Vt.1.1li1. DerJ.!. (2001). 17. I : 13 - 20

BiTlis MEZBAHASINDA KESiLEN KECiLERDE PNOMONi OLGULARI

OZERiNDE PATOLOJiK VE BAKTERiYOLOJiK CALI~MALAR·

ZabidYenerl@ Kemal Gurtu rk2 Yavuz GOtbahar1 Hasan Sotmaz2

I'a thologica l and B::lcteriological Studies On Pneumonia in Goats Slaughtered at Bitl is Slaughterhouse

Summary: In this study, pathological and bacteriological examination of pneumonia In Goats slaughtered In Bitlis sla­ughterhouse were carried out. For this purpose. a total of 1505 lungs were examined and in 74 (4.91%) lungs pne­umonia was detected. Histopathologically, pneumonias were classllied as follows; verminous pneumonia (43.2%). flb­rmous bronchopneumonia (23%). interstitial pneumonia (17.6%) and catarrhal-purulent bronchopneumonia (16.2%). Bactenologlcal examinations were performed on lorty-two pneumonic lungs (except the verminous pneumonia) and variOus bactenal agents as pure or mix culture were isolated from 32 (76,2%) cases. These were Pasteurella ha­emofytica (38.09 %), Mycoplasma spp. (28.57%), Staphylococcus aureus (16.66%), Klebsiella pneumoniae (11.90%). Moraxella spp. (4.76%). Bacillus spp. (4.76%) and Pasteurella multocida (2.38%). In conclusion. the most common type 01 pneumonia found in Bitlis region was verminous pneumonia. and bacterial examinations showed Pasteurella haemolytIC3 and Mycoplasma spp. were the most important causal agents in caprine pneumonia.

Key words: Pneumonia. goat, pathology, bacteriology.

Ozet: Bu 9all,mada. Bitlis mezbahaslnda kesilen ke~;jlerde saptanan pnllmoni olgulan patolojik-anatomik ve bak­tenyolojik olarak incelendi. Bu ama91a, toplam 1505 adet keyi akcigeri makroskobik olarak muayene edildi ve bu ak­cigerlerin 74 (4,91),unde pnllmoni saptandl. Histopatolojik incelemelerde. pnOmoniler; verminOz pnomonl (%43.2), flb­nnll bronkopnomoni (%23). intersitisyel pnllmoni (%17.6) ve kataral-purulent bronkopnllmoni (%16,2) olarak slmflandmldl. Bakleriyolojik olarak incelenen 42 pnOmoni olgusunun (vermin6z pnOmonl olgulafl hafly) 32 {%76.2),Slnden tek veya kartljlk olarak yeljitli bakteriler tzole edildi. Bu bakteriler Pasteurella haemolytica ("/..38.09). Mycoplasma spp. (% 28.57), Staphylococcus aureus (%16.66). Klebsiella pneumoniae. (%11.90). Moraxella spp. (%4.76). Bacillus spp. (%4.76) ve Pasteurella mullocida (%2.38) olarak identlfiye edildi. Sonu9 olarak. Bitlis yo­resmdeki keytlerde en lazla gon:ilen pnomoni tipinln verTntnoz pnomoni oldugu ve P. haemolytica ve Mycoplasma spp. 'nln keyi pnomoni olgulartndan en slk izole edilen bakteriler oldugu sonucuna vartldr.

Anahtar kelimeler: Pnomoni. keyi. patolOlt, baktenyoloJi.

Giri~

Ke<;:1 pn6monlsi, k~i yeti~tiricillginln yaplldlgl ulkelerde onemli ekonomik kaYlplara sebep olan eti­yolojisi kompleks bir hastahktlr. Ke<;: ilerde pno­monilerin insldensi, palolojik-analomik ozeltikleri ve etlyoloJISi hakktnda bir <;:ok <;:ah~ma yapl lmt~tlr

(Jones ve Wood, 1988; AI-sultan ve ark. 1988, Trahman ve Singh, 1990: Sharma ve arK., 1991. Dheerandra ve arK. , 1991).

Hlndistan'da yapllan bir mezbaha <;:all~maslnda (Dheerandra ve ark., 1991) pnomoni insidensi % 4.4 olarak tesplt edilmi~ ve histopatolojik ola rak pndmoniler; akut bronkopnomoni, akut fibrinoz pno­monl. hemorajik pnomoni, nekrotik pnomoni. sup­purattl pnomoni. pnomonik pasterOllozis, pa­rainfluenza tip-3 pnomonlsi, tnlersttlsyel pndmoni , pulmoner adenomatozis, maedi ve vermlnaz pna­moni olarak klasiliye edilml~tlr.

Gch~ Tdfihi: 15.05)000 @/.ycncr@ hOlrll:lil.com

Utkemizde de Metin ve ark. (1988), mez­bahada kesilen 2784 k~inln akcigerlerini incelemi~ ve makroskobik olarak 66 (%2.37) akcigerde sap­tadlklan pnomoniteri mikroskobik ozeltiklerine gore: fibrinoz bronkopnamoni. kataral-purulent bron­kopnamoni, intersitisyel pnomoni, verminOz pna­moni ve pulmoner adenomatozis otarak Sl­nlfiandlrml~lardlr.

