelik olarakgelifltirdi¤i “inovasyon fabrikas›” çözümü.

Gelelim yaz›n›n bafll›¤›ndaki “Hall of Fame” ya-ni “flöhretler salonu” kavram›na. Biliflim, robo-tik ve telekom alan›nda baflta BlackBerry örne-¤i olmak üzere birçok inovasyonun befli¤i olanKanada, özellikle telekom alan›ndaki inovatifKanada flirketlerine yönelik olarak aç›yor buyar›flmay›. Amaç ülkenin telekom alan›ndaki li-derli¤ini, gelecekte de garanti alt›na almak. Bu-nun için dünyan›n dört bir yan›ndan inovatiftelekom projelerine ça¤r› yap›l›yor. GörünüflteKanada merkezli olan yar›flma, tüm dünyan›nküresel bir köy haline geldi¤i bugünlerde asl›n-da tam anlam›yla uluslararas› bir oluflum. Tür-kiye’den de kat›l›mc›lar›n oldu¤u bu yar›flmaasl›nda bize inovasyon kavram›n›n telekomsektörü aç›s›ndan gelece¤inin de bir projeksi-yonunu sa¤l›yor.

K a y n a k ç a• Allen, David (2002), Getting Things Done: The Art of Stress-Free Productivity, Penguin• Castells, Manuel (1996), The Rise of the Network Society, The Information Age: Economy, Society and Culture Vol. I, Blackwell.• Florida, Richard (2002), The Rise of the Creative Class. And How It's Transforming Work, Leisure and Everyday Life, Basic Books• Gladwell, Malcolm (2000), The Tipping Point: How Little Things Can Make a Big Difference, Little Brown • Ommeren, Erik van et. all. (2009), Collaboration in the Cloud: How Cross-Boundary Collaboration is Transforming Business, Microsoft & Sogeti• Rogers, Everett M. (2003), Diffusion of Innovations (5th ed.), Free Press. • Shirky, Clay (2008), Here Comes Everybody: The Power of Organizing Without Organizations, Penguin • Surowiecki, James (2004), The Wisdom of Crowds: Why the Many Are Smarter Than the Few and How Collective Wisdom Shapes Business,Economies, Societies and Nations, Doubleday

51

ÇÇo¤u zaman grafikler, sayfalarca yaz›dan da-ha etkilidir. OECD’nin 2009 y›l› ekonomik,çevresel ve toplumsal göstergelerini yay›nlad›-¤› raporu bunun do¤rulu¤unu kan›tl›yor.Türkiye’nin de grafiklerin ço¤unda yer ald›¤›rapor, pek çok alanda OECD ortalamas› vedi¤er ülkelere göre konumumuzu net bir fle-kilde görmemizi; e¤ilimleri anlamam›z› ve ino-vasyon olgusunun tüm politika alanlar›ndakiyeri üzerinde kafa yormam›z› sa¤l›yor.

Raporun her bölümünün ayr› ayr› incelenipdi¤er bölümlerle iliflkilendirilerek analiz edil-mesinde fayda var. Ama burada biliflim tek-nolojileriyle ilgili göstergeleri ele alaca¤›m.Sektörün, insan kayna¤› temeline oturdu¤u-nu göz önüne alarak, ilgilendiren göstergelerede yer veriyorum.

OECD’nin, “Bilim ve Teknoloji” bafll›¤› alt›ndaele ald›¤› bilgi ve iletiflim teknolojilerine (B‹T)ait göstergeler, OECD ülkelerinde sektör bü-yüklü¤ünün incelenmesiyle bafll›yor. B‹T’inekonomik de¤iflimin merkezi-ni oluflturan ve h›zl› teknolo-jik ilerleme ve üretkenlik ar-t›fl› için önemli bir araç olansektör oldu¤unun alt› çizili-yor. 1995-2006 y›llar› ara-s›nda Finlandiya, ‹rlanda veÇek Cumhuriyeti gibi ülke-lerde B‹T hizmetleri sektörü-nün nas›l h›zl›¤› geliflti¤ine;Kore’de 2006 y›l› verilerinegöre, B‹T imalat› sektöründe-ki katma de¤erin imalat sek-töründeki toplam katma de-¤erin yüzde 21’ine karfl›l›kgeldi¤ine dikkat çekiliyor. Te-

lekomünikasyon hizmetleri sektörünün, B‹Thizmetleri sektöründe yarat›lan katma de¤er-de en büyük yere sahip oldu¤u ülkelerin iseYunanistan, Macaristan, Kore, Portekiz veÇek Cumhuriyeti oldu¤u belirtiliyor. Sektörelbüyüklük ve katma de¤ere iliflkin göstergele-rin yer ald›¤› bu bölümde Türkiye yer alm›-y o r .

Bunu takip eden ve sermaye stokunun genifl-lemesi ve yenilenmesi ve üretim sistemlerineyeni teknolojilerin girmesinin bir arac› olarakele al›nan B‹T yat›r›mlar›na iliflkin gösterge-lerde de Türkiye’yi göremiyoruz. Bu alandaen fazla yat›r›m yapan ülkeler s›ras›yla ABD,‹ngiltere, ‹sveç, Hollanda, Danimarka, Finlan-diya, ‹sviçre, Belçika ve Avustralya.

Türkiye’yi içeren istatistikler, B‹T sektörü is-tihdam›yla bafll›yor. Do¤rudan B‹T alan›ndaçal›flan, yaz›l›m gelifltirme gibi, uzmanlarailiflkin göstergede karfl›m›zdaki tablo flu flekil-d e :

OECD’nin, “Bilim ve Teknoloji” bafll›¤› alt›nda ele ald›¤› bilgi ve iletiflim teknolojilerine (B‹T) ait göstergeler, OECD ülkelerinde sektör büyüklü¤ünün incelenmesiyle bafll›yor. B‹T’in ekonomik de¤iflimin merkezini oluflturan ve h›zl› teknolojik ilerleme ve üretkenlik art›fl› için önemli bir araç olan sektöroldu¤unun alt› çiziliyor.

