BIZNESI BIZNESI NDNDËËRKOMBRKOMBËËTAR TAR NNËË EPOK EPOKËËN E N E GLOBALIZMITGLOBALIZMIT

Kapitulli 1Kapitulli 1

Objektivat e ligjeratObjektivat e ligjeratëës s

TTëë vler vlerëësohet ndsohet ndëërkombrkombëëtarizimi tarizimi dramatik i tregjeve dhe ndikimi i tij dramatik i tregjeve dhe ndikimi i tij nnëë biznesin nd biznesin ndëërkombrkombëëtar; tar; TTëë ççmohet ndikimi i teknologjismohet ndikimi i teknologjisëë n nëë zhvillimin e biznesit ndzhvillimin e biznesit ndëërkombrkombëëtar tar TTëë njihemi me rritjen dhe nd njihemi me rritjen dhe ndëërvarsinrvarsinëë nga nga ekonomia ekonomia globale globale TTëë vlersohen mund vlersohen mundëësitsitëë dhe sfidat q dhe sfidat qëë ofron biznesi ndofron biznesi ndëërkombrkombëëtar tar

Objektivat nga ligjerata Objektivat nga ligjerata (vazhdon…)(vazhdon…)

TTë kë kuptuarit dhe ruptuarit dhe rëëndndëësia e globalizmitsia e globalizmit

Shqyrtimi pse dhe si globalizmi mund tShqyrtimi pse dhe si globalizmi mund tëë perceptohet si dobi dhe rrezikperceptohet si dobi dhe rrezik

Spiegimi i dallimeve midis termeve tSpiegimi i dallimeve midis termeve tëë rrëëndndëësishme tsishme tëë biznesit nd biznesit ndëërkombrkombëëtartar

TTë mësuarit e ë mësuarit e dallimeve midis biznesit dallimeve midis biznesit ndndëërkombrkombëëtar dhe atij vendortar dhe atij vendor

VlerVlerëësimi pse firmat zgjsimi pse firmat zgjëërohen (hynrohen (hynëë) n) nëë biznesin ndbiznesin ndëërkombrkombëëtar tar

A e dini …?A e dini …?

• A dini se A dini se ççka paraqet biznesi ka paraqet biznesi ndndërkombëtar?ërkombëtar?

• A keni ndonjë njohuri për historiatin e A keni ndonjë njohuri për historiatin e biznesit ndërkombëtar ?biznesit ndërkombëtar ?

• A mund t`i identifikoni disa nga A mund t`i identifikoni disa nga dallimet qdallimet qëë egzistojn egzistojnë midis biznesit ë midis biznesit ndërkombëtar dhe atij vendor?ndërkombëtar dhe atij vendor?

A e dini …?A e dini …?

• A mund të bëni dallimin midis bizinesit A mund të bëni dallimin midis bizinesit ndërkombëtar, transakcioneve ndërkombëtar, transakcioneve ndërkombëtare, tregtise ndërkombëtare, tregtise ndërkombëtare dhe investimeve ndërkombëtare dhe investimeve ndërkombëtare?ndërkombëtare?

• A mund të bëni dallimin midis A mund të bëni dallimin midis kompanise multinacionale (MNC) dhe kompanise multinacionale (MNC) dhe kompaniskompanisëë transnacionale (TNC) ? transnacionale (TNC) ?

A e dini…?A e dini…?

• A dini pse kompanitë hynë ne A dini pse kompanitë hynë ne biznesin ndërkombëtar ?biznesin ndërkombëtar ?

• Cka mendoni cilet jane format qe Cka mendoni cilet jane format qe kompanite zgjedhin per të hyrë në kompanite zgjedhin per të hyrë në biznesin ndërkombëtar ?biznesin ndërkombëtar ?

A e dini … ?A e dini … ?• Pse mesohet biznesi ndërkombëtar?Pse mesohet biznesi ndërkombëtar?

• Cilët janë perfitimet dhe rreziqet Cilët janë perfitimet dhe rreziqet nese angazhohesh në biznes nese angazhohesh në biznes ndërkombëtar ndërkombëtar

• Cilët kompani më së tepërmi merren Cilët kompani më së tepërmi merren me biznes ndërkombëtar?me biznes ndërkombëtar?

A e dini …?A e dini …?• ÇfarÇfarëë është globalizmi ? është globalizmi ?

• Pse është i rëndësishëm globalizmi Pse është i rëndësishëm globalizmi edhe për kompanitedhe për kompanitëë e vendit? e vendit?

• Kush fiton dhe kush humbKush fiton dhe kush humb n në ë globalizëm? globalizëm?

• Cka paraqet globalizmi i tregut ?Cka paraqet globalizmi i tregut ?

A dini se…?A dini se…?

• Cka paraqet globalizmi i prodhimit?Cka paraqet globalizmi i prodhimit?

• Cka paraqesin IDH-te ?Cka paraqesin IDH-te ?

• Cka mbështesin pro globalistet ?Cka mbështesin pro globalistet ?

• Cilet jane argumentet e contra Cilet jane argumentet e contra globalistëve ?globalistëve ?

• Si ndikon globalizmi në biznes Si ndikon globalizmi në biznes nderkombetar ?nderkombetar ?

Çfarë paraqet biznesi ndërkombëtar?Çfarë paraqet biznesi ndërkombëtar?