Keyilerde pn6monl olgulanndan <;:e~it li bakten. Virus, mikoplazma, mantar ve klamldya lek veya miks olarak izole edilmekte (Palnalk ve Nayak. 1984; Jones ve Wood , 1988; Trahman VB Singh, 1990; Oros ve ark. , 1997: Brogden ve ark., 1998), aynca <;:e~iUi parazitlere de (Perreau ve Cabaret, 1984; Baklma ve ark" 1991) rastlanmaktadlf. Ek­sudatif pnomonilerden en <;:ok Izole edilen elkenin Pasteurella haemolytica oldugu (Gueraud, 1984. Ngatla ve ark .. 1986: Baklma ve ark., 1991). bu et­kenin <;:ogu kez Mycoplasma spp. veya dlger bak-

.: Bu ,ah~ma Y. Y .U. Ar:I~llrma Fonu laraflndall desleklenmi~lir (Proje no : 98-VF-024). I. Y YU. Vel. Fak, PaloloJI Anabtltm Dalt. VAN, 2. Y YU. Vel. F:lk BaklcriyoloJi An:lbihm Dalt . VAN.

'-E'ER. GURTURK .GULBAI-IAR. SOLMAZ

lerilerle mlks olarak bulundugu (Perreau ve Ca­baret, 1984; Brogden ve ark., 1998) belirtilmektedir, Keyl pnomonilerinden aynca P. multocida, E. coli, Klebsiella pneumonlae, Staphylococcus aureus ve Pneumococcus pneumoniae da izole edi­lebilmektedir (Perreau ve Cabaret, 1984; Sharma ve ark., 1991). Aynca parainfluenza tip'3, ade­novirus, respiratory syncytial virus ve retrovirus gibi ye~ltli viruslarln da keyilerde pnomoniye neden 01· dugu bildlrilmektedir (Martin, 1983). Hindistan'da, keyilerde viral pnomonilerin insidensini belirlemek amaclyla yapllan bir mezbaha yall~maslnda in· celenen 3779 keeinin 218 (% S.73)'inde pnomoni saptandlgl ve bunlardan 37'sinde parainfluenza tip-3 ve adenoVIrus izole edildigi rapor edilmekledir (Trahman ve Singh, 1990).

K~llerde vermiooz pnOrnoninin ozellikle Dict­yocaulus filaria, Protostrongylus spp" Muellerius spp. ve Cystcx:aulus spp. glbl paraziter enfestasyonlardan soma meydana geldigi belirtilmektedir (Perreau ve Cabaret, 1984; Bakllna ve ark., 1991 ).

Ulkemizde k~i pnOmonilerinin patolojik-anatomik ozellikleri ve etiyolojisi hakklnda yeterli ya­lI~ma bulunmamaktadlr. Bu yall~ma, Bitlis mez­bahaslnda kesilen keyilerde pnomoni 0lgu1annl pa­tolojik-anatomik ve bakteriyolojik olarak incelemek ve insidensini belirlemek amaclyla yapllml~tl(.

Materyal ve Metot

Call~mada, Agustos-Ekim 1999 tarihleri ara­slnda, Bitlis mezbahaslnda kesilen ve ya~lan '-4 araslnda degi~en, 150S adet renkli tiftik keyisinin akcigerlen muayene edildi, Pnomoni saptanan 74 adel akcigerdeki makroskobik bulgular kay· dedildlkten sonra, akcigerlerin lezyonlu kl­Slmlanndan allnan doku 6rnekleri % 10' luk tam­ponlu formalin sOlUsyonuna kondu. Aynca makroskobik lezyonlara gore seyilen 42 pnomonik akclgerden bakteriyolojik incelemeler iyin doku Or· nekleri allnarak -18"Cde 2-3 gOn saklandl ve ter· mos ile Bakteriyoloji Anabilim Dall'na gelirildi.

Histopatolojik incelemeler iyin formalin'de tespit editen doku Orneklerinden paralln bloklar hallrlandt ve S~ kallnhglnda kesitler allnarak tLimO hematoksilen­eezin ile boyandl, Aynca gerekli gorCtlen olgularda ke­siller van Gieson, Periothc Acid Schiff. Ziehl-Neelsen ve Shorr boyama yOntemlerine gore boyanarak (Luna, 1968) t~lk mikroskobunda incelendi.

Mikoplazmalann izolasyonu iyin, % 20 oranlnda at serumu (Oxoid) ve penisiltin G (1000 IU/ml) ilave edilen modifiye Hayflidc:'s medium kullanlldl. Pnc­monik doku paryalan oogrudan agar besi veri yO· zeYlne surutdu. lnokule edilen agar besi yerleri nemli ortamda 37 C de aerobik ve mlkroaeroblk ortamda

14

inkObe edildi. Agar besi yerleri 4-7 gun m· kObasyondan soma 1~lk mikroskobu allinda 40x bu­yOtmede mikoplazma kolonileri yanOnden incelendi. Mikoplazma ~Opheli koloniler, agar blok yonlemi ile antibiyotik iyermeyen Hayflick's besi yerinde 4-S kez pasajlandl. Bu ~ekilde kJonlanan su~, koloni mor­Ialojisi ve biyokimyasal ozelliklerine gore Mycop­lasma spp. olarak identifiye edildi (Carter, 1984).

