Biologija Sa Ekologijom

CRNA GORA

ZAVOD ZA KOLSTVO

Predmetni programi

BIOLOGIJA SA EKOLOGIJOM VII razred osnovne kole

Podgorica 2012.

Zavod za kolstvo BIOLOGIJA SA EKOLOGIJOM

2

Predmetni programi BIOLOGIJA SA EKOLOGIJOM za VII razred osnovne kole

Izdava: Zavod za kolstvo Urednik: Pavle Goranovi Lektura: Jasmina Radunovi Tehnika priprema: Nevena abrilo Dizajn korica: Danijela ilas

tampa: "Pobjeda", Podgorica Tira: 300 Podgorica, 2012. Izmjene predmetnog programa BIOLOGIJA SA EKOLOGIJOM za VII razred osnovne kole uradila je Komisija u sljedeem sastavu:

mr Blaenka Petrievi, predsjednica Desanka Malidan, lanica Danka Vukevi, lanica Predmetne programe BIOLOGIJA SA EKOLOGIJOM za VII razred osnovne kole 2004. godine uradila je Komisija u sljedeem sastavu:

Prof. dr Vuki Pulevi, predsjednik Mr Gligor Ronevi, lan Stanka Vuini, lanica Danica Popovi, lanica Sonja Krivokapi, lanica Stana Sanja Kaluerovi, lanica Nacionalni savjet za obrazovanje je na jedanaestoj sjednici odranoj 27. 12. 2011. godine donio izmjene predmetnog programa BIOLOGIJA SA EKOLOGIJOM za VII razred osnovne kole.


3

SADRAJ PREDMETNI PROGRAM BIOLOGIJA SA EKOLOGIJOM VII razred osnovne kole ........ Error! Bookmark not defined. 1. Naziv nastavnog predmeta .............................................................................................................................................. 5 2. Odreenje predmetnog programa ................................................................................................................................... 5 3. Opti ciljevi predmetnog programa .................................................................................................................................. 6 4. Sadraj i operativni ciljevi predmetnog programa ........................................................................................................... 7 5. Didaktike preporuke ..................................................................................................................................................... 21 6. Korelacije meu predmetima ......................................................................................................................................... 21 7. Standardi znanja ........................................................................................................................................................... 21 8. Naini provjeravanja znanja i ocjenjivanja ..................................................................................................................... 24 9. Resursi za realizaciju .................................................................................................................................................... 25 10. Profil i struna sprema nastavnika/ca i strunih saradnika/ca ..................................................................................... 26


4


5

1. NAZIV NASTAVNOG PREDMETA BIOLOGIJA SA EKOLOGIJOM Naziv predmetnog programa BIOLOGIJA SA EKOLOGIJOM 2. ODREENJE PREDMETNOG PROGRAMA

a) Poloaj, priroda i namjena predmetnog programa Predmetni program Biologija sa ekologijom se nadovezuje i oslanja na sadraje iz programa prirode, koji se izuava u prethodnim razredima. Novi nastavni predmet postepeno uvodi uenika/cu u prouavanje najsloenijeg fenomena ivota, ivih bia, kao i uticaja neive prirode na iva bia i obrnuto. Shvatajui znaaj neraskidive veze izmeu ivih bia i okoline, kao i stepen ugroenosti ivotne sredine i ivih bia, kod uenika/ce se razvija svijest o neophodnosti uspostavljanja harmonije i ravnotee u prirodi. Kroz steena znanja o uticaju ovjeka na okolinu, bilo metodom posmatranja, timskog, eksperimentalnog ili terenskog rada, uenik/ca razvija osjeaj odgovornosti za sopstvenu ivotnu sredinu, to je od posebnog drutvenog znaaja. Ovako koncipiran program elementarnog ekolokog obrazovanja treba da usvoji svaki/a uenik/ca bez obzira na njegovo/njeno dalje kolovanje. b) Broj asova po godinama obrazovanja i oblicima nastave

RAZRED/ fond asova OBLICI NASTAVE

T V Otvoreni dio programa VII 70 asova 35 25 10 asova =14%


6

Deset asova (14%) programskim sadrajima treba da popune nastavnici/e, uenici/e i lokalna zajednica. T teorijski i drugi oblici nastave za sve uenike/ce u odjeljenju. V vjebe i drugi oblici nastave kod kojih se odjeljenje dijeli na manje grupe. Kod realizacije vjebi bilo terenskih bilo laboratorijskih nastavnik/ca treba da obrati panju da uenike/ce uputi u sve segmente tog rada kako bi ih uenici/e znali/e primjenjivati (praktini rad, prikazivanje rezultata, grafiki prikaz i njegova interpretacija). Posebno je vano da uenici/e steknu uvid u primjenu steenih znanja. 3. OPTI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA

Nastava programa BIOLOGIJA SA EKOLOGIJOM ima za cilj da:

omogui uenicima/ama da razumiju osnovne pojmove, razviju interesovanja za injenice i zakonitosti koje postoje u ivom svijetu;

uenici/e razvijaju svijest o ouvanju ekoloke ravnotee u prirodi; uenici/e razumiju odnos ivih bia i sredine, kao i odgovornost za zatitu i ouvanje prirode; uenici/e procjenjuju znaaj biljaka i biljnih organa za ovjeka i prirodu; uenike/ce osposobi da koriste laboratorijski pribor i rukuju lupom i mikroskopom; uenici/e steknu sposobnost za izradu jednostavnih preparata; kod uenika/ca razvije sposobnost za uoavanje, razumijevanje i rjeavanje ekolokih problema; kod uenika/ca razvije odgovoran odnos prema prirodi i da oni/e aktivno uestvuju u njenoj zatiti; kod uenika/ca razvije ekoloku svijest o biodiverzitetu Crne Gore, kao dijelu narodnog bogatstva. Nastava ovog programa ima za cilj i da doprinese ovladavanju razliitim vjetinama:

o komunikacijskim (pisanje, prezentacija, izraavanje miljenja, voenje dijaloga, interpretiranje informacija), o istraivakim (opaanje, planiranje, spoznaja, razvrstavanje, mjerenje, eksperimentisanje, izrada izvjetaja,

izvjetavanje, izrada jednostavnijih tematskih projekata), o drutvenim (preuzimanje odgovornosti za rad u grupama, razumijevanje, prihvatanje i potovanje razliitosti,

potovanje prirodnog i kulturnog nasljea, aktivan odnos prema tradiciji, briga za druge, tolerancija i humanost). Takoe, uenici/e razvijaju vjetine samospoznaje, perceptivno saznavanje objektivne stvarnosti, racionalan i razuman odnos prema prirodi i okolini, stiu samopouzdanje, vjetinu analize, donoenja odluka i izbora sopstvenih ivotnih vrijednosti, razvijaju kreativne i kulturne sposobnosti i kritiki um.


7

4. SADRAJ I OPERATIVNI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA Tema: Biologija i njen znaaj

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/ sadraji Korelacija Didaktika preporuka Uenik/ca treba da: - shvata znaaj biologije u

svakodnevnom ivotu; - kategorizuje bioloke

nauke prema problemu izuavanja;

- uspostavlja vezu izmeu biolokih disciplina i primijenjenih biolokih nauka;

- uoava razliku izmeu

ivog bia i neive prirode; - objanjava zajednike

osobine ivih bia; - razlikuje i primjenjuje

osnovne istraivake metode u biologiji (posmatranje, praenje, opisivanje, experiment, istraivanje);

- primjenjuje nain prikupljanja podataka i prikazivanja rezultata istraivanja.

Uenici/e: - objanjavaju pojam nauke

na osnovu prethodno steenih znanja;

- vre podjelu biologije na bioloke discipline na osnovu brojnosti i raznovrsnosti ivoga svijeta;

- navode primjere primjene znanja biolokih disciplina;

- grafiki prikazuju bioloke discipline;

- posmatraju neko ivo bie i neivu prirodu, analiziraju i izvode zakljuak o osobinama ivih bia i neive prirode;

- istrauju i opisuju osobine ivog bia na konkretnom primjeru;

- istrauju i prikupljaju podatke na zadatu temu i grafiki ih predstavljaju;

- uvjebavaju nain korienja lupe.

Biologija, bioloke nauke, primijenjene bioloke nauke, ivo bie, neiva priroda.

Geografija VI razred: pojam nauke. Priroda V razred: iva i neiva priroda. Priroda VI razred: svjetlost.

Nastavnik/ca treba da podstie i usmjerava uenike/ce na razvijanje ivotnih vjetina: - istaivakog i timskog

rada, samospoznaje, razlikovanja i uporeivanja;

- da samostalnim radom u laboratoriji razvijaju samopouzdanje i percepciju saznavanja objektivne stvarnosti.


8

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi /sadraji Korelacija Didaktika preporuka Uenik/ca treba da: - se upoznaje sa

laboratorijskim priborom, materijalom i nainom primjene;

- dovodi u vezu osobine svjetlosti sa funkcijom soiva, lupe i mikroskopa;

- se upoznaje sa djelovima mikroskopa i obuava se da rukuje mikroskopom;

- primjenjuje steeno znanje (izrauje jednostavne svjee mikroskopske preparate).

Uenici/e: Vjebe: - upotrebljavaju

laboratorijski pribor; - uvjebavaju rukovanje

mikroskopom; - objanjavaju princip rada

svjetlosnog mikroskopa na osnovu funkcije njegovih sastavnih djelova;

- posmatraju trajne preparate pomou mikroskopa;

- Izrauju jednostavne mokre (svjee) preparate (pokoica luka, epitel lista... )

Metode istraivanja u biologiji, lupa, laboratorijski pribor, mikroskop, mikroskopiranje.


9

Tema: Organizacija ivota Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi /sadraji Korelacija Didaktika preporuka

Uenik/ca treba da: - obrazlae na primjerima

znaajna otkria na polju biologije u formulisanju elijske teorije;

- analizira oblike, veliine i grau elija;

- odreuje specifinosti i funkciju osnovnih gradivnih elemenata elije;

- uporeuje grau prokariotske i eukariotske elije;

- izvodi zakljuak o slinostima i razlikama izmeu biljne i ivotinjske elije;

- kategorizuje bioloke nivoe organizacije;

- uporeuje grau i utvruje slinosti i razlike biljnog i ivotinjskog organizma.

