Upload
others
View
7
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
BÖLÜM 1
DEPOLAMANIN LOJİSTİKTEKİ
YERİ ve ÖNEMİ
1
Depo ve Depolama Kavramları
Depo Yönetiminin Amaçları
Tedârik Zinciri, Lojistik ve Depo İlişkileri
Deponun Şirket Organizasyonundaki Yeri
Depolanan Malzeme Türleri
Depo Sınıflandırması
Özmal ve Kiralık Depo Karşılaştırması
Lojistik Modellerde Depo Kullanımı
İÇERİK
2
1.1. Depo ve Depolama Kavramları
3
Stok, gelecekte oluşacak veya oluşabilecek gereksinimlere karşı
genellikle depolarda bulundurulan malzemeler için kullanılan
terimdir.
Stok, tedârik zinciri yönetiminin çeşitli aşamalarında (tedârikçi-
üretici-dağıtıcı-perakendeci-müşteri) önemli rollere sahiptir ve en
temel amacı, belirsizliğe karşın tampon görevi üstlenmektir.
Neden Stok Tutarız ?
4
Stok, üretim hızı ile tüketim hızının farklılaştığı zaman oluşur. Stok
yapmamak için hızları eşitlemek gerekir. Ancak teknolojik (En Az
Üretim Miktarı vb.) ve Ekonomik (Ölçek Ekonomisi, Ambalaj
Büyüklüğü vb.) gereklilikler talepten fazla arz gerektirebilir.
Dolayısıyla bir üründen bir partide yapılması gereken en az miktar
talepten fazla olabilir, bu da stok oluşturur.
Neden Stok Tutarız ?
5
Firmaların mâliyet kalemleri arasında en önemlilerinden biri de stok
mâliyetleridir. Birçok firma “Just in time” diye anılan “Tam
zamanında sıfır stoklu” çalışmaya odaklanmıştır ancak Tedârik
Zinciri boyunca yer alan şirketlerin coğrafî olarak ayrı yerlerde
konumlanmış olmalarından dolayı, zaman ve yer kullanımını
sağlayabilmek için stok tutulur.
Neden Stok Tutarız ?
6
Şirketlerin stok bulundurma nedenleri şunlardır:
Satınalma, üretim ve nakliyede ölçek ekonomisinden yararlanmak.
Üretim ve satış için sürekli bir kaynak bulundurmak.
Üretim ve nakliyedeki değişkenlikler çerçevesinde arz ve talep
arasındaki eşgüdümü sağlamak.
Değişen pazar koşullarına (mevsimsellik, talep dalgalanmaları,
rekâbet vb.) uyum sağlamak, talep belirsizliklerine karşı önlem almak.
Neden Stok Tutarız ?
7
(devamı)
Ürünlerin fiyatlarındaki belirsizlikler veya dalgalanmalar nedeniyle
stok tutmak.
İstenilen müşteri hizmet düzeyi (sipâriş karşılama oranı) ile orantılı en
düşük toplam lojistik mâliyete ulaşmak.
Kalite, arıza vb. sorunlar nedeniyle oluşan üretim hızındaki
değişmelere karşı önlem almak.
Üreticiler ile tüketiciler arasındaki zaman ve yer farklılıklarını ortadan
kaldırmak.
Neden Stok Tutarız ?
8
(devamı)
Üreticilerin ve müşterilerin ‘tam zamanında’ felsefesine uygun
sistemlerini desteklemek.
Müşterilere her sipârişte tek ürün yerine ürünlerin bir karışımını
göndermek.
Atık veya geri dönüşümlü malzemelerin geçici olarak bekletilmesini
sağlamak.
Neden Stok Tutarız ?
9
Depolar temelde stok bulundurma gereksiniminden dolayı zorunlu
olarak oluşmaktadır. Özetle depolama bir tercih değil zorunluluktur.
Depolama için belli bir yatırım ve işletme gideri sözkonusudur.
Ürünler önceden üretilip depolanmadığı zaman, talep hızı üretim
hızını geçebilecek ve satış kaybını da beraberinde getirecektir.
