MARMARA UumlNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTUumlSUuml

İLETİŞİM ANABİLİM DALI

BİLİŞİM DOKTORA PROGRAMI

2005-2006 BAHAR YARIYILI

BİLGİ YOumlNETİMİ

BAHAR YARIYILI PROJESİ

DANIŞMAN

YRD DOCcedil DR CEM S SUumlTCcedilUuml

HAZIRLAYANLAR

ALPER OumlZUumlN

BURAK REİS

ŞAHİN İPEK

YUSUF BUDAK

KASIM 2005

1

BİLGİ YOumlNETİMİ

GİRİŞ

İnsanlık ilkel ccedilağ tarım ve sanayi ccedilağından geccedilerek iccedilinde bulunduğumuz bilgi

ccedilağına gelmiştir Bu ccedilağ guumlnuumlmuumlzuumln toplumsal ve ekonomik koşullarının hızla gelişen

enformasyon ve iletişim teknolojilerinin etkisiyle kendine oumlzguuml nitelikler taşıyan bir doumlnemi

temsil etmektedir Bilginin stratejik ve vazgeccedililmez bir kaynak durumuna gelmesi bu

niteliklerin en oumlnemlisidir Bilginin bireysel kurumsal ve toplumsal duumlzeyde oumlnem

kazanmasıyla oumlğrenme bir yaşam biccedilimi olarak algılanır olmuştur1

Temelde hızlı teknolojik gelişimin yol accediltığı kuumlreselleşme yeni ekonomi yeni

youmlnetim yaklaşımları e-ticaret e-iş sanal kurumlar yeni muumlşteri tipi ağ ilişkilerine dayalı

anlaşmalar vb birccedilok etken ve ccedilok youmlnluuml karmaşık durum şirketleri kendi oumlzguumln yeterlilik ve

yeteneklerini ciddi olarak eleştirel goumlzle değerlendirmeye zorlamıştır Sonuccedilta tek başına

teknoloji kullanımının artan rekabet ortamında avantaj elde etmeye yetmediği fark edilmiş

daha ccedilok enformasyonun kendisinin kullanımının oumlzellikle enformasyonun bilgiye

doumlnuumlştuumlruumllmesinin şirketin oumlzguumln yeterliliğini performans ve verimliliğini artırmayı olanaklı

kılacağı kabul edilmiştir2 Şirketlerin uzun vadede değer yaratmak verimliliği artırmak kacircr

etmek uumlzere destek alacakları tek yolun bilgiden geccediltiğini anlamaları onun temel rekabet

silahı olduğunu fark etmeleri ve stratejilerini geliştirmede kilit etken olarak kullanımının

oumlneminin bilincine varmaları şirket bilgisinin youmlnetilmesi gerektiği kavramını da guumlndeme

getirmiştir İşte bilgi youmlnetimi guumlnuumlmuumlzuumln değinilen karmaşık toplumsal ekonomik ve

teknolojik koşullarının uumlruumlnuuml olarak boumlyle ortaya ccedilıkmıştır Şirketlerde 1990rsquoların ortalarında

başlatılan bilgi youmlnetimi uygulamaları oumlnemini suumlrduumlrerek buumltuumln kuruluşlarda

yaygınlaşmaktadır

Bilgi youmlnetimi yalnızca iş duumlnyasında değil kamu kuruluşlarında mal veveya hizmet

uumlreten kacircr amacı guumlden veya guumltmeyen buumltuumln kuruluşlarda performansı geliştirmek iccedilin

uygulanan bir suumlreccediltir Akademik tıp ve sağlık bilimleri kuruluşları hastaneler sağlığa ilişkin

1 Oumlğuumlt 2001 s271 2 Mac Morrow 2001 s391

2

ccedileşitli dernek ve kuruluşlar da bilgi youmlnetiminin uygulandığı alanlar arasında yerlerini

almışlardır

BİLGİ FELSEFESİ

Epistemoloji olarak da adlandırılan bilgi felsefesi bilginin olanaklı olmasına

doğruluğuna geccedilerliliğine kaynağına doğasına ilişkin araştırmayı kendine konu edinen bir

felsefe disiplinidir Bilgi nedir Nasıl biliyoruz Nereye kadar biliyoruz Bilgimizin

kaynağı nedir Bilgiyi doğru yapan koşul nedir Kuşkucu arguumlmanlara karşı bildiğimizi

nasıl savunabiliriz ilk defa bu sorular accedilıkccedila Platonun Theaetetusunda ortaya konulsa da en

az felsefe kadar eski olduğu oldukccedila accedilıktır Fakat bilgi felsefesinin yani epistemolojinin

felseficirc bir araştırma alanı olması modern doumlnemin başlatıcısı olan Descartesın felsefesine

dayanır

Descartesla başlayan ve İngiliz deneyci filozoflarla devam eden bilgi felsefesi felsefe

tarihinde oumlnemli bir yeri işgal etmiştir Descartestan guumlnuumlmuumlze kadar modern felsefe

doumlneminin ccediloğu duumlşuumlnuumlruuml iccedilin epistemoloji temel felseficirc disiplin olmuştur Bilginin sınırları

kapsamı kaynağı oumllccediluumltleri temellendirilmesi bilgi ve haklılandırılmış inanca ilişkin soruları

konu edinir3

Felsefenin ve dolayısıyla modern duumlşuumlncenin temellerinin atıldığı Eski Yunanrsquoda

bilginin kaynağı konusunda yuumlruumltuumllen tartışma ve yaklaşımlar guumlnuumlmuumlz duumlşuumlnce

sistemlerinin de orijinini oluşturmaktadır Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden Socrates yaklaşım

olarak bilginin kişi tarafından deneyim yoluyla edinilen oumlnceden ortaya ccedilıkmış olan edim ve

soumlylemleri ret eden bir duumlşuumlnce sisteminin kaynağını oluşturmaktadır Sokrates her tuumlrluuml

edinilmiş bilgiyi yadsıyan bir duumlşuumlnceden yola ccedilıkan youmlntemiyle yani diyalog sanatı ya da

diyalektikle insanlara bilgiye sahip olduklarını sandıklarını oysa sahip olmadıklarını

kanıtlıyordu Ardından bir karara varmak gerektiğinde ve ccedilaresiz kalan muhatapları ondan

sorunla ilgili duumlşuumlncesini sorduklarında filozofccedila geri ccedilekiliyor bu da genellikle

muhataplarının oumlfkelenmesine yol accedilıyordu4 Socratesrsquoin bu yaklaşımı guumlnuumlmuumlz duumlşuumlnce

sistemlerinde diyalektik materyalizm olarak da tanımlanan yaklaşımın temellerini ortaya

koymaktadır

3 Kadir Ccediluumlccedilen Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm 4 httptrwikipediaorgwikiSocrates

1

BİLGİ YOumlNETİMİ

GİRİŞ

İnsanlık ilkel ccedilağ tarım ve sanayi ccedilağından geccedilerek iccedilinde bulunduğumuz bilgi

ccedilağına gelmiştir Bu ccedilağ guumlnuumlmuumlzuumln toplumsal ve ekonomik koşullarının hızla gelişen

enformasyon ve iletişim teknolojilerinin etkisiyle kendine oumlzguuml nitelikler taşıyan bir doumlnemi

temsil etmektedir Bilginin stratejik ve vazgeccedililmez bir kaynak durumuna gelmesi bu

niteliklerin en oumlnemlisidir Bilginin bireysel kurumsal ve toplumsal duumlzeyde oumlnem

kazanmasıyla oumlğrenme bir yaşam biccedilimi olarak algılanır olmuştur1

Temelde hızlı teknolojik gelişimin yol accediltığı kuumlreselleşme yeni ekonomi yeni

youmlnetim yaklaşımları e-ticaret e-iş sanal kurumlar yeni muumlşteri tipi ağ ilişkilerine dayalı

anlaşmalar vb birccedilok etken ve ccedilok youmlnluuml karmaşık durum şirketleri kendi oumlzguumln yeterlilik ve

yeteneklerini ciddi olarak eleştirel goumlzle değerlendirmeye zorlamıştır Sonuccedilta tek başına

teknoloji kullanımının artan rekabet ortamında avantaj elde etmeye yetmediği fark edilmiş

daha ccedilok enformasyonun kendisinin kullanımının oumlzellikle enformasyonun bilgiye

doumlnuumlştuumlruumllmesinin şirketin oumlzguumln yeterliliğini performans ve verimliliğini artırmayı olanaklı

kılacağı kabul edilmiştir2 Şirketlerin uzun vadede değer yaratmak verimliliği artırmak kacircr

etmek uumlzere destek alacakları tek yolun bilgiden geccediltiğini anlamaları onun temel rekabet

silahı olduğunu fark etmeleri ve stratejilerini geliştirmede kilit etken olarak kullanımının

oumlneminin bilincine varmaları şirket bilgisinin youmlnetilmesi gerektiği kavramını da guumlndeme

getirmiştir İşte bilgi youmlnetimi guumlnuumlmuumlzuumln değinilen karmaşık toplumsal ekonomik ve

teknolojik koşullarının uumlruumlnuuml olarak boumlyle ortaya ccedilıkmıştır Şirketlerde 1990rsquoların ortalarında

başlatılan bilgi youmlnetimi uygulamaları oumlnemini suumlrduumlrerek buumltuumln kuruluşlarda

yaygınlaşmaktadır

Bilgi youmlnetimi yalnızca iş duumlnyasında değil kamu kuruluşlarında mal veveya hizmet

uumlreten kacircr amacı guumlden veya guumltmeyen buumltuumln kuruluşlarda performansı geliştirmek iccedilin

uygulanan bir suumlreccediltir Akademik tıp ve sağlık bilimleri kuruluşları hastaneler sağlığa ilişkin

1 Oumlğuumlt 2001 s271 2 Mac Morrow 2001 s391

2

ccedileşitli dernek ve kuruluşlar da bilgi youmlnetiminin uygulandığı alanlar arasında yerlerini

almışlardır

BİLGİ FELSEFESİ

Epistemoloji olarak da adlandırılan bilgi felsefesi bilginin olanaklı olmasına

doğruluğuna geccedilerliliğine kaynağına doğasına ilişkin araştırmayı kendine konu edinen bir

felsefe disiplinidir Bilgi nedir Nasıl biliyoruz Nereye kadar biliyoruz Bilgimizin

kaynağı nedir Bilgiyi doğru yapan koşul nedir Kuşkucu arguumlmanlara karşı bildiğimizi

nasıl savunabiliriz ilk defa bu sorular accedilıkccedila Platonun Theaetetusunda ortaya konulsa da en

az felsefe kadar eski olduğu oldukccedila accedilıktır Fakat bilgi felsefesinin yani epistemolojinin

felseficirc bir araştırma alanı olması modern doumlnemin başlatıcısı olan Descartesın felsefesine

dayanır

Descartesla başlayan ve İngiliz deneyci filozoflarla devam eden bilgi felsefesi felsefe

tarihinde oumlnemli bir yeri işgal etmiştir Descartestan guumlnuumlmuumlze kadar modern felsefe

doumlneminin ccediloğu duumlşuumlnuumlruuml iccedilin epistemoloji temel felseficirc disiplin olmuştur Bilginin sınırları

kapsamı kaynağı oumllccediluumltleri temellendirilmesi bilgi ve haklılandırılmış inanca ilişkin soruları

konu edinir3

Felsefenin ve dolayısıyla modern duumlşuumlncenin temellerinin atıldığı Eski Yunanrsquoda

bilginin kaynağı konusunda yuumlruumltuumllen tartışma ve yaklaşımlar guumlnuumlmuumlz duumlşuumlnce

sistemlerinin de orijinini oluşturmaktadır Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden Socrates yaklaşım

olarak bilginin kişi tarafından deneyim yoluyla edinilen oumlnceden ortaya ccedilıkmış olan edim ve

soumlylemleri ret eden bir duumlşuumlnce sisteminin kaynağını oluşturmaktadır Sokrates her tuumlrluuml

edinilmiş bilgiyi yadsıyan bir duumlşuumlnceden yola ccedilıkan youmlntemiyle yani diyalog sanatı ya da

diyalektikle insanlara bilgiye sahip olduklarını sandıklarını oysa sahip olmadıklarını

kanıtlıyordu Ardından bir karara varmak gerektiğinde ve ccedilaresiz kalan muhatapları ondan

sorunla ilgili duumlşuumlncesini sorduklarında filozofccedila geri ccedilekiliyor bu da genellikle

muhataplarının oumlfkelenmesine yol accedilıyordu4 Socratesrsquoin bu yaklaşımı guumlnuumlmuumlz duumlşuumlnce

sistemlerinde diyalektik materyalizm olarak da tanımlanan yaklaşımın temellerini ortaya

koymaktadır

3 Kadir Ccediluumlccedilen Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm 4 httptrwikipediaorgwikiSocrates

2

ccedileşitli dernek ve kuruluşlar da bilgi youmlnetiminin uygulandığı alanlar arasında yerlerini

almışlardır

BİLGİ FELSEFESİ

Epistemoloji olarak da adlandırılan bilgi felsefesi bilginin olanaklı olmasına

doğruluğuna geccedilerliliğine kaynağına doğasına ilişkin araştırmayı kendine konu edinen bir

felsefe disiplinidir Bilgi nedir Nasıl biliyoruz Nereye kadar biliyoruz Bilgimizin

kaynağı nedir Bilgiyi doğru yapan koşul nedir Kuşkucu arguumlmanlara karşı bildiğimizi

nasıl savunabiliriz ilk defa bu sorular accedilıkccedila Platonun Theaetetusunda ortaya konulsa da en

az felsefe kadar eski olduğu oldukccedila accedilıktır Fakat bilgi felsefesinin yani epistemolojinin

felseficirc bir araştırma alanı olması modern doumlnemin başlatıcısı olan Descartesın felsefesine

dayanır

Descartesla başlayan ve İngiliz deneyci filozoflarla devam eden bilgi felsefesi felsefe

tarihinde oumlnemli bir yeri işgal etmiştir Descartestan guumlnuumlmuumlze kadar modern felsefe

doumlneminin ccediloğu duumlşuumlnuumlruuml iccedilin epistemoloji temel felseficirc disiplin olmuştur Bilginin sınırları

kapsamı kaynağı oumllccediluumltleri temellendirilmesi bilgi ve haklılandırılmış inanca ilişkin soruları

konu edinir3

Felsefenin ve dolayısıyla modern duumlşuumlncenin temellerinin atıldığı Eski Yunanrsquoda

bilginin kaynağı konusunda yuumlruumltuumllen tartışma ve yaklaşımlar guumlnuumlmuumlz duumlşuumlnce

sistemlerinin de orijinini oluşturmaktadır Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden Socrates yaklaşım

olarak bilginin kişi tarafından deneyim yoluyla edinilen oumlnceden ortaya ccedilıkmış olan edim ve

soumlylemleri ret eden bir duumlşuumlnce sisteminin kaynağını oluşturmaktadır Sokrates her tuumlrluuml

edinilmiş bilgiyi yadsıyan bir duumlşuumlnceden yola ccedilıkan youmlntemiyle yani diyalog sanatı ya da

diyalektikle insanlara bilgiye sahip olduklarını sandıklarını oysa sahip olmadıklarını

kanıtlıyordu Ardından bir karara varmak gerektiğinde ve ccedilaresiz kalan muhatapları ondan

sorunla ilgili duumlşuumlncesini sorduklarında filozofccedila geri ccedilekiliyor bu da genellikle

muhataplarının oumlfkelenmesine yol accedilıyordu4 Socratesrsquoin bu yaklaşımı guumlnuumlmuumlz duumlşuumlnce

sistemlerinde diyalektik materyalizm olarak da tanımlanan yaklaşımın temellerini ortaya

koymaktadır

3 Kadir Ccediluumlccedilen Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm 4 httptrwikipediaorgwikiSocrates

3

Bir diğer Eski Yunan duumlşuumlnuumlr Platon ise bilmenin dolayısıyla duumlşuumlncenin temelinde

idealar olduğunu oumlne suumlrer Platonrsquoa goumlre idealar algıladığımız gerccedilekliğin mutlak kudret

tarafından duumlşuumlnuumllmuumlş halidir Bizim duyu organlarımız ile algıladığımız evren bu ideanın

bizim boyutumuzda algılanır hale gelmesi ile goumlstergeler biccedilimindedir Platon gerccedilekliği

duyularımızla algılayabileceğimize guumlvenmez5

VERİ ENFORMASYON ve BİLGİ İLİŞKİSİ

Bilgi bir buumltuumlnuumln bir boumlluumlmuuml olarak ele alınmaktadır Veriden enformasyona

enformasyondan bilgiye bilgiden bilgeliğe doğru seyir goumlsteren bilme (knowing) buumltuumlnuuml bir

piramit olarak duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde piramidin tabanında veri tepesinde ise bilgelik yer alır6

Veriler bilgi işleme suumlrecinin ldquotemel hammaddesi olarak ve ccedileşitli sembol harf rakam ve

işaretlerle temsil edilen ham işlenmemiş gerccedilekler ya da izlenimlerdirrdquo7 Verinin

yapılandırılmamış duumlzenlenmemiş ilişkilendirilmemiş ve hemen anlam verilemeyen bir bilgi

olduğu belirtilebilir Veri enformasyon yaratmak iccedilin vazgeccedililmez bir hammaddedir

Piramitte verinin uumlstuumlnde yer alan enformasyon ise işlenmiş duumlzenlenmiş

ilişkilendirilmiş ve anlam katılmış veridir Davenport ve Prusakrsquoın enformasyona ilişkin

goumlruumlşleri şoumlyledir ldquoEnformasyonun amacı alıcının bir konudaki duumlşuumlncelerini değiştirmek

değerlendirmesi veya davranışı uumlzerinde bir etki yaratmaktır Enformasyon alıcısını

biccedilimlendirmek zorundadır bakış accedilısında ya da anlayışında bir fark yaratmalıdır o yani

enformasyon fark yaratan veridirhellip8 Aldığı mesajınhellip kendisini yeniden biccedilimlendirip

biccedilimlendirmeyeceğine karar verecek olan alıcıdır goumlnderici değilrdquo Enformasyonda

potansiyel bir bilgi gizlidir9

Piramidin bir uumlst boumlluumlmuumlnde yer alan bilgi ise kişinin beynindedir oumlzuumlmsenmiştir

onun ccedilalışma ldquooumlğrenme ve deneyim yoluyla kazandıklarının toplamıdırhellip eğer alınan

enformasyon bir değer taşıyorsa onu alan kişinin varolan bilgi birikimi buumltuumlnleştirilir ve bilgi

deposuna eklenirrdquo10 Davenport ve Prusakrsquoa goumlre ldquobilgi belli bir duumlzen iccedilindeki deneyimlerin

değerlerin amaca youmlnelik enformasyonun ve uzmanlık goumlruumlşuumlnuumln yeni deneyimlerin ve

enformasyonun bir araya getirilip değerlendirilmesi iccedilin bir ccedilerccedileve oluşturan esnek bir

5 Akerson F E Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul 2005 s 51-54 6 Mac Morrow 2001 s385 Townley 2001 s46 7 Oumlğuumlt 2001 s11 8 Davenport Prusak 2001 s24 9Streng 1999 s3 10 Barutccedilugil 2002 s58

4

bileşimdir Bilgi bilenlerin beyinlerinde ortaya ccedilıkar ve orada uygulamaya geccedililir

Kuruluşlarda genellikle yalnız belgelerde ya da dolaplarda değil rutin ccedilalışmalarda

suumlreccedillerde uygulamalarda ve normlarda kendisini goumlsterirrdquo11 Bilgi ile enformasyon

arasındaki fark bilgi youmlnetimi kavramı ve felsefesinin oumlzuumlnuuml vurgular ldquoEnformasyondan

farklı olarak kişilerin beyinlerinde yerleşmiş olan bilgi onların enformasyonu

yorumlamalarının sonucu olarak ortaya ccedilıkar Enformasyonun yorumlanmasına bağlı olarak

kişinin bilgi uumlretmesi ya da uumlretmemesi soumlz konusudur Enformasyonun bilgiye doumlnuumlşmesi

kendiliğinden olmaz kişilerin aktif bir rol uumlstlenip algılama ve anlama yeteneklerini

yaratıcılıklarını uzmanlıklarını deneyimlerini uygulamaya geccedilirmelerini gerektirirrdquo12

Kısacası ancak enformasyona anlam kazandırıldığında ondan sonuccedil ccedilıkarıldığında

enformasyon bilgiye doumlnuumlştuumlruumllebilmektedir Buna goumlre birbirini izleyen enformasyon

girdilerinin oluşturduğu zincir kişinin bilgi yapısını değiştirir Farklı zamanlarda farklı

yaklaşımlarla yararlanılan enformasyonun miktarında artış olur Birbirine eklenen bu ccedilok

sayıda artış zihinde buumltuumlnleştirilir ve sonuccedilta bilgi yapılandırılmış dinamik suumlrekli değişen

bir varlık olarak ortaya ccedilıkar13

Piramidin en tepesinde yer alan bilgelik (wisdom) ise bilginin sentez yoluyla tam

anlamıyla buumltuumlnleştirilmesi ve sindirilmesi durumudur Kişisel bir kimya olduğu belirtilir14

BİLGİ YOumlNETİMİNİN GECcedilMİŞİ

Bilgi bilmeyi ve bilme nedenlerini de iccedilerecek şekilde daha oumlncesinden ccedilok az bir

farkla milenyum iccedilin Batılı filozoflar tarafından belgelenmiştir Doğulu filozoflar bilginin

oumlnemi ruhani ve duumlnyevi iletiminin anlaşılması uumlzerinde durdukları geleneksel eşit uzunlukta

belgeye sahiptirler Buumltuumln bunlar doğrudan bilginin teorik ve kuramsal ne olduğunun

anlaşılmasını bulmaya youmlnelmiş ccedilabalardır

İlk insandan da oumlnce ilk hayatta kalma savaşı başladığı zamandan itibaren bilme

ihtiyacının odak noktasını pratik ihtiyaccedillar oluşturmuştur Pratik bilgiyi youmlnetmek (Practical

Knowledge) ilk başta kesin ve sistematik değildi ve ccediloğu kez hala da oumlyledir Ne var ki

13yyrsquoın meslek odaları ve ccedilırak-usta-uumlstat sistemi sistematik ve pragmatik BY duumlşuumlncelerine

11 Davenport ve Prusak 2002 s27 12 Mac Morrow 2001 s385 13 Todd 1999 s858-859 14 Barutccedilugil 2002 s60

5

dayanmaktaydı Halen bilgi iccedilin pratik teorik kuramsal epistemolojik duumlşuumlnceler ve dini

yaklaşımlar o zamandan beri buumltuumlnleşmemiştir ve genel olarak ayrı tutulmaktadır15

Guumlnuumlmuumlzde bilgi uumlzerine kısmen BYrsquoye odaklanıyor olmamız tamamen ticari etkinlik

uumlzerine youmlneliktir Ancak rekabetccedili muumlkemmellik iccedilin gerekli olan etkili davranış seviyesini

başaracak gibi goumlruumlnen idraktır kişi buumltuumln oumlzellikleriyle goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır İdrak

motivasyon kişisel tatmin guumlvenlik hissi ve diğer pek ccedilok faktoumlruuml buumltuumlnleştirmeliyiz

Guumlnuumlmuumlzdeki BY odağı sadece ticari baskılar ile suumlrduumlruumllmemektedir Pratik ccediloğu

kez kesin BY kuramında başarı iccedilin ihtiyaccedil duyulan etkili insan davranışı entelektuumlel

goumlrevlerin atanmasına ve bilgilendirilmiş ve guumlccedillendirilmiş fertlere dayanmaktadır BY aynı

zamanda aydınlanma ccedilağı ile 200 yıl oumlnce başlayan kişi ve entelektuumlel oumlzguumlrluumlğuumln devrimini

goumlsterir Diğer sosyal hareketler gibi buumltuumlnuumlyle youmlnetim uygulamalarının ve muhafazakar

duumlşuumlncelerin tesiri uzun zaman almıştır

Kesin bilgi odağının aciliyeti ve ldquobilgi youmlnetimirdquo teriminin 1980lerde ortaya ccedilıkışı bir

tesaduumlf değildir Bir ccedilok faktoumlruumln bir araya gelmesiyle meydana gelen doğal bir evrimdir

Guumlnuumlmuumlzdeki BY perspektiflerini oluşturan gelişmeler pek ccedilok alandan ileri gelmektedir

Bazıları pragmatik ve gerccedilek yaşam performansını emniyete alma ihtiyacı koumlklerine

dayanırken bazıları entelektuumlel tabanlıdır

Bilgi Youmlnetiminin Ortaya Ccedilıkışı

Bilgi ekonomisi kavramının kendi youmlnuumlnuuml ccedilizmesine ilişkin ilk ccedilalışma Fritz

Machluprsquoun ldquoAmerikarsquoda Bilginin Uumlretimi ve Dağıtımırdquo konulu ccedilalışmasıdır Bu yaklaşımdan

yola ccedilıkarak Peter Ducker bilginin ldquoekonominin ana sermayesi maliyet merkezi ve temel

kaynağırdquo olduğunu yazar (Ducker 1969 ix) Daniel Bell gibi akademisyenler Machluprsquoun

ccedilalışmasından yola ccedilıkarak 19 yuumlzyılın tarım ekonomisinden enduumlstriyel ekonomiye 20

yuumlzyılda da hizmet ndash ve bilgi ndash tabanlı post-enduumlstriyel ekonomileri gelişmiş ekonomiler

olarak tanımladılar Bellrsquoe goumlre bilgi post-enduumlstriyel toplumun lsquotemel eksenirsquodir

Bilgi toplumursquona youmlnelik ccedilalışmalar 1990rsquolarda ortaya ccedilıkan yayınlar konferanslar ve

danışmanlık aktiviteleri ile ortaya kendini goumlsterdi ve buna bağlı olarak bazı organizasyonlar

bilgi youmlnetiminin oumlnemini kavradı Bilgi youmlnetimi ile ilgili ilk uluslararası konferans ldquoBilgi

15Karl M Wiig Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History Knowledge

Horizons s1-3

6

Stratejik Gereklilikrdquo başlığıyla Eyluumll 1995rsquote gerccedilekleştirildi Ardından bilgi youmlnetimi

olgusunu barındıran suumlreli yayınlar ldquoKnowledge Management Knowledge Inc Knowledge

Management Review ve Journal of Knowledge Managementrdquo 1997rsquoye doğru yayın hayatına

başladılar 1997 yılına gelindiğinde ABD ve Avruparsquoda bilgi youmlnetimi konulu 30rsquodan fazla

konferans gerccedilekleştirildi Yuumlzlerce kitap yazıldı ve 15 milyon dolar ldquodanışmanlık gelirirdquo

elde edildi16

Guumlnuumlmuumlzde entelektuumlel olarak BYrsquonin pek ccedilok orijini bulunur Bir tanesi kuramsal

filozofik duumlşuumlnmeden gelir Bir diğeri ccedilalışma alanındaki deneyim ihtiyaccedilları iccedilin somut

duumlşuumlnmeden gelir Diğerleri eğiticilerin ve ticari liderlerin bakış accedilılarından ileri gelir Mevcut

perspektifler ldquobilgi ccedilağırdquondaki ekonomik itici guumlccedillerin accedilıklanması ccedilabalarından ve 20yy

etkinliği arttırma gereksinimlerinden ileri gelmektedir

Tarihi ccedilabalar

Bilginin doğasını ve roluumlnuuml anlamaya youmlnelik dini ve felsefi ve fertlerin

ldquokendileri iccedilin duumlşuumlnmelerirdquo iccedilin izin

İnsan davranışında bilginin roluumlnuuml anlamaya ccedilalışan psikoloji

Toplumda bilginin roluumlnuuml anlamaya ccedilalışan ekonomi ve sosyal bilimler

İşi ve organizasyonel yapısını anlamaya ccedilalışan iş teorisi (business theory)

Etkinliği arttırmaya youmlnelik 20yy ccedilabaları

İşin rasyonelleşmesi (Taylorism) toplam kalite youmlnetimi ve etkinliği geliştirmek

iccedilin youmlnetim bilimleri

Rekabetten hızlı oumlğrenmek ve kişileri daha etkin kılmaya youmlnelik destek

sağlamak iccedilin psikoloji kavramsal bilimler yapay zeka (AI) ve oumlğrenen

organizasyonlar

Bilgi youmlnetimi olgusunun tuumlm coğrafyalarda ve kuumlltuumlrlerde aynı biccedilimde algılandığı

duumlşuumlnuumllemez Uumllkelerin gelişmişlikleri bilgi youmlnetimirsquone yaklaşımlarını da belirleyen

unsurlardan biri olarak karşımıza ccedilıkmaktadır

16 Stehen Little Paul Quintas and Tim Ray Managing Knowledge An Essential Reader The Open University

Pres ndash Sage Publications 2002 ss 15-42

7

Daha oumlnceki ifadelerden de yola ccedilıkarak bilgi youmlnetiminin guumlndemin uumlst sıralarına

ccedilıkışı Marshallrsquodan 100 yıl sonra 1990rsquolarda gerccedilekleşmiştir Bunun temel nedenleri

Varlıkların accedilıkccedila ve artan bir biccedilimde bilgi ve fiziksel olmayan kaynaklara doğru

kayması

İnsanların organizasyonel bilginin temel kaynağı haline gelmesi

Pazarlarlarda rekabette ve teknolojide suumlrekli hızlanarak artan değişimin suumlrekli

oumlğrenmeyi gerekli hale getirmesi

Yeniliğin rekabetccedili yapının temel bileşeni olduğunun anlaşılması ve bunun bilgi

uumlretme ve uumlretilen bilginin uygulamaya doumlnuumlştuumlruumllmesiyle doğrudan ilişkili

olduğunun anlaşılması

Sınır-oumltesi bilgi aktarımlarının artan oumlnemi

Teknolojik limitler ve potansiyeller Bilgi sistemlerinin sınırlılıkları iletişim ve

bilgi sistemlerinin kapasiteleri

Modern ekonomilerde ticari işletmelerinin pek ccediloğu sahip oldukları taşınmazlar ve

demirbaşlarla değil uumlrettikleri bilgi ve bu bilginin guumlnluumlk hayata uygulanabilirliği değer

kazanmaktadırlar Pek ccedilok sektoumlrde uumlruumln suumlreccedil veya servis alanında ortaya ccedilıkan yenilikler

rekabet avantajları sağlayan en oumlnemli unsurlar haline gelmiştir 1990rsquolarda 14000rsquoden az

ccedilalışanıyla Microsoft 300000 ccedilalışana sahip IBM den daha buumlyuumlk bir işletme değerine sahip

olmuştur Bunun en oumlnemli nedenlerinden biri kendi uumlretimleri olan MS-DOS (ve Windows)

işletim sisteminin sahibi olmalarıdır Benzer şekilde bilgi uumlreten ve paylaştıran sisteler

biccediliminde tasarlanan ticari işletmeler duumlnya ccedilapında buumlyuumlk değerler kazanmışlardır (Oracle

Google Yahoo Symantec gibi)17

1980rsquoler ile 1990rsquoların başlarında insan kaynakları youmlnetimi stratejileri ile bilgi

youmlnetimi stratejilerinin zıt yaklaşımlara sahip olması ironiktir Bu zaman diliminde Avrupa ve

Kuzey Amerikarsquodaki pek ccedilok işletme işten ccedilıkarmalar yoluyla kuumlccediluumllme (downsizing)

katmansızlaştırma (de-layering ndash ara eleman işlerinin diğer katmanlara kaydırılması) ve

dışkaynak kullanımı (outsourcing ndash bazı fonksiyonlar iccedilin eleman istihdamı yerine dış kaynak

kiralaması) stratejileri uyguladıkları goumlruumllmektedir Bu stratejilerin sonunda işletmelerin

pazarı tuumlmuumlyle anlama ve buna goumlre duumlzenleme reflekslerinin zayıfladığı goumlruumllmuumlştuumlr

17 Little 2002 s15-42

8

1990rsquoların ortalarından itibaren işletmeler tekrar insan faktoumlruumlnuumln oumlnemini

kavramıştır Oumlnceleri işten ccedilıkarılan elemanların uzman statuumlsuumlyle tekrar istihdam edilmeleri

soumlzkonusu olmuştur

Değişen pazar ve enduumlstriler yeni rekabet biccedilimleri ve pazara katılan yeni rakipler

pazarlardaki kuumlreselleşme ve dağıtım zincirleri yeni uumlruumln ev uumlretim proseslerini ortaya

ccedilıkaran teknolojik gelişmeler maliyet yapılarını değiştirmiştir Bu durum youmlneticiler ve

işletmeler bakımından kaynakların verimli kullanımını bir gereklilik haline getirmiştir

Gelişmelerin doğal sonucu olarak organizasyonel bilginin oumlnemi artmıştır Elde edilen

bilginin gelişmelere bağlı olarak yetersiz kalması aynı zamanda ortaya ccedilıkan suumlrekli yenilik

durumu suumlrekli oumlğrenmeyi temel işlevlerden biri haline getirmiştir İşletmeler birbirine bağlı

iki oumlnemli hedefi gerccedilekleştirmek zorundadır birincisi geccedilmiş deneyimlerinden kazandıkları

bilgiyi biriktirmek ve bilgi altyapılarını oluşturup guumlccedillendirmek ikincisi uzmanlık alanlarının

gerektirdiği duumlzeyde bilgiye sahip olmak ve değişimlere ayak uydurabilmek iccedilin dış kaynaklar

tarafından uumlretilen yeni bilgiyi iccedilselleştirebilmek

BİLGİ YOumlNETİMİ TANIM VE ACcedilIKLAMALARI

Bilgi youmlnetimi kavramı birbiriyle ilişkili faktoumlrlerin etkisi altındadır Elbette bu

youmlnlendirici faktoumlrler farklı işletmeler tarafından farklı biccedilimlerde deneyimlenmektedir

Dolayısıyla kavram farklı biccedilimlerde ifade edilebilir Bilgi youmlnetimine ilişkin farklı

tanımlamalar mevcuttur

Organizasyonel bilginin ve uzmanlığın elde edilmesi geliştirilmesi ve kullanılması

yoluyla değer yaratma suumlrecidir

Goumlruumlnmeyen varlıkları kullanarak değer yaratma sanatıdır (Sveiby 1999)

Bilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme

paylaşma ve kullanma suumlrecidir 18

Diğer yandan suumlreccedil temelli tanımlara bir oumlrnek olarak Xeroxrsquoun tanımı verilebilir

18 httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

9

ldquoBilgi youmlnetimi suumlrekli yaratıcılık buumltuumlnleştirme organizaslyonel ve kişisel

bilginin yeni faaliyet değerlerine goumlre kullanımı youmlnuumlnde iyileştirme ve ccedilevreyi tanıma

disiplinidirrdquo19

Ccedilok kapsamlı ve karmaşık bir suumlreccedil olan bilgi youmlnetimini yukarıda verilen bilgiler

ışığında genel ccedilerccedilevede ele almakta yarar vardır Duhonrsquoa goumlre bilgi youmlnetimi ldquobir

kuruluşun buumltuumln enformasyon varlıklarını belirlemek elde etmek değerlendirmek onlara

erişim sağlamak ve onları paylaşmak uumlzere buumltuumlnleşik bir yaklaşımı benimseyen bir

disiplindir Bu enformasyon varlıkları arasında veri tabanları belgeler politikalar tutulan yol

ve youmlntemler (proseduumlrler) ve kuruluşta ccedilalışan bireylerin daha oumlnceden ele geccedilirilememiş

uzmanlıklarına youmlnelik bilgi beceri ve deneyimleri de vardırrdquo20 Barutccedilugilrsquoe goumlre bilgi

youmlnetimi ldquobilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme

paylaşma ve kullanma suumlrecidirrdquo Bir başka deyişle ldquoorganizasyonel amaccedilların daha iyi bir

şekilde elde edilebilmesi iccedilin bireylere takımlara ve buumltuumln organizasyona bilginin kolektif ve

sistematik olarak yaratılması paylaşılması ve uygulanması iccedilin olanak sağlayan yeni bir

disiplindirrdquo21

Broadbent kuruluşun bilgi tabanının kilit unsurlarını oluşturan enformasyon

akışlarının ve oumlğrenme uygulamalarının bilgi youmlnetiminin ayrılmaz kısımları olduğunu

vurgular Ona goumlre bilgi youmlnetimi bu suumlreccedillerle buumltuumlnleşemezse gerccedilekleştirilemez Bilgi

youmlnetimi enformasyon youmlnetiminin doğru uygulamaları ve kurumsal oumlğrenme kanalıyla

kuruluşta bilgi kullanımının artırılmasıyla ilgilidir Amaccedil işe değer katmaktır22

