Yaşam Bilimi Biyoloji

➤ 858 soru

➤ Kavram Yanılgıları

➤ Müfredat Dışı Konu

Uyarıları

➤ Bilgi Teknolojileri

Uyarlamaları

➤ PISA Tarzı Sorular

➤ ÖSYM Çıkmış

Sınav Soruları

➤ Yazılı Soruları

➤ Video Çözümler

Biyoloji1. FASİKÜL 9

Teşekkürler…

GENEL YAYIN YÖNETMENİOğuz GÜMÜŞ

EDİTÖRGülten YILDIRIM - Hazal ÖZNAR

DİZGİÇAP Dizgi Birimi

SAYFA TASARIM - KAPAKF. Özgür OFLAZ

1. BASKITemmuz 2018

Bu kitabın her hakkı

Çap Yayınlarına aittir.

5846 ve 2936 sayılı Fikir ve

Sanat Eserleri Yasası’na

göre Çap Yayınları’nın

yazılı izni olmaksızın,

kitabın tamamı veya bir

kısmı herhangi bir yöntemle

basılamaz, yayınlanamaz,

bilgisayarda depolanamaz,

çoğaltılamaz ve dağıtım

yapılamaz.

İLETİŞİM

ÇAP YAYINLARI«

Ostim Mah. 1207 Sokak No: 3/C–D Ostim / Ankara

Tel: 0312 395 13 36Fax: 0312 394 10 04

www.capyayinlari.com.tr

bilgi@capyayinlari.com.tr

twitter.com/capyayinlari

facebook.com/capyayinlari

instagram.com/capyayinlari

Bu kitap MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI TALİM VE TERBİYE KURULU BAŞKANLIĞI’nın

19.01.2018 tarih ve 34 sayılı kararı ile belirlenen

ORTAÖĞRETİM BİYOLOJİ DERS PROGRAMINA

GÖRE HAZIRLANMIŞTIR.

Değerli öğretmenlerimiz

Ramazan SERTKAYA ve Tülay ARSLAN'a

katkılarından dolayı

teşekkür ederiz.

Gelecek için hazırlanan

vatan evlâtlarına, hiçbir

güçlük karşısında yılmayarak

tam bir sabır ve metanetle

çalışmalarını ve öğrenim gören

çocuklarımızın ana ve babalarına

da yavrularının öğreniminin

tamamlanması için hiçbir

fedakârlıktan çekinmemelerini

tavsiye ederim.

Ön Söz

Değerli Öğrenciler,

Çap Yayınları olarak konuları en iyi şekilde kavratabilmeniz için yeni bir anlayışla elinizdeki fasikülleri oluşturduk. Fasiküllerimiz aşağıdaki içeriklere sahiptir:

Kazanım Sayfası: Bir konunun hangi sırayla ve toplam kaç kazanımda anlatılacağını gösterir.

Bilgi Sayfası: Her alt konu ile ilgili gerekli bilgilerin ve kısa örneklerin yer aldığı sayfalardan oluşmuştur.

Aktif Öğrenme: Her konuda gördüğünüz kavramları kullanarak konunun anlaşılmasını kolaylaştıracak şekilde tasarlanmıştır.

Uygulama Alanı: Konu içinde öğrenilen kavramların pekiştirilmesi için hazırlanan etkinlikler ile kazanımla daha net anlaşılacaktır.

Pekiştirme Testleri: Anlatılan konuların öğrencileriniz tarafından iyice pekiştirilmesini sağlamak için biraz da farklı sorulara yer verilerek oluşturulmuştur.

Yazılı (Öz Değerlendirme): Tüm konuyu kapsayan sınav soruları ile kazanımların öğrenilme düzeyi test edilebilecektir. Bu bölümde 100 puanlık sınavlar ile başarı düzeyi ölçülebilecektir.

PISA: Ünite bitiminde öğrencilerin okulda öğrendikleri bilgi ve becerileri günlük yaşamda kullanma, okuduğunu anlama ve yorumlama becerisini ölçmek için hazırlanmıştır.

Tam Tur: Karma testlere geçmeden önce ünitede öğrettiğiniz tüm bilgileri toplu halde bulabilmeniz ve konu tekrarlarında öğrencilerinize yardımcı olması amacıyla hazırlanan bölümdür.

Acemi, Amatör, Uzman ve Şampiyon Testleri: Ünite bitiminde dört ayrı zorluk seviyesine göre oluşturulmuş TAMAMI VİDEO ÇÖZÜMLÜ olan karma sorulardan oluşmaktadır. Öğrencilerinizi acemi seviyesinden alıp şampiyon seviyesine taşımak hedeflenmiştir.

ÖSYM Soruları: Üniversite giriş sınavlarında sorulmuş sorular, en son yapılan sınavdan geriye doğru ve yine TAMAMI VİDEO ÇÖZÜMLÜ bir şekilde sunulmuştur.

Hepimizin ortak amacı olan eğitimli ve vicdanlı bir toplum için daha verimli eğitim materyallerinin oluşturulmasında görüş ve önerilerinizi bizimle paylaşacağınızı düşünerek sağlıklı ve huzurlu bir öğretim yılı diliyoruz.

