Upload
others
View
12
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
www.ismailbilgin.com
Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la
başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın
doğrudan bilgi üzerine sistemli
düşünceleriyle bir disiplin olmuştur.
Descartes Locke Hume Kant
www.ismailbilgin.com
Bilgi Kuramının Konusu
Bilginin kavramları
Bilginin değeri
Bilginin sınırı
Bilginin oluşumu
Bilginin kaynağı
www.ismailbilgin.com
Bilgi Kuramının Temel Kavramları
SUJE (Bilen-Özne), Bilgide aktif olan
OBJE (Bilinen-Nesne), bilgide pasif olan
BİLGİ suje ile obje arasında kurulan
ilişkiden elde edilen ürün
www.ismailbilgin.com
Bilgi Kuramının Temel Kavramları
GERÇEKLİK (REALİTE)
Bir varoluş şeklidir.
Bilinçten bağımsız olarak var olana verilen addır.
Gerçeklik, hakikat ve doğruluk kavramlarıyla aynı şey değildir.
www.ismailbilgin.com
Bilgi Kuramının Temel Kavramları
DOĞRULUK
• Bilginin işaret edilen
varlıkla uyuşmasıdır.
• Algılar, kavramlar veya
bilimsel kuramlarla
gerçekliğin örtüşmesidir.
www.ismailbilgin.com
Bilgi Kuramının Temel Kavramları
İKİ TÜR DOĞRULUK
- Mantık Doğrusu: Mantığın ilke ve kurallarına uygun doğruluk
- Bilgi Doğrusu: Deneyle doğrulabilen olgusal doğruluk
www.ismailbilgin.com
Bilgi Kuramının Temel Kavramları
TEMELLENDİRME
İleri sürülen bir iddia ya da görüşe bir Kanıt dayanak gösterme işidir.
Bir tür doğrulamadır.
www.ismailbilgin.com
Bilgi Kuramının Temel Soruları
Bilginin Değeri
Bilginin Kaynağı
www.ismailbilgin.com
Bilgi Kuramının Temel Soruları
Bilginin Kaynağı
Bilgimiz nasıl oluşuyor?
Bilgilerimizin oluşumunda rol oynayan etmenler nelerdir?
Bilgilerimiz hangi kaynaktan gelmektedir?
www.ismailbilgin.com
Bilginin Kaynağı Problemi
(Dogmatik Yaklaşımlar)
Rasyonalizm (Akılcılık)Empirizm (Deneycilik)Kritisizm (Eleştiricilik)Pozitivizm (Olguculuk)Analitik Felsefe (Çözümleyici felsefe)Pragmatizm (Yararcılık)Entüisyonizm (Sezgicilik)Fenomenoloji (Görüngü bilim)
www.ismailbilgin.com
Akla dayanan bilgi doğru bilgidir.(Rasyonalizm)
Deneye, tecrübeye dayanan bilgi doğrudur.(Empirizm)
Fayda ve başarı sağlayan bilgi doğrudur.(Pragmatizm)
Olgulara dayanan bilgi doğrudur. (Pozitivizm)
Duyulara dayanan bilgi doğrudur.(Sensüalizm)
www.ismailbilgin.com
Sezgiye dayanan bilgi doğrudur.
(Entüisyonizm)
İnsanın iç tecrübesinden elde ettiği bilgi doğrudur.
(Egzistansiyalizm)
Vahye ve İmana dayanan bilgi doğrudur.
(Fideizm)
Saf fenomenlere dayanan bilgi doğrudur.
(Fenomenoloji)
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
Bilgi Kuramının Temel Soruları
Bilginin Değeri
İnsan varlığı, nesneleri gerçekten bilebilir mi?
Bilgi objeyi doğru olarak yansıtabilir mi?
Bilgi kesin olarak bilinebilir mi?
Bilgimizin sınırı nedir?
www.ismailbilgin.com
Bilginin Değeri ProblemiDoğru (genel-geçer) bilgiye ulaşmak
mümkün müdür?
