Upload
semih-demirkoparan
View
53
Download
15
Embed Size (px)
Citation preview
Bir Yk Vagonunun TSIya Gre Sertifikasyonu
Mak. Yk. Mh. Dr. mr AKBAYIR
TCDD Samsun Depo Mdr
zet
Bu almada; yeni imal edilmi bir yk vagonunun onay srecindeki zorunluluklar, roller ve
paydalarn sorumluluklar basite anlatlmtr. Avrupa Birliinin ortaya koyduu bu
dzenlemelere bata OTIFe yeliimiz ve ileride birok uyum sorununun ortaya kmas gibi
eitli nedenlerden dolay lkemiz de uymak zorunda kalacaktr.
Ksaltmalar
UIC Uluslararas Demiryollar Birlii
RIV2000 Demiryolu Kurulular Arasnda Vagonlarn Deiimi ve Kullanlmasna likin
Anlama
GCU Vagonlarn Tek Tip Kullanm Szlemesi
TSI Karlkl letilebilirlik artlar (Technical Specifications for Interoperability)
TEN Trans Avrupa Demiryolu A (Trans European (Rail) Network)
APS Hizmete Verme Ruhsat (Authorisation for Placing in Service)
ERA Avrupa Demiryolu Ajans (European Railway Agency)
NoBo Onaylanm Kurulu (Notified Body)
NSA Ulusal Gvenlik Otoritesi (National Safety Authority)
IC Karlkl letilebilirlik Bileeni (Interoperability Constituent)
DeBo Grevlendirilmi Kurulu (Designated Body)
OTIF Demiryolu ile Uluslararas Tama iin Hkmetler aras Organizasyon
COTIF Uluslararas Demiryolu Tamalarna ilikin Szleme
UTP Tektip Teknik Kurallarn (UniformTechnical Prescriptions)
ECM Bakmdan Sorumlu Birim (Entity in Charge of Maintenance)
NVR Ulusal Ara Kayt (National Vehicle Register )
1. Giri
UIC artlarna uygun olarak imal edilen bir yk vagonuna UICye ye lkelerde UIC onay
serbeste verilebilmektedir. UIC onayna sahip vagonlar, zerinde ekil 1de grlen RIV
iaretini tamaktadr. Byk bir ksm UIC dzenlemeleri ile ilgili olan 01/07/2000 tarihinde
yrrle giren RIV2000 anlamas yerine 01/07/2006 tarihinde yrrle giren GCUda belirtilen
kriterleri yerine getirmi olmak; yk vagonunun zerine RIV iaretini koyma hakk vermektedir.
Yakn zamana kadar ou lkede kamuya ait olan demiryollarnda bu durum karlkl gven
temelinde vagon imalats, zilyeti ve sahibinin sorumluluundayd.
ekil 1. Vagon zerinde RIV ve TEN iareti
RIV iareti yerine imdilerde ekil 1de grlen TEN iareti yerini almaya balamtr. Avrupa
yasama organ yk vagonlarndaki interoperabilite (karlkl iletilebilirlik) iaretlemesine istinaden
dzenlemeler yapm ve TEN iaretini karlkl iletilebilirlik iareti olarak ortaya koymutur.
Vagonun zerinde TEN iaretinin bulunmas Trans Avrupa Demiryolu Anda iletilebileceinin
bir belgesi dier bir ifade ile bir kantdr. TEN; Avrupa Birlii ye lkelerinde belirlenmi
demiryolu hatlarnn oluturduu bir demiryolu adr. Trans Avrupa Alarnn oluturulmasnda;
tm sistemlerin karlkl iletilebilir olmas, yksek kalitede altyap sunulmas, insanlarn ve
eyalarn hareketliliinin salanmas, tm ulatrma modlarnn dhil edilmesi, mevcut kapasitelerin
en uygun ekilde kullanlmasnn salanmas, hizmetlerin ekonomik olarak uygulanabilir ve
srdrlebilir olmas amalanmaktadr. Her bir ye lke hangi ulusal hattnn TENe dhil
olduunu belirlemektedir. Avrupa Birliinin ilgili direktifleri (Avrupa Komisyonunun 1692/96/EC,
884/2004/EC, 2008/57/EC, 2011/18/EU kararlar) ile kararlatrlm TSIlarn uyguland TEN
ann bulunduu corafik alan ekil 2de grlmektedir. Trans Avrupa Demiryolu Anda
Hizmete Verme Ruhsat (Authorisation for Placing in Service) ksa ad ile APS adnda resmi bir
belgeye sahip olan; baka bir ifade ile iletime alm iznine, yetkisine veya sertifikasyona
(belgelendirmeye) sahip vagonlar kullanlabilmektedir.
