BÂKÎ MUHABBET

ÖMER M. KOÇ KOLEKSIYONU

Bâkî Muhabbet

99 Mektup

Ya pı Kre di Ya yın la rı - 5272Özel

Bâkî Muhabbet

Ki tap edi tö rü: Yücel DemirelDü zel ti: Banu İşlet

Kapak tasarımı: Nahide DikelGrafik uygulama: Merve Çakıroğlu

Fotoğraflar: Hadiye Cangökçe

Baskı: Elma Basım Yayın Iletişim Hizmetleri San. Tic. Ltd. Şti.Tevfikbey Mah. Halkalı Cad. No: 162/7

Küçükçekmece / IstanbulTel: 0212 697 30 30Sertifika No: 12058

1. baskı: Vehbi Koç Vakfı, 2016YKY’de 1. baskı: Istanbul, Ocak 2019

ISBN 978-975-08-4393-8

© Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş., 2019Sertifika No: 12334

Bütün yayın hakları saklıdır.Kaynak gösterilerek tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında

yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz.

Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş. Istiklal Caddesi No: 161 Beyoğlu 34433 Istanbul

Telefon: (0 212) 252 47 00 (pbx) Faks: (0 212) 293 07 23http://www.ykykultur.com.tr

e-posta: ykykultur@ykykultur.com.trInternet satış adresi: http://alisveris.yapikredi.com.tr

Yapı Kredi Kültür Sanat YayıncılıkPEN International Publishers Circle üyesidir.

İçindekiler

Sunuş • 9

01 Midhat Paşa’dan Eşine • 1302 Namık Kemal’den Oğlu Ali Ekrem Bolayır’a • 1703 Ebuzziya Tevfik’ten Hüseyin Hilmi Paşa’ya • 19

04 Ali Ekrem Bolayır’dan Hüseyin Hilmi Paşa’ya • 2505 Abdülhak Hamid’in Bir Mektubu • 2906 Arap Izzet Paşa’nın Bir Mektubu • 3307 Prens Sabahaddin’in Bir Mektubu • 37

08 Recaizade’nin Bir Mektubu • 3909 Süleyman Nazif’in Bir Mektubu • 4310 Recaizade Ekrem’in Bir Mektubu • 4711 Mehmed Kâzım’dan Şekib Bey’e • 49

12 Tevfik Paşa’nın Hariciye Nezareti’ne Yazısı • 5113 Ebuzziya Tevfik Bey’den Ali Haydar Midhat’a • 55

14 Ahmet Haşim’den Izzet Melih Devrim’e • 5715 Lütfi Fikri Bey’in Bir Mektubu • 5916 Halid Ziya Bey’den Sabit Bey’e• 6117 Halid Ziya Bey’in Bir Mektubu • 63

18 Hoca Ali Rıza’dan Ismail Hakkı Altunbezer’e • 6519 Yunus Nadi’nin Bir Mektubu • 69

20 Abdullah Cevdet’in Bir Mektubu • 7121 Besim Ömer Akalın’dan Reşid Saffet Atabinen’e • 73

22 Mustafa Kemal Bey’den Şefik Bey’e • 7523 Hamdullah Suphi Tanrıöver’den Reşid Saffet Atabinen’e • 77

24 Halid Ziya’dan Sabit Bey’e • 7925 Ali Haydar Midhat’tan Enver Paşa’ya • 83

26 Serasker Rıza Paşa’dan Damadı Reşid Saffet Bey’e • 8727 Ali Canip Yöntem’den Yahya Kemâl’e • 9128 Süreyya Paşa’dan Reşid Saffet Bey’e • 95

