Biuletyn IZ nr 247

7/25/2019 Biuletyn IZ nr 247

1/5

1z 5

BIULETYN INSTYTUTU ZACHODNIEGO

Nie za wszelk cen?Francuskie opinie na tematmoliwoci Brexitu

Jacek Kubera

O ewentualnym wyjciu Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej

francuscy politycy wypowiadaj si podobnie jak w innych stoli-

cach Europy: Brexit przynisby katastrofalne skutki wszystkim

pastwom Starego Kontynentu i osabiby si oddziaywania

zarwno Zjednoczonego Krlestwa, jak i Unii Europejskiej

w wiecie. Rwnolegle pojawiaj si take inne gosy. Umniej-

szaj one negatywny wpyw Brexitui dostrzegajw nim szans

na zdynamizowanie procesu integracji europejskiej, a nawet na

zwikszenie znaczenia Francji w Europie.

W sondaach wikszo Francuzw deklaruje, e chciaobypozostania Wielkiej Brytanii w UE. Takiego zdania jest 58% og-u ankietowanych i a 74% osb w wieku od 18 do 24 lat (BVA,21-22.04.2016 r.). Za wyjciem Wielkiej Brytanii z UE jest 40%Francuzw i a 77% sympatykw Frontu Narodowego, a na pytanie,czy Brexit miaby negatywne skutki dla Zjednoczonego Krlestwa,tak odpowiedziao 75% osb o pogldach lewicowych, 62%zwolennikw prawicy i 27% popierajcych Front Narodowy(BVA). W sondau z przeomu maja i czerwca (Elabe, 31.05--1.06.2016 r.) przeciwnych Brexitowi byo 62%, a popierao go 37%badanych. Gdyby podobne referendum odbyo si we Francji,za Franxitem gosowaoby 41% osb (Ipsos-MORI, 25.03-08.04.2016 r.).

Jeli Brytyjczycy zdecyduj si wyj, bd aowa tegodla Europy, dla Wielkiej Brytanii, dla Francji, ale przyjm to dowiadomoci mwi prezydent Franois Hollande w czasie nego-cjacji midzy premierem Davidem Cameronem a przedstawiciela-mi instytucji i pastw czonkowskich Unii Europejskiej. Francjaw negocjacjach zajmowaa twarde stanowisko, zabiegajc,abynie wywoa wraenia o odrbnym traktowaniuWielkiej Brytanii.

Redakcja:

Radosaw GrodzkiJacek Kubera(redaktor naczelny)

Piotr KubiakKrzysztof Malinowski

Korekta:

Hanna Ranek

Nr 247/2016

20.06.16

ISSN 2450-5080

Biuletyny dostpnetake dziki:NEWSLETTER IZFACEBOOKSCRIBDLINKEDIN

TWITTER


2/5

2z 5

Stao si jednak inaczej, zwaywszy na fakt, e w opinii Camerona przyjte zapisyzapewniy specjalny status jego pastwa w UE. Porozumienie to dotyczy m.in.ograniczenia dostpu migrantw z pozostaych pastw UE do brytyjskich wiadczesocjalnych i zwolnienia Wielkiej Brytanii pod okrelonymi, nieatwymi do spenienia

warunkami z koniecznociimplementacji zapisw nowych unijnych przepisw. W przy-padku nowych traktatw Wielka Brytania nie bdzie zatem zobligowana do tworzeniaz innymi pastwami czonkowskimi coraz cilejszej i bardziej pogbionej wsplnoty.Po trzecie, Unia Europejska zobowizaa si do podjcia konkretnych dziaa na rzeczzwikszenia konkurencyjnoci wsplnego obszaru gospodarczego.