PastOrella ve diger bakterilerin izolasyonu iyin % 7 delibrine koyun kanl kaltlml~ Triptic soy agar (Oxoid), MacConkey agar (Oxoid) ve Mannitol salt agar (Oxoid) besi yerleri kullanlldL inokule edllen besi yerleri 24-72 saal sOreyle aerobik ve mik· roaerobik ortamda inkObe edildikten sonra Izole ed.· len bakteri kolonileri kanlt agarda pasaJlanarak sal kOIlOrleri elde edildi. Izole edilen su~lar, daha Once bildirilen biyokimyasal yontemlerle (Carter, 1984) idenliliye edildi.

Bulgular

Patolojik Bulgular: Calt~mada 1505 adel keyinln akcigerleri incelendi ve bunlardan 74 olguda (% 4.91) makroskobik olarak pnomoni lespit edildi. Mik­roskobik incelemeler sonucunda stnlflandlrllan pno­moni tipleri ve oranlar! tablo l' de gosterildl.

Tablo 1: Pnomoni lipleri ve oranlan

Pnomoni lipi 0 %

VerminOz pn6rr\ooi 32 43.2

Fibrinli bronkopnOmoni 17 23.0

Inlersil isiyel pnOmoni 13 17.6

Kalaral-purulenl bronkopn6moni 12 16.2

Toplam 74 100

Vermin6z Pnomoni: Toplam 32 akcigerde (%43.2) sapIa nan bu pnomonlde makroskoblk lez· yonlara, butOn olgularda kaudal loblarda, ozelilkle de bu loblann posterodorsal segmentinde rastlandl. Bu lezyonlar, eogunlukla stnlrlan belirgin olmayan. duzensiz daglltmlt, bazen yaygtn, gri veya ye­~ilimtlrak renkli ve hafif sert klvamlt konsolide sa· halar, bazen de sert klvamlt ve stnlrlan belirgin tiplk parazil nodOlieri ~eklinde gorOldu ($ekil 1).

Aynca makroskobik olarak normal gorunumdeki bazl akcigerlerin kaudal loblartmn palpasyonunda, doku iyinde, sert klvamit nodOller bulundugu be· lirlendi. 8u akcigerlerin bron~lartnda .yogunlukla pa· raziller gOrCtldO.

Mikroskobik olarak, ortalartnda genelhkle pa· razil kesilleri, yevrelerinde ise yabanci cisim dev hucreleri, mononOkleer hOcre ve eozino!i1 IOkoslt tn­filtrasyonlart ile bag doku artl~1 bulunan granOlomlar tespit edildi ($ekll 2).

Bitlis ~ 1 t'zb;t tmsU1dM Kesi lcil Kc(ilerde I'n iimoni Ol~ut;trl 01.crinde ...

~ekil 1 . VerminOz pnOmoni. Kaudalloblarda parazil n6-dOlieri (A). Kraniyal loblarda ise lobuler dagllimll in­tersilisyel pnomoni odaklan (B).

Alveol ve bron~iyol IGmenlerinde parazil larva ve yumurtatan, az saylda nOlrolil IOkosil ve mukus saplandl. Inleralveoler septumlarda mononukleer hOere inliltrasyonlan ve bag doku artl~1 sonueu ka­Ilnla~ma ile duktus alveolarislerin libromuskOler ta­bakasmda hiperplazi gerOldO. Aynea bron~ ve bron~iyollerin kas labakalarmda hlperplazi ve IQ­menlerinde daralma belirlendi.

Fibnnh Bronkopnomoni: ineelenen ak-clgerlenn 17'sinde (%22.9) saptandl. Makroskobik olarak, akeigerlenn Ozeliikle kraniyal loblan ile ka­udalloblann ventral bazal segmentinde ktrmlzl, gri­klrmtZI renkli, genellikJe ~i~kin, kiva mil ve piorasl mat g6runu~IO hepatize alanlar gorOldO. Bazen de bu loblar ile perikard arasmda adezyonlar gOz­lendl. Bu pnomonlk bOlgelerin keslt yOzlerinde in­terlobuler septumlarda geni~leme ve 4 olguda sa­nmtlrak-boz renkte nekroz odaklan saplandl.

Mikroskobik ineelemede, inleratveoler sep­lumlarda hiperemi, 6dem ve bazen nekroz, alveol IOmenlennde fibrin Ie kan~tk nOlrolil lokosttler, ai­veoler makrofajlar, 6dem ve bazen ertlrositler sap­landl ($ekil 3). BaZI alveollerin IOmenlerinde iO ~ekhnde ve koyu bazofllik 10koSllIere (oal-cell) " olguda rastlandl ($ekil 4).

15

~elul 2. Vermmoz pnOmonl. Parazltar granulom. H.E.xeO.

~ekil 3. Fibrinli bronkopnomoni. Alveollerde libnn. al­veoler rnakrolajlar ve nolrolillOkositier. H.E.x200.

Bron~ ve bron~iyol epitellerinde genellikle de­jenerasyon, deskuamasyon. bazen nekroz, 10-menlerinde ise librinle kan:;;lk nolrolil IOkositler ile deskuame hOcreler gozlendi.