ekil 2. Trans Avrupa Demiryolu A (TEN) (Trans European (Rail) Network)
TSI; Trans-Avrupa demiryolu sistemlerinin karlkl iletilebilirliini temin eden artnameler baka
bir deyimle teknik zellikler, operasyonel bilgiler gibi tm dzenlemelerdir. Burada ama tm
Avrupa Birlii demiryolu sisteminin tamamnda kesintisiz ve gvenli olarak trenleri
altrabilmektir. Karlkl iletilebilirlik, Trans Avrupa Demiryolu Anda uygulanmaktadr. u
andaki mevcut TSIlar Yksek Hzl Demiryolu Sistemi, Konvansiyonel Demiryolu Sistemi olarak
ikiye ayrlmaktadr.
Yk vagonu ile ilgili ilk olarak ERA tarafndan hazrlanan TSI WAG olarak isimlendirilen
2006/861/EC direktifi, 2004 sonlarnda kabul edilmi ve 31/01/2007 tarihinde Avrupa Birliinde
yrrle girmitir. Yk vagonlarnn karlkl iletilebilirlii iin kritik olan boluklar ve
eksiklikler (ara gabarisi vd.) 01/07/2009 tarihinde yrrle giren 2009/107/EC direktifi ile revize
edilerek giderilmitir. Son revize edilmi TSI WAG ise 1 Ocak 2014de yrrle girecektir. Yk
vagonlar ile ilgili dier bir zorunluluk ise Avrupa komisyonunun 2011/229/EU karar ile
04/04/2011 tarihinde kabul edilen TSI CR NOIdr. TSI CR NOIda yk vagonlar ve dier
demiryolu aralarnn evresine yayabilecei grltnn snrlar belirlenmitir.
2. Avrupa ve Dnya Yk Vagonu Pazar
Sahip olduklar vagon saysna gre Avrupadaki yk vagon sahibi iletmeciler ekil 3de
grlmektedir. SCI Verkehr irketinin 2011 yapt aratrmaya gre; Avrupadaki yk vagon
filolarna bakldnda DB Schenker Railin yaklak 140.000 adet yk vagonu ile pazara hakim
olduu anlalmaktadr. En geni filoya sahip Almanyay; Fransa ve Polonya izlemektedir.
ekil 3. Sahip olduklar vagon saysna gre Avrupadaki yk vagon sahibi iletmeciler
ekil 3de sz edilen yk vagon filosu iletmecilerine yk vagonu imalat yapan balca reticiler;
IRS (International Railway Systems),
Tatrawagonka,
Greenbrier,
DB Waggonbau Niesky,
Legios
CNR Cargo
SCI Verkehr irketinin 2011 yapt aratrmaya gre; 2006-2010 periyodu iinde yk vagon
reticilerinin Pazar paylar ekil 4de grlmektedir. % 19 pazar pay ile Avrupa pazarnn lideri
IRS; ek Cumhuriyeti, Almanya, Romanya, Slovakya, svirede fabrikalar bulunan yllk 5000
vagon retme kapasitesine sahip Lksemburg meneli bir irkettir. % 11 pazar pay ile IRSnin
balca rakibi Slovakyada bulunan Tatrawagonkadr. Dier reticiler % 6 pazar pay ile
Greenbrier ve %5 pazar pay ile DB Waggonbau Nieskydir. in Polonya ortak giriimi ile CNR
Cargonunda nmzdeki yllarda Pazar payn hzl bir ekilde artraca tahmin edilmektedir.
ekil 5de 2006, 2010 ve 2015 (tahmini) yllarna ait yllk dnya yk vagonu pazar hacmi
grlmektedir.
ekil 4. 2006-2010 periyodu iin yk vagon reticilerinin pazar paylar
ekil 5. Dnya yk vagonu pazar hacmi
3. Onay Sreci, Paydalar ve Terimlerin Tanm
Onay srecindeki paydalar:
NoBo
NSA
Bavuran
NoBo, Avrupa Birliinde bir rnn nceden belirlenmi standartlar karlayp karlamadn
deerlendirmek ve dorulamak iin bir ye devlet tarafndan akredite edilmi bir organizasyondur.