Czwarte ustpstwo ze strony Unii Europejskiej i w duej mierze take Francjidotyczyo londyskiego City. Wielka Brytania domagaa si moliwoci ochrony wasnychinteresw przed niekorzystnymi dla jej rynku finansowego decyzjami Eurogrupy.Prezydent Francji odpowiada na to, e nie bdzie mg zaakceptowa specjalnegostatusu londyskiego City. Oznaczaoby to, e banki francuskie czy inne europe jskie

banki narodowe nie miayby tych samych ogranicze i udogodnie, co brytyjskieinsty-tucje finansowe tylko dlatego, e nie znajduj si w Londynie podkrela Hollande.Satysfakcjonujcy obie strony kompromis udao si osign dopiero podczas wizytyCamerona w Paacu Elizejskim. Pary zgodzi si, aby City traktowane byo tak samojak pozostae rynki finansowe Europy (dla Londynu bez dyskryminacji), cho WielkaBrytania nie naley do strefy euro i nie bdzie zobligowana do przyjcia wsplnejwaluty. Holland nie zaakceptowa jednak prawa weta dla Londynu wobec decyzjipodejmowanych w strefie euro. Francuski prezydent wskazywa, e rzd Zjednoczo-nego Krlestwa nie musi bra udziau w tworzeniu unii walutowej i moe prowadziwasn polityk monetarn i ekonomiczn, ale podobnie jak inne decyzje, rwnie

ta bdzie miaa swoje konsekwencje praktyczny brak wpywu na stref euro. Niewyobraam sobie, aby Zjednoczone Krlestwo mogo przeszkadza, utrudnia czyhamowa rozwj strefy euro podsumowa Hollande negocjacje z Wielk Brytani.

Ograniczenie dostpu obywateli Unii Europejskiej mieszkajcych na Wyspachdo brytyjskich wiadcze socjalnych krytykowane jest czsto we Francji jako sprzeczne z jedn z podstawowych wartoci UE, czyli wolnym przepywem osb. Krytycy przeko-nuj,e pastwo, ktre walczyo o zapisy chronice przed dyskryminacj londyskieCity, samo chce dyskryminowa swych mieszkacw pochodzcych gwnie ze rodko-wej i wschodniej Europy. Zauwaa si te, e w wyniku przyjtych rozwiza po razpierwszy oficjalnie zrezygnowano z idei od pocztku przywiecajcej powstaniu UniiEuropejskiej, czyli z denia do stopniowego zacieniania wsppracy midzy pastwamiczonkowskimi. Poza tym, w lad za Zjednoczonym Krlestwem mog pj kolejnepastwa czonkowskie, dajc gwarancji wyczenia spod unijnej jurysdykcji pewnychobszarw ich funkcjonowania. Moe by to wic pocztek Europy la carte, co dlaFrancuzw przywizanych do idei pogbiania integracji europejskiej jawi si jakoistotne zagroenie.

Cho nikt tego nie przyznaje oficjalnie, francuskie gazety cytuj gosy politykwi urzdnikw we Francji i w Brukseli niezadowolonych z dodatkowego kopotu, jaki przy-sporzyoreferendum w Wielkiej Brytanii. Nastpuje ono w jednym z najtrudniejszych

momentw dla Unii Europejskiej, silnie podzielonej w kwestii zarzdzania napywemuchodcw i imigrantw do Europy, a wane sprawy wymagajce wsplnych decyzji


3/5

3z 5

odkadane s na okres po referendum. Eurodeputowani i przedstawiciele unijnychinstytucji uskarali si wic w trakcie negocjacji, e trac czas na uczestnictwo w roz-pisanym przez premiera Camerona show.

Tradycyjnie te wypomina si Brytyjczykom dystans wobec unii walutowej,strefy Schengen, Karty Praw Podstawowych, unii bankowej, wsplnej polityki obron-nej, polityki imigracyjnej i azylowej, a nawet brak wystarczajcej wsppracy midzysubami policyjnymi czy w dziedzinie sdownictwa karnego. Dla Francuzw solw oku jest wywalczony przez Margaret Thatcher w 1984 r. rabat zmniejszajcy ichskadk do wsplnego budetu z powodu niepenego wykorzystywania przez WielkBrytani funduszy z unijnej polityki rolnej. Przypomina si, e dla licznych w Londyniezwolennikw zacieniania wizi ze Wsplnot Narodw i ze Stanami Zjednoczonymiwizje Roberta Schumana i Jeana Monneta stanowi zagroenie dla ich brytyjskiejtosamoci. Wielu Francuzw uwaa, e Brytyjczykom generalnie obca jest ideazjednoczonej Europy. Jacques Delors, byy przewodniczcy Komisji Europejskiej

