108
www.ismailbilgin.com Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan bilgi üzerine sistemli düşünceleriyle bir disiplin olmuştur. Descartes Locke Hume Kant

Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

  • Upload
    others

  • View
    12

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la

başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın

doğrudan bilgi üzerine sistemli

düşünceleriyle bir disiplin olmuştur.

Descartes Locke Hume Kant

Page 2: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Bilgi Kuramının Konusu

Bilginin kavramları

Bilginin değeri

Bilginin sınırı

Bilginin oluşumu

Bilginin kaynağı

Page 3: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Bilgi Kuramının Temel Kavramları

SUJE (Bilen-Özne), Bilgide aktif olan

OBJE (Bilinen-Nesne), bilgide pasif olan

BİLGİ suje ile obje arasında kurulan

ilişkiden elde edilen ürün

Page 4: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Bilgi Kuramının Temel Kavramları

GERÇEKLİK (REALİTE)

Bir varoluş şeklidir.

Bilinçten bağımsız olarak var olana verilen addır.

Gerçeklik, hakikat ve doğruluk kavramlarıyla aynı şey değildir.

Page 5: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Bilgi Kuramının Temel Kavramları

DOĞRULUK

• Bilginin işaret edilen

varlıkla uyuşmasıdır.

• Algılar, kavramlar veya

bilimsel kuramlarla

gerçekliğin örtüşmesidir.

Page 6: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Bilgi Kuramının Temel Kavramları

İKİ TÜR DOĞRULUK

- Mantık Doğrusu: Mantığın ilke ve kurallarına uygun doğruluk

- Bilgi Doğrusu: Deneyle doğrulabilen olgusal doğruluk

Page 7: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Bilgi Kuramının Temel Kavramları

TEMELLENDİRME

İleri sürülen bir iddia ya da görüşe bir Kanıt dayanak gösterme işidir.

Bir tür doğrulamadır.

Page 8: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Bilgi Kuramının Temel Soruları

Bilginin Değeri

Bilginin Kaynağı

Page 9: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Bilgi Kuramının Temel Soruları

Bilginin Kaynağı

Bilgimiz nasıl oluşuyor?

Bilgilerimizin oluşumunda rol oynayan etmenler nelerdir?

Bilgilerimiz hangi kaynaktan gelmektedir?

Page 10: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Bilginin Kaynağı Problemi

(Dogmatik Yaklaşımlar)

Rasyonalizm (Akılcılık)Empirizm (Deneycilik)Kritisizm (Eleştiricilik)Pozitivizm (Olguculuk)Analitik Felsefe (Çözümleyici felsefe)Pragmatizm (Yararcılık)Entüisyonizm (Sezgicilik)Fenomenoloji (Görüngü bilim)

Page 11: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Akla dayanan bilgi doğru bilgidir.(Rasyonalizm)

Deneye, tecrübeye dayanan bilgi doğrudur.(Empirizm)

Fayda ve başarı sağlayan bilgi doğrudur.(Pragmatizm)

Olgulara dayanan bilgi doğrudur. (Pozitivizm)

Duyulara dayanan bilgi doğrudur.(Sensüalizm)

Page 12: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Sezgiye dayanan bilgi doğrudur.

(Entüisyonizm)

İnsanın iç tecrübesinden elde ettiği bilgi doğrudur.

(Egzistansiyalizm)

Vahye ve İmana dayanan bilgi doğrudur.

(Fideizm)

Saf fenomenlere dayanan bilgi doğrudur.

(Fenomenoloji)

Page 13: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Page 14: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Bilgi Kuramının Temel Soruları

Bilginin Değeri

İnsan varlığı, nesneleri gerçekten bilebilir mi?

Bilgi objeyi doğru olarak yansıtabilir mi?

Bilgi kesin olarak bilinebilir mi?

Bilgimizin sınırı nedir?

Page 15: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Bilginin Değeri ProblemiDoğru (genel-geçer) bilgiye ulaşmak

mümkün müdür?