29 Hacı Adil Arda’dan Eşine • 9930 Abdülmecid Efendi’den Tevfik Paşa’ya •101

31 Abdülhak Hamid’in Bir Mektubu • 105

32 Abdülhak Hamid’in Bir Mektubu • 10933 Ali Fuad Bey’in Maliye Nezaretine Yazısı • 113

34 Atiye Celaleddin’den Melek Hanım’a • 11535 Cemal Paşa’nın Eşine Mektubu • 117

36 Keçecizade Izzet Fuat Paşa’nın Bir Mektubu • 11937 Ahmed Muhtar Bey’den Abdülmecid Efendi’ye • 125

38 Hakkı Şinasi Paşa’nın Bir Mektubu • 12739 Ruhi Arel’in Bir Mektubu • 131

40 Cenap Şahabeddin’in Bir Mektubu • 13341 Süleyman Nazif’in Bir Mektubu • 135

42 Tevfik Fikret’in Bir Mektubu • 13743 Ahmed Haşim’den Abdülhak Şinasi’ye • 139

44 Suudü’l-mevlevi’nin Bir Mektubu • 14145 Faruk Nafiz’den Hüseyin Rahmi’ye • 145

46 Süleyman Nazif’in Bir Mektubu • 14747 Mehmet Muazzez Bey’in Bir Mektubu • 149

48 Ali Ekrem Bey’den Şekib Bey’e • 15149 Tunalı Hilmi Bey’in Bir Mektubu • 16150 Safveti Ziya Bey’in Bir Mektubu • 169

51 Ali Haydar Midhat Bey’den Falih Rıfkı Bey’e • 17352 Nahid Sırrı Örik’ten Yaşar Nabi Nayır’a • 177

53 Ali Ekrem’den Şekib Bey’e • 18354 Faruk Nafiz Çamlıbel’in Bir Mektubu • 185

55 Ahmet Refik Altınay’dan Ibrahim Hilmi Bey’e • 18756 Mazhar Osman’dan Rebii Hikmet Barkın’a • 189

57 Nahid Sırrı’dan Yaşar Nabi Nayır’a • 19358 Abdülhak Şinasi Bey’in Bir Mektubu • 19959 Yusuf Ziya Bey’den Izzet Melih Bey’e • 201

60 Selim Sırrı Bey’den Vasfi Rıza’ya • 20361 Şevket Dağ’dan Salahaddin Efendi’ye • 205

62 Nevzat Tandoğan’dan Eşine • 20763 Rıza Nur’dan Fuad Şemsi Inan’a • 215

64 Refik Halid Bey’den Kemal Sülker’e • 21965 Ziya Osman Saba’dan Feridun Fazıl Tülbentçi’ye • 221

66 Cemal Nadir’den Izzet Melih’e • 22367 Hakkı Tarık Us’tan M. Zeki Pakalın’a • 225

68 Izzet Melih’ten Fatma Hanım’a • 22769 Ali Ihsan Sabis’ten Pertev Demirhan’a • 229

70 Hakkı Tarık Us’tan Server Iskit’e • 23371 Muhsin Ertuğrul’dan Vasfi Rıza’ya • 23972 Tahir Olgun’dan M. Zeki Pakalın’a • 241

73 Cevat Fehmi Başkut’tan Vasfi Rıza’ya • 24374 Cevat Şakir’den Fikret Adil’e • 245

75 Faik Ali Ozansoy’un Bir Mektubu • 24776 Vasfi Rıza Zobu’nun Bir Mektubu • 25377 Cemal Tollu’dan Nurullah Berk’e • 257

78 Baki Süha Ediboğlu’nun Bir Mektubu • 25979 Zeki Faik Izer’den Jale Yasan’a • 26180 Orhan Veli’den Nahit Hanım’a • 263

81 Ibrahim Hakkı Konyalı’dan Muvaffak Sami Onat’a • 27182 Orhan Veli’den Nahit Hanım’a • 27383 Orhan Veli’den Fikret Adil’e • 28384 Ramiz’den Feridun Fazıl’a • 285

85 Midhat Cemal’den Ali Haydar Midhat’a • 28786 Ebulula Mardin’in Bir Mektubu • 28987 Burhan Felek’ten Vasfi Rıza’ya • 29188 Yusuf Ziya’dan Raşit Rıza’ya • 293