przekonywa w 2012 r., e mieszkajcych po drugiej stronie Kanau La Manche w UniiEuropejskiej interesuje przede wszystkim aspekt ekonomiczny. Dla przeciwwagi po-

wiedzmy, e brak identyfikacji Brytyjczykw z Uni Europejsk dla czci komentatorwfrancuskich wiadczy przede wszystkim o mankamentach tej organizacji. Francuziprzyznaj, e rwnie w ich kraju nie brak eurosceptykw, a Francja jako pierwszaodrzucia w referendum z 2005 r. konstytucj europejsk. Nie kto i inny take jakFrancja generaa de Gaullea dwukrotnie blokowaa wejcie Wielkiej Brytanii do Unii(w 1963 r. i 1967 r.), ktre nastpio dopiero w 1973 r.

We Francji czciej ni w Polsce czy w Niemczech przeczyta mona neutra lnelub nawet pozytywne opinie na temat rezygnacji Wielkiej Brytanii z czonkostwa w UniiEuropejskiej. Istnieje pogld, e jeli Brytyjczycy rzeczywicie chc opuci Uni, totrudno. Taki pogld gosz zarwno zdeklarowani przeciwnicy UE (Front Narodowy,ktry dy do Franxitu), jak i zwolennicy pogbienia integracji. Zdaniem tych drugichnaley dy do uniknicia groby Brexitu, jednak nie za wszelk cen, a na pewnonie za cen modyfikacji prawa wsplnotowego i zakwestionowania podstawowychwartoci europejskich. Na lewicy uwaa si, e Francja nie powinna przyglda sibezczynnie wzrostowi antyunijnej (antyeuropejskiej) retoryki. Kiedy okazuje si,e metoda maych krokw przynosi odwrotne do zamierzonych skutki i doprowadzado kwestionowania postpu dalszej integracji, potrzeba zdecydowanych dziaa. Odpo-wiedzina referendum brytyjskie powinno by wzmocnienie strefy Schengen i prowa-dzenie prawdziwej polityki kontroli zewntrznych granic. Przyjmujc t perspektyw,najgorsz rzecz, jak mogaby zrobi Francja, byoby powicenie projektu europej-skiego dla ratowania Wielkiej Brytanii i jej onierza Davida Camerona (jak wyraz iasi o nim francuska eurodeputowana, socjalistka Pervenche Bers).

Obecny czas jest zatem szans na zaproponowanie przez Francj wasnychpomysw odnoszcych si do projektu unijnego. Pogld ten podzielaj politycy rnychopcji. aden z nich, z wyjtkiem eurosceptycznego Frontu Narodowego, nie chceBrexituprzynisby on osabienie caej UE i zagroziby jej fragmentacj. Tak napraw-d jednak, referendum w Wielkiej Brytanii i ryzyko jej wyjcia z Unii Europe jskiej

jest jedynie przejawem duo powaniejszego niebezpieczestwa braku wiary w sensdalszej integracji, ktry dotyczy w coraz wikszym stopniu wszystkich pastw czon-


4/5

4z 5

kowskich. Z tego wzgldu Hollande zadeklarowa, e niezalenie czy Wielka Brytaniapozostanie w Unii, czy te nie podejmie on inicjatywy na rzecz wzmocnienia i zdynami-zowania strefy euro. Podobnie wypowiada si jego gwny adwersarz Nicolas Sarkozy.Unia Europejska wymaga przeksztace, dlatego chciaby on, aby Francja w 2017 r.,

po kolejnych wyborach prezydenckich, zainicjowaa prace nad nowym traktatemwzmacniajcym zarzdzanie strefami euro i Schengen. Cho nie wyobraa sobie Uniibez Wielkiej Brytanii, jasno przedstawia priorytety: Z Brexitem lub bez, trzeba bdziegruntownie przebudowa projekt europejski.