Shitjet dhe blerjet e mallrave dhe Shitjet dhe blerjet e mallrave dhe sherbimeve midis kompanive te vendeve te sherbimeve midis kompanive te vendeve te ndryshme ndryshme

Realizimi i investimeve jashta kufijve Realizimi i investimeve jashta kufijve shtetroreshtetrore

Aktivitetet dhe transakcionet e biznesit të Aktivitetet dhe transakcionet e biznesit të cilët realizohen midis firmave nga me teper cilët realizohen midis firmave nga me teper vendevende

Shfrytezimi i resurseve, kembimi i Shfrytezimi i resurseve, kembimi i njohurive, aftësive ose informatave, njohurive, aftësive ose informatave, transportimi… përtej kufirit kombëtartransportimi… përtej kufirit kombëtar

Kush mund te angazhohet nKush mund te angazhohet nëë biznesin nderkombetar?biznesin nderkombetar?

- - Individet Individet

- Kompanite ( prodhuese, sherbyese…) - Kompanite ( prodhuese, sherbyese…)

- Organet qeveritare- Organet qeveritare

- Institucionet ndërkombëtare- Institucionet ndërkombëtare

Sot numri i agjenteve ekonomik qe mirren me Sot numri i agjenteve ekonomik qe mirren me BN gjithnje e me teper rritet. BN gjithnje e me teper rritet.

Ketij aktiviteti dinamik (BN) i kane kontibuar Ketij aktiviteti dinamik (BN) i kane kontibuar fenomenet sic jane: globalizmi, bloqet rajonale fenomenet sic jane: globalizmi, bloqet rajonale te tregtise, teknologjia e informimit, …te tregtise, teknologjia e informimit, …

ÇÇka paraqet biznesi ka paraqet biznesi nderkombetar ?nderkombetar ?

Biznesi nderkombetar eshte dicipline Biznesi nderkombetar eshte dicipline relativisht e re, por mjaft dinamike, ne relativisht e re, por mjaft dinamike, ne crast transakcionet realizohen jashta crast transakcionet realizohen jashta kufijve shtetrore me qellim qe te kufijve shtetrore me qellim qe te kenaqen qellimet e individeve, kenaqen qellimet e individeve, kompanive dhe organizatave. kompanive dhe organizatave.

Biznesi ndBiznesi ndëërkombrkombëëtar dhe tar dhe Perandoria romakePerandoria romake

Pax Romana, ose Paqja romake siguronte se Pax Romana, ose Paqja romake siguronte se mallrat transportoheshin me sigurte dhe me mallrat transportoheshin me sigurte dhe me shpejte.shpejte.Monedha e perbashket i thjeshtoi transakcionet e Monedha e perbashket i thjeshtoi transakcionet e biznesit.biznesit.Roma zhvilloi nje sistem ligjor, vend qendror te Roma zhvilloi nje sistem ligjor, vend qendror te tregut dhe nje sistem eficient te komunikimit tregut dhe nje sistem eficient te komunikimit Te gjitha keto mundesuan lulezimin e biznesit Te gjitha keto mundesuan lulezimin e biznesit nderkombetar ne Perandorine romake. nderkombetar ne Perandorine romake. Rritja e Perandorise romake ndodhi kryesisht Rritja e Perandorise romake ndodhi kryesisht nepermjet lidhjeve te biznesit.nepermjet lidhjeve te biznesit.

Rruga e mendafshitRruga e mendafshit

Biznesi nderkombetar dhe Biznesi nderkombetar dhe Perandoria romake Perandoria romake (vazhdim)(vazhdim)

Renja e Perandorise romake mund t`i atribohet Renja e Perandorise romake mund t`i atribohet ketyre shkaqeve:ketyre shkaqeve:– Luftrat e brendshme dhe renja e vazhdueshme Luftrat e brendshme dhe renja e vazhdueshme – Mos zbatimi i gjate i Pax Romanes Mos zbatimi i gjate i Pax Romanes – zvogelimi i perdorimit dhe pranimit te monedhes se zvogelimi i perdorimit dhe pranimit te monedhes se

perbashket perbashket – Renja e nivelit te komunikimit Renja e nivelit te komunikimit

Si rezultat i kesaj, aleatet e Perandorise romake Si rezultat i kesaj, aleatet e Perandorise romake bashkpunonin me pushtuesit.bashkpunonin me pushtuesit.

Rruga e qelibaritRruga e qelibarit

Transakcionet nderkombetare Transakcionet nderkombetare tregetia nderkombetare…tregetia nderkombetare…

Transakcionet ndërkombëtare:Transakcionet ndërkombëtare:

- Transakcionet ekonomike që kalojne - Transakcionet ekonomike që kalojne kufijtekufijte

Tregtia ndërkombëtare:Tregtia ndërkombëtare:

- - Realizohet kur kompanite importojnë Realizohet kur kompanite importojnë ose eksportojnë mallra dhe sherbime ose eksportojnë mallra dhe sherbime konsumatoreve te nje shteti tjeterkonsumatoreve te nje shteti tjeter

Investimet nderkombetareInvestimet nderkombetare

Investimet ndërkombëtare:Investimet ndërkombëtare:

- Ndodhin ne rastin kur nje firme investon - Ndodhin ne rastin kur nje firme investon resurse per aktivitete biznesi jashta resurse per aktivitete biznesi jashta kufijve te vet shtetrore.kufijve te vet shtetrore.

