BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMİ

YRD. DOÇ. DR. ERKAN TABANCALIYILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM

FAKÜLTESİ EĞİTİM BİLİMLEREİ BÖLÜMÜ

PROBLEM ÇÖZMENİN PRATİK DAYANAKLARI

Her problem çözümü, belli kararların alınmasını; her karar belli «bilgiler» in elde edilmesini gerektirir.

Problemlere güvenilir çözümlerin bulunabilmesi, «doğru» kararların alınabilmesine; doğru kararların alınabilmesi ise «doğru» bilgilerin kullanılabilmesine bağlıdır.

İnsan bilgisinin kaynağı iki ana grupta toplanabilir

1. Rasyonalizm (Akılcılık)2. Empirizm (Deneycilik)

Problem Çözmenin Pratik Dayanakları

1. Önceki uygulamalar (gelenekler/emsal)2. Otorite figürleri3. Kişinin kendi deneyimleri4. Bilim

BİLİM NEDİR?Bilim: Geçerliği kabul edilmiş sistemli bilgiler

bütünüdür.Bilimin temel nitelikleri: Olgusaldır,

sistemlidir, akılcıdır, genelleyicidir, evrenseldir, birikimlidir, kayıtlıdır, sağlam fakat göreli bir bilgidir.

Bilimin İşlevleri1. Anlama (Betimleme) (Nedir? Sorusu)2. Açıklama (Niçin? Sorusu)(Bilimin en üst

işlevidir. En gelişmiş açıklama da «kuram» dır.3. Kontrol

BİLİMSEL YÖNTEM«Problem çözmek için izlenen düzenli yol».Tümevarım ya da tümdengelim yaklaşımı izlenebilir.Aşamaları1. Güçlüğün sezilmesi2. Problemin tanımlanması3. Çözümün tahmin edilmesi (denence /hipotez ya da

soruların hazırlanması4. Gözlenebilir sınayıcıların belirlenmesi (denencelerin

ya da soruların cevaplandırılması için gerekli olacak veriler nelerdir?)

5. Deneme ve değerlendirmelerin yapılması6. Raporlaştırma

Bilimsel Yöntemin Dayandığı Temel Varsayımlar

1. Olaylar arasında sistemli neden-sonuç ilişkileri vardır. Nedensiz olay yoktur.

2. Olaylar «eşya» gibi incelenebilir. Gerekli yetişmişlik sağlandığında insan olayları ve ilişkileri doğruca gözlemleyebilir.

3. Tümevarım ve tümdengelim sentezi ile geçerli ve güvenilir bilgi toplanabilir.

4. Olaylar metafizik görüşlere dayalı olmaksızın açıklanabilir.

Bilimsel Yöntemde İsbatModern bilimsel yöntem anlayışında , elde

edilen sonuçların yüksek bir olasılıkla doğru kabul edilmesi ilkesi vardır. Nedenleri:

1. Varsayımlara dayalı bir süreç olması2. «Çoklu neden- sonuç « anlayışının öne

çıkması3. Problemi yaratan nedenlerin çokluğu

karşılaştırma yapmayı sınırlar4. Problemin doğru tanımlanamama olasılığı5. Yorumun öznel olması.

ARAŞTIRMAProblemlere güvenilir çözümler aramak

amacı ile, planlı ve sistemli olarak, verilerin toplanması, çözümlenmesi, yorumlanarak değerlendirilmesi ve rapor edilmesi sürecidir.

Araştırma iki türdür:1. Temel araştırmalar2. Uygulamalı araştırmalasr

1. Temel AraştırmalarTemel araştırmalar, salt amacı varolan bilgiye

yenilerini katmak olan araştırmalardır. «Bilgi bilgi içindir» anlayışı egemendir.

Düzeyleri:1. Açımlama: Varlığı hissedilen problemin

gerçekten ne olduğu ve hangi değişkenlerin etkisinde oluştuğu, durumu aydınlatmak için en uygun yaklaşımların neler olabileceği, ana çizgilerle belirlenmeye çalışılır.

2. Ayrıntı saptama: Tekil ve ilişkisel (sadece birlikte değişimin olup olmadığı söylenebilir) olmak üzere ikiye ayrılır.

3. Neden- Sonuç ilişkisi: Bilim üretmeye en yakın bilgi kümelerini oluştururlar. «Niçin?» ve «neden?» gibi sorular cevaplanır.