Broadbente goumlre bilgi youmlnetimi iki temele dayanır Bunlardan ilki kuruluştaki

enformasyonun tam anlamıyla kullanılmasıdır ki bunun gerccedilekleştirilmesi enformasyonun

guumlccedilluuml bir şekilde youmlnetilmesini gerektirir Parkera goumlre enformasyon suya benzer tıpkı onun

gibi birccedilok kaynaktan gelir Onu ele geccedilirmek zor veya kolay olabilir Farklı amaccedillarla

kullanılabilir duruma getirilmeden oumlnce toplanmalı işlemden geccedilirilmeli depolanmalı ve

dağıtımı sağlanmalıdır Enformasyon su gibi kirletilmiş sızıntı veya suumlzuumllme esnasında

19 Little 2002 s15-42 20 Duhon 1998 s10 21 Barutccedilugil 2002 s224 22 Broadbent 1998

10

kaybedilmiş olabilir ve onun gibi suumlrekli akar Enformasyon ona gereksinme duyanlara

doğru zamanda doğru iccedilerik veya kapsamda ulaştırılacaksa akışı kesinlikle youmlnetilmelidir23

Broadbentrsquoe goumlre bilgi youmlnetiminin dayandığı ikinci temel nokta ise kuruluş

ccedilalışanlarının yeterlilik beceri yetenek duumlşuumlnce fikir sezgi bağlantı motivasyon ve

hayallerinin işe uygulanmasıdır Sıralananlar bireylerin beyinlerinde barındırılan oumlrtuumlk

bilgilerdir (tacit knowledge) Oumlrtuumlk bilginin aktarılabilmesi ve youmlnetilebilmesi iccedilin accedilık

bilgiye (explicit knowledge) doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekir Oumlrtuumlk bilginin accedilığa ccedilıkarılıp

kullanılmaması durumunda bu bilgi tuumlruuml bireylerin beyninde kalır ve kuruluşun verimliliğinin

yuumlkseltilmesine katkısı olabilecek iken kullanılamaz oumlzellikle karar verme suumlreci uumlzerinde

oumlnemli olabilecek etkisini kaybeder24

Bilgi youmlnetimi enformasyonu en geniş kapsamıyla ele alır kuruluşu bilgilendirme

potansiyeli taşıyan enformasyonun her tuumlrluumlsuuml bilgi youmlnetiminin konusu iccediline girer Oumlyle ki

bilgi youmlnetimi somut enformasyon kaynak ve hizmetlerinin oumltesine geccedilerek bireylerin soyut

bilgisi uumlzerinde ccedilalışmayla da ilgilenir Bilgi youmlnetiminin oumlzuuml enformasyon youmlnetimi ve

kişilerin oumlrtuumlk bilgisine youmlnelik uygulamaların buumltuumlncuumll bir yaklaşımla ele alınmasına dayanır

Enformasyon youmlnetimi ile bilgi youmlnetimi arasındaki fark accedilıktır ilki accedilık bilgiye nesnel ve

somut olana enformasyon altyapısı uumlruumlnleri ve kaynaklarına tekniklere vb odaklanırken

ikincisi bunlara odaklanmanın yanı sıra oumlrtuumlk bilgi oumlznel ve soyut olan bireyler ve

bireylerdeki bilme eğilimi kurumsal etkinlik ve rekabette avantaj enformasyon ve bilginin

paylaşıldığı ve kullanıldığı kurumsal kuumlltuumlr vb uumlzerinde yoğunlaşır

Bilgi youmlnetimi kuruluş ccedilalışanlarının zihinlerindeki oumlrtuumlk bilginin accedilık bilgiye

doumlnuumlştuumlruumlluumlp kuruluş iccedilinde dolaşımının sağlanmasını ve kullanılmasını olanaklı kılan bir

suumlreccediltir Aynı zamanda belgelerde veritabanlarında kuruluşla ilgili yol usul ve youmlntemlerde

kurallar ilişkiler ve politikalarda bulunan accedilık bilgiyle kuruluş iccedili ve dışı bilgiyle ilgilenir

Bilgi youmlnetimi buumltuumln bu bilgi tuumlrlerinin elde edilmesi duumlzenlenmesi erişilmesi yayımı

paylaşılması kullanılması ve değerlendirilmesini konu alan bir etkinliktir

Diğer taraftan bilgi youmlnetimi bir kuruluşun insan sermayesi (ccedilalışanlar oumlzellikle ldquoyeri

zor doldurulanlarrdquo tarafından bilinen bilgilerin toplamı ya da kollektif beyin guumlcuumlrdquo) yapısal

sermayesi (kuruluşun oumlzguumln olarak uumlrettiği ve kuruluş iccedilinde barındırdığı bilgi) ve muumlşteri

23 Parker 2000 s233 24 Broadbent1998

11

sermayesinin (mal veya hizmetlerin alıcılarından işbirliği ve geribildirim kanalıyla sağladığı

bilgi) bileşimi olan entelektuumlel sermayenin kuruluş ccedilapında kullanımını sağlar 25

Bilginin değer taşıması buumlyuumlk oumllccediluumlde amaca youmlnelik olması ile muumlmkuumlnduumlr O halde

bilgi youmlnetiminin amacı kuruluşun misyonu stratejik oumlncelikleri ve ccedilekirdek değerleri

doğrultusunda onun performansını verimliliğini uumlretimini suumlrekli olarak yuumlkseltmektir Bilgi

youmlnetiminin yeni bilgi uumlretimini ve yenilikleri destekleme gibi bir amacı da vardır Bu temel

amaccedillara kuruluş iccedilinde işbirliğinin veya katılımcılığın artırılmasıyla ve ekip ccedilalışmalarına

olanak sağlanmasıyla ulaşılır26 Amaccedillara ulaşmada kuruluştaki ilgili bireylere guumlvenilir ve

anlamlı bilginin zamanında aktarılmasını sağlamak ccedilok oumlnemlidir

Genel anlamda anonim bilgi toplumdaki sosyal oumlrguumller aracılığıyla uumlretilir ve

yaygınlaşır Paylaşılan deneyimler benzer altyapıya sahip toplumsal gruplar tarafından

anlamlandırılarak enformasyondan bilgiye doumlnuumlştuumlruumlluumlr Bu toplumsal grupları bir arada tutan

bağlayıcıdır ve deneyimleyenler arasındaki etkileşimler aracılığıyla yaygınlaşır Oumlzel gruplar

oumlzel tuumlrden bilgi uumlretir Bu tip bilginin korunması kolay olduğu gibi kolaylıkla grup dışına da

ccedilıkmaz

Deneyimlere dayalı bilginin korunması kolay olduğu kadar dağıtılması duumlzenlenmesi

veya değiştirilmesi de zordur İşletme iccedili deneyimler aracılığıyla edinilen bilgi benzer

deneyim alanına sahip kişiler arasında ndash bu kişiler başka firmaların ccedilalışanları da olabilir ndash

kendi işletmelerindeki ccedilalışanlar arasındaki yayılmadan daha hızlı yayılır Oumlrneğin disipliner

yapı bakımından benzer alanlarında ccedilalışan akademisyenler duumlnyanın farklı coğrafyalarında

olsalar da aynı kurum iccedilindeki farklı alanlarda ccedilalışan akademisyenlere goumlre daha kolay bilgi

oluşturabilir ve paylaşabilirler

Batılı işletmeler organizasyonel hedeflerin ccedilalışanların ilgi alanlarıyla paralel

olmasına oumlnem vermektedirler Wenger bireysel ilgi alanlarının bireyi tanımlamada oumlnemli

olduğuna değinir lsquokimliklerimiz kolaylıkla kapatıp accediltığımız şeyler değildir İşe gittiğinizde

ebeveyn olmayı kesmezsiniz Hastaneden ccedilıkınca hemşire olduğunuzu unutmazsınızrsquo

(Wenger 2000 239) Brown ve Duguidrsquoin bu ccediloklu aidiyetlere yaklaşımı sınıroumltesi suumlreccediller -

ccedileviri bilgi simsarlığı ve sınır nesnelerinin (anlaşmalar planlar vs) oluşturulması ndash işletme

25 Ccedilelme ve İşevi 2002 s7-11 26 Srikantaiah 2000b s15

12

iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine

odaklanmaktadır

Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını

karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin

sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan

kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir

Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi

ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel

gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına

ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından

ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması

ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini

sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi

kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması

bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28

Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon

teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği

veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani

bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip

stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak

yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden

bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan

bağlantı kurması gerekmez 29

Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine

bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak

adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil

bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla

doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden

bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı

27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105

13

kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb

sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna

konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb

youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme

akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-

postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu

uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30

Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte

kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu

stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin

yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31

Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir

Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının

başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi

teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim

bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi

youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır

Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve

uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar

hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi

uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32

Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi

katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle

bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel

sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası

doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete

geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir

30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994

14

ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI

Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister

istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine

geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak

sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya

koymasını gerektirmektedir33

Entelektuumlel Sermayenin Tanımı

Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların

bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar

Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada

rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır

Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan

maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr

İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini

arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır

Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir

Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34

Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri

Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş

birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel

sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı

yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir

İnsan Sermayesi

İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır

Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal

33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi

Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış

httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age

4

bileşimdir Bilgi bilenlerin beyinlerinde ortaya ccedilıkar ve orada uygulamaya geccedililir

Kuruluşlarda genellikle yalnız belgelerde ya da dolaplarda değil rutin ccedilalışmalarda

suumlreccedillerde uygulamalarda ve normlarda kendisini goumlsterirrdquo11 Bilgi ile enformasyon

arasındaki fark bilgi youmlnetimi kavramı ve felsefesinin oumlzuumlnuuml vurgular ldquoEnformasyondan

farklı olarak kişilerin beyinlerinde yerleşmiş olan bilgi onların enformasyonu

yorumlamalarının sonucu olarak ortaya ccedilıkar Enformasyonun yorumlanmasına bağlı olarak

kişinin bilgi uumlretmesi ya da uumlretmemesi soumlz konusudur Enformasyonun bilgiye doumlnuumlşmesi

kendiliğinden olmaz kişilerin aktif bir rol uumlstlenip algılama ve anlama yeteneklerini

yaratıcılıklarını uzmanlıklarını deneyimlerini uygulamaya geccedilirmelerini gerektirirrdquo12

Kısacası ancak enformasyona anlam kazandırıldığında ondan sonuccedil ccedilıkarıldığında

enformasyon bilgiye doumlnuumlştuumlruumllebilmektedir Buna goumlre birbirini izleyen enformasyon

girdilerinin oluşturduğu zincir kişinin bilgi yapısını değiştirir Farklı zamanlarda farklı

yaklaşımlarla yararlanılan enformasyonun miktarında artış olur Birbirine eklenen bu ccedilok

sayıda artış zihinde buumltuumlnleştirilir ve sonuccedilta bilgi yapılandırılmış dinamik suumlrekli değişen

bir varlık olarak ortaya ccedilıkar13

Piramidin en tepesinde yer alan bilgelik (wisdom) ise bilginin sentez yoluyla tam

anlamıyla buumltuumlnleştirilmesi ve sindirilmesi durumudur Kişisel bir kimya olduğu belirtilir14

BİLGİ YOumlNETİMİNİN GECcedilMİŞİ

Bilgi bilmeyi ve bilme nedenlerini de iccedilerecek şekilde daha oumlncesinden ccedilok az bir

farkla milenyum iccedilin Batılı filozoflar tarafından belgelenmiştir Doğulu filozoflar bilginin

oumlnemi ruhani ve duumlnyevi iletiminin anlaşılması uumlzerinde durdukları geleneksel eşit uzunlukta

belgeye sahiptirler Buumltuumln bunlar doğrudan bilginin teorik ve kuramsal ne olduğunun

anlaşılmasını bulmaya youmlnelmiş ccedilabalardır

İlk insandan da oumlnce ilk hayatta kalma savaşı başladığı zamandan itibaren bilme

ihtiyacının odak noktasını pratik ihtiyaccedillar oluşturmuştur Pratik bilgiyi youmlnetmek (Practical

Knowledge) ilk başta kesin ve sistematik değildi ve ccediloğu kez hala da oumlyledir Ne var ki

13yyrsquoın meslek odaları ve ccedilırak-usta-uumlstat sistemi sistematik ve pragmatik BY duumlşuumlncelerine

11 Davenport ve Prusak 2002 s27 12 Mac Morrow 2001 s385 13 Todd 1999 s858-859 14 Barutccedilugil 2002 s60

5

dayanmaktaydı Halen bilgi iccedilin pratik teorik kuramsal epistemolojik duumlşuumlnceler ve dini

yaklaşımlar o zamandan beri buumltuumlnleşmemiştir ve genel olarak ayrı tutulmaktadır15

Guumlnuumlmuumlzde bilgi uumlzerine kısmen BYrsquoye odaklanıyor olmamız tamamen ticari etkinlik

uumlzerine youmlneliktir Ancak rekabetccedili muumlkemmellik iccedilin gerekli olan etkili davranış seviyesini

başaracak gibi goumlruumlnen idraktır kişi buumltuumln oumlzellikleriyle goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır İdrak

motivasyon kişisel tatmin guumlvenlik hissi ve diğer pek ccedilok faktoumlruuml buumltuumlnleştirmeliyiz

Guumlnuumlmuumlzdeki BY odağı sadece ticari baskılar ile suumlrduumlruumllmemektedir Pratik ccediloğu

kez kesin BY kuramında başarı iccedilin ihtiyaccedil duyulan etkili insan davranışı entelektuumlel

goumlrevlerin atanmasına ve bilgilendirilmiş ve guumlccedillendirilmiş fertlere dayanmaktadır BY aynı

zamanda aydınlanma ccedilağı ile 200 yıl oumlnce başlayan kişi ve entelektuumlel oumlzguumlrluumlğuumln devrimini

goumlsterir Diğer sosyal hareketler gibi buumltuumlnuumlyle youmlnetim uygulamalarının ve muhafazakar

duumlşuumlncelerin tesiri uzun zaman almıştır

Kesin bilgi odağının aciliyeti ve ldquobilgi youmlnetimirdquo teriminin 1980lerde ortaya ccedilıkışı bir

tesaduumlf değildir Bir ccedilok faktoumlruumln bir araya gelmesiyle meydana gelen doğal bir evrimdir

Guumlnuumlmuumlzdeki BY perspektiflerini oluşturan gelişmeler pek ccedilok alandan ileri gelmektedir

Bazıları pragmatik ve gerccedilek yaşam performansını emniyete alma ihtiyacı koumlklerine

dayanırken bazıları entelektuumlel tabanlıdır

Bilgi Youmlnetiminin Ortaya Ccedilıkışı

Bilgi ekonomisi kavramının kendi youmlnuumlnuuml ccedilizmesine ilişkin ilk ccedilalışma Fritz

Machluprsquoun ldquoAmerikarsquoda Bilginin Uumlretimi ve Dağıtımırdquo konulu ccedilalışmasıdır Bu yaklaşımdan

yola ccedilıkarak Peter Ducker bilginin ldquoekonominin ana sermayesi maliyet merkezi ve temel

kaynağırdquo olduğunu yazar (Ducker 1969 ix) Daniel Bell gibi akademisyenler Machluprsquoun

ccedilalışmasından yola ccedilıkarak 19 yuumlzyılın tarım ekonomisinden enduumlstriyel ekonomiye 20

yuumlzyılda da hizmet ndash ve bilgi ndash tabanlı post-enduumlstriyel ekonomileri gelişmiş ekonomiler

olarak tanımladılar Bellrsquoe goumlre bilgi post-enduumlstriyel toplumun lsquotemel eksenirsquodir

Bilgi toplumursquona youmlnelik ccedilalışmalar 1990rsquolarda ortaya ccedilıkan yayınlar konferanslar ve

danışmanlık aktiviteleri ile ortaya kendini goumlsterdi ve buna bağlı olarak bazı organizasyonlar

bilgi youmlnetiminin oumlnemini kavradı Bilgi youmlnetimi ile ilgili ilk uluslararası konferans ldquoBilgi

15Karl M Wiig Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History Knowledge

Horizons s1-3

6

Stratejik Gereklilikrdquo başlığıyla Eyluumll 1995rsquote gerccedilekleştirildi Ardından bilgi youmlnetimi

olgusunu barındıran suumlreli yayınlar ldquoKnowledge Management Knowledge Inc Knowledge

Management Review ve Journal of Knowledge Managementrdquo 1997rsquoye doğru yayın hayatına

başladılar 1997 yılına gelindiğinde ABD ve Avruparsquoda bilgi youmlnetimi konulu 30rsquodan fazla

konferans gerccedilekleştirildi Yuumlzlerce kitap yazıldı ve 15 milyon dolar ldquodanışmanlık gelirirdquo

elde edildi16

Guumlnuumlmuumlzde entelektuumlel olarak BYrsquonin pek ccedilok orijini bulunur Bir tanesi kuramsal

filozofik duumlşuumlnmeden gelir Bir diğeri ccedilalışma alanındaki deneyim ihtiyaccedilları iccedilin somut

duumlşuumlnmeden gelir Diğerleri eğiticilerin ve ticari liderlerin bakış accedilılarından ileri gelir Mevcut

perspektifler ldquobilgi ccedilağırdquondaki ekonomik itici guumlccedillerin accedilıklanması ccedilabalarından ve 20yy

etkinliği arttırma gereksinimlerinden ileri gelmektedir

Tarihi ccedilabalar

Bilginin doğasını ve roluumlnuuml anlamaya youmlnelik dini ve felsefi ve fertlerin

ldquokendileri iccedilin duumlşuumlnmelerirdquo iccedilin izin

İnsan davranışında bilginin roluumlnuuml anlamaya ccedilalışan psikoloji

Toplumda bilginin roluumlnuuml anlamaya ccedilalışan ekonomi ve sosyal bilimler

İşi ve organizasyonel yapısını anlamaya ccedilalışan iş teorisi (business theory)

Etkinliği arttırmaya youmlnelik 20yy ccedilabaları

İşin rasyonelleşmesi (Taylorism) toplam kalite youmlnetimi ve etkinliği geliştirmek

iccedilin youmlnetim bilimleri

Rekabetten hızlı oumlğrenmek ve kişileri daha etkin kılmaya youmlnelik destek

sağlamak iccedilin psikoloji kavramsal bilimler yapay zeka (AI) ve oumlğrenen

organizasyonlar

Bilgi youmlnetimi olgusunun tuumlm coğrafyalarda ve kuumlltuumlrlerde aynı biccedilimde algılandığı

duumlşuumlnuumllemez Uumllkelerin gelişmişlikleri bilgi youmlnetimirsquone yaklaşımlarını da belirleyen

unsurlardan biri olarak karşımıza ccedilıkmaktadır

16 Stehen Little Paul Quintas and Tim Ray Managing Knowledge An Essential Reader The Open University

Pres ndash Sage Publications 2002 ss 15-42

7

Daha oumlnceki ifadelerden de yola ccedilıkarak bilgi youmlnetiminin guumlndemin uumlst sıralarına

ccedilıkışı Marshallrsquodan 100 yıl sonra 1990rsquolarda gerccedilekleşmiştir Bunun temel nedenleri

Varlıkların accedilıkccedila ve artan bir biccedilimde bilgi ve fiziksel olmayan kaynaklara doğru

kayması

İnsanların organizasyonel bilginin temel kaynağı haline gelmesi

Pazarlarlarda rekabette ve teknolojide suumlrekli hızlanarak artan değişimin suumlrekli

oumlğrenmeyi gerekli hale getirmesi

Yeniliğin rekabetccedili yapının temel bileşeni olduğunun anlaşılması ve bunun bilgi

uumlretme ve uumlretilen bilginin uygulamaya doumlnuumlştuumlruumllmesiyle doğrudan ilişkili

olduğunun anlaşılması

Sınır-oumltesi bilgi aktarımlarının artan oumlnemi

Teknolojik limitler ve potansiyeller Bilgi sistemlerinin sınırlılıkları iletişim ve

bilgi sistemlerinin kapasiteleri

Modern ekonomilerde ticari işletmelerinin pek ccediloğu sahip oldukları taşınmazlar ve

demirbaşlarla değil uumlrettikleri bilgi ve bu bilginin guumlnluumlk hayata uygulanabilirliği değer

kazanmaktadırlar Pek ccedilok sektoumlrde uumlruumln suumlreccedil veya servis alanında ortaya ccedilıkan yenilikler

rekabet avantajları sağlayan en oumlnemli unsurlar haline gelmiştir 1990rsquolarda 14000rsquoden az

ccedilalışanıyla Microsoft 300000 ccedilalışana sahip IBM den daha buumlyuumlk bir işletme değerine sahip

olmuştur Bunun en oumlnemli nedenlerinden biri kendi uumlretimleri olan MS-DOS (ve Windows)

işletim sisteminin sahibi olmalarıdır Benzer şekilde bilgi uumlreten ve paylaştıran sisteler

biccediliminde tasarlanan ticari işletmeler duumlnya ccedilapında buumlyuumlk değerler kazanmışlardır (Oracle

Google Yahoo Symantec gibi)17

1980rsquoler ile 1990rsquoların başlarında insan kaynakları youmlnetimi stratejileri ile bilgi

youmlnetimi stratejilerinin zıt yaklaşımlara sahip olması ironiktir Bu zaman diliminde Avrupa ve

Kuzey Amerikarsquodaki pek ccedilok işletme işten ccedilıkarmalar yoluyla kuumlccediluumllme (downsizing)

katmansızlaştırma (de-layering ndash ara eleman işlerinin diğer katmanlara kaydırılması) ve

dışkaynak kullanımı (outsourcing ndash bazı fonksiyonlar iccedilin eleman istihdamı yerine dış kaynak

kiralaması) stratejileri uyguladıkları goumlruumllmektedir Bu stratejilerin sonunda işletmelerin

pazarı tuumlmuumlyle anlama ve buna goumlre duumlzenleme reflekslerinin zayıfladığı goumlruumllmuumlştuumlr

17 Little 2002 s15-42

8

1990rsquoların ortalarından itibaren işletmeler tekrar insan faktoumlruumlnuumln oumlnemini

kavramıştır Oumlnceleri işten ccedilıkarılan elemanların uzman statuumlsuumlyle tekrar istihdam edilmeleri

soumlzkonusu olmuştur

Değişen pazar ve enduumlstriler yeni rekabet biccedilimleri ve pazara katılan yeni rakipler

pazarlardaki kuumlreselleşme ve dağıtım zincirleri yeni uumlruumln ev uumlretim proseslerini ortaya

ccedilıkaran teknolojik gelişmeler maliyet yapılarını değiştirmiştir Bu durum youmlneticiler ve

işletmeler bakımından kaynakların verimli kullanımını bir gereklilik haline getirmiştir

Gelişmelerin doğal sonucu olarak organizasyonel bilginin oumlnemi artmıştır Elde edilen

bilginin gelişmelere bağlı olarak yetersiz kalması aynı zamanda ortaya ccedilıkan suumlrekli yenilik

durumu suumlrekli oumlğrenmeyi temel işlevlerden biri haline getirmiştir İşletmeler birbirine bağlı

iki oumlnemli hedefi gerccedilekleştirmek zorundadır birincisi geccedilmiş deneyimlerinden kazandıkları

bilgiyi biriktirmek ve bilgi altyapılarını oluşturup guumlccedillendirmek ikincisi uzmanlık alanlarının

gerektirdiği duumlzeyde bilgiye sahip olmak ve değişimlere ayak uydurabilmek iccedilin dış kaynaklar

tarafından uumlretilen yeni bilgiyi iccedilselleştirebilmek

BİLGİ YOumlNETİMİ TANIM VE ACcedilIKLAMALARI

Bilgi youmlnetimi kavramı birbiriyle ilişkili faktoumlrlerin etkisi altındadır Elbette bu

youmlnlendirici faktoumlrler farklı işletmeler tarafından farklı biccedilimlerde deneyimlenmektedir

Dolayısıyla kavram farklı biccedilimlerde ifade edilebilir Bilgi youmlnetimine ilişkin farklı

tanımlamalar mevcuttur

Organizasyonel bilginin ve uzmanlığın elde edilmesi geliştirilmesi ve kullanılması

yoluyla değer yaratma suumlrecidir

Goumlruumlnmeyen varlıkları kullanarak değer yaratma sanatıdır (Sveiby 1999)

Bilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme

paylaşma ve kullanma suumlrecidir 18

Diğer yandan suumlreccedil temelli tanımlara bir oumlrnek olarak Xeroxrsquoun tanımı verilebilir

18 httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

9

ldquoBilgi youmlnetimi suumlrekli yaratıcılık buumltuumlnleştirme organizaslyonel ve kişisel

bilginin yeni faaliyet değerlerine goumlre kullanımı youmlnuumlnde iyileştirme ve ccedilevreyi tanıma

disiplinidirrdquo19

Ccedilok kapsamlı ve karmaşık bir suumlreccedil olan bilgi youmlnetimini yukarıda verilen bilgiler

ışığında genel ccedilerccedilevede ele almakta yarar vardır Duhonrsquoa goumlre bilgi youmlnetimi ldquobir

kuruluşun buumltuumln enformasyon varlıklarını belirlemek elde etmek değerlendirmek onlara

erişim sağlamak ve onları paylaşmak uumlzere buumltuumlnleşik bir yaklaşımı benimseyen bir

disiplindir Bu enformasyon varlıkları arasında veri tabanları belgeler politikalar tutulan yol

ve youmlntemler (proseduumlrler) ve kuruluşta ccedilalışan bireylerin daha oumlnceden ele geccedilirilememiş

uzmanlıklarına youmlnelik bilgi beceri ve deneyimleri de vardırrdquo20 Barutccedilugilrsquoe goumlre bilgi

youmlnetimi ldquobilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme

paylaşma ve kullanma suumlrecidirrdquo Bir başka deyişle ldquoorganizasyonel amaccedilların daha iyi bir

şekilde elde edilebilmesi iccedilin bireylere takımlara ve buumltuumln organizasyona bilginin kolektif ve

sistematik olarak yaratılması paylaşılması ve uygulanması iccedilin olanak sağlayan yeni bir

disiplindirrdquo21

Broadbent kuruluşun bilgi tabanının kilit unsurlarını oluşturan enformasyon

akışlarının ve oumlğrenme uygulamalarının bilgi youmlnetiminin ayrılmaz kısımları olduğunu

vurgular Ona goumlre bilgi youmlnetimi bu suumlreccedillerle buumltuumlnleşemezse gerccedilekleştirilemez Bilgi

youmlnetimi enformasyon youmlnetiminin doğru uygulamaları ve kurumsal oumlğrenme kanalıyla

kuruluşta bilgi kullanımının artırılmasıyla ilgilidir Amaccedil işe değer katmaktır22

Broadbente goumlre bilgi youmlnetimi iki temele dayanır Bunlardan ilki kuruluştaki

enformasyonun tam anlamıyla kullanılmasıdır ki bunun gerccedilekleştirilmesi enformasyonun

guumlccedilluuml bir şekilde youmlnetilmesini gerektirir Parkera goumlre enformasyon suya benzer tıpkı onun

gibi birccedilok kaynaktan gelir Onu ele geccedilirmek zor veya kolay olabilir Farklı amaccedillarla

kullanılabilir duruma getirilmeden oumlnce toplanmalı işlemden geccedilirilmeli depolanmalı ve

dağıtımı sağlanmalıdır Enformasyon su gibi kirletilmiş sızıntı veya suumlzuumllme esnasında

19 Little 2002 s15-42 20 Duhon 1998 s10 21 Barutccedilugil 2002 s224 22 Broadbent 1998

10

kaybedilmiş olabilir ve onun gibi suumlrekli akar Enformasyon ona gereksinme duyanlara

doğru zamanda doğru iccedilerik veya kapsamda ulaştırılacaksa akışı kesinlikle youmlnetilmelidir23

Broadbentrsquoe goumlre bilgi youmlnetiminin dayandığı ikinci temel nokta ise kuruluş

ccedilalışanlarının yeterlilik beceri yetenek duumlşuumlnce fikir sezgi bağlantı motivasyon ve

hayallerinin işe uygulanmasıdır Sıralananlar bireylerin beyinlerinde barındırılan oumlrtuumlk

bilgilerdir (tacit knowledge) Oumlrtuumlk bilginin aktarılabilmesi ve youmlnetilebilmesi iccedilin accedilık

bilgiye (explicit knowledge) doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekir Oumlrtuumlk bilginin accedilığa ccedilıkarılıp

kullanılmaması durumunda bu bilgi tuumlruuml bireylerin beyninde kalır ve kuruluşun verimliliğinin

yuumlkseltilmesine katkısı olabilecek iken kullanılamaz oumlzellikle karar verme suumlreci uumlzerinde

oumlnemli olabilecek etkisini kaybeder24

Bilgi youmlnetimi enformasyonu en geniş kapsamıyla ele alır kuruluşu bilgilendirme

potansiyeli taşıyan enformasyonun her tuumlrluumlsuuml bilgi youmlnetiminin konusu iccediline girer Oumlyle ki

bilgi youmlnetimi somut enformasyon kaynak ve hizmetlerinin oumltesine geccedilerek bireylerin soyut

bilgisi uumlzerinde ccedilalışmayla da ilgilenir Bilgi youmlnetiminin oumlzuuml enformasyon youmlnetimi ve

kişilerin oumlrtuumlk bilgisine youmlnelik uygulamaların buumltuumlncuumll bir yaklaşımla ele alınmasına dayanır

Enformasyon youmlnetimi ile bilgi youmlnetimi arasındaki fark accedilıktır ilki accedilık bilgiye nesnel ve

somut olana enformasyon altyapısı uumlruumlnleri ve kaynaklarına tekniklere vb odaklanırken

ikincisi bunlara odaklanmanın yanı sıra oumlrtuumlk bilgi oumlznel ve soyut olan bireyler ve

bireylerdeki bilme eğilimi kurumsal etkinlik ve rekabette avantaj enformasyon ve bilginin

paylaşıldığı ve kullanıldığı kurumsal kuumlltuumlr vb uumlzerinde yoğunlaşır

Bilgi youmlnetimi kuruluş ccedilalışanlarının zihinlerindeki oumlrtuumlk bilginin accedilık bilgiye

doumlnuumlştuumlruumlluumlp kuruluş iccedilinde dolaşımının sağlanmasını ve kullanılmasını olanaklı kılan bir

suumlreccediltir Aynı zamanda belgelerde veritabanlarında kuruluşla ilgili yol usul ve youmlntemlerde

kurallar ilişkiler ve politikalarda bulunan accedilık bilgiyle kuruluş iccedili ve dışı bilgiyle ilgilenir

Bilgi youmlnetimi buumltuumln bu bilgi tuumlrlerinin elde edilmesi duumlzenlenmesi erişilmesi yayımı

paylaşılması kullanılması ve değerlendirilmesini konu alan bir etkinliktir

Diğer taraftan bilgi youmlnetimi bir kuruluşun insan sermayesi (ccedilalışanlar oumlzellikle ldquoyeri

zor doldurulanlarrdquo tarafından bilinen bilgilerin toplamı ya da kollektif beyin guumlcuumlrdquo) yapısal

sermayesi (kuruluşun oumlzguumln olarak uumlrettiği ve kuruluş iccedilinde barındırdığı bilgi) ve muumlşteri

23 Parker 2000 s233 24 Broadbent1998

11

sermayesinin (mal veya hizmetlerin alıcılarından işbirliği ve geribildirim kanalıyla sağladığı

bilgi) bileşimi olan entelektuumlel sermayenin kuruluş ccedilapında kullanımını sağlar 25

Bilginin değer taşıması buumlyuumlk oumllccediluumlde amaca youmlnelik olması ile muumlmkuumlnduumlr O halde

bilgi youmlnetiminin amacı kuruluşun misyonu stratejik oumlncelikleri ve ccedilekirdek değerleri

doğrultusunda onun performansını verimliliğini uumlretimini suumlrekli olarak yuumlkseltmektir Bilgi

youmlnetiminin yeni bilgi uumlretimini ve yenilikleri destekleme gibi bir amacı da vardır Bu temel

amaccedillara kuruluş iccedilinde işbirliğinin veya katılımcılığın artırılmasıyla ve ekip ccedilalışmalarına

olanak sağlanmasıyla ulaşılır26 Amaccedillara ulaşmada kuruluştaki ilgili bireylere guumlvenilir ve

anlamlı bilginin zamanında aktarılmasını sağlamak ccedilok oumlnemlidir

Genel anlamda anonim bilgi toplumdaki sosyal oumlrguumller aracılığıyla uumlretilir ve

yaygınlaşır Paylaşılan deneyimler benzer altyapıya sahip toplumsal gruplar tarafından

anlamlandırılarak enformasyondan bilgiye doumlnuumlştuumlruumlluumlr Bu toplumsal grupları bir arada tutan

bağlayıcıdır ve deneyimleyenler arasındaki etkileşimler aracılığıyla yaygınlaşır Oumlzel gruplar

oumlzel tuumlrden bilgi uumlretir Bu tip bilginin korunması kolay olduğu gibi kolaylıkla grup dışına da

ccedilıkmaz

Deneyimlere dayalı bilginin korunması kolay olduğu kadar dağıtılması duumlzenlenmesi

veya değiştirilmesi de zordur İşletme iccedili deneyimler aracılığıyla edinilen bilgi benzer

deneyim alanına sahip kişiler arasında ndash bu kişiler başka firmaların ccedilalışanları da olabilir ndash

kendi işletmelerindeki ccedilalışanlar arasındaki yayılmadan daha hızlı yayılır Oumlrneğin disipliner

yapı bakımından benzer alanlarında ccedilalışan akademisyenler duumlnyanın farklı coğrafyalarında

olsalar da aynı kurum iccedilindeki farklı alanlarda ccedilalışan akademisyenlere goumlre daha kolay bilgi

oluşturabilir ve paylaşabilirler

Batılı işletmeler organizasyonel hedeflerin ccedilalışanların ilgi alanlarıyla paralel

olmasına oumlnem vermektedirler Wenger bireysel ilgi alanlarının bireyi tanımlamada oumlnemli

olduğuna değinir lsquokimliklerimiz kolaylıkla kapatıp accediltığımız şeyler değildir İşe gittiğinizde

ebeveyn olmayı kesmezsiniz Hastaneden ccedilıkınca hemşire olduğunuzu unutmazsınızrsquo

(Wenger 2000 239) Brown ve Duguidrsquoin bu ccediloklu aidiyetlere yaklaşımı sınıroumltesi suumlreccediller -

ccedileviri bilgi simsarlığı ve sınır nesnelerinin (anlaşmalar planlar vs) oluşturulması ndash işletme

25 Ccedilelme ve İşevi 2002 s7-11 26 Srikantaiah 2000b s15

12

iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine

odaklanmaktadır

Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını

karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin

sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan

kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir

Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi

ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel

gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına

ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından

ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması

ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini

sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi

kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması

bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28

Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon

teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği

veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani

bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip

stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak

yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden

bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan

bağlantı kurması gerekmez 29

Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine

bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak

adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil

bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla

doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden

bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı

27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105

13

kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb

sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna

konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb

youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme

akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-

postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu

uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30

Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte

kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu

stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin

yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31

Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir

Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının

başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi

teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim

bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi

youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır

Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve

uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar

hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi

uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32

Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi

katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle

bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel

sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası

doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete

geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir

30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994

14

ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI

Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister

istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine

geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak

sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya

koymasını gerektirmektedir33

Entelektuumlel Sermayenin Tanımı

Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların

bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar

Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada

rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır

Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan

maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr

İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini

arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır

Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir

Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34

Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri

Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş

birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel

sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı

yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir

İnsan Sermayesi

İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır

Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal

33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi

Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış

httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age

5

dayanmaktaydı Halen bilgi iccedilin pratik teorik kuramsal epistemolojik duumlşuumlnceler ve dini

yaklaşımlar o zamandan beri buumltuumlnleşmemiştir ve genel olarak ayrı tutulmaktadır15