Neden Stok Tutarız ?
10
Depoda olması gereken en az
stok miktarı, talep ve tedârik
süresindeki belirsizliklere karşı
tutulan miktardır. Bu, aynı
zamanda bir alt sınır değeridir.
Depoda olması gereken en fazla
stok miktarı ise, depo
büyüklüğünü belirleyen
değerdir. Bu da, aynı zamanda
bir üst sınır değeridir.
Neden Stok Tutarız ?
11
Depo hacmi, ekonomik açıdan kabul edilebilir en yüksek gereksinimi
karşılayabilir durumda olmalıdır.
Optimum stok değer, bu iki sınır arasında yer alır.
STOK-DEPO GEÇİŞİ
12
A Ürünü
Yaz Sarfiyatı= 40 adet/gün
Kış Sarfiyatı= 20 adet/gün
Paletteki adet= 50
30 gün 20 gün
60 gün 10 gün
20 gün
10 gün KAÇ PALET GÖZÜ?
40 gün
12 gün
4 gün
6 gün
2 gün
B Ürünü
Yaz Sarfiyatı= 60 adet/gün
Kış Sarfiyatı=20 adet/gün
Paletteki adet= 40
C Ürünü
Yaz Sarfiyatı=10 adet/gün
Kış Sarfiyatı=30 adet/gün
Paletteki adet=40
D Ürünü
Yaz Sarfiyatı=20 adet/gün
Kış Sarfiyatı=30 adet/gün
Paletteki adet=15
20 gün
../../../SeminerSunumları/PaletGozuCozum.pptx
Depo; tedârik zinciri içinde, malzemelerin, çeşitli amaçlarla ve değişik
dönemlerde kullanılmak üzere korunması ve stoklanması amacıyla
istiflendiği, saklandığı ve malzeme tipine göre tasarlanmış, farklı
boyutlarda ve özelliklerde olabilen, kapalı veya açık alandır.
Depolar, geleneksel yönetim anlayışında salt ürünlerin saklandığı
yerler olarak algılanırken, günümüzün tedârik zinciri yönetimi
anlayışında satışa destek yerler olarak görülmektedir.
Depo Kavramı
13
Depolar, genellikle korumaktan çok bir akış noktası hâline
gelmektedir. Çünkü firmaların artık stok hakkında bilgi vermek,
küçük miktarlı sevkiyat ve depoyu birleştirme amaçlı kullanma
eğilimleri artmaktadır.
Ürünlerin zamana bağlı taleplerine uygun bir şekilde boşaltma ve
yükleme işlemleri arasındaki zaman diliminde bekletildikleri,
korumalı bir alandır.
Depo Kavramı
14
Depolar, malzeme tedârikinden ürün sevkiyatına kadar olan faaliyetler
dizisinin sürekli olarak gerçekleştirilmesinde önemli rol oynarlar.
Dolayısıyla depo, satıcı-alıcı arasında önemli bir bağlantıdır.
Depolar, firmalar için üretimde sürekliliği, pazara zamanında ürün
yetiştirmeyi, dolayısıyla pazarda rekabet edebilmeyi sağlamaktadır.
Depolar; üretim, dış ticaret, satış, distribütör, toptancı, nakliye, lojistik
ve perakende şirketleri ile devlet kurumları tarafından kullanılabildiği
için, depo yerine ‘antrepo’, ‘dağıtım merkezi’, ‘silo’, ‘tank’, ‘ardiye’
vb. kavramlar da kullanılabilmektedir. Ancak bunların her biri farklı
anlamlar taşırlar. Depo daha genel bir kavramdır.
Depo Kavramı
15
Depo, salt daha sonra kullanmak veya sevk etmek üzere ürünleri
koyduğumuz bir yer olmayıp, lojistik bakış açısıyla en düşük
mâliyetle, istenilen müşteri hizmet düzeyini gerçekleştirmede önemli
bir yere sahiptir.