Kuşkucu Yaklaşımlar

Dogmatik Yaklaşımlar

Doğru bilgiye

ulaşılamaz.

Doğru bilgiye

ulaşılabilir.

Page 16: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Kuşkucu Yaklaşımlar

Sofistler

Protagoras

İnsan her şeyin ölçüsüdür.

Sofistlere göre duyu verileri insanlara göre değiştiğinden kesin bilgilere ulaşmak olanaksızdır.

Bu yüzden bilgi görelidir (relatiftir).

Page 17: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Kuşkucu Yaklaşımlar

Sofistler

Gorgias

Page 18: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Page 19: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Kuşkucu Yaklaşımlar

Septikler

Pyrrhon

Elealı Pirrhon (M.Ö 365-275)

kuşkuculuğun kurucusudur.

Septisizm hiçbir konuda yargıya varmadan her konuda şüphe ederek yaşamayı savunan uç bir görüştür.

Bilimde şüphe araç, septisizmde şüphe amaçtır.

Bilim, doğru bilgiye ulaşana dek her şeyden şüphe eder.

Oysa septikler yaşam boyu her şeyden şüphe etmeyi

savunmuşlardır.

Page 20: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Kuşkucu YaklaşımlarNesneler nasıldır? -KavranamazNesneler karşısında tavrımız ne olmalıdır?

Timon’a göre algılarımız ve bilgilerimiz nedoğru ne de yanlıştır.

Öyleyse ne duyularımıza ne de aklımızagüvenmeli, her hangi bir yargıda bulunmadanyargıyı askıya almalıyız.

-Yargıdan kaçınmalıyız.Nesneler karşısında doğru tavır ne olmalıdır?

-Sarsılmazlık.

Septikler

TİMON

Page 21: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Kuşkucu Yaklaşımlar Yöntemsel (Metodik)

KuşkuculukKesin açık-seçik

bilgiye ulaşmada kuşkuyalnızca araç görevigörür.

Rene Decartes

Page 22: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Page 23: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

(Akılcılık) Bilgi, aklın ve aklın bir

fonksiyonu olan düşünme gücü ile oluşur.

Doğru bilginin kaynağında duyular değil akıl yer alır.

İnsan aklı çeşitli yetilerle donatılmıştır.

Önemli Temsilcileri:

Sokrates,Platon,Aristoteles,Farabi,Descartes,Hegel

Page 24: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

SOKRATESSokrates’e göre;

”insan bilgisi doğuştan gelir.”

Atina sokaklarında dolaşarak, her konuyu tartışır,

Halka değer yargılarına körü körüne inanmanın yanlışlığını göstermeye çalışır.

Bunu yaparken diyalektik yöntemini

kullanmıştır.

Bu yöntem diyalog esasına

dayanır.İki aşaması vardır:

Page 25: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

SOKRATES Önerdiğim yöntemdiyalektiktir.

Bilmeyenin çok şey bildiğini,

Çok şey bildiğini sananın hiç bir şey bilmediğini

göstermektir.

Page 26: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

SOKRATES Bütün bilgilerimiz doğuştan

gelmektedir.

Bilgi anımsanıp bilinç

düzeyine çıkartılmalıdır.

Bilgi iki aşamada doğurtulur.

İRONİ-MAİOTİK

Page 27: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

SOKRATES 1-İroni (alay): Sorular sorarak çok şey bildiğini zanneden kişinin hiçbir şey bilmediğini ortaya çıkarır.Onunla alay ederek yeni cevaplar aramaya yöneltir.

Page 28: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

SOKRATES2-Maiotik (düşünce

doğurtma):Hiçbir şey bilmediğine

inanmaya başlayan kişinin bulduğu cevaplarla aslında çok

şey bildiğini kanıtlar.

Page 29: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZMSOKRATES

O’na göre;Bilgilerimiz doğuştandır ve doğuştan olan bu bilgilerimiz genel-geçerdir.