4. Kuram geliştirme: Bilimsel araştırmalarda üretilen bilgilerin en ileri düzeyi kuramlardır.

2. Uygulamalı Araştırmalar1. Aksiyon araştırmaları: Uzman

araştırmacıların yürütücülüğünde, uygulayıcıların ve probleme taraf olanların da katılmasıyla, varolan uygulamanın eleştirel bir değerlendirilmesini yaparak, durumu iyileştirmek için alınması gereken önlemleri belirlemeyi amaçlayan araştırmalardır. Sonuçları yerel niteliktedir.

2. AR_GE : Geliştirilmiş kuramların, «araştırma-geliştirme» yoluyla uygulamaya aktarılışıdır.

Araştırmaya Karşı bazı Yanlış TutumlarÖnemini Anlayamamadan Kaynaklı:1. Alışkanlıklara aşırı bağlılık2. Kişisel görüşünü üstün tutuma3. Gelişmenin otomatik olarak

gerçekleşebileceği inancı.

Sınırlılıklarını Bilememeden Kaynaklı:1. Araştırmacıya tapma2. Çabuk sonuç bekleme3. Bilimsellik ile doğa bilimleri eşleştirmesi

Planlamaİnsangücü, süre ile para miktar ve kaynaklarının

belirlenmesi, toplam süre ile başlama ve bitiş tarihlerinin belirlenmesi.

1. Planlamaa. İlgili kaynak taramasıb. Ayrıntılı amaçların belirlenmesic. Yöntemin belirlenmesi2. Anket geliştirmea. İlk taslağın hazırlanmasıb. Taslağın denenerek geliştirilmesic. Anketin çoğaltılması

3. Örneklemin yapılmasıa. Öndeneme örneklem’inin seçilmesib. Araştırma örneklem’inin seçilmesi4. Anketin uygulanması (verilerin

toplanması)a. Anketlerin hazırlanmasıb. Araştırma anketinin uygulanmasıc. Doldurulan anketlerin denetimi,

kullanılmayacakların elenmesi

5. Verilerin değerlendirilmesia. Veri işleme ve çözümleme programının

yapılması ya da seçilmesib. Verilerin bilgisayara girilmesic. Verilerin işlenmesi ve istatistiksel

çözümlemelerin yapılmasıd. Bulguların yorumlanması6. Araştırma raporunun hazırlanmasıa. Birinci bölümün hazırlanmasıb. Öteki bölümlerin hazırlanmasıc. Öz’ün hazırlanması

Araştırma Önerisi1. Araştırmanın adı2. Problem3. Araştırmanın amacı4. Araştırmanın önemi5. Varsayımlar (Sayıltılar)- varsa6. Sınırlılıklar- varsa7. Tanımlar8. Yöntem9. Süre ve olanaklar10. Geçici anahatlar11. Ekler- varsa12. Kaynakça

ARAŞTIRMA EĞİTİMİBilimsel tutum ve davranışlar:1. Açık fikirli olmak2. Karşı görüşlerde mantık arayabilmek3. Kuşkucu olmak4. Düşünce ve gözlemlerinde bağımsız kalabilmek5. Kanıt için kararı erteleyebilmek6. Ölçütlü düşünebilip karar verebilmek7. Çalışmalarında sebatlı ve özenli olmak8. Bağıntılı düşünebilmek (nedensel bağıntılar

arayabilmek)9. Yanılabileceğini düşünerek mütevazi olmak ve

yargılarında olasılığa yer vermek.

Bilimsel tutum ve davranışlar için gerekli görülen temel bilgi alanları

1. Araştırma yöntem ve teknikleri2. İstatistik3. Ölçme4. Bilgi işlem (bilgisayar)

GİRİŞProblem

Giderilmek istenen her güçlük bir «problemdir».Problem; insanları rahatsız eden bir durumdur.Araştırma açısından problem;1. Karasızlık durumu2. Bir’den çok olası çözüm yolu, olması gerekir.Özetle; bireyi, fiziksel ya da düşünsel yönden

rahatsız eden, kararsızlık ve bir’den çok çözüm yolu olasılığı görülen her durum bir problemdir. (hastalık, yorgunluk, anarşi, başarısızlık, mutsuzluk, verimsizlik, içe kapanma vb.)

Problem kaynaklarıProblemi duyabilmek, özel bir çaba, merak ve

duyarlılık gerektirir.1. Problem kardeksi2. Doğa, toplum3. Raporlar4. Ansiklopediler5. Tez’ler6. Öğretim üyeleri (Danışman)7. Gazete ve dergiler

Problem seçimi ve ÖlçütlerAraştırmanın en önemli aşaması, «uygun bir

problem» seçimidir.