Kompanitë ndërkombëtare:Kompanitë ndërkombëtare:

- Kompanite që veprojne me biznes - Kompanite që veprojne me biznes ndërkombëtarndërkombëtar

Kompani nderkombetare, globale…Kompani nderkombetare, globale…

Nocioni Nocioni kompani nderkombetarekompani nderkombetare ka ka domethenjen e cdo kompanie e cila domethenjen e cdo kompanie e cila perfshihet ne biznesin nderkombetar, por perfshihet ne biznesin nderkombetar, por ne te njejten kohe mund t`i llogariten edhe ne te njejten kohe mund t`i llogariten edhe ato firma te cilet jane me pak te perfshira ato firma te cilet jane me pak te perfshira ne BNne BN

Kompanite globaleKompanite globale sot theksohen per sot theksohen per kompanite orientimi i te cileve eshte ne kompanite orientimi i te cileve eshte ne tregun boteror.tregun boteror.

MNC dhe TNCMNC dhe TNC

MNC eshte korporate e cila vepron ne me MNC eshte korporate e cila vepron ne me teper vende dhe ne secilen prej tyre ka teper vende dhe ne secilen prej tyre ka perfaqsine e vet. Fitimin e vet e ndan me perfaqsine e vet. Fitimin e vet e ndan me te gjitha perfaqsite me anen e nje principi te gjitha perfaqsite me anen e nje principi te caktuar te caktuar

TNC eshte korporate e cila i ka afilijacionet TNC eshte korporate e cila i ka afilijacionet ne me teper vende, por qendren e ka ne ne me teper vende, por qendren e ka ne vendin meme, ndersa fitimi nga te gjitha vendin meme, ndersa fitimi nga te gjitha vendet behet ripatriimi ne vendin memevendet behet ripatriimi ne vendin meme

Raporti midis biznesit ndërkombëtar Raporti midis biznesit ndërkombëtar dhe biznesit kombëtardhe biznesit kombëtar

Dallimi i biznesit nuk eshte vetem midis shteteve Dallimi i biznesit nuk eshte vetem midis shteteve te ndryshme, por ky dallim egziston edhe ne te ndryshme, por ky dallim egziston edhe ne kuader te nje vendi kuader te nje vendi Njera prej faktoreve qe i terheq kompanite e Njera prej faktoreve qe i terheq kompanite e SHBA-ve te zgjedhin seline e tyre eshte norma e SHBA-ve te zgjedhin seline e tyre eshte norma e taksave te ndryshme ne shtetet e ndryshme te taksave te ndryshme ne shtetet e ndryshme te SHBA-ve (NJ-NY)SHBA-ve (NJ-NY)Dallimet (kultura, gjuha, religjioni, zhvillimi Dallimet (kultura, gjuha, religjioni, zhvillimi ekonomik…) jane me teper prezent ne Indi se sa ekonomik…) jane me teper prezent ne Indi se sa ne Danimark.ne Danimark.Megjithate dallimet e ketilla jane me te thekusara Megjithate dallimet e ketilla jane me te thekusara midis shteteve, sepse shtete jane te ndryshmemidis shteteve, sepse shtete jane te ndryshme

Dallimet midis biznesit Dallimet midis biznesit nderkombetar dhe vendornderkombetar dhe vendor

Mjedisi legjislativo-politik:Mjedisi legjislativo-politik: ( cili biznis mund ( cili biznis mund te vepron, si duhet te organizohet, sa do te jene te vepron, si duhet te organizohet, sa do te jene normat e taksave, nivelin e rrogave minimale..)normat e taksave, nivelin e rrogave minimale..)

Raporti politik midis shteteveRaporti politik midis shteteve: (p.sh. Kina me : (p.sh. Kina me Coca Colen, a eshte shtet demokratik apo…)Coca Colen, a eshte shtet demokratik apo…)

Mjedisi ekonomik:Mjedisi ekonomik: (p.sh. Njerezit ne SHBA e (p.sh. Njerezit ne SHBA e Suedi fitojne 100 here me teper se sa ato ne Suedi fitojne 100 here me teper se sa ato ne Bankladesh e Kongo,infrastrukture e ndryshme)Bankladesh e Kongo,infrastrukture e ndryshme)

Mjedisi kulturorMjedisi kulturor: vendet kane normat, sjelljet, : vendet kane normat, sjelljet, vlerat, veset te cilet jane te ndryshmevlerat, veset te cilet jane te ndryshme

Biznesi ndërkombëtar vs. Biznesi ndërkombëtar vs. biznesit kombëtarbiznesit kombëtar

Realizimi i marketingut te nja malli ne Realizimi i marketingut te nja malli ne Shqiperi kerkon tjeter qasje ne FranceShqiperi kerkon tjeter qasje ne France

Menaxhimi me punetor shqiptare, dallon Menaxhimi me punetor shqiptare, dallon nga menaxhimi me puntore gjermanenga menaxhimi me puntore gjermane

Strategjia e zgjedhur per ne Turqi mund te Strategjia e zgjedhur per ne Turqi mund te mos jete e volitshme per ne Greqimos jete e volitshme per ne Greqi

Menaxheret jo vetem qe duhet te kene Menaxheret jo vetem qe duhet te kene kujdes per keto dallimi, por edhe duhet kujdes per keto dallimi, por edhe duhet adaptuar sa here qe nevojitetadaptuar sa here qe nevojitet

Pyetjet qe i shtron biznesi Pyetjet qe i shtron biznesi nderkombetar nderkombetar

Si do te futet idea, malli ose sherbimi ne Si do te futet idea, malli ose sherbimi ne tregun nderkombetar?tregun nderkombetar?A do te perdoret tregu ose investimet A do te perdoret tregu ose investimet per te hyre ne tregun e huaj? per te hyre ne tregun e huaj? A do te shfrytezohet oferta e cila vjen A do te shfrytezohet oferta e cila vjen nga tregu vendor apo ai nga tregu I nga tregu vendor apo ai nga tregu I jashtem ?jashtem ?Cilet pershtatje te produktit jane te Cilet pershtatje te produktit jane te domosdoshme ne menyre qe produkti domosdoshme ne menyre qe produkti t`ju pergjigjet kushteve lokale?t`ju pergjigjet kushteve lokale?Cilet jane rreziqet nga konkurrentet Cilet jane rreziqet nga konkurrentet global dhe si mundet keto rreziqe t`ju global dhe si mundet keto rreziqe t`ju kundervihet ?kundervihet ?