Bu anlamda Sokrates’e göre öğretmen aslında öğrencisine yeni bir şey öğretmez sadece doğuştan onun aklında var olan bilgiyi açığa çıkarır.

(Örneğin bu yöntemle bir çobana

geometri problemi çözdürdüğü söylenir.)

Page 30: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Page 31: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

PLATON1. -İDEALAR DÜNYASI

(Aklın bilgisi-episteme)

2.-FENOMENLER DÜNYASI

(Duyu bilgisi- doksa)

Page 32: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

PLATON

-İDEALAR DÜNYASI

İdealar evreni; doğmadan önce içinde bulunduğumuz ve

her şeyin gerçeğinin bulunduğu evrendir.

Ancak akılla kavranır.

Page 33: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

PLATON -FENOMENLER DÜNYASIGörünenler (fenomenler) evreni; halen

içinde yaşadığımız nesneler evrenidir. Görünenler evreni idealar evreninin bir kopyası,gölgesi (yansımasıdır.)

Görünüşler dünyası olan bu evrenin bilgisi duyu organları ile elde edildiği için doxa (sanı) dır, aldatıcıdır.

Çünkü duyu verileri kişiden kişiye değişen aldatıcı, göreceli bilgilerdir. Bu nedenle doğru bilginin kaynağı duyular olamaz.

Page 34: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

İdealar evreninin bilgisi akılla elde edildiği için doğru genel-geçer bilgidir.

Akılla idealar evreni hakkında kesin bilgi elde edilebilir.

Bu nedenle doğru bilginin kaynağı akıldır.

Platon’a göre bilmek ideaları hatırlamaktır.

Page 35: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

PLATON

Asıl gerçeklik idealardadır.

Fenomenler yanıltıcıdır.

Page 36: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Page 37: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZMARİSTOTELES

Hocası Platon’un birbirinden

ayırdığı, biri duyularla diğeri akılla(düşünceyle) kavranan iki evreni bir araya getirmek

ister.

Page 38: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZMARİSTOTELES

İdealar nesnelerden bağımsız değildir, idealar tek tek nesnelerin özünde tümel kavramlar olarak

vardır.

Bilginin amacı tekil yani bireysel olanı bilmektir.

Ancak tekilin bilgisine genelin( tümel)in bilgisinden hareketle ulaşılır.

Aristoteles’e göre gerçekte var olanlar tek

tek şeylerdir.

Page 39: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

ALİ

ATİYE

EMİNE

AYŞE

TEK TEK

İNSANLAR

İNSAN(İDEA)-TÜMEL-

Page 40: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

Tümel önermeler içinde tekiller (tek tek nesne ve olaylar) olduğundan, yapılacak

iş tekilleri tümellerden üretmektir.

Örneğin:Bütün insanlar ölümlüdür.

Aristo’da insandır. O halde Aristo’da ölümlüdür.

Page 41: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

O’nu kendisinden önceki rasyonalistlerden

ayıran en önemli özellik bilgilerimizin doğuştan olmadığını savunmasıdır.

O’na göre bilgilerimiz duyu organlarınca elde edilir (pasif akıl)ve işlenerek (aktif

akıl) tümel kavramlar oluşturulur.

Akıl bilgi üretme gücüne sahiptir.

Page 42: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

ARİSTOTELESÖrneğin:Bir armut tohumu armudu çekirdeğin içinde güç halinde bulundurmaktadır.

Buğday tanesi unu,ekmeği güç halinde taşımaktadır.

İşte bu güç tecrübeyle temas haline gelince fiile dönüşür ve buğday ekmek

haline gelir.

Page 43: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

ARİSTOTELESDuyu da bilgi verir ancak

değişmez olanın(tümelin) bilgisini

akıl verir.

Page 44: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZMARİSTOTELES

İnsan doğuştan bilgiye değil, bilgiyi üretme gücüne sahiptir.

İkinci bir dünyanın varlığından söz edilemez.

Page 45: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Page 46: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

FARABİ

Bilginin üç kaynağı vardır.