Kuşkucu Yaklaşımlar
Dogmatik Yaklaşımlar
Doğru bilgiye
ulaşılamaz.
Doğru bilgiye
ulaşılabilir.
www.ismailbilgin.com
Kuşkucu Yaklaşımlar
Sofistler
Protagoras
İnsan her şeyin ölçüsüdür.
Sofistlere göre duyu verileri insanlara göre değiştiğinden kesin bilgilere ulaşmak olanaksızdır.
Bu yüzden bilgi görelidir (relatiftir).
www.ismailbilgin.com
Kuşkucu Yaklaşımlar
Sofistler
Gorgias
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
Kuşkucu Yaklaşımlar
Septikler
Pyrrhon
Elealı Pirrhon (M.Ö 365-275)
kuşkuculuğun kurucusudur.
Septisizm hiçbir konuda yargıya varmadan her konuda şüphe ederek yaşamayı savunan uç bir görüştür.
Bilimde şüphe araç, septisizmde şüphe amaçtır.
Bilim, doğru bilgiye ulaşana dek her şeyden şüphe eder.
Oysa septikler yaşam boyu her şeyden şüphe etmeyi
savunmuşlardır.
www.ismailbilgin.com
Kuşkucu YaklaşımlarNesneler nasıldır? -KavranamazNesneler karşısında tavrımız ne olmalıdır?
Timon’a göre algılarımız ve bilgilerimiz nedoğru ne de yanlıştır.
Öyleyse ne duyularımıza ne de aklımızagüvenmeli, her hangi bir yargıda bulunmadanyargıyı askıya almalıyız.
-Yargıdan kaçınmalıyız.Nesneler karşısında doğru tavır ne olmalıdır?
-Sarsılmazlık.
Septikler
TİMON
www.ismailbilgin.com
Kuşkucu Yaklaşımlar Yöntemsel (Metodik)
KuşkuculukKesin açık-seçik
bilgiye ulaşmada kuşkuyalnızca araç görevigörür.
Rene Decartes
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
(Akılcılık) Bilgi, aklın ve aklın bir
fonksiyonu olan düşünme gücü ile oluşur.
Doğru bilginin kaynağında duyular değil akıl yer alır.
İnsan aklı çeşitli yetilerle donatılmıştır.
Önemli Temsilcileri:
Sokrates,Platon,Aristoteles,Farabi,Descartes,Hegel
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
SOKRATESSokrates’e göre;
”insan bilgisi doğuştan gelir.”
Atina sokaklarında dolaşarak, her konuyu tartışır,
Halka değer yargılarına körü körüne inanmanın yanlışlığını göstermeye çalışır.
Bunu yaparken diyalektik yöntemini
kullanmıştır.
Bu yöntem diyalog esasına
dayanır.İki aşaması vardır:
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
SOKRATES Önerdiğim yöntemdiyalektiktir.
Bilmeyenin çok şey bildiğini,
Çok şey bildiğini sananın hiç bir şey bilmediğini
göstermektir.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
SOKRATES Bütün bilgilerimiz doğuştan
gelmektedir.
Bilgi anımsanıp bilinç
düzeyine çıkartılmalıdır.
Bilgi iki aşamada doğurtulur.
İRONİ-MAİOTİK
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
SOKRATES 1-İroni (alay): Sorular sorarak çok şey bildiğini zanneden kişinin hiçbir şey bilmediğini ortaya çıkarır.Onunla alay ederek yeni cevaplar aramaya yöneltir.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
SOKRATES2-Maiotik (düşünce
doğurtma):Hiçbir şey bilmediğine
inanmaya başlayan kişinin bulduğu cevaplarla aslında çok
şey bildiğini kanıtlar.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZMSOKRATES
O’na göre;Bilgilerimiz doğuştandır ve doğuştan olan bu bilgilerimiz genel-geçerdir.