Biznesi ndërkombëtar vs. biznesit Biznesi ndërkombëtar vs. biznesit kombëtarkombëtar

Menaxheri I BN ballafaqohet edhe me keto ceshtje:Menaxheri I BN ballafaqohet edhe me keto ceshtje:- ne c`vend te botes te perqendrohet per prodhimin me kosto - ne c`vend te botes te perqendrohet per prodhimin me kosto me te ulet dhe me vlere maksimale te shtuar?me te ulet dhe me vlere maksimale te shtuar?- si te koordinon dhe kontrollon aktivitetet prodhuese ?- si te koordinon dhe kontrollon aktivitetet prodhuese ?- ne cilen treg boteror te hyn dhe nga cilet te shmanget?- ne cilen treg boteror te hyn dhe nga cilet te shmanget?- cilen forme te hyrjes ne BN te zgjedhen?- cilen forme te hyrjes ne BN te zgjedhen?- kalimi nderkufitar i mallit kerkon njohuri solide ne sistemin e - kalimi nderkufitar i mallit kerkon njohuri solide ne sistemin e tregtise dhe investimeve nderkombetare tregtise dhe investimeve nderkombetare - duhet t`ia del ne krye me sistemet restriktive te tregtise se - duhet t`ia del ne krye me sistemet restriktive te tregtise se vendeve (nderton strategji dhe politike te vecante)vendeve (nderton strategji dhe politike te vecante)- te zhvillon strategji dhe politike per levizjet e kembimit te - te zhvillon strategji dhe politike per levizjet e kembimit te valutave te kembimit valutave te kembimit

Dallimi midis menaxhimit te BN dhe Dallimi midis menaxhimit te BN dhe menaxhimit vendormenaxhimit vendor

Dallimi ne sistemin legal, politik, ekonomik, Dallimi ne sistemin legal, politik, ekonomik, kulturor… vendet jane te ndryshmekulturor… vendet jane te ndryshme

Niveli i biznesit nderkombetar eshte me Niveli i biznesit nderkombetar eshte me kompleks se sa niveli vendorkompleks se sa niveli vendor

Transakcionet e BN involvojne kembimin e Transakcionet e BN involvojne kembimin e monedhave ne deviza te ndryshmemonedhave ne deviza te ndryshme

BN duhet doemos te gjen menyra te punon BN duhet doemos te gjen menyra te punon perkunder kufizimeve dhe obligimeve qe i perkunder kufizimeve dhe obligimeve qe i zbatojne shtetetzbatojne shtetet

Ndikimi i Biznesit nderkombetar Ndikimi i Biznesit nderkombetar ne ekonomine e nje vendine ekonomine e nje vendi

Flukcionet e Biznesit nderkombetar i Flukcionet e Biznesit nderkombetar i nje vendi jane te rendesishme ne nivel nje vendi jane te rendesishme ne nivel makroekonomik per shkak te makroekonomik per shkak te balancimit te Bilancit tregtar.balancimit te Bilancit tregtar.

Ne nivel mikroekonomik, participimi Ne nivel mikroekonomik, participimi ne biznesin nderkombetar mund t`ju ne biznesin nderkombetar mund t`ju ndihmon firmave te arrijne ekonomine ndihmon firmave te arrijne ekonomine e shkalles te cilen nuk mund ta arrine e shkalles te cilen nuk mund ta arrine ne tregjet vendorene tregjet vendore..

Pse kompanitPse kompanitëë zgjerohen ne tregun zgjerohen ne tregun ndërkombëtar?ndërkombëtar?

I. I. Aresyet te karakterit agresiv:Aresyet te karakterit agresiv:

Zvogelimin e rrezikut nga konkurrencaZvogelimin e rrezikut nga konkurrenca

Zgjerimin e tregut ose smadhimin e Zgjerimin e tregut ose smadhimin e shitjeveshitjeve

Realizimin e fitimeve me te medhaRealizimin e fitimeve me te medha

Perfitimin e mallrave plotesuese per tregje Perfitimin e mallrave plotesuese per tregje tjera tjera

Company % of Company % of Earnings From Outside U.S.Earnings From Outside U.S.

0% 20% 40% 60% 80% 100%

AIG

Coca-Cola

Gillette

Intel

Microsoft

Pfizer

Source: Source: Investment AdvisorInvestment Advisor, August 2000, August 2000

Pse Pse kompanitkompanitëë zgjerohen ne tregun zgjerohen ne tregun ndërkombëtar?ndërkombëtar?