89 Necdet Mahfi Ayral’dan Vasfi Rıza’ya • 29790 Cevat Şakir Kabaağaçlı’dan Fikret Adil’e • 299

91 Mesut Cemil Tel’in Bir Mektubu • 30792 Burhan Felek’ten Vasfi Rıza Zobu’ya • 311

93 Cemal Bardakçı’nın Bir Mektubu • 31394 Reşad Ekrem Koçu’nun Bir Mektubu • 315

95 Nurullah Berk’ten Fikret Adil’e • 31796 Nahid Sırrı Örik’ten Vasfi Rıza Zobu’ya • 323

97 Necmettin Kocataş’ın Bir Mektubu • 32798 Reşad Ekrem Koçu’dan Fahrettin Kerim Gökay’a • 329

99 Elif Naci’nin Bir Mektubu • 331

Dizin • 332

Sunuş

Antik çağlardan beri el yazısı mektupların ve el yazısı notlar ihtiva eden

belgelerin arşivlenmeleri ve koleksiyonculuğu hem bilimsel, hem de bibli-

yofili açılardan yaygınlık kazanmıştı. Tarihte iz bırakan kişilerin yazışma-

ları tıpkı portre resimler ve fotoğraflar gibi geçmişte kalan yaşamlardan ge-

riye kalan en anlamlı hatıralar olarak her zaman cazibelerini korumuşlardı.

Yayınımız “Bâkî Muhabbet”, Osmanlı Imparatorluğu ve Türkiye Cum-

huriyeti’nin siyasi, askeri, edebiyat ve sanat sahalarında önemli rol oyna-

mış şahsiyetlerinin kaleme aldıkları ve Ömer M. Koç koleksiyonunda bu-

lunan eski yazı mektuplardan seçmeler içermektedir. Uzun senelerin biri-

kimine ve heyecanına dayanan bu kapsamlı koleksiyondan mektupların

seçimi sırasında içerik açıdan önemli olanlara öncelik verdik ve aynı za-

manda da mümkün olduğu kadar farklı şahsiyetlerden örnekler vermeye

özen gösterdik. Mektupların gönderildiği kişilerin de aynı derecede önem-

li olmaları bu tercihlerimizde rol oynadı. 1890 ve 1960 yılları arasındaki

dönemi kapsayan ve kronolojik sıra halinde yayınlanan mektuplarda rıka

yazı stili kullanılmış olmakla birlikte, bazı el yazılarının sanki başka baş-

ka ve birbirine benzemeyen alfabelerle yazılmış gibi stilize edilmiş olma-

ları da dikkat çekmektedir.

Yakın tarihimize ve anılan şahsiyetlerin biyografilerine de ışık tutacak

bu yayının kültür ve sanat belleğimize önemli katkıda bulunacağına inan-

maktayız. Mektupların transkripsiyonu ve yayına hazırlanmaları sırasın-

da emeği geçen Ziver Öktem, Budak Kayabek, Cemile Kesim Moralıoğlu,

Banu Işlet, Cihangir Gündoğdu’ya ve fotoğraf çekimleri için Hadiye Can-

gökçe’ye teşekkürlerimizi iletiriz.

Bahattin Öztuncay

Eski harfleri öğrenmeme vesile olan

sevgili halam Sevgi Gönül’ün aziz hatırasına

Ömer M. Koç

13

01

Midhat Paşa’dan Eşine

Iffetlü Naime Hanımefendi

Gönderdiğiniz mektup dünkü gün vâsıl oldu. Aşçı hakkında olan iş’â-

rınızda aşçı ne verirler ise onu pişirir diyorsunuz ve bunu demekle vekil-

harçtan zımnen1 şikâyet etmek istiyorsunuz hâlbuki bizce mültezem olan

vekilharç olmayıp Beyrut’taki dairede bulunan halkın idare olunmasıdır.