Aynea lenfaliklerde dilatasyon ve librin 'tkalflan. bazt venlerde de nekroz ve Irombozlar gorOldO. PIOra ve interlobOler septumlarda odem, fibnn bl­rikimi, mononOkleer hOcre ve nolrolil lokosi! in­liI!rasyonu ile bazen de bag doku artt:;;1 sonueu ka­Itnla~ma saplandl. DOn ofguda bakteri kOmeleri ilferen

YENER. GURTURK. GUL/M IIAR . SOLMAZ

$akll 4. Fibnnli bronkopnOmoni. Alveollerde ig ~eklinde koyu bazoflilk IOkosltier (oat-cell) . H.E.x200.

nekroz odaklan gorOldO (fibrinonekrolik bron­kopnomoni). Bu odaklann yevresinde ise mo­nonOkleer hOereler ile notrofil lokosi! infiltrasyonlan ve dl$ta ba{J doku proliferasyonu tespi! edildi ($ekil 5). Bazen de interalveoler septumlarda kallnla$ma ile bron$, bron$iyol ve damarlar yevresinde lenfoid hlperplazi belirlendi.

intersitisiyel Pnomoni: 13 (%17.5) olguda sap­tanan bu pnomonide akei{Jenerin genellikle kra­nlyal, bazen de aksesuar ve kaudal loblannda 10-buler da{Jllimll veya inee-bant $eklinde, genellikle hallf y6kOk, gri-klrmizi renkli alanlar g6rOldO. Bu pn6monik alanlarln kesi! yOzOnde lopiu i{Jne ba$1 buyOklO{JOnde yaygln boz-beyaz renkli ve granOler yaplda odaklar saplandl ($8kill).

Mlkroskobik olarak, inleralvoler seplumlarda genelilkle mononOkleer hOere inlillrasyonu ve ba{J doku artl$l, bazen de adem sonueu kahnla$ma g6-rtildO. Bazl olgularda alveollerde epilelizasyon, ve dukluS alveolarislerin fibromOskOler labakaslnda hlperplazi lespi! edildi. Alveollerin IOmeninde az saylda n61roli1 16kosil, alveoler makrofajlar ve bazen 6dem, 6 olguda da sinsityal dev hOerelsri saplandl ($ekil 6).

Bron$ ve bron$iyol epitellerinde hiperplazi, pe­flbron$lyal. peribron$iyoler ve perivaskOler mo­nonOkleer hOere infiltrasyonlarl ile bazen lenfoid hi­perplazi ($ekil 7) dikkali vekti. Aynea 3 olguda bron$iyolltis obliterans gozlendi ($ekil 8). BOlun 01-gularda kesiller Shorr yonlemi ile boyandl, aneak inkluzyon eisimeiklerine rasllanmadl.

16

$ekiI5. Fibrinli bronkopnomoni. Nekrotlk alan. H.E.x80.

$ekil 6. Inlersilisiyel pn6moni. Alveollerde sinsityal dev hUcreleri. H.E.x400

Kataral-purulenl Bronkopnomoni: Toplam 12 (% 16.2) akci{Jerde saplanan bu pn6monide lez­yonlara bOlUn olgularda kraniyal loblarda rasllandl. Bu lezyonlar lobOler da{jilimll, koyu klrmlzl . kifmlll ­gri renklj hepatize sahalar $eklinde g6rOIdO ($ekil 9) . Pnomonik bOlgelerin kesil yOlOnde bron$larda irinli ve mukoid karaklerde yapl$kan bir eksudal gazlendi.

Hill is 1\'le1.bahas lllda Kesilen Ke~ilerdr Pnomoni Olgularl (h erinde ...

$ekll 7. interSlllsiyel pn6mom. Peribron~iyoler lenloid hl­perpiazi ve Interalveoler septumlarda kahnla~ma

H.E.x80.

$ekll 8. Intersltlslyel pn6monL Bron~lyohhs obliterans HEx80

Mlkroskob,k Incelemelerde, alveol epi-lellennde deJenerasyon, deskuamasyon, 10-menlennde n61rofll lokosil koleksiyonlan ve edem tespi! edildi. Bron~ ve bron~iyol epilellerinde de­Jenerasyon. deskuamasyon. lOmenlerinde ise yogun n6trofill6kosil koleksiyonlan. mukus ve des­kuame hucrelerden olu~an bir eksuda! gorOldO. Aynca 6 olguda inleralveoler seplumlarda ka­Imla~ma, peribron~iyal ve peribron~iyoler lenfoid hlperplazi. 2 olguda da plorilis saplandl.

17

$ekil 9. Kataral-purulent bronkopnOmonL Kramyal lob­larda koyu kmnlZI hepatize alanlar.

8akleriyolojik Bulgular: Bakleriyolojik olarak In­celenen 42 pn6moni olgusunun (vermin6z pnomoni olgulan hari~) 32 (%76.2)'sinden lek veya miks ola­rak Qe~illi bakteriler izole edildi. izole edilen bak­lerilerin saylsl ve oranl, lablo 2'de verildi. Fibrinli bronkopn6moni olgulannm tamammdan, kataral­prulent bronkopnomoni olgulannln 9 (%75)'undan, inlersilisyel pnomoni olgulannm ise 6 (% 46, 1S)'smdan ve~iUi bakteriler izole ve idenlifiye edildi. Izole edilen bakteriler ve pnomoni tiplerine gore da~lIlml tablo 3'de gosterildi.