Uenici/e: - istrauju razliite izvore

literature i analiziraju znaaj naunih otkria na polju citologije (na osnovu crtea, teksta, fotografija itd);

Vjeba: - uporeuju razliite oblike

elija na prirodnom materijalu i mikroskopskom preparatu;

- koristei ilustrativni materijal (sliku, fotografiju crte) elije odreuju njene gradivne elemente;

- izrauju svjee mikroskopske preparate biljnih i ivotinjskih elija, posmatraju i analiziraju;

- izrauju pano, crte, tabelu itd., sa jasno prikazanim nivoima bioloke organizacije biljnog i ivotinjskog organizma.

elija, elijska membrana, elijski zid, citoplazma,funkcionalni djelovi elije,jedro, plastidi, vakuola, prokarioti, eukarioti, jednoelijski organizmi, vieelijski organizmi, tkivo, organ, organski sistemi, organizam.

Nastavnik/ca treba da podstie i usmjerava uenike/ce na razvijanje ivotnih vjetina: - istaivakog i timskog

rada, samospoznaje, razlikovanja i uporeivanja;

- da samostalnim radom u laboratoriji razvijaju samopouzdanje i percepciju saznavanja objektivne stvarnosti;

- stiu sposobnost perceptivnog uoptavanja saznanja u obliku pojmova, pravila, zakonitosti, zakljuaka, dokaza, sistema vrijednosti;

- shvatajui opte zakonitosti koje vladaju u prirodi, prihvataju ih kao osnov za formiranje sopstvenih i optih normi ponaanja prema okolini u kojoj ive.


10

Tema: Biljni organi Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/ sadraji Korelacija Didaktika preporuka

Uenik/ca treba da: - opisuje ulogu korijena; - utvruje strukturne i

funkcionalne adaptacije biljaka na kopneni nain ivota;

- analizira oblike i vrste korijena;

- objanjava nain nastanka korijena;

- analizira spoljanju i unutranju grau korijena;

- zakljuuje (shvata) o znaaju korijena za ovjeka i prirodu;

- opisuje ulogu stabla; - uporeuje i analizira

spoljanju i unutranju grau zeljastog i drvenastog stabla;

- uporeuje i analizira grau stabla i korijena;

- razlikuje nadzemna, podzemna i preobraena stabla;

- zakljuuje o znaaju stabla za ovjeka;

Uenici/e: - diskutuju i izvode zakljuak o

ulozi korijena na osnovu prethodnih saznanja;

Vjeba: - uloga korijena; - uporeuju zajednike

osobine i razlike izmeu algi i biljaka nastale usljed razliitih ivotnih uslova;

- uporeuju i izvode zakljuak o obliku i grai razliitih vrsta korjenova na prirodnom materijalu;

- prave mape, panoe, tabele itd. o znaaju korijena za ovjeka i prirodu;

Vjeba: - uloga stabla; - uporeuju i izvode zakljuke

o spoljanjoj i unutranjoj grai stabla na prirodnom materijalu.

Vjebe: - na prirodnom materijalu

uporeuju i analiziraju grau stabla i korijena;

- na primjerima pokazuju i prouavaju preobraena i podzemna stabla;

- prave mape, panoe, tabele itd. o znaaju stabla za ovjeka

Vegetativni organi, korijen, pokorica, korjenska dlaica, kora, provodni sudovi, pupoljak, kambijum, podzemna stabla, preobraena stabla, list, potpun list, nepotpun list, prost list, sloen list, lisna ploa, palisadno tkivo, sunerasto tkivo, cvijet, jednopolni cvijet, dvopolni cvijet, tuak, pranik, cvast, opraivanje, oploenje, plod, vrste plodova, rasijavanje, sjeme, klica, kotiledon.

Priroda V razred: agroekosistemi (korijen). Priroda VI razred: more, sunce i svjetlost; kopnene vode.

Nastavnik/ca treba da podstie i usmjerava uenike/ce na razvijanje ivotnih vjetina: - istaivakog i timskog rada, samospoznaje, razlikovanja i uporeivanja; - uzgajanja biljaka, brige o

njima i benefita koje dobijaju od njih;

- razvijanja odgovornog odnosa prema sopstvenoj ishrani;

- shvatajui opte zakonitosti koje vladaju u prirodi, prihvataju ih kao osnov za formiranje sopstvenih i optih normi ponaanja prema okolini u kojoj ive.


11

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi /sadraji Korelacija Didaktika preporuka Uenik/ca treba da: - opisuje ulogu lista; - razlikuje oblike i vrste

listova; - analizira spoljanju i

unutranju grau lista; - dovodi u vezu

metamorfozu listova sa znaajem za biljku;

Uenici/e: Vjebe: - razgovaraju i izvode

zakljuak o ulozi lista na osnovu prethodnih saznanja;

- uporeuju i izvode zakljuak o obliku i grai razliitih vrsta listova na prirodnom materijalu;

Vjebe: - razlikuju osnovne djelove

unutranje grae lista na mikroskopskom preparatu, modelu, slici, crteu...