Guumlnuumlmuumlzde bilgi uumlzerine kısmen BYrsquoye odaklanıyor olmamız tamamen ticari etkinlik

uumlzerine youmlneliktir Ancak rekabetccedili muumlkemmellik iccedilin gerekli olan etkili davranış seviyesini

başaracak gibi goumlruumlnen idraktır kişi buumltuumln oumlzellikleriyle goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır İdrak

motivasyon kişisel tatmin guumlvenlik hissi ve diğer pek ccedilok faktoumlruuml buumltuumlnleştirmeliyiz

Guumlnuumlmuumlzdeki BY odağı sadece ticari baskılar ile suumlrduumlruumllmemektedir Pratik ccediloğu

kez kesin BY kuramında başarı iccedilin ihtiyaccedil duyulan etkili insan davranışı entelektuumlel

goumlrevlerin atanmasına ve bilgilendirilmiş ve guumlccedillendirilmiş fertlere dayanmaktadır BY aynı

zamanda aydınlanma ccedilağı ile 200 yıl oumlnce başlayan kişi ve entelektuumlel oumlzguumlrluumlğuumln devrimini

goumlsterir Diğer sosyal hareketler gibi buumltuumlnuumlyle youmlnetim uygulamalarının ve muhafazakar

duumlşuumlncelerin tesiri uzun zaman almıştır

Kesin bilgi odağının aciliyeti ve ldquobilgi youmlnetimirdquo teriminin 1980lerde ortaya ccedilıkışı bir

tesaduumlf değildir Bir ccedilok faktoumlruumln bir araya gelmesiyle meydana gelen doğal bir evrimdir

Guumlnuumlmuumlzdeki BY perspektiflerini oluşturan gelişmeler pek ccedilok alandan ileri gelmektedir

Bazıları pragmatik ve gerccedilek yaşam performansını emniyete alma ihtiyacı koumlklerine

dayanırken bazıları entelektuumlel tabanlıdır

Bilgi Youmlnetiminin Ortaya Ccedilıkışı

Bilgi ekonomisi kavramının kendi youmlnuumlnuuml ccedilizmesine ilişkin ilk ccedilalışma Fritz

Machluprsquoun ldquoAmerikarsquoda Bilginin Uumlretimi ve Dağıtımırdquo konulu ccedilalışmasıdır Bu yaklaşımdan

yola ccedilıkarak Peter Ducker bilginin ldquoekonominin ana sermayesi maliyet merkezi ve temel

kaynağırdquo olduğunu yazar (Ducker 1969 ix) Daniel Bell gibi akademisyenler Machluprsquoun

ccedilalışmasından yola ccedilıkarak 19 yuumlzyılın tarım ekonomisinden enduumlstriyel ekonomiye 20

yuumlzyılda da hizmet ndash ve bilgi ndash tabanlı post-enduumlstriyel ekonomileri gelişmiş ekonomiler

olarak tanımladılar Bellrsquoe goumlre bilgi post-enduumlstriyel toplumun lsquotemel eksenirsquodir

Bilgi toplumursquona youmlnelik ccedilalışmalar 1990rsquolarda ortaya ccedilıkan yayınlar konferanslar ve

danışmanlık aktiviteleri ile ortaya kendini goumlsterdi ve buna bağlı olarak bazı organizasyonlar

bilgi youmlnetiminin oumlnemini kavradı Bilgi youmlnetimi ile ilgili ilk uluslararası konferans ldquoBilgi

15Karl M Wiig Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History Knowledge

Horizons s1-3

6

Stratejik Gereklilikrdquo başlığıyla Eyluumll 1995rsquote gerccedilekleştirildi Ardından bilgi youmlnetimi

olgusunu barındıran suumlreli yayınlar ldquoKnowledge Management Knowledge Inc Knowledge

Management Review ve Journal of Knowledge Managementrdquo 1997rsquoye doğru yayın hayatına

başladılar 1997 yılına gelindiğinde ABD ve Avruparsquoda bilgi youmlnetimi konulu 30rsquodan fazla

konferans gerccedilekleştirildi Yuumlzlerce kitap yazıldı ve 15 milyon dolar ldquodanışmanlık gelirirdquo

elde edildi16

Guumlnuumlmuumlzde entelektuumlel olarak BYrsquonin pek ccedilok orijini bulunur Bir tanesi kuramsal

filozofik duumlşuumlnmeden gelir Bir diğeri ccedilalışma alanındaki deneyim ihtiyaccedilları iccedilin somut

duumlşuumlnmeden gelir Diğerleri eğiticilerin ve ticari liderlerin bakış accedilılarından ileri gelir Mevcut

perspektifler ldquobilgi ccedilağırdquondaki ekonomik itici guumlccedillerin accedilıklanması ccedilabalarından ve 20yy

etkinliği arttırma gereksinimlerinden ileri gelmektedir

Tarihi ccedilabalar

Bilginin doğasını ve roluumlnuuml anlamaya youmlnelik dini ve felsefi ve fertlerin

ldquokendileri iccedilin duumlşuumlnmelerirdquo iccedilin izin

İnsan davranışında bilginin roluumlnuuml anlamaya ccedilalışan psikoloji

Toplumda bilginin roluumlnuuml anlamaya ccedilalışan ekonomi ve sosyal bilimler

İşi ve organizasyonel yapısını anlamaya ccedilalışan iş teorisi (business theory)

Etkinliği arttırmaya youmlnelik 20yy ccedilabaları

İşin rasyonelleşmesi (Taylorism) toplam kalite youmlnetimi ve etkinliği geliştirmek

iccedilin youmlnetim bilimleri

Rekabetten hızlı oumlğrenmek ve kişileri daha etkin kılmaya youmlnelik destek

sağlamak iccedilin psikoloji kavramsal bilimler yapay zeka (AI) ve oumlğrenen

organizasyonlar

Bilgi youmlnetimi olgusunun tuumlm coğrafyalarda ve kuumlltuumlrlerde aynı biccedilimde algılandığı

duumlşuumlnuumllemez Uumllkelerin gelişmişlikleri bilgi youmlnetimirsquone yaklaşımlarını da belirleyen

unsurlardan biri olarak karşımıza ccedilıkmaktadır

16 Stehen Little Paul Quintas and Tim Ray Managing Knowledge An Essential Reader The Open University

Pres ndash Sage Publications 2002 ss 15-42

7

Daha oumlnceki ifadelerden de yola ccedilıkarak bilgi youmlnetiminin guumlndemin uumlst sıralarına

ccedilıkışı Marshallrsquodan 100 yıl sonra 1990rsquolarda gerccedilekleşmiştir Bunun temel nedenleri

Varlıkların accedilıkccedila ve artan bir biccedilimde bilgi ve fiziksel olmayan kaynaklara doğru

kayması

İnsanların organizasyonel bilginin temel kaynağı haline gelmesi

Pazarlarlarda rekabette ve teknolojide suumlrekli hızlanarak artan değişimin suumlrekli

oumlğrenmeyi gerekli hale getirmesi

Yeniliğin rekabetccedili yapının temel bileşeni olduğunun anlaşılması ve bunun bilgi

uumlretme ve uumlretilen bilginin uygulamaya doumlnuumlştuumlruumllmesiyle doğrudan ilişkili

olduğunun anlaşılması

Sınır-oumltesi bilgi aktarımlarının artan oumlnemi

Teknolojik limitler ve potansiyeller Bilgi sistemlerinin sınırlılıkları iletişim ve

bilgi sistemlerinin kapasiteleri

Modern ekonomilerde ticari işletmelerinin pek ccediloğu sahip oldukları taşınmazlar ve

demirbaşlarla değil uumlrettikleri bilgi ve bu bilginin guumlnluumlk hayata uygulanabilirliği değer

kazanmaktadırlar Pek ccedilok sektoumlrde uumlruumln suumlreccedil veya servis alanında ortaya ccedilıkan yenilikler

rekabet avantajları sağlayan en oumlnemli unsurlar haline gelmiştir 1990rsquolarda 14000rsquoden az

ccedilalışanıyla Microsoft 300000 ccedilalışana sahip IBM den daha buumlyuumlk bir işletme değerine sahip

olmuştur Bunun en oumlnemli nedenlerinden biri kendi uumlretimleri olan MS-DOS (ve Windows)

işletim sisteminin sahibi olmalarıdır Benzer şekilde bilgi uumlreten ve paylaştıran sisteler

biccediliminde tasarlanan ticari işletmeler duumlnya ccedilapında buumlyuumlk değerler kazanmışlardır (Oracle

Google Yahoo Symantec gibi)17

1980rsquoler ile 1990rsquoların başlarında insan kaynakları youmlnetimi stratejileri ile bilgi

youmlnetimi stratejilerinin zıt yaklaşımlara sahip olması ironiktir Bu zaman diliminde Avrupa ve

Kuzey Amerikarsquodaki pek ccedilok işletme işten ccedilıkarmalar yoluyla kuumlccediluumllme (downsizing)

katmansızlaştırma (de-layering ndash ara eleman işlerinin diğer katmanlara kaydırılması) ve

dışkaynak kullanımı (outsourcing ndash bazı fonksiyonlar iccedilin eleman istihdamı yerine dış kaynak

kiralaması) stratejileri uyguladıkları goumlruumllmektedir Bu stratejilerin sonunda işletmelerin

pazarı tuumlmuumlyle anlama ve buna goumlre duumlzenleme reflekslerinin zayıfladığı goumlruumllmuumlştuumlr

17 Little 2002 s15-42

8

1990rsquoların ortalarından itibaren işletmeler tekrar insan faktoumlruumlnuumln oumlnemini

kavramıştır Oumlnceleri işten ccedilıkarılan elemanların uzman statuumlsuumlyle tekrar istihdam edilmeleri

soumlzkonusu olmuştur

Değişen pazar ve enduumlstriler yeni rekabet biccedilimleri ve pazara katılan yeni rakipler

pazarlardaki kuumlreselleşme ve dağıtım zincirleri yeni uumlruumln ev uumlretim proseslerini ortaya

ccedilıkaran teknolojik gelişmeler maliyet yapılarını değiştirmiştir Bu durum youmlneticiler ve

işletmeler bakımından kaynakların verimli kullanımını bir gereklilik haline getirmiştir

Gelişmelerin doğal sonucu olarak organizasyonel bilginin oumlnemi artmıştır Elde edilen

bilginin gelişmelere bağlı olarak yetersiz kalması aynı zamanda ortaya ccedilıkan suumlrekli yenilik

durumu suumlrekli oumlğrenmeyi temel işlevlerden biri haline getirmiştir İşletmeler birbirine bağlı

iki oumlnemli hedefi gerccedilekleştirmek zorundadır birincisi geccedilmiş deneyimlerinden kazandıkları

bilgiyi biriktirmek ve bilgi altyapılarını oluşturup guumlccedillendirmek ikincisi uzmanlık alanlarının

gerektirdiği duumlzeyde bilgiye sahip olmak ve değişimlere ayak uydurabilmek iccedilin dış kaynaklar

tarafından uumlretilen yeni bilgiyi iccedilselleştirebilmek

BİLGİ YOumlNETİMİ TANIM VE ACcedilIKLAMALARI

Bilgi youmlnetimi kavramı birbiriyle ilişkili faktoumlrlerin etkisi altındadır Elbette bu

youmlnlendirici faktoumlrler farklı işletmeler tarafından farklı biccedilimlerde deneyimlenmektedir

Dolayısıyla kavram farklı biccedilimlerde ifade edilebilir Bilgi youmlnetimine ilişkin farklı

tanımlamalar mevcuttur

Organizasyonel bilginin ve uzmanlığın elde edilmesi geliştirilmesi ve kullanılması

yoluyla değer yaratma suumlrecidir

Goumlruumlnmeyen varlıkları kullanarak değer yaratma sanatıdır (Sveiby 1999)

Bilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme

paylaşma ve kullanma suumlrecidir 18

Diğer yandan suumlreccedil temelli tanımlara bir oumlrnek olarak Xeroxrsquoun tanımı verilebilir

18 httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

9

ldquoBilgi youmlnetimi suumlrekli yaratıcılık buumltuumlnleştirme organizaslyonel ve kişisel

bilginin yeni faaliyet değerlerine goumlre kullanımı youmlnuumlnde iyileştirme ve ccedilevreyi tanıma

disiplinidirrdquo19

Ccedilok kapsamlı ve karmaşık bir suumlreccedil olan bilgi youmlnetimini yukarıda verilen bilgiler

ışığında genel ccedilerccedilevede ele almakta yarar vardır Duhonrsquoa goumlre bilgi youmlnetimi ldquobir

kuruluşun buumltuumln enformasyon varlıklarını belirlemek elde etmek değerlendirmek onlara

erişim sağlamak ve onları paylaşmak uumlzere buumltuumlnleşik bir yaklaşımı benimseyen bir

disiplindir Bu enformasyon varlıkları arasında veri tabanları belgeler politikalar tutulan yol

ve youmlntemler (proseduumlrler) ve kuruluşta ccedilalışan bireylerin daha oumlnceden ele geccedilirilememiş

uzmanlıklarına youmlnelik bilgi beceri ve deneyimleri de vardırrdquo20 Barutccedilugilrsquoe goumlre bilgi

youmlnetimi ldquobilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme

paylaşma ve kullanma suumlrecidirrdquo Bir başka deyişle ldquoorganizasyonel amaccedilların daha iyi bir

şekilde elde edilebilmesi iccedilin bireylere takımlara ve buumltuumln organizasyona bilginin kolektif ve

sistematik olarak yaratılması paylaşılması ve uygulanması iccedilin olanak sağlayan yeni bir

disiplindirrdquo21

Broadbent kuruluşun bilgi tabanının kilit unsurlarını oluşturan enformasyon

akışlarının ve oumlğrenme uygulamalarının bilgi youmlnetiminin ayrılmaz kısımları olduğunu

vurgular Ona goumlre bilgi youmlnetimi bu suumlreccedillerle buumltuumlnleşemezse gerccedilekleştirilemez Bilgi

youmlnetimi enformasyon youmlnetiminin doğru uygulamaları ve kurumsal oumlğrenme kanalıyla

kuruluşta bilgi kullanımının artırılmasıyla ilgilidir Amaccedil işe değer katmaktır22

Broadbente goumlre bilgi youmlnetimi iki temele dayanır Bunlardan ilki kuruluştaki

enformasyonun tam anlamıyla kullanılmasıdır ki bunun gerccedilekleştirilmesi enformasyonun

guumlccedilluuml bir şekilde youmlnetilmesini gerektirir Parkera goumlre enformasyon suya benzer tıpkı onun

gibi birccedilok kaynaktan gelir Onu ele geccedilirmek zor veya kolay olabilir Farklı amaccedillarla

kullanılabilir duruma getirilmeden oumlnce toplanmalı işlemden geccedilirilmeli depolanmalı ve

dağıtımı sağlanmalıdır Enformasyon su gibi kirletilmiş sızıntı veya suumlzuumllme esnasında

19 Little 2002 s15-42 20 Duhon 1998 s10 21 Barutccedilugil 2002 s224 22 Broadbent 1998

10

kaybedilmiş olabilir ve onun gibi suumlrekli akar Enformasyon ona gereksinme duyanlara

doğru zamanda doğru iccedilerik veya kapsamda ulaştırılacaksa akışı kesinlikle youmlnetilmelidir23

Broadbentrsquoe goumlre bilgi youmlnetiminin dayandığı ikinci temel nokta ise kuruluş

ccedilalışanlarının yeterlilik beceri yetenek duumlşuumlnce fikir sezgi bağlantı motivasyon ve

hayallerinin işe uygulanmasıdır Sıralananlar bireylerin beyinlerinde barındırılan oumlrtuumlk

bilgilerdir (tacit knowledge) Oumlrtuumlk bilginin aktarılabilmesi ve youmlnetilebilmesi iccedilin accedilık

bilgiye (explicit knowledge) doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekir Oumlrtuumlk bilginin accedilığa ccedilıkarılıp

kullanılmaması durumunda bu bilgi tuumlruuml bireylerin beyninde kalır ve kuruluşun verimliliğinin

yuumlkseltilmesine katkısı olabilecek iken kullanılamaz oumlzellikle karar verme suumlreci uumlzerinde

oumlnemli olabilecek etkisini kaybeder24

Bilgi youmlnetimi enformasyonu en geniş kapsamıyla ele alır kuruluşu bilgilendirme

potansiyeli taşıyan enformasyonun her tuumlrluumlsuuml bilgi youmlnetiminin konusu iccediline girer Oumlyle ki

bilgi youmlnetimi somut enformasyon kaynak ve hizmetlerinin oumltesine geccedilerek bireylerin soyut

bilgisi uumlzerinde ccedilalışmayla da ilgilenir Bilgi youmlnetiminin oumlzuuml enformasyon youmlnetimi ve

kişilerin oumlrtuumlk bilgisine youmlnelik uygulamaların buumltuumlncuumll bir yaklaşımla ele alınmasına dayanır

Enformasyon youmlnetimi ile bilgi youmlnetimi arasındaki fark accedilıktır ilki accedilık bilgiye nesnel ve

somut olana enformasyon altyapısı uumlruumlnleri ve kaynaklarına tekniklere vb odaklanırken

ikincisi bunlara odaklanmanın yanı sıra oumlrtuumlk bilgi oumlznel ve soyut olan bireyler ve

bireylerdeki bilme eğilimi kurumsal etkinlik ve rekabette avantaj enformasyon ve bilginin

paylaşıldığı ve kullanıldığı kurumsal kuumlltuumlr vb uumlzerinde yoğunlaşır

Bilgi youmlnetimi kuruluş ccedilalışanlarının zihinlerindeki oumlrtuumlk bilginin accedilık bilgiye

doumlnuumlştuumlruumlluumlp kuruluş iccedilinde dolaşımının sağlanmasını ve kullanılmasını olanaklı kılan bir

suumlreccediltir Aynı zamanda belgelerde veritabanlarında kuruluşla ilgili yol usul ve youmlntemlerde

kurallar ilişkiler ve politikalarda bulunan accedilık bilgiyle kuruluş iccedili ve dışı bilgiyle ilgilenir

Bilgi youmlnetimi buumltuumln bu bilgi tuumlrlerinin elde edilmesi duumlzenlenmesi erişilmesi yayımı

paylaşılması kullanılması ve değerlendirilmesini konu alan bir etkinliktir

Diğer taraftan bilgi youmlnetimi bir kuruluşun insan sermayesi (ccedilalışanlar oumlzellikle ldquoyeri

zor doldurulanlarrdquo tarafından bilinen bilgilerin toplamı ya da kollektif beyin guumlcuumlrdquo) yapısal

sermayesi (kuruluşun oumlzguumln olarak uumlrettiği ve kuruluş iccedilinde barındırdığı bilgi) ve muumlşteri

23 Parker 2000 s233 24 Broadbent1998

11

sermayesinin (mal veya hizmetlerin alıcılarından işbirliği ve geribildirim kanalıyla sağladığı

bilgi) bileşimi olan entelektuumlel sermayenin kuruluş ccedilapında kullanımını sağlar 25

Bilginin değer taşıması buumlyuumlk oumllccediluumlde amaca youmlnelik olması ile muumlmkuumlnduumlr O halde

bilgi youmlnetiminin amacı kuruluşun misyonu stratejik oumlncelikleri ve ccedilekirdek değerleri

doğrultusunda onun performansını verimliliğini uumlretimini suumlrekli olarak yuumlkseltmektir Bilgi

youmlnetiminin yeni bilgi uumlretimini ve yenilikleri destekleme gibi bir amacı da vardır Bu temel

amaccedillara kuruluş iccedilinde işbirliğinin veya katılımcılığın artırılmasıyla ve ekip ccedilalışmalarına

olanak sağlanmasıyla ulaşılır26 Amaccedillara ulaşmada kuruluştaki ilgili bireylere guumlvenilir ve

anlamlı bilginin zamanında aktarılmasını sağlamak ccedilok oumlnemlidir

Genel anlamda anonim bilgi toplumdaki sosyal oumlrguumller aracılığıyla uumlretilir ve

yaygınlaşır Paylaşılan deneyimler benzer altyapıya sahip toplumsal gruplar tarafından

anlamlandırılarak enformasyondan bilgiye doumlnuumlştuumlruumlluumlr Bu toplumsal grupları bir arada tutan

bağlayıcıdır ve deneyimleyenler arasındaki etkileşimler aracılığıyla yaygınlaşır Oumlzel gruplar

oumlzel tuumlrden bilgi uumlretir Bu tip bilginin korunması kolay olduğu gibi kolaylıkla grup dışına da

ccedilıkmaz

Deneyimlere dayalı bilginin korunması kolay olduğu kadar dağıtılması duumlzenlenmesi

veya değiştirilmesi de zordur İşletme iccedili deneyimler aracılığıyla edinilen bilgi benzer

deneyim alanına sahip kişiler arasında ndash bu kişiler başka firmaların ccedilalışanları da olabilir ndash

kendi işletmelerindeki ccedilalışanlar arasındaki yayılmadan daha hızlı yayılır Oumlrneğin disipliner

yapı bakımından benzer alanlarında ccedilalışan akademisyenler duumlnyanın farklı coğrafyalarında

olsalar da aynı kurum iccedilindeki farklı alanlarda ccedilalışan akademisyenlere goumlre daha kolay bilgi

oluşturabilir ve paylaşabilirler

Batılı işletmeler organizasyonel hedeflerin ccedilalışanların ilgi alanlarıyla paralel

olmasına oumlnem vermektedirler Wenger bireysel ilgi alanlarının bireyi tanımlamada oumlnemli

olduğuna değinir lsquokimliklerimiz kolaylıkla kapatıp accediltığımız şeyler değildir İşe gittiğinizde

ebeveyn olmayı kesmezsiniz Hastaneden ccedilıkınca hemşire olduğunuzu unutmazsınızrsquo

(Wenger 2000 239) Brown ve Duguidrsquoin bu ccediloklu aidiyetlere yaklaşımı sınıroumltesi suumlreccediller -

ccedileviri bilgi simsarlığı ve sınır nesnelerinin (anlaşmalar planlar vs) oluşturulması ndash işletme

25 Ccedilelme ve İşevi 2002 s7-11 26 Srikantaiah 2000b s15

12

iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine

odaklanmaktadır

Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını

karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin

sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan

kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir

Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi

ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel

gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına

ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından

ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması

ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini

sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi

kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması

bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28

Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon

teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği

veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani

bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip

stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak

yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden

bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan

bağlantı kurması gerekmez 29

Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine

bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak

adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil

bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla

doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden

bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı

27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105

13

kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb

sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna

konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb

youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme

akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-

postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu

uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30

Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte

kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu

stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin

yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31

Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir

Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının

başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi

teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim

bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi

youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır

Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve

uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar

hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi

uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32

Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi

katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle

bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel

sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası

doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete

geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir

30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994

14

ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI

Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister

istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine

geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak

sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya

koymasını gerektirmektedir33

Entelektuumlel Sermayenin Tanımı

Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların

bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar

Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada

rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır

Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan

maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr

İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini

arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır

Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir

Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34

Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri

Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş

birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel

sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı

yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir

İnsan Sermayesi

İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır

Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal

33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi

Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış

httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age

6

Stratejik Gereklilikrdquo başlığıyla Eyluumll 1995rsquote gerccedilekleştirildi Ardından bilgi youmlnetimi

olgusunu barındıran suumlreli yayınlar ldquoKnowledge Management Knowledge Inc Knowledge

Management Review ve Journal of Knowledge Managementrdquo 1997rsquoye doğru yayın hayatına

başladılar 1997 yılına gelindiğinde ABD ve Avruparsquoda bilgi youmlnetimi konulu 30rsquodan fazla

konferans gerccedilekleştirildi Yuumlzlerce kitap yazıldı ve 15 milyon dolar ldquodanışmanlık gelirirdquo

elde edildi16

Guumlnuumlmuumlzde entelektuumlel olarak BYrsquonin pek ccedilok orijini bulunur Bir tanesi kuramsal

filozofik duumlşuumlnmeden gelir Bir diğeri ccedilalışma alanındaki deneyim ihtiyaccedilları iccedilin somut

duumlşuumlnmeden gelir Diğerleri eğiticilerin ve ticari liderlerin bakış accedilılarından ileri gelir Mevcut

perspektifler ldquobilgi ccedilağırdquondaki ekonomik itici guumlccedillerin accedilıklanması ccedilabalarından ve 20yy

etkinliği arttırma gereksinimlerinden ileri gelmektedir

Tarihi ccedilabalar

Bilginin doğasını ve roluumlnuuml anlamaya youmlnelik dini ve felsefi ve fertlerin

ldquokendileri iccedilin duumlşuumlnmelerirdquo iccedilin izin

İnsan davranışında bilginin roluumlnuuml anlamaya ccedilalışan psikoloji

Toplumda bilginin roluumlnuuml anlamaya ccedilalışan ekonomi ve sosyal bilimler

İşi ve organizasyonel yapısını anlamaya ccedilalışan iş teorisi (business theory)

Etkinliği arttırmaya youmlnelik 20yy ccedilabaları

İşin rasyonelleşmesi (Taylorism) toplam kalite youmlnetimi ve etkinliği geliştirmek

iccedilin youmlnetim bilimleri

Rekabetten hızlı oumlğrenmek ve kişileri daha etkin kılmaya youmlnelik destek

sağlamak iccedilin psikoloji kavramsal bilimler yapay zeka (AI) ve oumlğrenen

organizasyonlar

Bilgi youmlnetimi olgusunun tuumlm coğrafyalarda ve kuumlltuumlrlerde aynı biccedilimde algılandığı

duumlşuumlnuumllemez Uumllkelerin gelişmişlikleri bilgi youmlnetimirsquone yaklaşımlarını da belirleyen

unsurlardan biri olarak karşımıza ccedilıkmaktadır

16 Stehen Little Paul Quintas and Tim Ray Managing Knowledge An Essential Reader The Open University

Pres ndash Sage Publications 2002 ss 15-42

7

Daha oumlnceki ifadelerden de yola ccedilıkarak bilgi youmlnetiminin guumlndemin uumlst sıralarına

ccedilıkışı Marshallrsquodan 100 yıl sonra 1990rsquolarda gerccedilekleşmiştir Bunun temel nedenleri

Varlıkların accedilıkccedila ve artan bir biccedilimde bilgi ve fiziksel olmayan kaynaklara doğru

kayması

İnsanların organizasyonel bilginin temel kaynağı haline gelmesi

Pazarlarlarda rekabette ve teknolojide suumlrekli hızlanarak artan değişimin suumlrekli

oumlğrenmeyi gerekli hale getirmesi

Yeniliğin rekabetccedili yapının temel bileşeni olduğunun anlaşılması ve bunun bilgi

uumlretme ve uumlretilen bilginin uygulamaya doumlnuumlştuumlruumllmesiyle doğrudan ilişkili

olduğunun anlaşılması

Sınır-oumltesi bilgi aktarımlarının artan oumlnemi

Teknolojik limitler ve potansiyeller Bilgi sistemlerinin sınırlılıkları iletişim ve

bilgi sistemlerinin kapasiteleri

Modern ekonomilerde ticari işletmelerinin pek ccediloğu sahip oldukları taşınmazlar ve

demirbaşlarla değil uumlrettikleri bilgi ve bu bilginin guumlnluumlk hayata uygulanabilirliği değer

kazanmaktadırlar Pek ccedilok sektoumlrde uumlruumln suumlreccedil veya servis alanında ortaya ccedilıkan yenilikler

rekabet avantajları sağlayan en oumlnemli unsurlar haline gelmiştir 1990rsquolarda 14000rsquoden az

ccedilalışanıyla Microsoft 300000 ccedilalışana sahip IBM den daha buumlyuumlk bir işletme değerine sahip

olmuştur Bunun en oumlnemli nedenlerinden biri kendi uumlretimleri olan MS-DOS (ve Windows)

işletim sisteminin sahibi olmalarıdır Benzer şekilde bilgi uumlreten ve paylaştıran sisteler

biccediliminde tasarlanan ticari işletmeler duumlnya ccedilapında buumlyuumlk değerler kazanmışlardır (Oracle

Google Yahoo Symantec gibi)17

1980rsquoler ile 1990rsquoların başlarında insan kaynakları youmlnetimi stratejileri ile bilgi

youmlnetimi stratejilerinin zıt yaklaşımlara sahip olması ironiktir Bu zaman diliminde Avrupa ve

Kuzey Amerikarsquodaki pek ccedilok işletme işten ccedilıkarmalar yoluyla kuumlccediluumllme (downsizing)

katmansızlaştırma (de-layering ndash ara eleman işlerinin diğer katmanlara kaydırılması) ve

dışkaynak kullanımı (outsourcing ndash bazı fonksiyonlar iccedilin eleman istihdamı yerine dış kaynak

kiralaması) stratejileri uyguladıkları goumlruumllmektedir Bu stratejilerin sonunda işletmelerin

pazarı tuumlmuumlyle anlama ve buna goumlre duumlzenleme reflekslerinin zayıfladığı goumlruumllmuumlştuumlr

17 Little 2002 s15-42

8

1990rsquoların ortalarından itibaren işletmeler tekrar insan faktoumlruumlnuumln oumlnemini

kavramıştır Oumlnceleri işten ccedilıkarılan elemanların uzman statuumlsuumlyle tekrar istihdam edilmeleri

soumlzkonusu olmuştur

Değişen pazar ve enduumlstriler yeni rekabet biccedilimleri ve pazara katılan yeni rakipler

pazarlardaki kuumlreselleşme ve dağıtım zincirleri yeni uumlruumln ev uumlretim proseslerini ortaya

ccedilıkaran teknolojik gelişmeler maliyet yapılarını değiştirmiştir Bu durum youmlneticiler ve

işletmeler bakımından kaynakların verimli kullanımını bir gereklilik haline getirmiştir

Gelişmelerin doğal sonucu olarak organizasyonel bilginin oumlnemi artmıştır Elde edilen

bilginin gelişmelere bağlı olarak yetersiz kalması aynı zamanda ortaya ccedilıkan suumlrekli yenilik

durumu suumlrekli oumlğrenmeyi temel işlevlerden biri haline getirmiştir İşletmeler birbirine bağlı

iki oumlnemli hedefi gerccedilekleştirmek zorundadır birincisi geccedilmiş deneyimlerinden kazandıkları

bilgiyi biriktirmek ve bilgi altyapılarını oluşturup guumlccedillendirmek ikincisi uzmanlık alanlarının

gerektirdiği duumlzeyde bilgiye sahip olmak ve değişimlere ayak uydurabilmek iccedilin dış kaynaklar

tarafından uumlretilen yeni bilgiyi iccedilselleştirebilmek

BİLGİ YOumlNETİMİ TANIM VE ACcedilIKLAMALARI

Bilgi youmlnetimi kavramı birbiriyle ilişkili faktoumlrlerin etkisi altındadır Elbette bu

youmlnlendirici faktoumlrler farklı işletmeler tarafından farklı biccedilimlerde deneyimlenmektedir

Dolayısıyla kavram farklı biccedilimlerde ifade edilebilir Bilgi youmlnetimine ilişkin farklı

tanımlamalar mevcuttur

Organizasyonel bilginin ve uzmanlığın elde edilmesi geliştirilmesi ve kullanılması

yoluyla değer yaratma suumlrecidir

Goumlruumlnmeyen varlıkları kullanarak değer yaratma sanatıdır (Sveiby 1999)

Bilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme

paylaşma ve kullanma suumlrecidir 18

Diğer yandan suumlreccedil temelli tanımlara bir oumlrnek olarak Xeroxrsquoun tanımı verilebilir

18 httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

9

ldquoBilgi youmlnetimi suumlrekli yaratıcılık buumltuumlnleştirme organizaslyonel ve kişisel

bilginin yeni faaliyet değerlerine goumlre kullanımı youmlnuumlnde iyileştirme ve ccedilevreyi tanıma

disiplinidirrdquo19

Ccedilok kapsamlı ve karmaşık bir suumlreccedil olan bilgi youmlnetimini yukarıda verilen bilgiler

ışığında genel ccedilerccedilevede ele almakta yarar vardır Duhonrsquoa goumlre bilgi youmlnetimi ldquobir

kuruluşun buumltuumln enformasyon varlıklarını belirlemek elde etmek değerlendirmek onlara

erişim sağlamak ve onları paylaşmak uumlzere buumltuumlnleşik bir yaklaşımı benimseyen bir

disiplindir Bu enformasyon varlıkları arasında veri tabanları belgeler politikalar tutulan yol

ve youmlntemler (proseduumlrler) ve kuruluşta ccedilalışan bireylerin daha oumlnceden ele geccedilirilememiş

uzmanlıklarına youmlnelik bilgi beceri ve deneyimleri de vardırrdquo20 Barutccedilugilrsquoe goumlre bilgi

youmlnetimi ldquobilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme

paylaşma ve kullanma suumlrecidirrdquo Bir başka deyişle ldquoorganizasyonel amaccedilların daha iyi bir

şekilde elde edilebilmesi iccedilin bireylere takımlara ve buumltuumln organizasyona bilginin kolektif ve

sistematik olarak yaratılması paylaşılması ve uygulanması iccedilin olanak sağlayan yeni bir

disiplindirrdquo21

Broadbent kuruluşun bilgi tabanının kilit unsurlarını oluşturan enformasyon

akışlarının ve oumlğrenme uygulamalarının bilgi youmlnetiminin ayrılmaz kısımları olduğunu

vurgular Ona goumlre bilgi youmlnetimi bu suumlreccedillerle buumltuumlnleşemezse gerccedilekleştirilemez Bilgi

youmlnetimi enformasyon youmlnetiminin doğru uygulamaları ve kurumsal oumlğrenme kanalıyla

kuruluşta bilgi kullanımının artırılmasıyla ilgilidir Amaccedil işe değer katmaktır22

Broadbente goumlre bilgi youmlnetimi iki temele dayanır Bunlardan ilki kuruluştaki

enformasyonun tam anlamıyla kullanılmasıdır ki bunun gerccedilekleştirilmesi enformasyonun

guumlccedilluuml bir şekilde youmlnetilmesini gerektirir Parkera goumlre enformasyon suya benzer tıpkı onun

gibi birccedilok kaynaktan gelir Onu ele geccedilirmek zor veya kolay olabilir Farklı amaccedillarla

kullanılabilir duruma getirilmeden oumlnce toplanmalı işlemden geccedilirilmeli depolanmalı ve

dağıtımı sağlanmalıdır Enformasyon su gibi kirletilmiş sızıntı veya suumlzuumllme esnasında

19 Little 2002 s15-42 20 Duhon 1998 s10 21 Barutccedilugil 2002 s224 22 Broadbent 1998

10

kaybedilmiş olabilir ve onun gibi suumlrekli akar Enformasyon ona gereksinme duyanlara

doğru zamanda doğru iccedilerik veya kapsamda ulaştırılacaksa akışı kesinlikle youmlnetilmelidir23

Broadbentrsquoe goumlre bilgi youmlnetiminin dayandığı ikinci temel nokta ise kuruluş

ccedilalışanlarının yeterlilik beceri yetenek duumlşuumlnce fikir sezgi bağlantı motivasyon ve

hayallerinin işe uygulanmasıdır Sıralananlar bireylerin beyinlerinde barındırılan oumlrtuumlk

bilgilerdir (tacit knowledge) Oumlrtuumlk bilginin aktarılabilmesi ve youmlnetilebilmesi iccedilin accedilık

bilgiye (explicit knowledge) doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekir Oumlrtuumlk bilginin accedilığa ccedilıkarılıp

kullanılmaması durumunda bu bilgi tuumlruuml bireylerin beyninde kalır ve kuruluşun verimliliğinin

yuumlkseltilmesine katkısı olabilecek iken kullanılamaz oumlzellikle karar verme suumlreci uumlzerinde

oumlnemli olabilecek etkisini kaybeder24

Bilgi youmlnetimi enformasyonu en geniş kapsamıyla ele alır kuruluşu bilgilendirme

potansiyeli taşıyan enformasyonun her tuumlrluumlsuuml bilgi youmlnetiminin konusu iccediline girer Oumlyle ki

bilgi youmlnetimi somut enformasyon kaynak ve hizmetlerinin oumltesine geccedilerek bireylerin soyut

bilgisi uumlzerinde ccedilalışmayla da ilgilenir Bilgi youmlnetiminin oumlzuuml enformasyon youmlnetimi ve

kişilerin oumlrtuumlk bilgisine youmlnelik uygulamaların buumltuumlncuumll bir yaklaşımla ele alınmasına dayanır