DUYULAR,

AKIL,

NAZAR

Page 47: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

Duyularla edinilen tekil bilgiler akılla düzene sokulur ve genel yargılara ulaşılır.

Nazar(derinliğine düşünme), doğuştan getirilen

bilgilerdir.

Sezgi gücüyle kavranır

FARABİ

Page 48: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZMDuyusal bilgiler, tekil olan

bilgilerdir. Bilimsel değildir. Bilimsel bilginin maddesini

oluşturarak bilimsel bilgiyeimkan sağlarlar.

Akıl da bu tekil(duyusal)

bilgileri biçimlendirerek ve bir

takım kalıplara sokarak genel

kavramlara ve yargılara

dönüştürür. Böylece

genel-geçer bilgilere ulaşır.

Page 49: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

FARABİ

Yani Allah’ın (c.c.) bilgisine

Page 50: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Page 51: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

DESCARTES Descartes’e göre üç türlü bilgi

vardır:1-Doğuştan gelen 2-Yapma

3-Arızi bilgiler

Allah fikri, ruh,uzay ve tüm matematiksel düşünceler doğuştandır.

Aklın kavradığı doğuştan olan bu bilgilerin dışındaki bütün bilgilerimiz

duyularla kavranmış niteliktedir, arızi geçici bilgilerdir.

Page 52: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

DESCARTES

Doğru bilgiye

ulaşmanın yöntemi

şüphe etmektir.

Şüphe edilemeyecek

doğruları akıl verir.

Page 53: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZMDüşünüyorum

o halde varım.

Descartes,duyulara güvenmedi, duyusal bilgilerin şüpheli olduğunu düşündü. Matematiği ve Fiziği apaçık ve kesin bilginin modeli olarak aldı.

Onun dışındaki her şeyden bir kere de olsa şüphe etti. O’na göre kesin bilgi bu şüphe edişten çıkmaktadır.

Descartes böylece ;“Mademki her şeyden şüphe ediyorum,öyleyse düşünüyorum; Madem ki

düşünüyorum, öyleyse varım”(Cogito Ergo sum) formülüne ulaşır.

Bu sonuç O’na göre apaçık, kesindir.

DESCARTES

Page 54: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Page 55: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

HEGEL

Deneye dayanmadan düşünce ile kesin bilgiye ulaşılabilir.

Düşünme, kavramlara gelişigüzel ulaşmak değil, diyalektik yöntemle ulaşmaktır.

Page 56: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

HEGEL Diyalektik, karşıtların uzlaşmasıyla ilerleyen bir düşünme ve oluş

yöntemidir.

Page 57: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

RASYONALİZM

HEGEL Hegel doğru bilgiye sadece mantık yoluyla ulaşılabilir der.

Ancak bu mantık çelişmeyi ilke kabul eden “diyalektik” mantık yoluyla düşünmedir.

Asıl varlık geist (TEZ) ,kendini düşünerek,kendini yadsıyarak, kendine yabancılaşarak doğaya dönüşür.Geist doğa biçiminde (ANTİTEZ), farklılaşmıştır. Doğanın en üstünden geist, bilinç haline dönüşür, yani insan ortaya çıkar (SENTEZ)

Hegel’e göre bütün gerçeklik böylece, tez-antitez-sentez üçlemesinden geçerek ilerler.Sentez başka bir diyalektik süreçte “tez” durumuna gelir ve devam eder.

Page 58: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

İde(mutlak varlık) Doğa İnsan(TEZ) (ANTİTEZ) (SENTEZ)

İnsan Sürekli kendini ÖlümYok ediş

Bir başka canlı

için yaşam

(TEZ) (ANTİTEZ) (SENTEZ)

Page 59: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Page 60: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

EMPİRİZM

(Deneycilik)

Bilgi duyu ve algıdan gelmektedir.

İnsan zihninde doğuştan gelen hiçbir düşünce veya ilke yoktur.

Önemli Temsilcileri:

J. Locke, D. Hume

Page 61: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

EMPİRZİM

J.LOCKE Zihin boş bir levhadır.