Bak›fl Aç›s›

Büyük resim

52

fiirin Elçi

Toplam ekonomide B‹T’le iliflkili mesleklerin oran› (toplam istihdam›n yüzdesi olarak)

Sonraki gösterge, evlerdeki bilgisayarsay›lar›yla ilgili. Bu göstergeyle ilgili uzundönemli e¤ilimlere bak›ld›¤›nda, Kuzeyülkeleri, Japonya ve Kore en önde.Türkiye’nin di¤er birkaç ülke ile birlikteyüzde 50’nin alt›nda bir orana sahip oldu¤u

görülüyor. ‹nternet eriflimi konusunda dabenzer bir tablonun söz konusu oldu¤unuifade ediyor OECD. Kore, ‹zlanda, Hollanda,‹sveç, Danimarka ve Norveç’te 2007’de yüzde75’in üzerinde hanede internet eriflimi bulun-m a k t a y d › .

S›radaki gösterge, B‹T mallar› ihracat›yla ilgili.Sektördeki ihracat›n, tüm OECD ülkelerindeimalat sanayi ihracat›ndan daha h›zl› büyüdü-¤ünün alt› çiziliyor. Büyüme, 1996’da düflükseviyelerden bafllayan Macaristan, SlovakCumhuriyeti, Çin, Polonya ve ‹zlanda’da enyüksek. OECD, 2007’ye gelindi¤inde, ülkelerinüç bafll›k alt›nda s›n›flanabilece¤ini söylüyor:‹hracat›n en yüksek oldu¤u ABD, Japonya, Al-manya, Kore, Hollanda ve Meksika; nispetendaha az ihracat hacmine sahip ‹ngiltere, Fran-sa, ‹rlanda, Macaristan, Kanada ve Çek Cum-huriyeti; ihracat›n düflük oldu¤u di¤er ülkeler. Çin’deki çarp›c› art›fl› göstermek için verilengrafik flöyle:

Bu da Türkiye’nin konumunu bize gösteren OECD ülkelerini kapsayan grafik:

53

Evlerinde bilgisayar bulunanlar (tüm hane halk›n›n yüzdesi)

B‹T ekipmanlar› ihracat› (milyon ABD Dolar›) 2007

B‹T ekipmanlar› ihracat› (milyar ABD Dolar›)

Bak›fl Aç›s›

54

Di¤er bir gösterge olan telefon ba¤lant›lar› say›s›n›n (sabit ve mobil) h›zl› art›fl›na dikkat çek-iliyor. Bu konuda, Türkiye’yi de kapsayan bir grafi¤e yer verilmifl.

fiimdi, bu tablonun arkas›ndaki durumu da ilgilendiren insan kayna¤› göstergelerine göz atal›m.Göstergelerden ilki OECD’nin Uluslararas› Ö¤renci De¤erlendirme Program› (PISA) de¤erlendirme-sine göre, 15 yafl›ndaki ö¤rencilerin bilim alan›ndaki performanslar›n› gösteriyor:

Telefon eriflimi (100 kifli bafl›na telekomünikasyon eriflim yollar› say›s›)

PISA bilim skalas›nda performans, 2006 (ortalama de¤er)

PISA okuma skalas›nda performans, 2006 (ortalama de¤er)

Üniversite mezunlar›n›n oran›yla ilgili durumumuza bakacak olursak, karfl›m›za ç›kan tablo fluflekilde:

PISA matematik skalas›nda performans, 2006 (ortalama de¤er)

Üniversite mezunlar›n›n oran› (4 y›l›k üniversite mezunlar›n›n tipik mezuniyet yafl›ndaki nüfusa oran›, yüzde)

25-64 yafl grubunda üniversiteye devam edenler (söz konusu yafl grubundaki nüfusun yüzdesi olarak)

Kaynak: OECD Factbook 2009, Ekonomik, Environmental ve Social Statistics

55

T

P e r s p e k t i f

Telekomünikasyon sektöründe 1990’l› y›llarlabirlikte bafl döndürücü bir h›zla ilerleyen tekno-lojik geliflmeler, özellikle dijital devrim ve onu ta-kiben bütün dünyaya h›zla yay›lan internet dev-rimi, sektörde var olagelmifl normlar›n h›zla de-¤iflmesine yol açmaktad›r. Teknoloji taraf›ndanitelenen bu kavramsal ve kuramsal devrimin da-ha da ileri gidece¤i beklenmektedir. Öyle ki, buteknolojik geliflmeler, telekomünikasyon sektörü-nün temel yaklafl›m›n› özetleyen sabit kablolu te-lefon servisinin evrenselli¤i paradigmas›n›n, yeri-ni h›zla bilgi teknolojisi paradigmas›na b›rakma-s›na yol açmaktad›r. Yirmi y›l öncesinde teleko-münikasyon flirketleri kamunun tekelinde olankurulufllarken, günümüzde bu flirketler gelenek-sel sabit telefon hizmeti veren flirketler olmaktanç›k›p, mobil ve cep telefonu, internet, kablolu TV,elektronik ticaret gibi yeni ekonomi ad› alt›ndaele al›nan hizmetleri gelifltirmifllerdir. Bununlabirlikte, pek çok ülke gerek sektörü gerekse tele-kom flirketlerini yeniden yap›land›rm›flt›r. K›saca,yeni ekonomi ile birlikte, klasik kalk›nma model-lerinin yerini bilgi teknolojisine dayal› bir kalk›n-ma modeli alm›fl, e¤itimden bankac›l›¤a kadaruzanan pek çok sektörde bilgi teknolojileri gelifl-meyi sa¤layan en önemli unsur olmufltur.