İlker YOLGİDEN Oya BOSTANCI

iyolgiden@capyayinlari.com.tr obostanci@capyayinlari.com.tr

İÇİNDEKİLER

5

İÇİNDEKİLER

YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ (26 DERS SAATİ)

Ünite Kazanımları ....................................................................................................... 6

Biyoloji ve Canlıların Ortak Özellikleri Biyoloji ve Canlıların Ortak Özellikleri .............................................................. 7 Aktif Öğrenme ........................................................................................................ 11 Uygulama Alanı - 1 ................................................................................................. 12 Yorumlama - Analiz ................................................................................................ 15 Pekiştirme Testi 1 ................................................................................................... 16 Yazılı - 1 ................................................................................................................. 18

Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler ................................................ 20 Aktif Öğrenme ..................................................................................................... 27 Uygulama Alanı - 2 .............................................................................................. 30 Yorumlama - Analiz ............................................................................................. 39 Pekiştirme Testleri 2, 3, 4 ....................................................................................... 42 Yazılı - 2 ................................................................................................................. 48

Enzimler Enzimler ............................................................................................................... 50 Aktif Öğrenme ........................................................................................................ 53 Uygulama Alanı - 3 ................................................................................................. 56 Yorumlama - Analiz ................................................................................................ 61 Pekiştirme Testleri 5, 6, 7 ....................................................................................... 63 Yazılı - 3 ................................................................................................................. 69Nükleik Asitler, Vitaminler ve ATP Nükleik Asitler, Vitaminler ve ATP ..................................................................... 71 Aktif Öğrenme ........................................................................................................ 75 Uygulama Alanı - 4 .............................................................................................. 76 Yorumlama - Analiz ................................................................................................ 86 Pekiştirme Testleri 8, 9 ........................................................................................... 90

Yazılı - 4 ................................................................................................................. 94

PISA ........................................................................................................................ 96Tam Tur ..................................................................................................................... 100Acemi Testleri 1, 2, 3 ................................................................................................ 102Amatör Testleri 1, 2, 3 .............................................................................................. 108Uzman Testleri 1, 2 ................................................................................................... 114Şampiyon Testleri 1, 2 .............................................................................................. 118ÖSYM Soruları .......................................................................................................... 122Cevap Anahtarı ......................................................................................................... 124

Kazanım 1 :a.

b.

Canlıların ortak özelliklerini irdeler.Canlı kavramı üzerinden biyolojinin günümüzdeki anlamı ile nasıl kullanıldığı kısaca belirtilir.Canlıların; hücresel yapı, beslenme, solunum, boşaltım, hareket, uyarılara tepki, metabolizma, homeostazi, uyum, organizasyon, üreme, büyüme ve gelişme özellikleri vurgulanır.

Kazanım 2 :a.b.

c.

ç.d.e.

f.

g.

Canlıların yapısını oluşturan organik ve inorganik bileşikleri açıklar.Su, mineraller, asitler, bazlar ve tuzların canlılar için önemi belirtilir.Kalsiyum, potasyum, demir, iyot, flor, magnezyum, sodyum, fosfor, klor, kükürt, çinko minerallerinin canlılar için önemi vurgulanır.Karbonhidratların, lipitlerin, proteinlerin, nükleik asitlerin, enzimlerin yapısı, görevi ve canlılar için önemi belirtilir.DNA’nın tüm canlı türlerinde bulunduğu ve aynı nükleotitleri içerdiği vurgulanır.ATP’nin ve hormonların kimyasal formüllerine yer verilmeden önemi sorgulanır.Vitaminlerin genel özellikleri verilir, A, D, E, K, B ve C vitaminlerinin görevleri ve canlılar için önemi belirtilir. B grubu vitaminlerinin çeşitlerine girilmez.Öğrencilerin besinlerdeki karbonhidrat, lipit ve proteinin varlığını tespit edebilecekleri deneyler yapmaları sağlanır.Enzim aktivitesine etki eden faktörlerle ilgili deneyler yapılması sağlanır.

Kazanım 3 :

a.b.

Lipit, karbonhidrat, protein, vitamin, su ve minerallerin sağlıklı beslenme ilişkisi-ni kurar.İnsülin direnci, diyabet ve obeziteye sağlıklı beslenme bağlamında değinilir.Öğrencilerin kendi yaş grubu için bir haftalık sağlıklı beslenme programı hazırlamaları sağlanır.

KA

ZA

NIM

LAR

Kavramlar ve TerimlerBeslenme Biyoloji Boşaltım Büyüme Canlılık Gelişme Hareket Homeostazi Hücre Metabolizma Organizasyon

Solunum Uyarılara Tepki Uyum Üreme Asit ATP Baz DNA Enzim Hormon İnorganik

Karbonhidrat Mineral Organik Protein RNA Su Tuz Vitamin Lipit

Bilgi ve İletişim Teknolojisi KullanımıBilgisayar, tablet, cep telefonu vb. cihazlarınızdan

https://phet.colorado.edu/tr http://www.eba.gov.tr/

sitelerinden herhangi birine girerek, öğrendiğiniz konularla ilgili daha detaylı ve görsel bilgilere ulaşabilirsiniz.

KAZANIMLAR

6

BİLGİ

7

BİLGİ

Biyoloji ve Canlıların Ortak Özellikleri

BiyolojiYunanca “Bios” (Yaşam) ve “Logos” (Bilim) kelimelerinin birleşimi olan biyoloji, canlıların, birbirleriyle ve çevreyle etkileşimlerini inceleyen bilim dalıdır.

Biyolojinin Günlük Hayattaki Sorunlara Katkıları

1. Gıda sıkıntısına çözüm bulmak için daha verimli canlılar üretilmesini sağlamaktır.

2. Adli tıpta suçluların tespitini sağlamaktır.

3. Hastalıkların tedavisinde biyoteknoloji ile yöntem ve ilaçlar geliştirmektir.

4. Çevre sorunlarının çözümlerine, küresel kirliliklerin çözümlenmesine katkı sağla-maktadır.