II. Aresyet te karakterit mbrojtes:II. Aresyet te karakterit mbrojtes:

Bashkimin dhe sigurimin e resurseveBashkimin dhe sigurimin e resurseve

Mbrojtjen e tregut vendor Mbrojtjen e tregut vendor

Prezenca dhe rritja e fuqise konkurruese ne Prezenca dhe rritja e fuqise konkurruese ne tregun global (diverzifikimi gjeografik)tregun global (diverzifikimi gjeografik)

Zhvillimi dhe ekspanzioni i teknologjiseZhvillimi dhe ekspanzioni i teknologjise

Liberalizimi i kalimit kufitarLiberalizimi i kalimit kufitar

Zhvillimi i dhenjes se sherbimeve Zhvillimi i dhenjes se sherbimeve

Motivation to do international BusinessMotivation to do international Business

Nevoja per biznes Nevoja per biznes nderkombetar nderkombetar

Numri i firmave te cilet involvohen ne Numri i firmave te cilet involvohen ne biznesin global rritet gjithnje e me teper biznesin global rritet gjithnje e me teper edhe ate duke perfshire: edhe ate duke perfshire: – Firmat prodhueseFirmat prodhuese– Kompanite e sherbimit ( bankat, shtepite e Kompanite e sherbimit ( bankat, shtepite e

sigurimit, firmat konsultive )sigurimit, firmat konsultive )– Arti, filmi dhe kompanite e muzikesArti, filmi dhe kompanite e muzikes

Going internationalGoing international

Nevoja per biznes nderkombetarNevoja per biznes nderkombetar

Biznesi nderkombetar:Biznesi nderkombetar:- shkakton rrjedhe te ideve, sherbimeve dhe - shkakton rrjedhe te ideve, sherbimeve dhe kapitalit neper bote;kapitalit neper bote;- ju ofron konsumatoreve zgjedhje te reja- ju ofron konsumatoreve zgjedhje te reja- lejon zgjerimin e bashkimit te produkteve te - lejon zgjerimin e bashkimit te produkteve te ndryshmendryshme- ndihmon levizjen e fuqise puntore, kapitalit - ndihmon levizjen e fuqise puntore, kapitalit dhe teknologjisedhe teknologjise- ju jep mundesine dhe sfiden e punesimit- ju jep mundesine dhe sfiden e punesimit- shperndarjen e resurseve, ben zgjedhje te - shperndarjen e resurseve, ben zgjedhje te preferuara dhe nxit aktivitete ne nivel globalpreferuara dhe nxit aktivitete ne nivel global

Format (llojet) e biznesit Format (llojet) e biznesit nderkombetar nderkombetar

Tregtia eksport-import

Investimet e drejtperdrejta te

huaja

Licensimi

Franchiza

Kontratat menaxheriale

Strategjite per Strategjite per hyrjen ne tregjet globale hyrjen ne tregjet globale

LicensingLicensing

ExportingExporting

FranchisingFranchising

Contract ManufacturingContract Manufacturing

Joint VenturesJoint Ventures

Strategic AlliancesStrategic Alliances

Subsidiaries-MNCsSubsidiaries-MNCs

Foreign Direct Foreign Direct

InvestmentInvestment

Pse mesohet biznesi Pse mesohet biznesi nderkombetar?nderkombetar?

Konkurrimi me kompanite globale eshte e arritur e madheKonkurrimi me kompanite globale eshte e arritur e madheRritja e madhe e depertimit ne import dhe investimi i Rritja e madhe e depertimit ne import dhe investimi i shumave te medha neper bote nenkupton qe firmat e te shumave te medha neper bote nenkupton qe firmat e te gjitha madhesive ballafaqohen me konkurrencen ne kater gjitha madhesive ballafaqohen me konkurrencen ne kater anet e botesanet e botesRritja e nderkombetarizimit te biznesit kerkon nga Rritja e nderkombetarizimit te biznesit kerkon nga menaxheret te kene nje perspektive nga biznesi global qe menaxheret te kene nje perspektive nga biznesi global qe perfitohet nga eksperienca dhe edukimi ose nga te dyjatperfitohet nga eksperienca dhe edukimi ose nga te dyjatDerisa menaxheret global duhet te kene njohuri solide Derisa menaxheret global duhet te kene njohuri solide nga konceptet e biznesit dhe teknikat e perdorura nga nga konceptet e biznesit dhe teknikat e perdorura nga vendet e zhvilluara, ato poashtu duhet te dijne per vendet e zhvilluara, ato poashtu duhet te dijne per dallimet (diferencat).dallimet (diferencat).

Cka mund te perfitoni nga mesimi i Cka mund te perfitoni nga mesimi i biznesit nderkombetar ? biznesit nderkombetar ?

Perfitoni nje edukim dhe tranjim te mirePerfitoni nje edukim dhe tranjim te mire

Zgjeroni horizontet tuajaZgjeroni horizontet tuaja

Vazhdoni studimet dhe punoni jashta Vazhdoni studimet dhe punoni jashta venditvendit

Gjeni pune te mire dhe jete te lumtur Gjeni pune te mire dhe jete te lumtur

Kariere te pasurKariere te pasur

19%19%

Does Global Experience Does Global Experience Help Your Career?Help Your Career?

20%20%

56%56%

Source: USA Today

5%

Very HelpfulSomewhat

Unnecessary

No Response

Skill Level Skill Level RequiredRequired

Level 1Level 1 Level 2Level 2 Level 3Level 3 Level 4Level 4 Level 5Level 5 Level 6Level 6

Source: Source: Hudson Institute as reported in Arnold Packer, “Retooling the American Worker,” Washington Post Hudson Institute as reported in Arnold Packer, “Retooling the American Worker,” Washington Post

Average Skill Average Skill Level: 3.6Level: 3.6

2%2%

58%58%

40%40%

CurrentCurrent Skill Level Skill Level

Level 1Level 1 Level 2Level 2 Level 3Level 3 Level 4Level 4 Level 5Level 5 Level 6Level 6

Average Skill Average Skill Level: 2.6Level: 2.6

6.8%6.8%

70.5%70.5%

6.6%6.6%

16.1%

Si mund te gjen dikush nga ju pune Si mund te gjen dikush nga ju pune ne biznesin nderkombetar ?ne biznesin nderkombetar ?