Enformasyon youmlnetimi ile bilgi youmlnetimi arasındaki fark accedilıktır ilki accedilık bilgiye nesnel ve

somut olana enformasyon altyapısı uumlruumlnleri ve kaynaklarına tekniklere vb odaklanırken

ikincisi bunlara odaklanmanın yanı sıra oumlrtuumlk bilgi oumlznel ve soyut olan bireyler ve

bireylerdeki bilme eğilimi kurumsal etkinlik ve rekabette avantaj enformasyon ve bilginin

paylaşıldığı ve kullanıldığı kurumsal kuumlltuumlr vb uumlzerinde yoğunlaşır

Bilgi youmlnetimi kuruluş ccedilalışanlarının zihinlerindeki oumlrtuumlk bilginin accedilık bilgiye

doumlnuumlştuumlruumlluumlp kuruluş iccedilinde dolaşımının sağlanmasını ve kullanılmasını olanaklı kılan bir

suumlreccediltir Aynı zamanda belgelerde veritabanlarında kuruluşla ilgili yol usul ve youmlntemlerde

kurallar ilişkiler ve politikalarda bulunan accedilık bilgiyle kuruluş iccedili ve dışı bilgiyle ilgilenir

Bilgi youmlnetimi buumltuumln bu bilgi tuumlrlerinin elde edilmesi duumlzenlenmesi erişilmesi yayımı

paylaşılması kullanılması ve değerlendirilmesini konu alan bir etkinliktir

Diğer taraftan bilgi youmlnetimi bir kuruluşun insan sermayesi (ccedilalışanlar oumlzellikle ldquoyeri

zor doldurulanlarrdquo tarafından bilinen bilgilerin toplamı ya da kollektif beyin guumlcuumlrdquo) yapısal

sermayesi (kuruluşun oumlzguumln olarak uumlrettiği ve kuruluş iccedilinde barındırdığı bilgi) ve muumlşteri

23 Parker 2000 s233 24 Broadbent1998

11

sermayesinin (mal veya hizmetlerin alıcılarından işbirliği ve geribildirim kanalıyla sağladığı

bilgi) bileşimi olan entelektuumlel sermayenin kuruluş ccedilapında kullanımını sağlar 25

Bilginin değer taşıması buumlyuumlk oumllccediluumlde amaca youmlnelik olması ile muumlmkuumlnduumlr O halde

bilgi youmlnetiminin amacı kuruluşun misyonu stratejik oumlncelikleri ve ccedilekirdek değerleri

doğrultusunda onun performansını verimliliğini uumlretimini suumlrekli olarak yuumlkseltmektir Bilgi

youmlnetiminin yeni bilgi uumlretimini ve yenilikleri destekleme gibi bir amacı da vardır Bu temel

amaccedillara kuruluş iccedilinde işbirliğinin veya katılımcılığın artırılmasıyla ve ekip ccedilalışmalarına

olanak sağlanmasıyla ulaşılır26 Amaccedillara ulaşmada kuruluştaki ilgili bireylere guumlvenilir ve

anlamlı bilginin zamanında aktarılmasını sağlamak ccedilok oumlnemlidir

Genel anlamda anonim bilgi toplumdaki sosyal oumlrguumller aracılığıyla uumlretilir ve

yaygınlaşır Paylaşılan deneyimler benzer altyapıya sahip toplumsal gruplar tarafından

anlamlandırılarak enformasyondan bilgiye doumlnuumlştuumlruumlluumlr Bu toplumsal grupları bir arada tutan

bağlayıcıdır ve deneyimleyenler arasındaki etkileşimler aracılığıyla yaygınlaşır Oumlzel gruplar

oumlzel tuumlrden bilgi uumlretir Bu tip bilginin korunması kolay olduğu gibi kolaylıkla grup dışına da

ccedilıkmaz

Deneyimlere dayalı bilginin korunması kolay olduğu kadar dağıtılması duumlzenlenmesi

veya değiştirilmesi de zordur İşletme iccedili deneyimler aracılığıyla edinilen bilgi benzer

deneyim alanına sahip kişiler arasında ndash bu kişiler başka firmaların ccedilalışanları da olabilir ndash

kendi işletmelerindeki ccedilalışanlar arasındaki yayılmadan daha hızlı yayılır Oumlrneğin disipliner

yapı bakımından benzer alanlarında ccedilalışan akademisyenler duumlnyanın farklı coğrafyalarında

olsalar da aynı kurum iccedilindeki farklı alanlarda ccedilalışan akademisyenlere goumlre daha kolay bilgi

oluşturabilir ve paylaşabilirler

Batılı işletmeler organizasyonel hedeflerin ccedilalışanların ilgi alanlarıyla paralel

olmasına oumlnem vermektedirler Wenger bireysel ilgi alanlarının bireyi tanımlamada oumlnemli

olduğuna değinir lsquokimliklerimiz kolaylıkla kapatıp accediltığımız şeyler değildir İşe gittiğinizde

ebeveyn olmayı kesmezsiniz Hastaneden ccedilıkınca hemşire olduğunuzu unutmazsınızrsquo

(Wenger 2000 239) Brown ve Duguidrsquoin bu ccediloklu aidiyetlere yaklaşımı sınıroumltesi suumlreccediller -

ccedileviri bilgi simsarlığı ve sınır nesnelerinin (anlaşmalar planlar vs) oluşturulması ndash işletme

25 Ccedilelme ve İşevi 2002 s7-11 26 Srikantaiah 2000b s15

12

iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine

odaklanmaktadır

Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını

karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin

sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan

kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir

Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi

ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel

gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına

ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından

ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması

ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini

sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi

kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması

bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28

Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon

teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği

veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani

bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip

stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak

yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden

bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan

bağlantı kurması gerekmez 29

Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine

bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak

adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil

bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla

doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden

bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı

27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105

13

kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb

sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna

konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb

youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme

akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-

postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu

uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30

Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte

kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu

stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin

yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31

Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir

Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının

başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi

teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim

bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi

youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır

Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve

uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar

hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi

uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32

Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi

katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle

bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel

sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası

doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete

geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir

30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994

14

ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI

Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister

istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine

geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak

sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya

koymasını gerektirmektedir33

Entelektuumlel Sermayenin Tanımı

Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların

bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar

Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada

rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır

Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan

maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr

İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini

arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır

Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir

Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34

Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri

Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş

birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel

sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı

yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir

İnsan Sermayesi

İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır

Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal

33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi

Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış

httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age

7

Daha oumlnceki ifadelerden de yola ccedilıkarak bilgi youmlnetiminin guumlndemin uumlst sıralarına

ccedilıkışı Marshallrsquodan 100 yıl sonra 1990rsquolarda gerccedilekleşmiştir Bunun temel nedenleri

Varlıkların accedilıkccedila ve artan bir biccedilimde bilgi ve fiziksel olmayan kaynaklara doğru

kayması

İnsanların organizasyonel bilginin temel kaynağı haline gelmesi

Pazarlarlarda rekabette ve teknolojide suumlrekli hızlanarak artan değişimin suumlrekli

oumlğrenmeyi gerekli hale getirmesi

Yeniliğin rekabetccedili yapının temel bileşeni olduğunun anlaşılması ve bunun bilgi

uumlretme ve uumlretilen bilginin uygulamaya doumlnuumlştuumlruumllmesiyle doğrudan ilişkili

olduğunun anlaşılması

Sınır-oumltesi bilgi aktarımlarının artan oumlnemi

Teknolojik limitler ve potansiyeller Bilgi sistemlerinin sınırlılıkları iletişim ve

bilgi sistemlerinin kapasiteleri

Modern ekonomilerde ticari işletmelerinin pek ccediloğu sahip oldukları taşınmazlar ve

demirbaşlarla değil uumlrettikleri bilgi ve bu bilginin guumlnluumlk hayata uygulanabilirliği değer

kazanmaktadırlar Pek ccedilok sektoumlrde uumlruumln suumlreccedil veya servis alanında ortaya ccedilıkan yenilikler

rekabet avantajları sağlayan en oumlnemli unsurlar haline gelmiştir 1990rsquolarda 14000rsquoden az

ccedilalışanıyla Microsoft 300000 ccedilalışana sahip IBM den daha buumlyuumlk bir işletme değerine sahip

olmuştur Bunun en oumlnemli nedenlerinden biri kendi uumlretimleri olan MS-DOS (ve Windows)

işletim sisteminin sahibi olmalarıdır Benzer şekilde bilgi uumlreten ve paylaştıran sisteler

biccediliminde tasarlanan ticari işletmeler duumlnya ccedilapında buumlyuumlk değerler kazanmışlardır (Oracle

Google Yahoo Symantec gibi)17

1980rsquoler ile 1990rsquoların başlarında insan kaynakları youmlnetimi stratejileri ile bilgi

youmlnetimi stratejilerinin zıt yaklaşımlara sahip olması ironiktir Bu zaman diliminde Avrupa ve

Kuzey Amerikarsquodaki pek ccedilok işletme işten ccedilıkarmalar yoluyla kuumlccediluumllme (downsizing)

katmansızlaştırma (de-layering ndash ara eleman işlerinin diğer katmanlara kaydırılması) ve

dışkaynak kullanımı (outsourcing ndash bazı fonksiyonlar iccedilin eleman istihdamı yerine dış kaynak

kiralaması) stratejileri uyguladıkları goumlruumllmektedir Bu stratejilerin sonunda işletmelerin

pazarı tuumlmuumlyle anlama ve buna goumlre duumlzenleme reflekslerinin zayıfladığı goumlruumllmuumlştuumlr

17 Little 2002 s15-42

8

1990rsquoların ortalarından itibaren işletmeler tekrar insan faktoumlruumlnuumln oumlnemini

kavramıştır Oumlnceleri işten ccedilıkarılan elemanların uzman statuumlsuumlyle tekrar istihdam edilmeleri

soumlzkonusu olmuştur

Değişen pazar ve enduumlstriler yeni rekabet biccedilimleri ve pazara katılan yeni rakipler

pazarlardaki kuumlreselleşme ve dağıtım zincirleri yeni uumlruumln ev uumlretim proseslerini ortaya

ccedilıkaran teknolojik gelişmeler maliyet yapılarını değiştirmiştir Bu durum youmlneticiler ve

işletmeler bakımından kaynakların verimli kullanımını bir gereklilik haline getirmiştir

Gelişmelerin doğal sonucu olarak organizasyonel bilginin oumlnemi artmıştır Elde edilen

bilginin gelişmelere bağlı olarak yetersiz kalması aynı zamanda ortaya ccedilıkan suumlrekli yenilik

durumu suumlrekli oumlğrenmeyi temel işlevlerden biri haline getirmiştir İşletmeler birbirine bağlı

iki oumlnemli hedefi gerccedilekleştirmek zorundadır birincisi geccedilmiş deneyimlerinden kazandıkları

bilgiyi biriktirmek ve bilgi altyapılarını oluşturup guumlccedillendirmek ikincisi uzmanlık alanlarının

gerektirdiği duumlzeyde bilgiye sahip olmak ve değişimlere ayak uydurabilmek iccedilin dış kaynaklar

tarafından uumlretilen yeni bilgiyi iccedilselleştirebilmek

BİLGİ YOumlNETİMİ TANIM VE ACcedilIKLAMALARI

Bilgi youmlnetimi kavramı birbiriyle ilişkili faktoumlrlerin etkisi altındadır Elbette bu

youmlnlendirici faktoumlrler farklı işletmeler tarafından farklı biccedilimlerde deneyimlenmektedir

Dolayısıyla kavram farklı biccedilimlerde ifade edilebilir Bilgi youmlnetimine ilişkin farklı

tanımlamalar mevcuttur

Organizasyonel bilginin ve uzmanlığın elde edilmesi geliştirilmesi ve kullanılması

yoluyla değer yaratma suumlrecidir

Goumlruumlnmeyen varlıkları kullanarak değer yaratma sanatıdır (Sveiby 1999)

Bilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme

paylaşma ve kullanma suumlrecidir 18

Diğer yandan suumlreccedil temelli tanımlara bir oumlrnek olarak Xeroxrsquoun tanımı verilebilir

18 httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

9

ldquoBilgi youmlnetimi suumlrekli yaratıcılık buumltuumlnleştirme organizaslyonel ve kişisel

bilginin yeni faaliyet değerlerine goumlre kullanımı youmlnuumlnde iyileştirme ve ccedilevreyi tanıma

disiplinidirrdquo19

Ccedilok kapsamlı ve karmaşık bir suumlreccedil olan bilgi youmlnetimini yukarıda verilen bilgiler

ışığında genel ccedilerccedilevede ele almakta yarar vardır Duhonrsquoa goumlre bilgi youmlnetimi ldquobir

kuruluşun buumltuumln enformasyon varlıklarını belirlemek elde etmek değerlendirmek onlara

erişim sağlamak ve onları paylaşmak uumlzere buumltuumlnleşik bir yaklaşımı benimseyen bir

disiplindir Bu enformasyon varlıkları arasında veri tabanları belgeler politikalar tutulan yol

ve youmlntemler (proseduumlrler) ve kuruluşta ccedilalışan bireylerin daha oumlnceden ele geccedilirilememiş

uzmanlıklarına youmlnelik bilgi beceri ve deneyimleri de vardırrdquo20 Barutccedilugilrsquoe goumlre bilgi

youmlnetimi ldquobilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme

paylaşma ve kullanma suumlrecidirrdquo Bir başka deyişle ldquoorganizasyonel amaccedilların daha iyi bir

şekilde elde edilebilmesi iccedilin bireylere takımlara ve buumltuumln organizasyona bilginin kolektif ve

sistematik olarak yaratılması paylaşılması ve uygulanması iccedilin olanak sağlayan yeni bir

disiplindirrdquo21

Broadbent kuruluşun bilgi tabanının kilit unsurlarını oluşturan enformasyon

akışlarının ve oumlğrenme uygulamalarının bilgi youmlnetiminin ayrılmaz kısımları olduğunu

vurgular Ona goumlre bilgi youmlnetimi bu suumlreccedillerle buumltuumlnleşemezse gerccedilekleştirilemez Bilgi

youmlnetimi enformasyon youmlnetiminin doğru uygulamaları ve kurumsal oumlğrenme kanalıyla

kuruluşta bilgi kullanımının artırılmasıyla ilgilidir Amaccedil işe değer katmaktır22

Broadbente goumlre bilgi youmlnetimi iki temele dayanır Bunlardan ilki kuruluştaki

enformasyonun tam anlamıyla kullanılmasıdır ki bunun gerccedilekleştirilmesi enformasyonun

guumlccedilluuml bir şekilde youmlnetilmesini gerektirir Parkera goumlre enformasyon suya benzer tıpkı onun

gibi birccedilok kaynaktan gelir Onu ele geccedilirmek zor veya kolay olabilir Farklı amaccedillarla

kullanılabilir duruma getirilmeden oumlnce toplanmalı işlemden geccedilirilmeli depolanmalı ve

dağıtımı sağlanmalıdır Enformasyon su gibi kirletilmiş sızıntı veya suumlzuumllme esnasında

19 Little 2002 s15-42 20 Duhon 1998 s10 21 Barutccedilugil 2002 s224 22 Broadbent 1998

10

kaybedilmiş olabilir ve onun gibi suumlrekli akar Enformasyon ona gereksinme duyanlara

doğru zamanda doğru iccedilerik veya kapsamda ulaştırılacaksa akışı kesinlikle youmlnetilmelidir23

Broadbentrsquoe goumlre bilgi youmlnetiminin dayandığı ikinci temel nokta ise kuruluş

ccedilalışanlarının yeterlilik beceri yetenek duumlşuumlnce fikir sezgi bağlantı motivasyon ve

hayallerinin işe uygulanmasıdır Sıralananlar bireylerin beyinlerinde barındırılan oumlrtuumlk

bilgilerdir (tacit knowledge) Oumlrtuumlk bilginin aktarılabilmesi ve youmlnetilebilmesi iccedilin accedilık

bilgiye (explicit knowledge) doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekir Oumlrtuumlk bilginin accedilığa ccedilıkarılıp

kullanılmaması durumunda bu bilgi tuumlruuml bireylerin beyninde kalır ve kuruluşun verimliliğinin

yuumlkseltilmesine katkısı olabilecek iken kullanılamaz oumlzellikle karar verme suumlreci uumlzerinde

oumlnemli olabilecek etkisini kaybeder24

Bilgi youmlnetimi enformasyonu en geniş kapsamıyla ele alır kuruluşu bilgilendirme

potansiyeli taşıyan enformasyonun her tuumlrluumlsuuml bilgi youmlnetiminin konusu iccediline girer Oumlyle ki

bilgi youmlnetimi somut enformasyon kaynak ve hizmetlerinin oumltesine geccedilerek bireylerin soyut

bilgisi uumlzerinde ccedilalışmayla da ilgilenir Bilgi youmlnetiminin oumlzuuml enformasyon youmlnetimi ve

kişilerin oumlrtuumlk bilgisine youmlnelik uygulamaların buumltuumlncuumll bir yaklaşımla ele alınmasına dayanır

Enformasyon youmlnetimi ile bilgi youmlnetimi arasındaki fark accedilıktır ilki accedilık bilgiye nesnel ve

somut olana enformasyon altyapısı uumlruumlnleri ve kaynaklarına tekniklere vb odaklanırken

ikincisi bunlara odaklanmanın yanı sıra oumlrtuumlk bilgi oumlznel ve soyut olan bireyler ve

bireylerdeki bilme eğilimi kurumsal etkinlik ve rekabette avantaj enformasyon ve bilginin

paylaşıldığı ve kullanıldığı kurumsal kuumlltuumlr vb uumlzerinde yoğunlaşır

Bilgi youmlnetimi kuruluş ccedilalışanlarının zihinlerindeki oumlrtuumlk bilginin accedilık bilgiye

doumlnuumlştuumlruumlluumlp kuruluş iccedilinde dolaşımının sağlanmasını ve kullanılmasını olanaklı kılan bir

suumlreccediltir Aynı zamanda belgelerde veritabanlarında kuruluşla ilgili yol usul ve youmlntemlerde

kurallar ilişkiler ve politikalarda bulunan accedilık bilgiyle kuruluş iccedili ve dışı bilgiyle ilgilenir

Bilgi youmlnetimi buumltuumln bu bilgi tuumlrlerinin elde edilmesi duumlzenlenmesi erişilmesi yayımı

paylaşılması kullanılması ve değerlendirilmesini konu alan bir etkinliktir

Diğer taraftan bilgi youmlnetimi bir kuruluşun insan sermayesi (ccedilalışanlar oumlzellikle ldquoyeri

zor doldurulanlarrdquo tarafından bilinen bilgilerin toplamı ya da kollektif beyin guumlcuumlrdquo) yapısal

sermayesi (kuruluşun oumlzguumln olarak uumlrettiği ve kuruluş iccedilinde barındırdığı bilgi) ve muumlşteri

23 Parker 2000 s233 24 Broadbent1998

11

sermayesinin (mal veya hizmetlerin alıcılarından işbirliği ve geribildirim kanalıyla sağladığı

bilgi) bileşimi olan entelektuumlel sermayenin kuruluş ccedilapında kullanımını sağlar 25

Bilginin değer taşıması buumlyuumlk oumllccediluumlde amaca youmlnelik olması ile muumlmkuumlnduumlr O halde

bilgi youmlnetiminin amacı kuruluşun misyonu stratejik oumlncelikleri ve ccedilekirdek değerleri

doğrultusunda onun performansını verimliliğini uumlretimini suumlrekli olarak yuumlkseltmektir Bilgi

youmlnetiminin yeni bilgi uumlretimini ve yenilikleri destekleme gibi bir amacı da vardır Bu temel

amaccedillara kuruluş iccedilinde işbirliğinin veya katılımcılığın artırılmasıyla ve ekip ccedilalışmalarına

olanak sağlanmasıyla ulaşılır26 Amaccedillara ulaşmada kuruluştaki ilgili bireylere guumlvenilir ve

anlamlı bilginin zamanında aktarılmasını sağlamak ccedilok oumlnemlidir

Genel anlamda anonim bilgi toplumdaki sosyal oumlrguumller aracılığıyla uumlretilir ve

yaygınlaşır Paylaşılan deneyimler benzer altyapıya sahip toplumsal gruplar tarafından

anlamlandırılarak enformasyondan bilgiye doumlnuumlştuumlruumlluumlr Bu toplumsal grupları bir arada tutan

bağlayıcıdır ve deneyimleyenler arasındaki etkileşimler aracılığıyla yaygınlaşır Oumlzel gruplar

oumlzel tuumlrden bilgi uumlretir Bu tip bilginin korunması kolay olduğu gibi kolaylıkla grup dışına da

ccedilıkmaz

Deneyimlere dayalı bilginin korunması kolay olduğu kadar dağıtılması duumlzenlenmesi

veya değiştirilmesi de zordur İşletme iccedili deneyimler aracılığıyla edinilen bilgi benzer

deneyim alanına sahip kişiler arasında ndash bu kişiler başka firmaların ccedilalışanları da olabilir ndash

kendi işletmelerindeki ccedilalışanlar arasındaki yayılmadan daha hızlı yayılır Oumlrneğin disipliner

yapı bakımından benzer alanlarında ccedilalışan akademisyenler duumlnyanın farklı coğrafyalarında

olsalar da aynı kurum iccedilindeki farklı alanlarda ccedilalışan akademisyenlere goumlre daha kolay bilgi

oluşturabilir ve paylaşabilirler

Batılı işletmeler organizasyonel hedeflerin ccedilalışanların ilgi alanlarıyla paralel

olmasına oumlnem vermektedirler Wenger bireysel ilgi alanlarının bireyi tanımlamada oumlnemli

olduğuna değinir lsquokimliklerimiz kolaylıkla kapatıp accediltığımız şeyler değildir İşe gittiğinizde

ebeveyn olmayı kesmezsiniz Hastaneden ccedilıkınca hemşire olduğunuzu unutmazsınızrsquo

(Wenger 2000 239) Brown ve Duguidrsquoin bu ccediloklu aidiyetlere yaklaşımı sınıroumltesi suumlreccediller -

ccedileviri bilgi simsarlığı ve sınır nesnelerinin (anlaşmalar planlar vs) oluşturulması ndash işletme

25 Ccedilelme ve İşevi 2002 s7-11 26 Srikantaiah 2000b s15

12

iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine

odaklanmaktadır

Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını

karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin

sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan

kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir

Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi

ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel

gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına

ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından

ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması

ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini

sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi

kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması

bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28

Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon

teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği

veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani

bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip

stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak

yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden

bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan

bağlantı kurması gerekmez 29

Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine

bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak

adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil

bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla

doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden

bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı

27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105

13

kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb

sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna

konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb

youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme

akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-

postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu

uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30

Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte

kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu

stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin

yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31

Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir

Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının

başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi

teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim

bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi

youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır

Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve

uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar

hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi

uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32

Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi

katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle

bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel

sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası

doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete

geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir

30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994

14

ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI

Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister

istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine

geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak

sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya

koymasını gerektirmektedir33

Entelektuumlel Sermayenin Tanımı

Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların

bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar

Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada

rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır

Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan

maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr

İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini

arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır

Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir

Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34

Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri

Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş

birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel

sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı

yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir

İnsan Sermayesi

İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır

Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal

33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi

Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış

httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age

8

1990rsquoların ortalarından itibaren işletmeler tekrar insan faktoumlruumlnuumln oumlnemini

kavramıştır Oumlnceleri işten ccedilıkarılan elemanların uzman statuumlsuumlyle tekrar istihdam edilmeleri

soumlzkonusu olmuştur

Değişen pazar ve enduumlstriler yeni rekabet biccedilimleri ve pazara katılan yeni rakipler

pazarlardaki kuumlreselleşme ve dağıtım zincirleri yeni uumlruumln ev uumlretim proseslerini ortaya

ccedilıkaran teknolojik gelişmeler maliyet yapılarını değiştirmiştir Bu durum youmlneticiler ve

işletmeler bakımından kaynakların verimli kullanımını bir gereklilik haline getirmiştir

Gelişmelerin doğal sonucu olarak organizasyonel bilginin oumlnemi artmıştır Elde edilen

bilginin gelişmelere bağlı olarak yetersiz kalması aynı zamanda ortaya ccedilıkan suumlrekli yenilik

durumu suumlrekli oumlğrenmeyi temel işlevlerden biri haline getirmiştir İşletmeler birbirine bağlı

iki oumlnemli hedefi gerccedilekleştirmek zorundadır birincisi geccedilmiş deneyimlerinden kazandıkları

bilgiyi biriktirmek ve bilgi altyapılarını oluşturup guumlccedillendirmek ikincisi uzmanlık alanlarının

gerektirdiği duumlzeyde bilgiye sahip olmak ve değişimlere ayak uydurabilmek iccedilin dış kaynaklar

tarafından uumlretilen yeni bilgiyi iccedilselleştirebilmek

BİLGİ YOumlNETİMİ TANIM VE ACcedilIKLAMALARI

Bilgi youmlnetimi kavramı birbiriyle ilişkili faktoumlrlerin etkisi altındadır Elbette bu

youmlnlendirici faktoumlrler farklı işletmeler tarafından farklı biccedilimlerde deneyimlenmektedir

Dolayısıyla kavram farklı biccedilimlerde ifade edilebilir Bilgi youmlnetimine ilişkin farklı

tanımlamalar mevcuttur

Organizasyonel bilginin ve uzmanlığın elde edilmesi geliştirilmesi ve kullanılması

yoluyla değer yaratma suumlrecidir

Goumlruumlnmeyen varlıkları kullanarak değer yaratma sanatıdır (Sveiby 1999)

Bilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme

paylaşma ve kullanma suumlrecidir 18

Diğer yandan suumlreccedil temelli tanımlara bir oumlrnek olarak Xeroxrsquoun tanımı verilebilir

18 httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

9

ldquoBilgi youmlnetimi suumlrekli yaratıcılık buumltuumlnleştirme organizaslyonel ve kişisel

bilginin yeni faaliyet değerlerine goumlre kullanımı youmlnuumlnde iyileştirme ve ccedilevreyi tanıma

disiplinidirrdquo19

Ccedilok kapsamlı ve karmaşık bir suumlreccedil olan bilgi youmlnetimini yukarıda verilen bilgiler

ışığında genel ccedilerccedilevede ele almakta yarar vardır Duhonrsquoa goumlre bilgi youmlnetimi ldquobir

kuruluşun buumltuumln enformasyon varlıklarını belirlemek elde etmek değerlendirmek onlara

erişim sağlamak ve onları paylaşmak uumlzere buumltuumlnleşik bir yaklaşımı benimseyen bir

disiplindir Bu enformasyon varlıkları arasında veri tabanları belgeler politikalar tutulan yol

ve youmlntemler (proseduumlrler) ve kuruluşta ccedilalışan bireylerin daha oumlnceden ele geccedilirilememiş

uzmanlıklarına youmlnelik bilgi beceri ve deneyimleri de vardırrdquo20 Barutccedilugilrsquoe goumlre bilgi

youmlnetimi ldquobilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme

paylaşma ve kullanma suumlrecidirrdquo Bir başka deyişle ldquoorganizasyonel amaccedilların daha iyi bir

şekilde elde edilebilmesi iccedilin bireylere takımlara ve buumltuumln organizasyona bilginin kolektif ve

sistematik olarak yaratılması paylaşılması ve uygulanması iccedilin olanak sağlayan yeni bir

disiplindirrdquo21

Broadbent kuruluşun bilgi tabanının kilit unsurlarını oluşturan enformasyon

akışlarının ve oumlğrenme uygulamalarının bilgi youmlnetiminin ayrılmaz kısımları olduğunu

vurgular Ona goumlre bilgi youmlnetimi bu suumlreccedillerle buumltuumlnleşemezse gerccedilekleştirilemez Bilgi

youmlnetimi enformasyon youmlnetiminin doğru uygulamaları ve kurumsal oumlğrenme kanalıyla

kuruluşta bilgi kullanımının artırılmasıyla ilgilidir Amaccedil işe değer katmaktır22

Broadbente goumlre bilgi youmlnetimi iki temele dayanır Bunlardan ilki kuruluştaki

enformasyonun tam anlamıyla kullanılmasıdır ki bunun gerccedilekleştirilmesi enformasyonun

guumlccedilluuml bir şekilde youmlnetilmesini gerektirir Parkera goumlre enformasyon suya benzer tıpkı onun

gibi birccedilok kaynaktan gelir Onu ele geccedilirmek zor veya kolay olabilir Farklı amaccedillarla

kullanılabilir duruma getirilmeden oumlnce toplanmalı işlemden geccedilirilmeli depolanmalı ve

dağıtımı sağlanmalıdır Enformasyon su gibi kirletilmiş sızıntı veya suumlzuumllme esnasında

19 Little 2002 s15-42 20 Duhon 1998 s10 21 Barutccedilugil 2002 s224 22 Broadbent 1998

10

kaybedilmiş olabilir ve onun gibi suumlrekli akar Enformasyon ona gereksinme duyanlara

doğru zamanda doğru iccedilerik veya kapsamda ulaştırılacaksa akışı kesinlikle youmlnetilmelidir23

Broadbentrsquoe goumlre bilgi youmlnetiminin dayandığı ikinci temel nokta ise kuruluş

ccedilalışanlarının yeterlilik beceri yetenek duumlşuumlnce fikir sezgi bağlantı motivasyon ve

hayallerinin işe uygulanmasıdır Sıralananlar bireylerin beyinlerinde barındırılan oumlrtuumlk

bilgilerdir (tacit knowledge) Oumlrtuumlk bilginin aktarılabilmesi ve youmlnetilebilmesi iccedilin accedilık

bilgiye (explicit knowledge) doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekir Oumlrtuumlk bilginin accedilığa ccedilıkarılıp

kullanılmaması durumunda bu bilgi tuumlruuml bireylerin beyninde kalır ve kuruluşun verimliliğinin

yuumlkseltilmesine katkısı olabilecek iken kullanılamaz oumlzellikle karar verme suumlreci uumlzerinde

oumlnemli olabilecek etkisini kaybeder24

Bilgi youmlnetimi enformasyonu en geniş kapsamıyla ele alır kuruluşu bilgilendirme

potansiyeli taşıyan enformasyonun her tuumlrluumlsuuml bilgi youmlnetiminin konusu iccediline girer Oumlyle ki

bilgi youmlnetimi somut enformasyon kaynak ve hizmetlerinin oumltesine geccedilerek bireylerin soyut

bilgisi uumlzerinde ccedilalışmayla da ilgilenir Bilgi youmlnetiminin oumlzuuml enformasyon youmlnetimi ve

kişilerin oumlrtuumlk bilgisine youmlnelik uygulamaların buumltuumlncuumll bir yaklaşımla ele alınmasına dayanır

Enformasyon youmlnetimi ile bilgi youmlnetimi arasındaki fark accedilıktır ilki accedilık bilgiye nesnel ve

somut olana enformasyon altyapısı uumlruumlnleri ve kaynaklarına tekniklere vb odaklanırken

ikincisi bunlara odaklanmanın yanı sıra oumlrtuumlk bilgi oumlznel ve soyut olan bireyler ve

bireylerdeki bilme eğilimi kurumsal etkinlik ve rekabette avantaj enformasyon ve bilginin

paylaşıldığı ve kullanıldığı kurumsal kuumlltuumlr vb uumlzerinde yoğunlaşır

Bilgi youmlnetimi kuruluş ccedilalışanlarının zihinlerindeki oumlrtuumlk bilginin accedilık bilgiye

doumlnuumlştuumlruumlluumlp kuruluş iccedilinde dolaşımının sağlanmasını ve kullanılmasını olanaklı kılan bir

suumlreccediltir Aynı zamanda belgelerde veritabanlarında kuruluşla ilgili yol usul ve youmlntemlerde

kurallar ilişkiler ve politikalarda bulunan accedilık bilgiyle kuruluş iccedili ve dışı bilgiyle ilgilenir

Bilgi youmlnetimi buumltuumln bu bilgi tuumlrlerinin elde edilmesi duumlzenlenmesi erişilmesi yayımı

paylaşılması kullanılması ve değerlendirilmesini konu alan bir etkinliktir

Diğer taraftan bilgi youmlnetimi bir kuruluşun insan sermayesi (ccedilalışanlar oumlzellikle ldquoyeri

zor doldurulanlarrdquo tarafından bilinen bilgilerin toplamı ya da kollektif beyin guumlcuumlrdquo) yapısal

sermayesi (kuruluşun oumlzguumln olarak uumlrettiği ve kuruluş iccedilinde barındırdığı bilgi) ve muumlşteri

23 Parker 2000 s233 24 Broadbent1998

11

sermayesinin (mal veya hizmetlerin alıcılarından işbirliği ve geribildirim kanalıyla sağladığı

bilgi) bileşimi olan entelektuumlel sermayenin kuruluş ccedilapında kullanımını sağlar 25

Bilginin değer taşıması buumlyuumlk oumllccediluumlde amaca youmlnelik olması ile muumlmkuumlnduumlr O halde

bilgi youmlnetiminin amacı kuruluşun misyonu stratejik oumlncelikleri ve ccedilekirdek değerleri

doğrultusunda onun performansını verimliliğini uumlretimini suumlrekli olarak yuumlkseltmektir Bilgi

youmlnetiminin yeni bilgi uumlretimini ve yenilikleri destekleme gibi bir amacı da vardır Bu temel

amaccedillara kuruluş iccedilinde işbirliğinin veya katılımcılığın artırılmasıyla ve ekip ccedilalışmalarına

olanak sağlanmasıyla ulaşılır26 Amaccedillara ulaşmada kuruluştaki ilgili bireylere guumlvenilir ve

anlamlı bilginin zamanında aktarılmasını sağlamak ccedilok oumlnemlidir

Genel anlamda anonim bilgi toplumdaki sosyal oumlrguumller aracılığıyla uumlretilir ve

yaygınlaşır Paylaşılan deneyimler benzer altyapıya sahip toplumsal gruplar tarafından

anlamlandırılarak enformasyondan bilgiye doumlnuumlştuumlruumlluumlr Bu toplumsal grupları bir arada tutan

bağlayıcıdır ve deneyimleyenler arasındaki etkileşimler aracılığıyla yaygınlaşır Oumlzel gruplar

oumlzel tuumlrden bilgi uumlretir Bu tip bilginin korunması kolay olduğu gibi kolaylıkla grup dışına da

ccedilıkmaz

Deneyimlere dayalı bilginin korunması kolay olduğu kadar dağıtılması duumlzenlenmesi

veya değiştirilmesi de zordur İşletme iccedili deneyimler aracılığıyla edinilen bilgi benzer

deneyim alanına sahip kişiler arasında ndash bu kişiler başka firmaların ccedilalışanları da olabilir ndash

kendi işletmelerindeki ccedilalışanlar arasındaki yayılmadan daha hızlı yayılır Oumlrneğin disipliner

yapı bakımından benzer alanlarında ccedilalışan akademisyenler duumlnyanın farklı coğrafyalarında

olsalar da aynı kurum iccedilindeki farklı alanlarda ccedilalışan akademisyenlere goumlre daha kolay bilgi

oluşturabilir ve paylaşabilirler

Batılı işletmeler organizasyonel hedeflerin ccedilalışanların ilgi alanlarıyla paralel

olmasına oumlnem vermektedirler Wenger bireysel ilgi alanlarının bireyi tanımlamada oumlnemli

olduğuna değinir lsquokimliklerimiz kolaylıkla kapatıp accediltığımız şeyler değildir İşe gittiğinizde

ebeveyn olmayı kesmezsiniz Hastaneden ccedilıkınca hemşire olduğunuzu unutmazsınızrsquo

(Wenger 2000 239) Brown ve Duguidrsquoin bu ccediloklu aidiyetlere yaklaşımı sınıroumltesi suumlreccediller -

ccedileviri bilgi simsarlığı ve sınır nesnelerinin (anlaşmalar planlar vs) oluşturulması ndash işletme