Depolar birer mâliyet kaynağı olsalar da, ürünlerin bulunabilirliği için
büyük önem taşıyan tesislerdir. Dolayısıyla mal ve hizmet üreticileri
ürünlerinin bulunabilirlik oranını yükseltmek, hedeflenen müşteri
hizmet düzeyine ulaşabilmek için çeşitli bölgelerde, çeşitli
kapasitelerde depo kullanmaktadırlar.
Depo Kavramı
16
Bunun yanında lojistik şirketleri de benzer şekilde kendi hizmetlerini
etkin bir şekilde gerçekleştirmek için depo kullanmaktadırlar.
Depolar; elleçleme, yükleme/boşaltma, koruma, aktarma yer ve
ekipmanları ile idarî birim alanlarına sahip, tek veya çok katlı
olabilirler. Çok katlı depolar, genellikle depo taban alanının az olduğu
durumlarda depo kapasitesini arttırmak amacıyla kullanılırlar. Bu tip
depolarda, asansör ve elevatör gibi düşey taşıyıcılar önem kazanır.
Depo Kavramı
17
Depolarda manuel, yarı otomatik ve tam otomatik sistemler
kullanılabilir.
Eskiden depo kavramından, içine az veya çok sayıda ürün veya
hammaddenin saklandığı, korunduğu yerler anlaşılırdı. Depo kayıtları
çoğunlukla elle yürütülürdü. Bu kayıtlara göre var gözüken bir malın
depoda bulunmayışı veya kayıtlarda yok gözüken bir malın fiziksel
olarak bulunması durumları ile karşılaşılırdı. Ürün bulunana dek
geçen süre içerisinde zaman kaybı ya da raf ömrü dolmasından dolayı
hurdaya ayırma gibi olaylarla karşılaşılırdı. Bu nedenle sıklıkla sayım
yapmak gerekirdi.
Depo Kavramı
18
Depo Kavramı
Günümüzde ise depolardaki manuel faaliyetler olabildiğince
sınırlandırılmakta, izlenebilirlik artmakta ve otomasyona dayalı
yönetime geçilmektedir.
Otomasyona geçilmesi sonucunda; işçilik giderleri azaltılmakta,
süreçlerin hızları arttırılmakta, hata oranları azaltılmakta,
optimizasyon sağlanmakta, yeni yazılımlar ve barkod, RFID gibi
otomatik tanımlama sistemleri kullanılmaktadır.
19
Depolama Kavramı
Depolama gereksinimi çok eski zamanlara dayanmaktadır.
Başlangıçta amaç, temel gereksinim maddelerinin, olumsuz çevre ve
iklim koşullarından korunmasıydı. Çok sayıda tüketim malının
üretildiği ve pazarlandığı günümüzde ise işletmeler, üretime giren
hammaddenin veya üretimden çıkan yarı ürün ve ürünün taşınması
sırasında bilgi eksikliklerinden doğan zararları en aza indirgemek
istemektedirler. O nedenle artık her saniye değer kazanmıştır. Kalite
sistemlerinin Türkiye’de uygulamaya alınması ile depolama
alanlarında da olumlu bir değişim süreci başlamıştır. 20
Depolama Kavramı
Depolama; belirli nokta(lar)dan gelen ürünlerin/yüklerin teslim alınıp,
belirli bir süre korunup, belirli noktaya/noktalara gönderilmek üzere
hazırlanmasıdır.
İşletmelerin üretim sürecinde kullanacakları hammade, bileşen,
yardımcı malzemeler ile bakım-onarım sarf malzemeleri ve yedek
parçaların stoklanması ve yönetilmesine “malzeme depolama”, üretim
sonrasında bitmiş ürünlerin stoklanması ve bu stokların yönetilmesine
ise “ürün depolama” denilmektedir.
Depolama fonksiyonunun gereksinimleri, ürün özelliklerine ve
ürünlerin konumlandığı sektörün yapısına göre değişmektedir. 21
Depolama Kavramı
Bu kavram; depolardaki ve dağıtım merkezlerindeki tüm işlevleri
içerir. Depolanan malzemelerin çoğu, depolarda; mal kabul,
istifleme/yerleştirme, toplama ve sevkiyat olmak üzere dört şekilde
elleçlenmektedir.