- prepoznaju na prirodnom materijalu razliite oblike matamorfoziranih listova.


12

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/ sadraji Korelacija Didaktika preporuka Uenik/ca treba da: - razlikuje tip i vrste

cvjetova; - analizira spoljanju i

unutranju grau cvijeta; - zakljuuje o znaaju

cvijeta za ovjeka i prirodu;

- razumije znaaj i postupak opraivanja biljaka za formiranje ploda i sjemena;

- objanjava proces oploenja i ulogu tuka u formiranju ploda i sjemena;

- razlikuje vrste plodova i sjemena;

- uporeuje i analizira grau sjemena razliitih biljaka (npr. pasulj, tikva, kukuruz, penica); procjenjuje o znaaju plodova i sjemena za ovjeka i prirodu.

Uenici/e: Vjebe: - na prirodnom materijalu

uporeuju i izvode zakljuak o tipovima, vrsti i grai cvjetova;

- kreativno predstavljaju znaaj cvijeta za ovjeka i prirodu (piu referate, crtaju panoe, tabele, fotografije itd);

- ilustruju postupke opraivanja;

Vjeba: - prave i posmatraju

mikroskopske preparate polenovih zrna;

- na prirodnom materijalu pokazuju vrstu plodova i sjemena;

- izrauju zbirku plodova i sjemena;

Vjeba: - postavljaju ogled, prate i

analiziraju razlike nastanka novih biljaka iz razliitih vrsta sjemena;

- kreativno predstavljaju znaaj plodova i sjemena za ovjeka i prirodu.


13

Tema: Ekologija Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi /sadraji Korelacija Didaktika preporuka

Uenik/ca treba da: - objanjava predmet

prouavanja ekologije i utvruje njen znaaj;

- kategorie ekoloke nivoe organizacije;

- razlikuje i analizira vrste abiotikih i biotikih faktora;

- kritiki procjenuje razlog postojanja abiotikih i biotikih faktora u prirodi;

- objanjava specifinosti antropogenog faktora;

- uporeuje razliite potrebe organizma u zajednikom ivotu i konkurentskim odnosima.

Uenici/e: - razgovaraju o doprinosu

naunika Ernest Hekela i arlsa Darvina nauci ekologiji;

- grafiki prikazuju ekoloke nivoe organizacije;

Vjeba: - dokazuju zavisnosti

organizama od uticaja ekolokih faktora primjenom oiglednih eksperimenata;

- kreativno predstavljaju podjelu ekolokih faktora;

- istrauju i analiziraju uticaj ovjeka na ivu i neivu prirodu;

- prikazuju oblike konkurencije i zajednitva na karakteristinim primjerima.

Ekologija, jedinka, stanite, ekoloki faktori, populacija, ivotna zajednica, ekosistem, biom, biosfera, konkurencija, simbioza, parazitizam, saprofitizam, predatorstvo, osobine populacije, prirodni regulatori, dominantna vrsta.

Geografija VI razred Priroda V razred: uslovi ivota na Zemlji. Priroda VI razred: vrste vodenih ekosistema. .

Nastavnik/ca treba da obrati panju kako bi uenici/e razvijali ivotne vjetine: - istaivakog i timskog

rada, spoznaju meuzavisnost ive i neive prirode, razvijaju racionalan odnos prema aktivnostima ovjeka i njegovim uticajima na prirodu;

- shvatajui opte zakonitosti koje vladaju u prirodi, prihvataju ih kao osnov za formiranje sopstvenih i optih normi ponaanja prema okolini u kojoj ive;

- upoznaju dinamiku odnosa u ekosistemima, meuzavisnost, probleme i rizike za ovjeka;

- razvijaju ekoloku misao i ekoloku kulturu, odgovornost i kreativnost.


14

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi /sadraji Korelacija Didaktika preporuka Uenik/ca treba da: - razlikuje osobine

populacije i biocenoze; - odreuje veliinu i

prostorni raspored populacije i strukturu biocenoze;

- utvruje naine na koji

organizmi obezbjeuju sebi hranu;

- analizira vezu i razlike izmeu fotosinteze i elijskog disanja.

Uenici/e: Vjeba: - prostorni raspored

populacije na terenu; - grafiki predstavljaju i

tumae rezultate ogleda; - objanjavaju osobine

populacije na konkretnim primjerima sa terena;

- istiu specifinost biocenoze kroz odnose ishrane i uporeuju sa odnosima u populaciji;

Vjebe: - dokazuju da su svjetlost,

eer i ugljendioksid neophodne komponente hemijske reakcije fotosinteze;

- dokazuju da biljka procesom fotosinteze proizvodi hranu i oslobaa kiseonik;

- dokazuju da se tokom elijskog disanja oslobaa ugljendioksid;

- tabelarno predstavljaju i uporeuju proces fotosinteze i elijskog disanja.