Interesimi – me i madh se sa vetem Interesimi – me i madh se sa vetem “njohja e kulturave te reja”“njohja e kulturave te reja”

Tranjim specialTranjim special

Selekcionimi i kompaniseSelekcionimi i kompanise

Krijo interes per njohje me heretKrijo interes per njohje me heret

Deshire te pranoni detyra ne biznesin Deshire te pranoni detyra ne biznesin nderkombetarnderkombetar

Llojet e puneve ne Biznesin Llojet e puneve ne Biznesin nderkombetarnderkombetar

Shumica e puneve ne vend rrjedhin ose jane te Shumica e puneve ne vend rrjedhin ose jane te lidhura me eksportinlidhura me eksportin

Ne secilin qytet funksionojne banka te cilat kane Ne secilin qytet funksionojne banka te cilat kane sektorin nderkombetar qe operojne me sektorin nderkombetar qe operojne me financimin nderkombetarfinancimin nderkombetar

Kompanite eksportueseKompanite eksportuese

Departamentet e bankave nderkombetareDepartamentet e bankave nderkombetare

Kompanite ajrore nderkombetareKompanite ajrore nderkombetare

Kompanite konsultit nderkombetarKompanite konsultit nderkombetar

Kompanite e sigurimit nderkombetarKompanite e sigurimit nderkombetar

ÇÇfarë domethënie ka globalizmi pfarë domethënie ka globalizmi pëër ju?r ju?

MMëë shumë zgjedhje shumë zgjedhje

ÇÇmime tmime tëë ulta ulta

Zhvillim te teknologjiseZhvillim te teknologjise

Ndervarsi te vendeve Ndervarsi te vendeve

Kalimi në një ekonomi boterore me te integruar dhe me te

ndervarur .

Kalimi në një ekonomi boterore me te integruar dhe me te

ndervarur .

Integrim nderkombetar i mallrave, punes, teknologjise dhe kapitalit .

Integrim nderkombetar i mallrave, punes, teknologjise dhe kapitalit .

FaktorFaktorët e globalizmitt e globalizmit

Globalizmi

Politik

TeknologjikTregu

Kostot

Konkurrenca

Faktoret politik te globalizmit Faktoret politik te globalizmit

Zvogelimi progresiv i barierave tregtare

Privatizimi i kapaciteteve ne ish- blokun socialist

NAFTA EU ASEAN

Shëmbulli i uljes së tarifaveShëmbulli i uljes së tarifave

Aresyet teknologjike te globalizmit Aresyet teknologjike te globalizmit

Mikroprocesoret dhe Mikroprocesoret dhe telekomunikacionitelekomunikacioni

InternetiInterneti

Teknologjia e transportitTeknologjia e transportit

Mikroprocesoret dheMikroprocesoret dhe telekomunikacionitelekomunikacioni

Gordon Moore

Secilen 18 muaj fuqia e mikroprocesoreve dyfishohet ,

ndersa cmimi zvogelohet per 50%

1960-1990 renja e cmimit $244.65-$3.32 per tre minuta

New York London

Internet dhe World Wide WebInternet dhe World Wide Web

50.000.000.

1.120.000.0001990

1995

2002

2005

655.000.000

<1.000.000

Teknologjia e transportit Teknologjia e transportit

Tregu si faktor i globalizmitTregu si faktor i globalizmit

Kostot si faktor i globalizmitKostot si faktor i globalizmit

Konkurrenca si faktor i globalizmitKonkurrenca si faktor i globalizmit

Format e globalizmitFormat e globalizmit

Politike

Ekonomike

Kulturore

Komponentet e globalizmitKomponentet e globalizmit

Globalizmi i prodhimit

Globalizmi i tregut

Globalizmi

Globalizmi i tregut Globalizmi i tregut Shijet dhe preferencat jane te Shijet dhe preferencat jane te

unifikuar ne nivel globalunifikuar ne nivel global

Kompanite gjithkund ofrojne Kompanite gjithkund ofrojne prodhime te standardizuara prodhime te standardizuara

Globalizmi i tregjeveGlobalizmi i tregjeveShtetet midis vedi dallohen ne baze te Shtetet midis vedi dallohen ne baze te

sistemit ekonomik dhe juridik sistemit ekonomik dhe juridik

Problemet jane te medha dhe Problemet jane te medha dhe kompleksekomplekse

Intervenimet e Qeverive ne Intervenimet e Qeverive ne ekonomi sjellin probleme ekonomi sjellin probleme

Nevoja për institucionet globaleNevoja për institucionet globale

Globalizimi ka krijuar nevojën për krijimin e Globalizimi ka krijuar nevojën për krijimin e institucioneve që të menaxhojnë, institucioneve që të menaxhojnë, rregullojnë dhe mbikqyrin tregun globalrregullojnë dhe mbikqyrin tregun global– GATT (General Agreements on Trade and GATT (General Agreements on Trade and

Tariffs) Tariffs) – WTO (World Trade Organization)WTO (World Trade Organization)– IMF (International Monetary Fond)IMF (International Monetary Fond)– World BankWorld Bank– United NationsUnited Nations

Institucionet globaleInstitucionet globale

Si u be Coca Cola globale?Si u be Coca Cola globale?1906

Si u be Coca Cola globaleSi u be Coca Cola globale ? ?