Tedârik Zincirinde önemli bir mâliyet kalemi olan depolama, hareket
hızı sıfır olan bir taşımadır (Saatte sıfır kilometre taşıma).
22
Depolama Kavramı
Depolama, müşteriler için zaman ve yer yararı sağlayan ve katma
değerli hizmetler sunan bir fonksiyondur.
Deponun zaman yararı, ürünlerin kullanım zamanı gelinceye kadar
uygun ve güvenli koşullarda korunmasını, yer yararı ise, müşterilerin
ürünlere uygun teslim süresi içinde kolayca erişebilmesini sağlayan
mekânları ifâde eder. Bu şekilde fiziksel dağıtımın ekonomik
güvenilirliği, teslim zamanının iyileştirilmesi ve talebe hızlı tepki
verilmesi olanaklı duruma gelir. Lojistik yararları ise; nakliye
masraflarından tasarruf yapmak üzere taşımaların konsolidasyonu
(birleştirilmesi) ve farklı tedârikçilerden gelip aynı müşteriye gidecek
ürün karmalarının hazırlanmasıdır.
23
Depolama Kavramı
Ürüne ait son işlemlerin bekletilerek depolarda yapılması (erteleme –
postponement) olanağını sağlar.
Tersine lojistik faaliyetlerini kolaylaştırır.
Depolarda; hafif montaj, kitting, demontaj, mal bölme,
birleştirme, etiketleme, paketleme vb. hizmetler, katma değerli
hizmetler olarak adlandırılır.
Şirketin salt lojistik operasyonlarına ve bunların mâliyetine değil,
genel performansa ve mâliyete de etki eder.
24
Depolama Kavramı
Günümüzde rekâbet ve müşteri odaklılık artmakta, depo ölçekleri
büyümekte, kent dışına gidilmekte, yeni ekipmanlar kullanılmakta,
alanı verimli kullanmak önem kazanmakta, daha fazla ürün çeşidi
elleçlenmekte, daha sık (toplam sipâriş sayısı fazla) ve daha küçük
miktarlı sipâriş partisi sevkiyatları gerçekleştirilmekte (palet bazından
koli hattâ adet bazına inilmekte), daha fazla ürün (SKU) ve katma
değerli hizmet talebi oluşmakta, gerçek zamanlı bilgi gereksinimi
(izlenebilirlik) artmakta, daha fazla iade işlemi olmakta, sipâriş
çevrim (işlem) süreleri kısalmakta, daha az hata marjlarına izin
verilmektedir. Tüm bunlar depolamanın önemini arttırmaktadır. 25
Depolama Kavramı
Depolamanın başlıca 3 temel fonksiyonu vadır: Hareket, Stoklama
ve Bilgi Transferi.
Hareket kapsamında mal kabul, yerleştirme, mal aktarma/transfer,
toplama, çapraz sevkiyat ve sevk eylemleri gerçekleştirilir.
Stoklama, malzemenin özelliklerine uygun olarak
saklanması/korunması’dır. Yarı kalıcı olarak nitelenebilecek stoklama
şekli, güvenlik stoğu veya mevsimsel stoklar için yapılır.
26
Depolama Kavramı
Bilgi Transferi ise ilk iki işlevi birleştiren önemli bir depolama
fonksiyonudur. Stok, depo içi hareketler, depo içi lokasyonlar vb.
bilgiler, yöneticilere gereken şekilde sunularak, zamanında ve doğru
kararlar vermeleri sağlanır.