Fotosinteza, disanje, autotrofan, heterotrofan, lanac ishrane, proizvoai, potroai, razlagai, akcije, reakcije, koakcije, sukcesije, suvozemni biomi, vodeni biomi.

Priroda VI razred: lanci ishrane, fotosinteza

Nastavnik/ca treba da podstie i usmjerava uenike/ce na razvijanje ivotnih vjetina: - sticanje sposobnosti

perceptivnog uoptavanja saznanja u obliku pojmova, pravila, zakonitosti, zakljuaka, dokaza, sistema vrijednosti.


15

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi /sadraji Korelacija Didaktika preporuka Uenik/ca treba da: - analizira i na primjerima

povezuje lanove biocenoze u lance ishrane;

- razlikuje prirodne od antropogenih ekosistema;

- dovodi u vezu lance ishrane sa procesom kruenja materije i proticanjem energije;

- zakljuuje o neraskidivom jedinstvu izmeu ive i neive prirode;

- objanjava odnose koji vladaju izmeu ive i neive prirode;

- analizira uzroke i posljedice promjene ekosistema;

- razvrstva ekosisteme u razliite biome (suvozemne i vodene).

Uenici/e: - opisuju kriterijume podjele

organizama u odnosima ishrane (proizvoai, potroai, razlagai);

- predstavljaju razliite lance ishrane na konkretnim primjerima;

- skiciraju i analiziraju piramidu ishrane;

- navodei primjere vre podjelu ekosistema na prirodne i vjetake ;

- razvrstavaju ekosisteme najblie koli;

- navode konkretne primjere o meusobnim odnosima ive i neive prirode;

- shematski prikazuju odnose u ekosistemu (akcije, reakcije, koakcije);

- komentariu i objanjavaju kruenje materije i proticanje energije kroz lance ishrane

- organizuju edukativnu radionicu na temu Ekosistemi se mijenjaju;

- objanjavaju pojmove bioma i ivotnih oblasti uporednim pregledom ekolokih nivoa organizacije;

- izrauju kreativni materijal vodenih i suvozemnih bioma na karti svijeta sa karakteristinim ivim svijetom.


16

Tema: Kopneni ekosistemi Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/ sadraji Korelacija Didaktika preporuka

Uenik/ca treba da: - objanjava raznovrsnost

umskog ekosistema; - procjenuje raznovrsnost

umskih ekosistema Crne Gore;

- analizira vegetacijsku

kartu Crne Gore; - razlikuje karateristine

predstavnike razliitih umskih ekosistema Crne Gore;

- analizira adaptacije biljnih i ivotinjskih organizama na uslove ivota u razliitim umskim ekosistemima.

Uenici/e: - prepoznaju i uporeuju na

osnovu fotografija, postera, slajdova, prirodnog materijala i dr. razliite tipove uma;

- odreuju raspored i raznovrsnost umskih zajednica Crne Gore na geografskoj karti;

- izrauju vegetacijsku kartu sa karateristinim ivotinjskim vrstama Crne Gore;

- objanjavaju adaptivne

karateristike umskih organizama na izmjene klimatskih uslova (na ilustrativnom materijalu, itd);

- izrauju zbirku sa tabelarnim podacima o obliku kronje, listova, poloaju listova, obliku plodova, iarki i dr.

Liarske listopadne ume, efemere, etinarske ume, endemi, relikti, tvrdolisne ume, degradacija, erozija, makija, gariga, kr, rudine, livade, panjaci.

Priroda V razred: agroekosistemi. Priroda VI razred: vrste vodenih ekosistema. Geografija: biomi.

Nastavnik/ca e razvijati grupni oblik rada i pravilan odnos prema radu. Organizovae rad na domaim zadacima, referatima na razliite teme npr. ivotna oblast okoline; ta ugroava harmoniju nekog bioma; Povezanost ovjeka i okoline; itd. Uputie uenike/ce na razliite izvore informacija. Nastavnik/ca treba da podstie i usmjerava uenike/ce na razvijanje ivotnih vjetina:

- orijentacije na geografskoj karti i u okruenju;

- odgovornosti, kreativnosti, kao i vjetine istraivanja, komunikacije, tolerancije i naine rjeavanja konflikata;

- upoznavanja dinamike odnosa u ekosistemima, meuzavisnost, probleme i rizike za ovjeka.


17

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/ sadraji Korelacija Didaktika preporuka Uenik/ca treba da: - razlikuje lance ishrane u

razliitim tipovima umskih ekosistema;

- ocjenjuje znaaj umskih ekosistema za ovjeka;

- procjenjue uzroke i posljedice degradacije uma;

- analizira specifine

ivotne uslove ekosistema kra i adaptacije organizama na te uslove.