Avrupa 90’larda telekomünikasyonda rekabeti bafllatt›

Teknolojik geliflmeler ile efl zamanl› olarak dünyaticaretinde gözlemlenen serbestleflme ve rekabetart›fl›, telekomünikasyon sektörünün rekabete

aç›lmas› için gerekli koflullar› oluflturmufltur. Ni-tekim 1980’li y›llarda Amerika Birleflik Devletlerive ‹ngiltere’den bafllayarak 1990’l› y›llar boyuncak›ta Avrupas› ülkelerinde telekomünikasyon sek-törünün rekabete aç›lmas› süreci yaflanm›flt›r.Bu bak›fl aç›s› uyar›nca, serbestlefltirilen teleko-münikasyon piyasalar›, daha h›zl› büyüme ve ye-ni teknolojilere daha çabuk adapte olabilme veayr›ca kullan›c›lara daha kaliteli hizmet sunabil-me zorunlulu¤u ile karfl› karfl›ya kalm›flt›r. Budurum da sektörün inovasyon etkinlikleriyle sü-rekli canl› tutulmas›n› gerektirmektedir. Teleko-münikasyon sektörü üzerinde her zamankindendaha yo¤un bir inovasyon bask›s› bulunuyor.Sert rekabet ve önemli gelir f›rsatlar›, sektördekioyuncular› insan gücü, mühendislik ve Ar-Gekonusunda sürekli yeni ad›mlar atmaya yönelt-mektedir.

Öte yandan, küresel düzeydeki güçlükler de, ino-vasyon etkinliklerini, ülkeler ve flirketler taraf›n-dan belirlenen öncelikler aras›nda üst s›ralaratafl›m›flt›r. Telekomünikasyon sektörü, küreselkrizden en az etkilenen sektörler aras›nda yer al-mas›na ra¤men, krizin sektöre iliflkin yat›r›mlarüzerinde yine de olumsuz bir etkisi olmufltur. Busebeple, krizin s›k›nt›lar›ndan kurtulmak veuzun dönemli sürdürülebilir bir büyüme yakala-mak için, h›zla de¤iflen telekomünikasyon sektö-ründe aç›k bir inovasyon modelinin uygulanmas›ve inovatif giriflimlerin desteklenmesi bilhassaönem tafl›maktad›r. Telekomünikasyon sektörün-de baflar›n›n temel unsuru, tüketicileri çekmeye

Bilgi Toplumu’nun lokomotifiolarak telekomünikasyon

58

Tulu Gümüfltekin

Küresel düzlemde, göreli rekabet avantaj›n›n sürekli bir kalk›nmay› sa¤lama f›rsat›az olabiliyor. Bu nedenle ülkeler baz›nda yenilik yaratabilmenin süreklili¤ini sa¤layacak politikalar›n belirlenmesi ve izlenmesi ile iç dinamiklerin gelifltirilmesigerekli. Bunlar›n bafl›nda da inovasyonu art›r›c› teflvikler ve yasal çerçeveninyarat›lmas› geliyor. Bu kapsamda, bilgi toplumu yaratma hedefiyle telekomünikasyon sektörüne iliflkin sürekli bir hareketlilik içinde olan AvrupaBirli¤i’ne de¤inmekte fayda görüyorum.

yönelik olarak maliyetleri düflürebilen ve piyasa-ya yeni aç›l›mlar getiren farkl› sistemler üretebil-mekten geçmektedir. Günümüzde devletler veulus üstü yap›lanmalar da krizi aflma konusun-da telekomünikasyon sektörünün öneminin far-k›na varm›fl durumdad›r. Bu çerçevede, AvrupaToplulu¤u taraf›ndan oluflturulan Avrupa Eko-nomik Kurtarma Plan›, geniflbant altyap›s›, Bilgive ‹letiflim Teknolojileri hizmetleri ve sürdürüle-bilir telekomünikasyona ciddi önem atfetmekte-dir. Ayr›ca Avrupa Birli¤i, Birlik çap›nda 2010 y›-l› sonunda yüzde 100 geniflbant yay›l›m› hedefiy-le herkese internetin geliflimini gerçeklefltirmeyiplanlamaktad›r.

Küresel düzlemde, göreli rekabet avantaj›n›n sü-rekli bir kalk›nmay› sa¤lama f›rsat› az olabilmek-tedir. Bu nedenle ülkeler baz›nda yenilik yarata-bilmenin süreklili¤in sa¤layacak politikalar›n be-lirlenmesi ve izlenmesi ile iç dinamiklerin geliflti-rilmesi gereklidir ki bunlar›n bafl›nda inovasyonuart›r›c› teflvikler ve yasal çerçevenin yarat›lmas›gelmektedir. Bu kapsamda, bilgi toplumu yarat-ma hedefiyle telekomünikasyon sektörüne iliflkinsürekli bir hareketlilik içinde olan Avrupa Birli-¤i’ne de¤inmekte fayda görüyorum. Telekomüni-kasyon sektörü, AB’nin geliflen bilgi toplumu ya-p›s›n›n belkemi¤ini oluflturmaktad›r. Sektöre ilifl-kin inovasyon çal›flmalar› ve bu çal›flmalar›n et-kinli¤ini art›rmak için AB, çeflitli düzenleyici ku-rallar ile rekabeti sürekli teflvik etmektedir.AB’nin telekomünikasyon alan›ndaki politikas›,bir taraftan insanlara yeni bilgi teknolojilerineeriflim f›rsat› sa¤larken, di¤er yandan da küreseldüzlemdeki rekabetçi pozisyonunu gelifltirmektir.