Stok düzeylerinde, ürün girişlerinde, stok tutma lokasyonlarında,
“inbound” ve “outbound” sevkiyatta, müşteri verilerinde, depolama
alanı kullanımları ve personel hakkında bilgi depo operasyonlarının
başarılı bir şekilde gerçekleşmesini sağlar. Firmalar kağıt işlemlerini
azaltmak istemelerine rağmen hâlâ işlemlerin büyük bir kısmı, kağıt
üzerinde gerçekleşmektedir. Elektronik Veri Değişimi (EDI) ve
barkodlama sâyesinde bu bilgi transferinin doğruluğu ve hızı artmıştır. 27
1.2. Depo Yönetiminin Amaçları
Esneklik
Mâliyet
Zaman
Hız
28
Temel Amaç
Temel Amaç, deponun etkin ve verimli yönetimi, diğer bir deyişle,
malın depolanması ve dağıtılması işleminin en kısa sürede ve en az
hatayla yapılmasıdır.
Bu çerçevede diğer amaçlar aşağıda belirtilmiştir:
29
Diğer Amaçlar
En az alanda/hacimde en fazla depolamayı gerçekleştirmek (Depo
kapasitesinin verimli kullanımı)
SADECE YATAYA (ZEMİN)
DEĞİL ...
DİKEYE
(YÜKSEKLİK)
DE BAK
30
Diğer Amaçlar (devamı)
Depo ekipmanlarını verimli kullanmak
İşgücünü verimli kullanmak, görev atamalarını en etkin şekilde
yapmak, elemanların erişim sürelerini (travel time) azaltmak ve bu
amaçla en uygun yerleşimi gerçekleştirmek
Depo yerleşim ve iş plânına uygun hareket etmek
Elleçlenen ürün çeşidini (SKU) ve miktarını arttırmak
Mâliyetleri düşürmek (Depo işletmesi açısından kârlılığı arttırmak)
31
Diğer Amaçlar (devamı)
Sipâriş verilmesi durumunda, stok elde bulundurma mâliyetlerini
azaltmak
Talepleri hızla karşılamak (Hızlı toplama, sipâriş işleme süresinin
düşürülmesi)
Fire ve kayıp oranlarını azaltmak (Depolanan ürünün korunmasını
sağlamak)
Depo süreçlerinin otomasyon düzeylerini arttırmak
Veri güvenilirliğini arttırmak (Fiziksel stok tâkibi)
32
Diğer Amaçlar (devamı)
İzlenebilirliği sağlamak
Hatasız sevkiyat yapmak (Sevkiyat doğruluğunu arttırmak)
Depo varlıklarını ve ürünleri korumak (Etkin güvenlik)
Değişen lojistik işlemlere uyum sağlamak (Katma değerli işlemler)
Yasal düzenlemelere uymak
Malzeme akışını (streamline) iyileştirmek
Lokasyonlar arası malzeme ikmâlini zamanında gerçekleştirmek
Tüm malzemelere erişilebilirliği en üst düzeye çıkartmak 33
1.3. Tedârik Zinciri, Lojistik ve
Depo İlişkileri
34
Tedârik Zinciri ve Yönetimi
Tedârik Zinciri; bir ürünün ilk maddesinden başlayarak, tüketiciye
ulaşması ve geri dönüşümünü de içeren tüm süreçlerde yer alan tedârikçi,
üretici, distribütör, perakendeci ve lojistikçilerden oluşan bir bütündür.
Tedârik Zinciri Yönetimi [1]; tedârik zincirinin ve bu zincir içinde yer
alan tüm şirketlerin uzun vâdeli performanslarını arttırmak amacıyla,
sözkonusu şirketlere ait işletme fonksiyonları ve plânlarının, zincirdeki
tüm şirketleri içerecek şekilde, sistematik ve stratejik eşgüdümüdür
(CSCMP). 35
Tedârik Zinciri ve Yönetimi
Tedârik Zinciri Yönetimi [2]; hedeflenen müşteri hizmet düzeyini en
düşük mâliyette karşılamak, doğru zamanda, doğru miktarda ve doğru
yerde mal üretimi ve dağıtımını sağlamak üzere tedârikçiler, üreticiler,
distribütörler ve perakendecileri en verimli şekilde bütünleştiren bir
yaklaşımdır (Simchi-Levi, D., P. Kaminsky and E. Simchi-Levi, 2003).