Tablo 2: Tek veya miks enfeksiyon halinde izole edilen bakteriler ve oranlan.

izole edilen bakteri Olgu saylSI (n) Oram (%)

P .haemolytica 16 38.09

Mycoplasma spp. 12 28.57

Staph .. aureus 7 16.66

K. pneumoniae 5 11.90

Morexella spp. 2 4.76

Bacillus spp. 2 4.76

P.mullocida 2.38

Toplam 45 100

Tartl;;ma ve Sonu~

Olkemizde keyi pn6monilerinin patolojisi hak· kmda ara~tlrmalann az oldugu, etiyolojisi ko­nusunda ise hi~bir ara~tlrmanm bulunmadlQI g6-rOlmO:;;tOr. K8((ilerde pnomoni olgulannln InsidenSlni belirlemeye yonelik ara:;;lIrmalar. genellikle mez-

YE~ER. GORT(JRK , GiJLBAHAR . SOLM AZ

Tablo 3: Tek veya mlks enlekslYOfl hallnde !lole edilen bakteriler ve pnomonl tlplMno yore dagrllmr

izole edllen bakteri Ftbrinli

Bronkopnomonl

P.haemolytica 5

P.multoclda Mycoplasma spp

Staphylococcus.8ureus Klebsiella pneumOflrae

MorexeUa spp.

Mycoplasma spp.+ Staph. aureus

P haemolytica + Mycoplasma spp. 4 P.haemolytica + Mycoplasma spp.+ Staph.aureus 1 Mycoplasma spp .• + K. pneumoniae 2 Staph.aureus + K.pneumoniae +Mycoplasma spp. 1 P .haemolylica + Staph.aureus 2 Bacillus spp.

Izole edilemeyen

Toplam 17

baha yall~malanna dayanmakladtr. Su amayla ya­pllan yall~malarda; Trahman ve Singh (1990). ke­yllerde pnOmoni Insldensrni %5.73 olarak be­hrleml~ler, bu oranl Oheerendra ve ark. (1991) %4.4, RaWa ve ark. (1964) %11.62, Sharma ye ark. (1991) %18.36 olarak lespil etmi~lerdlr. UI­kemlzde Ise. ElazlQ yOreslnde yapllan bir mezbaha ~h~maslnda (Metin '.Ie ark .. 1988). k~ilerdeki pno­monl Instdensinln % 2_37 oldugu rapor edilmi~llr. Sunulan yall~mada k~ilerdekl pnOmoni insidensi %4.91 olarak belirlenmi~ '.Ie bunun Olkemizde daha Once bildinlen % 2.37 (Melin ve ark .• 1988) aranrndan daha yuksek oldugu gOrOlmO~lOr. Ke­yilerde pnOmoni insldensi. hayvantann ya~l. Irkl, ya~dlgl bOlge '.Ie Ikllme baQII olarak deQi~ebitir. Olkemizde yapllan yall~malarda, koyunlardaki pnO­mani insidensi k~ilerdekinden daha yOksek g6-rUnmektedir. Konya yOresinde yapllan bir mez­baha yah~mastnda (Klran ve ark.,1993) incelenen kayun akciQerlerinin % 17.3'Unde pnOmoniye rasl­landl!)1 bildirilmilllir. Ke<;ilerde pnOmonl olgulanna daha az rastlanmasl, Melin '.Ie ark. (1988)'1n1n ifade eUIQi gibi keyilenn Irk Ozelliklen ve daQllk bOl· gelerde ya~amalanyla Ilglh olabilir.

Metrn ve ark. (1988). ke<;i pnOmonileri lyLnde vermin6z pnOmom oranlnln %12 oldugunu kay­detmi~lerdlr . Oheerendra '.Ie ark. (1991), k~i pno­moni otgulannln % 1,63'Onde. AI-Sullan ve ark. (1988) ise, % 15'inde verrnrnOz pnOmoni lespit el­tlklerini biidirmL~lerdtr . Klran '.Ie ark. (1993), ko­yunlardaki pnOmonl olgulan iyiooe venninOz pno­monlnrn %68.5 ile ilk slfada yer aldlglnl ifade

18

Pnomoni tipi Top{am Kataral-purulent Intersrtrsyel brOflkopnOmoni pMmoni SaYI %

2 8 19.04 1 2.38

2 2 4.76

3 3 7.14

2 2 4.76

2 2 4.76

1 2.38 5 11.90

1 2.38 2 4.76 1 2.38

2 4.76

1 1 2 4.76

3 7 10 23.80

12 13 42 100

elmi~lerdir. Sunulan yah~mada Ise, olgulann % 43,2'sinde verminOz pnOmoni saptanmL~lLr. Yur­dumuzdaki venninOz pnOmoni oranlnrn yOksek bu· lunmasl Klran ve ark .• (1993)'nrn behrtlLQi gibi ul­kemiz hayvanclllgtnrn. bOyOk oranda meraya baglmh olmasl '.Ie meralann parazltlerle bulallik 01-mastna baglanabihr.