Daha dar bir tanmla; ilgili TSI gereksinimlerine kar yapsal alt sistemlerin veya IClerin nc
taraf deerlendirmesinden sorumlu bir organizasyondur. Bir alt sistemin EC dorulamas (EC
verification) iin NoBonun sorumluluu, servise verilmeden nce; tasarm aamasndan kabul
aamasna kadar tm retim periyodunu kapsamaktadr. NoBo, EC dorulamasn nceden
belirlenmi modllere gre yapar. NoBo kendisine yaplan uygunluk ve dorulama bavurularn ve
sonularn belirli aralklarla yaynlar. Avrupa komisyonunun 2008/57/EC kararna gre 18/12/2012
tarihinde yetkili 54 adet NoBo bulunmaktadr. Gncel listeye Nando adl resmi web sitesinden
ulalabilir.
NoBonn Rol:
IC uygunluk veya kullanm uygunluu deerlendirmesi yapmak
IC iin uygunluk veya kullanm uygunluu sertifikas hazrlanmak
Alt sistem iin EC dorulamas yapmak
Alt sistem iin teknik dosyay derlemek
Alt sistem iin EC dorulama sertifikas hazrlamak
DeBo, ilgili ulusal dzenlemelerin gereksinimlerine gre yapsal alt sistemin veya karlkl
iletilebilirlik bileeninin nc taraf deerlendirmesinden sorumlu organizasyondur.
APS belgesi, NSA tarafndan bavurana verilmektedir. Vagon; servise verilmeden NSA tarafndan
verilmi APS belgesine sahip olmaldr. NSA ayrca pazarda bulunan IClerin TSIlara
uygunluunun denetlenmesinden de sorumludur. Avrupa Birliinin her lkesinde bulunan gncel
NSA bilgilerine Avrupa Demiryolu Ajansnn gvenlik ve karlkl iletilebilirlik veri tabannn
bulunduu ERADIS isimli web sitesinde ulalabilir. Ayrca yeni kurulmu bu web sitesinden
uygunluk, kullanm uygunluu ve dorulama beyanlar da bulunmaktadr. Avrupada yaklak 45
adet NSA bulunmaktadr. NSAnn rol:
APS belgesi hazrlamak sureti ile alt sistemin servise verilebilmesini salama
Bavuran; retici, zilyet veya mal sahibi olabilmektedir. Bavurann rol:
alaca NoBoyu ve deerlendirme modllerini semek,
IC iin EC uygunluk veya kullanm uygunluu beyannn hazrlanmas (bu beyan baz
durumlarda bir NoBonun uygunluk sertifikas olmadan hazrlanabilmektedir)
ICnin Avrupa Birlii pazarna karlmas,
Alt sistemin iin EC dorulama beyannn hazrlanmas
IC: Yk vagonlar iin ICler: tampon, koum takm, vagon zerindeki yazlar, boji ve cer tertibat,
tekerlek takm, tekerlek, aks, triblivalf, arlk sensoru valfi / otomatik dolu-bo tertibat, apleti
nleme sistemi, reglatr, fren silindiri/hava deposu, hava hortumu, akerman musluu, fren ama
kapama sistemi, sabo, ark, kondiviti boaltan hzlandrc valf, arlk sensoru, dolu-bo tertibat
ve dierleri. Kendisi de bir bileen olan boji ekil 6de grld gibi birok bileenden
olumaktadr.
ekil 6. Kendisi de bir IC olan Y25 tipi bojideki IC ler
Alt sistem: Demiryolu sistemi 5 yapsal alt sisteme ve 3 fonksiyonel alt sisteme blnmtr. Yk
vagonlar yapsal alt sistemlerden biri olan eken ekilen aralar (rolling stock) grubuna
girmektedir. Fonksiyonel alt sistemler iin APS belgesi zorunluluk olmamasna ramen yapsal alt
sistemler iin zorunludur.
2008/57/EC ye gre ekil 7 ve ekil 8de grlecei zere iki tr sertifikalandrma yaplmaktadr:
IClerin uygunluu veya kullanm uygunluu deerlendirmesi
Alt sistemlerin EC dorulamasnn gereklemesi
ekil 7. IC uygunluk deerlendirmesi
ekil 8. Yk vagonunun dorulama ilemi
Bir yk vagonunun yukarda anlatlan sre sonunda servise verilmesinden sonra, yk vagonunun
temel gereksinimlerinin korunmas ve srdrlmesinden sertifikal bir ECM sorumlu olmaktadr.