Bu anlamda Sokrates’e göre öğretmen aslında öğrencisine yeni bir şey öğretmez sadece doğuştan onun aklında var olan bilgiyi açığa çıkarır.
(Örneğin bu yöntemle bir çobana
geometri problemi çözdürdüğü söylenir.)
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
PLATON1. -İDEALAR DÜNYASI
(Aklın bilgisi-episteme)
2.-FENOMENLER DÜNYASI
(Duyu bilgisi- doksa)
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
PLATON
-İDEALAR DÜNYASI
İdealar evreni; doğmadan önce içinde bulunduğumuz ve
her şeyin gerçeğinin bulunduğu evrendir.
Ancak akılla kavranır.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
PLATON -FENOMENLER DÜNYASIGörünenler (fenomenler) evreni; halen
içinde yaşadığımız nesneler evrenidir. Görünenler evreni idealar evreninin bir kopyası,gölgesi (yansımasıdır.)
Görünüşler dünyası olan bu evrenin bilgisi duyu organları ile elde edildiği için doxa (sanı) dır, aldatıcıdır.
Çünkü duyu verileri kişiden kişiye değişen aldatıcı, göreceli bilgilerdir. Bu nedenle doğru bilginin kaynağı duyular olamaz.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
İdealar evreninin bilgisi akılla elde edildiği için doğru genel-geçer bilgidir.
Akılla idealar evreni hakkında kesin bilgi elde edilebilir.
Bu nedenle doğru bilginin kaynağı akıldır.
Platon’a göre bilmek ideaları hatırlamaktır.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
PLATON
Asıl gerçeklik idealardadır.
Fenomenler yanıltıcıdır.
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZMARİSTOTELES
Hocası Platon’un birbirinden
ayırdığı, biri duyularla diğeri akılla(düşünceyle) kavranan iki evreni bir araya getirmek
ister.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZMARİSTOTELES
İdealar nesnelerden bağımsız değildir, idealar tek tek nesnelerin özünde tümel kavramlar olarak
vardır.
Bilginin amacı tekil yani bireysel olanı bilmektir.
Ancak tekilin bilgisine genelin( tümel)in bilgisinden hareketle ulaşılır.
Aristoteles’e göre gerçekte var olanlar tek
tek şeylerdir.
www.ismailbilgin.com
ALİ
ATİYE
EMİNE
AYŞE
TEK TEK
İNSANLAR
İNSAN(İDEA)-TÜMEL-
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
Tümel önermeler içinde tekiller (tek tek nesne ve olaylar) olduğundan, yapılacak
iş tekilleri tümellerden üretmektir.
Örneğin:Bütün insanlar ölümlüdür.
Aristo’da insandır. O halde Aristo’da ölümlüdür.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
O’nu kendisinden önceki rasyonalistlerden
ayıran en önemli özellik bilgilerimizin doğuştan olmadığını savunmasıdır.
O’na göre bilgilerimiz duyu organlarınca elde edilir (pasif akıl)ve işlenerek (aktif
akıl) tümel kavramlar oluşturulur.
Akıl bilgi üretme gücüne sahiptir.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
ARİSTOTELESÖrneğin:Bir armut tohumu armudu çekirdeğin içinde güç halinde bulundurmaktadır.
Buğday tanesi unu,ekmeği güç halinde taşımaktadır.
İşte bu güç tecrübeyle temas haline gelince fiile dönüşür ve buğday ekmek
haline gelir.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
ARİSTOTELESDuyu da bilgi verir ancak
değişmez olanın(tümelin) bilgisini
akıl verir.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZMARİSTOTELES
İnsan doğuştan bilgiye değil, bilgiyi üretme gücüne sahiptir.
İkinci bir dünyanın varlığından söz edilemez.
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
FARABİ
Bilginin üç kaynağı vardır.
DUYULAR,
AKIL,
NAZAR
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
Duyularla edinilen tekil bilgiler akılla düzene sokulur ve genel yargılara ulaşılır.