Yapllan ara~tlrmalarda (Perrau ve Cabaret , 1984; Baklma ve ark. , 1991 ; Klran '.Ie ark., 1993) venninOz promoni olgularmda lezyonlann genellikle kaudal . daha az olarak da kraniyal loblarda bu­lunduQu bildirilmi~tir. Sunulan yall~mada da, ver­minOz promoni olgulannda makroskobik lezyanlann bOl0n olgularda kaudalloblarda, Ozellikle de bu lob· lann poSlerodorsal segmenlinde yerle~tiQi be­lirlendi. Aynea makroskobik olarak normal g6rOIen bazl akeiQerlerde, kaudal loblar palpe edildiginde serl klVamh nOd Oller belirlendi ve mikroskobik in­celemelerde bunlarrn parazil nOdOlieri olduQu sap­tand .. Su nedenle verminOz pnOmoni yonOnden ka· udal loblann daha dikkatli muayene edilmesi gereld'Qi kanrstna vanld ..

Bazl ara~ttrlcllar (Oheerendra '.Ie ark., 1991 ; Baklma '.Ie ark., 1991 ; Klran '.Ie ark .. 1993; Brogden '.Ie ark .. 1998) hbrrnh '.Ie kataral·purulenl bron­kopnomoni lIe interSlItsyel pn6moni olgulannda makroskobik Jezyonlara akclQerlenn Ozelilkle kra­niyal loblannda rastland,Qml , ~rddetli olgularda ak­sesuar '.Ie kaudal loblann da elkilendiQini bll· dirmi~lerdir. <;ah~mada da benzer lokalizasyonlar saptanml~. aneak kaudal loblann c<>k az '.Ie bir olgu dl~tnda da ham elkilendiQi !esplt edilmi~tir. Bu da

Uilih M(,1..baliru.IIK1lo1 Ke.silen K~ilt'rd t' I'nonmni Olgulan OUTillde ...

bOlgemlzdekJ ke((ilerde bu liP pnOmonilenn ge­nelde ~Iddelll seyrelmedlQlnl gOslermekledlr.

Ke((ilerdeki pn6moni olgulanndan en slk Izole edilen baklerinm P.haemolytica olduOu (Ngalla ve ark., 1986; BrogdeQ ve ark .. 1998; Sharma ve ark., 1991), Mycoplasma spp.'nin de Onemli bir primer elken (DaMassa, 1983; Jones, 1983; Goltz va ark., 1986; Rodriguez ve ark., 1996) olarak rol oy­nadlQI kaydedllmi~tlr. Aynca bu iki etkenle olu~an mlks enlekslyonlar sonucu librinli , nekrotik ya da kalaral-purulent bronkopn6monilerin olu~tuQu btl­dlrllml~llr (DaMassa ve ark., 1992, Brogden ve al1<., 1998), Sunulan yall~mada da lek ba~lna veya diQer elkenlerie miks enleksiyon ~eklinde olmak uzere 16 olguda P.haemolytica, 12'sinden Mycop­lasma spp, izole edilmi~, 6 olguda bu Iki elkenin birlikte izole ediidiOi g6rOlmu~lur. Cah~mada, lib­noli bronkopnomonllenn lamamlndan ve kalaral­purulent bronkopn6mondenn Ise %75'mden ~e~itli baktenler saf veya kan~lk kultur olarak izole edildi. Bu pnomon. olgularmdan sal veya diQer bakleriler lie bll11kte olmak Gzere en fazla Izole edllen elkenin P.haemolyhca olduOu, bunu Mcycoplasma spp.'nin IzlediOi behrlendi. Bula~lc, k~1 pl6ropn6monisi 01-gulanndan 6ncelikle M.mycoides subsp. mycoides, Mycoplasma F-38. M.mycoides subsp. capri olmak Ozere farkll mikoplazma turleri izole edilebiidiOi bil­dinlmekledir (Tahir, 1983). Aynca, bu etkenlerden M.mycoides subsp. mycoides'in inlersilisyel pn6-mOOlye neden olduOu da belirtilmektedir (Jubb ve ark., 1993). Sunulan c;:all$mada fibrinli bron­kopn6moOilerin 9'undan dlQer bakleriler Ue kan~lk olarak Mycoplasma spp. lzole edlldi, aneak tOr dO­zeyinde identilikasyon yapllamadlQ. 'YIn bu mik­roorgaOlzmalann k~i1enn bula~lcl pl6ropn6monisi etkenlennden birisi olup olmadlQI konusu ay­dlOlalllamaml$tlr.

Pnomonik past6relloz.sin karaklensllk mik­roskobik 6zelhQinin nekroz ve alveollerde yoQun nOirofll16koSIl akumOlasyonu olduQu, bu n6lrolil16-koslUenn bakleriyel tokslnlenn etklslyle oat-cell (yula! hucre) adl venlen koyu bazohhk, 10 ~eklinde hucrelere dbnu~tOQa bildirilmektedir (Jubb ve ark., 1993). Aynca bu tip hOcrelere Pasteurella spp. gibi dlQer gram (-) bakteri enleksiyonlannda da rast­landlO' belirtilmektedir (Jubb ve ark .. 1993). Bu ~a­h$mada da librinli ve kataral-purulent bron­kopn6moni saplanan olgulann 11 'inde bu tOr hOcfeler tespil edildl. Bakteriyolojik incelemelerde bu 11 olgunun 8'inden P.haemo'lytica Izole edildi, dlger 3 olgudan ise izolasyon yapllamaml$Ur.