Uenici/e: - kreativno predstavljaju

razliite umske zajednice koristei prirodni materijal, fotografije, slike, tekstove itd.;

- predstavljaju razliite lance ishrane u umskim zajednicama na konkretnim primjerima;

- izrauju referate o znaaju uma;

- objanjavaju negativni uticaj antropogenog faktora na umske ekosisteme koristei slike, fotografije, video zapise internet i dr.;

- uporeuju oblike degradacije uma u razliitim ivotnim uslovima i adaptaciju biljnog i ivotinjskog svijeta;

- kreativno predstavljaju oblike degradacije uma;

- uporeuju razliite tipove zeljastih ekosistema na osnovu fotografija, postera, slajdova, prirodnog materijala i dr.

Nastavnik/ca treba da podstie i usmjerava uenike/ce na razvijanje ivotnih vjetina:

- usvajanje racionalnog i aktivnog odnosa prema prirodnom i kulturnom nasljeu i tradiciji;

- razvijajnje ekoloke misli i ekoloke kulture, odgovornosti i kreativnosti, racionalan i razuman odnos prema korienju prirodnih dobara;

- istaivakog i timskog rada, spoznaju meuzavisnosti ive i neive prirode, razvijanje racionalnog odnosa prema aktivnostima ovjeka i njegovim uticajima na prirodu;

- shvatajui opte zakonitosti koje vladaju u prirodi, prihvataju ih kao osnov za formiranje sopstvenih i optih normi ponaanja prema okolini u kojoj ive;

- spoznaju injenicu da dananje djelovanje na zatiti sredine direktno utie na kvalitet ivota buduih generacija.


18

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi /sadraji Korelacija Didaktika preporuka Uenik/ca treba da: - upoznaje osnovne tipove

zeljastih ekosistema u Crnoj Gori;

- sagledava adaptacije biljnih i ivotinjskih organizama na uslove ivota u razliitim zeljastim ekosistemima;

- ocjenjuje znaaj zeljastih ekosistema za ovjeka.

Uenici/e: - na geografskoj karti

odreuju raspored i raznovrsnost zeljastih zajednica Crne Gore;

- opisuju adaptacije biljnih i ivotinjskih organizama zeljastih ekosistema na izmjene klimatskih uslova na osnovu raliitog materijala;

- kreativno predstavljaju razliite zeljaste zajednice;

- predstavljaju razliite lance ishrane u zeljastim zajednicama;

- izrauju referate o znaaju odabranih vrsta zeljastih ekosistema za ovjeka.


19

Tema: Zatita i unapreivanje ivotne sredine Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi /sadraji Korelacija Didaktika preporuka

Uenik/ca treba da: - analizira ulogu i poloaj

ovjeka u biosferi i negativne posljedice njegovog djelovanja;

- objanjava pojmove: izvori, vrste zagaivanja, zagaujue materije;

- odreuje posljedice zagaivanja vazduha, vode i zemljita;

- otkriva i razmatra naine rjeavanja problema zagaivanja;

- objanjava pojam biodiverziteta i sagleda njegov znaaj;

- procjenjuje stepen ugroenosti flore i faune;

- pronalazi rjeenja o zatiti flore i faune;

Uenici/e: - sagledavaju uticaj

ovjeka na prirodu tokom istorije i naine remeenja ravnotee;

- razgovaraju o izvorima, vrste zagaivanja i zagaujuim materijama;

- na konkretnim primjerima navode oblike remeenja ravnotee (vode, vazduha, zemljita);

- kreativno predstavljaju opte mjere zatite ivotne sredine (piu referate, prave prezentacije, realizuju izlobe fotografija, crtea, rade projekte itd);

- utvruju prisutnost rijetkih biljnih i ivotinjskih vrsta u okolini;

- razjanjavaju pojam Crvene knjige i Crvene liste;

- izrauju model ake Crvene liste.

Zagaivanje, izvori zagaivanja, zagaujue materije, kisele kie, efekat staklene bate, ozonske rupe, toksin, monitoring, reciklaa, biodiverzitet, flora, fauna, bioindikatori, Crvena knjiga, Crvena lista, nacionalni parkovi.

Priroda V razred: uslovi ivota. Priroda VI razred: zagaivanje mora i kopnenih voda .... Geografija

Nastavnik/ca organizuje obilazak nekog izvora zagaivanja, rasporeuje zadatke i referate uenicima/ama: - posjeta sanitarnoj deponiji i postrojenjima za reciklau; - mogue teme za referate:

Nuklearne eksplozije (Hiroima, ernobil, itd.);

- najvei zagaiva vazduha u Crnoj Gori, vrste i koliina otpada u mom domainstvu, itd.;

- uenici/e rade projekte: Kako mogu zatiti neko podruje- prijedlog mjera: crno-bijeli svijet izloba fotografija sa razliitim otpadima i kultivisanih podruja;

- aktivnost: posadi drvo za

sjeanje na boravak u osnovoj koli.


20

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi /sadraji Korelacija Didaktika preporuka Uenik/ca treba da: - upoznaje biljni i ivotinjski

svijet nacionalnih parkova Crne Gore;

- analizira znaaj nacionalnih parkova;

- procjenjuje znaaj bogatstva flore i faune Crne Gore.

Uenici/e: - rade prezentacije o

osnovnim karakteristikama pojedinih nacionalnih parkova Crne Gore.