Ayrca vagon servise verilmeden nce NVR ktne kayd yaplr.
3.1. Deerlendirme Modlleri
Genel bir kural olarak, bir rn tasarm ve retim aamalar boyunca bir modle gre uygunluk
deerlendirmesine tabi tutulur. Modler anlayn temel amac, uygunluk deerlendirme
yntemlerini, rnlerin zelliklerini ve tadklar risk oranlarn dikkate alarak belirlemektir. Dk
riskli rnlerde uygunluk deerlendirmesi iin gerekli test ve belgelendirme retici tarafndan
yaplr. Yksek riskli rnlerde ise test ve belgelendirmenin, NoBolar tarafndan yaplmas gerekir.
Uygunluk / kullanm uygunluu deerlendirmesi ve EC dorulamas ilemleri kullanlan modllere
gre yaplmaktadr. Her bir TSI modl aklamalar iermektedir. TSI WAG Ek Qda, tasarm ve
retimin farkl aamalarnda IClerin hangi modle gre deerlendirilecei belirtilmektedir. IC veya
bir yk vagonunun retiminde TSIda belirtilen modllerden hangisinin seilecei reticinin
tercihine baldr. retici kendi retim yntemine en uygun olan modl seer. IC deerlendirme
ileminde NoBo ile gerekli ilikinin derecesi her bir modlde farkldr. Bir yk vagonunun
deerlendirmesi iin EC dorulama ilemi tm durumlarda bir NoBo tarafndan yaplr ve NoBo
tarafndan bir EC dorulama sertifikas hazrlanr. Bir yk vagonunun deerlendirmesi iin 3
seenek bulunmaktadr: Bunlar: SB/SD, SB/SF, SH2.
SB modl (EC Tip ncelemesi): Tasarm aamasn kapsar ve retim aamasn
deerlendiren bir modlle birlikte kullanlmaldr. EC Tip ncelemesi Sertifikas bir NoBo
tarafndan dzenlenir.
SD modl (retim Kalite Gvencesi): retim aamasn kapsar ve SB modln takiben
kullanlr. EN ISO 9001 standard kalite gvencesi temellidir.
SF modl (rn Dorulamas): retim aamasn kapsar ve SB modln takiben
kullanlr. Bir NoBo Modl SB ye gre dzenlenen EC Tip ncelemesi Sertifikasnda
tanmlanan tipe uygunluu kontrol eder ve bir uygunluk belgesi dzenler.
SH modl (Tam Kalite Gvencesi): Tasarm ve retim aamalarn kapsar.
3.2. Bir NoBonun Hazrlayabilecei Sertifikalar ve retici/Bavurann Hazrlayabilecei
Beyan Belgeleri
Aada bir NoBonun bir IC iin hazrlayabilecei sertifikalar deerlendirme modlleriyle (yeni)
birlikte sralanmtr:
EC Tip nceleme Sertifikas (modl CB)
EC Tip Tasarm Sertifikas (modl CH1)
Kalite Ynetim Sisteminin Onay (modl CD, CH, CH1)
EC Uygunluk Sertifikas (Modl CA1, CA2 veya CF)
EC Kullanm Uygunluu Sertifikas (Modl CV)
Aada bir NoBonun bir yk vagonu iin hazrlayabilecei sertifikalar deerlendirme
modlleriyle (yeni) birlikte sralanmtr:
EC Tip nceleme Sertifikas (modl SB)
EC Tip Tasarm Sertifikas (modl SH1)
Kalite Ynetim Sisteminin Onay (modl SD veya SH1)
EC Dorulama Sertifikas (Modl SD, SF, SG veya SH1)
ISV Sertifikas
Aada bir reticini bir IC iin hazrlayabilecei beyan belgeleri bulunmaktadr:
EC Uygunluk Beyan
EC Kullanm Uygunluu Beyan
Aada bir bavurann bir yk vagonu iin hazrlayabilecei beyan belgeleri bulunmaktadr:
EC Dorulama Beyan
ISV Beyan
Yukarda deerlendirme modllerinin yeni isimleri kullanlmtr. Yukarda sz edilen belgelerin
hazrlanmas ve ierii ile ilgili bir klavuza ERAnn resmi sitesinden ulalabilir.
3.3. Bir Yk Vagonuna APS Belgesi Almak in Yaplmas Gerekenler
NoBo seimi
Onaylama Plan. Bu plan NSA tarafndan kabul edilmelidir. NSA son artlar hakknda bilgi
verir.