2002’de Telekom Paketi kabul edildi

Avrupa Birli¤i’nin telekomünikasyon politikas›sektörün ihtiyaçlar›na cevap vermek amac›ylaevrimsel bir süreç içerisinde oluflmufltur.1980’lerin sonu itibariyle, telekomünikasyonsektörünün çeflitli alanlar›nda (radyo, kablolu te-levizyon, telefon, uydu haberleflmesi, internet vee-ticaret) gelifltirilmeye bafllanan yasal çerçevehem hizmetler hem de altyap› aç›s›ndan muhtelifdüzenlemeler getirmifltir. Telekomünikasyon sek-törü için tek pazar›n oluflturulmas›, sektörün li-berallefltirilmesi, GSM’ler için uyumlaflt›r›lm›flstandartlar›n kabul edilmesi, S›n›rs›z TelevizyonYönergesi gibi aç›l›mlar Avrupa Bilgi Toplu-mu’nun geliflimi için son y›llarda at›lm›fl en

önemli somut ad›mlar aras›ndad›r. Bu kapsam-da, Avrupa Birli¤i’nde telekomünikasyon piyasa-s›, 1 Ocak 1998 tarihi itibariyle tam olarak libe-rallefltirilmifl olup; söz konusu yasal çerçeve te-mel olarak tekel piyasas›ndan rekabetçi bir aç›kpazara do¤ru geçiflin sa¤lanmas›na yönelik olufl-turulmufltur. Bununla birlikte, telekomünikas-yon piyasas›ndaki h›zl› de¤iflim ile geliflen yenihizmet ve altyap›lar ile ortaya ç›kan yeni sorun-lar, söz konusu düzenlemelerin gözden geçirilme-si ihtiyac›n› do¤urmufltur. Bu amaçla tüm elek-tronik iletiflim ve yay›n flebekelerini kapsayan Te-lekom Paketi 2002 y›l›nda kabul edilmifl olup;2003 y›l› Temmuz ay›ndan bu yana uygulan-maktad›r. Bu mevzuat paketi ile sanayinin gelifli-mi, rekabetin güçlendirilmesi, büyümede art›fl,kamunun ve kullan›c›lar›n yarar›n›n gözetilmesi-ni sa¤lamaya yönelik yasal düzenleyici çerçeveortaya konulmufltur.

13 Kas›m 2007 tarihinde Avrupa Komisyonunezdinde kabul edilen yeni Telekom Reform Pa-keti ise AB’de telekomünikasyon sektöründekimütemadi ilerleme aray›fl›n›n bir parças› olarakgörülmelidir. Reform Paketi, bilgi toplumununbu öncü sektörünün ça¤›m›z›n gereklerine uydu-rulmas› hedefi do¤rultusunda, AB vatandafllar›-n›n yaflad›klar› ya da seyahat ettikleri Üye Dev-letlerde iletiflim hizmetlerinden (sabit/mobil tele-fon, h›zl› internet ba¤lant›s› veya kablolu TV v.s.)daha iyi koflullarda ve daha makul fiyatlarla ya-rarlanmalar›n› sa¤lamak ve AB düzeyinde tek birTelekom pazar› yaratmaya yönelik olarak kurgu-lanm›flt›r. Haz›rlanan pakette AB’de tek ve yenibir Avrupa Telekom Piyasas› Otoritesi’nin olufltu-rulmas›, rekabeti art›rmak için görev ayr›m› ya-p›lmas›, radyo spektrumu için yeni düzenlemelergetirilmesi ve tüketici haklar›n› koruyucu bir dizitedbirler al›nmas› yer almaktad›r. Paketin, 2009y›l› sonu itibariyle kabul edilmesi ve 2010 y›l› iti-bariyle yürürlü¤e girmesi beklenirken May›say›nda Avrupa Parlamentosu taraf›ndan tüketicihaklar›n›n korunmas› ba¤lam›nda getirilenönemli bir de¤ifliklik, tüm paketin onay sürecinietkilemifl bulunmakta olup, paketin onaylanma-s›n›n gecikece¤i veya hiç onaylanmayarak gün-demden kald›r›laca¤› ihtimallerini do¤urmufltur.

3‹’nin dönemi

Avrupa Birli¤i çerçevesinde telekomünikasyonalan›nda yaflanan sürekli geliflim, Birli¤in Mart

59

P e r s p e k t i f

2000 tarihinde belirledi¤i Lizbon Stratejisi’ne da-yanmaktad›r. Strateji temel olarak, Avrupa’n›n2010 y›l›na kadar Japonya ve ABD'yi de gerideb›rakarak, dünyan›n küresel rekabet düzeyi enyüksek ve dinamik bilgi-temelli ekonomi olmas›-n› hedeflemekte ve bilgi toplumu, e¤itim, inovas-yon, çevre gibi birçok boyutu içinde bar›nd›r-maktad›r. Lizbon zirvesinde, rekabetçi, dinamikve bilgi tabanl› bir ekonomiye sahip olmak içinucuz ve kaliteli iletiflim altyap›s›n›n kurulmas›-n›n gerekli oldu¤u sonucuna ulafl›lm›fl ve bu çer-çevede hem çeflitli eylem planlar› oluflturulmuflhem de sektörel reformlar teflvik edilmifltir.