Posjeta aka ekskurzija nacionalnom parku

Nastavnik/ca treba da podstie i usmjerava uenike/ce na razvijanje ivotnih vjetina: - osjeaja line

odgovornosti, spoznaju injenice da dananje djelovanje na zatiti sredine direktno utie na kvalitet ivota buduih generacija;

- vjetina analize, donoenja odluka i izbora sopstvenih ivotnih vrijednosti;

- jaanja ekoloke misli i ekoloke kulture, ljubavi prema prirodi, line odgovornosti i kreativnosti, racionalnog i razumnog odnosa prema korienju prirodnih dobara.


21

5. DIDAKTIKE PREPORUKE Vei dio didaktikih preporuka je dat u okviru prethodnih tabela (take 4 Sadraji i operativni ciljevi predmeta) direktno pored odreene nastavne teme. Nastavnik/ca:

ukazuje na tijesnu vezu prirodnih nauka; ukazuje na ishodita biologije za razvoj medicine, farmakologije, poljoprivrede, umarstva itd.; ukljuuje saznanja o promjenama i kvalitetu ivotne sredine, namjernim i nenamjernim posljedicama ovjekovog djelovanja

na ekosisteme; podstie uenike/ce na traenje rjeenja nastalih problema u skladu sa prirodom; upoznaje uenike/ce sa najugroenijim vrstama u Crnoj Gori, a uenici/e ocjenjuju znaaj zatienih vrsta.

6. KORELACIJE MEU PREDMETIMA Korelacije su date u okviru tabela iz take 4 Sadraji i operativni ciljevi predmeta. 7. STANDARDI ZNANJA Uenik/ca treba da zna:

da opie biologiju kao nauku o ivotu; podjelu biologije na naune oblasti; istraivake metode i tehnike rada u biologiji; da opie grau elije, kao i da uoi razlike izmeu biljne i ivotinjske elije; da opie grau biljnih organa i objasni njihovu ulogu i znaaj; grau i ulogu i znaaj korijena;


22

da uporeuje grau zeljastog i drvenastog stabla; da objanjava ulogu i znaaj stabla; spoljanju i unutranju grau lista i njegovu ulogu i znaaj; grau, ulogu i znaaj cvijeta; da objanjava proces opraivanja i oploenja; da razlikuje vrste plodova i sjemena; ulogu i znaaj plodova i sjemena u rasprostiranju i rasijavanju biljaka; osnovne pojmove iz ekologije; ekoloke faktore i njihov uticaj na ivi svijet; da opisuje karakteristike ekosistema, pravei razliku meu njima; da objasni odnose meu ivim biima preko lanca ishrane; znaaj kruenja materije i proticanja energije u ekosistemu; znaaj fotosinteze u produkciji organske materije; karakteristine ekosisteme Crne Gore; bogatstvo flore i faune ekosistema Crne Gore; pojam, izvore i vrste zagaivanja; posljedice zagaivanja, kao i mogue mjere zatite; najugroenije vrste odreenog podruja Crne Gore.

Ispitni katalog TEMA: BIOLOGIJA I NJEN ZNAAJ Uenici/e treba da:

definiu ta je biologija, kao i osnovne bioloke pojmove, uoavaju povezanost prirodnih nauka, ocjenjuju znaaj biologije za razumijevanje ivota, znaju nabrojiti metode istraivakog rada u biologiji, razlikuju osnovne metode istraivakog rada u biologiji i njihovu primjenu, posmatraju mikroskopske preparate i analiziraju ih.


23

TEMA: ORGANIZACIJA IVOTA Uenici/e treba da:

definiu pojam elije i znaju nabrojiti njene osnovne djelove, razlikuju biljnu od ivotinjske elije, analiziraju ulogu elijskih organela.

TEMA: BILJNI ORGANI Uenici/e treba da:

znaju grau korijena, opisuju ulogu i znaaj korijena, uporeuju grau zeljastog i drvenastog stabla, objanjavaju ulogu i znaaj stabla, analiziraju spoljanju i unutranju grau lista, opisuju ulogu i znaaj lista, znaju grau cvijeta, opisuju ulogu i znaaj cvijeta, objanjavaju proces opraivanja i oploenja, razlikuju vrste plodova i sjemena, objanjavaju ulogu i znaaj plodova i sjemena.

TEMA: EKOLOGIJA Uenici/e treba da:

definiu osnovne ekoloke pojmove, razlikuju i objanjavaju djelovanje ekolokih faktora, ocjenjuju uticaj ekolokih faktora na ivi svijet, nabrajaju vrste ekosistema, razlikuju prirodne od antropogenog ekosistema, prepoznaju i analiziraju slinosti i razlike izmeu osnovnih tipova ekosistema i ivotnih uslova u njima, nabrajaju mogue odnose izmeu ivih bia u ekosistemu, objanjavaju jedan lanac ishrane u ekosistemu, obrazlau znaaj kruenja materije i proticanje energije u nekom ekosistemu,


24

definiu pojam fotosinteteze, analiziraju znaaj fotosinteze u proizvodnji organskih materija.