Yapllan ara~tlrmalarda, interalveoler sep­lumlarda kahnla~ma, alveoUerde epltehzasyon,

19

bron~, bron~lyol ve damar1ar ~evreslnde lenfOld hi­perplazl Qlbl prollferatll degl$ikhklerin vIrus (Martin, 1983; Trahman ve Singh, 1990). Klamidya (Palnalk ve Nayak. 1984) ve mikoplazma (Mohan ve ark .. 1992; Jubb ve ark., 1993) enleksiyonlannda go­rOldOgO bildirilmi~tir. Bu c;:all$mada da Ilbnnli ve ka­taral-purulent bronkopnomonilerde eksudalll ve nekrotik deQi~iklikler yanlOda bazl olgularda pro­liferati! degi~iklikler de tespit edIJmj~, bu olgularda primer bir inlersitisyel pnomoninin sekonder bak­teriyel enfeksiyonlar sonucu fibrinli ya da kalaral­purulent bronkopn6monlye donu~tOOO du­~OnOlmO~lar.

InterSllisyel pnomoninin etlyolojisinde vlruslann ve M. mycoides subsp. Mycoides. M. Capncolum ve M. Ovipneumoniae Qlbi ce~itll mikoplazmalann 6nemli rot oynadlQI bildinlmekledir (Martin, 1983; Mohan ve ark., 1992; Jubb ve ark., 1993). Sunulan cah~mada, intersitlsiyel pnomoOi olgularlOlO sadece 2'sinden Mycoplasma spp. Izole edIJebilmi~, aneak lOr idenlifikasyonu yapllamaml$llr. Bu olgulann co­Ounda viral bir en!eksiyonun soz konusu ola­bllecegi. Izole edilen P.haemolytica, Bacillus spp. ve Moraxella spp.'nin ba$langlC;: a~amaslndakl se­konder bir enfeksiyon olduQu du~unulmekledir. in­tersilisiyel pn6moniye neden olan Vlruslardan pa­rainlluenza-3 ve respiratory syncytial VIrUS

enfeksiyonlannda bron~iyollerde sinsllyal dev huc­releri ile enleksiyonun ba~langlC;: d6nemlerinde al­veol ve bron$iyol epilellennde Intraslloplazmik ink­IOzyonlann gorOlebileceQI kaydedilml~ur (Martin, 1983; Trahman ve Singh, 1990; Jubb ve al1<., 1993). Cah~mada intersltisiyel pn6moni saplanan olgulardan 6 (%50),slnda alveoJlerde sinsityal ve cok cekirdekli dev hOcreleri gOrOldO, aneak ink­IOzyonlara rastlanmadl. Intersitlsiyel pn6moni 01-gulannda saptanan proliferatil degi~lklerie ilgili diger mikroskobik lezyonlann daha Onceki ara~llncllann

(Martin. 1983; Sims ve ark.. 1983; Robinson ve Ellis, 1984; Trahman ve Singh, 1990; Mohan ve al1<., 1992) bulgulan ile benzer oldugu gorOldO.

SonUC olarak, Billis y6resindeki k~ilerde pno­moni InsidenSI %4,9 1 olarak belirlenml$, en fazla gorOlen pn6moni tipinin verminOz pn6moni olduQu g6rOlmO~lur. PnOmoni olgulanndan en fazla izole edilen bakteriyel elkenlerin ise P. haemolytica ve Mycoplasma spp. olduOu saplanml~hr.

Kaynaklar

AI-Sultan. I. I., AI-Sadi, H. I .. Youkanna, S. O. (1968). Pneumonia In sheep and goals in Iraq. Ind. J. Anlm. ScI.. 58, 1007-1010.

Baklma, M., Arendt, J., lekeux, P. ( 1991). Pneumonle vermlneuse capnne a Mullenus capdlafls: Etude des

YENER. GURT(JRK. GUtBAHAR. SOLMAZ

parametres de la fonctlon pulmonaire. Ann. ~..1ed. Vet., t 35. 595·596.

Baklma, M .. Kaeckenbeeck, A., COlgnoul, F., Lambotte, J. L., Arendt, J., Lomba. F .. Lekeux, P. (1991). Induction experimentale de la pneumonie pasteurellique chez la chevre: modifications pathologiques et lonctionelles. Ann. Med. Vet., 135, 425-430. , Brogden, K. A., Lehmkuh. I H. D., Cutlip. R. C, (1998) . Pasteurella haemolytica complicated respiratory in· lections in sheep and goats. Vet. Res .. 29. 3·4, 233·54 .

Carter. G. R. (1984). "Diagnostic procedures in Ve· terinary Bacteriology and Mycology" 4th. Ed. Charles C. Thomas, Publisher, Springfield.

Dheerandra, N., Charan, K., Chattopadhyay, S. K. (1991). Pathological studies on caprine pneumonia in goals. Ind. Vet. J., 68, 216·220.

DaMassa. A. J .. Brooks, D. L., Adlar, H. E. (1983). Cap· rine mycoplasmosis: Widespread infection in goats with Mycoplasma mycoides subsp mycoides (Iarge·colony type). Am. J. Vet. Res., 44, 322·325.