25 Ccedilelme ve İşevi 2002 s7-11 26 Srikantaiah 2000b s15

12

iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine

odaklanmaktadır

Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını

karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin

sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan

kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir

Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi

ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel

gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına

ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından

ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması

ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini

sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi

kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması

bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28

Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon

teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği

veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani

bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip

stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak

yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden

bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan

bağlantı kurması gerekmez 29

Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine

bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak

adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil

bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla

doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden

bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı

27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105

13

kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb

sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna

konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb

youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme

akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-

postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu

uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30

Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte

kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu

stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin

yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31

Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir

Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının

başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi

teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim

bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi

youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır

Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve

uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar

hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi

uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32

Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi

katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle

bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel

sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası

doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete

geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir

30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994

14

ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI

Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister

istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine

geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak

sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya

koymasını gerektirmektedir33

Entelektuumlel Sermayenin Tanımı

Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların

bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar

Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada

rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır

Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan

maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr

İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini

arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır

Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir

Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34

Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri

Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş

birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel

sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı

yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir

İnsan Sermayesi

İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır

Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal

33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi

Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış

httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age

9

ldquoBilgi youmlnetimi suumlrekli yaratıcılık buumltuumlnleştirme organizaslyonel ve kişisel

bilginin yeni faaliyet değerlerine goumlre kullanımı youmlnuumlnde iyileştirme ve ccedilevreyi tanıma

disiplinidirrdquo19

Ccedilok kapsamlı ve karmaşık bir suumlreccedil olan bilgi youmlnetimini yukarıda verilen bilgiler

ışığında genel ccedilerccedilevede ele almakta yarar vardır Duhonrsquoa goumlre bilgi youmlnetimi ldquobir

kuruluşun buumltuumln enformasyon varlıklarını belirlemek elde etmek değerlendirmek onlara

erişim sağlamak ve onları paylaşmak uumlzere buumltuumlnleşik bir yaklaşımı benimseyen bir

disiplindir Bu enformasyon varlıkları arasında veri tabanları belgeler politikalar tutulan yol

ve youmlntemler (proseduumlrler) ve kuruluşta ccedilalışan bireylerin daha oumlnceden ele geccedilirilememiş

uzmanlıklarına youmlnelik bilgi beceri ve deneyimleri de vardırrdquo20 Barutccedilugilrsquoe goumlre bilgi

youmlnetimi ldquobilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme

paylaşma ve kullanma suumlrecidirrdquo Bir başka deyişle ldquoorganizasyonel amaccedilların daha iyi bir

şekilde elde edilebilmesi iccedilin bireylere takımlara ve buumltuumln organizasyona bilginin kolektif ve

sistematik olarak yaratılması paylaşılması ve uygulanması iccedilin olanak sağlayan yeni bir

disiplindirrdquo21

Broadbent kuruluşun bilgi tabanının kilit unsurlarını oluşturan enformasyon

akışlarının ve oumlğrenme uygulamalarının bilgi youmlnetiminin ayrılmaz kısımları olduğunu

vurgular Ona goumlre bilgi youmlnetimi bu suumlreccedillerle buumltuumlnleşemezse gerccedilekleştirilemez Bilgi

youmlnetimi enformasyon youmlnetiminin doğru uygulamaları ve kurumsal oumlğrenme kanalıyla

kuruluşta bilgi kullanımının artırılmasıyla ilgilidir Amaccedil işe değer katmaktır22

Broadbente goumlre bilgi youmlnetimi iki temele dayanır Bunlardan ilki kuruluştaki

enformasyonun tam anlamıyla kullanılmasıdır ki bunun gerccedilekleştirilmesi enformasyonun

guumlccedilluuml bir şekilde youmlnetilmesini gerektirir Parkera goumlre enformasyon suya benzer tıpkı onun

gibi birccedilok kaynaktan gelir Onu ele geccedilirmek zor veya kolay olabilir Farklı amaccedillarla

kullanılabilir duruma getirilmeden oumlnce toplanmalı işlemden geccedilirilmeli depolanmalı ve

dağıtımı sağlanmalıdır Enformasyon su gibi kirletilmiş sızıntı veya suumlzuumllme esnasında

19 Little 2002 s15-42 20 Duhon 1998 s10 21 Barutccedilugil 2002 s224 22 Broadbent 1998

10

kaybedilmiş olabilir ve onun gibi suumlrekli akar Enformasyon ona gereksinme duyanlara

doğru zamanda doğru iccedilerik veya kapsamda ulaştırılacaksa akışı kesinlikle youmlnetilmelidir23

Broadbentrsquoe goumlre bilgi youmlnetiminin dayandığı ikinci temel nokta ise kuruluş

ccedilalışanlarının yeterlilik beceri yetenek duumlşuumlnce fikir sezgi bağlantı motivasyon ve

hayallerinin işe uygulanmasıdır Sıralananlar bireylerin beyinlerinde barındırılan oumlrtuumlk

bilgilerdir (tacit knowledge) Oumlrtuumlk bilginin aktarılabilmesi ve youmlnetilebilmesi iccedilin accedilık

bilgiye (explicit knowledge) doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekir Oumlrtuumlk bilginin accedilığa ccedilıkarılıp

kullanılmaması durumunda bu bilgi tuumlruuml bireylerin beyninde kalır ve kuruluşun verimliliğinin

yuumlkseltilmesine katkısı olabilecek iken kullanılamaz oumlzellikle karar verme suumlreci uumlzerinde

oumlnemli olabilecek etkisini kaybeder24

Bilgi youmlnetimi enformasyonu en geniş kapsamıyla ele alır kuruluşu bilgilendirme

potansiyeli taşıyan enformasyonun her tuumlrluumlsuuml bilgi youmlnetiminin konusu iccediline girer Oumlyle ki

bilgi youmlnetimi somut enformasyon kaynak ve hizmetlerinin oumltesine geccedilerek bireylerin soyut

bilgisi uumlzerinde ccedilalışmayla da ilgilenir Bilgi youmlnetiminin oumlzuuml enformasyon youmlnetimi ve

kişilerin oumlrtuumlk bilgisine youmlnelik uygulamaların buumltuumlncuumll bir yaklaşımla ele alınmasına dayanır

Enformasyon youmlnetimi ile bilgi youmlnetimi arasındaki fark accedilıktır ilki accedilık bilgiye nesnel ve

somut olana enformasyon altyapısı uumlruumlnleri ve kaynaklarına tekniklere vb odaklanırken

ikincisi bunlara odaklanmanın yanı sıra oumlrtuumlk bilgi oumlznel ve soyut olan bireyler ve

bireylerdeki bilme eğilimi kurumsal etkinlik ve rekabette avantaj enformasyon ve bilginin

paylaşıldığı ve kullanıldığı kurumsal kuumlltuumlr vb uumlzerinde yoğunlaşır

Bilgi youmlnetimi kuruluş ccedilalışanlarının zihinlerindeki oumlrtuumlk bilginin accedilık bilgiye

doumlnuumlştuumlruumlluumlp kuruluş iccedilinde dolaşımının sağlanmasını ve kullanılmasını olanaklı kılan bir

suumlreccediltir Aynı zamanda belgelerde veritabanlarında kuruluşla ilgili yol usul ve youmlntemlerde

kurallar ilişkiler ve politikalarda bulunan accedilık bilgiyle kuruluş iccedili ve dışı bilgiyle ilgilenir

Bilgi youmlnetimi buumltuumln bu bilgi tuumlrlerinin elde edilmesi duumlzenlenmesi erişilmesi yayımı

paylaşılması kullanılması ve değerlendirilmesini konu alan bir etkinliktir

Diğer taraftan bilgi youmlnetimi bir kuruluşun insan sermayesi (ccedilalışanlar oumlzellikle ldquoyeri

zor doldurulanlarrdquo tarafından bilinen bilgilerin toplamı ya da kollektif beyin guumlcuumlrdquo) yapısal

sermayesi (kuruluşun oumlzguumln olarak uumlrettiği ve kuruluş iccedilinde barındırdığı bilgi) ve muumlşteri

23 Parker 2000 s233 24 Broadbent1998

11

sermayesinin (mal veya hizmetlerin alıcılarından işbirliği ve geribildirim kanalıyla sağladığı

bilgi) bileşimi olan entelektuumlel sermayenin kuruluş ccedilapında kullanımını sağlar 25

Bilginin değer taşıması buumlyuumlk oumllccediluumlde amaca youmlnelik olması ile muumlmkuumlnduumlr O halde

bilgi youmlnetiminin amacı kuruluşun misyonu stratejik oumlncelikleri ve ccedilekirdek değerleri

doğrultusunda onun performansını verimliliğini uumlretimini suumlrekli olarak yuumlkseltmektir Bilgi

youmlnetiminin yeni bilgi uumlretimini ve yenilikleri destekleme gibi bir amacı da vardır Bu temel

amaccedillara kuruluş iccedilinde işbirliğinin veya katılımcılığın artırılmasıyla ve ekip ccedilalışmalarına

olanak sağlanmasıyla ulaşılır26 Amaccedillara ulaşmada kuruluştaki ilgili bireylere guumlvenilir ve

anlamlı bilginin zamanında aktarılmasını sağlamak ccedilok oumlnemlidir

Genel anlamda anonim bilgi toplumdaki sosyal oumlrguumller aracılığıyla uumlretilir ve

yaygınlaşır Paylaşılan deneyimler benzer altyapıya sahip toplumsal gruplar tarafından

anlamlandırılarak enformasyondan bilgiye doumlnuumlştuumlruumlluumlr Bu toplumsal grupları bir arada tutan

bağlayıcıdır ve deneyimleyenler arasındaki etkileşimler aracılığıyla yaygınlaşır Oumlzel gruplar

oumlzel tuumlrden bilgi uumlretir Bu tip bilginin korunması kolay olduğu gibi kolaylıkla grup dışına da

ccedilıkmaz

Deneyimlere dayalı bilginin korunması kolay olduğu kadar dağıtılması duumlzenlenmesi

veya değiştirilmesi de zordur İşletme iccedili deneyimler aracılığıyla edinilen bilgi benzer

deneyim alanına sahip kişiler arasında ndash bu kişiler başka firmaların ccedilalışanları da olabilir ndash

kendi işletmelerindeki ccedilalışanlar arasındaki yayılmadan daha hızlı yayılır Oumlrneğin disipliner

yapı bakımından benzer alanlarında ccedilalışan akademisyenler duumlnyanın farklı coğrafyalarında

olsalar da aynı kurum iccedilindeki farklı alanlarda ccedilalışan akademisyenlere goumlre daha kolay bilgi

oluşturabilir ve paylaşabilirler

Batılı işletmeler organizasyonel hedeflerin ccedilalışanların ilgi alanlarıyla paralel

olmasına oumlnem vermektedirler Wenger bireysel ilgi alanlarının bireyi tanımlamada oumlnemli

olduğuna değinir lsquokimliklerimiz kolaylıkla kapatıp accediltığımız şeyler değildir İşe gittiğinizde

ebeveyn olmayı kesmezsiniz Hastaneden ccedilıkınca hemşire olduğunuzu unutmazsınızrsquo

(Wenger 2000 239) Brown ve Duguidrsquoin bu ccediloklu aidiyetlere yaklaşımı sınıroumltesi suumlreccediller -

ccedileviri bilgi simsarlığı ve sınır nesnelerinin (anlaşmalar planlar vs) oluşturulması ndash işletme

25 Ccedilelme ve İşevi 2002 s7-11 26 Srikantaiah 2000b s15

12

iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine

odaklanmaktadır

Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını

karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin

sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan

kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir

Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi

ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel

gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına

ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından

ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması

ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini

sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi

kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması

bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28

Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon

teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği

veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani

bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip

stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak

yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden

bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan

bağlantı kurması gerekmez 29

Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine

bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak

adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil

bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla

doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden

bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı

27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105

13

kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb

sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna

konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb

youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme

akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-

postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu

uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30

Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte

kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu

stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin

yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31

Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir

Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının

başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi

teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim

bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi

youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır

Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve

uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar

hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi

uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32

Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi

katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle

bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel

sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası

doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete

geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir

30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994

14

ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI

Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister

istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine

geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak

sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya

koymasını gerektirmektedir33

Entelektuumlel Sermayenin Tanımı

Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların

bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar

Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada

rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır

Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan

maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr

İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini

arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır

Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir

Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34

Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri

Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş

birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel

sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı

yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir

İnsan Sermayesi

İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır

Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal

33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi

Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış

httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age

10

kaybedilmiş olabilir ve onun gibi suumlrekli akar Enformasyon ona gereksinme duyanlara

doğru zamanda doğru iccedilerik veya kapsamda ulaştırılacaksa akışı kesinlikle youmlnetilmelidir23

Broadbentrsquoe goumlre bilgi youmlnetiminin dayandığı ikinci temel nokta ise kuruluş

ccedilalışanlarının yeterlilik beceri yetenek duumlşuumlnce fikir sezgi bağlantı motivasyon ve

hayallerinin işe uygulanmasıdır Sıralananlar bireylerin beyinlerinde barındırılan oumlrtuumlk

bilgilerdir (tacit knowledge) Oumlrtuumlk bilginin aktarılabilmesi ve youmlnetilebilmesi iccedilin accedilık

bilgiye (explicit knowledge) doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekir Oumlrtuumlk bilginin accedilığa ccedilıkarılıp

kullanılmaması durumunda bu bilgi tuumlruuml bireylerin beyninde kalır ve kuruluşun verimliliğinin

yuumlkseltilmesine katkısı olabilecek iken kullanılamaz oumlzellikle karar verme suumlreci uumlzerinde

oumlnemli olabilecek etkisini kaybeder24

Bilgi youmlnetimi enformasyonu en geniş kapsamıyla ele alır kuruluşu bilgilendirme

potansiyeli taşıyan enformasyonun her tuumlrluumlsuuml bilgi youmlnetiminin konusu iccediline girer Oumlyle ki

bilgi youmlnetimi somut enformasyon kaynak ve hizmetlerinin oumltesine geccedilerek bireylerin soyut

bilgisi uumlzerinde ccedilalışmayla da ilgilenir Bilgi youmlnetiminin oumlzuuml enformasyon youmlnetimi ve

kişilerin oumlrtuumlk bilgisine youmlnelik uygulamaların buumltuumlncuumll bir yaklaşımla ele alınmasına dayanır

Enformasyon youmlnetimi ile bilgi youmlnetimi arasındaki fark accedilıktır ilki accedilık bilgiye nesnel ve

somut olana enformasyon altyapısı uumlruumlnleri ve kaynaklarına tekniklere vb odaklanırken

ikincisi bunlara odaklanmanın yanı sıra oumlrtuumlk bilgi oumlznel ve soyut olan bireyler ve

bireylerdeki bilme eğilimi kurumsal etkinlik ve rekabette avantaj enformasyon ve bilginin

paylaşıldığı ve kullanıldığı kurumsal kuumlltuumlr vb uumlzerinde yoğunlaşır

Bilgi youmlnetimi kuruluş ccedilalışanlarının zihinlerindeki oumlrtuumlk bilginin accedilık bilgiye

doumlnuumlştuumlruumlluumlp kuruluş iccedilinde dolaşımının sağlanmasını ve kullanılmasını olanaklı kılan bir

suumlreccediltir Aynı zamanda belgelerde veritabanlarında kuruluşla ilgili yol usul ve youmlntemlerde

kurallar ilişkiler ve politikalarda bulunan accedilık bilgiyle kuruluş iccedili ve dışı bilgiyle ilgilenir

Bilgi youmlnetimi buumltuumln bu bilgi tuumlrlerinin elde edilmesi duumlzenlenmesi erişilmesi yayımı

paylaşılması kullanılması ve değerlendirilmesini konu alan bir etkinliktir

Diğer taraftan bilgi youmlnetimi bir kuruluşun insan sermayesi (ccedilalışanlar oumlzellikle ldquoyeri

zor doldurulanlarrdquo tarafından bilinen bilgilerin toplamı ya da kollektif beyin guumlcuumlrdquo) yapısal

sermayesi (kuruluşun oumlzguumln olarak uumlrettiği ve kuruluş iccedilinde barındırdığı bilgi) ve muumlşteri

23 Parker 2000 s233 24 Broadbent1998

11

sermayesinin (mal veya hizmetlerin alıcılarından işbirliği ve geribildirim kanalıyla sağladığı

bilgi) bileşimi olan entelektuumlel sermayenin kuruluş ccedilapında kullanımını sağlar 25

Bilginin değer taşıması buumlyuumlk oumllccediluumlde amaca youmlnelik olması ile muumlmkuumlnduumlr O halde

bilgi youmlnetiminin amacı kuruluşun misyonu stratejik oumlncelikleri ve ccedilekirdek değerleri

doğrultusunda onun performansını verimliliğini uumlretimini suumlrekli olarak yuumlkseltmektir Bilgi

youmlnetiminin yeni bilgi uumlretimini ve yenilikleri destekleme gibi bir amacı da vardır Bu temel

amaccedillara kuruluş iccedilinde işbirliğinin veya katılımcılığın artırılmasıyla ve ekip ccedilalışmalarına

olanak sağlanmasıyla ulaşılır26 Amaccedillara ulaşmada kuruluştaki ilgili bireylere guumlvenilir ve

anlamlı bilginin zamanında aktarılmasını sağlamak ccedilok oumlnemlidir

Genel anlamda anonim bilgi toplumdaki sosyal oumlrguumller aracılığıyla uumlretilir ve

yaygınlaşır Paylaşılan deneyimler benzer altyapıya sahip toplumsal gruplar tarafından

anlamlandırılarak enformasyondan bilgiye doumlnuumlştuumlruumlluumlr Bu toplumsal grupları bir arada tutan

bağlayıcıdır ve deneyimleyenler arasındaki etkileşimler aracılığıyla yaygınlaşır Oumlzel gruplar

oumlzel tuumlrden bilgi uumlretir Bu tip bilginin korunması kolay olduğu gibi kolaylıkla grup dışına da

ccedilıkmaz

Deneyimlere dayalı bilginin korunması kolay olduğu kadar dağıtılması duumlzenlenmesi

veya değiştirilmesi de zordur İşletme iccedili deneyimler aracılığıyla edinilen bilgi benzer

deneyim alanına sahip kişiler arasında ndash bu kişiler başka firmaların ccedilalışanları da olabilir ndash

kendi işletmelerindeki ccedilalışanlar arasındaki yayılmadan daha hızlı yayılır Oumlrneğin disipliner

yapı bakımından benzer alanlarında ccedilalışan akademisyenler duumlnyanın farklı coğrafyalarında

olsalar da aynı kurum iccedilindeki farklı alanlarda ccedilalışan akademisyenlere goumlre daha kolay bilgi

oluşturabilir ve paylaşabilirler

Batılı işletmeler organizasyonel hedeflerin ccedilalışanların ilgi alanlarıyla paralel

olmasına oumlnem vermektedirler Wenger bireysel ilgi alanlarının bireyi tanımlamada oumlnemli

olduğuna değinir lsquokimliklerimiz kolaylıkla kapatıp accediltığımız şeyler değildir İşe gittiğinizde

ebeveyn olmayı kesmezsiniz Hastaneden ccedilıkınca hemşire olduğunuzu unutmazsınızrsquo

(Wenger 2000 239) Brown ve Duguidrsquoin bu ccediloklu aidiyetlere yaklaşımı sınıroumltesi suumlreccediller -

ccedileviri bilgi simsarlığı ve sınır nesnelerinin (anlaşmalar planlar vs) oluşturulması ndash işletme

25 Ccedilelme ve İşevi 2002 s7-11 26 Srikantaiah 2000b s15

12

iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine

odaklanmaktadır

Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını

karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin

sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan

kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir

Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi

ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel

gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına

ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından

ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması

ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini

sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi

kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması

bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28

Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon

teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği

veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani

bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip

stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak

yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden

bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan

bağlantı kurması gerekmez 29

Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine

bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak

adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil

bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla

doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden

bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı

27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105

13

kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb

sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna

konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb

youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme

akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-

postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu

uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30

Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte

kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu

stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin

yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31

Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir

Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının

başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi

teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim

bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi

youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır

Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve

uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar

hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi

uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32

Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi

katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle

bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel

sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası

doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete

geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir

30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994

14

ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI

Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister

istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine

geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak

sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya

koymasını gerektirmektedir33

Entelektuumlel Sermayenin Tanımı

Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların

bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar

Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada

rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır

Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan

maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr

İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini

arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır

Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir

Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34

Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri

Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş

birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel

sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı

yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir

İnsan Sermayesi

İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır

Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal

33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi

Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış

httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age

11

sermayesinin (mal veya hizmetlerin alıcılarından işbirliği ve geribildirim kanalıyla sağladığı

bilgi) bileşimi olan entelektuumlel sermayenin kuruluş ccedilapında kullanımını sağlar 25

Bilginin değer taşıması buumlyuumlk oumllccediluumlde amaca youmlnelik olması ile muumlmkuumlnduumlr O halde

bilgi youmlnetiminin amacı kuruluşun misyonu stratejik oumlncelikleri ve ccedilekirdek değerleri

doğrultusunda onun performansını verimliliğini uumlretimini suumlrekli olarak yuumlkseltmektir Bilgi

youmlnetiminin yeni bilgi uumlretimini ve yenilikleri destekleme gibi bir amacı da vardır Bu temel

amaccedillara kuruluş iccedilinde işbirliğinin veya katılımcılığın artırılmasıyla ve ekip ccedilalışmalarına

olanak sağlanmasıyla ulaşılır26 Amaccedillara ulaşmada kuruluştaki ilgili bireylere guumlvenilir ve

anlamlı bilginin zamanında aktarılmasını sağlamak ccedilok oumlnemlidir

Genel anlamda anonim bilgi toplumdaki sosyal oumlrguumller aracılığıyla uumlretilir ve

yaygınlaşır Paylaşılan deneyimler benzer altyapıya sahip toplumsal gruplar tarafından

anlamlandırılarak enformasyondan bilgiye doumlnuumlştuumlruumlluumlr Bu toplumsal grupları bir arada tutan

bağlayıcıdır ve deneyimleyenler arasındaki etkileşimler aracılığıyla yaygınlaşır Oumlzel gruplar

oumlzel tuumlrden bilgi uumlretir Bu tip bilginin korunması kolay olduğu gibi kolaylıkla grup dışına da

ccedilıkmaz

Deneyimlere dayalı bilginin korunması kolay olduğu kadar dağıtılması duumlzenlenmesi

veya değiştirilmesi de zordur İşletme iccedili deneyimler aracılığıyla edinilen bilgi benzer

deneyim alanına sahip kişiler arasında ndash bu kişiler başka firmaların ccedilalışanları da olabilir ndash

kendi işletmelerindeki ccedilalışanlar arasındaki yayılmadan daha hızlı yayılır Oumlrneğin disipliner

yapı bakımından benzer alanlarında ccedilalışan akademisyenler duumlnyanın farklı coğrafyalarında

olsalar da aynı kurum iccedilindeki farklı alanlarda ccedilalışan akademisyenlere goumlre daha kolay bilgi

oluşturabilir ve paylaşabilirler

Batılı işletmeler organizasyonel hedeflerin ccedilalışanların ilgi alanlarıyla paralel

olmasına oumlnem vermektedirler Wenger bireysel ilgi alanlarının bireyi tanımlamada oumlnemli

olduğuna değinir lsquokimliklerimiz kolaylıkla kapatıp accediltığımız şeyler değildir İşe gittiğinizde

ebeveyn olmayı kesmezsiniz Hastaneden ccedilıkınca hemşire olduğunuzu unutmazsınızrsquo

(Wenger 2000 239) Brown ve Duguidrsquoin bu ccediloklu aidiyetlere yaklaşımı sınıroumltesi suumlreccediller -

ccedileviri bilgi simsarlığı ve sınır nesnelerinin (anlaşmalar planlar vs) oluşturulması ndash işletme

25 Ccedilelme ve İşevi 2002 s7-11 26 Srikantaiah 2000b s15

12

iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine

odaklanmaktadır

Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını

karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin

sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan

kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir

Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi

ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel

gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına

ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından

ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması

ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini

sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi

kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması

bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28

Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon

teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği

veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani

bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip

stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak

yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden

bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan

bağlantı kurması gerekmez 29

Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine

bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak

adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil

bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla

doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden

bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı

27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105

13

kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb

sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna

konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb

youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme

akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-

postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu

uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30

Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte

kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu

stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin

yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31

Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir

Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının

başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi

teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim

bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi

youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır

Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve

uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar

hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi

uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32

Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi

katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle

bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel

sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası

doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete

geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir

30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994

14

ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI

Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister

istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine

geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak

sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya

koymasını gerektirmektedir33

Entelektuumlel Sermayenin Tanımı

Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların

bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar

Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada

rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır

Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan

maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr

İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini

arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır

Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir

Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34

Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri

Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş

birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel

sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı

yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir

İnsan Sermayesi

İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır

Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal

33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi

Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış

httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age

12

iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine

odaklanmaktadır

Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını

karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin

sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan

kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir

Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi

ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel

gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına

ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından

ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması

ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini

sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi

kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması

bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28

Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon

teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği

veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani

bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip

stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak

yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden

bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan

bağlantı kurması gerekmez 29

Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine

bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak

adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil

bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla

doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden

bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı

27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105

13

kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb

sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna

konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb

youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme

akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-

postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu

uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30

Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte

kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu

stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin

yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31

Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir

Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının

başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi

teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim

bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi

youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır

Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve

uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar

hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi

uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32

Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi

katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle

bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel

sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası

doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete

geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir

30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994

14

ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI

Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister

istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine

geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak

sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya

koymasını gerektirmektedir33

Entelektuumlel Sermayenin Tanımı

Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların

bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar

Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada

rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır

Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan

maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr

İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini

arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır

Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir

Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34

Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri

Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş

birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel

sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı

yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir

İnsan Sermayesi

İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır

Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal

33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi

Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış

httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age

13

kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb

sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna

konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb

youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme

akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-

postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu

uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30

Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte

kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu

stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin

yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31

Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir

Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının

başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi

teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim

bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi

youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır

Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve

uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar

hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi

uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32

Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi

katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle

bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel

sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası

doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete

geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir

30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994

14

ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI

Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister

istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine

geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak

sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya

koymasını gerektirmektedir33

Entelektuumlel Sermayenin Tanımı

Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların

bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar

Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada

rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır

Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan

maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr

İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini

arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır

Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir

Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34

Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri

Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş

birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel

sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı

yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir

İnsan Sermayesi

İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır

Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal

33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi

Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış

httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age

14

ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI

Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister

istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine

geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak

sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya

koymasını gerektirmektedir33

Entelektuumlel Sermayenin Tanımı

Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların

bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar

Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada

rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır

Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan

maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr

İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini

arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır

Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir

Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34

Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri

Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş

birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel

sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı

yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir

İnsan Sermayesi

İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır

Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal

33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi

Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış

httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age

15

duumlşuumlnebilme becerisi takım ccedilalışmasına uyumu yaratıcılığı sorun ccediloumlzebilme yetisi değişime

uyum sağlayabilmesi inisiyatif kullanabilmesi oumlzguumlveni eğitim duumlzeyleri mesleki

yeterlilikleri ve sahip oldukları bilgiyi paylaşmalarıyla yarattığı katma değeri ile doğru orantılı

olarak insan sermayesinin değeri artacaktır35

ldquoİnsan sermayesi işletme buumlnyesinde bulunan insanların bilgi beceri

yetenek tecruumlbe sezgi ve tutumları gibi beşeri unsurların toplamını ifade eder

İşletmelerin amacı karlı kullanabilecekleri oumllccediluumlde insan sermayesine sahip

olmaktır İnsan sermayesinin oumlzuumlnuuml buluşccediluluk oluşturmaktadır Bu nedenle bir

işletmede ccedilalışan insanlar zamanlarını ve yeteneklerini buumlyuumlk oumllccediluumlde yenilik

getirici faaliyetlere youmlnelttiğinde insan sermayesi yaratılmış ve kullanılmış olur

Bu sermayeyi geliştirmek ccedilalışanların fikirlerine oumlnem vermeye ve iş geliştirmeye

youmlnelik oumlnerilerini dinlemeye bağlıdır

İccedilinde bulunduğumuz bilgi ccedilağında işletmelerin temel hedefi insan

sermayesini verimli bir şekilde kullanmaktır İşletmelerin iccedilinde bulunduğu kızgın

rekabet ortamı onların sahip oldukları insan sermayesini verimsiz kullanma

luumlksuumlnuuml ortadan kaldırmaktadır Bu nedenle işletmeler buumlnyelerinde bulunan

insanların tuumlmuumlnuuml işin iccediline katmakta ve onların sahip oldukları fikirlerden

maksimum duumlzeyde yararlanma yoluna gitmektedirler Buumlnyesinde bulunan

insanların sahip oldukları bilgilerden en iyi biccedilimde yararlanmada işletmenin

kollektif yeteneği olarak da belirtilen insan sermayesinin bileşenlerini aşağıdaki

gibi sıralamak muumlmkuumlnduumlr

- Teknik bilgi (know ndashhow)

- Eğitim

- Mesleki yeterlilik

- Bilgi uumlretimine youmlnelik ccedilalışmalar

- Yetenekbeceri oluşturmaya youmlnelik ccedilalışmalar

- Girişimcilik coşkusu mucitlik kabullenici ve reddedici yetenekler

değişimcilikrdquo36

İnsan sermayesi fonksiyon olarak işletme iccedili teknik bilgi ve deneyim gerektiren ve

durum ve faaliyetlerin accedilık ve anlaşılır kodlarla tuumlm bireylerin anlayabileceği yani accedilık hale

getirileceği bir suumlreci de kendi iccedilinde barındırır Aynı zamanda benzer deneyim alanlarındaki

35 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age 36 Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla Sunulmasırdquo

Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21

16

diğer işletmelerden ve pazarlardan bilgi transferi iccedilin yeterli algılama ve yordama yetisinin

işletmeye kazandırılması da ccedilalışanların uumlstlendikleri bir ccedilabadır

Yapısal Sermaye

İşletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesi iccedilin gerekli olan ve insan sermayesini

destekleyen nitelikteki oumlrguumltsel değerleri ifade etmektedir Bunun iccedilerisinde işletme kuumlltuumlruuml

dokuumlmantasyonlar muumlşterilere ve pazara ait bilgilerin depolandığı veri tabanları uumlretim

suumlreccedilleri kalite kontrol ve youmlnetim sistemleri patentler ve telif hakları bilgisayar ağları ve

enformasyon sistemleri işletmecinin verimliliğini ve karlılığını iyileştirmek iccedilin uygulanmış

ya da uygulanacak youmlnetim araccedilları iyileştirme teknikleri bilgi teknolojisi sistemleri Ar-Ge

ccedilabaları amblemler tuumlm oumlrguumltsel alt yapı değerlerini kapsamaktadır37

Yapısal sermaye alt bileşenleri entelektuumlel muumllkiyet ve onun dışında kalan uumlst yapı

bileşenlerinden oluşmaktadır Bunlar Entelektuumlel Muumllkiyet (Tangible elements) patentler

telif hakları dizayn hakları ticari sırlar ticari markalar hizmet markalarıdır Uumlst Yapı

Bileşenleri (Intangible elements) ise youmlnetim felsefesi işletme kuumlltuumlruuml youmlnetim suumlreci bilgi

sistemleri finansal ilişkilerdir

İlişkisel Sermaye

İlişkisel sermaye bir kuruluşun iş yaptığı insanlarla olan uzun doumlnemli ilişkilerinin

değeridir İlişkisel sermayenin doumlrt unsurdan oluşmaktadır Bunlar tedarikccedililer ortaklar

yatırımcılar ve muumlşteriler ile olan ilişkilerin oluşturduğu değerlerdir

Muumlşteri sermayesi tedarikccedililerde dahil olmak uumlzere işletmenin ilişkide

bulunduğu insanlarla arasında bulunan oumlrguumltsel ilişkisel değerdir Muumlşteri

sermayesinin oumllccediluumllebilir unsurları muumlşteri ve tedarikccedili bağlılığı hedef pazar

ilişkilerin suumlrekliliği ve muumlşteriden elde edilen tatmindir

İlişkisel sermayeyi oluşturan bileşenler markalar muumlşteriler muumlşteri

sadakati firma ismi dağıtım kanalları franchising anlaşmaları lisans anlaşmaları

şirket birleşmeleri şeklinde sıralanmaktadır

İnsan sermayesi ve ilişkisel sermaye geccedilici olup yapısal sermaye gibi

kalıcılıkları bulunmamaktadır Bu nedenle entelektuumlel sermaye youmlnetiminde

37 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age

17

karşılaşılan en zorlayıcı konu insan ve ilişkisel sermayenin daha kalıcı olan yapısal

sermayeye doumlnuumlştuumlruumllmesi sorunudur Boumlylece yaratılan yapısal sermaye zaman

iccedilinde kullanılabilir yenilenebilir ve geliştirilebilir hale gelecektir

BİLGİ YOumlNETİMİNİN TUumlRLERİ38

Bazıları fertler arasında bilgi paylaşımına veya detaylı eğitim oluşturulmasına ve bilgi

dağıtım kabiliyetlerine odaklanır Bazıları teşebbuumlsuumln operasyonel ve toplam etkinliğini

geliştirmek iccedilin bilgi kullanımı uumlzerine odaklanır

Bizim BY tanımımız yaygın ve baştanbaşa organizasyonel aktiviteleri ve yaklaşımları

benimser Bu bakış accedilısından BY kısmen deneyimsel temel ve doğrudan organizasyonun

nihai amaccedillarını desteklemeye youmlneliktir BYrsquonin diğer kısımları tamamen karışık ve

organizasyonun ihtiyaccedilları ve yetenekleri uumlzerine odaklanan işlemleri tanımlayan anlayışlara

dayanır Teşebbuumlslerin finansal kapasitesi bilgi varlığının goumlreceli kalitesine ve buumltuumln iş

aktivitelerinde bu varlıkların başarılı uygulamalarına dayanmaktadır

Bilgi youmlnetimindeki bazı mitleri gidermek uumlzere uzun soluklu bir yapıda BY

inisiyatifleri normal olarak daha ccedilok ccedilalışmaya yol accedilmaz Aksine hızlı analiz hızlı karar

verme ve uygulama daha az tekrarlı iş gibi faydalar sağlar BY aktiviteleri ve inisiyatifleri

ilave fonksiyonlar oluşturmaktan ziyade ndash ccediloğu zaman bunlar zorlaştırmayan zaman

tuumlketmeyen veya gerektirmeyen oumlnceden var olan ve devam eden ccedilabalarda muumlmkuumln olan en

geniş accedilılıma sahip olmalıdır Kişiler ccediloğu zaman bilgilerini paylaşmaya korkar Ccediloğu zaman

en iyi koşullarda bile ferdin uygulanabilir tecruumlbesinin ccedilok ufak bir kısmı kullanılır ve

paylaşılır Kişisel bilgi doğrudan paylaşılmamalıdır Bilgi hakkındaki enformasyon ve bakış

accedilısı iletilebilmektedir Alıcılar aldıkları enformasyonu ve iletişi ile ilgili kendi yorumlarını

katarak bunu yeni bir bilgi olarak alırlar

Bilgi Youmlnetimi Arkasındaki İtici Guumlccediller

Bilgi youmlnetimi kavramı guumlnuumlmuumlz yeni ekonomi yaklaşımında oumlnemli bir rol

uumlstlenmektedir Rekabet şartlarının zorlaşması ve kuumlresel yapı ile birlikte bilinccedillenen muumlşteri

ve rakiplerin zorlamaları bilgi youmlnetiminin fonksiyonları aracılığıyla en aza indirgenebilir Bu

bakımdan bilgi youmlnetiminin ardında işletme dışı ve iccedili kaynaklı itici guumlccediller bulunmaktadır

38 Robert M Grant Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management Knowledge

Horizons s6-8

18

Dışsal Guumlccediller

Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal

kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek

zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici

kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın

muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir

İccedilsel Guumlccediller

İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok

karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim

etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama

fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur

Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir

BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak

sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar

Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı

uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir

BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve

birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir

amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı

ulusal dilleri kavratır olacaktır

Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve

kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır

Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir

BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale

gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri

gibi

Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin

analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi

uumlzerine odaklanacaktır

19

Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif

yaklaşımlar oluşturacaktır

Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml

yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok

youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır

Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim

ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye

ilişkilendirilecektir

BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir

Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler

şunları iccedilerecektir

Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık

Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki

oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun

sağlanması ve uygulanması

Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili

fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması

Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi

tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son

kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması

Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır

İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri

İnsan youmlnetiminde yeni roller

Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller

İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler

Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada

yeni merkezler

Etkili BY iccedilin genel ilkeler

Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin

sistematik ve kati BY

20

Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon

Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi

gereksinimlerinin tanımlanması

Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi

TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması

BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının

youmlnuumlnuumln ayarlanması

BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar

BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY

gerccedilekleştirilmesi

Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği

etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine

araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği

ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve

ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim

teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir

ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu

iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır

Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte

etmemizdir

Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri

Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi

operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru

genişlemiştir

Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle

incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi

bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar

nelerdir

21

Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim

teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler

goumlstermektedir

Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi

Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler

Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel

ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni

ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones

2000)

Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart

1997 Edvinsson and Malone 1997)

Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln

kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV

Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece

organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli

son derece arttırmıştır (Castelles 1999)

Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -

silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı

ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)

enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok

buumlyuumlk etkiye sahiptir

Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan

gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın

sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek

buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts

Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi

gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir

Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz

konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak

tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir

22

şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris

Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır

Daha iyi icra edilir

Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş

Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun

dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim

sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına

ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir

Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir

yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim

faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen

nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır

maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir

Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri

Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi

perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln

değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer

kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu

karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir

Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır

Bilgideki muumllkiyet hakları

Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma

Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme

Standartlar iccedilin rekabetccedililik

İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının

tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)

Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden

keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını

meydana getirmiştir

23

20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel

youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir

Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim

ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler

olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle

karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak

buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş

ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin

işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel

youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde

zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar

ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici

youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler

Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)

TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel

metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar

ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket

uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme

hakları sağlar

Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı

hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından

oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir

olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme

bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında

benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln

insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur

24

Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar

Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar

Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği

BİLGİ

UumlRETİMİ

Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım

Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler

Simuumllasyon

Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde

Etme

Lisans Verme Eğitim

Dışkaynak Ortaklıklar

Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi

Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin

bilseydi

Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi

oluşturma Karşılaştırmalı

değerlendirme

Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum

Ccedilalışmaları Durum Raporları

Hikayeler

Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması

YazılımlarıPratik Topluluklar

Personel Transferi

BİLGİYİ

UYGULAMA

Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar

Planlama Sistemleri Moduumller

Yapılar

BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR

Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma

Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma

Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme

Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama

Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler

En iyi pratiklerin transferi

Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar

Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi

25

Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)

Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir

Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek

fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi

hızlandırmaktadır)

İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir

İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil

vardır

Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon

Şartları neler olmalıdır

- Organizasyon Yapısı

- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler

- Davranış kuralları ve değerler

Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı

Bilgi Transfer Mekanizmaları

26

BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39

Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı

Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir

Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen

firmalar yenilikccedili olmalıdır

Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir

Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak

depolamak yaymak ve kullanmak gerekir

Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi

Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım

Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir

Şekil 2 Dikar Modeli

İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara

nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden

bahsedebiliriz

Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık

Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi

Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir

Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)

Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)

39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-

171

Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar

27

Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif

Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)

Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)

Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne

biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)

Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)

Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)

Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi

youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği

destekleyecek bilgiyi iccedilerir)

Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)

Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)

Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi

Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu

kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak

firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar

BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya

insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim

işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı

insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek

istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo

dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir

Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden

ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve

ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda

derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar

orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin

takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY

her alana uygulanmamalıdır

28

CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40

Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden

bahsetmekte fayda vardır

CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir

Stratejik kararlar alır)

CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi

teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)

CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır

Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına

bakar)

CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler

1 CKO atanır

2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar

3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek

zordur

4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-

time ccedilalışmasıdır

5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir

6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir

7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır

8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar

9 Dengeli ve meraklıdırlar

10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince

fedakardırlar başkasına bırakırlar

11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler

12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler

13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen

insanlardır

14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev

alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur

40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205

29

15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile

bağlanmaları gerekir

16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve

paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur

17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler

18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar

19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak

louder than words)

20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da

gidilecek yerleri bilirler

21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler

22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri

keşfederler

23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)

Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO

Destekleyici

kolaylaştırıcı

Tasarımcı

(Bilişim

Analisti)

CKO

Değişim Elemanı

Evangeli

st

Akıl ve

davranışları

etkileme işi

Ccedilevreci

Teknoloji

uzmanı Vizyon

sahibi

TKY

İş

SuumlrecininYeniden

Yapılanması

Youmlntem

Danışmanlığı

30

OumlĞRENEN ORGANİZASYON

Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki

olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve

davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin

(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar

1 Sistematik problem ccediloumlzme

2 Yeni yaklaşımları deneme

3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma

4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme

5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek

Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)

İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar

getirendir (Variety)

The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar

1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz

2 Bili uumlretiyor musunuz

3 Bilgi paylaşılıyor mu

4 Oumlğrenme ilişkili mi

Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi

nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi

yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken

Aciliyet Guumln sonunda olmalı

Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı

Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli

Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır

Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli

31

Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml

1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek

iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml

herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır

İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında

(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir

Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem

muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek

iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca

uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde

ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı

10 Başarı Faktoumlruuml

1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var

2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl

3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız

4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı

5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık

6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var

7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı

var mı

8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak

9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma

iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler

10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var

32

BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)

Organizasyon Evrimi

1900 1950 2000 2050

Tarihsel Doumlnem

(Historical Era) Standardizasyon

Kişiselleştirme

(Customization)

Yenilik

(Innovation)

Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre

Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi

Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information

Officer

Chief Knowledge

Officer

Yeterlilik

Uzmanlık ve Segmentasyon

(Specialization and

segmentation)

Esneklik ve

Yanıtlayıcılık

Tasarım Yaratıcılığı

(Design creativity)

Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network

Yapısı

Huumlcresel

Yapı

Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini

gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var

Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve

muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden

sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir

Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework

formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar

Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik

bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk

almayı isteyen bir felsefeyle birleşir

Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir

1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın

sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel

sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel

youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin

know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler

olacaklardır

33

SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME

21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik

sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her

doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern

felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı

geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar

geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim

sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler

yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır

Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi

kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış

modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda

kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar

Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma

zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir

bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler

değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine

sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel

olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi

anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı

zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin

uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan

varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım

veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar

ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda

ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak

kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler

yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin

accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı

olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde

34

bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da

adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek

doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak

kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan

kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona

sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş

alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir

35

KAYNAKLAR

Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul

Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi

httpsistemiemetuedutrknow_info4htm

Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık

Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the

information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik

adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml

Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler

Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217

_ftnref1_ftnref1

Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın

(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18

Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi

Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti

yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin

yayımlanmamış metni

Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla

Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21

Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm

Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki

bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım

Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10

36

Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s

195-205

Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management

Knowledge Horizons s6-8

Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing

knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187

Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim

iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh

Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The

Open University Pres ndash Sage Publications s395

Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of

Information Science and Technology 35 381-421

Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge

Horizons s 169-171

Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım

Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information

Development 16(4) 233-236

Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve

MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional

iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)

Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the

fundamental equation of information science Information Processing and

Management 35 851-870

Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research

Libraries 62 44-56

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates

16

diğer işletmelerden ve pazarlardan bilgi transferi iccedilin yeterli algılama ve yordama yetisinin

işletmeye kazandırılması da ccedilalışanların uumlstlendikleri bir ccedilabadır

Yapısal Sermaye

İşletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesi iccedilin gerekli olan ve insan sermayesini

destekleyen nitelikteki oumlrguumltsel değerleri ifade etmektedir Bunun iccedilerisinde işletme kuumlltuumlruuml

dokuumlmantasyonlar muumlşterilere ve pazara ait bilgilerin depolandığı veri tabanları uumlretim

suumlreccedilleri kalite kontrol ve youmlnetim sistemleri patentler ve telif hakları bilgisayar ağları ve

enformasyon sistemleri işletmecinin verimliliğini ve karlılığını iyileştirmek iccedilin uygulanmış

ya da uygulanacak youmlnetim araccedilları iyileştirme teknikleri bilgi teknolojisi sistemleri Ar-Ge

ccedilabaları amblemler tuumlm oumlrguumltsel alt yapı değerlerini kapsamaktadır37

Yapısal sermaye alt bileşenleri entelektuumlel muumllkiyet ve onun dışında kalan uumlst yapı

bileşenlerinden oluşmaktadır Bunlar Entelektuumlel Muumllkiyet (Tangible elements) patentler

telif hakları dizayn hakları ticari sırlar ticari markalar hizmet markalarıdır Uumlst Yapı

Bileşenleri (Intangible elements) ise youmlnetim felsefesi işletme kuumlltuumlruuml youmlnetim suumlreci bilgi

sistemleri finansal ilişkilerdir

İlişkisel Sermaye

İlişkisel sermaye bir kuruluşun iş yaptığı insanlarla olan uzun doumlnemli ilişkilerinin

değeridir İlişkisel sermayenin doumlrt unsurdan oluşmaktadır Bunlar tedarikccedililer ortaklar

yatırımcılar ve muumlşteriler ile olan ilişkilerin oluşturduğu değerlerdir

Muumlşteri sermayesi tedarikccedililerde dahil olmak uumlzere işletmenin ilişkide

bulunduğu insanlarla arasında bulunan oumlrguumltsel ilişkisel değerdir Muumlşteri

sermayesinin oumllccediluumllebilir unsurları muumlşteri ve tedarikccedili bağlılığı hedef pazar

ilişkilerin suumlrekliliği ve muumlşteriden elde edilen tatmindir

İlişkisel sermayeyi oluşturan bileşenler markalar muumlşteriler muumlşteri

sadakati firma ismi dağıtım kanalları franchising anlaşmaları lisans anlaşmaları

şirket birleşmeleri şeklinde sıralanmaktadır

İnsan sermayesi ve ilişkisel sermaye geccedilici olup yapısal sermaye gibi

kalıcılıkları bulunmamaktadır Bu nedenle entelektuumlel sermaye youmlnetiminde

37 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age

17

karşılaşılan en zorlayıcı konu insan ve ilişkisel sermayenin daha kalıcı olan yapısal

sermayeye doumlnuumlştuumlruumllmesi sorunudur Boumlylece yaratılan yapısal sermaye zaman

iccedilinde kullanılabilir yenilenebilir ve geliştirilebilir hale gelecektir

BİLGİ YOumlNETİMİNİN TUumlRLERİ38

Bazıları fertler arasında bilgi paylaşımına veya detaylı eğitim oluşturulmasına ve bilgi

dağıtım kabiliyetlerine odaklanır Bazıları teşebbuumlsuumln operasyonel ve toplam etkinliğini

geliştirmek iccedilin bilgi kullanımı uumlzerine odaklanır

Bizim BY tanımımız yaygın ve baştanbaşa organizasyonel aktiviteleri ve yaklaşımları

benimser Bu bakış accedilısından BY kısmen deneyimsel temel ve doğrudan organizasyonun

nihai amaccedillarını desteklemeye youmlneliktir BYrsquonin diğer kısımları tamamen karışık ve

organizasyonun ihtiyaccedilları ve yetenekleri uumlzerine odaklanan işlemleri tanımlayan anlayışlara

dayanır Teşebbuumlslerin finansal kapasitesi bilgi varlığının goumlreceli kalitesine ve buumltuumln iş

aktivitelerinde bu varlıkların başarılı uygulamalarına dayanmaktadır

Bilgi youmlnetimindeki bazı mitleri gidermek uumlzere uzun soluklu bir yapıda BY

inisiyatifleri normal olarak daha ccedilok ccedilalışmaya yol accedilmaz Aksine hızlı analiz hızlı karar

verme ve uygulama daha az tekrarlı iş gibi faydalar sağlar BY aktiviteleri ve inisiyatifleri

ilave fonksiyonlar oluşturmaktan ziyade ndash ccediloğu zaman bunlar zorlaştırmayan zaman

tuumlketmeyen veya gerektirmeyen oumlnceden var olan ve devam eden ccedilabalarda muumlmkuumln olan en

geniş accedilılıma sahip olmalıdır Kişiler ccediloğu zaman bilgilerini paylaşmaya korkar Ccediloğu zaman

en iyi koşullarda bile ferdin uygulanabilir tecruumlbesinin ccedilok ufak bir kısmı kullanılır ve

paylaşılır Kişisel bilgi doğrudan paylaşılmamalıdır Bilgi hakkındaki enformasyon ve bakış

accedilısı iletilebilmektedir Alıcılar aldıkları enformasyonu ve iletişi ile ilgili kendi yorumlarını

katarak bunu yeni bir bilgi olarak alırlar

Bilgi Youmlnetimi Arkasındaki İtici Guumlccediller

Bilgi youmlnetimi kavramı guumlnuumlmuumlz yeni ekonomi yaklaşımında oumlnemli bir rol

uumlstlenmektedir Rekabet şartlarının zorlaşması ve kuumlresel yapı ile birlikte bilinccedillenen muumlşteri

ve rakiplerin zorlamaları bilgi youmlnetiminin fonksiyonları aracılığıyla en aza indirgenebilir Bu

bakımdan bilgi youmlnetiminin ardında işletme dışı ve iccedili kaynaklı itici guumlccediller bulunmaktadır

38 Robert M Grant Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management Knowledge

Horizons s6-8

18

Dışsal Guumlccediller

Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal

kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek

zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici

kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın

muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir

İccedilsel Guumlccediller

İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok

karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim

etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama

fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur

Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir

BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak

sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar

Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı

uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir

BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve

birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir

amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı

ulusal dilleri kavratır olacaktır

Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve

kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır

Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir

BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale

gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri

gibi

Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin

analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi

uumlzerine odaklanacaktır

19

Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif

yaklaşımlar oluşturacaktır

Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml

yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok

youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır

Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim

ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye

ilişkilendirilecektir

BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir

Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler

şunları iccedilerecektir

Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık

Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki

oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun

sağlanması ve uygulanması

Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili

fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması

Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi

tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son

kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması

Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır

İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri

İnsan youmlnetiminde yeni roller

Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller

İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler

Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada

yeni merkezler

Etkili BY iccedilin genel ilkeler

Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin

sistematik ve kati BY

20

Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon

Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi

gereksinimlerinin tanımlanması

Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi

TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması

BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının

youmlnuumlnuumln ayarlanması

BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar

BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY

gerccedilekleştirilmesi

Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği

etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine

araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği

ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve

ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim

teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir

ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu

iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır

Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte

etmemizdir

Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri

Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi

operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru

genişlemiştir

Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle

incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi

bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar

nelerdir

21

Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim

teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler

goumlstermektedir

Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi

Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler

Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel

ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni

ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones

2000)

Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart

1997 Edvinsson and Malone 1997)

Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln

kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV

Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece

organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli

son derece arttırmıştır (Castelles 1999)

Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -

silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı

ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)

enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok

buumlyuumlk etkiye sahiptir

Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan

gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın

sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek

buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts

Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi

gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir

Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz

konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak

tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir

22

şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris

Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır

Daha iyi icra edilir

Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş

Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun

dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim

sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına

ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir

Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir

yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim

faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen

nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır

maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir

Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri

Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi

perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln

değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer

kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu

karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir

Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır

Bilgideki muumllkiyet hakları

Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma

Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme

Standartlar iccedilin rekabetccedililik

İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının

tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)

Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden

keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını

meydana getirmiştir

23

20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel

youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir

Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim

ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler

olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle

karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak

buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş

ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin

işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel

youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde

zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar

ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici

youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler

Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)

TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel

metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar

ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket

uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme

hakları sağlar

Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı

hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından

oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir

olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme

bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında

benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln

insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur

24

Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar

Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar

Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği

BİLGİ

UumlRETİMİ

Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım

Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler

Simuumllasyon

Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde

Etme

Lisans Verme Eğitim

Dışkaynak Ortaklıklar

Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi

Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin

bilseydi

Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi

oluşturma Karşılaştırmalı

değerlendirme

Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum

Ccedilalışmaları Durum Raporları

Hikayeler

Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması

YazılımlarıPratik Topluluklar

Personel Transferi

BİLGİYİ

UYGULAMA

Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar

Planlama Sistemleri Moduumller

Yapılar

BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR

Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma

Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma

Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme

Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama

Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler

En iyi pratiklerin transferi

Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar

Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi

25

Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)

Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir

Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek

fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi

hızlandırmaktadır)

İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir

İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil

vardır

Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon

Şartları neler olmalıdır

- Organizasyon Yapısı

- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler

- Davranış kuralları ve değerler

Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı

Bilgi Transfer Mekanizmaları

26

BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39

Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı

Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir

Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen

firmalar yenilikccedili olmalıdır

Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir

Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak

depolamak yaymak ve kullanmak gerekir

Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi

Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım

Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir

Şekil 2 Dikar Modeli

İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara

nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden

bahsedebiliriz

Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık

Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi

Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir

Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)

Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)

39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-

171

Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar

27

Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif

Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)

Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)

Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne

biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)

Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)

Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)

Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi

youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği

destekleyecek bilgiyi iccedilerir)

Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)

Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)

Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi

Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu

kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak

firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar

BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya

insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim

işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı

insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek

istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo

dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir

Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden

ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve

ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda

derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar

orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin

takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY

her alana uygulanmamalıdır

28

CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40

Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden

bahsetmekte fayda vardır

CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir

Stratejik kararlar alır)

CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi

teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)

CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır

Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına

bakar)

CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler

1 CKO atanır

2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar

3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek

zordur

4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-

time ccedilalışmasıdır

5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir

6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir

7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır

8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar

9 Dengeli ve meraklıdırlar

10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince

fedakardırlar başkasına bırakırlar

11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler

12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler

13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen

insanlardır

14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev

alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur

40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205

29

15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile

bağlanmaları gerekir

16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve

paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur

17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler

18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar

19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak

louder than words)

20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da

gidilecek yerleri bilirler

21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler

22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri

keşfederler

23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)

Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO

Destekleyici

kolaylaştırıcı

Tasarımcı

(Bilişim

Analisti)

CKO

Değişim Elemanı

Evangeli

st

Akıl ve

davranışları

etkileme işi

Ccedilevreci

Teknoloji

uzmanı Vizyon

sahibi

TKY

İş

SuumlrecininYeniden

Yapılanması

Youmlntem

Danışmanlığı

30

OumlĞRENEN ORGANİZASYON

Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki

olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve

davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin

(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar

1 Sistematik problem ccediloumlzme

2 Yeni yaklaşımları deneme

3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma

4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme

5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek

Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)

İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar

getirendir (Variety)

The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar

1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz

2 Bili uumlretiyor musunuz

3 Bilgi paylaşılıyor mu

4 Oumlğrenme ilişkili mi

Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi

nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi

yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken

Aciliyet Guumln sonunda olmalı

Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı

Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli

Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır

Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli

31

Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml

1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek

iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml

herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır

İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında

(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir

Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem

muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek

iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca

uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde

ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı

10 Başarı Faktoumlruuml

1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var

2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl

3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız

4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı

5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık

6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var

7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı

var mı

8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak

9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma

iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler

10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var

32

BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)

Organizasyon Evrimi

1900 1950 2000 2050

Tarihsel Doumlnem

(Historical Era) Standardizasyon

Kişiselleştirme

(Customization)

Yenilik

(Innovation)

Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre

Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi

Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information

Officer

Chief Knowledge

Officer

Yeterlilik

Uzmanlık ve Segmentasyon

(Specialization and

segmentation)

Esneklik ve

Yanıtlayıcılık

Tasarım Yaratıcılığı

(Design creativity)

Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network

Yapısı

Huumlcresel

Yapı

Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini

gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var

Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve

muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden

sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir

Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework

formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar

Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik

bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk

almayı isteyen bir felsefeyle birleşir

Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir

1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın

sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel

sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel

youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin

know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler

olacaklardır

33

SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME

21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik

sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her

doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern

felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı

geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar

geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim

sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler

yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır

Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi

kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış

modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda

kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar

Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma

zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir

bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler

değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine

sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel

olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi

anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı

zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin

uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan

varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım

veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar

ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda

ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak

kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler

yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin

accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı

olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde

34

bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da

adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek

doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak

kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan

kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona

sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş

alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir

35

KAYNAKLAR

Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul

Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi

httpsistemiemetuedutrknow_info4htm

Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık

Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the

information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik

adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml

Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler

Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217

_ftnref1_ftnref1

Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın

(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18

Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi

Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti

yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin

yayımlanmamış metni

Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla

Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21

Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm

Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki

bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım

Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10

36

Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s

195-205

Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management

Knowledge Horizons s6-8

Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing

knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187

Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim

iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh

Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The

Open University Pres ndash Sage Publications s395

Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of

Information Science and Technology 35 381-421

Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge

Horizons s 169-171

Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım

Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information

Development 16(4) 233-236

Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve

MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional

iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)

Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the

fundamental equation of information science Information Processing and

Management 35 851-870

Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research

Libraries 62 44-56

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates

17

karşılaşılan en zorlayıcı konu insan ve ilişkisel sermayenin daha kalıcı olan yapısal

sermayeye doumlnuumlştuumlruumllmesi sorunudur Boumlylece yaratılan yapısal sermaye zaman

iccedilinde kullanılabilir yenilenebilir ve geliştirilebilir hale gelecektir

BİLGİ YOumlNETİMİNİN TUumlRLERİ38

Bazıları fertler arasında bilgi paylaşımına veya detaylı eğitim oluşturulmasına ve bilgi

dağıtım kabiliyetlerine odaklanır Bazıları teşebbuumlsuumln operasyonel ve toplam etkinliğini

geliştirmek iccedilin bilgi kullanımı uumlzerine odaklanır

Bizim BY tanımımız yaygın ve baştanbaşa organizasyonel aktiviteleri ve yaklaşımları

benimser Bu bakış accedilısından BY kısmen deneyimsel temel ve doğrudan organizasyonun

nihai amaccedillarını desteklemeye youmlneliktir BYrsquonin diğer kısımları tamamen karışık ve

organizasyonun ihtiyaccedilları ve yetenekleri uumlzerine odaklanan işlemleri tanımlayan anlayışlara

dayanır Teşebbuumlslerin finansal kapasitesi bilgi varlığının goumlreceli kalitesine ve buumltuumln iş

aktivitelerinde bu varlıkların başarılı uygulamalarına dayanmaktadır

Bilgi youmlnetimindeki bazı mitleri gidermek uumlzere uzun soluklu bir yapıda BY

inisiyatifleri normal olarak daha ccedilok ccedilalışmaya yol accedilmaz Aksine hızlı analiz hızlı karar

verme ve uygulama daha az tekrarlı iş gibi faydalar sağlar BY aktiviteleri ve inisiyatifleri

ilave fonksiyonlar oluşturmaktan ziyade ndash ccediloğu zaman bunlar zorlaştırmayan zaman

tuumlketmeyen veya gerektirmeyen oumlnceden var olan ve devam eden ccedilabalarda muumlmkuumln olan en

geniş accedilılıma sahip olmalıdır Kişiler ccediloğu zaman bilgilerini paylaşmaya korkar Ccediloğu zaman

en iyi koşullarda bile ferdin uygulanabilir tecruumlbesinin ccedilok ufak bir kısmı kullanılır ve

paylaşılır Kişisel bilgi doğrudan paylaşılmamalıdır Bilgi hakkındaki enformasyon ve bakış

accedilısı iletilebilmektedir Alıcılar aldıkları enformasyonu ve iletişi ile ilgili kendi yorumlarını

katarak bunu yeni bir bilgi olarak alırlar

Bilgi Youmlnetimi Arkasındaki İtici Guumlccediller

Bilgi youmlnetimi kavramı guumlnuumlmuumlz yeni ekonomi yaklaşımında oumlnemli bir rol

uumlstlenmektedir Rekabet şartlarının zorlaşması ve kuumlresel yapı ile birlikte bilinccedillenen muumlşteri

ve rakiplerin zorlamaları bilgi youmlnetiminin fonksiyonları aracılığıyla en aza indirgenebilir Bu

bakımdan bilgi youmlnetiminin ardında işletme dışı ve iccedili kaynaklı itici guumlccediller bulunmaktadır

38 Robert M Grant Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management Knowledge

Horizons s6-8

18

Dışsal Guumlccediller

Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal

kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek

zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici

kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın

muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir

İccedilsel Guumlccediller

İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok

karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim

etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama

fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur

Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir

BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak

sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar

Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı

uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir

BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve

birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir

amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı

ulusal dilleri kavratır olacaktır

Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve

kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır

Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir

BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale

gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri

gibi

Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin

analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi

uumlzerine odaklanacaktır

19

Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif

yaklaşımlar oluşturacaktır

Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml

yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok

youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır

Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim

ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye

ilişkilendirilecektir

BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir

Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler

şunları iccedilerecektir

Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık

Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki

oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun

sağlanması ve uygulanması

Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili

fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması

Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi

tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son

kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması

Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır

İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri

İnsan youmlnetiminde yeni roller

Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller

İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler

Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada

yeni merkezler

Etkili BY iccedilin genel ilkeler

Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin

sistematik ve kati BY

20

Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon

Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi

gereksinimlerinin tanımlanması

Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi

TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması

BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının

youmlnuumlnuumln ayarlanması

BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar

BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY

gerccedilekleştirilmesi

Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği

etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine

araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği

ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve

ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim

teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir

ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu

iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır

Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte

etmemizdir

Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri

Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi

operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru

genişlemiştir

Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle

incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi

bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar

nelerdir

21

Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim

teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler

goumlstermektedir

Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi

Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler

Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel

ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni

ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones

2000)

Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart

1997 Edvinsson and Malone 1997)

Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln

kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV

Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece

organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli

son derece arttırmıştır (Castelles 1999)

Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -

silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı

ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)

enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok

buumlyuumlk etkiye sahiptir

Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan

gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın

sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek

buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts

Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi

gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir

Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz

konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak

tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir

22

şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris

Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır

Daha iyi icra edilir

Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş

Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun

dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim

sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına

ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir

Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir

yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim

faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen

nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır

maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir

Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri

Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi

perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln

değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer

kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu

karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir

Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır

Bilgideki muumllkiyet hakları

Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma

Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme

Standartlar iccedilin rekabetccedililik

İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının

tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)

Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden

keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını

meydana getirmiştir

23

20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel

youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir

Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim

ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler

olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle

karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak

buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş

ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin

işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel

youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde

zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar

ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici

youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler

Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)

TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel

metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar

ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket

uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme

hakları sağlar

Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı

hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından

oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir

olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme

bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında

benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln

insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur

24

Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar

Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar

Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği

BİLGİ

UumlRETİMİ

Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım

Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler

Simuumllasyon

Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde

Etme

Lisans Verme Eğitim

Dışkaynak Ortaklıklar

Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi

Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin

bilseydi

Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi

oluşturma Karşılaştırmalı

değerlendirme

Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum

Ccedilalışmaları Durum Raporları

Hikayeler

Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması

YazılımlarıPratik Topluluklar

Personel Transferi

BİLGİYİ

UYGULAMA

Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar

Planlama Sistemleri Moduumller

Yapılar

BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR

Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma

Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma

Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme

Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama

Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler

En iyi pratiklerin transferi

Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar

Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi

25

Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)

Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir

Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek

fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi

hızlandırmaktadır)

İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir

İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil

vardır

Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon

Şartları neler olmalıdır

- Organizasyon Yapısı

- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler

- Davranış kuralları ve değerler

Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı

Bilgi Transfer Mekanizmaları

26

BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39

Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı

Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir

Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen

firmalar yenilikccedili olmalıdır

Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir

Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak

depolamak yaymak ve kullanmak gerekir

Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi

Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım

Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir

Şekil 2 Dikar Modeli

İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara

nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden

bahsedebiliriz

Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık

Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi

Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir

Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)

Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)

39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-

171

Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar

27

Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif

Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)

Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)

Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne

biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)

Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)

Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)

Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi

youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği

destekleyecek bilgiyi iccedilerir)

Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)

Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)

Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi

Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu

kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak

firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar

BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya

insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim

işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı

insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek

istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo

dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir

Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden

ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve

ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda

derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar

orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin

takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY

her alana uygulanmamalıdır

28

CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40

Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden

bahsetmekte fayda vardır

CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir

Stratejik kararlar alır)

CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi

teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)

CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır

Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına

bakar)

CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler

1 CKO atanır

2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar

3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek

zordur

4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-

time ccedilalışmasıdır

5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir

6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir

7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır

8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar

9 Dengeli ve meraklıdırlar

10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince

fedakardırlar başkasına bırakırlar

11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler

12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler

13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen

insanlardır

14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev

alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur

40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205

29

15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile

bağlanmaları gerekir

16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve

paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur

17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler

18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar

19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak

louder than words)

20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da

gidilecek yerleri bilirler

21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler

22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri

keşfederler

23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)

Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO

Destekleyici

kolaylaştırıcı

Tasarımcı

(Bilişim

Analisti)

CKO

Değişim Elemanı

Evangeli

st

Akıl ve

davranışları

etkileme işi

Ccedilevreci

Teknoloji

uzmanı Vizyon

sahibi

TKY

İş

SuumlrecininYeniden

Yapılanması

Youmlntem

Danışmanlığı

30

OumlĞRENEN ORGANİZASYON

Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki

olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve

davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin

(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar

1 Sistematik problem ccediloumlzme

2 Yeni yaklaşımları deneme

3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma

4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme

5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek

Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)

İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar

getirendir (Variety)

The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar

1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz

2 Bili uumlretiyor musunuz

3 Bilgi paylaşılıyor mu

4 Oumlğrenme ilişkili mi

Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi

nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi

yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken

Aciliyet Guumln sonunda olmalı

Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı

Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli

Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır

Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli

31

Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml

1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek

iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml

herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır

İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında

(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir

Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem

muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek

iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca

uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde

ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı

10 Başarı Faktoumlruuml

1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var

2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl

3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız

4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı

5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık

6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var

7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı

var mı

8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak

9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma

iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler

10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var

32

BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)

Organizasyon Evrimi

1900 1950 2000 2050

Tarihsel Doumlnem

(Historical Era) Standardizasyon

Kişiselleştirme

(Customization)

Yenilik

(Innovation)

Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre

Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi

Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information

Officer

Chief Knowledge

Officer

Yeterlilik

Uzmanlık ve Segmentasyon

(Specialization and

segmentation)

Esneklik ve

Yanıtlayıcılık

Tasarım Yaratıcılığı

(Design creativity)

Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network

Yapısı

Huumlcresel

Yapı

Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini

gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var

Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve

muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden

sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir

Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework

formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar

Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik

bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk

almayı isteyen bir felsefeyle birleşir

Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir

1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın

sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel

sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel

youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin

know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler

olacaklardır

33

SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME

21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik

sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her

doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern

felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı

geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar

geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim

sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler

yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır

Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi

kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış

modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda

kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar

Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma

zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir

bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler

değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine

sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel

olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi

anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı

zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin

uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan

varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım

veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar

ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda

ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak

kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler

yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin

accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı

olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde

34

bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da

adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek

doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak

kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan

kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona

sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş

alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir

35

KAYNAKLAR

Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul

Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi

httpsistemiemetuedutrknow_info4htm

Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık

Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the

information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik

adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml

Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler

Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217

_ftnref1_ftnref1

Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın

(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18

Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi

Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti

yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin

yayımlanmamış metni

Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla

Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21

Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm

Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki

bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım

Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10

36

Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s

195-205

Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management

Knowledge Horizons s6-8

Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing

knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187

Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim

iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh

Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The

Open University Pres ndash Sage Publications s395

Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of

Information Science and Technology 35 381-421

Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge

Horizons s 169-171

Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım

Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information

Development 16(4) 233-236

Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve

MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional

iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)

Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the

fundamental equation of information science Information Processing and

Management 35 851-870

Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research

Libraries 62 44-56

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates

18

Dışsal Guumlccediller

Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal

kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek

zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici

kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın

muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir

İccedilsel Guumlccediller

İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok

karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim

etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama

fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur

Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir

BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak

sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar

Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı

uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir

BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve

birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir

amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı

ulusal dilleri kavratır olacaktır

Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve

kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır

Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir

BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale

gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri

gibi

Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin

analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi

uumlzerine odaklanacaktır

19

Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif

yaklaşımlar oluşturacaktır

Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml

yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok

youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır

Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim

ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye

ilişkilendirilecektir

BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir

Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler

şunları iccedilerecektir

Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık

Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki

oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun

sağlanması ve uygulanması

Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili

fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması

Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi

tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son

kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması

Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır

İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri

İnsan youmlnetiminde yeni roller

Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller

İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler

Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada

yeni merkezler

Etkili BY iccedilin genel ilkeler

Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin

sistematik ve kati BY

20

Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon

Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi

gereksinimlerinin tanımlanması

Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi

TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması

BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının

youmlnuumlnuumln ayarlanması

BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar

BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY

gerccedilekleştirilmesi

Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği

etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine

araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği

ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve

ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim

teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir

ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu

iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır

Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte

etmemizdir

Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri

Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi

operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru

genişlemiştir

Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle

incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi

bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar

nelerdir

21

Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim

teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler

goumlstermektedir

Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi

Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler

Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel

ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni

ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones

2000)

Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart

1997 Edvinsson and Malone 1997)

Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln

kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV

Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece

organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli

son derece arttırmıştır (Castelles 1999)

Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -

silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı

ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)

enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok

buumlyuumlk etkiye sahiptir

Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan

gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın

sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek

buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts

Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi

gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir

Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz

konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak

tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir

22

şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris

Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır

Daha iyi icra edilir

Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş

Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun

dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim

sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına

ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir

Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir

yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim

faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen

nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır

maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir

Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri

Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi

perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln

değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer

kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu

karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir

Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır

Bilgideki muumllkiyet hakları

Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma

Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme

Standartlar iccedilin rekabetccedililik

İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının

tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)

Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden

keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını

meydana getirmiştir

23

20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel

youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir

Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim

ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler

olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle

karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak

buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş

ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin

işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel

youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde

zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar

ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici

youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler

Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)

TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel

metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar

ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket

uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme

hakları sağlar

Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı

hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından

oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir

olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme

bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında

benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln

insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur

24

Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar

Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar

Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği

BİLGİ

UumlRETİMİ

Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım

Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler

Simuumllasyon

Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde

Etme

Lisans Verme Eğitim

Dışkaynak Ortaklıklar

Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi

Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin

bilseydi

Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi

oluşturma Karşılaştırmalı

değerlendirme

Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum

Ccedilalışmaları Durum Raporları

Hikayeler

Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması

YazılımlarıPratik Topluluklar

Personel Transferi

BİLGİYİ

UYGULAMA

Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar

Planlama Sistemleri Moduumller

Yapılar

BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR

Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma

Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma

Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme

Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama

Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler

En iyi pratiklerin transferi

Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar

Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi

25

Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)

Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir

Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek

fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi

hızlandırmaktadır)

İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir

İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil

vardır

Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon

Şartları neler olmalıdır

- Organizasyon Yapısı

- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler

- Davranış kuralları ve değerler

Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı

Bilgi Transfer Mekanizmaları

26

BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39

Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı

Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir

Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen

firmalar yenilikccedili olmalıdır

Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir

Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak

depolamak yaymak ve kullanmak gerekir

Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi

Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım

Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir

Şekil 2 Dikar Modeli

İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara

nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden

bahsedebiliriz

Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık

Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi

Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir

Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)

Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)

39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-

171

Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar

27

Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif

Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)

Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)

Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne

biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)

Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)

Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)

Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi

youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği

destekleyecek bilgiyi iccedilerir)

Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)

Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)

Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi

Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu

kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak

firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar

BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya

insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim

işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı

insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek

istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo

dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir

Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden

ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve

ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda

derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar

orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin

takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY

her alana uygulanmamalıdır

28

CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40

Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden

bahsetmekte fayda vardır

CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir

Stratejik kararlar alır)

CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi

teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)

CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır

Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına

bakar)

CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler

1 CKO atanır

2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar

3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek

zordur

4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-

time ccedilalışmasıdır

5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir

6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir

7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır

8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar

9 Dengeli ve meraklıdırlar

10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince

fedakardırlar başkasına bırakırlar

11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler

12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler

13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen

insanlardır

14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev

alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur

40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205

29

15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile

bağlanmaları gerekir

16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve

paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur

17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler

18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar

19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak

louder than words)

20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da

gidilecek yerleri bilirler

21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler

22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri

keşfederler

23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)

Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO

Destekleyici

kolaylaştırıcı

Tasarımcı

(Bilişim

Analisti)

CKO

Değişim Elemanı

Evangeli

st

Akıl ve

davranışları

etkileme işi

Ccedilevreci

Teknoloji

uzmanı Vizyon

sahibi

TKY

İş

SuumlrecininYeniden

Yapılanması

Youmlntem

Danışmanlığı

30

OumlĞRENEN ORGANİZASYON

Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki

olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve

davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin

(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar

1 Sistematik problem ccediloumlzme

2 Yeni yaklaşımları deneme

3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma

4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme

5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek

Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)

İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar

getirendir (Variety)

The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar

1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz

2 Bili uumlretiyor musunuz

3 Bilgi paylaşılıyor mu

4 Oumlğrenme ilişkili mi

Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi

nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi

yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken

Aciliyet Guumln sonunda olmalı

Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı

Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli

Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır

Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli

31

Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml

1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek

iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml

herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır

İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında

(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir

Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem

muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek

iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca

uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde

ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı

10 Başarı Faktoumlruuml

1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var

2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl

3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız

4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı

5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık

6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var

7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı

var mı

8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak

9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma

iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler

10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var

32

BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)

Organizasyon Evrimi

1900 1950 2000 2050

Tarihsel Doumlnem

(Historical Era) Standardizasyon

Kişiselleştirme

(Customization)

Yenilik

(Innovation)

Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre

Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi

Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information

Officer

Chief Knowledge

Officer

Yeterlilik

Uzmanlık ve Segmentasyon

(Specialization and

segmentation)

Esneklik ve

Yanıtlayıcılık

Tasarım Yaratıcılığı

(Design creativity)

Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network

Yapısı

Huumlcresel

Yapı

Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini

gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var

Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve

muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden

sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir

Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework

formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar

Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik

bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk

almayı isteyen bir felsefeyle birleşir

Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir

1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın

sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel

sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel

youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin

know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler

olacaklardır

33

SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME

21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik

sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her

doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern

felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı

geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar

geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim

sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler

yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır

Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi

kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış

modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda

kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar

Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma

zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir

bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler

değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine

sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel

olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi

anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı

zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin

uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan

varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım

veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar

ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda

ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak

kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler

yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin

accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı

olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde

34

bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da

adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek

doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak

kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan

kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona

sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş

alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir

35

KAYNAKLAR

Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul

Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi

httpsistemiemetuedutrknow_info4htm

Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık

Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the

information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik

adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml

Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler

Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217

_ftnref1_ftnref1

Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın

(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18

Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi

Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti

yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin

yayımlanmamış metni

Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla

Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21

Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm

Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki

bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım

Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10

36

Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s

195-205

Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management

Knowledge Horizons s6-8

Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing

knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187

Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim

iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh

Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The

Open University Pres ndash Sage Publications s395

Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of

Information Science and Technology 35 381-421

Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge

Horizons s 169-171

Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım

Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information

Development 16(4) 233-236

Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve

MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional

iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)

Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the

fundamental equation of information science Information Processing and

Management 35 851-870

Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research

Libraries 62 44-56

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates

19

Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif

yaklaşımlar oluşturacaktır

Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml

yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok

youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır

Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim

ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye

ilişkilendirilecektir

BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir

Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler

şunları iccedilerecektir

Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık

Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki

oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun

sağlanması ve uygulanması

Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili

fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması

Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi

tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son

kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması

Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır

İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri

İnsan youmlnetiminde yeni roller

Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller

İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler

Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada

yeni merkezler

Etkili BY iccedilin genel ilkeler

Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin

sistematik ve kati BY

20

Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon

Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi

gereksinimlerinin tanımlanması

Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi

TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması

BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının

youmlnuumlnuumln ayarlanması

BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar

BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY

gerccedilekleştirilmesi

Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği

etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine

araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği

ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve

ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim

teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir

ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu

iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır

Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte

etmemizdir

Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri

Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi

operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru

genişlemiştir

Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle

incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi

bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar

nelerdir

21

Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim

teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler

goumlstermektedir

Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi

Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler

Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel

ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni

ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones

2000)

Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart

1997 Edvinsson and Malone 1997)

Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln

kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV

Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece

organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli

son derece arttırmıştır (Castelles 1999)

Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -

silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı

ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)

enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok

buumlyuumlk etkiye sahiptir

Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan

gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın

sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek

buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts

Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi

gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir

Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz

konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak

tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir

22

şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris

Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır

Daha iyi icra edilir

Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş

Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun

dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim

sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına

ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir

Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir

yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim

faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen

nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır

maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir

Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri

Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi

perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln

değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer

kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu

karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir

Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır

Bilgideki muumllkiyet hakları

Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma

Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme

Standartlar iccedilin rekabetccedililik

İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının

tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)

Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden

keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını

meydana getirmiştir

23

20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel

youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir

Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim

ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler

olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle

karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak

buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş

ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin

işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel

youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde

zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar

ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici

youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler

Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)

TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel

metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar

ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket

uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme

hakları sağlar

Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı

hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından

oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir

olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme

bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında

benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln

insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur

24

Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar

Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar

Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği

BİLGİ

UumlRETİMİ

Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım

Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler

Simuumllasyon

Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde

Etme

Lisans Verme Eğitim

Dışkaynak Ortaklıklar

Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi

Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin

bilseydi

Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi

oluşturma Karşılaştırmalı

değerlendirme

Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum

Ccedilalışmaları Durum Raporları

Hikayeler

Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması

YazılımlarıPratik Topluluklar

Personel Transferi

BİLGİYİ

UYGULAMA

Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar

Planlama Sistemleri Moduumller

Yapılar

BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR

Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma

Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma

Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme

Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama

Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler

En iyi pratiklerin transferi

Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar

Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi

25

Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)

Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir

Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek

fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi

hızlandırmaktadır)

İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir

İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil

vardır

Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon

Şartları neler olmalıdır

- Organizasyon Yapısı

- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler

- Davranış kuralları ve değerler

Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı

Bilgi Transfer Mekanizmaları

26

BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39

Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı

Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir

Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen

firmalar yenilikccedili olmalıdır

Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir

Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak

depolamak yaymak ve kullanmak gerekir

Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi

Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım

Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir

Şekil 2 Dikar Modeli

İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara

nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden

bahsedebiliriz

Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık

Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi

Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir

Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)

Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)

39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-

171

Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar

27

Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif

Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)

Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)

Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne

biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)

Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)

Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)

Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi

youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği

destekleyecek bilgiyi iccedilerir)

Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)

Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)

Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi

Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu

kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak

firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar

BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya

insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim

işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı

insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek

istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo

dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir

Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden

ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve

ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda

derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar

orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin

takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY

her alana uygulanmamalıdır

28

CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40

Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden

bahsetmekte fayda vardır

CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir

Stratejik kararlar alır)

CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi

teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)

CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır

Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına

bakar)

CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler

1 CKO atanır

2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar

3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek

zordur

4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-

time ccedilalışmasıdır

5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir

6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir

7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır

8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar

9 Dengeli ve meraklıdırlar

10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince

fedakardırlar başkasına bırakırlar

11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler

12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler

13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen

insanlardır

14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev

alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur

40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205

29

15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile

bağlanmaları gerekir

16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve

paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur

17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler

18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar

19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak

louder than words)

20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da

gidilecek yerleri bilirler

21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler

22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri

keşfederler

23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)

Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO

Destekleyici

kolaylaştırıcı

Tasarımcı

(Bilişim

Analisti)

CKO

Değişim Elemanı

Evangeli

st

Akıl ve

davranışları

etkileme işi

Ccedilevreci

Teknoloji

uzmanı Vizyon

sahibi

TKY

İş

SuumlrecininYeniden

Yapılanması

Youmlntem

Danışmanlığı

30

OumlĞRENEN ORGANİZASYON

Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki

olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve

davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin

(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar

1 Sistematik problem ccediloumlzme

2 Yeni yaklaşımları deneme

3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma

4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme

5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek

Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)

İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar

getirendir (Variety)

The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar

1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz

2 Bili uumlretiyor musunuz

3 Bilgi paylaşılıyor mu

4 Oumlğrenme ilişkili mi

Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi

nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi

yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken

Aciliyet Guumln sonunda olmalı

Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı

Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli

Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır

Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli

31

Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml

1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek

iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml

herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır

İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında

(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir

Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem

muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek

iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca

uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde

ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı

10 Başarı Faktoumlruuml

1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var

2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl

3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız

4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı

5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık

6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var

7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı

var mı

8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak

9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma

iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler

10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var

32

BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)

Organizasyon Evrimi

1900 1950 2000 2050

Tarihsel Doumlnem

(Historical Era) Standardizasyon

Kişiselleştirme

(Customization)

Yenilik

(Innovation)

Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre

Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi

Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information

Officer

Chief Knowledge

Officer

Yeterlilik

Uzmanlık ve Segmentasyon

(Specialization and

segmentation)

Esneklik ve

Yanıtlayıcılık

Tasarım Yaratıcılığı

(Design creativity)

Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network

Yapısı

Huumlcresel

Yapı

Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini

gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var

Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve

muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden

sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir

Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework

formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar

Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik

bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk

almayı isteyen bir felsefeyle birleşir

Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir

1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın

sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel

sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel

youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin

know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler

olacaklardır

33

SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME

21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik

sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her

doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern

felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı

geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar

geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim

sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler

yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır

Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi

kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış

modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda

kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar

Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma

zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir

bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler

değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine

sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel

olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi

anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı

zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin

uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan

varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım

veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar

ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda

ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak

kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler

yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin

accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı

olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde

34

bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da

adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek

doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak

kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan

kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona

sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş

alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir

35

KAYNAKLAR

Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul

Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi

httpsistemiemetuedutrknow_info4htm

Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık

Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the

information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik

adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml

Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler

Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217

_ftnref1_ftnref1

Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın

(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18

Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi

Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti

yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin

yayımlanmamış metni

Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla

Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21

Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm

Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki

bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım

Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10

36

Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s

195-205

Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management

Knowledge Horizons s6-8

Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing

knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187

Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim

iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh

Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The

Open University Pres ndash Sage Publications s395

Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of

Information Science and Technology 35 381-421

Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge

Horizons s 169-171

Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım

Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information

Development 16(4) 233-236

Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve

MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional

iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)

Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the

fundamental equation of information science Information Processing and

Management 35 851-870

Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research

Libraries 62 44-56

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates

20

Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon

Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi

gereksinimlerinin tanımlanması

Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi

TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması

BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının

youmlnuumlnuumln ayarlanması

BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar

BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY

gerccedilekleştirilmesi

Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği

etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine

araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği

ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve

ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim

teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir

ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu

iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır

Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte

etmemizdir

Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri

Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi

operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru

genişlemiştir

Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle

incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi

bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar

nelerdir

21

Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim

teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler

goumlstermektedir

Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi

Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler

Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel

ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni

ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones

2000)

Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart

1997 Edvinsson and Malone 1997)

Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln

kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV

Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece

organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli

son derece arttırmıştır (Castelles 1999)

Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -

silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı

ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)

enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok

buumlyuumlk etkiye sahiptir

Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan

gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın

sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek

buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts

Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi

gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir

Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz

konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak

tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir

22

şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris

Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır

Daha iyi icra edilir

Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş

Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun

dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim

sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına

ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir

Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir

yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim

faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen

nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır

maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir

Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri

Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi

perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln

değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer

kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu

karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir

Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır

Bilgideki muumllkiyet hakları

Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma

Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme

Standartlar iccedilin rekabetccedililik

İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının

tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)

Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden

keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını

meydana getirmiştir

23

20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel

youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir

Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim

ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler

olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle

karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak

buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş

ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin

işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel

youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde

zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar

ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici

youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler

Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)

TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel

metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar

ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket

uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme

hakları sağlar

Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı

hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından

oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir

olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme

bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında

benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln

insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur

24

Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar

Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar

Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği

BİLGİ

UumlRETİMİ

Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım

Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler

Simuumllasyon

Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde

Etme

Lisans Verme Eğitim

Dışkaynak Ortaklıklar

Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi

Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin

bilseydi

Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi

oluşturma Karşılaştırmalı

değerlendirme

Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum

Ccedilalışmaları Durum Raporları

Hikayeler

Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması

YazılımlarıPratik Topluluklar

Personel Transferi

BİLGİYİ

UYGULAMA

Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar

Planlama Sistemleri Moduumller

Yapılar

BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR

Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma

Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma

Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme

Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama

Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler

En iyi pratiklerin transferi

Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar

Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi

25

Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)

Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir

Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek

fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi

hızlandırmaktadır)

İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir

İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil

vardır

Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon

Şartları neler olmalıdır

- Organizasyon Yapısı

- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler

- Davranış kuralları ve değerler

Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı

Bilgi Transfer Mekanizmaları

26

BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39

Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı

Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir

Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen

firmalar yenilikccedili olmalıdır

Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir

Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak

depolamak yaymak ve kullanmak gerekir

Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi

Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım

Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir

Şekil 2 Dikar Modeli

İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara

nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden

bahsedebiliriz

Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık

Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi

Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir

Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)

Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)

39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-

171

Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar

27

Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif

Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)

Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)

Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne

biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)

Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)

Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)

Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi

youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği

destekleyecek bilgiyi iccedilerir)

Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)

Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)

Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi

Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu

kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak

firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar

BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya

insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim

işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı

insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek

istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo

dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir

Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden

ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve

ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda

derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar

orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin

takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY

her alana uygulanmamalıdır

28

CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40

Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden

bahsetmekte fayda vardır

CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir

Stratejik kararlar alır)

CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi

teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)

CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır

Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına

bakar)

CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler

1 CKO atanır

2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar

3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek

zordur

4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-

time ccedilalışmasıdır

5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir

6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir

7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır

8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar

9 Dengeli ve meraklıdırlar

10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince

fedakardırlar başkasına bırakırlar

11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler

12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler

13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen

insanlardır

14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev

alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur

40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205

29

15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile

bağlanmaları gerekir

16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve

paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur

17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler

18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar

19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak

louder than words)

20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da

gidilecek yerleri bilirler

21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler

22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri

keşfederler

23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)

Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO

Destekleyici

kolaylaştırıcı

Tasarımcı

(Bilişim

Analisti)

CKO

Değişim Elemanı

Evangeli

st

Akıl ve

davranışları

etkileme işi

Ccedilevreci

Teknoloji

uzmanı Vizyon

sahibi

TKY

İş

SuumlrecininYeniden

Yapılanması

Youmlntem

Danışmanlığı

30

OumlĞRENEN ORGANİZASYON

Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki

olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve

davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin

(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar

1 Sistematik problem ccediloumlzme

2 Yeni yaklaşımları deneme

3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma

4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme

5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek

Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)

İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar

getirendir (Variety)

The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar

1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz

2 Bili uumlretiyor musunuz

3 Bilgi paylaşılıyor mu

4 Oumlğrenme ilişkili mi

Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi

nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi

yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken

Aciliyet Guumln sonunda olmalı

Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı

Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli

Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır

Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli

31

Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml

1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek

iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml

herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır

İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında

(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir

Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem

muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek

iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca

uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde

ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı

10 Başarı Faktoumlruuml

1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var

2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl

3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız

4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı

5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık

6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var

7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı

var mı

8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak

9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma

iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler

10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var

32

BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)

Organizasyon Evrimi

1900 1950 2000 2050

Tarihsel Doumlnem

(Historical Era) Standardizasyon

Kişiselleştirme

(Customization)

Yenilik

(Innovation)

Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre

Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi

Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information

Officer

Chief Knowledge

Officer

Yeterlilik

Uzmanlık ve Segmentasyon

(Specialization and

segmentation)

Esneklik ve

Yanıtlayıcılık

Tasarım Yaratıcılığı

(Design creativity)

Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network

Yapısı

Huumlcresel

Yapı

Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini

gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var

Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve

muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden

sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir

Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework

formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar

Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik

bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk

almayı isteyen bir felsefeyle birleşir

Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir

1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın

sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel

sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel

youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin

know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler

olacaklardır

33

SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME

21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik

sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her

doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern

felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı

geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar

geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim

sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler

yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır

Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi

kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış

modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda

kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar

Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma

zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir

bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler

değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine

sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel

olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi

anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı

zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin

uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan

varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım

veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar

ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda

ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak

kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler

yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin

accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı

olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde

34

bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da

adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek

doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak

kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan

kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona

sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş

alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir

35

KAYNAKLAR

Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul

Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi

httpsistemiemetuedutrknow_info4htm

Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık

Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the

information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik

adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml

Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler

Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217

_ftnref1_ftnref1

Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın

(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18

Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi

Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti

yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin

yayımlanmamış metni

Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla

Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21

Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm

Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki

bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım

Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10

36

Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s

195-205

Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management

Knowledge Horizons s6-8

Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing

knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187

Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim

iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh

Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The

Open University Pres ndash Sage Publications s395

Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of

Information Science and Technology 35 381-421

Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge

Horizons s 169-171

Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım

Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information

Development 16(4) 233-236

Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve

MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional

iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)

Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the

fundamental equation of information science Information Processing and

Management 35 851-870

Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research

Libraries 62 44-56

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates

21

Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim

teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler

goumlstermektedir

Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi

Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler

Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel

ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni

ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones

2000)

Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart

1997 Edvinsson and Malone 1997)

Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln

kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV

Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece

organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli

son derece arttırmıştır (Castelles 1999)

Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -

silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı

ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)

enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok

buumlyuumlk etkiye sahiptir

Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan

gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın

sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek

buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts

Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi

gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir

Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz

konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak

tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir

22

şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris

Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır

Daha iyi icra edilir

Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş

Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun

dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim

sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına

ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir

Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir

yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim

faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen

nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır

maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir

Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri

Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi

perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln

değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer

kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu

karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir

Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır

Bilgideki muumllkiyet hakları

Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma

Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme

Standartlar iccedilin rekabetccedililik

İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının

tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)

Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden

keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını

meydana getirmiştir

23

20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel

youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir

Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim

ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler

olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle

karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak

buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş

ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin

işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel

youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde

zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar

ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici

youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler

Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)

TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel

metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar

ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket

uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme

hakları sağlar

Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı

hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından

oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir

olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme

bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında

benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln

insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur

24

Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar

Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar

Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği

BİLGİ

UumlRETİMİ

Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım

Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler

Simuumllasyon

Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde

Etme

Lisans Verme Eğitim

Dışkaynak Ortaklıklar

Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi

Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin

bilseydi

Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi

oluşturma Karşılaştırmalı

değerlendirme

Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum

Ccedilalışmaları Durum Raporları

Hikayeler

Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması

YazılımlarıPratik Topluluklar

Personel Transferi

BİLGİYİ

UYGULAMA

Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar

Planlama Sistemleri Moduumller

Yapılar

BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR

Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma

Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma

Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme

Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama

Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler

En iyi pratiklerin transferi

Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar

Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi

25

Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)

Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir

Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek

fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi

hızlandırmaktadır)

İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir

İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil

vardır

Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon

Şartları neler olmalıdır

- Organizasyon Yapısı

- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler

- Davranış kuralları ve değerler

Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı

Bilgi Transfer Mekanizmaları

26

BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39

Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı

Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir

Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen

firmalar yenilikccedili olmalıdır

Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir

Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak

depolamak yaymak ve kullanmak gerekir

Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi

Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım

Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir

Şekil 2 Dikar Modeli

İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara

nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden

bahsedebiliriz

Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık

Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi

Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir

Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)

Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)

39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-

171

Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar

27

Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif

Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)

Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)

Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne

biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)

Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)

Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)

Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi

youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği

destekleyecek bilgiyi iccedilerir)

Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)

Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)

Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi

Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu

kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak

firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar

BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya

insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim

işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı

insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek

istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo

dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir

Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden

ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve

ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda

derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar

orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin

takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY

her alana uygulanmamalıdır

28

CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40

Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden

bahsetmekte fayda vardır

CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir

Stratejik kararlar alır)

CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi

teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)

CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır

Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına

bakar)

CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler

1 CKO atanır

2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar

3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek

zordur

4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-

time ccedilalışmasıdır

5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir

6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir

7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır

8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar

9 Dengeli ve meraklıdırlar

10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince

fedakardırlar başkasına bırakırlar

11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler

12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler

13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen

insanlardır

14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev

alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur

40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205

29

15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile

bağlanmaları gerekir

16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve

paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur

17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler

18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar

19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak

louder than words)

20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da

gidilecek yerleri bilirler

21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler

22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri

keşfederler

23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)

Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO

Destekleyici

kolaylaştırıcı

Tasarımcı

(Bilişim

Analisti)

CKO

Değişim Elemanı

Evangeli

st

Akıl ve

davranışları

etkileme işi

Ccedilevreci

Teknoloji

uzmanı Vizyon

sahibi

TKY

İş

SuumlrecininYeniden

Yapılanması

Youmlntem

Danışmanlığı

30

OumlĞRENEN ORGANİZASYON

Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki

olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve

davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin

(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar

1 Sistematik problem ccediloumlzme

2 Yeni yaklaşımları deneme

3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma

4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme

5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek

Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)

İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar

getirendir (Variety)

The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar

1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz

2 Bili uumlretiyor musunuz

3 Bilgi paylaşılıyor mu

4 Oumlğrenme ilişkili mi

Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi

nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi

yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken

Aciliyet Guumln sonunda olmalı

Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı

Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli

Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır

Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli

31

Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml

1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek

iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml

herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır

İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında

(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir

Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem

muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek

iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca

uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde

ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı

10 Başarı Faktoumlruuml

1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var

2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl

3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız

4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı

5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık

6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var

7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı

var mı

8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak

9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma

iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler

10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var

32

BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)

Organizasyon Evrimi

1900 1950 2000 2050

Tarihsel Doumlnem

(Historical Era) Standardizasyon

Kişiselleştirme

(Customization)

Yenilik

(Innovation)

Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre

Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi

Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information

Officer

Chief Knowledge

Officer

Yeterlilik

Uzmanlık ve Segmentasyon

(Specialization and

segmentation)

Esneklik ve

Yanıtlayıcılık

Tasarım Yaratıcılığı

(Design creativity)

Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network

Yapısı

Huumlcresel

Yapı

Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini

gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var

Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve

muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden

sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir

Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework

formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar

Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik

bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk

almayı isteyen bir felsefeyle birleşir

Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir

1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın

sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel

sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel

youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin

know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler

olacaklardır

33

SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME

21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik

sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her

doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern

felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı

geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar

geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim

sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler

yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır

Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi

kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış

modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda

kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar

Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma

zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir

bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler

değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine

sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel

olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi

anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı

zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin

uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan

varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım

veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar

ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda

ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak

kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler

yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin

accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı

olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde

34

bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da

adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek

doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak

kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan

kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona

sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş

alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir

35

KAYNAKLAR

Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul

Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi

httpsistemiemetuedutrknow_info4htm

Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık

Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the

information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik

adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml

Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler

Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217

_ftnref1_ftnref1

Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın

(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18

Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi

Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti

yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin

yayımlanmamış metni

Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla

Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21

Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm

Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki

bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım

Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10

36

Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s

195-205

Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management

Knowledge Horizons s6-8

Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing

knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187

Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim

iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh

Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The

Open University Pres ndash Sage Publications s395

Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of

Information Science and Technology 35 381-421

Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge

Horizons s 169-171

Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım

Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information

Development 16(4) 233-236

Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve

MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional

iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)

Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the

fundamental equation of information science Information Processing and

Management 35 851-870

Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research

Libraries 62 44-56

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates

22

şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris

Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır

Daha iyi icra edilir

Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş

Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun

dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim

sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına

ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir

Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir

yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim

faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen

nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır

maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir

Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri

Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi

perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln

değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer

kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu

karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir

Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır

Bilgideki muumllkiyet hakları

Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma

Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme

Standartlar iccedilin rekabetccedililik

İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının

tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)

Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden

keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını

meydana getirmiştir

23

20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel

youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir

Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim

ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler

olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle

karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak

buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş

ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin

işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel

youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde

zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar

ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici

youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler

Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)

TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel

metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar

ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket

uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme

hakları sağlar

Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı

hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından

oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir

olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme

bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında

benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln

insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur

24

Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar

Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar

Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği

BİLGİ

UumlRETİMİ

Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım

Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler

Simuumllasyon

Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde

Etme

Lisans Verme Eğitim

Dışkaynak Ortaklıklar

Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi

Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin

bilseydi

Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi

oluşturma Karşılaştırmalı

değerlendirme

Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum

Ccedilalışmaları Durum Raporları

Hikayeler

Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması

YazılımlarıPratik Topluluklar

Personel Transferi

BİLGİYİ

UYGULAMA

Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar

Planlama Sistemleri Moduumller

Yapılar

BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR

Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma

Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma

Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme

Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama

Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler

En iyi pratiklerin transferi

Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar

Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi

25

Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)

Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir

Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek

fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi

hızlandırmaktadır)

İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir

İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil

vardır

Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon

Şartları neler olmalıdır

- Organizasyon Yapısı

- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler

- Davranış kuralları ve değerler

Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı

Bilgi Transfer Mekanizmaları

26

BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39

Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı

Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir

Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen

firmalar yenilikccedili olmalıdır

Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir

Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak

depolamak yaymak ve kullanmak gerekir

Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi

Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım

Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir

Şekil 2 Dikar Modeli

İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara

nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden

bahsedebiliriz

Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık

Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi

Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir

Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)

Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)

39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-

171

Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar

27

Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif

Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)

Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)

Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne

biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)

Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)

Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)

Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi

youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği

destekleyecek bilgiyi iccedilerir)

Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)

Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)

Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi

Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu

kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak

firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar

BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya

insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim

işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı

insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek

istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo

dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir

Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden

ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve

ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda

derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar

orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin

takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY

her alana uygulanmamalıdır

28

CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40

Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden

bahsetmekte fayda vardır

CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir

Stratejik kararlar alır)

CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi

teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)

CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır

Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına

bakar)

CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler

1 CKO atanır

2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar

3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek

zordur

4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-

time ccedilalışmasıdır

5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir

6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir

7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır

8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar

9 Dengeli ve meraklıdırlar

10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince

fedakardırlar başkasına bırakırlar

11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler

12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler

13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen

insanlardır

14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev

alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur

40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205

29

15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile

bağlanmaları gerekir

16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve

paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur

17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler

18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar

19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak

louder than words)

20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da

gidilecek yerleri bilirler

21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler

22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri

keşfederler

23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)

Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO

Destekleyici

kolaylaştırıcı

Tasarımcı

(Bilişim

Analisti)

CKO

Değişim Elemanı

Evangeli

st

Akıl ve

davranışları

etkileme işi

Ccedilevreci

Teknoloji

uzmanı Vizyon

sahibi

TKY

İş

SuumlrecininYeniden

Yapılanması

Youmlntem

Danışmanlığı

30

OumlĞRENEN ORGANİZASYON

Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki

olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve

davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin

(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar

1 Sistematik problem ccediloumlzme

2 Yeni yaklaşımları deneme

3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma

4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme

5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek

Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)

İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar

getirendir (Variety)

The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar

1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz

2 Bili uumlretiyor musunuz

3 Bilgi paylaşılıyor mu

4 Oumlğrenme ilişkili mi

Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi

nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi

yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken

Aciliyet Guumln sonunda olmalı

Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı

Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli

Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır

Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli

31

Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml

1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek

iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml

herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır

İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında

(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir

Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem

muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek

iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca

uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde

ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı

10 Başarı Faktoumlruuml

1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var

2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl

3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız

4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı

5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık

6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var

7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı

var mı

8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak

9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma

iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler

10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var

32

BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)

Organizasyon Evrimi

1900 1950 2000 2050

Tarihsel Doumlnem

(Historical Era) Standardizasyon

Kişiselleştirme

(Customization)

Yenilik

(Innovation)

Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre

Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi

Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information

Officer

Chief Knowledge

Officer

Yeterlilik

Uzmanlık ve Segmentasyon

(Specialization and

segmentation)

Esneklik ve

Yanıtlayıcılık

Tasarım Yaratıcılığı

(Design creativity)

Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network

Yapısı

Huumlcresel

Yapı

Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini

gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var

Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve

muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden

sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir

Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework

formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar

Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik

bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk

almayı isteyen bir felsefeyle birleşir

Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir

1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın

sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel

sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel

youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin

know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler

olacaklardır

33

SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME

21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik

sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her

doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern

felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı

geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar

geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim

sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler

yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır

Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi

kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış

modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda

kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar

Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma

zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir

bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler

değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine

sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel

olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi

anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı

zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin

uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan

varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım

veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar

ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda

ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak

kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler

yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin

accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı

olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde

34

bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da

adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek

doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak

kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan

kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona

sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş

alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir

35

KAYNAKLAR

Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul

Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi

httpsistemiemetuedutrknow_info4htm

Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık

Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the

information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik

adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml

Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler

Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217

_ftnref1_ftnref1

Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın

(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18

Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi

Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti

yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin

yayımlanmamış metni

Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla

Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21

Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm

Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki

bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım

Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10

36

Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s

195-205

Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management

Knowledge Horizons s6-8

Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing

knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187

Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim

iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh

Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The

Open University Pres ndash Sage Publications s395

Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of

Information Science and Technology 35 381-421

Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge

Horizons s 169-171

Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım

Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information

Development 16(4) 233-236

Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve

MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional

iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)

Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the

fundamental equation of information science Information Processing and

Management 35 851-870

Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research

Libraries 62 44-56

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates

23

20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel

youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir

Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim

ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler

olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle

karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak

buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş

ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin

işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel

youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde

zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar

ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici

youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler

Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)

TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel

metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar

ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket

uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme

hakları sağlar

Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı

hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından

oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir

olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme

bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında

benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln

insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur

24

Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar

Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar

Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği

BİLGİ

UumlRETİMİ

Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım

Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler

Simuumllasyon

Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde

Etme

Lisans Verme Eğitim

Dışkaynak Ortaklıklar

Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi

Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin

bilseydi

Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi

oluşturma Karşılaştırmalı

değerlendirme

Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum

Ccedilalışmaları Durum Raporları

Hikayeler

Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması

YazılımlarıPratik Topluluklar

Personel Transferi

BİLGİYİ

UYGULAMA

Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar

Planlama Sistemleri Moduumller

Yapılar

BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR

Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma

Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma

Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme

Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama

Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler

En iyi pratiklerin transferi

Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar

Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi

25

Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)

Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir

Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek

fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi

hızlandırmaktadır)

İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir

İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil

vardır

Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon

Şartları neler olmalıdır

- Organizasyon Yapısı

- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler

- Davranış kuralları ve değerler

Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı

Bilgi Transfer Mekanizmaları

26

BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39

Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı

Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir

Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen

firmalar yenilikccedili olmalıdır

Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir

Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak

depolamak yaymak ve kullanmak gerekir

Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi

Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım

Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir

Şekil 2 Dikar Modeli

İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara

nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden

bahsedebiliriz

Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık

Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi

Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir

Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)

Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)

39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-

171

Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar

27

Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif

Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)

Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)

Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne

biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)

Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)

Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)

Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi

youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği

destekleyecek bilgiyi iccedilerir)

Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)

Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)

Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi

Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu

kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak

firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar

BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya

insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim

işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı

insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek

istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo

dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir

Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden

ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve

ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda

derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar

orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin

takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY

her alana uygulanmamalıdır

28

CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40

Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden

bahsetmekte fayda vardır

CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir

Stratejik kararlar alır)

CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi

teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)

CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır

Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına

bakar)

CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler

1 CKO atanır

2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar

3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek

zordur

4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-

time ccedilalışmasıdır

5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir

6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir

7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır

8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar

9 Dengeli ve meraklıdırlar

10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince

fedakardırlar başkasına bırakırlar

11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler

12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler

13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen

insanlardır

14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev

alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur

40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205

29

15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile

bağlanmaları gerekir

16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve

paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur

17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler

18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar

19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak

louder than words)

20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da

gidilecek yerleri bilirler

21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler

22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri

keşfederler

23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)

Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO

Destekleyici

kolaylaştırıcı

Tasarımcı

(Bilişim

Analisti)

CKO

Değişim Elemanı

Evangeli

st

Akıl ve

davranışları

etkileme işi

Ccedilevreci

Teknoloji

uzmanı Vizyon

sahibi

TKY

İş

SuumlrecininYeniden

Yapılanması

Youmlntem

Danışmanlığı

30

OumlĞRENEN ORGANİZASYON

Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki

olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve

davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin

(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar

1 Sistematik problem ccediloumlzme

2 Yeni yaklaşımları deneme

3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma

4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme

5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek

Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)

İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar

getirendir (Variety)

The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar

1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz

2 Bili uumlretiyor musunuz

3 Bilgi paylaşılıyor mu

4 Oumlğrenme ilişkili mi

Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi

nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi

yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken

Aciliyet Guumln sonunda olmalı

Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı

Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli

Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır

Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli

31

Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml

1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek

iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml

herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır

İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında

(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir

Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem

muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek

iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca

uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde

ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı

10 Başarı Faktoumlruuml

1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var

2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl

3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız

4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı

5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık

6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var

7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı

var mı

8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak

9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma

iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler

10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var

32

BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)

Organizasyon Evrimi

1900 1950 2000 2050

Tarihsel Doumlnem

(Historical Era) Standardizasyon

Kişiselleştirme

(Customization)

Yenilik

(Innovation)

Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre

Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi

Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information

Officer

Chief Knowledge

Officer

Yeterlilik

Uzmanlık ve Segmentasyon

(Specialization and

segmentation)

Esneklik ve

Yanıtlayıcılık

Tasarım Yaratıcılığı

(Design creativity)

Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network

Yapısı

Huumlcresel

Yapı

Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini

gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var

Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve

muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden

sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir

Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework

formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar

Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik

bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk

almayı isteyen bir felsefeyle birleşir

Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir

1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın

sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel

sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel

youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin

know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler

olacaklardır

33

SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME

21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik

sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her

doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern

felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı

geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar

geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim

sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler

yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır

Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi

kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış

modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda

kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar

Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma

zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir

bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler

değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine

sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel

olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi

anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı

zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin

uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan

varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım

veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar

ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda

ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak

kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler

yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin

accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı

olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde

34

bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da

adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek

doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak

kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan

kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona

sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş

alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir

35

KAYNAKLAR

Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul

Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi

httpsistemiemetuedutrknow_info4htm

Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık

Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the

information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik

adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml

Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler

Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217

_ftnref1_ftnref1

Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın

(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18

Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi

Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti

yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin

yayımlanmamış metni

Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla

Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21

Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm

Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki

bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım

Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10

36

Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s

195-205

Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management

Knowledge Horizons s6-8

Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing

knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187

Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim

iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh

Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The

Open University Pres ndash Sage Publications s395

Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of

Information Science and Technology 35 381-421

Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge

Horizons s 169-171

Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım

Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information

Development 16(4) 233-236

Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve

MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional

iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)

Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the

fundamental equation of information science Information Processing and

Management 35 851-870

Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research

Libraries 62 44-56

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates

24

Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar

Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar

Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği

BİLGİ

UumlRETİMİ

Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım

Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler

Simuumllasyon

Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde

Etme

Lisans Verme Eğitim

Dışkaynak Ortaklıklar

Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi

Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin

bilseydi

Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi

oluşturma Karşılaştırmalı

değerlendirme

Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum

Ccedilalışmaları Durum Raporları

Hikayeler

Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması

YazılımlarıPratik Topluluklar

Personel Transferi

BİLGİYİ

UYGULAMA

Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar

Planlama Sistemleri Moduumller

Yapılar

BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR

Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma

Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma

Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme

Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama

Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler

En iyi pratiklerin transferi

Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar

Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi

25

Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)

Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir

Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek

fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi

hızlandırmaktadır)

İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir

İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil

vardır

Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon

Şartları neler olmalıdır

- Organizasyon Yapısı

- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler

- Davranış kuralları ve değerler

Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı

Bilgi Transfer Mekanizmaları

26

BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39

Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı

Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir

Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen

firmalar yenilikccedili olmalıdır

Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir

Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak

depolamak yaymak ve kullanmak gerekir

Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi

Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım

Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir

Şekil 2 Dikar Modeli

İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara

nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden

bahsedebiliriz

Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık

Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi

Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir

Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)

Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)

39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-

171

Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar

27

Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif

Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)

Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)

Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne

biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)

Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)

Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)

Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi

youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği

destekleyecek bilgiyi iccedilerir)

Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)

Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)

Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi

Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu

kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak

firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar

BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya

insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim

işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı

insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek

istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo

dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir

Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden

ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve

ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda

derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar

orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin

takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY

her alana uygulanmamalıdır

28

CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40

Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden

bahsetmekte fayda vardır

CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir

Stratejik kararlar alır)

CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi

teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)

CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır

Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına

bakar)

CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler

1 CKO atanır

2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar

3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek

zordur

4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-

time ccedilalışmasıdır

5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir

6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir

7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır

8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar

9 Dengeli ve meraklıdırlar

10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince

fedakardırlar başkasına bırakırlar

11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler

12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler

13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen

insanlardır

14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev

alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur

40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205

29

15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile

bağlanmaları gerekir

16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve

paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur

17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler

18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar

19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak

louder than words)

20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da

gidilecek yerleri bilirler

21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler

22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri

keşfederler

23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)

Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO

Destekleyici

kolaylaştırıcı

Tasarımcı

(Bilişim

Analisti)

CKO

Değişim Elemanı

Evangeli

st

Akıl ve

davranışları

etkileme işi

Ccedilevreci

Teknoloji

uzmanı Vizyon

sahibi

TKY

İş

SuumlrecininYeniden

Yapılanması

Youmlntem

Danışmanlığı

30

OumlĞRENEN ORGANİZASYON

Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki

olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve

davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin

(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar

1 Sistematik problem ccediloumlzme

2 Yeni yaklaşımları deneme

3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma

4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme

5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek

Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)

İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar

getirendir (Variety)

The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar

1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz

2 Bili uumlretiyor musunuz

3 Bilgi paylaşılıyor mu

4 Oumlğrenme ilişkili mi

Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi

nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi

yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken

Aciliyet Guumln sonunda olmalı

Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı

Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli

Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır

Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli

31

Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml

1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek

iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml

herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır

İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında

(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir

Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem

muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek

iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca

uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde

ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı

10 Başarı Faktoumlruuml

1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var

2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl

3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız

4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı

5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık

6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var

7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı

var mı

8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak

9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma

iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler

10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var

32

BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)

Organizasyon Evrimi

1900 1950 2000 2050

Tarihsel Doumlnem

(Historical Era) Standardizasyon

Kişiselleştirme

(Customization)

Yenilik

(Innovation)

Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre

Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi

Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information

Officer

Chief Knowledge

Officer

Yeterlilik

Uzmanlık ve Segmentasyon

(Specialization and

segmentation)

Esneklik ve

Yanıtlayıcılık

Tasarım Yaratıcılığı

(Design creativity)

Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network

Yapısı

Huumlcresel

Yapı

Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini

gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var

Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve

muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden

sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir

Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework

formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar

Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik

bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk

almayı isteyen bir felsefeyle birleşir

Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir

1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın

sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel

sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel

youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin

know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler

olacaklardır

33

SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME

21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik

sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her

doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern

felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı

geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar

geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim

sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler

yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır

Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi

kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış

modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda

kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar

Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma

zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir

bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler

değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine

sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel

olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi

anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı

zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin

uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan

varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım

veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar

ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda

ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak

kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler

yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin

accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı

olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde

34

bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da

adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek

doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak

kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan

kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona

sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş

alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir

35

KAYNAKLAR

Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul

Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi

httpsistemiemetuedutrknow_info4htm

Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık

Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the

information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik

adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml

Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler

Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217

_ftnref1_ftnref1

Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın

(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18

Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi

Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti

yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin

yayımlanmamış metni

Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla

Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21

Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm

Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki

bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım

Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10

36

Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s

195-205

Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management

Knowledge Horizons s6-8

Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing

knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187

Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim

iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh

Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The

Open University Pres ndash Sage Publications s395

Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of

Information Science and Technology 35 381-421

Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge

Horizons s 169-171

Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım

Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information

Development 16(4) 233-236

Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve

MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional

iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)

Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the

fundamental equation of information science Information Processing and

Management 35 851-870

Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research

Libraries 62 44-56

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates

25

Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)

Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir

Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek

fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi

hızlandırmaktadır)

İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir

İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil

vardır

Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon

Şartları neler olmalıdır

- Organizasyon Yapısı

- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler

- Davranış kuralları ve değerler

Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı

Bilgi Transfer Mekanizmaları

26

BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39

Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı

Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir

Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen

firmalar yenilikccedili olmalıdır

Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir

Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak

depolamak yaymak ve kullanmak gerekir

Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi

Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım

Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir

Şekil 2 Dikar Modeli

İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara

nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden

bahsedebiliriz

Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık

Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi

Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir

Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)

Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)

39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-

171

Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar

27

Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif

Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)

Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)

Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne

biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)

Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)

Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)

Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi

youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği

destekleyecek bilgiyi iccedilerir)

Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)

Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)

Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi

Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu

kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak

firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar

BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya

insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim

işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı

insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek

istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo

dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir

Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden

ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve

ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda

derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar

orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin

takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY

her alana uygulanmamalıdır

28

CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40

Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden

bahsetmekte fayda vardır

CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir

Stratejik kararlar alır)

CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi

teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)

CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır

Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına

bakar)

CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler

1 CKO atanır

2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar

3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek

zordur

4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-

time ccedilalışmasıdır

5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir

6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir

7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır

8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar

9 Dengeli ve meraklıdırlar

10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince

fedakardırlar başkasına bırakırlar

11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler

12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler

13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen

insanlardır

14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev

alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur

40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205

29

15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile

bağlanmaları gerekir

16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve

paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur

17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler

18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar

19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak

louder than words)

20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da

gidilecek yerleri bilirler

21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler

22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri

keşfederler

23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)

Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO

Destekleyici

kolaylaştırıcı

Tasarımcı

(Bilişim

Analisti)

CKO

Değişim Elemanı

Evangeli

st

Akıl ve

davranışları

etkileme işi

Ccedilevreci

Teknoloji

uzmanı Vizyon

sahibi

TKY

İş

SuumlrecininYeniden

Yapılanması

Youmlntem

Danışmanlığı

30

OumlĞRENEN ORGANİZASYON

Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki

olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve

davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin

(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar

1 Sistematik problem ccediloumlzme

2 Yeni yaklaşımları deneme

3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma

4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme

5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek

Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)

İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar

getirendir (Variety)

The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar

1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz

2 Bili uumlretiyor musunuz

3 Bilgi paylaşılıyor mu

4 Oumlğrenme ilişkili mi

Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi

nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi

yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken

Aciliyet Guumln sonunda olmalı

Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı

Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli

Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır

Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli

31

Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml

1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek

iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml

herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır

İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında

(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir

Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem

muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek

iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca

uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde

ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı

10 Başarı Faktoumlruuml

1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var

2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl

3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız

4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı

5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık

6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var

7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı

var mı

8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak

9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma

iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler

10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var

32

BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)

Organizasyon Evrimi

1900 1950 2000 2050

Tarihsel Doumlnem

(Historical Era) Standardizasyon

Kişiselleştirme

(Customization)

Yenilik

(Innovation)

Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre

Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi

Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information

Officer

Chief Knowledge

Officer

Yeterlilik

Uzmanlık ve Segmentasyon

(Specialization and

segmentation)

Esneklik ve

Yanıtlayıcılık

Tasarım Yaratıcılığı

(Design creativity)

Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network

Yapısı

Huumlcresel

Yapı

Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini

gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var

Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve

muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden

sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir

Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework

formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar

Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik

bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk

almayı isteyen bir felsefeyle birleşir

Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir

1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın

sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel

sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel

youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin

know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler

olacaklardır

33

SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME

21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik

sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her

doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern

felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı

geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar

geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim

sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler

yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır

Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi

kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış

modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda

kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar

Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma

zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir

bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler

değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine

sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel

olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi

anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı

zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin

uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan

varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım

veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar

ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda

ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak

kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler

yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin

accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı

olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde

34

bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da

adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek

doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak

kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan

kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona

sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş

alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir

35

KAYNAKLAR

Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul

Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi

httpsistemiemetuedutrknow_info4htm

Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık

Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the

information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik

adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml

Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler

Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217

_ftnref1_ftnref1

Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın

(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18

Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi

Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti

yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin

yayımlanmamış metni

Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla

Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21

Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm

Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki

bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım

Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10

36

Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s

195-205

Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management

Knowledge Horizons s6-8

Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing

knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187

Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim

iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh

Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The

Open University Pres ndash Sage Publications s395

Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of

Information Science and Technology 35 381-421

Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge

Horizons s 169-171

Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım

Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information

Development 16(4) 233-236

Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve

MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional

iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)

Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the

fundamental equation of information science Information Processing and

Management 35 851-870

Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research

Libraries 62 44-56

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates

26

BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39

Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı

Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir

Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen

firmalar yenilikccedili olmalıdır

Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir

Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak

depolamak yaymak ve kullanmak gerekir

Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi

Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım

Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir

Şekil 2 Dikar Modeli

İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara

nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden

bahsedebiliriz

Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık

Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi

Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir

Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)

Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)

39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-

171

Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar

27

Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif

Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)

Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)

Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne

biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)

Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)

Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)

Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi

youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği

destekleyecek bilgiyi iccedilerir)

Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)

Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)

Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi

Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu

kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak

firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar

BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya

insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim

işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı

insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek

istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo

dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir

Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden

ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve

ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda

derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar

orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin

takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY

her alana uygulanmamalıdır

28

CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40

Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden

bahsetmekte fayda vardır

CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir

Stratejik kararlar alır)

CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi

teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)

CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır

Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına

bakar)

CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler

1 CKO atanır

2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar

3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek

zordur

4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-

time ccedilalışmasıdır

5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir

6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir

7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır

8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar

9 Dengeli ve meraklıdırlar

10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince

fedakardırlar başkasına bırakırlar

11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler

12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler

13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen

insanlardır

14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev

alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur

40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205

29

15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile

bağlanmaları gerekir

16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve

paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur

17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler

18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar

19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak

louder than words)

20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da

gidilecek yerleri bilirler

21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler

22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri

keşfederler

23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)

Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO

Destekleyici

kolaylaştırıcı

Tasarımcı

(Bilişim

Analisti)

CKO

Değişim Elemanı

Evangeli

st

Akıl ve

davranışları

etkileme işi

Ccedilevreci

Teknoloji

uzmanı Vizyon

sahibi

TKY

İş

SuumlrecininYeniden

Yapılanması

Youmlntem

Danışmanlığı

30

OumlĞRENEN ORGANİZASYON

Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki

olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve

davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin

(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar

1 Sistematik problem ccediloumlzme

2 Yeni yaklaşımları deneme

3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma

4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme

5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek

Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)

İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar

getirendir (Variety)

The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar

1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz

2 Bili uumlretiyor musunuz

3 Bilgi paylaşılıyor mu

4 Oumlğrenme ilişkili mi

Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi

nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi

yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken

Aciliyet Guumln sonunda olmalı

Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı

Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli

Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır

Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli

31

Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml

1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek

iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml

herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır

İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında

(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir

Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem

muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek

iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca

uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde

ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı

10 Başarı Faktoumlruuml

1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var

2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl

3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız

4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı

5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık

6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var

7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı

var mı

8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak

9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma

iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler

10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var

32

BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)

Organizasyon Evrimi

1900 1950 2000 2050

Tarihsel Doumlnem

(Historical Era) Standardizasyon

Kişiselleştirme

(Customization)

Yenilik

(Innovation)

Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre

Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi

Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information

Officer

Chief Knowledge

Officer

Yeterlilik

Uzmanlık ve Segmentasyon

(Specialization and

segmentation)

Esneklik ve

Yanıtlayıcılık

Tasarım Yaratıcılığı

(Design creativity)

Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network

Yapısı

Huumlcresel

Yapı

Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini

gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var

Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve

muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden

sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir

Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework

formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar

Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik

bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk

almayı isteyen bir felsefeyle birleşir

Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir

1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın

sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel

sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel

youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin

know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler

olacaklardır

33

SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME

21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik

sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her

doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern

felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı

geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar

geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim

sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler

yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır

Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi

kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış

modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda

kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar

Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma

zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir

bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler

değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine

sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel

olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi

anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı

zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin

uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan

varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım

veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar

ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda

ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak

kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler

yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin

accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı

olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde

34

bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da

adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek

doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak

kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan

kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona

sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş

alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir

35

KAYNAKLAR

Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul

Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi

httpsistemiemetuedutrknow_info4htm

Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık

Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the

information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik

adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml

Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler

Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217

_ftnref1_ftnref1

Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın

(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18

Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi

Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti

yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin

yayımlanmamış metni

Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla

Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21

Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm

Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki

bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım

Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10

36

Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s

195-205

Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management

Knowledge Horizons s6-8

Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing

knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187

Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim

iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh

Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The

Open University Pres ndash Sage Publications s395

Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of

Information Science and Technology 35 381-421

Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge

Horizons s 169-171

Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım

Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information

Development 16(4) 233-236

Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve

MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional

iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)

Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the

fundamental equation of information science Information Processing and

Management 35 851-870

Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research

Libraries 62 44-56

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates

27

Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif

Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)

Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)

Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne

biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)

Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)

Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)

Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi

youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği

destekleyecek bilgiyi iccedilerir)

Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)

Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)

Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi

Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu

kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak

firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar

BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya

insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim

işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı

insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek

istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo

dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir

Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden

ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve

ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda

derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar

orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin

takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY

her alana uygulanmamalıdır

28

CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40

Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden

bahsetmekte fayda vardır

CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir

Stratejik kararlar alır)

CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi

teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)

CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır

Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına

bakar)

CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler

1 CKO atanır

2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar

3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek

zordur

4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-

time ccedilalışmasıdır

5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir

6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir

7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır

8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar

9 Dengeli ve meraklıdırlar

10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince

fedakardırlar başkasına bırakırlar

11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler

12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler

13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen

insanlardır

14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev

alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur

40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205

29

15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile

bağlanmaları gerekir

16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve

paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur

17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler

18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar

19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak

louder than words)

20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da

gidilecek yerleri bilirler

21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler

22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri

keşfederler

23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)

Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO

Destekleyici

kolaylaştırıcı

Tasarımcı

(Bilişim

Analisti)

CKO

Değişim Elemanı

Evangeli

st

Akıl ve

davranışları

etkileme işi

Ccedilevreci

Teknoloji

uzmanı Vizyon

sahibi

TKY

İş

SuumlrecininYeniden

Yapılanması

Youmlntem

Danışmanlığı

30

OumlĞRENEN ORGANİZASYON

Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki

olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve

davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin

(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar

1 Sistematik problem ccediloumlzme

2 Yeni yaklaşımları deneme

3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma

4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme

5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek

Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)

İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar

getirendir (Variety)

The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar

1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz

2 Bili uumlretiyor musunuz

3 Bilgi paylaşılıyor mu

4 Oumlğrenme ilişkili mi

Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi

nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi

yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken

Aciliyet Guumln sonunda olmalı

Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı

Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli

Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır

Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli

31

Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml

1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek

iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml

herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır

İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında

(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir

Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem

muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek

iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca

uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde

ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı

10 Başarı Faktoumlruuml

1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var

2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl

3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız

4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı

5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık

6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var

7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı

var mı

8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak

9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma

iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler

10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var

32

BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)

Organizasyon Evrimi

1900 1950 2000 2050

Tarihsel Doumlnem

(Historical Era) Standardizasyon

Kişiselleştirme

(Customization)

Yenilik

(Innovation)

Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre

Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi

Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information

Officer

Chief Knowledge

Officer

Yeterlilik

Uzmanlık ve Segmentasyon

(Specialization and

segmentation)

Esneklik ve

Yanıtlayıcılık

Tasarım Yaratıcılığı

(Design creativity)

Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network

Yapısı

Huumlcresel

Yapı

Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini

gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var

Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve

muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden

sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir

Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework

formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar

Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik

bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk

almayı isteyen bir felsefeyle birleşir

Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir

1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın

sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel

sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel

youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin

know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler

olacaklardır

33

SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME

21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik

sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her

doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern

felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı

geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar

geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim

sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler

yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır

Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi

kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış

modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda

kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar

Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma

zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir

bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler

değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine

sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel

olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi

anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı

zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin

uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan

varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım

veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar

ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda

ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak

kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler

yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin

accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı

olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde

34

bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da

adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek

doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak

kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan

kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona

sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş

alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir

35

KAYNAKLAR

Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul

Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi

httpsistemiemetuedutrknow_info4htm

Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık

Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the

information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik

adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml

Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler

Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217

_ftnref1_ftnref1

Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın

(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18

Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi

Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti

yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin

yayımlanmamış metni

Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla

Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21

Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm

Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki

bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım

Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10

36

Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s

195-205

Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management

Knowledge Horizons s6-8

Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing

knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187

Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim

iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh

Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The

Open University Pres ndash Sage Publications s395

Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of

Information Science and Technology 35 381-421

Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge

Horizons s 169-171

Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım

Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information

Development 16(4) 233-236

Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve

MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional

iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)

Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the

fundamental equation of information science Information Processing and

Management 35 851-870

Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research

Libraries 62 44-56

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates

28

CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40

Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden

bahsetmekte fayda vardır

CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir

Stratejik kararlar alır)

CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi

teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)

CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır

Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına

bakar)

CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler

1 CKO atanır

2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar

3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek

zordur

4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-

time ccedilalışmasıdır

5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir

6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir

7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır

8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar

9 Dengeli ve meraklıdırlar

10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince

fedakardırlar başkasına bırakırlar

11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler

12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler

13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen

insanlardır

14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev

alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur

40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205

29

15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile

bağlanmaları gerekir

16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve

paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur

17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler

18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar

19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak

louder than words)

20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da

gidilecek yerleri bilirler

21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler

22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri

keşfederler

23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)

Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO

Destekleyici

kolaylaştırıcı

Tasarımcı

(Bilişim

Analisti)

CKO

Değişim Elemanı

Evangeli

st

Akıl ve

davranışları

etkileme işi

Ccedilevreci

Teknoloji

uzmanı Vizyon

sahibi

TKY

İş

SuumlrecininYeniden

Yapılanması

Youmlntem

Danışmanlığı

30

OumlĞRENEN ORGANİZASYON

Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki

olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve

davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin

(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar

1 Sistematik problem ccediloumlzme

2 Yeni yaklaşımları deneme

3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma

4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme

5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek

Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)

İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar

getirendir (Variety)

The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar

1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz

2 Bili uumlretiyor musunuz

3 Bilgi paylaşılıyor mu

4 Oumlğrenme ilişkili mi

Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi

nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi

yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken

Aciliyet Guumln sonunda olmalı

Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı

Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli

Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır

Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli

31

Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml

1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek

iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml

herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır

İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında

(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir

Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem

muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek

iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca

uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde

ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı

10 Başarı Faktoumlruuml

1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var

2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl

3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız

4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı

5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık

6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var

7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı

var mı

8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak

9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma

iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler

10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var

32

BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)

Organizasyon Evrimi

1900 1950 2000 2050

Tarihsel Doumlnem

(Historical Era) Standardizasyon

Kişiselleştirme

(Customization)

Yenilik

(Innovation)

Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre

Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi

Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information

Officer

Chief Knowledge

Officer

Yeterlilik

Uzmanlık ve Segmentasyon

(Specialization and

segmentation)

Esneklik ve

Yanıtlayıcılık

Tasarım Yaratıcılığı

(Design creativity)

Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network

Yapısı

Huumlcresel

Yapı

Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini

gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var

Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve

muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden

sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir

Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework

formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar

Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik

bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk

almayı isteyen bir felsefeyle birleşir

Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir

1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın

sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel

sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel

youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin

know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler

olacaklardır

33

SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME

21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik

sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her

doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern

felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı

geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar

geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim

sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler

yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır

Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi

kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış

modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda

kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar

Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma

zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir

bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler

değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine

sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel

olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi

anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı

zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin

uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan

varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım

veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar

ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda

ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak

kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler

yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin

accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı

olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde

34

bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da

adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek

doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak

kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan

kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona

sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş

alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir

35

KAYNAKLAR

Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul

Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi

httpsistemiemetuedutrknow_info4htm

Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık

Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the

information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik

adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml

Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler

Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217

_ftnref1_ftnref1

Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın

(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18

Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi

Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti

yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin

yayımlanmamış metni

Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla

Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21

Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm

Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki

bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım

Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10

36

Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s

195-205

Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management

Knowledge Horizons s6-8

Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing

knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187

Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim

iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh

Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The

Open University Pres ndash Sage Publications s395

Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of

Information Science and Technology 35 381-421

Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge

Horizons s 169-171

Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım

Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information

Development 16(4) 233-236

Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve

MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional

iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)

Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the

fundamental equation of information science Information Processing and

Management 35 851-870

Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research

Libraries 62 44-56

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates

29

15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile

bağlanmaları gerekir

16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve

paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur

17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler

18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar

19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak

louder than words)

20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da

gidilecek yerleri bilirler

21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler

22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri

keşfederler

23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)

Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO

Destekleyici

kolaylaştırıcı

Tasarımcı

(Bilişim

Analisti)

CKO

Değişim Elemanı

Evangeli

st

Akıl ve

davranışları

etkileme işi

Ccedilevreci

Teknoloji

uzmanı Vizyon

sahibi

TKY

İş

SuumlrecininYeniden

Yapılanması

Youmlntem

Danışmanlığı

30

OumlĞRENEN ORGANİZASYON

Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki

olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve

davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin

(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar

1 Sistematik problem ccediloumlzme

2 Yeni yaklaşımları deneme

3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma

4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme

5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek

Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)

İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar

getirendir (Variety)

The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar

1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz

2 Bili uumlretiyor musunuz

3 Bilgi paylaşılıyor mu

4 Oumlğrenme ilişkili mi

Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi

nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi

yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken

Aciliyet Guumln sonunda olmalı

Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı

Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli

Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır

Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli

31

Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml

1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek

iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml

herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır

İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında

(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir

Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem

muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek

iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca

uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde

ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı

10 Başarı Faktoumlruuml

1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var

2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl

3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız

4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı

5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık

6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var

7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı

var mı

8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak

9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma

iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler

10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var

32

BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)

Organizasyon Evrimi

1900 1950 2000 2050

Tarihsel Doumlnem

(Historical Era) Standardizasyon

Kişiselleştirme

(Customization)

Yenilik

(Innovation)

Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre

Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi

Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information

Officer

Chief Knowledge

Officer

Yeterlilik

Uzmanlık ve Segmentasyon

(Specialization and

segmentation)

Esneklik ve

Yanıtlayıcılık

Tasarım Yaratıcılığı

(Design creativity)

Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network

Yapısı

Huumlcresel

Yapı

Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini

gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var

Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve

muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden

sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir

Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework

formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar

Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik

bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk

almayı isteyen bir felsefeyle birleşir

Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir

1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın

sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel

sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel

youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin

know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler

olacaklardır

33

SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME

21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik

sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her

doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern

felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı

geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar

geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim

sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler

yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır

Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi

kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış

modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda

kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar

Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma

zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir

bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler

değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine

sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel

olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi

anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı

zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin

uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan

varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım

veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar

ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda

ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak

kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler

yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin

accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı

olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde

34

bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da

adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek

doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak

kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan

kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona

sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş

alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir

35

KAYNAKLAR

Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul

Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi

httpsistemiemetuedutrknow_info4htm

Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık

Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the

information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik

adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml

Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler

Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217

_ftnref1_ftnref1

Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın

(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18

Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi

Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti

yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin

yayımlanmamış metni

Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla

Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21

Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm

Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki

bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım

Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10

36

Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s

195-205

Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management

Knowledge Horizons s6-8

Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing

knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187

Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim

iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh

Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The

Open University Pres ndash Sage Publications s395

Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of

Information Science and Technology 35 381-421

Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge

Horizons s 169-171

Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım

Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information

Development 16(4) 233-236

Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve

MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional

iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)

Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the

fundamental equation of information science Information Processing and

Management 35 851-870

Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research

Libraries 62 44-56

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates

30

OumlĞRENEN ORGANİZASYON

Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki

olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve

davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin

(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar

1 Sistematik problem ccediloumlzme

2 Yeni yaklaşımları deneme

3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma

4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme

5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek

Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)

İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar

getirendir (Variety)

The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar

1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz

2 Bili uumlretiyor musunuz

3 Bilgi paylaşılıyor mu

4 Oumlğrenme ilişkili mi

Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi

nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi

yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken

Aciliyet Guumln sonunda olmalı

Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı

Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli

Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır

Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli

31

Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml

1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek

iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml

herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır

İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında

(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir

Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem

muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek

iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca

uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde

ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı

10 Başarı Faktoumlruuml

1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var

2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl

3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız

4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı

5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık

6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var

7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı

var mı

8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak

9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma

iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler

10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var

32

BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)

Organizasyon Evrimi

1900 1950 2000 2050

Tarihsel Doumlnem

(Historical Era) Standardizasyon

Kişiselleştirme

(Customization)

Yenilik

(Innovation)

Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre

Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi

Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information

Officer

Chief Knowledge

Officer

Yeterlilik

Uzmanlık ve Segmentasyon

(Specialization and

segmentation)

Esneklik ve

Yanıtlayıcılık

Tasarım Yaratıcılığı

(Design creativity)

Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network

Yapısı

Huumlcresel

Yapı

Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini

gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var

Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve

muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden

sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir

Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework

formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar

Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik

bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk

almayı isteyen bir felsefeyle birleşir

Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir

1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın

sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel

sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel

youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin

know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler

olacaklardır

33

SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME

21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik

sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her

doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern

felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı

geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar

geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim

sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler

yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır

Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi

kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış

modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda

kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar

Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma

zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir

bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler

değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine

sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel

olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi

anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı

zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin

uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan

varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım

veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar

ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda

ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak

kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler

yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin

accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı

olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde

34

bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da

adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek

doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak

kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan

kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona

sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş

alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir

35

KAYNAKLAR

Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul

Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi

httpsistemiemetuedutrknow_info4htm

Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık

Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the

information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik

adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml

Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler

Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217

_ftnref1_ftnref1

Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın

(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18

Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi

Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti

yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin

yayımlanmamış metni

Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla

Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21

Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm

Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki

bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım

Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10

36

Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s

195-205

Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management

Knowledge Horizons s6-8

Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing

knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187

Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim

iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh

Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The

Open University Pres ndash Sage Publications s395

Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of

Information Science and Technology 35 381-421

Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge

Horizons s 169-171

Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım

Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information

Development 16(4) 233-236

Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve

MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional

iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)

Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the

fundamental equation of information science Information Processing and

Management 35 851-870

Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research

Libraries 62 44-56

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates

31

Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml

1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek

iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml

herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır

İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında

(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir

Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem

muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek

iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca

uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde

ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı

10 Başarı Faktoumlruuml

1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var

2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl

3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız

4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı

5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık

6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var

7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı

var mı

8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak

9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma

iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler

10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var

32

BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)

Organizasyon Evrimi

1900 1950 2000 2050

Tarihsel Doumlnem

(Historical Era) Standardizasyon

Kişiselleştirme

(Customization)

Yenilik

(Innovation)

Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre

Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi

Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information

Officer

Chief Knowledge

Officer

Yeterlilik

Uzmanlık ve Segmentasyon

(Specialization and

segmentation)

Esneklik ve

Yanıtlayıcılık

Tasarım Yaratıcılığı

(Design creativity)

Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network

Yapısı

Huumlcresel

Yapı

Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini

gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var

Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve

muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden

sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir

Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework

formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar

Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik

bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk

almayı isteyen bir felsefeyle birleşir

Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir

1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın

sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel

sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel

youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin

know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler

olacaklardır

33

SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME

21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik

sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her

doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern

felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı

geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar

geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim

sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler

yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır

Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi

kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış

modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda

kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar

Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma

zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir

bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler

değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine

sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel

olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi

anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı

zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin

uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan

varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım

veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar

ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda

ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak

kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler

yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin

accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı

olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde

34

bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da

adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek

doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak

kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan

kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona

sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş

alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir

35

KAYNAKLAR

Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul

Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi

httpsistemiemetuedutrknow_info4htm

Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık

Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the

information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik

adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml

Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler

Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217

_ftnref1_ftnref1

Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın

(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18

Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi

Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti

yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin

yayımlanmamış metni

Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla

Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21

Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm

Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki

bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım

Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10

36

Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s

195-205

Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management

Knowledge Horizons s6-8

Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing

knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187

Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim

iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh

Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The

Open University Pres ndash Sage Publications s395

Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of

Information Science and Technology 35 381-421

Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge

Horizons s 169-171

Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım

Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information

Development 16(4) 233-236

Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve

MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional

iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)

Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the

fundamental equation of information science Information Processing and

Management 35 851-870

Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research

Libraries 62 44-56

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates

32

BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)

Organizasyon Evrimi

1900 1950 2000 2050

Tarihsel Doumlnem

(Historical Era) Standardizasyon

Kişiselleştirme

(Customization)

Yenilik

(Innovation)

Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre

Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi

Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information

Officer

Chief Knowledge

Officer

Yeterlilik

Uzmanlık ve Segmentasyon

(Specialization and

segmentation)

Esneklik ve

Yanıtlayıcılık

Tasarım Yaratıcılığı

(Design creativity)

Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network

Yapısı

Huumlcresel

Yapı

Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini

gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var

Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve

muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden

sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir

Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework

formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar

Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik

bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk

almayı isteyen bir felsefeyle birleşir

Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir

1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın

sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel

sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel

youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin

know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler

olacaklardır

33

SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME

21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik

sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her

doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern

felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı

geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar

geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim

sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler

yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır

Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi

kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış

modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda

kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar

Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma

zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir

bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler

değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine

sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel

olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi

anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı

zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin

uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan

varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım

veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar

ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda

ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak

kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler

yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin

accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı

olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde

34

bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da

adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek

doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak

kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan

kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona

sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş

alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir

35

KAYNAKLAR

Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul

Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi

httpsistemiemetuedutrknow_info4htm

Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık

Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the

information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik

adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml

Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler

Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217

_ftnref1_ftnref1

Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın

(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18

Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi

Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti

yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin

yayımlanmamış metni

Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla

Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21

Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm

Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki

bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım

Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10

36

Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s

195-205

Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management

Knowledge Horizons s6-8

Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing

knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187

Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim

iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh

Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The

Open University Pres ndash Sage Publications s395

Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of

Information Science and Technology 35 381-421

Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge

Horizons s 169-171

Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım

Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information

Development 16(4) 233-236

Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve

MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional

iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)

Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the

fundamental equation of information science Information Processing and

Management 35 851-870

Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research

Libraries 62 44-56

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates

33

SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME

21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik

sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her

doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern

felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı

geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar

geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim

sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler

yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır

Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi

kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış

modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda

kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar

Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma

zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir

bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler

değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine

sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel

olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi

anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı

zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin

uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan

varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım

veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar

ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda

ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak

kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler

yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin

accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı

olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde

34

bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da

adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek

doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak

kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan

kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona

sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş

alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir

35

KAYNAKLAR

Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul

Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi

httpsistemiemetuedutrknow_info4htm

Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık

Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the

information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik

adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml

Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler

Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217

_ftnref1_ftnref1

Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın

(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18

Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi

Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti

yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin

yayımlanmamış metni

Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla

Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21

Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm

Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki

bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım

Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10

36

Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s

195-205

Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management

Knowledge Horizons s6-8

Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing

knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187

Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim

iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh

Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The

Open University Pres ndash Sage Publications s395

Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of

Information Science and Technology 35 381-421

Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge

Horizons s 169-171

Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım

Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information

Development 16(4) 233-236

Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve

MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional

iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)

Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the

fundamental equation of information science Information Processing and

Management 35 851-870

Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research

Libraries 62 44-56

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates

34

bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da

adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek

doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır

Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak

kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan

kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona

sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş

alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir

35

KAYNAKLAR

Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul

Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi

httpsistemiemetuedutrknow_info4htm

Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık

Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the

information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik

adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml

Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler

Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217

_ftnref1_ftnref1

Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın

(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18

Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi

Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti

yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin

yayımlanmamış metni

Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla

Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21

Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm

Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki

bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım

Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10

36

Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s

195-205

Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management

Knowledge Horizons s6-8

Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing

knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187

Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim

iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh

Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The

Open University Pres ndash Sage Publications s395

Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of

Information Science and Technology 35 381-421

Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge

Horizons s 169-171

Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım

Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information

Development 16(4) 233-236

Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve

MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional

iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)

Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the

fundamental equation of information science Information Processing and

Management 35 851-870

Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research

Libraries 62 44-56

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates

35

KAYNAKLAR

Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul

Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi

httpsistemiemetuedutrknow_info4htm

Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık

Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the

information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik

adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml

Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler

Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217

_ftnref1_ftnref1

Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın

(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18

Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi

Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti

yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin

yayımlanmamış metni

Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla

Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21

Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001

httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm

Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki

bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım

Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10

36

Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s

195-205

Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management

Knowledge Horizons s6-8

Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing

knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187

Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim

iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh

Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The

Open University Pres ndash Sage Publications s395

Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of

Information Science and Technology 35 381-421

Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge

Horizons s 169-171

Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım

Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information

Development 16(4) 233-236

Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve

MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional

iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)

Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the

fundamental equation of information science Information Processing and

Management 35 851-870

Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research

Libraries 62 44-56

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates

36

Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s

195-205

Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management

Knowledge Horizons s6-8

Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing

knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187

Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim

iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh

Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The

Open University Pres ndash Sage Publications s395

Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of

Information Science and Technology 35 381-421

Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge

Horizons s 169-171

Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım

Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information

Development 16(4) 233-236

Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve

MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional

iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)

Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the

fundamental equation of information science Information Processing and

Management 35 851-870

Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research

Libraries 62 44-56

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates

37

Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History

Knowledge Horizons s1-3

httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm

httptrwikipediaorgwikiSocrates