5. Biyolojik çeşitliliğin korunmasına, sürdürülebilir bir doğanın devamına katkı sağlamaktır.

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

1. Hücresel Yapı: Tüm canlılar yapı ve görevsel birim olan hücre veya hücrelerden oluşur.

CANLILAR

Prokaryotlar Ökaryotlar

Bakteriler ArkelerProtista Mantarlar Bitkiler Hayvanlar

Hücre yapısına göre iki çeşit canlı vardır:

Prokaryotlar Ökaryotlar

Çekirdekleri yoktur. Çekirdekleri vardır.

Zarla çevrili organelleri yoktur. Zarla çevrili organelleri vardır.

Ribozom, sitoplazma, hücre za-rı, DNA, RNA ve hücre duva-rı bulunur.

Tüm organeller, hücre zarı ve bazı-larında hücre duvarı bulunur.

Halkasal DNA’ları (plazmit) var-dır.

DNA’ları kromozom şeklindedir.

Örnek; bakteriler, arkelerÖrnek; bitkiler, hayvanlar, mantar-lar, protistler

NOT:Tek hücreliler: Bakteri

ArkeÖglenaAmipParamesyum

Sıtma mikrobuBazı alglerCıvık mantarlarBira mayası

Çok hücreliler: Bazı alglerMantarların çoğuBitkilerHayvanlar

2. Beslenme:

Canlılar 3 temel olayı gerçekleştirmek için beslenirler:

- Enerji üretmek

- Yapıya katacak madde bulmak

- Büyüme, gelişme ve onarım

Virüsler hücresel olmayan yapılardır. Sınıflandırmada yer almazlar.

AKLINDA OLSUN

Bakteri, amip, paramesyum ve öglena tek hücreden; bitki, hayvan, mantarlar ve bazı protistler iş bölümüne sahip çok hücrelerden oluşur.

AKLINDA OLSUN

AKT

İF Ö

ĞRE

NM

E

11

AKTİF ÖĞRENME

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

Canlıların ortak özelliklerini uygun kutucuklara yazınız.

Canlılar

Üretici

yapısınıoluşturur ortak

moleküllervardır

kimyasaltepkimeler yapar

iki çeşittir

görevdağılımı

içdenge

Tüketici

RNA

1

10

9

8

2

3

4 5

67

• Canlılar vücutlarında oluşan atıkları 11 ile atarlar.

• ATP üretmek için tüm canlılar 12 yapar ve sonuçta kütle ve hacimce 13 gerçekleştirir.

• Çevrede oluşan değişikliklere 14 verirler ve zamanla 15 yetenekleri ile uyum sağlarlar.

• Bitkiler pasif, hayvanlar ise aktif olarak 16 ederler.

• Canlılar eşeyli veya eşeysiz 17 ile kendilerine benzer yavrular oluşturur.

• Tüm canlılar hücrelerde bulunan ortak yapılar (organel) vardır.

• Bunlar 18 , 19 ve 20 olarak bilinir.

Canlılarda organizasyonu gösteren şemayı verilen kelimeler ile doğru sıralayarak doldurunuz.

Organ – Doku – Hücre – Organel – Sistem

21 22 23 24 25 Organizma

Aşağıdaki konu özetindeki boşlukları, kutucuk içinde verilen öğrenmiş olduğunuz kavramları kullanarak doldurunuz.

ATPDNA

AnabolizmaHücre

SolunumBeslenmeBoşaltımÜremeHareket

HomeostasiMetabolizma

TepkiOrganizasyonAdaptasyon

BüyümeProtein

KatabolizmaRibozom

SitoplazmaHücre zarı

UYG

ULA

MA

ALA

NI

12

UYGULAMA ALANI - 1

1 Resimlerde verilen canlıların hepsinde görülen ortak özelliklere “✗” işareti koyunuz.

Şapkalı mantar

İnsan

Gül

Amip

Kedi

Bakteri

Deniz yıldızıYosun

8. Solunum yapma

1. Çok hücreli olma

2. Büyüme gelişme

3. Boşaltım yapma

4. Eşeyli üreme

5. Dokulardan oluşma

6. Protein sentezi

7. Üretici olma

2 Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına“D”, yanlış olanların yanına “Y” yazınız.

1. Tüm canlılarda yönetici molekül (nükleik asit) bulunur.

2. Arılar ve mantarlar üretici canlılardır.

3. Bitkiler hareket etmezler.

4. Canlılar solunum yaparak enerji üretirler.

5. Tüm canlılarda hücreler birleşerek dokuları oluştururlar.

6 . Oksijenli solunumda oksijensiz solunuma göre daha çok enerji üretilir.

7. Bitkiler dışındaki tüm canlılar boşaltım yaparlar.

8. Vücudumuzdaki tüm yıkım tepkimeleri katabolizmadır.

✗

✗

✗

✗

YORU

MLA

MA

– A

NA

LİZ

15

YORUMLAMA - ANALİZ

1. I. FotosentezII. KemosentezIII. O2’li solunumIV. Protein senteziV. Nişasta sindirimi

Canlılarda gerçekleşen yukarıda verilen olaylardan hangileri bir anabolizma olayıdır?

2. Bir bitkinin 4 hafta boyunca büyümesini gözlemleyen bir öğrenci Haftalar Boy (cm)1 62 103 144 16

yandaki sonuçları bulmuştur.Tablodaki verilere göre bitkinin büyüme grafiğini aşağıdaki alana çiziniz.