Bu ba¤lamda 2005 y›l›nda kabul edilen i2010:Büyüme ve ‹stihdam için Avrupa Bilgi ToplumuGiriflimi de önem tafl›maktad›r. Keza, söz konusugiriflim, dijital ekonominin gelifltirilmesi hedefiçerçevesinde bilimde, inovasyon, giriflimcilik veyeni internet teknolojilerini destekleyen politika-lar yoluyla daha h›zl› sosyal kalk›nma, istihdamve refah sa¤lamaya yöneliktir. Genel itibariyle,söz konusu Strateji, üç “i” önceli¤ine dayanmak-tad›r (Information space, Innovation and Invest-ment, Inclusion): Tek Avrupa Bilgi Alan› yarat›l-mas›, Yenilikçili¤e yat›r›mlar›n teflviki ve Kapsa-y›c› Avrupa Bilgi Toplumu oluflturulmas›. (1)

Tek Avrupa Bilgi Alan› ile hedeflenen; k›saca Av-rupa Birli¤i içinde bilgi toplumu ve medya hiz-metlerinde aç›k ve rekabetçi tek pazar›n olufltu-rulmas›d›r. Bu çerçevede, say›sal ekonomi çerçe-vesinde gerekli yasal düzenlemelerin oluflturul-mas› do¤rultusunda güvenli yüksek bant geniflli-¤ine sahip iletiflim araçlar› oluflturulmas›, görsel-iflitsel medya hizmetlerine iliflkin kurallar›n göz-den geçirilmesi, elektronik haberleflmeye iliflkindüzenleyici çerçevenin güncellenmesi, güvenli birbilgi toplumu için strateji gelifltirilmesi gibi önce-likler takvimlendirilmifl ve prati¤e aktar›lm›flt›r.Yenilikçili¤e yat›r›mlar›n teflviki hedefi ise; Ar-Gefaaliyetlerinin teflvik edilmesiyle paralel olarakAB bilgi ve iletiflim teknolojileri araflt›rma yat›-r›mlar›n›n yüzde 80 oran›nda art›r›lmas›n› ve buhedef kapsam›nda özel sektörle iflbirli¤inin güç-lendirilmesini öngörmektedir. Öte yandan, Kap-say›c› Avrupa Bilgi Toplumu hedefi ile; toplumun

tüm kesimlerini kapsay›c›, daha kaliteli kamuhizmeti sunan (örne¤in, e-sa¤l›k veya e-ihale uy-gulamalar›) ve yaflam kalitesini art›ran (örne¤in,ak›ll› ve temiz ulafl›m sistemlerinin teflviki) birbilgi toplumu ideali çerçevesinde tüm kesimlerinbilgi toplumunun imkanlar›ndan faydalanmas›n›sa¤lamaya dönük eylemlerin prati¤e aktar›lmas›söz konusudur.

Geniflbanta 1 milyar Euro kaynak

i2010 Giriflimi kapsam›nda Avrupa Komisyonutaraf›ndan 28 Ocak 2009 tarihinde al›nan bir ka-rar çerçevesinde, AB’nin yüzde 30’lara varan biroranda internetten yoksun olan k›rsal alanlar›n-da internet eriflimini sa¤lamak, bu alanda yeni is-tihdam olanaklar› yaratmak ve ifl gelifltirme sü-reçlerine yard›m etmek amac›yla genifl-bant siste-mine 1 milyar Euro kaynak ayr›lmas› öngörül-müfltür. (2) Biliflim teknolojilerinin h›zla yay›ld›¤›ve zaman ile mekan›n ba¤›ms›z hale geldi¤i bir di-jital devrim ortam›nda, AB düzeyinde bu denliönemli bir alana destek sa¤lanmas›, sürecin gele-ce¤i aç›s›ndan oldukça ümit verici bir geliflmedir.

Aç›kça görülmektedir ki, AB, Bilgi ve ‹letiflim Tek-nolojilerine özel bir önem atfetmektedir. Yasal dü-zenlemeler teknolojik ilerlemeyi kolaylaflt›racakflekilde gelifltirilmekte, internete eriflimde geniflbant a¤lar› giderek yayg›nlaflmakta ve benzeri ön-lem ve giriflimlerle bilgi ve iletiflim araçlar› toplum-sal yaflam›n tüm kademelerine nüfuz eder halegelmektedir. Atfedilen bu önem, AB ülkelerininküresel düzeydeki konumunu da yans›maktad›r.Bu çerçevede, Dünya Ekonomik Forumu'nun buy›l sekizincisini haz›rlad›¤› Küresel Bilgi Teknoloji-leri 2008–2009 Raporu'na göre AB ülkelerindenDanimarka, Bilgi ve ‹letiflim Teknolojilerinde (B‹T)134 ülke aras›nda üst üste 3. kez küresel rekabetgücü en yüksek ülke olmay› baflarm›flt›r. B‹T'i,kalk›nma ve rekabet gücünü art›rmada son dere-ce etkin kullanan Danimarka, dünyan›n en gelifl-mifl B‹T mevzuat›na sahip durumdad›r. 100 kiflibafl›na 36,33 geniflbant internet abone oran› iledünyada ilk s›rada yer alan Danimarka, 10 binkifli bafl›na 346 MB/s bant geniflli¤i ile de liderkonumdad›r. Rekabet gücü s›ralamas›nda 2. s›ra-

60

Avrupa Birli¤i çerçevesinde telekomünikasyon alan›nda yaflanan sürekli geliflim,Birli¤in Mart 2000 tarihinde belirledi¤i Lizbon Stratejisi’ne dayanmaktad›r. Stratejitemel olarak, Avrupa’n›n 2010 y›l›na kadar Japonya ve ABD'yi de geride b›rakarak,dünyan›n küresel rekabet düzeyi en yüksek ve dinamik bilgi-temelli ekonomiolmas›n› hedeflemekte ve bilgi toplumu, e¤itim, inovasyon, çevre gibi birçok boyutuiçinde bar›nd›rmaktad›r.