(Tabula rasa)

Akıl ilkeleri deneyimlere bağlı oluşur.

Duyular zihne dolar bilgi böylece oluşur.

Page 62: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

EMPİRZİM

J.LOCKE Bilgi edinmede iki tür deney vardır.

DIŞ DENEY: Dışımızdaki nesnel gerçeklik kavranır.Sertlik, yumuşaklık, sıcaklık, uzam ve zaman duyular ile elde edilen dış deney kökenlidir.

İÇ DENEY: Bilincimizin etkinlikleri denetlenerek gerçeklik kavranır.Düşünme, irade vb. ruhsal eylemlerimiz de iç deneyin verilerinin birleşmesiyle oluşur.

Page 63: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

EMPİRZİM

J.LOCKE J.Locke’a göre bilgi için şu

yetilere ihtiyaç vardır:

1-Zihne gerekli tasarımları sağlayan algı2-Zihne giren tasarımları saklayan bellek3-Tasarımları düşünceleri birbirinden açıkça ayırt etme yetisi4-Birçok tasarım ve düşünceyi birbirleriyle karşılaştırma yetisi5-Bir çok basit ideyi ve tasarımı birleştirme yetisi6-Benzer düşüncelerdeki ortak öğeyi bulup çıkarmayı sağlayan soyutlama yetisi.

Page 64: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

EMPİRZİMJ.LOCKE Locke’a göre insan zihni dış dünyadan gelen

malzemeyi bu yetileriyle işleyerek bilgiyi sağlar.Bu bilgiler de üç çeşittir.

a-Sezgisel bilgi b-Duyusal bilgi c-Tanıtlayıcı bilgi

Ham bilgiler beynimizde çözümleme, birleştirme, karşılaştırma, soyutlama vb. zihinsel işlemlerden (iç deney) geçirilir.

Böylece bilgilere ulaşmış oluruz.

İzlenimler olmadan düşünme olamayacağı

için bilgi akılsal değil, duyusal kökenlidir.

Page 65: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Page 66: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

EMPİRZİMD. HUME

Bizim her şeyi algı yoluyla bildiğimizi söyler.

Bilginin kaynağında yalnızca izlenimler yer alır.

İzlenimsiz düşünce yoktur.

Düşünceler izlenimlerin canlılığını yitirmiş halleridir.

Page 67: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

EMPİRZİMD. HUME

Akıl ilkelerideneyden gelen

‘zihinsel alışkanlıklardır’

Page 68: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Page 69: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

KRİTİSİZM

(Eleştiricilik)

İki karşıt görüş olan Empirizm ve Rasyonalizmin eleştirisidir.

Bilginin imkanı ve sınırları belirlenir.

Bilginin deneyle başladığı ancak deneyden doğmadığı savunulur.

Temsilcisi: İ.Kant

Page 70: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Rasyonalizm

(Akılcılık)

Empirizm

(Deneycilik)

Kritisizm

(Eleştiricilik)

Sentezi

Page 71: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

KRİTİSİZM

İ. KANT Bilgilerimizin İki kaynağı

Akıl ve deneydir

Page 72: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

KRİTİSİZM

İ. KANTNesneler ve olaylar zihnin

imkanlarıyla bilinebilir.

Deneyin verdikleri bilginin ham maddesidir.

Akıl, anlama yetisi (aklın kategorileri-formları) aracılığıyla duyu verilerini bilgiye dönüştürür.

Page 73: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

KRİTİSİZM

İ. KANT Akıl, anlama yetisiyle varlığa biçim (form) kazandırır.

Biçim (form), zihinde doğuştan bulunan (a priori) kategorilerle oluşturulur.

Page 74: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Algısız kavramlar boş,

kavramsız algılar kördür.

İ. KANT

Page 75: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Page 76: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

POZİTİVİZM

(Olguculuk) 18. yy.da ortaya çıkan

pozitivizm deney dışı bilginin hiçbir değerinin olmadığı iddiasındadır.