Her ay on on beş bin kuruş masraf olduğu halde ekle salih2 olmayacak şey-

lerle bu kadar masrafa yazık değil mi. Mademki biz orada değiliz siz niçin

zahmet alıp da masrafa bakmıyorsunuz. Ben geçende yüz lirayı size gön-

dermiştim. Bu akçeyi yanınızda alıkoyup nasıl ister iseniz vekilharca veya-

hut aher3 istediğiniz bir adama teslimen lâzım olan şeyleri aldırmış olsanız

ne beis var. Bizim maaş on dokuz bin kuruşa tenezzül etmiş. Mart’ta Ha-

remeyn4 ikramiyesi dahi tenzîl olunduktan sonra on yedi bin kuruş kalır.

Vekilharcın gönderdiği Mart defteri mucibince orada Mart masrafı on iki

bin kuruşa varmış ve hanımların maaşları olan üç bin altı yüz ve madamın

maaşı olan bin kuruş dahi birleştiği halde tamam bizim maaş ile karşılaşı-

yor. Biz burada ziyade ve fazla kaldığımız gibi Dersaadet’te hemşire hanı-

mın ve Tayfur Ağa’nın ve kapı çuhadarıyla bahçıvan ve kapıcı ve ayvaz gibi

adamların maaşları dahi açık kalıyor. Binaenaleyh Beyrut’taki masrafa bir

çare bulunmak lâzımdır. Orada altı yedi bin kuruş maaşı olanlar kemâl-i re-

fah ve memnuniyetle geçindikleri halde bizim iki kat masrafla beraber yine

şikâyet edecek bir halde bulunmaklığımız doğrusu mucib-i teessüftür. Her

ne ise şu Mart hesabını temizlemek için bu defa bir Yahudi’den altı yüz adet

beyaz mecîdî istikraz olunarak5 poliçesi leffen6 tarafınıza gönderilmiş ve

bu akçenin iki yüz seksen mecîdîsi defterde muharrer7 bakiyesinin kapatıl-

masına muhassas8 olup kusur üç yüz yirmi adet mecîdî dahi Nisan masrafı

için olduğundan artık yanınızda bir defter tutup bunların güzelce kaydo-

lunması lâzım gelir ve Vefik Bey’in9 Memduha Hanım’a10 göndermiş olduğu

15

on adet Fransız lirası oradaki Bank-ı Osmanî’den alınmak üzere onun için

dahi bir kıta çek leffen gönderilmiş olmağla meblağ-ı mezbûr aldırılarak

Memduha Hanım’a itası iktiza eder. Cümleye ve çocuklara selam ederim.

Fi 9 Nisan sene 96

Midhat11

Yukarıda zikrolunan altı yüz mecîdîlik Arapça poliçe Beyrut’ta tüccar-

dan Hoca Rafail’den alınacağı cihetle Vekilharç Selim Ağa poliçenin arka-

sını mühürleyip ve akçeyi alıp üç yüz yirmi mecîdîsini size teslim edecek-

tir ve siz dahi bu akçe ile Nisan ayının masrafını ve maaşlarını tesviye ve

idare edeceksiniz.

Zeynep Hanım’a müteallik olan müteveffâ Cemal Bey’in terekesi ve bro-

şu filanı marifet-i şer’le satılarak borçları ba’de-t-tesviye12 altı bin kuruş ka-

dar kalmış olduğundan Maliye hazinesine gönderilecektir. Defter-i kassâ-

mı13 gelecek hafta size gönderilir.

M.

1 Üstü kapalı olarak 2 Yemeye uygun 3 Diğer4 Mekke ve Medine 5 Faizle borçlanma6 Ekli olarak 7 Yazılı 8 Ayrılmış. 9 Mustafa Vefik Bey (1852-1912): Ahmet Rasim Paşa’nın oğlu, valiliklerde bulunmuştur.

10 Mustafa Vefik Bey’in eşi. 11 Midhat Paşa (1822-1884): Osmanlı siyaset adamı. Kanun-ı Esasi’yi hazırlamıştır.12 Ödendikten sonra13 Mirasın ne şekilde paylaşıldığını gösterir liste