3. Aynı gölde yaşayan 3 farklı balık türünün tuz yoğunluğuna bağlı birey sayısı grafikteki gibidir.Grafikteki verilere göre doğru olanlara “D”, yanlış olanlara “Y” yazınız.

Tuzyoğunluğu (%)1 2 3 4 5

Birey sayısı

X Y Z

Türlerin tuz toleransları farklıdır.

Üç türün de ortak yaşadığı tuz değeri vardır.

Tuz tolerans aralığı en fazla olan Y türüdür.

% 1,5 tuz yoğunluğunda X ve Z türü yaşayabilir.

X türü için optimum (ideal) tuz yoğunluğu % 1’dir.

Hafta1 2 3 4

5

10

15

0

Büyümehızı(cm)

PEKİŞTİRME TESTİ 1

PEK

İŞTİ

RME

16

Bilimsel Bilginin Doğası ve Biyoloji

1. Canlılarda görülen,

I. enerji üretmek

II. türün devamını sağlamak

III. beslenme

IV. metabolizmaya sahip olmak

olaylarından hangileri canlıların yaşamını sür-dürmesi için gerekli değildir?

A) Yalnız II B) Yalnız IV C) II ve III

D) I ve IV E) II, III ve IV

Türün devamını sağlamak, yaşamını sürdürmek için vazgeçilmez değildir

2. Canlılara ait aşağıdaki ifadelerden hangisi yan-lıştır?A) Çevreden gelen uyarılara tepki verirler.B) Beslenme ile elde ettikleri besinleri enerji için

kullanırlar.C) Hücrelerinde yapım ve yıkım gerçekleşir.D) Sahip oldukları kalıtsal özelliklerle ortama

uyum sağlarlar.E) Gen dizilimleri birbirinin aynıdır.

Canlıların gen dizilimleri (tek yumurta ikizleri hariç) birbirinden farklıdır.

3. Aşağıda verilen canlılara ait organizasyon gruplarından hangisi en küçüktür?A) DokuB) HücreC) OrganD) SistemE) Organizma

En küçük birim hücredir.Hücre † Doku † Organ † Sistem † Organizma

4.

Zaman(Ay)5 10 15 20 25

2

4

6

8

0

Ağırlık(kg)

Yukarıda yeni doğan bir bebeğin aylık gelişim gra-fiği verilmiştir.

Buna göre aşağıda verilen açıklamalardan hangisi doğru değildir?

A) Çocuk yaklaşık 3 kg ağırlığında doğmuştur.

B) İlk aylarda büyüme daha hızlıdır.

C) 10. ayda 6 kg ağırlığa ulaşmıştır.

D) Her ay aynı oranda büyüme göstermiştir.

E) 15. aydan sonra büyüme yavaşlayarak devam etmektedir.

Grafikte görüldüğü gibi bebek her ay aynı oranda büyüyemez.

5. Aşağıda verilen,

I. büyüme ve gelişme

II. oksijenli solunum yapma

III. eşeyli üreme

IV. üreme ile türün devamını sağlama

özelliklerinden hangileri tüm canlıların ortak özelliğidir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III

D) I ve IV E) II ve IV

Tüm canlılar oksijenli solunum yapmaz ve eşeyli üre-mez.

YAZILI - 1 Öz Değerlendirme

YAZ

ILI

18

Yazılı 100 puandır.Her sorunun

puanı yanında yazmaktadır.

1. Şemada verilen canlıların ortak özelliklerini tanımlarla eşleştiriniz. (20 puan)

A

B

C

G

D

H

E

I

F

J

1. Durum ya da yer değiştirmekSolunum

2. Çevreden gelen uyarılarla irkilmekMetabolizma

3. Kendine benzer yavrular oluşturmak

7. Canlının kütle ve hacimce artması

Beslenme

Tepki verme

4. Kimyasal tepkimeler gerçekleştirmek

8. Besinleri parçalayıp enerji üretmek

5. Atık maddeleri uzaklaştırmak

9. Besin elde etmek ya da üretmek

Hareket

Boşaltım

Organizasyon

Üreme

6. Yaşanılan ortama uyum sağlamak

10. Hücrede ve dokularda iş bölümü

Büyüme

Adaptasyon

A

C

E

F

J

H

B

I

G

D

225

50

75

100

4

6

8

10

III III IVYağış miktarı (cm)

Üretim (milyon ton)

V

Üretim(milyon ton)

Yağış(cm)2. Yanda verilen grafikte bir ülkedeki 5 ayrı bölgede

yetiştirilen buğday miktarının yağış miktarı ile ilişkisi verilmiştir.

Buna göre aşağıda verilen açıklamalardan doğru olanlara “D”, yanlış olanlara “Y” yazı-nız. (10 puan)

1. Yağış miktarı ile üretim birbirine paraleldir.

2. En fazla üretim verimi II nolu bölgededir.

3. En az üretim III. bölgededir.

4. Kurak yıllarda üretim azalmaktadır.

5. Ülkenin toplam tahıl üretimi 35 milyon tondan fazladır.

D

D

Y

D

Y

3. Aşağıdaki metabolik olayların yanına katabolizma ise “K”, anabolizma ise “A” yazınız. (12 puan)

1. Oksijenli solunum 4. Fotosentez

2. Protein sentezi 5. Oksijensiz solunum

3. Yağ hidrolizi 6. Glikojen sentezi

K

A

K

A

K

A

96

PISA

Beslenme ve diyetetik bölümünde okuyan Arda, üniversiteyi bitirdikten sonra beslenme ge-netiği üzerine çalışmalar yapıp uzmanlaşmaya karar vermiştir.