Bilgiye ait araştırma alanı olgularla sınırlıdır.

Metafizik açıklamalar kuramsal açıdan imkansızdır.

Temsilcisi: A. Comte

Page 77: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

POZİTİVİZMA. COMTE Doğru bilgiye olayların

incelenmesiyle ulaşılabilir.

Yalnızca deneysel bilimler olayların bilgisini verebilir.

Deneyle denetlenemeyen (metafizik) anlamsızdır.

Page 78: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

POZİTİVİZMA. COMTE

Doğru bilgi; olguların bilgisidir.

Ona ulaşmak varlığa, “nasıl” sorusunu sormak yani deney ve gözlem yapmaktır.

Varlığı bilmek demek olgular arasındaki değişmez ilişkileri (doğa yasalarını) bilmek demektir.

Page 79: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

POZİTİVİZMA. COMTE Tarihsel gelişim sürecinde

toplumlar üç aşamadan

geçmişlerdir:

-TEOLOJİK evre

-METAFİZİK evre

-POZİTVİST evre

Page 80: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Page 81: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

ANALİTİK FELSEFE

Page 82: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

ANALİTİK FELSEFE

(Çözümleyici felsefe)

Pozitivizmin 20. yy. da almış olduğu biçimdir.

Felsefenin görevi, bilim ile bilimsel olmayanı birbirinden ayırmaktır.

Metafizik, dildeki yanlış ve sahte kabullerin dünya hakkındaki düşüncelerimizi saptırmasının sonucudur.

Başlıca Temsilcisi: L. Witgenstein

Page 83: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

ANALİTİK FELSEFEWITGENSTEIN

Dilin yapısı gerçekliğin yapısını da belirler.

Dilin sınırları dışında kalan dile dökülemeyen

saçmadır.

Page 84: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

ANALİTİK FELSEFEWITGENSTEIN

Dil, gerçekliğin bir resmi ve aynadaki görüntüsü

gibidir.

Dil çözümlenebilirse varlık anlaşılabilir.

Kavramlar nesnelerin, önermeler de olguların tasvirleri, resimleridir.

Page 85: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

ANALİTİK FELSEFEWITGENSTEIN

Dildeki anlama ve anlatma yetersizliğini

kaldırdığımızda felsefedeki bir çok problem ortadan

kalkacaktır.

Dilin analizi demek gerçekliğin analizi demektir.

Page 86: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Page 87: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

PRAGMATİZM

(Yararcılık)

Pragma Yunanca iş, eylem anlamına gelir.

Doğru olan yararlı, yararlı olan doğrudur.

Gerçeklik ve doğruluk eylemlerin sonucundaki başarıya(fayda) bağlıdır.

Önemli temsilcileri:W.James,J.Dewey

Page 88: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

PRAGMATİZMW. JAMES

Ne ki yararlıdır o doğrudur,

ne ki doğrudur, o yararlıdır.

Page 89: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

PRAGMATİZM

W. JAMES

Yararlı olan, işe yarayan

bilgi doğrudur.

Hayat ve olaylar sürekli

değişir.Gerçeklik sürekli

değişmektedir.

Page 90: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

PRAGMATİZM

W. JAMES Geleneksel felsefeciler dogmalarla, kuramlarla

uğraşmakta ormandaki tek tek ağaçları

görememişlerdir.

Page 91: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Page 92: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

PRAGMATİZM

J. DEWEY Eğer bir bilgi doğru ise yararlıdır, değilse

doğru değildir.

Page 93: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

PRAGMATİZM

J. DEWEYBilgi insanın karşılaştığı problemlerin çözümüne

faydalı olmalıdır.

Bilgi bir alet işlevi görmelidir.

(Enstrümantalizm)

Page 94: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

PRAGMATİZM

J. DEWEYDüşünce, çevreye uymayı, doğadan

yararlanmayı ve mutlu olmayı sağlayan bir

alettir.

