DENEYSEL VE KLİNİK ARAŞTIRMA NASIL PLANLANIR

Doç. Dr. Öner DikensoyGaziantep Ünv. Tıp Fak.

Göğüs Hast. AD.

Sunum Akışı

• Tanımlamalar• Araştırma tipleri• Nasıl başlamalı• Protokol yazılması• Makale haline getirilmesi• Özet

Tanımlamalar

• Araştırma:– Halk sağlığını geliştirmek için lazım olan bilgileri

sağlamak– Temelinde bireylerin ve halkın sağlığı

• Sağlık:– Fiziksel, mental ve sosyal olarak iyi olma halidir

• Akciğer dış ortama açık • Gaz alışverişini sağlamak için ince bir ara yüz• Bu ince ara yüzü bozan her şey sorun

Neden Araştırma?

• Gerekli olan bilgiyi sağlamadan insan sağlığını geliştirmek mümkün değildir

• Çünkü lojik yada ampirik bir temeli yok• Araştırma olmadan elde edilen bilgi

uygunsuz, eksik ve çok pahalı olabilir

Araştırma Yapmak İçin Ne Lazım?

• Dahi düzeyinde IQ?• Para?• Sorgulayan Akıl?• Kendini adamak?• İnatçı olmak?• Organize olmak?

Dr. Richard Light’ın İzniyle

Araştırma Yapmak İçin Ne Lazım?

• Dahi düzeyinde IQ?

• Para?• Sorgulayan Akıl?• Kendini adamak?• İnatçı olmak?• Organize olmak?

• İnatçı olmak?• Organize olmak?• Kendini adamış

olmak?• Para?• Sorgulayan Akıl?• Dahi düzeyinde

IQ?Dr. Richard Light’ın İzniyle

Farklı Araştırma Tipleri

• Olgu sunumları• Derlemeler• Geriye dönük (retrospektif) olgu serileri• İleriye dönük (prospektif) olgu serileri• Yeni tanısal testlerin çalışılması• Yeni tedavilerin çalışılması• Yeni tıbbi cihazların çalışılması• Temel tıp ile ilgili araştırmalar

Nasıl Başlamalıyım?

1. Hipotez içeren bir fikir geliştir2. Literatürü gözden geçir3. İlgili meslektaşlarınla tartış4. Gerekli kaynakları belirle5. Etik konuları değerlendir?

Fikir Nerden Bulunur?• Bir hastayı değerlendirirken• Bir makaleyi okurken• Bir meslektaş tarafından sorulan soru• Ders anlatırken sorulan soru• Bir asistan veya hemşire tarafından soru• Bir hasta tarafından sorulan soru• Hayal ederken• Kongrede oturum dinlerken• Yolculuk sırasında

Öneri

• Aklınıza bir fikir geldiğinde muhakkak not edin

• Bu notlara geri dönüp bakın• Özellikle kongreler en verimli ortamlar

Uzmanlaşmanın Avantajı Var mı?

• Literatürü iyi bilmek ve düzenli takip etmek• Spesifik toplantılar• Konu ile ilgili uzmanları tanımak • Konuya hakim olmak

– Konu hakkında araştırmalar ve klinik tecrübeler

– Patofizyolojisini iyi bilmek– Nadir görülenleri bilmek

Nasıl Başlamalıyım?

1. Hipotez içeren bir fikir geliştir2. Literatürü gözden geçir3. İlgili meslektaşlarınla tartış4. Gerekli kaynakları belirle5. Etik konuları değerlendir?

Literatürün Gözden Geçirilmesi

• PubMed başlangıç için uygun (tutorials)• Mümkün olduğunca dar bir araştırma• Tüm uygun kaynakların kopyası• Kaynakları düzenle

– Özetleri bilgisayara kopyala– İlk otörün soyisim sırasına göre alfabetik– Özetin üzerine not düş– Ne bulduğunu taslak olarak özetle

Nasıl Başlamalıyım?

1. Hipotez içeren bir fikir geliştir2. Literatürü gözden geçir3. İlgili meslektaşlarınla tartış4. Gerekli kaynakları belirle5. Etik konuları değerlendir?

Konunun Meslektaşlarla Tartışılması

• Çok önemli• İkinci üçüncü fikir başlangıçta çok faydalı• Özellikle diğer branşlarla yapılan fikir

alışverişi – TBC plörezide mezotel hücre proliferasyonu

ve ADA korelasyonu– Patolog ile görüş– TBC uzmanları– Temel tıpçılar

Nasıl Başlamalıyım?

1. Hipotez içeren bir fikir geliştir2. Literatürü gözden geçir3. İlgili meslektaşlarınla tartış4. Gerekli kaynakları belirle5. Etik konuları değerlendir?

• Kaç hasta?– Optimum sayının belirlenmesi– Power calculation

• Ne kadar bütçe?– Araştırma fonu– TUBİTAK– DPT– EU

• Hangi personel?• Nerede ve ne zaman?• Ne kadar uzun sürecek?

Gerekli Kaynakları Belirle

Nasıl Başlamalıyım?

1. Hipotez içeren bir fikir geliştir2. Literatürü gözden geçir3. İlgili meslektaşlarınla tartış4. Gerekli kaynakları belirle5. Etik konuları değerlendir?