TEMA: KOPNENI EKOSISTEMI Uenici/e treba da:

objanjavaju raznovrsnost umskih ekosistema Crne Gore i karateristine predstavnike, navode uzroke i posljedice degradacije uma, analiziraju specifine ivotne uslove ekosistema kra i adaptacije organizama na te uslove, znaju osnovne tipove zeljastih ekosistema u Crnoj Gori i karakteristine predstavnike.

TEMA: ZATITA I UNAPREENJE IVOTNE SREDINE Uenici/e treba da:

definiu pojmove izvori, vrste zagaivanja, analiziraju uticaj zagaujuih materija na iva bia, obrazlau koje su mogue mjere zatite u spreavanju zagaivanja ivotne sredine, znaju nabrojati neke ugroene vrste u Crnoj Gori, analiziraju znaaj nacionalnih parkova i prirodnih rezervata, obrazlau koje su mjere zatite ivotne sredine i naine obnavljanja ivotnih zajednica.

8. NAINI PROVJERAVANJA ZNANJA I OCJENJIVANJA Znanje iz predmetnog programa Biologija sa ekologijom provjerava se na 3 naina: usmeno, pismeno (testiranjem) i ocjenjivanjem radova. Da bi ocjena pri ocjenjivanju znanja bila to realnija, nastavnik/ca treba da provjeru vri na sve predviene naine. Znanje kojim mora ovladati svaki/a uenik/ca je odreeno standardima znanja. Preporuljivo je da se uenicima/ama redovno zadaju samostalni zadaci i referati, koje e oni/e prezentovati, a nastavnik/ca zajedno sa uenicima/ama procjenjivati i ocjenjivati.


25

Vie je nivoa provjeravanja znanja:

znanje i razumijevanje (da uenici/e razumiju pojave, zakonitosti, definicije, pojmove, teorije, tehnike rada, aparaturu za istraivanje);

prikupljanje i obrada podataka i rjeavanje problema (uenici/e sakupljaju, ureuju zbirke, rjeavaju zadatke povezujui znanje iz razliitih podruja biologije i ostalih predmeta, upotrebljavaju steena znanja u nekim situacijama);

eksperimentalne vjetine (da uenici/e znaju planirati jednostavne eksperimente i da pri tome prate i zapisuju rezultate i zapaanja do kojih su doli/e).

9. RESURSI ZA REALIZACIJU Za izvoenje nastave biologije sa ekologijom kola treba da ima odgovarajue opremljen kabinet. 9.1. Literatura

1. Bai, M., Radonji, S.,: Metodika nastave biologije, Zavod za kolstvo, Podgorica, (1992), 2. Gordon, T., Kako biti uspjean nastavnik , Kreativni centar, Beograd, 1998. 3. deri, M., Terzi, V., orevi, V.: Metodika nastave biologije, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, (1983), 4. Ivi, I., Peikan, A., Jankovi, S., Kijevanin, S., Aktivno uenje, Institut za psihologiju, Beograd, 1997. 5. Niklanovi, M., Biologija 7 prirunik za nastavnike, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Podgorica. 6. Petrievi, B., Kotri, Z., Vodi za nastavnike/ce kroz meupredmetne oblasti, Zavod za kolstvo i Foundation Open Society

Institute, Podgorica, 2006. 7. Radonji, S.: Metodika nastave biologije, Zavod za kolstvo, Podgorica, (1996), 8. Starovlah, M., Starovlah, J.: Ekskurzija kroz Crnu Goru, Prosvjetni rad, Podgorica, (2000). 9. Hansen, K., Kaufman, R., Walsh, K.: Kreiranje vaspitno - obrazovnog procesa u kojem dijete ima centralnu ulogu;

Pedagoki centar Crne Gore, Podgorica, 2001.


26

9. 2. Literatura za uenike/ce:

1. BIOLOGIJA SA EKOLOGIJOM 7 - udbenik i radna sveska (Autori: Verica Boi-Krsti i Desanka Malidan; Izdava: Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Podgorica (2011),

2. Beazlen, M.: Priroda (ilustrovana enciklopedija), I.R.O. Vuk Karadi, Beograd, (1982), 3. Beazlen, M.: ovjek (ilustrovana enciklopedija, I.R.O. Vuk Karadi, Beograd, (1996), 4. Crna Gora ekoloka drava (enciklopedija, UNIREKS, Podgorica, (1996), 5. Grupa italijanskih autora: Uenika dokumentacija zbirka, Industro didaktika, Beograd, (1996), 6. Marcon, E., Mongini, M.: Sve ivotinje svijeta (ilustrovana enciklopedija), I.K.P. Evro, Beograd, (2000), 7. Kreativni centar, kolski ekoloki atlas, Beograd, (2004).

10. PROFIL I STRUNA SPREMA NASTAVNIKA/CA I STRUNIH SARADNIKA/CA Nastavnik/ca je osposobljen/a da u osnovnim kolama predaje biologiju sa ekologijom ukoliko je zavrio/la studije biologije.

CIP , ISBN 978-9940-24-041-7 COBISS.CG-ID 20519696

Documents

Biologija Sa Ekologijom