Biuletyn IZ nr 249

7/25/2019 Biuletyn IZ nr 249

1/5

1z 5

BIULETYN INSTYTUTU ZACHODNIEGOSeriaSpecjalnaSzczytNATOwWarszawie

Amerykaska agendana szczyt NATO w Warszawie

Jadwiga Kiwerska

Szczyt NATO w Warszawie 8-9 lipca 2016 r. bdzie kolejnym pospotkaniu w Newport w 2014 r. etapem intensywnego wzmac-

niania zdolnoci obronnych Sojuszu oraz skutecznego odstrasza-

nia. Oczekiwania s due, zwaszcza w pastwach wschodniejflanki NATO. Nie ma te przesady w stwierdzeniu, e to od Sta-nw Zjednoczonych, najsilniejszego pastwa czonkowskiego,w ogromnej mierze zalee bdzie, czym zakoczy si spotkaniew Warszawie i jakie cele uda si osign. Tym bardziej liczy siagenda, z jak delegacja amerykaska, z prezydentem BarackiemObam i sekretarzem stanu Johnem Kerrym na czele, przybdziedo Warszawy.

Administracja Obamy po okresie pewnego nadwtlenia

relacji transatlantyckich i osabienia wiary w Sojusz potwier-dzia znaczenie NATO jako swojego najwaniejszego zobowizaniaw zakresie bezpieczestwa. Stao si tak pod wpywem neoim-perialnej polityki Rosji, zademonstrowanej m.in. przejciemKrymu i agresj na Ukrain. Czynnik zagroenia ze strony Rosjijest niewtpliwie bardzo mocno brany pod uwag wamerykaskichkalkulacjach strategicznych i bdzie jednym z najwaniejszychwyznacznikw stanowiska Waszyngtonu na szczycie w Warszawie.

To wanie troska o bezpieczestwo Europy i intereswamerykaskich, zagroonych polityk Kremla, przesdzia o zapl

a-nowaniu w budecie obronnym USA na 2017 r. sumy 3,4 mld USD,przeznaczonej na wzmocnienie potencjau militarnego w Europie.Oznacza to w porwnaniu z tegorocznymi nakadami wynosz-cymi 789 mln USD czterokrotne ich zwikszenie. W wymiarzepraktycznym zabezpieczy to nieprzerwan obecno si wielkocibrygady wiczcych rotacyjnie na wschodniej flance. Jest to teelement szerszego programu European Reassurance Initiative(ERI), ogoszonego przez Obam dwa lata temu, po rosyjskiej

Redakcja:

Radosaw GrodzkiJacek Kubera(redaktor naczelny)

Piotr KubiakKrzysztof Malinowski

Korekta:

Hanna Ranek

Nr 249/2016

28.06.16

ISSN 2450-5080

Biuletyny dostpnetake dziki:NEWSLETTER IZFACEBOOKSCRIBDLINKEDIN

TWITTER


2/5

2z 5

inwazji na Krym. W ramach tego programu Amerykanie ju wzmocnili sw obecnow Europie, mocno osabion wczeniejsz redukcj liczby amerykaskich onierzyi baz. Rozbudowuj i udoskonalaj na obszarze europejskim wasn infrastrukturwojskow, przerzucajc m.in. do Europy rodkowej i Wschodniej ciki sprzt woj-

skowy. Zwikszono wsplne wiczenia w ramach NATO, czego najlepszym przykadembyaAnakonda-16, przeprowadzona dwa tygodnie temu na terytorium Polski, w kt-rej uczestniczyo 12 tys. onierzy amerykaskich.

Polityka Wadimira Putina staa si dodatkowym uzasadnieniem dla budowysystemu obrony antyrakietowej Aegisw Rumunii i Polsce, jakkolwiek amerykascyi natowscy przedstawiciele konsekwentnie zapewniaj, e nie jest to instalacja wy-mierzona w Rosj, a jedynie stanowi dla NATO element wzmacniania jego zdolnociobronnych. Wszystko to poza innymi wzgldami ma te suy sile NATO jako cytujc gen. Philipa M. Breedlovea, Naczelnego Dowdc Wojsk Sojuszniczychw Europie the worlds most capable and effective political-military Alliance.

Szczyt w Warszawie i podjte na nim decyzje powinny wic stanowi potwier-dzenie znaczenia i skutecznoci Sojuszu jako gwarancji bezpieczestwa transatlan-tyckiego, a nawet wiatowego. Bdzie to dla administracji Obamy tym wikszym wyz-waniem, jeli wemiemy pod uwag wyjtkowy moment polityczny w Stanach Zjed-noczonych. W toczcej si walce wyborczej o Biay Dom temat zewntrznej strategiiamerykaskiej zaczyna odgrywa coraz wiksz rol. Wypowiedzi Donalda Trumpa,kontrowersyjne w wielu punktach, szczeglnie gronie brzmi dla przyszoci ukadutransatlantyckiego. Choby jego stwierdzenie, e NATO jest organizacj przestarza(obsolete).