36
Tedârik Zinciri (Big Picture)
Tedârikçiler
Üreticiler
Distribütörler
Perakendeciler
Tüketiciler
MALZEME, BİLGİ ve PARANIN AKIŞI
SATICI ALICI
MALZEME
BİLGİ
PARA 37
Tedârik Zinciri ve Depolar
Ticarî işletmelerin stok mâliyetlerinin düşürülmesi ve malların hedef
pazara zamanında sunulması, dikkate alınması gereken noktalardır. Bu
çerçevede depolama, firmaların içinde bulundukları tedârik zinciri
boyunca stratejik bir süreç oluşturmaktadır.
Depolar, bir tedârik ağında yer alan tedârikçiler, üreticiler,
distribütörler ve müşteriler arasındaki önemli bağlantı noktalarıdır.
Tedârik zinciri üzerindeki mal hareketinin çeşitli nedenlerle durduğu
bir zincir halkası olan depolar, zincirdeki akışın düzenli duruma
getirilmesinde bir araç görevi görürler. 38
Tedârik Zinciri ve Depolar
Depolar birer mâliyet öğesidir, ancak kendisinden önceki ve sonraki
operasyonlarda ekonomiklik ve verimlilik yaratarak, tedârik zincirinin
optimizasyonunu sağlamaları açısından vazgeçilmezdir.
39
Tedârik Zinciri ve Depolar
Depo
Depo Dağıtım Deposu
Perakende Deposu
Tedârikçiler
Tüketiciler
Üretici
40
Lojistik ve Lojistik Yönetimi
7 Doğru
Ürün
Miktar
Şekil
Yer Zaman
Müşteri
Mâliyet
Lojistiğin 7 doğrusu Lojistik; taşımacılık, depolama, paketleme ve
katma değerli işlemlerden oluşan fiziksel akış
ile gümrük, sigorta, gözetim, stok yönetimi
ve sipâriş yönetiminden oluşan hizmet
akışıdır.
Lojistik Yönetimi; Müşteri gereksinimlerini
karşılamak üzere, üretim noktası ve tüketim
noktaları arasındaki mal, hizmet ve ilgili
bilgilerin ileri ve geri yöndeki akışları ile
depolanmalarının etkin ve verimli bir şekilde
plânlanması, uygulanması ve kontrolünü
içeren tedârik zinciri süreci aşamasıdır
(CSCMP). 41
Şirketlerin Lojistik Süreçleri Lojistik Çıktıları
•Tesis ve Donanımlar
•İnsan Kaynakları
•Bilgi Kaynakları
•Finansal Kaynaklar
Lojistik Girdileri
Uygulama Kontrol Plânlama
LOJİSTİK YÖNETİMİ
Üretim Lojistiği
Müşteriler
Sevkiyat (Outbound)
Lojistiği
Tedârik (Inbound)
Lojistiği
Tedârikçiler
• Doğru Ürünün
• Doğru Yere
• Doğru Miktarda
• Doğru Zamanda
• En Düşük
Mâliyetle
• Doğru Şekilde
• Hasarsız
teslimi
Tersine Lojistik Tersine Lojistik
42
Lojistik ve Tedârik Zinciri Farkı
Tüketici Tedârikçi
Üretim Üretim Üretim
Müşteri/Tedârikçi Müşteri/Tedârikçi
Nakit
Bilgi
Ürün
Tüketicinin hizmet gereksinimi, tedârik zincirini belirler.
Lojistik Lojistik Lojistik Lojistik Lojistik Lojistik
43
DEPOLAMA
Paketleme ve
Katma Değerli İşler
Taşımacılık
Gümrük
Sigorta
Sipâriş
Yönetimi
Muayene/
Gözetim Stok
Yönetimi
Temel Lojistik Faaliyetler
44
LOJİSTİK
Lojistik ve Depolama
Lojistik hareketlerinin zamanında ve sağlıklı bir şekilde
gerçekleştirilmesi için, malın niteliğine ve niceliğine göre güvenli bir
şekilde istiflenmesi, depolanması ve bilgisayar desteği ile kayıt altına
alınması gerekmektedir.