DaMassa, A. J .. WakeneU, P. S .. Brooks, D. L. (1992). Mycoplasmas of goats and sheep. Review article. J. Vet. Diagn. Invest., 4,101·113.

Gueraud, J. M. (1984). La pathologie respiratoire In­fectleuse de la chewe dans Ie departement du Cher. Les maladies de fa chevre , 9·11 octobre, Niort. France.

Goltz , J. P., Rosendal, 5. , McCraw, B. M., Ruhnke. H. L. (1986). Experlmenlal studies on the pathogenicity of Mycoplasma ovipneumoniae and Mycoplasma arginini for the respiratory tract of goats. Can. J. Vet. Res., 50, 1. 59·67.

Jones, G. E. (1983). Mycoplasma of sheep and goats: A synopsis. Vel. Rae., 113, 619·620.

Jones, G. E., Wood. A. R. (1988) . Microbiological and serological studies on caprine pneumonias in Oman. Res. Vel. Sci. , 44,125·131.

Jubb, K.V.F. , Kennedy, p .e., Palmer, N. (1993). ·Pat· hology of DomestIC Animals ' . 4th Ed. , Vol. 2., Aca­demIC Press, Inc. , San Diego.

Klran. M. M., Berkin, ~., Kaya. 0 .. Din~er. Z. (1993). Konya bOlgesl koyun pnomonilerlnde patolojik ve eli­yolojlk ara~tlrmalar . S. U. Vet. Fak. Derg .. 9, 1, 3·9.

Luna, L. G. (1968). "Manual of HistologIC Staining Met­hods of the Armed Forces InShtute of Pathology". 3th . Ed . McGraw·HiII Bool< Comp., New York.

Martin. W . B. ( 1983). Respiratory disease induced In small ruminants by VIruses and mycoplasma. Rev. Sci., 311·334 .

Me\ln , N .. Ozer, H., yift~i , M. K. (1988). Elazlg ve ~ev· resi k~ilerinde pnomonilerin yaYIII~1 Ozerine patolojik in-

20

celemeler. S. O. Vet . Fak. Oerg., 4, 231·237.

Mohan. K .. Obwolo, M. J., Hill. F. W. (1992) . Mycoplasma ovipneumonl8e Infechon In Zimbabwean goats and sheep. J. Compo Pathol. , 107. 1, 73·9.

Nga\la. T. A .. Kimberling, C. V., Johnson. L. W .. Whi­teman. C. E., Lauermann, L. H. (1986). Pneumonia In

goats following administration of live and heat·kliled Past· seurella haemolyllca. J. Compo PathoL , 96. 557·564.

Oros. J., Fernandez, A., Rodriguez. J. L., Rodriguez . F .. Poveda, J. B. (1997). Baelena associated with enzootic pneumonia In goats. Zentralbl. Vetennarmed., 44 , 2. 99· 104.

Patnaik, R.K. , Nayak, B. C. ( 1984). Studies on pathology of chlamidial pneumonia in goats. Ind. Vet. J., 61 , 821· 824.

Perreau, P., Cabaret, J. (1984). Les alleclJOnS pa· rasitaries et bacleriennes de rappareil respiratoire de Ia chevre. Les maladies de la chevre. 9·11 oc1obre, Nion. France.

Rajya, B. S., Singh , C. M. (1964). The pathology of pne­umonia and associated respiratory disease of sheep and goats. I. Occurrence 01 jaagziekte and meadi In sheep and goats in India. Am. J. Vel. Res. , 25.104, 61·67.

Robinson, W. F .. Ellis, T. M. (1984). The pathologICal fe­atures of an interstitial pneumonia in goats. J. Compo Pat­hoI., 94, 55-63.

Rodriguez, J. l. Oros, J., Rodriguez, F., Poveda, J. B., Ramirez, A .. Fernandez. A. (1996). A pathological and immunohistochemical study of caprine pteuropneumonia induced by subspecies of Mycoplasma mycoides. J. Compo PathoL. 114.373·384.

Rodriguez, J. L., Gutierrez, C., Brooks. O. l., Oamassa , A. J .. Oros. J .. Fernandez. A. (1998). A pathological and immunohistochemical study 01 goat kids undergoing sep· ticaemic disease caused by Mycoplasma capricolum subsp. capricolum, Mycoplasma mycoides subsp. capri and Mycoplasma mycoides subsp. mycoideS (large co· lony type). Zentralbl. Veterinarmed" 45. 3.141·149

Sharma, A. K .• Boro. B. R. and Borah. P. (1991) . In· cidence of caprine pneumonie and associated bacterial species. Ind. J. Anim. Sci., 61, 54·55.

Sims, l. D., hale, C. J .. McCormick. M. (1983). Prog· ressive interstitial pneumonia in goats. Aust. Vet. J ., 60, 368·371 .

Tahir. M. S. (1983). Mykoplasmen von Ziegen mit ans· teckender pleuropneumonie (Conlaglous Capnne Pie· uropneumonia), Inaugural· Dissertation , Justus·lIeblg· Universltal zu Giessen, Germany.

Trahman, T., Singh, (1990). Incidence and pathology of viral pneumOnia in goats. Ind. J. Anim. Sci.. 60. 1159· 1162.