Dlatego szczyt w Warszawie bdzie dla obecnej administracji dobr a moei ostatni okazj, aby udowodni, jak bardzo kandydat Partii Republikaskiej jestw bdzie. Jego ustalenia powinny potwierdzi, e NATO pozostaje skutecznym i nie-zbdnym elementem systemu bezpieczestwa transatlantyckiego, zdolnym reagowana nowe wyzwania i zagroenia. Jest sojuszem, w ktry warto inwestowa. Decyzjepodjte w Warszawie mog wic pozytywnie przesdzi o przyszoci Sojuszu, ktregospjnoci, determinacji i amerykaskiego zaangaowania nie zdoaj ju osabi dzia-ania nowego prezydenta, nawet gdyby nim zosta Trump.

Agenda szczytu w Warszawie jest ju wprawdzie znana, nie tylko w oglnychzarysach, ale i wielu szczegach. Przygotowywano si do niego od dawna, a admini-

stracja Obamy ju znacznie wczeniej zgaszaa swoje deklaracje i plany. Mona siwic spodziewa przemylanych i przedyskutowanych ju ustale. Pod tym wzgldembdzie si on nieco rni od spotkania w Newport, ktry przebiega w cieniu gwa-townego kryzysu na Ukrainie. Efektem szczytu walijskiego byy wic m.in. decyzjeo utworzeniu tzw. szpicy NATO, czyli si natychmiastowego reagowania (VJTF), wydzie-lonych z podwojonych do 40 tys. onierzy si szybkiego reagowania (NRF), orazwzmocnieniu zdolnoci obronnych wschodniej flanki NATO (intensyfikacja manewrwwojskowych, zwikszona rotacyjna obecno amerykaskich/natowskich onierzy,lokalizacja struktur dowodzenia w regionie oraz przerzucenie cikiego sprztu woj-skowego).


3/5

3z 5

Na szczycie NATO w Warszawie naturaln kolej rzeczy zostanie poddanyocenie zakres implementacji postanowie z Newport, zwaszcza tych dotyczcychzdolnoci bojowej VJTF. Bdzie to wany sygna dla Amerykanw, w jakim stopniumog oni liczy na swoich sojusznikw i czy s oni w peni wiarygodni. Ale przede

wszystkim spotkanie warszawskie bdzie miao kluczowe znaczenie dla bezpiecze-stwa europejskiego, przesdzajce o jego komponentach na kolejne dziesiciolecia.Wprawdzie decyzje z Newport, podejmowane gwnie z inicjatywy USA i wymagajceod strony amerykaskiej wikszego zaangaowania, okazay si bardzo skuteczne napowrt czyniy z NATO najwaniejszy filar wsppracy transatlantyckiej, odstraszajcy potencjalnych wrogw, przynajmniej w krtkiej perspektywie. Natomiast w Warszawiebdzie chodzio o to, aby take dalsza perspektywa zostaa zabezpieczona. Dlategopotrzebne jest w opinii amerykaskiej administracji uczynienie z NATO moreinnovative, adaptive and flexible Alliance, ktry bdzie zdolny zmierzy si z penymspektrum zagroe: od nuklearnego po hybrydowe.

Amerykanie przyjad wic do Warszawy z zaoeniem, e przede wszystkimtrzeba w tradycyjnej strategii Deterrence/defence and Dialogue/dtente wzmocnit pierwsz, zasadnicz funkcj Sojuszu. Skupienie si na odstraszaniu i obronieto efekt utrzymujcego si i mocno eksponowanego przez amerykaskich analitykwzagroenia ze strony Rosji. W tej sprawie amerykascy politycy i eksperci wydaj sizgodni. Wprawdzie unika si nazwania Rosji wrogiem, ale nie jest ju ona stron,z ktr chce si budowa partnerstwo, o co Amerykanie z rn intensywnoci zabie-gali przez ostatnie wierwiecze. While we dont consider Russia an enemy, its alsotrue that we no longer consider Russia a partner mwi w maju 2016 r. DouglasLute, amerykaski ambasador przy NATO. Problemem dla Amerykanwpozostaje te

wiarygodno Rosji jako rozmwcy. W kalkulacjach Waszyngtonu bierze si pod uwagfakt, e Rosja moe wykorzysta kady dialog raczej jako prb rozbicia wsplnotyni budowy bezpieczestwa i stabilizacji.