Depolama fonksiyonu, kapıdan kapıya teslim ve tedârik zinciri
yönetimi anlayışının önemli halkalarından biridir. Lojistik hizmet
sağlayıcılar, lojistik faaliyetlerini yürütürken, mal sevkiyatında,
malların konsolidasyonu (birleştirilmesi) vb. işlemler için depolara
gereksinim duyarlar. 45
Lojistik ve Depolama
Depo Yönetimi ayrı bir uzmanlık alanı olarak gelişme göstermiş ve
lojistik faaliyetlerin ayrılmaz bir parçası durumuna gelmiştir.
Depolama, hammadde, yarı ürün ve bitmiş ürünleri, başlangıç ve
tüketim noktalarında ya da bunların arasında stoklayan ve yönetime
stoklanan ürünler hakkında bilgi veren lojistik sisteminin ana
faaliyetlerinden biridir.
46
Lojistik ve Depolama
Klasik anlayışa göre depolama, arz ve talebi dengeleyen ve ürünlerin
saklandığı bir yer olarak kabul edilir. Bu da ürünlerin kaybına,
hasarlanmalara ve gecikmelere neden olabilir. Teknolojinin gelişmesi,
depolama gereksinimlerini de en aza indirmiştir. Buna karşın, farklı
ürünler için hızlı ve ekonomik stok ikmâli bakımından özellikle
toptancı düzeyinde depolama gereksinimi artmış ve “klasik
depoculuk” anlayışı, yerini “dağıtım depoculuğu” na bırakmıştır.
47
Lojistik ve Depolama
Dağıtım depoculuğu bir lojistik sistem içinde yer alan ve amacı
müşterilere en düşük mâliyetle, istenen müşteri hizmet düzeyini
sağlamak olan, ürün akışına ağırlık veren bir mekândır. Önemli olan
ürünlerin stokta bekleme süresini azaltmak, diğer bir deyişle stok
devir hızlarını arttırmaktır.
48
Lojistik ve Depolama
Lojistik faaliyetler sonucu oluşan mâliyetleri beş ana başlık altında
toplayabiliriz:
1. Sipâriş Çevrim Mâliyeti
2. Depolama Mâliyetleri
3. Stok Mâliyetleri
4. Taşıma Mâliyetleri
5. Genel Yönetim Giderleri
Depolama mâliyetleri, toplam mâliyet içinde ikinci sırada yer alan
önemli bir kalemdir. 49
Depolama Kararları
Depolama kararları stratejik, taktik ya da operasyonel olabilir.
Stratejik düzey depo tasarımı çalışmaları temel olarak teknik (süreç
akışı, ana sistemler) ve ekonomik (en az yatırım veya operasyonel
mâliyetler) olarak depoların performanslarına odaklanmaktadır
(Rouwenhorst ve diğ., 2000).
Stratejik kararlar, lojistik kaynaklarının dağıtımı ile ilgilenir ve
genellikle uzun dönemli ve proje çalışması şeklindedir.
50
Depolama Kararları
Stratejik kararlar kapsamında yer alan çalışma konuları şunlardır:
Depo tasarım metodolojisinin belirlenmesi
Depoların veya dağıtım merkezlerinin yerlerini belirleyen lojistik ağ
tasarımı çalışması, Depo yeri seçimi, yerel küçük depoların bir
bölgesel dağıtım merkezi çatısı altında toplanması
Depolama kapasitesinin(palet, vd) belirlenmesi (sizing)
Depo yerleşiminin(en, boy, yükseklik) belirlenmesi (dimensioning)
Otomasyon düzeyinin (Manuel, Mini-Load, AS/RS) belirlenmesi
Raf dışı taşıma sisteminin (manuel, konveyör, vd) belirlenmesi 51
Depolama Kararları
(devamı)
Depo ve/veya depoların; firma özkaynaklı olarak, kiralama ve
finansal kiralama yolu ile veya bunların farklı
kombinasyonlarından hangisi ile sahiplenileceği
Depolama faaliyetlerinin dış kaynak (3. parti lojistik hizmet
sağlayıcı) kullanımına verilmesi
52
Depolama Kararları
Alınan stratejik kararlar doğrultusunda ekipman seçimi, organizasyon
yapısı, insangücü plânlama vb. gibi orta vâdeli konular, taktik
kararlar kapsamında değerlendirilir.