NSA ile bavuran arasnda szleme
APS belgesi iin bavuru
NSAnn bavuruyu kontrol etmesi
Kontrol sonucu olumlu ise APS belgesinin verilmesi
3.4. APS belgesi iin Gerekli Dokmanlar
EC Dorulama Beyan
Ulusal Kurallar Dorulama Beyan
Ara iin Teknik Dosya
lgili her bir konu iin Teknik Dosya
3.5. Dorulama lemi
EC dorulamas ilemi vastasyla bir NoBo tarafndan bir yk vagonunun
lgili TSI lara uygunluunun
Szlemeden doan dier dzenlemelere uygunluunun
kontrol edildii ve sertifikalandrld bir ilemdir.
eriinde ilgili TSIlarn belirtildii Dorulama Sertifikas, NoBo tarafndan hazrlanmakta ve
deerlendirmenin pozitif kmas durumunda bavurana verilmektedir. Daha sonra bavuran EC
Dorulama Beyan belgesini hazrlayabilir.
3.6. Teknik Dosya
EC Dorulama Beyan belgesinin eki olan teknik dosya aadakileri iermelidir:
Tasarma bal teknik karakteristikler
Kullanm koullar, kstlamalar, (n) koullar, vagonun tanm, proje sreleri, sunulan
istisnai izinler, kullanlan yasal esaslar
IClerin listesi (tanm iin TSI WAGa (2006/861/EC ve 2009/107/EC) baknz)
IClerin Uygunluk veya Kullanm Uygunluu Beyanlarnn kopyalar. Uygun hallerde NoBo
tarafndan yaplan hesaplamalar, testler ve incelemeler.
Yk vagonunun ilgili TSIlara uygunluunun ifade edildii; NoBo tarafndan imzal,
hesaplama notlar ile birlikte EC Dorulama Sertifikas.
EC Dorulama Sertifikas, NoBo tarafndan hazrlanm inceleme ve kontrol raporlar ile
birlikte olmaldr.
Dier EC sertifikalar.
Risk deerlendirmesi gerekli ise CSM (Genel Gvenlik Metodu (Common Safety Method)
deerlendirmesi raporu
Teknik dokmantasyon (fren reglatr izimi, fren silindiri izimi, triblivalf izimi,
akerman musluu izimi, dolu/bo yk deitirme tertibat izimi, arlk sensr tertibat
izimi, UIC sembolleri ile birlikte fren ak-kapal / yk-yolcu tertibat izimi, yardmc
hava deposu izimi, el freni komple izimi, fren sistemi montaj izimi, tekerlek takml
boji/dingil atal izimi, susta izimi, boji komple izimi, vagon genel komple izimi,
vagonda bo braklan alanlar izimi, tampon komple izimi, tampon para listesi, cer
tertibat komple izimi, cer tertibat para listesi, sandk komple izimi, sandk para listesi,
asi komple izimi, asi para listesi, vagonun boyut lmleri izimi, kaynak sertifikas, cer
ve tampon tertibatnn belirli zelliklerinin izimi, vagon yazlarnn izimi, hava
hortumunun izimi, dingil yata yalama maddeleri, asi malzemesinin sertifikas, sandk
malzemesinin sertifikas, tampon balant elemanlarnn izimi, vagon bakm plan,
topraklama kablosu izimi, topraklama kablosu balantlarnn izimi, tutamaklarn izimi,
koum takm izimi, saanlk izimi, cer kancas izimi, yanc maddelerin listesi, fren
pnmatik sisteminin izimi, tekerlek profilinin izimi, fren para listesi, el freni para listesi,
cer tampon tertibatnn basamakla l uygunluu, vagonun arlk lm, sabonun izimi,
sustalama / sspansiyon sisteminin izimi, asi lm formu, asi kaynak plan ve kaynak
izimi, test sonularnn hesap sonular ile dorulanmas raporu, asi-pivot balants
izimi, doldurma boaltma grubu izimi, doldurma boaltma kullanm klavuzu, vagona ait
tm testlerin raporlar ve tm hesaplama raporlar) ve teknik dokmantasyon indeksi (sra
no, balk, firma, belge no, revizyon, tarih)
TSI WAGn ilgili maddelerine gre deerlendirme tablosu
letim koullar ve bakm onarm artlar
Yap bilgileri ve vagonun sicil kayd
Fotoraflar
3.7. Saklama ve Dil
Yk vagonunun tm servis mr boyunca teknik dosyann tamamnn kopyas bavuran
tarafndan tutulmaldr. Herhangi bir Avrupa Birlii ye lkesi tarafndan talep edilirse
gnderilmelidir.