Lufta e Dyte Boterore -Lufta e Dyte Boterore - GjermaniaGjermania

Shembull i kompanise globaleShembull i kompanise globale

300 brende

200 shtete

19.6 milijarde kapital ne 2002

70% e te hyrave jashta SHBA-se

55.000 te punesuar

Shembull i kompanise globaleShembull i kompanise globale

46.000.000 konsumues ne dite

30.000. restorane

119 vende

15.4 miliarde kapital ne 2002

Shembull i kompanise globaleShembull i kompanise globale

4.1 miliarde kapital ne 2002

160 vende

Shembull i kompanise globaleShembull i kompanise globale

190 vende

96.4 miliarde kapital ne 2002

SWAN OpticalSWAN Optical

Ndikimi nga globalizmi ekonomik Ndikimi nga globalizmi ekonomik

AAIDH

BBTaksa

CCMNC

DDProdhim dhe kembim

Globalizmi

Kush pKush pëërfiton prej globalizmit?rfiton prej globalizmit?

Vendet e pasura pVendet e pasura përfitojnë ërfitojnë në llogari të vendeve në llogari të vendeve ttëë varfura! varfura!Vendet e varfura kanVendet e varfura kanë perfitime më të mëdha!ë perfitime më të mëdha!Përfitime më të mëdha kanPërfitime më të mëdha kanë ë shtetet e grupit G-shtetet e grupit G-7, por jo të gjitha p.sh. Japonia ka përfitimet më 7, por jo të gjitha p.sh. Japonia ka përfitimet më të ulta nga globalizmi;të ulta nga globalizmi;Në disa ekonomi p.sh. R.Çeke ka përfitime Në disa ekonomi p.sh. R.Çeke ka përfitime shumë të larta.shumë të larta.Shtetet në zhvillim kanë realizuar rritje tShtetet në zhvillim kanë realizuar rritje të ë këmbimit mbi mkëmbimit mbi mesataren nesataren në nivel botërorë nivel botëror

Globalizmi i tregutGlobalizmi i tregut

Egzistojnë akoma dallime të mëdha midis Egzistojnë akoma dallime të mëdha midis tregjeve nacionale në shumë dimensione tregjeve nacionale në shumë dimensione të rëndësishmetë rëndësishme

Këto dallime kërkojnë që marketingu, Këto dallime kërkojnë që marketingu, strategjitë operacionale dhe cilësitë e strategjitë operacionale dhe cilësitë e produkteve t`ju përshtaten kushteve të produkteve t`ju përshtaten kushteve të venditvendit

Vëllimi i tregtisë dhe prodhimit botëror, Vëllimi i tregtisë dhe prodhimit botëror, 1950-20021950-2002

The Current U.S. The Current U.S. International Trade PositionInternational Trade Position

Exports and Imports of Goods and Services per Capita for Selected Countries

Country Exports per Capita Imports per CapitaAustralia

Brazil

China

Japan

Kenya

United Kingdom

United States

$4,296

379

222

4,165

91

4,767

3,472

$4,525

428

199

3,622

125

5,500

4,962

Pjesmarja e exportit ne GDPPjesmarja e exportit ne GDP

66.2

45.6

38.5

33.431.4

28.9 27.2

11.2 11.2 11 7.4

0

10

20

30

40

50

60

70

N ID MX UK J BR

The changing pattern of world output The changing pattern of world output and trade and trade

Starbucks Around the WorldStarbucks Around the World

74%

26%

International U.S.

30%

25%15%

1%

6%

23%Japan

U.K.

Taiwan/China

Mid-East

Europe

All Others

World LocationsWorld Locations International LocationsInternational Locations

Source: Business 2.0, July 2002.

Leading Leading GoodsGoods Exporters/Importers Exporters/Importers (2001)(2001)

CountryCountry ExportsExports ImportsImportsUnited StatesUnited States 731 731 1,180 1,180GermanyGermany 571 571 493 493JapanJapan 404 404 350 350FranceFrance 322 322 326 326United KingdomUnited Kingdom 273 273 332 332World TotalWorld Total 6,1556,155 6,441 6,441

In Billion $In Billion $

Source: World Trade Organization

Leading Leading ServicesServices Exporters/Importers (2001)Exporters/Importers (2001)

CountryCountry ExportsExports ImportsImportsUnited StatesUnited States 263 263 188 188GermanyGermany 80 80 133 133JapanJapan 64 64 107 107FranceFrance 80 80 62 62United KingdomUnited Kingdom 108 108 92 92World TotalWorld Total 1,4601,460 1,445 1,445

In Billion $In Billion $

Source: World Trade Organization

Perqindja e GDP per zhvillimin e teknologjise Perqindja e GDP per zhvillimin e teknologjise informatikeinformatike

3.5

4.5

3.5

4.4

2.9

4

3

4

1.92.1

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

USA S UK C D

`95

`99

Përqindja totale e aksioneve te FDIPërqindja totale e aksioneve te FDI

Volume of FDI inflows, 1994-2002Volume of FDI inflows, 1994-2002

($ billions)($ billions)