W sprawie konsekwencji ekonomicznych Brexituprzewaaj opinie, e byobyto wydarzenie niekorzystne dla Francji i pozostaych pastw Unii. Cytowany jest raportOrganizacji Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju, gdzie stwierdza si, e opuszczenieUnii Europejskiej przez Wielk Brytani, drug gospodark w Europie i pit w wiecie,miaoby powaane konsekwencje ekonomiczne w rednim i dugim okresie dla wszyst-kich czonkw OECD, w szczeglnoci za dla pastw europejskich. Wsplny rynek

znalazby si w stanie totalnej destabilizacji, a jego ponowne zrwnowaenie odbiobysi niekorzystnie na Francji, zwikszajc przewag ekonomiczn Niemiec. Z kolei ra-port przygotowany przez Foreign Policy Centrepodkrela fakt, e obecnie 52% bezpo-rednich inwestycji brytyjskich skierowanych jest do pastw Unii Europejskiej, w tymprawie 9% do Francji. Wyjcie Wielkiej Brytanii z UE oznaczaoby zahamowanie tychinwestycji. Szacuje si te, e w nowej sytuacji Francja musiaaby wpaca o 1,9 mld eurowicej do unijnego budetu (Niemcy o 2,5 mld, Wochy o 1,4 mld), a spadek francu-skiego PKB wynisby od 0,06 do 0,27%.

We Francji syszalne s rwnie opinie, e Brexitnie miaby powanych ekono-micznych skutkw dla reszty Europy, gdy wymiana handlowa midzy Wielk Brytania UE byaby kontynuowana. Opuszczenie Unii przez Wielk Brytani mogoby by przedewszystkim uciliwe dla Francuzw pracujcych w Londynie (a take dla Brytyjczykwchccych pracowa w Europie), ktrzy musieliby stara si o wiz pracownicz.Wewszystkich niemal analizach podkrela si, e najbardziej na Brexiciestracioby samoZjednoczone Krlestwo. Przez kolejne lata nastpowaby spadek wartoci funta brytyj-skiego i spadek PKB (od 0,8% do nawet 3%), i to nawet w przypadku podpisania umowy

o wolnym handlu midzy Londynem a Bruksel; zmniejszyyby si rwnieprzychodymieszkacw Wielkiej Brytanii. Liczne banki i towarzystwa finansowe przeniosybysido pastw gwarantujcych dostp do wsplnego rynku europejskiego. Pary (najbliszaLondynowi metropolia z pracownikami sektora finansowego o dobrej renomie) i Frank-

furt n. M. (siedziba Europejskiego Banku Centralnego) miayby wwczas najwikszeszanse na zajcie po Londynie miejsca finansowej stolicy Europy. Gony by wywiadfrancuskiego ministra gospodarki Emmanuela Macrona (Financial Times 3.03.2016 r.),w ktrym ostrzeg, e w dniu, kiedy zakoczy si czonkostwo Zjednoczonego Krlestwaw UE, Francja bdzie zachcaa sektor finansowy do przeprowadzenia si do Parya.Przywoywane s zapowiedzi holdingu HSBC, ktry w przypadku Brexitu stworzyw Paryu 1000 miejsc pracy. Cytowany jest te Evening Standard, gdzie mwi sio koniecznoci likwidacji w City nawet 100000 miejsc zatrudnienia. Cz komenta-torw zauwaa, e ch zatrzymania kapitau przez Londyn oznaczaoby koniecznoprzyjcia dotychczas omijanych przez brytyjski rynek regulacji, co zmniejszyoby

jego atrakcyjno na rzecz pozostaych rynkw europejskich.