Beslenme genetiği; kişide var olan genetik farklılıkların bulunması ve tanımlanmasıyla ilgile-nir, bu gen farklılıklarının besinlere karşı verilen tepkiyi ne kadar etkilediğini anlamamıza ve bu tepkinin hastalık durumuyla ilişkilendirilmesine olanak sağlar.

Örneğin genetik olduğu bilinen ve ülkemizde çok yaygın olarak görülen çölyak hastalığında ki-şiler arpa, buğday ve çavdarda bulunan protein olan glütene karşı hassastırlar. Bu kişilerde glüten ince bağırsak yüzeyini tahrip ettiği için yeterli besin ihtiyacını karşılayamaz ve çeşitli rahatsızlıklar ile karşı karşıya kalırlar.

Arda yaptığı araştırmalarda bazı bebeklerin genetik bir rahatsızlık nedeniyle orta uzunluktaki yağları metabolize edemediğini, bu rahatsızlıkta yağ asitlerinin yıkımı için gerekli enzimin (açil - koenzim A dehidrojenaz) etkinliğinin düşüklüğünden kaynaklandığını öğrenmiştir. Enzimdeki etkinliğin düşük olmasıysa enzimi kodlayan gende bir mu-tasyon meydana gelmesinden kaynaklanmaktadır. Bu mutasyon ile doğan kişilerde yağ asitlerinden enerji elde edi-lemez. Gerekli enerjiyi karbonhidrat metabolizmasından elde etmek zorundadırlar.

Aynı zamanda Arda laboratuvarda çalışmalar da yapmaktadır. Yaptığı bir çalışmada aynı tür bakterileri farklı besi ortamında gözlemleyerek besinlerin hangi genlerin etkinliğinde değişikliğe yol açtığını belirlemiştir. Bakterilerin karbonhidrat ve protein içerikli iki farklı ortamda etkinliklerinde değişimin gerçekleştiği genler şunlardır:

Kültür ortamı Etkinliği (ifadesi) değişen genler

Yüksek karbonhidrat içerikli a, b, e, d, f

Yüksek protein içerikli k, l, o, h, v, z, n

Arda bundan 10 - 15 yıl sonra her insanın genetik haritasının çıkarılacağı-nı ve genetik yapımıza göre beslenerek daha sağlıklı bir yaşam süreceğimize inanmaktadır.

PISA GENLERE GÖRE BESLENME

100

TAM

TU

R

YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİTAM TUR

OrganikBileşik

Yapıtaşı Yapısındaki Bağ

Görevleri Çeşitleri Özel Durum

KA

RB

ON

HİD

RA

TLA

R

Monosakkarit Glikozit bağı ● 1. enerji kaynağı ● Hücre zarının yapısına

katılır.

1. Monosakkaritler (Tek şekerler) 5C’lular (Pentoz) Riboz: RNA, ATP Deoksiriboz: DNA 6C’lular (Heksoz) Glikoz: kan şekeri Fruktoz: meyve şekeri Galaktoz: süt şekeri2. Disakkaritler (İkili şekerler) Maltoz: Gli + Gli: maltoz şekeri Sükroz: Gli + Fru: Çay şekeri Laktoz: Gli + Gal: Süt şekeri3. Polisakkaritler: (Çoklu şekerler) Depo Glikojen: hayvan Nişasta: bitki Yapı Selüloz (bitki) Kitin (böcek)

● Galaktoz, Laktoz, Glikojen, Kitin sa-dece hayvanlarda üretilir. Diğerlerini bitkiler üretir.

● Selülozu otçul hayvanların bağır-saklarındaki bak-teriler sindirir.

İnorganikmaddeler

Monomer Polimer + H2O

FotosentezKemosentez

Solunum

Dehidrasyon

Hidroliz

KATABOLİZMA

ANABOLİZMA+ EnerjiKüçük

Moleküller

KüçükMoleküller

BüyükMoleküller

+ H2O

BüyükMoleküller

+ H2O

Dehidrasyon

Hidroliz

Hidroliz dışında metabolizma olayları hücre içinde olmak zorundadır.

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ1. Hücresel Yapı 5. Homeostasi 9. Adaptasyon2. Beslenme 6. Hareket 10. Organizasyon

3. Solunum 7. Boşaltım 11. Üreme

4. Metabolizma 8. Uyarılara tepki 12. Büyüme, gelişme

13. Ortak moleküller

– İyi bir çözücüdür.– Yaşam ortamıdır.– Fotosentezde kullanılır.– Sindirim, taşıma ve boşaltımda kullanılır.– Vücut ısısını dengeler.– Enzimler için gerekir.– Üst tarafı donsa da altta hayat sürer.

– Suda H+ verir.– Tatları ekşidir.

– pH < 7

(Dışardan hazır alınırlar.)

turnusol– Mavi Kırmızı

SUCa: kemik, diş, kas, pıhtılaşmaP : DNA, RNA, ATP, kemik, dişK : sinir iletimiFe: hemoglobin (anemi)I : tiroksin (guatr)F : diş, kemik yapısıMg: kemik, diş, klorofilNa: sinir, kasCl : mide özsuyuS : aminoasit senteziZn: enzim, bağışıklık

MİNERALLER: Düzenleyicidirler.

İNORGANİK BİLEŞİKLER

Asidik BazikNötr

pH cetveli70 14

ASİTLER– Suda OH– verir.– Tatları acıdır.