da ‹sveç, 3. s›rada ABD yer al›rken, Finlandiya veHollanda ilk 10'a giren di¤er AB ülkeleri olmufltur.AB'nin yeni üyelerinden Estonya, Slovenya, ÇekCumhuriyeti ve Litvanya'n›n, B‹T alan›nda ciddiatak yapt›klar›n›n ve bu teknolojiler sayesinde pi-yasa ekonomisine daha kolay geçifl sa¤lad›klar›n›nbelirtildi¤i raporda, Türkiye, rekabet gücü s›rala-mas›nda 61. ülke konumundad›r. 2006-2007 dö-neminde 52., 207-2008 döneminde 55. s›rada bu-lunan Türkiye, bu y›l bir önceki y›la oranla 6 ba-samak gerilemifltir. (3)

Türkiye telekomünikasyonda yavafl ilerliyor

Türkiye, hem Avrupa Birli¤i’ne uyum çerçevesin-de hem de küresel de¤iflimleri yakalama nokta-s›nda, telekomünikasyon sektöründe son y›llardaönemli ilerlemeler kaydetmifltir. Türkiye'nin Av-rupa Birli¤i'ne tam üyelik süreci çerçevesinde"Bilgi Toplumu ve Medya" fasl›, fasla iliflkin aç›l›flkriterlerinin karfl›lanm›fl olmas› nedeniyle 19Aral›k 2008 tarihinde müzakerelere aç›lm›flt›r.Bununla birlikte, her ne kadar aç›l›fl kriterlerinikarfl›lam›fl olsa da, telekomünikasyon sektörü-nün Avrupa Birli¤i'ne uyumunu içeren söz konu-su bafll›k alt›nda tart›fl›lacak konularda ve küre-sel düzeydeki performans ba¤lam›nda Türki-ye’nin daha fazla çaba sarf etmesi gerekmektedir.

Avrupa Komisyonu taraf›ndan 5 Kas›m 2008 ta-rihinde yay›mlanan ‹lerleme Raporu’nda, Türki-ye’nin Bilgi Toplumu ve Medya bafll›¤› alt›ndakaydetti¤i ilerlemeler ve gerçeklefltirmesi gerekenat›l›mlar s›ralanmaktad›r. Bu çerçevede, sabit vegeniflbant piyasalar›ndaki rekabet düzeyinin ye-tersiz olmas›, flehir içi telefon hizmetinin serbest-leflmesindeki aksakl›k, iletiflim hizmetlerindenal›nan yüksek vergiler ve evrensel hizmet yü-kümlülüklerinin alan› ve uygulamas›na iliflkinAB müktesebat›na uyum, ihtiyaç duyulan ilerle-meler aras›nda yer almaktad›r.

Öte yandan, 31 Aral›k 2008 tarihinde kabul edi-len ve Türkiye’nin AB müktesebat›na uyum ta-ahhütlerini takvimlendiren Üçüncü Ulusal Prog-ram’da Bilgi Toplumu ve Medya bafll›¤› alt›nda,söz konusu düzenlemelerin genel itibariyle2009–2010 y›llar› aras›nda gerçeklefltirilece¤i ta-ahhüt edilmektedir. Böylelikle, elektronik haber-leflme sektörünün liberalleflmesi, iyi iflleyen birrekabet ortam› yarat›lmas›, bilgi ve iletiflim ala-n›ndaki geliflmelere uyum sa¤lanmas› ve ilgilialanlarda altyap›n›n ve hukuksal dayanaklar›ntesisi hedeflenmektedir. Bu çerçevede, mevzuat›n

uyumu ve uygulanmas› için gerekli kurumsal ya-p›lanma için yaklafl›k 8 milyon Euro düzeyindebir finansman ihtiyac› belirlenmifltir.

3N önemli bir ad›m

Bu ba¤lamda, Türkiye’de son y›llarda yaflananolumlu geliflmeleri de göz ard› etmemek gereki-yor. Örne¤in, 2003 y›l›ndan bu yana befl y›ld›rtelekomünikasyon sektörünün gündeminde olan,uzun haz›rl›k çal›flmalar› sonucu haz›rlan›p sek-törden görüfller al›narak sonuçland›r›lan Elektro-nik Haberleflme Kanunu’nun 10 Kas›m 2008 ta-rihinde yürürlü¤e girmesi; bahse konu yasan›nyürürlü¤e girmesini takiben Elektronik Haberlefl-me Sektörüne iliflkin yetkilendirme Yönetmeli¤i28 May›s 2009 tarihinde yürürlü¤e girmesiönemli geliflmelerden. Bunun yan› s›ra NumaraTafl›nabilirli¤i Yönetmeli¤i’nin Temmuz bafl›ndakabul edilmifl olup, Yönetmelik uyar›nca mobilnumara tafl›nabilirli¤i ve sabit numara tafl›nabi-lirli¤inin 10 Eylül 2009 tarihinden itibaren uygu-lamaya geçilmesinin öngörülmesi ile Türkiye’ninmobil iletiflimde 3.nesil elektronik haberleflmehizmetine geçifle haz›rlanmas›, bu anlamdaönemli ad›mlar olarak de¤erlendirilebilir.