Nazar(derinliğine düşünme), doğuştan getirilen
bilgilerdir.
Sezgi gücüyle kavranır
FARABİ
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZMDuyusal bilgiler, tekil olan
bilgilerdir. Bilimsel değildir. Bilimsel bilginin maddesini
oluşturarak bilimsel bilgiyeimkan sağlarlar.
Akıl da bu tekil(duyusal)
bilgileri biçimlendirerek ve bir
takım kalıplara sokarak genel
kavramlara ve yargılara
dönüştürür. Böylece
genel-geçer bilgilere ulaşır.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
FARABİ
Yani Allah’ın (c.c.) bilgisine
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
DESCARTES Descartes’e göre üç türlü bilgi
vardır:1-Doğuştan gelen 2-Yapma
3-Arızi bilgiler
Allah fikri, ruh,uzay ve tüm matematiksel düşünceler doğuştandır.
Aklın kavradığı doğuştan olan bu bilgilerin dışındaki bütün bilgilerimiz
duyularla kavranmış niteliktedir, arızi geçici bilgilerdir.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
DESCARTES
Doğru bilgiye
ulaşmanın yöntemi
şüphe etmektir.
Şüphe edilemeyecek
doğruları akıl verir.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZMDüşünüyorum
o halde varım.
Descartes,duyulara güvenmedi, duyusal bilgilerin şüpheli olduğunu düşündü. Matematiği ve Fiziği apaçık ve kesin bilginin modeli olarak aldı.
Onun dışındaki her şeyden bir kere de olsa şüphe etti. O’na göre kesin bilgi bu şüphe edişten çıkmaktadır.
Descartes böylece ;“Mademki her şeyden şüphe ediyorum,öyleyse düşünüyorum; Madem ki
düşünüyorum, öyleyse varım”(Cogito Ergo sum) formülüne ulaşır.
Bu sonuç O’na göre apaçık, kesindir.
DESCARTES
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
HEGEL
Deneye dayanmadan düşünce ile kesin bilgiye ulaşılabilir.
Düşünme, kavramlara gelişigüzel ulaşmak değil, diyalektik yöntemle ulaşmaktır.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
HEGEL Diyalektik, karşıtların uzlaşmasıyla ilerleyen bir düşünme ve oluş
yöntemidir.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
HEGEL Hegel doğru bilgiye sadece mantık yoluyla ulaşılabilir der.
Ancak bu mantık çelişmeyi ilke kabul eden “diyalektik” mantık yoluyla düşünmedir.
Asıl varlık geist (TEZ) ,kendini düşünerek,kendini yadsıyarak, kendine yabancılaşarak doğaya dönüşür.Geist doğa biçiminde (ANTİTEZ), farklılaşmıştır. Doğanın en üstünden geist, bilinç haline dönüşür, yani insan ortaya çıkar (SENTEZ)
Hegel’e göre bütün gerçeklik böylece, tez-antitez-sentez üçlemesinden geçerek ilerler.Sentez başka bir diyalektik süreçte “tez” durumuna gelir ve devam eder.
www.ismailbilgin.com
İde(mutlak varlık) Doğa İnsan(TEZ) (ANTİTEZ) (SENTEZ)
İnsan Sürekli kendini ÖlümYok ediş
Bir başka canlı
için yaşam
(TEZ) (ANTİTEZ) (SENTEZ)
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
EMPİRİZM
(Deneycilik)
Bilgi duyu ve algıdan gelmektedir.
İnsan zihninde doğuştan gelen hiçbir düşünce veya ilke yoktur.
Önemli Temsilcileri:
J. Locke, D. Hume
www.ismailbilgin.com
EMPİRZİM
J.LOCKE Zihin boş bir levhadır.
(Tabula rasa)
Akıl ilkeleri deneyimlere bağlı oluşur.