– pH > 7

turnusol– Kırmızı Mavi

BAZLAR

ACEMİ 1

AC

EMİ

102

İyi bir başlangıç, yarı yarıya başarı demektir. Andre Gıde

1. Aşağıda verilenlerden hangisi tüm canlı hücre-lerinde gözlenmez?

A) Solunum

B) Hücresel yapı

C) Eşeyli üreme

D) Boşaltım

E) Hareket

Tüm canlı hücrelerinde eşeyli üreme gözlenmez.

2.

IYeşil ışık

20°C0,1 mg Fe

IIMor ışık

25°C0,3 mg Fe

IIIMor ışık

30°C0,7 mg Fe

IVKırmızı ışık

20°C0,5 mg Fe

Bitkinin büyümesini etkileyen koşulları araştıran bir öğrenci aynı büyüklük ve genetik bilgide dört saksı bitkisini yukarıda verilen koşullarda incele-miştir.

Öğrenci demir miktarının bitki büyümesine etkisini görmek için deneyde,

I. dördüncü saksı bitkisine yeşil ışık vermesi

II. üçüncü saksı bitkisini 25°C de incelemesi

III. birinci saksı bitkisini karanlıkda bekletmesi

IV. ikinci saksı bitkisine 0,7 mg demir (Fe) verme-si

değişikliklerinden hangilerini yapmalıdır?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve IV

D) II ve III E) I ve II

Demir miktarının bitki büyümesine etkisini gözlemek için diğer koşulların sabit tutulması gerekir. Bu yüzden deneyde; dördüncü saksı bitkisine yeşil ışık verilmesi ve üçüncü saksı bitkisini 25°C’ de incelenmesi gerekir.

3. Aşağıda verilen özelliklerden hangisi kalsiyu-mun vücudumuza sağladığı yararlardan birisi değildir?

A) Kemik ve diş yapımı

B) Kanın pıhtılaşması

C) Hemoglobin sentezi

D) Kasların çalışması

E) Enzim yapısı

Hemoglobinde demir bulunur. Kalsiyum değil

4. Aşağıda verilen organik bileşiklerden hangisi tüm polimer yapılı karbonhidratların yapısına katılır?

A) Riboz B) Glikoz C) Fruktoz

D) Galakoz E) Gliserol

Glikoz tüm polimer yapılı karbonhidratların yapısına katılır .

5. Aşağıda verilenlerden hangisi tüm organik bileşiklerin ortak özelliğidir?

A) Canlıda sentezlenme

B) Düzenleyici olma

C) Hormon yapısına katılma

D) Sindirilmeden hücre zarından geçebilme

E) Enerji kaynağı olarak kullanılma

Tüm organik bileşikler canlıda sentezlenir.

AMATÖR 1

AM

ATÖ

R

108

Yapmakta ısrar ettiğimiz şey giderek kolaylaşır. İşin doğası değiştiğinden değil, bizim yapma yeteneğimiz geliştiğinden.Ralph Waldo Emerson

1. Bir reaksiyonda X ve Y molekülleri birleşerek laktoz sentezi gerçekleşiyorsa bu olayla ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?

A) Bu reaksiyonu gerçekleştiren hayvan hücresidir.

B) Tepkime sırasında hücredeki su miktarı artar.

C) Tepkime hidroliz örneğidir.

D) X molekülü glikoz olabilir.

E) X ve Y molekülü arasında glikozit bağı kurulur.

Hücrede laktoz sentezi yapılıyorsa bu olay hidroliz değil dehidrasyondur.

2. Aşağıdakilerden hangisi protein çeşidinin farklı olmasını sağlamaz?

A) Protein molekülünün büyüklüğü

B) Protein molekülündeki aminoasitlerin dizilişi

C) Protein molekülündeki aminoasitlerin çeşidi

D) Protein molekülündeki aminoasitlerin sayısı

E) Protein molekülündeki aminoasitlerin bağlan-ma biçimi

Aminoasitlerin bağlanma biçimi; peptit bağıdır ve bu protein çeşitinin farklı olmasını etkilemez.

3. Ökaryot bir hücrede RNA molekülünün, prote-in sentezindeki yer değişimini izlemek isteyen bir araştırmacı aşağıdaki moleküllerden hangi-sini radyoaktif yöntemle işaretlemelidir?

A) Timin B) Galaktoz

C) Deoksiriboz D) Urasil

E) ATPRNA molekülünün yerdeğişimini izlemek için sadece RNA'nın yapısına katılan molekülleri işaretlemek gere-kir.

4. Aşağıda verilenlerden hangisi taşıyıcı RNA (tRNA)’nın protein sentezi sırasındaki görevidir?

A) Genleri taşımak

B) Aminoasitleri ribozoma taşımak

C) Ribozom yapısına katılmak

D) ATP sentezini sağlamak

E) Genetik bilgiyi ribozoma taşımak

tRNA'lar protein sentezinde kendilerine özgü aminoa-sitleri sitoplazmadan ribozoma taşır.

5. Aşağıda verilen özelliklerden hangisi tüm vita-minlere özgüdür?

A) Enerji verme

B) Suda çözünme

C) Karaciğerde depolanma

D) Hidroliz edilme

E) Koenzim olarak görev yapma

Tüm vitaminler koenzim olarak enzimleri aktifleştirir.

6. Bitki hücresinde sentezlenen nişasta molekü-lünün büyüklüğünü,

I. sentezi sırasında açığa çıkan su

II. kullanılan enzim çeşidi

III. kurulan peptit bağı

IV. sentezin gerçekleştiği organel

sayılarından hangisi belirler?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) Yalnız IV

D) II, III ve IV E) I, II ve IVNişasta molekülünün büyüklüğünü içerdiği glikoz sayı-sı belirler. Açığa çıkan su sayısı ile glikoz sayısı belir-lenebilir.