1. Genel ölçütler2. Özel ölçütler

A. Genel Ölçütler1. Çözülebilirlik2. Önemlilik3. Yenilik4. Yerleşik etik kurallara uygun olarak araştırılabilirlikB. Özel Ölçütler1. Alanda yeterlik2. Yöntemde ve tekniklerde yeterlik3. Veri toplama izni4. Zaman ve olanak yeterliği5. İlgi yeterliği

Araştırma Probleminin TanımlanmasıProblemler, üç aşamalı bir yaklaşımla

tanımlanabilir:

1. Bütünleştirme2. Sınırlandırma3. Tanımlama(Öğrenci başarısı : beslenme, çevre, aile vb.)

DeğişkenlerDeğişken: Gözlemden gözleme değişik

değerler alabilen objelere, özelliklere ya da durumlara değişken denir. (Cinsiyet, yaş, kıdem, okul, iyileştirme şekilleri(ilaç-psikolojik yardım), mezun olduğu okul vb.)

Değişken türleri:1. Aldıkları değerlere göre (Süreksiz, sürekli)2. Kontrol şekillerine göre (Bağımlı, bağımsız,

kontrol)

Aldıkları değerlere göre1. Süreksiz (geçişsiz)(Nitel): Cinsiyet, kan

grubu, medeni durum vb.Normal olarak üçüncü bir değer alamazlar

2. Sürekli (geçişli) (Nicel): Sıfırdan başlayıp sonsuza kadar değişebilen çeşitli değerler verilebilir. Ağırlık, boy, yaş, gibi.

Kontrol şekillerine göre1. Bağımlı (açıklanan): Öğrenci başarısını

etkileyen etmenler2. Bağımsız (açıklayan):Öğrenci başarını

etkileyen etmenlera. Aktif: Işığın derecesini ayarlayabilmekb. Pasif: Zeka düzeyic. Ara değişken: Televizyon kanalları3. Kontrol değişkenleri: Zeka, yaş, cinsiyet,

deneyim, ölçme, zaman, ışık, gürültü vb.

AmaçAraştırma probleminin en somutlaştığı yer

amaçlardır. Amaçlar, Ne?, Nasıl? Ve Niçin? Soruları ile ilgilidir.

Amaçlar iki düzeyde düşünülür:1. Genel amaç: Türkiye’de okullaşma

durumunun bugünkü düzeyini belirlemek2. Ayrıntılı amaç: Okullaşma oranının

cinsiyet, yerleşim merkezi, bölgeler, yaşlara, yıllara göre ayrıntıları.

Amaçların İfade edilişi1. Soru cümleleriÜniversite öğrencilerinin zeka düzeyleri

nedir?Astımlı hastaların ortak özellikleri nelerdir?

gibi2. Denenceler (Hipotezler): Denenen yargıdır. İki ifade bulunur ve geniş zamanlı cümleler

kullanılır: Sigara akciğer kanserine neden olurIşık okuma hızını arttırır.

Denencede aranan özellikler1. Kuramsal bir temele dayalı olmalıdır2. Bilinenlerle önemli bir çelişki içinde

olmamalıdır3. Değişkenler arası ilişkiyi tanımlamalıdır4. Sınanabilir (yanlışlanabilir) olmalıdır5. Mevcut zaman ve olanaklarla sınanabilecek

şekilde sınırlı olmalıdır6. Açık, basit, anlaşılır ve işlevsel bir biçimde

ifade edilmiş olmalıdır.

ÖnemAraştırma amaçlarında belirlenip toplanan

verilerin hangi kuramsal ya da pratik sorunun çözümünde ve nasıl kullanılabileceğinin açıklanmasıdır.

Bir tür araştırmacının kendi amacının ortaya konmasıdır.

Araştırmanın amacı nesnel olduğu halde, araştırmacının buna verdiği önem öznel olabilmektedir.

Varsayımlar (Sayıltı)Araştırmada, bazı başlangıç noktalarının,

ayrıca kanıtlanmasına gerek görülmeden, «doğru» olarak kabul edilmesidir.

Örneğin, evrenden alınan grubun evreni temsil ettiği, ya da ölçme aracının yeteri kadar geçerli ve güvenilir olduğu, kontrol değişkeninin deney ya da kontrol gruplarını farklılaştırmadığı gibi.

SınırlılıklarAraştırmacının ideal gördüğü ve normal

olarak yapmak isteyip de, çeşitli nedenlerle, vazgeçmek zorunda kaldığı şeylerdir.

Araştırmacının bilgi, becerisi, problem alanı, araştırma amaçları, yöntem vb.

TanımlarAraştırma planlanırken, araştırmada

kullanılacak terimlerin açıklığa kavuşturulmasıdır. Araştırmaya özgü olmalıdır.

Kavramsal ve işlevsel olmak üzere ikiye ayrılır.

Verim( parasal mı, fiziksel mi?)ZekaOkul vb.