Etik konuları değerlendir

• Etik kurul başvurusu– Çok önemli

• Onam formları– Uygun hazırlanmış– Saklanmalı

• Gönüllülük esası• İyi klinik uygulamalar klavuzu

Onam Formu• Hastanın anlayabileceği

halk dili ile hazırlanmalıdır• Amaç• Süre• İşlemler• Olası rahatsızlıkları ve

riskler• Beklenen tıbbi yarar• Oluşabilecek zarar

durumunda tedavinin karşılanacağı

• Araştırmaya gönüllüolarak katıldığının beyanı,

• Gönüllüye araştırmaya katılmayı red etme hakkına sahip olduğunun bildirilmesi

• Katılan gönüllülerin sayısını

• Masrafların karşılanacağı

• ”...........” başlıklı çalışma bana sözlü olarak da açıklandı. Çalışma ile ilgili tüm sorularıma tatmin edici cevaplar aldım. Çalışmaya kendi rızamla gönüllü olarak katılmayıkabul ediyorum.

• Hastanın Adı soyadı Tarihİmza

• Veli Adı Soyadı Tarihİmza

• Doktor Adı Soyadı Tarihİmza

• Tanıklık Eden Kurum Yetkilisinin Adı Soyadıİmza Tarih

Onam Formu

Protokolün Yazılması• Spesifik amaç ve hipotezle başla• Yöntemleri açıkla

–Mümkün olduğunca detay–Açık soru bırakma

• İstatistiği mutlaka ekle• Kaynakları belirt

Meslektaşlar ile kurulacak kooperasyonun düzenlenmesi

• Tüm taraflar kazanmalı:– Makalede eş-otör– Sıralama önceden konuşulmalı– Yemek, kitap, kongre katılımı

• Kaçın:– Kazanımı olmayacak birini ekstra

çalıştırma– Makaleyi onayını almadan yayınlama

Araştırmanın Gerçekleştirilmesi

• Başlamadan önce her şeyi organize et– Eğer ilk hastada her şey yapılmamışsa ziyan– Toplanacak data ile ilgili formları hazırla– Tüm katılımcıların sorumluluklarını iyi tanımla

• Sabırlı ol• İnatçı ol• İhtiraslı ve şüpheci ol• Ne zaman duracağını bil

Başarısızlık Sebepleri

• İnatçı olmamak• Organize olmamak• Yetersiz literatür değerlendirmek• Diğerleri tarafından geçilmek• Yeterli olgu bulamamak• Yetersiz kooperasyon• Yetersiz zaman

Verilerin Analizi

• Çoğu kişi istatistikten korkar– Eğer veriler organize ise kolay

• İstatistik aslında dizayna bağlı– Ortalama: sayıların matematik

ortalaması– Varyans: variabilitenin ölçülmesi– SD varyansın kare kökü– r corelasyon katsayısı– p < 0.05 anlamlı

ÖrneklerTNF-alfa tedavisi

• Göğüs hastalıkları onayı• Bakir bir konu

–1. Bakış açısı:• Angarya

–2. Bakış açısı:• Fırsat

• En geniş serilerden biri• 3 abstract ve Makaleler yolda

Plöredezis

• Halen sorunlar var• İdeal ajan yok• Yapılmış onlarca çalışma var• Literatürü okurken

–Tetrasiklin ve Talk farklı mekanizmalarla plöredezis yapıyor???

–Literatürde kombine kullanıma dair veri yok–Küçük dozda az yan etki–CHEST te yayın

Makalenin Yazılması

1. Giriş (Geri plan bilgi ve neden?)2. Gereç ve Yöntem (Nasıl?)3. Sonuçlar (Ne buldun?)

1. Tablolar ve grafikler4. Tartışma (Ne anlama geliyor)

1. Sonuçların daha öncekilerle kıyaslaması2. Sonuçların anlamlılığı3. Tavsiyeler

5. Özet (amaç, yöntem, bulgular, çıkarım)

Tartışma

• En zor kısım• Başlamadan önce taslak hazırla• İlk paragraf bulguların kısa özeti• Son paragraf – sonuç• Bulgularını diğerleri ile kıyasla• Çalışmanı kritik et• Bulgularına anlam kazandır

Yazarken İpuçları• KISS (Keep It Simple Stupid)!!• Her paragrafın ilk cümlesi paragrafın

nereye varacağını söylemeli–Bu okuyucunun makaleyi okumasını

kolaylaştırır– İlk cümleden nereye varılacağı anlaşılırsa

okuyucu atlayabilir• Farklı konuları farklı paragraflarda yaz• Başarı=Paragraf sayısı• Kısaltma (En az 10 defa geçiyorsa)

Neden Yazıyorsun?

• Bir şeyler söylemek için• Söyleyecek bir şeylerin olduğu için

Martin J Tobin

En çok yapılan hatalar: Genel olarak

• İngilizce• Bilimsel dil• Ortak dil• Kaynakların kullanımı• Akışkanlık olmaması• Gereksiz kısaltma kullanılması

Diğer

• Giriş: – Çok uzun olması– Giriş sonunda amaç

yazılmaması• Gereç Yöntem:

– Dahil etme, hariçbırakma

– Kullanılan cihazların firma, ülke adı

– Yanlış grafik tipi

• Tartışma:– Çok uzun– Giriş gibi– Kısıtlılıklar– Sonuç cümlesi

• Özet: – Önemli bulgular

sayılarla

Özet

• İlginç fikirler için hazırlıklı ol-Not al• İnatçı ol• Mutlaka literatürü iyi incele• İşbirliğinden kaçınma-İkinci fikir• Fırsatları iyi değerlendir• İnatçı ol• Protokol yaz• Makale nasıl yazılır oku

Kaynaklar

• www.medicine.ankara.edu.tr/testa/kurullar/etik/autf_bilgilendirilmis_gonullu_olur_hazirlama_formati.doc

• http://www.bayar.edu.tr/~tip/belgeler/iyi_klinik_uygulamalari_klavuzu.pdf

• http://www.tpog.org.tr/pdf/hem_3.pdf