5/5

5z 5

Rezygnacja z czonkostwa w UE nie opacaaby si Brytyjczykom take z innegopowodu. Prezydent Hollande w czasie szczytu francusko-brytyjskiego w Amiens (3.03.

2016 r.) zapowiedzia, e wraz z BrexitemFrancja nie bdzie ju blokowaa stacjonu-jcym w Calais tysicom uchodcw i imigrantw dostpu do prowadzcego do Wielkiej

Brytanii tunelu pod Kanaem La Manche. Brexitoznaczaby bowiem wypowiedzeniebilateralnej umowy z Touquet z 2003 r. zezwalajcej na przeprowadzanie wsplnychkontroli po obu stronach granicy. Gdyby osoby, ktre obecnie wszelkimi sposobamiprbuj dosta si do tunelu, znalazy si po drugiej stronie La Manche, Brytyjczycyzmuszeni byliby do ich przyjcia.

Odpyw Brytyjczykw z Brukseli mgby zwikszy znaczenie Francji i jzykafrancuskiego w instytucjach unijnych, a take wpyw Parya na ksztatowanie politykieuropejskiej. Z drugiej strony wzrosoby take znaczenie Niemiec, ktre nawet jelidzi wystpuj w tandemie z Francj, to ju teraz odgrywaj w Europie dominujcrol. Politycznym i do prawdopodobnym skutkiem Brexitu byoby opuszczenie

Zjednoczonego Krlestwa przez Szkotw, ktrzy mieliby okazj do powtrzenia refe-rendum niepodlegociowego i z pewnoci chcieliby pozosta w Unii Europejskiej.

W Brexiciecz politykw francuskich widzi szans na przypieszenie integra-cji Europy. Francuzi podkrelaj, e europarlamentarzyci z Wielkiej Brytanii w duejmierze osabiali francusko-niemieckie inicjatywy. Przewaaj jednak gosy, e wzmoc-nienie Unii Europejskiej bez Wielkiej Brytanii jest wielk iluzj. Brytyjczycy nieuniemoliwiaj rozwoju integracji europejskiej, a ich wyjcie z UE nie musi oznaczawzmocnienia osi Pary-Berlin. Ponadto Francuzi zauwaaj, e w Wielkiej Brytaniirozumie si przywizanie do jednostkowych wolnoci czy konieczno aktywnej walkiz terroryzmem. Doceniaj take si wojskow Brytyjczykw, ich zdolno do prze-prowadzania zewntrznych interwencji, a take zwizki ze Stanami Zjednoczonymii ich potencja dyplomatyczny.

Brexitnie jest wic z pewnoci tym, czego Francuzi chcieliby dla siebie i dlaEuropy. Jako wsptwrcy projektu europejskiego, widz w Unii Europejskiej sposbna realizacj swych priorytetowych celw. Zdaj sobie spraw, e znaczenie UE zaleebdzie nie tylko od wysikw Francji czy Niemiec, ale take od zdolnoci uczestnic-twa w tych dziaaniach takich pastw, jak Wielka Brytania. W gosach krytykujcychZjednoczone Krlestwo odnale mona zniecierpliwienie i rozczarowanie, e takczsto wykazuje ono asertywno w stosunku do propozycji zacieniania wsppracy

w Europie. Relacje midzy obydwoma pastwami charakteryzuje zarwno przyja,zaufanie, jak i rywalizacja i wzajemny podziw. Dyskusje we Francji na temat Brexitu

w duym stopniu relacj t odzwierciedlaj.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Jacek Kubera dr, socjolog i romanista, autor prac z zakresu socjologii migracji, narodui stosunkw etnicznych oraz socjologii miasta, adiunkt w Instytucie Zachodnim.

Instytut Zachodniim. Zygmunta Wojciechowskiegoul. Mostowa 27A, 61-854 Pozna

tel. +48 61 852 76 91, fax. +48 61 852 49 05email: [email protected]

Documents

Biuletyn IZ nr 247