Biliflim teknolojilerinin günümüzde ifl dünyas›n›ve ifl dünyam›z›n yan›nda bir o kadar da sosyalhayat›m›z› ne denli büyük ölçüde etkiledi¤i kaç›-n›lmaz bir gerçektir. Türkiye’nin bu teknolojilerikullanma alan›nda belirli bir performans göster-di¤ini kabul etmek mümkünse de, yeni teknoloji-lerin özellikle de biliflim teknolojilerinin ülkemi-zin kurumlar› taraf›ndan üretilmesi ve daha yay-g›n kullan›lmas› konusunda yeni ve h›zl› ad›mla-r›n at›lmas› gerekmektedir. Türkiye’nin biliflimsektörünün elektronik, bilgisayar ve telekomüni-kasyon unsurlar›n› kendi kaynaklar›yla ve ülkes›n›rlar› içinde üretebilecek insan kayna¤› oldu-¤u kanaatindeyim. Sahip olunan potansiyelinh›zl› ve planl› olarak hayat geçirilmesi konusundaise özel sektör ve üniversitelerin katk›lar› ile bir-likte devletin düzenleyici ve destekleyici rolününde önemli ve yönlendirici oldu¤u gözden kaç›r›l-mamal›d›r. ‹nternet ve iletiflim teknolojilerininkullan›m›n›n yayg›nlaflmas›n›n ülkelerin ekono-milerine yapaca¤› katk› göz önüne al›n›rsa, bu ye-ni ekonomi alan›n›n sundu¤u olanaklardan ya-rarlanmak isteyen ülkelerin politik ve ekonomikistikrar›n sa¤lanmas›, yasal çerçeve oluflturulma-s› ve teknolojik geliflimin teflvik edilmesine yöne-lik etkinlikler konusunda eflgüdümlü olarak iler-lemesi elzemdir.

61

KKOB‹’ler Avrupa’da yeni iflalanlar›n›n aç›lmas› ve gelifl-mesi için itici güç ve ifl hayat›-n›n dinami¤i olarak görülüyor.Bu nedenle Avrupa Birli¤i KO-B‹’lerin özellikle araflt›rma, ge-lifltirme ve inovasyon faaliyet-lerine öncelik vermeleri veuluslararas› alanda iflbirli¤iyaparak yeni projeler gelifltir-melerini amaçl›yor. AB’ninKOB‹’lere yönelik oluflturulanilk destek program› olan Eu-rostars Program› ile Ar-Ge ya-pan KOB‹’lere projeleri için hi-beler sa¤lan›yor.

Eureka Program› alt›ndaoluflturulan Eurostars Prog-ram›, KOB‹’lerin uluslararas›araflt›rma ve inovasyon pro-jeleri bafllatmalar›n› sa¤layanbir hibe destek program›.Eurostars Program› deste¤in-

den yararlanmak için öncel-ikle aç›lan proje teklif ça¤r›-s›na, son baflvuru tarihindenönce bir proje sunmak gere-kiyor. Eurostars projesininbir Ar-Ge projesi olmas› veyeni bir ürün, süreç veyahizmet gelifltirmesi gerekiyor.Eurostars projelerinde konus›n›rlamas› bulunmuyor, is-tenilen her konuda bir projeönerisi sunulabiliyor. Ancak;projenin pazar odakl› bir pro-je olmas›, süresinin en fazla3 y›l olarak planlanmas› veproje sona erdikten sonra 2

AB’nin KOB‹’lere yönelik oluflturulan ilk destek program› olan Eurostars Program› ileAr-Ge yapan KOB‹’lere projeleri için hibeler sa¤lan›yor. Eurostars Program›’na projesunmak için hem Brüksel’deki Eurostars ofisine hem de Ulusal ‹rtibat Noktas› olanTÜB‹TAK’a yani Uluslararas› Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Program›na projeyisunmak gerekiyor.

Ab F›rsatlar - TAGES Yard›mc› Dan›flman› Gurbet Deniz Yavuz

AB’den Ar-Ge yapan KOB‹’ye destek

62

y›l içerisinde gelifltirilen ürü-nün pazara ç›kmaya haz›r ol-mas› gerekiyor. Biyomedikalveya medikal projelerde iseklinik testlerin proje bitimin-den sonra 2 y›l içerisindegerçeklefltirilmesi gerekiyor.

Kimler proje sunabilir?

Projelerde en temel koflululuslararas› iflbirli¤i; yaniEurostars’a üye olan ülkedenen az iki kurumun projedeortak olmas› gerekiyor. (Eu-rostars Program›’na üye olanülkeler haritada yeflil renklegösterilmifltir.)

Projedeki faaliyetlerin en azyüzde 50’sini KOB‹’lerin yü-rütmesi gerekli. Projede koor-dinatör olarak yer alacak KO-B‹’lerin y›ll›k cirosunun en azyüzde 10’unun araflt›rma faali-yetlerine ait olmas› veya perso-nelinin en az yüzde 10’ununAr-Ge’de çal›fl›yor olmas› temelflartlardan biri. Projede ortakolan di¤er KOB‹’ler için ayn›flart aranm›yor.

Eurostars Program›’na projesunmak için hem Brüksel’de-ki Eurostars ofisine hem deUlusal ‹rtibat Noktas› olanTÜB‹TAK’a yani Uluslararas›Sanayi Ar-Ge Projeleri Des-tekleme Program›na projeyisunmak gerekiyor. Türki-ye’den baflvuru yapan ku-rumlara, destekler TÜB‹TAKtaraf›ndan sa¤lan›yor. Projeyibafllatan kurumun KOB‹ ol-mas› koflulu ile büyük flirket-ler, üniversite veya araflt›rmakurulufllar› da Eurostarsprojelerinde ortak olarak yeralabiliyor. Eurostars projele-rinde KOB‹’ler yüzde 75 ora-n›nda, büyük ölçekli flirketlerise yüzde 60 oran›nda hibe-den faydalanabiliyor.