EC dorulama ilemleri ile ilgili dosyalar ve yazmalar bavurunun yapld lkenin dili
veya Avrupa Birliince kabul edilmi bir dil ile yazl olmaldr.
3.8. NoBo Tarafndan Yaplan Kontrol
Bu kontrol, yk vagonunun retimi srasnda teknik dosyann hazrlanmasndan doan
zorunluluklar salamay amalamaktr.
Bu nedenle NoBo;
Gerekli grdnde istedii zaman retim ve test tesislerine eriebilmeli yani girebilmelidir.
Periyodik olarak ilgili TSIlara uygunluunun denetimlerini yerine getirmeli ve bunlar
raporlamaldr.
retim tesislerine beklenmedik ziyaretler ve tam veya ksmi denetimler yapma hakkna
sahiptir.
EC kullanm uygunluu beyan belgesi verilmesi durumunda; demiryolunda kullanma
uygunluunu deerlendirmek iin IClerin monte edildii bir yk vagonunu kontrol
edilmelidir.
4. TSI ve UTP Edeerlii
lkemiz, uluslararas bir kurulu olan OTIFe (Demiryolu ile Uluslararas Tama iin Hkmetler
aras Organizasyon) yedir. OTIF tarafndan yaynlanan Uluslararas Demiryolu Tamalarna
ilikin Szleme (COTIF) TBMM tarafndan karlan 06.10.2005 Tarih ve 5408 Sayl kanunla
Trkiye Cumhuriyeti tarafndan kabul edilmi ve kabul edilen COTIF' in artlarn lke olarak
01.07.2006 tarihinden itibaren uluslararas trafikte uygulama zorunluluu domutur. Hkmetler
aras bu organizasyonun temel amac; demiryolu ile yaplan yk ve yolcu tamaclnn
uygulanmasnda kullanlan kurallarda yeknesakln salanmas ve gelitirilmesidir.
COTIF 1999 Szlemesinin F eki APTUde uluslar aras trafikte kullanlacak demiryolu malzemesi
iin teknik standartlarn onaylama ve UTPlerin kabul edilme usul aklanmtr. Prensipte her bir
alt sistem UTPye tabidir. lgili olan yerlerde bir alt sistem eitli UTPlerin kapsamna girebilir
veya tek bir UTP eitli alt sistemleri kapsayabilir. UTPler ile TSIlarda olduu gibi demiryolu
sisteminin karlkl iletilebilirliini salamak ve temel gereksinimleri karlamak amalanmtr.
UTPler ekil olarak iki stundur (ekil 9). Stn olmayan tam genilikteki metin, benzer Avrupa
Birlii TSI metinleriyle ayndr. ki stuna ayrlan metin, UTP ve bezer TSI metinleri iin farkldr.
Sol taraftaki stn OTIF dzenlemeleri olan UTP metnini gsterirken sa taraftaki stn Avrupa
Birlii TSI metnini gsterir. ki stn arasndaki baz terimlerdeki farkllklar tablo 1de grlebilir.
ekil 9. u an yrrlkte olan UTP WAGa ait bir sayfann yars. ekil olarak iki stundan
olumaktadr.
OTIF dzenlemeleri ATMF Madde 3a ve 5 kapsamnda ilgili Avrupa Birlii dzenlemeleriyle
edeer kabul edilmitir. Bu nedenle daha nce sz edilen vagon zerindeki TEN iareti ayn
zamanda ilgili tm UTPlere tam uygunluu ifade eder. TSI WAG ve UTP WAGn yrrle
girmesinden sonra retilen yk vagonlar TSI ve UTPlere tam uygun deilse; zerinde TEN iareti
konulmayaca gibi RIV iareti de konulmaz ve sadece yurt ii trafikte kullanlabilir. Yk vagonlar
ile ilgili mevcut iki adet UTP bulunmaktadr. Bunlar UTP WAG ve UTP NOI olup her ikisi de
01/12/2012 tarihinde yrrle girmitir. Kabul edilen UTPler www.otif.org sitesinde ngilizce,
Almanca ve Franszca olarak yaynlanmaktadr.