Page 95: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Page 96: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

ENTÜİSYONİZM

(Sezgicilik)

o Sezgi bilginin temelidir.

o Rasyonalizme tepki olarak doğmuştur.

o Ve derler ki;Sezgi akla üstündür, sezgiyle hiçbir aracı olmadan doğru bilgiye ulaşılabileceğini söylerler.

o Önemli temsilcileri:İ.Gazali,H.Bergson

Page 97: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

ENTÜİSYONİZM

H. BERGSON(1928 NOBEL ÖDÜLLÜ)

Sezgi kişiye ait bir kavrayış, insanın öznel yaşantısında hissettiğidir.

Varlığı doğrudan kavramaktır.

Yakalanan gerçeklik saf ve mutlak bir hareketlilik olup varlığın kendisini oluşturan süre’dir.VARLIK =SÜRE

Page 98: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

ENTÜİSYONİZMH. BERGSON

Evren ve yaşam süreklidir.An yoktur.Evreni anlamanın yolu içgüdüsel kavrama,

yani sezgi’dir.

Page 99: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Page 100: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

ENTÜİSYONİZMİ. GAZALİ

Gerçek ve kesin bilgi,

sezgi yolu ile elde edilir.Bu

bilgi türü insanın

Gönlüne yüce ve manevi

bir algı olarak iner.

Page 101: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Gâzali’ye göre insanda iki göz ya da iki akıl vardır.

Birincisi fiziki göz yada akıldır.İnsan bununla maddi dünyaya yönelir ve bir takım

bilgilere ulaşır.Bu göz bilim ve felsefeyi kuran akılgözüdür (akıldır) insan için yeterli değildir.

İkincisi ise kalp gözüdür.Kalp gözü manevi olduğu için insan kalbin manevi

sezgisiyle gerçekleri bütün açıklığıyla kavrar.Var olanher şey sezgi yoluyla aracısız ve bütün açıklığıylaaynadaki gibi görünür. İnsanın kalp gözünü gereği gibi kullanabilmesi için onu

temizlemesi yani arzularının baskısından kurtulmasıgerekir.Kalp gözü açılan kimse bilim ve felsefe yoluyla

kavrayamadıklarını da açık seçik kavrar.

ENTÜİSYONİZM

İ. GAZALİ

Page 102: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

ENTÜİSYONİZMİ. GAZALİ

Duyu ve akıl bilgi verse de bütün konuları kavramada

yetersizdir.

İnsanı gerçeğe ulaştıran yol, inanç ve sezgi

yoludur.

Kalp gözü (sezgi) insanı yanılgılardan arındırır.

Page 103: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

ENTÜİSYONİZM

İ. GAZALİDuyuların ve aklın

veremeyeceği bilgiye

gönül gözü’yle

ulaşılabilir.

Page 104: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

Page 105: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

FENOMENOLOJİ

(görüngü bilim)Öz, öznel bilinçle doğrudan ve

aracısız olarak kavranabilir.

Ancak özün bilgisine ulaşmak için zihin, varlığa ilişkin tüm duyusal verilerden soyutlanmalıdır.Buna paranteze alma denir.

İkinci aşama, özüalgılamadır.Varlıktan geriye öz kalmıştır.Bilinç, özü doğrudan ve aracısız olarak, doğru bir biçimde bilebilir.

E.HUSSERL

Page 106: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

FENOMENOLOJİ

E.HUSSERLÖzü anlamanın yolu fenomenden geçer.

Öz bilinç tarafından doğrudan bilinebilir.

Bilincin yöneldiği varlık geleneksel,sosyal,bilimsel vb. önyargılardan arındırıldığında geriye kalan öz’dür.

Page 107: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com

FENOMENOLOJİ

E.HUSSERLGörüngübilim

(fenomenoloji)deneye

Dayanmayan, zorunlu

Gerçeklikteki

Önermelere dayalı bir

bilimdir.

Page 108: Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,laimg.eba.gov.tr/599/4e9/838/e9f/ccc/824/a7c/ba8/dcd/e3f/a... Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın doğrudan

www.ismailbilgin.com