Duyular zihne dolar bilgi böylece oluşur.
www.ismailbilgin.com
EMPİRZİM
J.LOCKE Bilgi edinmede iki tür deney vardır.
DIŞ DENEY: Dışımızdaki nesnel gerçeklik kavranır.Sertlik, yumuşaklık, sıcaklık, uzam ve zaman duyular ile elde edilen dış deney kökenlidir.
İÇ DENEY: Bilincimizin etkinlikleri denetlenerek gerçeklik kavranır.Düşünme, irade vb. ruhsal eylemlerimiz de iç deneyin verilerinin birleşmesiyle oluşur.
www.ismailbilgin.com
EMPİRZİM
J.LOCKE J.Locke’a göre bilgi için şu
yetilere ihtiyaç vardır:
1-Zihne gerekli tasarımları sağlayan algı2-Zihne giren tasarımları saklayan bellek3-Tasarımları düşünceleri birbirinden açıkça ayırt etme yetisi4-Birçok tasarım ve düşünceyi birbirleriyle karşılaştırma yetisi5-Bir çok basit ideyi ve tasarımı birleştirme yetisi6-Benzer düşüncelerdeki ortak öğeyi bulup çıkarmayı sağlayan soyutlama yetisi.
www.ismailbilgin.com
EMPİRZİMJ.LOCKE Locke’a göre insan zihni dış dünyadan gelen
malzemeyi bu yetileriyle işleyerek bilgiyi sağlar.Bu bilgiler de üç çeşittir.
a-Sezgisel bilgi b-Duyusal bilgi c-Tanıtlayıcı bilgi
Ham bilgiler beynimizde çözümleme, birleştirme, karşılaştırma, soyutlama vb. zihinsel işlemlerden (iç deney) geçirilir.
Böylece bilgilere ulaşmış oluruz.
İzlenimler olmadan düşünme olamayacağı
için bilgi akılsal değil, duyusal kökenlidir.
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
EMPİRZİMD. HUME
Bizim her şeyi algı yoluyla bildiğimizi söyler.
Bilginin kaynağında yalnızca izlenimler yer alır.
İzlenimsiz düşünce yoktur.
Düşünceler izlenimlerin canlılığını yitirmiş halleridir.
www.ismailbilgin.com
EMPİRZİMD. HUME
Akıl ilkelerideneyden gelen
‘zihinsel alışkanlıklardır’
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
KRİTİSİZM
(Eleştiricilik)
İki karşıt görüş olan Empirizm ve Rasyonalizmin eleştirisidir.
Bilginin imkanı ve sınırları belirlenir.
Bilginin deneyle başladığı ancak deneyden doğmadığı savunulur.
Temsilcisi: İ.Kant
www.ismailbilgin.com
Rasyonalizm
(Akılcılık)
Empirizm
(Deneycilik)
Kritisizm
(Eleştiricilik)
Sentezi
www.ismailbilgin.com
KRİTİSİZM
İ. KANT Bilgilerimizin İki kaynağı
Akıl ve deneydir
www.ismailbilgin.com
KRİTİSİZM
İ. KANTNesneler ve olaylar zihnin
imkanlarıyla bilinebilir.
Deneyin verdikleri bilginin ham maddesidir.
Akıl, anlama yetisi (aklın kategorileri-formları) aracılığıyla duyu verilerini bilgiye dönüştürür.
www.ismailbilgin.com
KRİTİSİZM
İ. KANT Akıl, anlama yetisiyle varlığa biçim (form) kazandırır.
Biçim (form), zihinde doğuştan bulunan (a priori) kategorilerle oluşturulur.
www.ismailbilgin.com
Algısız kavramlar boş,
kavramsız algılar kördür.
İ. KANT
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
POZİTİVİZM
(Olguculuk) 18. yy.da ortaya çıkan
pozitivizm deney dışı bilginin hiçbir değerinin olmadığı iddiasındadır.
Bilgiye ait araştırma alanı olgularla sınırlıdır.