UZMAN 1

UZ

MA

N

114

Bir şeyi gerçekten yapmak isteyen bir yol bulur; istemeyen mazeret bulur.E. C. McKenzie

1. Canlı hücrelerinde gözlenen tepkimeler aşağıdaki şekilde numaralandırılmıştır.

Nişasta Glikoz Glikojen

CO2

1

2

3

45 6

Numaralı olaylardan hangileri bitki, hangileri otçul hayvan hücresinde gözlenir?

Bitki hücresi Otçul hayvan hücresiA) 1, 2, 5, 6 1, 3, 4, 5B) 1, 2, 3, 5, 6 1, 2, 3, 4

C) 2, 3, 5, 6 3, 4, 5, 6

D) 1, 2, 5, 6 3, 4, 5E) 2, 4, 6 1, 3, 5

Bitki hücresinde; nişasta sentezi, nişasta hidrolizi, solunum ve fotosentez gözlenir. Otçul hayvan hücre-sinde; glikojen sentezi, glikojen hidrolizi ve solunum gözlenir.

2.

20°C Protein

20°C Yağ

20°CDNA

I II III

Yukarıdaki deney düzeneğinde üç ayrı kaba eşit miktarda protein, yağ, DNA ve uygun hidroliz enzimleri konulmuştur.

20°C de sindirim tamamlanana kadar bekleti-len düzenekte deney sonunda aşağıda verilen-lerden hangisi gözlenir?

A) I. tüpün asitliği azalır.

B) II. tüpte en çok iki çeşit monomer gözlenir.

C) III. tüpte hidroliz enzimi tükenmiştir.

D) II. tüpte deoksiriboz şeker yoğunluğu azalır.

E) I. tüpte en çok yirmi çeşit monomer gözlenir.

Birinci tüpte sindirim tamamlandığında en çok yirmi çeşit aminoasit oluşur.

3. Bitkiye ait iki hücrede X ve Y tepkimeleri gerçekleş-mektedir. X tepkimesi sırasında hücrenin asitliği artarken, Y tepkimesi sırasında hücrenin asitliği azalmaktadır.Buna göre bu iki tepkime ile ilgili olarak,

I. X tepkimesi protein hidrolizidir.

II. Y tepkimesi yağ dehidrasyonudur.

III. X ve Y tepkimelerinde enzim kullanılır.

IV. X tepkimesi endergoniktir.

ifadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur?A) Yalnız I B) Yalnız III C) II ve IV

D) I ve IV E) I, II ve IIIX tepkimesi sırasında hücrenin asitliği arttığı için, prote-in ve yağ hidrolizi ya da solunum olayları olabilir. Y tepkimesi sırasında hücrenin asitliği azaldığı için protein ve yağ sentezi ya da fotosentez olayları olabilir. Her iki olay da kesinlikle enzimatiktir.

4. Hücrede DNA sentezi sırasında gözlenen deği-şimlerle ilgili aşağıdaki grafiklerden hangisi yanlıştır?

Adenin miktarı

t

t

t

t

A) Serbest enzim miktarıB)

Ribonükleotit miktarıC) Enerji miktarıD)

Su miktarıE)

Hücrede DNA sentezi yapılırken ribonükleotit miktarı değişmez.

5. Aşağıda verilen organik bileşiklerden hangisi bitki hücresinde sentezlenirken, hayvan hüc-resinde sentezlenmez?A) Protein B) Lipit C) DNA

D) Temel yağ asiti E) RNA

Temel yağ asitleri hayvan hücresinde sentezlenmez.

ŞAMPİYON 1

ŞAM

PİYO

N

118

Profesyonel, içindeki amatör ruhu her zaman muhafaza eden ve ondan coşku ve heyecan duyan kişidir.

1. Aşağıda verilen olaylardan hangisi tüm canlı-larda ortak değildir?A) Enzim senteziB) İnorganik madde kullanımıC) Organik madde senteziD) Hücre dışı sindirim

E) Vitaminleri koenzim olarak kullanmaHücre dışı sindirimi ilkel tek hücreli canlılar ve çoğu bitkiler yapamaz.

2. Aşağıda verilen moleküllerden hangisi bitki ve hayvan hücresinde ortak oluşan özümleme ve yadımlama ürünleridir?

Özümleme ürünü Yadımlama ürünü

A) Aminoasit Protein

B) Glikoz Glikojen

C) Protein CO2

D) Amonyak CO2

E) Kitin Maltoz

Bitki ve hayvan hücresinde protein ortak özümleme ürünü, karbondioksit ortak yadımlama ürünüdür.

3. Fotosentez yapan bir bitki hücresine azotu işaretli nitrat tuzu verilmiştir.Buna göre bitki hücresinde sentezlenen aşağı-daki organik moleküllerden hangisinin yapı-sında işaretli azota rastlanmaz?

A) Protein B) Aminoasit C) Nükleotit

D) Enzim E) Glikoz

Glikoz molekülünde azot atomu yoktur.

4. Hücrede gerçekleşen, I. CO2 GlikozII. ADP ATPIII. Glikoz İnorganik madde

IV. Aminoasit Proteintepkimelerden hangileri canlı hücrelerin yaşamlarını sürdürmeleri için zorunludur?

A) Yalnız I B) II ve IV C) II, III ve IV

D) I, III ve IV E) I, II, III ve IVTüm canlı hücreler yaşamlarını sürdürmek için; solunum, protein sentezi ve ATP sentezi yapmak zorundadır.