Avrupa Birlii Dzenlemeleri OTIF Dzenlemeleri
Karlkl letilebilirlik (TSI) Tektip Teknik Kurallar (UTP)
Onaylanm Kurulu (Notified Body) Deerlendirme Organ (Assessing Entity)
Ulusal Gvenlik Otoritesi (National Safety Authority) Yetkili Makam (Competent Authority)
Hizmete Verme Ruhsat (Authorization for Placing in Service) Teknik Kabul (Technical Admission)
EC Dorulama Sertifikas (EC Certificate of Verification) na Tipi Sertifikas (Design Type Certificate)
EC Uygunluk Beyan (EC Declaration of Conformity) Uygunluk Beyan (Declaration of Conformity)
Karlkl letilebilirlik Bileeni (Interoperability Constituent) Yap Eleman (Element of construction)
Tablo 1 TSIlardaki baz terimlerin UTPlerdeki karlklar
5. Yk Vagonlarna Yaplan Testler
TSI WAG gre yaplan geometrik, teknik uyumluluk, fonksiyonel, yorulma testi, mekanik,
termomekanik vd. deerlendirme sonularna gre bir bileene uygunluk/dorulama beyan belgesi
hazrlanmaktadr. Bir yk vagonunu oluturan her bir bileenin EC beyanna sahip olduu
dnlerek, bu yk vagonuna TSIa gre genel olarak aadaki ekilde gruplanm testler
yaplmaktadr.
5.1. Statik Gerilme Testleri (Static Strength Tests)
Vagona bir test standnda laboratuvar ortamnda eitli yatay ve dey kuvvetler uygulanmakta ve
aseye yaptrlm strain gage yardmyla meydana gelen gerilmeler llmektedir.
ekil 10. Test standna bal bir Sgss tipi yk vagonu
ekil 11. Vagon asesine bal strain gageler
ekil 12. Strain gagelerden gelen verilerin topland veri toplama ve kayt sistemi
5.2. Yorulma Testleri (Fatigue Tests)
Deien dinamik yk ile yapnn dayanm kontrol edilmektedir. Bu test bir kontrol sistemine bal
eletro-hidrolik krikolarn e zamanl altrlmasyla yaplmaktadr.
ekil 13. Test standna bal bir boji asesi. Deiik noktalardan dinamik kuvvetler
uygulanmaktadr.
5.3. arpma Testleri (Buffing Tests)
Vagonun baka bir vagona arptrlmas suretiyle vagonda oluan dinamik gerilmeler, boji ile ase
arasndaki balant ve tamponlarn karakteristikleri incelenmektedir. Bu test esnasnda llen
deerler: arpma hz, arpma kuvveti, tampon stroku, vagonun ivmesi, vagonda oluan gerilmeler
ekil 14. arpma an
5.4. Seyir Gerilim Testleri (Running Strength Tests)
Vagon seyir halindeyken vagon yaps zerinde bulunan daha nceden belirlenmi noktalarda
meydana gelen dinamik gerilme yklerinin bykl llmektedir.
ekil 15. Habis tipi bir yk vagonuna seyir kalite testi yaparken
5.5. Fren Testleri (Brake Tests)
Bu test vagon seyir halinde ve yerinde dururken yaplmaktadr. Fren modlarna gre vagonun fren
yzdesi ve fren arl belirlenmektedir. Fren sistemi paralarnn fonksiyonel testleri
yaplmaktadr. Yerinde dururken yaplan testte; UIC 540a gre tm fren parametreleri kaydedilir
ve llr. Vagon tam yklyken belirli bir meyilde el freni ile vagonun durup durmad denenir.
Vagon seyir halindeyken yaplan testte iki vagon arasndaki balant koparlr ve vagonun kamas
durumundaki fren parametreleri incelenir. Tm fren testlerinde; online olarak kaydedilen ve izlenen
parametreler: fren silindiri / kondivit hatt / yardmc hava deposu / Cv / T basnlar, vagonun hz,
frenin uygulanma ve vagonun durma noktasndaki mesafe, vagonun boylamasna ivmesi, sabo ve
arklardaki kuvvetler, tekerleklerin yuvarlanma yzeylerindeki scaklklar, fren silindirlerinin
stroklar
ekil 16. Sabo ve arktaki kuvvetlerin llmesi
ekil 17. Dolu bir vagona fren testleri yaplrken
5.6. Dereya Kar Diren Testleri (Resistance to Derailment)
Vagonun laboratuvar ortamnda deraya kar direnci test edilmektedir. Yol kvrm deiikliklerinde
tekerlee yk gelmemesi durumunda vagonun deray edip etmedii incelenmektedir. Tekerlein
dikey yer deiimi ile birlikte tekerlee gelen kuvvet ve vagon asesinin burulma salaml (ct*)
deerleri llmektedir.