Metafizik açıklamalar kuramsal açıdan imkansızdır.
Temsilcisi: A. Comte
www.ismailbilgin.com
POZİTİVİZMA. COMTE Doğru bilgiye olayların
incelenmesiyle ulaşılabilir.
Yalnızca deneysel bilimler olayların bilgisini verebilir.
Deneyle denetlenemeyen (metafizik) anlamsızdır.
www.ismailbilgin.com
POZİTİVİZMA. COMTE
Doğru bilgi; olguların bilgisidir.
Ona ulaşmak varlığa, “nasıl” sorusunu sormak yani deney ve gözlem yapmaktır.
Varlığı bilmek demek olgular arasındaki değişmez ilişkileri (doğa yasalarını) bilmek demektir.
www.ismailbilgin.com
POZİTİVİZMA. COMTE Tarihsel gelişim sürecinde
toplumlar üç aşamadan
geçmişlerdir:
-TEOLOJİK evre
-METAFİZİK evre
-POZİTVİST evre
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
ANALİTİK FELSEFE
www.ismailbilgin.com
ANALİTİK FELSEFE
(Çözümleyici felsefe)
Pozitivizmin 20. yy. da almış olduğu biçimdir.
Felsefenin görevi, bilim ile bilimsel olmayanı birbirinden ayırmaktır.
Metafizik, dildeki yanlış ve sahte kabullerin dünya hakkındaki düşüncelerimizi saptırmasının sonucudur.
Başlıca Temsilcisi: L. Witgenstein
www.ismailbilgin.com
ANALİTİK FELSEFEWITGENSTEIN
Dilin yapısı gerçekliğin yapısını da belirler.
Dilin sınırları dışında kalan dile dökülemeyen
saçmadır.
www.ismailbilgin.com
ANALİTİK FELSEFEWITGENSTEIN
Dil, gerçekliğin bir resmi ve aynadaki görüntüsü
gibidir.
Dil çözümlenebilirse varlık anlaşılabilir.
Kavramlar nesnelerin, önermeler de olguların tasvirleri, resimleridir.
www.ismailbilgin.com
ANALİTİK FELSEFEWITGENSTEIN
Dildeki anlama ve anlatma yetersizliğini
kaldırdığımızda felsefedeki bir çok problem ortadan
kalkacaktır.
Dilin analizi demek gerçekliğin analizi demektir.
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
PRAGMATİZM
(Yararcılık)
Pragma Yunanca iş, eylem anlamına gelir.
Doğru olan yararlı, yararlı olan doğrudur.
Gerçeklik ve doğruluk eylemlerin sonucundaki başarıya(fayda) bağlıdır.
Önemli temsilcileri:W.James,J.Dewey
www.ismailbilgin.com
PRAGMATİZMW. JAMES
Ne ki yararlıdır o doğrudur,
ne ki doğrudur, o yararlıdır.
www.ismailbilgin.com
PRAGMATİZM
W. JAMES
Yararlı olan, işe yarayan
bilgi doğrudur.
Hayat ve olaylar sürekli
değişir.Gerçeklik sürekli
değişmektedir.
www.ismailbilgin.com
PRAGMATİZM
W. JAMES Geleneksel felsefeciler dogmalarla, kuramlarla
uğraşmakta ormandaki tek tek ağaçları
görememişlerdir.
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
PRAGMATİZM
J. DEWEY Eğer bir bilgi doğru ise yararlıdır, değilse
doğru değildir.
www.ismailbilgin.com
PRAGMATİZM
J. DEWEYBilgi insanın karşılaştığı problemlerin çözümüne
faydalı olmalıdır.
Bilgi bir alet işlevi görmelidir.
(Enstrümantalizm)
www.ismailbilgin.com
PRAGMATİZM
J. DEWEYDüşünce, çevreye uymayı, doğadan
yararlanmayı ve mutlu olmayı sağlayan bir
alettir.