5. Bir hücrenin analizi sonucunda elde edilen aşağıdaki moleküllerden hangisi, bu hücrenin bitki veya hayvana ait olduğunu kanıtlamada kullanılmaz?

A) Glikojen B) Maltoz C) DNAD) Laktoz E) Kitin

Glikojen, kitin ve laktoz hayvansal hücrelerde bulunurken, maltoz bitkisel hücrelerde bulunur. DNA hem bitkisel hem de hayvansal hücrelerde bulunur.

6. Aşağıda verilen enzimlere ait özelliklerden hangisi tüm enzimler için doğrudur?A) Yüksek sıcaklıkta denature olmasıB) Sadece apoenzim yapılı olmasıC) Aktifleşmek için koenzime ihtiyaç duymasıD) Sadece hücre içinde aktif olması

E) Çift yönlü çalışmasıTüm enzimlerin yüksek sıcaklıkta yapıları bozulur.

7. Bir DNA molekülündeki toplam hidrojen bağ sayısı ve nükleotit sayısı bilindiğine göre, bu molekülle ilgili,I. deoksiriboz şekerII. pirimidin bazIII. adenin nükleotit

IV. bir gendeki nükleotit

moleküllerinden hangilerinin sayısı bulunmaz?

A) Yalnız I B) Yalnız IV C) II ve III

D) I, II ve IV E) I, II ve IIIBir DNA molekülünün toplam hidrojen bağ sayısı bilin-diğinde, molekülerdeki; deoksiriboz şeker sayısı, piri-midin baz sayısı ve adenin nükleotit sayısı bulunur.

8. Bir hücrede DNA ve lipit sentezi sırasında aşa-ğıda verilen olaylardan hangisi ortak olarak gözlenir?A) Glikozit bağlarının kurulmasıB) Peptit bağlarının kurulmasıC) Ortam asitliğinin artmasıD) Enzimlerin harcanmasıE) Su molekülünün açığa çıkması

Hücrede, DNA ve lipit sentezi sırasında su molekülü açığa çıkar.

122

ÇIKMIŞ SORULAR

ÖSY

M

1. Yapısal bir polisakkarit olan kitin ile ilgili aşa-ğıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Saf kitin yumuşak olmakla birlikte yapısına kalsiyum karbonat tuzunun katılmasıyla sert-leşir.

B) Eklem bacaklı canlıların dış iskeletinde bulu-nur.

C) Diğer polisakkaritlerden farklı olarak yapısın-da azot bulunur.

D) Birçok mantarın hücre duvarının yapısına ka-tılır.

E) Böceklerin hücre zarının sertliğini sağlar.2017 / LYS

2. Trigliseritlerle ilgili aşağıdaki ifadelerden han-gisi yanlıştır?

A) Aynı miktardaki karbonhidrat ve proteinlere göre daha fazla enerji verirler.

B) Yapılarında üç adet ester bağı bulunur.

C) Yapılarında üç molekül gliserol bulunur.

D) Doymuş veya doymamış olmasını, içerdikleri yağ asitlerinin özelliği belirler.

E) Yapıya katılan yağ asitlerinin bir kısmı insan vücudunda sentezlenirken bir kısmı besin yo-luyla alınır.

2017 / YGS

3. Vücut sıcaklığı yükseldiğinde insan derisindeki ter bezlerinden sıvı salgılanarak vücut sıcaklığı düşü-rülmeye çalışılır.

Vücut sıcaklığının düşürülmesinde, salgılanan sıvı içerisindeki suyun hangi özelliğinden yararlanılmaktadır?

A) Suyun iyi bir çözücü madde olması

B) Suyun özgül ısısının yüksek olması

C) Suyun +4 °C’de en yoğun olması

D) Su moleküllerinin adezyon yapması

E) Su moleküllerinin yüzey gerilimi oluşturabil-mesi

2015 / YGS

4. Erkek kırlangıçların kuyruk uzunluğu ile eşeysel seçilim arasındaki ilişkiyi araştırmak amacıyla düzenlenen bir deneyde, çiftleşme mevsiminde seçilen erkek bireylerin tümü halkalanarak işaret-leniyor ve eşit sayıda birey içeren K, L, M grupları oluşturuluyor. K grubu kontrol grubu olarak kulla-nılırken L grubundaki kuşların kuyruk telekleri iki-şer cm kesiliyor ve bu telek parçaları M grubunda-ki kuşların kuyruk teleklerine yapıştırılarak kuyruk-ları uzatılıyor.

MLK

Kuşlar doğal ortamlarına salındıktan sonra izlendi-ğinde aşağıda verilen grafikler elde ediliyor.

Gruplar Gruplar

Dişiyi cezbetmek içingereken süre (gün)

Bir mevsim boyuncaikinci kez kuluçkayayatanların oranı (%)

K

12

1007550250

1086420 L M K L M

Bu deneye göre,

I. Dişi kuşlar çiftleşmek için uzun kuyruklu er-kekleri tercih etmemektedir.

II. Dişiyi cezbetmek için gereken sürenin kısal-ması, bu kuşların bir mevsim boyunca ikinci kez kuluçkaya yatma olasılıklarını artırır.

III. Kuyruk uzunluğu ile bir mevsim boyunca ikinci kez kuluçkaya yatma yüzdesi arasında pozitif bir ilişki vardır.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III E) I, II ve III

2014 / YGS