Son baflvuru tarihi 24 Eylül 2009

Eurostars Program›’na projesunmak için son baflvuru ta-

rihlerini takip etmek gereki-yor. fiu an aç›k olan projeteklif ça¤r›s›na proje sunmakamac›yla son baflvuru tarihi24 Eylül 2009.

Ancak, bu tarih proje sun-mak için son flans de¤il. 25fiubat ve 30 Eylül 2010’dasona erecek bir sonraki projeteklif ça¤r›lar›na da proje su-nabilir veya baflka kurumlartaraf›ndan haz›rlanan proje-lerde ortak olarak yer alabi-lirsiniz.

Eurostars Program› ile ilgilibilgi almak için Avrupa Komisyonu’nun EurostarsProgram› için resmi web sitesini (http://www.euros-tars-eureka.eu/) ve Ulusal ‹rtibat Noktas› olan TÜB‹TAK’›n Program sayfas›n› (http://www.eure-ka.tubitak.gov.tr/) inceleye-bilirsiniz.

63

64

‹ s p a n y a ’ d a nbir üniversi-te, gaz des-tekli enjeksi-yon kal›pt e k n o l o j i s ikonusunda genifl bir deneyime sahip.Araflt›rmac›lar kal›p dizayn kurallar›n›belirleyen ve optimum ifllem koflulla-r›n› seçebilen bütün bir yaz›l›m pake-ti uyguluyor. Firma en iyi kalitedeparça üretebilmeyi sa¤layacak teknikasistanl›k ve deneyimlerini teklif edi-yor. Ref: 09 ES 23D2 3DK7

Bilgi tek-n o l o j i l e r i(IT) hiz-metleri, ba-k›m, destekve dan›fl-m a n l › ¤ › n d af a a l i y e tgösteren bir Romanya firmas› ben-zer flekilde tan›nan firmalar›n temsil-cili¤ini (franchise), ortak yat›r›myapmay› veya benzer faaliyet göste-ren bir firman›n tafleronu olmay› is-tiyor. Ref: 20090619013

‹sveç’ten birKOB‹, tekad›mda havan›nf i l t r e l e n m e s i n isa¤layan bir sis-tem gelifltirdi.Firma bitmiflürünleri, parçalar› ve destek servisiteklif ediyor. 20 y›ll›k deneyimi ve sa-hip oldu¤u teknoloji ve servisi dünyaçap›nda bir marka olan firma teknikdestekli ortak giriflim antlaflmalar› ve-ya ticari antlaflmalar ar›yor. Ref: 09 SE 67CI 3DYV

Enjeksiyon Kal›b› Elektrik Enerjisi Gözetimi

F›rsatlar hakk›nda daha genifl bilgi için afla-¤›daki adreslere baflvurabilirsiniz.

Ege ÜniversitesiEge Bilgi ve Yenilik MerkeziEBIC-EGE Elif KAYRAN

Adres: Ege Üniversitesi Kam.EBILTEM Binas› Bornova ‹zmir TR-35100 ‹zmir

Telefon: 0 232 343 4400 -150Email: elif@ebiltem.ege.edu.tr

Hava Filtreleme Çözümleri

‹ n g i l t e-r e ’ d e nb ü y ü kbir firma,y ü k s e kg ü ç t eLED mo-

düllerinde kullan›lan optik s›n›f› en-jeksiyon kal›pl› plastik parçalar› sa¤-layabilecek firmalardan teklif istiyor.Firma lisans, ürün toplama, üretim vetedarikçi antlaflmalar› ile ilgileniyor.Ref: 09 US 87GA 3EDE

Gençlerin Av-rupa’da pro-fesyonel haya-ta bafllamas›nayard›mc› pe-dagojik araç-

lar ve servisler sa¤lamak konusundauzman olan Frans›z bir firma, Avru-pa’dan ortak olarak distribütörler,acenteler, temsilcilikler ar›yor. Firmakendi iflbirli¤i teklifi yan›nda ortakgiriflimlere de aç›k oldu¤unu belirti-yor. Ref: 20090708066

Entegre bilgis i s t e m l e r i n d euzman birYunan firma-s›, özellikleg›da endüs-

trisi, personel bütçelendirme yaz›l›msistemleri (PBIS), ifl dan›flmanl›k ser-visleri ve di¤er özelleflmifl yaz›l›m çö-zümleri konusunda deneyimli. Firmaürünleri için ticari ortaklar (acente,distribütör, temsilci…) ar›yor. Ref: 20090713030

Is›-Dayan›ml› Plastik Gençlere destek Yaz›l›m Sistemleri

Ahflap ve metal sanayidekullan›lan z›mpara makine-lerinin üreticisi Danimarkal›bir firma ortak olarak distribü-tör ve endüstriyel makine üreti-cileri ar›yor. Ref: 20090505023

Z›mpara MakineleriBelçika’dan birfirma, 32 çeflit evyap›m› tart (quic-he) sunuyor. Fir-ma nakliye velojistik faaliyetlerini yürütecek ticariortaklar ar›yor. Ref: 20090710007

Ev Yap›m› G›da Ürünleri

Fransa’dan bir laboratuar, g›da ürün-lerinin tat ve lezzet kalitesinin moder-nizasyonu için yenilikçi stratejileröneriyor. Firma g›da sektöründen ti-cari ortaklar ar›yor. Ref: 09 FR 32I93 E C Y

G›da Kalite ‹zleme

F › r s a t l a r

Belçika’dan bir fir-ma, iste¤e ba¤l›uyarlanabilen taflkesme alan›nda uz-man. Firma tafl kes-

me konusunda (parke tafl›, patinajönleyici, kap› ve pencere tafllar›...) ti-cari arac›lar ar›yor. Ref: 20090708041

Tafl Kesme