ekil 18. Tekerlek yklerinin llmesi. Bu test srasnda burulma sertlii (ct*) deerleri de
llmektedir
5.7. Seyir Kalite Testleri (Ride Quality Tests)
Seyir kalite testleri bir test yolunda tekerlek takmna, boji asesine ve vagon asesine taklan
ivmelerler ile gerekletirilmektedir. Ayrca tekerlek takmlarndaki yanal kuvvetler Y ve dikey
kuvvetler Q de llmektedir.
ekil 19. Sg tipi bir yk vagonunun test edilmesi
ekil 20. Vagon zerindeki sensrlerden alnan bilgiler yolcu vagonundaki veri toplama sistemine
kayt edilmektedir
5.8. S ekilli Kurplarda Boylamasna Kuvvetler Altnda Deraya Kar Gvenlik Testleri
(Tests of Safety Against Derailment under Longitudinal Forces in S-shaped Curves)
Bu test zel test yolunda S kurplar zerinde bo vagon ile yaplmaktadr. inde test vagonunun
bulunduu bir tren dizisinin arkadan itilmesi ve tren dizisinin nndeki bir lokomotif ile fren
yaplmas suretiyle boylamasna oluan kuvvetlerin seyir gvenliine etkileri sensrler yardmyla
llerek incelenmektedir.
ekil 21. Bojiye bal sensrler
ekil 22. zel test yolunda S kurplar zerinde bo vagon ile yaplan test
5.9. Boji Yalpa Torku Testleri (Bogie Yaw Torque Tests)
Bu testte ama dolu ve bo vagonda bojinin dnme torkunu lmektir. Bojinin belirli hz ve ada
dndrlmesi ve dndrlrken gerekli kuvvetin llmesi ile gerekletirilir.
ekil 23. Test stand stmde boji dnme torkunun lm
5.10. Grlt Testleri (Noise Tests)
Bir test yolunda vagonun evresine yayd grlt llmektedir. Yk vagonunun 80 km/saat
hzda birim uzunluktaki dingil saysna bal olarak grlt seviyesinin 82-85 dB(A) geip
gemediine baklmaktadr.
ekil 24. Grlt testi sonucu elde edilen bir grafik
ekil 25. Demiryolu kenarna kurulmu grlt lmnde kullanlan cihazlar
5.11. Kurp, Feribot ve apraz Engeli Aabilme Testleri (Curve, Ferry and Traverser
Negotiation Tests)
Bu testler bir test stand zerinde yaplmaktadr. Bu test ile vagon asesi ile bojisi arasnda birbirine
dokunan/arpan ksmlarn olup olmadna baklmaktadr. Kurp testi bojinin dndrlmesi ile,
feribot ve apraz engeli ama testi yola elik bir engel koymak suretiyle yaplmaktadr.
ekil 26. Test stand zerinde bir Z tipi yk vagonu
ekil 27. Bu test ile Fren reglatrnn vagon asesine temas ettii belirlenmitir
5.12. Topraklama Testleri (Earthing Tests)
Bu test vagonun seilen paralar ile ray arasndaki elektriksel diren llerek yaplr.
ekil 28. Elektriksel diren lmnde kullanlan cihaz
5.13. Hesaplamalar
Yukardaki testlere ilaveten istenen hesaplar:
Gabari hesab
Fren hesab
El freni hesab
Tampon ekseni ykseklii hesab
Tampon aln plakas hesab
Vagon ile boji arasndaki dnme alar hesab
Rampa sr incelemesi
FEM analizi
Yan yastk hesab
Manevrac boluu serbest alan hesab
6. Sonu ve Deerlendirme
Bu almada bir yk vagonunun sertifikalandrma sreci zetlenmitir. TSI ve UTP Edeerlilii
bal altndaki aklamalardan da anlalaca zere; lkemizde retilen ve uluslararas trafikte
kullanlmak istenen yk vagonlar bu almada anlatlan sreten geerek bir sertifikaya sahip
olmas gerekmektedir. Dier taraftan; dier alt sistemler (lokomotif, yolcu vagonu vd.) iin de
benzer sre geerlidir.
Kaynaklar:
http://www.eisenbahn-cert.de
http://www.era.europa.eu/Pages/Home.aspx
http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/nando/
https://pdb.era.europa.eu/default.aspx
http://www.otif.org/