Globalizmi i prodhimitGlobalizmi i prodhimit

Referon në furnizimin e produkteve dhe Referon në furnizimin e produkteve dhe shërbimeve prej lokacioneve të ndryshme shërbimeve prej lokacioneve të ndryshme botërore për të pasur avantazh në: botërore për të pasur avantazh në: – Dallimet në cmim dhe kualitet të faktorëve Dallimet në cmim dhe kualitet të faktorëve

të prodhimit:të prodhimit:

Forca puntoreForca puntore

TokaToka

KapitaliKapitali

Globalizmi i prodhimitGlobalizmi i prodhimit

GlobalizmiGlobalizmi

PunaPuna

TokaToka

KapitaliKapitali

Swan Optical

Fabrikat

1-5

Dizanji

Prodhimi globalProdhimi global

Shëmbulli 1

Shtrydhja e globitShtrydhja e globit

Ndryshimet demografike në Ndryshimet demografike në ekonominë botëroreekonominë botërore

Autputi dhe tregtia botëroreAutputi dhe tregtia botërore

Nryshimi i FDINryshimi i FDI

Ndryshimi i natyrës të kompanive Ndryshimi i natyrës të kompanive multinacionalemultinacionale– Kompanite mini multinacionaleKompanite mini multinacionale– Kompanite multinacionalë jo amerikanëKompanite multinacionalë jo amerikanë

World’s Largest World’s Largest MNCs- 2002MNCs- 2002

Revenue ($Billions)Revenue ($Billions)1)1) Wal-Mart Stores Wal-Mart Stores  2172172)2) Exxon Mobil Exxon Mobil  2132133)3) General Motors General Motors  1751754)4) BP BP  1741745)5) Ford Motor Ford Motor  1621626)6) Daimler Chrysler Daimler Chrysler  1361367)7) Royal Dutch/Shell Group Royal Dutch/Shell Group  1351358)8) General Electric General Electric  1251259)9) Toyota Motor Toyota Motor  12112110)10) MitsubishiMitsubishi 112112

Origjina nacionale e korporatave më Origjina nacionale e korporatave më të mëdha multinacionaletë mëdha multinacionale

Debat: pro-globalizmitDebat: pro-globalizmit

Në globalizëm prodhimet dhe shërbimet Në globalizëm prodhimet dhe shërbimet janë me cmime më të ultajanë me cmime më të ulta

Globalizmi stimulon zhvillimin ekonomikGlobalizmi stimulon zhvillimin ekonomik

Në globalizëm krijohen vende të reja të Në globalizëm krijohen vende të reja të punëspunës

Vendet specializohen për prodhimin e Vendet specializohen për prodhimin e mallrave dhe shërbimeve të cilët i mallrave dhe shërbimeve të cilët i prodhojnë më me efikasitetprodhojnë më me efikasitet

Debat – contra globalizmitDebat – contra globalizmit

Globalizmi është shkaktar i falimentimit të Globalizmi është shkaktar i falimentimit të firmave në vendet e zhvilluara firmave në vendet e zhvilluara Zvoglohet paga e puntorëve jo të aftë në vendet Zvoglohet paga e puntorëve jo të aftë në vendet e zhvilluarae zhvilluaraKorporatat TNC vendosen në vendet ku nuk ka Korporatat TNC vendosen në vendet ku nuk ka rregulla të forta për të drejtat e puntorëve dhe rregulla të forta për të drejtat e puntorëve dhe ruajtjen e ambientit njerëzorruajtjen e ambientit njerëzorNë globalizëm kemi krijimin e organeve Në globalizëm kemi krijimin e organeve ndërkombëtare të cilët zbehin sovranitetin e ndërkombëtare të cilët zbehin sovranitetin e shtetitshtetit

1-5

Globalizmi dhe MjedisiGlobalizmi dhe Mjedisi

Ankesë e zakonshme se globalizmi e dëmton Ankesë e zakonshme se globalizmi e dëmton ambientin.ambientin.Argumentohet se kompanit levizin me qëllim që Argumentohet se kompanit levizin me qëllim që tu shmangen regullave të ndotjes në shtetin tu shmangen regullave të ndotjes në shtetin ame.ame.Mjaftë kompani ndjekin koded strikte të Mjaftë kompani ndjekin koded strikte të mbrojtjes së ambientit dhe involvohen në mbrojtjes së ambientit dhe involvohen në pastrimin e lokacioneve.pastrimin e lokacioneve.Mjedisi eshte vetëm një faktor në vëndosjen e Mjedisi eshte vetëm një faktor në vëndosjen e lokacionit.lokacionit.

Globalizmi - PerfundimGlobalizmi - Perfundim

- Globalizmi eshte mjaft kompleks dhe i Globalizmi eshte mjaft kompleks dhe i shtrejte.shtrejte.

- I nxiten kompanit te adaptojne strategjit I nxiten kompanit te adaptojne strategjit dhe operacionet e tyre ne kultura dhe dhe operacionet e tyre ne kultura dhe ambiente te ndryshme.ambiente te ndryshme.

- Kur bizneset e arijne kete, ato arrijne Kur bizneset e arijne kete, ato arrijne kthime shume te larte te investimeve dhe kthime shume te larte te investimeve dhe shfrytezimin e operacioneve globale. shfrytezimin e operacioneve globale.

Per punimet seminarike Per punimet seminarike ......

Per punimet semnarikePer punimet semnarike......

Per punimet seminarikePer punimet seminarike......

Per punimet seminarikePer punimet seminarike......

Per punimet seminarikePer punimet seminarike......

ReferenceReference

Kapitulli 1

Biznesi nderkombetar ne epoken e globalizmit

Fq. 4-37