I chocia Amerykanie uznaj konieczno utrzymania kanaw komunikacyjnychz Moskw, takich jak spotkanie w ramach Rady NATO-Rosja w maju 2016 r., to jednakDialogue pozostaje w amerykaskiej strategii na dalszym planie. Za elementemskadowym Deterrence/defence bdzie kontynuowany proces wzmacniania wschod-niej flanki NATO. Zasadnicze decyzje podjte zostan w Warszawie. AdministracjaObamy nie daa si wprawdzie przekona do utworzenia staych baz we wschodnioeu-ropejskich pastwach czonkowskich Sojuszu, co podyktowane byo nie tyle wolrespek-towania zapisw Aktu Stanowicego NATO-Rosja z 1997 r. czy sprzeciwem niektrychinnych pastw czonkowskich, w tym Niemiec, co interesem amerykaskim.

Z perspektywy Waszyngtonu skuteczn i wystarczajc opcj, a przy tym mniej kosztown, bdzie nieprzerwana obecno w szeciu pastwach Europy rodkowo--Wschodniej amerykaskich grup bojowych skadajcych si na brygad pancern ko-czce wiczenia jedne grupy zostan zastpione nastpnymi, czyli bdzie to obecnorotacyjna, ale permanentna duej grupy ponad 4 tys. onierzy. Na zapleczu tejbrygady znajdzie si nowoczesny sprzt, w tym czogi i wozy pancerne. Koszty tegoprzedsiwzicia bd finansowane z obiecanych przez administracj Obamy 3,4 mld

USD, ktre w przyszym roku maj wpyn do ERI.


4/5

4z 5

Przesdzone jest rwnie zlokalizowanie w pastwach batyckich i Polsce czte-rech batalionw wielonarodowych, w tym przynajmniej jednego pod dowdztwemamerykaskim. Oznacza to rwnie wicej sprztu, logistyki i wojskowego dowiad-czenia na wschodniej flance NATO. Najwaniejsze decyzje odnoszce si do koncepcji

czterech batalionw, ich rozmieszczenia, skadu narodowego, wielkoci i dowdztwazostan ogoszone w Warszawie (gotowe s ju plany sztabowcw). Rola prezydentaObamy w podjciu wicych decyzji jest trudna do przecenienia, ale te musi temutowarzyszy zaangaowanie pozostaych pastw czonkowskich. Wtedy bdzie monapotwierdzi istnienie wsplnej odpowiedzialnoci za bezpieczestwo wszystkich sojusz-nikw,co stanowi fundament NATO.

Solidarno sojusznicza wymaga adekwatnej uwagi na poudniowej i poudnio-wo-wschodniej flance NATO. Zwaszcza e zagroenia tego obszaru zwizane sz dziaaniem tzw. Pastwa Islamskiego oraz kryzysem migracyjnym/uchodczym,dotykajcym niemal caej Europy. Przed Amerykanami stanie te zadanie zapewnie-

nia pastw czonkowskich z poudnia (Turcja, Grecja, Wochy, Hiszpania), e NATOw moliwym dla siebie zakresie pozostanie zaangaowane w przezwycienie kryzysuuchodczego. A take, e szpica NATO bdzie wykorzystana w razie koniecznoci rwnie na poudniowej flance, a nie tylko obejmowa sw uwag wschodni czSojuszu. Z kolei Stany Zjednoczone bd oczekiwa konsekwentnego i skutecznegozaangaowania sojusznikw w walk z Pastwem Islamskim, a take wikszegowysiku NATO w procesie stabilizowania poudniowego ssiedztwa Sojuszu (chobymisje szkoleniowe).

A z tym bywa rnie. Problemem pozostaje podzia obcie finansowych w ramach Sojuszu. Amerykaskie nakady na obron (blisko 600 mld USD) stanowia 70 proc. wartoci budetw obronnych wszystkich pastw czonkowskich NATO(ok. 900 mld USD). To ten fakt najczciej wykorzystuje kandydat do prezydenturyTrump, krytykujc NATO i zarzucajc sojusznikom europejskim, e nie chc odpowied-nio oy na swoj obron. Kwestia burden sharingpowrci wic na szczycie w Warsza-wie, podobnie jak to byo w Newport i jak dziao si ju wielokrotnie w przeszoci.O wywizanie si pastw czonkowskich NATO z obowizku przeznaczenia przynajm-niej 2 proc. PKB na obronno apeluj przedstawiciele amerykaskiej administracjiod dawna. O tym te rozmawia w stolicach pastw sojuszniczych Jens Stoltenberg,sekretarz generalny NATO, podczas swych wizyt w maju i czerwcu 2016 r. Wprawdzie