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
ENTÜİSYONİZM
(Sezgicilik)
o Sezgi bilginin temelidir.
o Rasyonalizme tepki olarak doğmuştur.
o Ve derler ki;Sezgi akla üstündür, sezgiyle hiçbir aracı olmadan doğru bilgiye ulaşılabileceğini söylerler.
o Önemli temsilcileri:İ.Gazali,H.Bergson
www.ismailbilgin.com
ENTÜİSYONİZM
H. BERGSON(1928 NOBEL ÖDÜLLÜ)
Sezgi kişiye ait bir kavrayış, insanın öznel yaşantısında hissettiğidir.
Varlığı doğrudan kavramaktır.
Yakalanan gerçeklik saf ve mutlak bir hareketlilik olup varlığın kendisini oluşturan süre’dir.VARLIK =SÜRE
www.ismailbilgin.com
ENTÜİSYONİZMH. BERGSON
Evren ve yaşam süreklidir.An yoktur.Evreni anlamanın yolu içgüdüsel kavrama,
yani sezgi’dir.
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
ENTÜİSYONİZMİ. GAZALİ
Gerçek ve kesin bilgi,
sezgi yolu ile elde edilir.Bu
bilgi türü insanın
Gönlüne yüce ve manevi
bir algı olarak iner.
www.ismailbilgin.com
Gâzali’ye göre insanda iki göz ya da iki akıl vardır.
Birincisi fiziki göz yada akıldır.İnsan bununla maddi dünyaya yönelir ve bir takım
bilgilere ulaşır.Bu göz bilim ve felsefeyi kuran akılgözüdür (akıldır) insan için yeterli değildir.
İkincisi ise kalp gözüdür.Kalp gözü manevi olduğu için insan kalbin manevi
sezgisiyle gerçekleri bütün açıklığıyla kavrar.Var olanher şey sezgi yoluyla aracısız ve bütün açıklığıylaaynadaki gibi görünür. İnsanın kalp gözünü gereği gibi kullanabilmesi için onu
temizlemesi yani arzularının baskısından kurtulmasıgerekir.Kalp gözü açılan kimse bilim ve felsefe yoluyla
kavrayamadıklarını da açık seçik kavrar.
ENTÜİSYONİZM
İ. GAZALİ
www.ismailbilgin.com
ENTÜİSYONİZMİ. GAZALİ
Duyu ve akıl bilgi verse de bütün konuları kavramada
yetersizdir.
İnsanı gerçeğe ulaştıran yol, inanç ve sezgi
yoludur.
Kalp gözü (sezgi) insanı yanılgılardan arındırır.
www.ismailbilgin.com
ENTÜİSYONİZM
İ. GAZALİDuyuların ve aklın
veremeyeceği bilgiye
gönül gözü’yle
ulaşılabilir.
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
FENOMENOLOJİ
(görüngü bilim)Öz, öznel bilinçle doğrudan ve
aracısız olarak kavranabilir.
Ancak özün bilgisine ulaşmak için zihin, varlığa ilişkin tüm duyusal verilerden soyutlanmalıdır.Buna paranteze alma denir.
İkinci aşama, özüalgılamadır.Varlıktan geriye öz kalmıştır.Bilinç, özü doğrudan ve aracısız olarak, doğru bir biçimde bilebilir.
E.HUSSERL
www.ismailbilgin.com
FENOMENOLOJİ
E.HUSSERLÖzü anlamanın yolu fenomenden geçer.
Öz bilinç tarafından doğrudan bilinebilir.
Bilincin yöneldiği varlık geleneksel,sosyal,bilimsel vb. önyargılardan arındırıldığında geriye kalan öz’dür.
www.ismailbilgin.com
FENOMENOLOJİ
E.HUSSERLGörüngübilim
(fenomenoloji)deneye
Dayanmayan, zorunlu
Gerçeklikteki
Önermelere dayalı bir
bilimdir.
www.ismailbilgin.com