na szczycie w Walii pastwa czonkowskiepodjy zobowizanie stopniowego zwik-szenia nakadw na obronno do wymaganych 2 proc. PKB, jednak zaledwie pispord nich dzisiaj osiga ten puap (Wielka Brytania, Polska, Grecja i Estonia, zaUSA przeznaczaj a 3 proc. PKB). Natomiast najsilniejsza gospodarka Unii Europej-skiej Niemcy przeznaczaj zaledwie 1,2 proc. PKB, a nakady na obronno spadajnadal we Woszech, w Bugarii i Chorwacji.

Gdy w spoeczestwie amerykaskim narasta niech do nadmiernego angaowa-nia potencjau wojskowego Stanw Zjednoczonych poza granicami kraju, co w walcewyborczej dyskontuje Trump, to zwikszenie udziau europejskich sojusznikw w kosztach rozbudowy zdolnoci obronnych NATO staje si koniecznoci. Byoby to nie

tylko manifestacj ich odpowiedzialnoci za wsplne bezpieczestwo, ale i wytrce-niem argumentu z wyborczej retoryki Trumpa. Niewtpliwie prezydent Obama bdzie


5/5

5z 5

w Warszawie oczekiwa od przywdcw europejskich jasnych i wiarygodnych deklaracjio ich wikszym zaangaowaniu finansowym i militarnym dla wsplnego bezpieczestwa.

Taki te sens bdzie miao spotkanie prezydenta Obamy z przywdcami Unii Eu-ropejskiej Donaldem Tuskiem i Jean-Claude Junckerem. Moment bdzie wyjtkowyprzesdzony Brexitoznacza, e Stany Zjednoczone trac w Unii Europejskiej trady-cyjnego reprezentanta swoich interesw. Jakkolwiek trudno przewidzie wszystkiekonsekwencje Brexitu, to jednak ten wany brytyjski kana cznoci midzy USAa UE zostanie zerwany. Tym bardziej cenna i potrzebna jest z amerykaskiej perspek-tywy wsppraca NATO i Stanw Zjednoczonych z UE w zakresie bezpieczestwa.Zwaszcza e w dyspozycji obu tych struktur pozostaj inne narzdzia i rodki, ktrepoczone mog podoa obecnym wyzwaniom i zagroeniom, w tym kryzysowiuchodczemu, co ju si zreszt dzieje (okrty NATO w regionie rdziemnomorskimwspieraj Turcj, Grecj i unijn agencj graniczn Frontex; funkcjonuje wymianadanych wywiadowczych i obserwacyjnych). Nie moe to by jednak kurtuazyjna roz-mowa, ale konkretna oferta obu stron odnoszca si do moliwoci pogbieniawsppracy. W kadym razie deklaracje strony amerykaskiej byy wyrane zaleyjej na bliskim partnerstwie NATO i UE. Amerykanie licz, e szczyt w Warszawie bdziewanym etapem w zacienieniu tej wsppracy. Obecno Tuska i Junckera potwier-dza, e take instytucje unijne przykadaj do tej wsppracy du wag. Osabionaprzyszym Brexitemwsplnota europejska moe potrzebowa takiego impulsu.

Podobnie jak moe tego potrzebowa NATO, o ktrego przyszoci i perspek-tywach w ogromnym stopniu zadecyduje szczyt w Warszawie oraz moc przywdczaprezydenta Obamy. A przede wszystkim podjte podczas spotkania decyzje bdmiay ogromny wpyw na bezpieczestwo midzynarodowe.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Tekst powsta w ramach Serii Specjalnej Biuletynw IZ powiconej przygotowaniom do szczytuNATO w Warszawie (8-9 lipca 2016 r.). W poszczeglnych opracowaniach przedstawiono

stanowiska wybranych pastw czonkowskich Sojuszu oraz Rosji wobec gwnych problemwbezpieczestwa midzynarodowego, ktre bd przedmiotem obrad w Warszawie.

Jadwiga Kiwerska prof. dr hab., pracownik Instytut Zachodniego i Collegium Da Vinciw Poznaniu, historyk i politolog, specjalista w zakresie stosunkw midzynarodowych, zwasz-cza polityki amerykaskiej.

Instytut Zachodniim. Zygmunta Wojciechowskiegoul. Mostowa 27A, 61-854 Pozna

tel. +48 61 852 76 91, fax. +48 61 852 49 05email: [email protected]

Documents

Biuletyn IZ nr 249