Taktik kararlar kapsamında yer alan çalışma konuları şunlardır:
Ekipman seçimi
Depolama yönteminin (statik-tahsisli, dinamik-tesadüfi) seçimi
Organizasyon yapısının belirlenmesi
Kaynak (insangücü, ekipman, vd.) plânlama
Sipâriş toplama(sipariş, parti, bölgesel, market bazı, vd) yöntemleri 53
Depolama Kararları
Operasyonel kararlar, lojistik performansının gerçekleştirilmesi ve
kontrolü ile ilgili kararlardır. Bu kararlar genellikle kısa süreli ve rutin
olup, işgücü ve ekipman operasyonları ile ilgilidir. Lojistik sistemin
performansı ve eşgüdümü odaklı kararlar genellikle operasyonel
bazlıdırlar. Örneğin depo yöneticisinin depo elemanlarına iş dağıtımı,
operasyonel bir karardır.
54
Depolama Kararları
Operasyonel kararlar kapsamında yer alan çalışma konuları
şunlardır:
Mal kabul ve sevkiyat
Parti oluşturma (batching)
Ayırma/sınıflandırma (sorting)
Bekleme (dwell) noktası belirlenmesi
Otomatik depo (AS/RS) işletimi
Depolama, rotalama ve sıralama 55
1.4. Deponun Şirket
Organizasyonundaki Yeri
56
Deponun Şirket Organizasyonundaki
Yeri
GENEL MÜDÜR
TEDÂRİK
ZİNCİRİ
MALÎ-İDARÎ
İŞLER DİĞER ÜRETİM
SATIŞ /
PAZARLAMA
57
Deponun Şirket Organizasyonundaki
Yeri (Hizmet Alan Kuruluşlar için)
TEDÂRİK ZİNCİRİ YÖNETİCİSİ
YURTİÇİ
TEDÂRİK
TALEP ve
ARZ PLÂNLAMA SİPÂRİŞ
YÖNETİMİ
DEPOLAMA DIŞ TİCARET
OPERASYON PAKETLEME
ÜRÜN
DEPOLAMA ve
DIŞ LOJİSTİK
MALZEME
DEPOLAMA ve
İÇ LOJİSTİK
İHRACAT İTHALAT
58
1.5. Depolanan Malzeme Türleri
59
Malzemelerin Sınıflandırılması
Kullanılabilir cisimler yapmak amacı ile doğal ya da yapay olarak
üretilmiş maddelere malzeme denir. Malzemeler Katı, Sıvı ve Gaz
olmak üzere üç temel gruba ayrıştırılabilir.
Depo personeli, malzemeler hakkında yeterli bilgiye (Üretimde
yapılan işlemler, ilgili teknik terimler, ölçme yöntemleri, yaygın
hatalar ve malzemelerin gerçekte nerelerde kullanıldığı vb.) sahip
olmak durumundadır. Özellikle malzemeyi kontrol yetkisi varsa bu
daha önemlidir.
Depo tasarımı ve yönetiminde, depolanacak malzemelerin tanımları
iyi yapılmalıdır. 60
Malzemelerin Sınıflandırılması
Maddeler; hâl (katı-sıvı-gaz), karakteristik özellikler ve miktar olmak
üzere üç ana ölçüte göre dikkate alınırlar.
Depolanacak mallar, kurulacak depolama sisteminin tasarım
özelliklerinin saptanmasında ve yapı türünün belirlenmesinde en önemli
rolü oynarlar.
61
Malzemelerin Sınıflandırılması
Malzemeler aşağıdaki şekillerde de sınıflandırılabilmektedir:
1) Yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı
2) Kuru, soğuk ve donuk (örneğin gıda maddeleri)
3) Dökme (yığma) ve parça (tane hâlinde)
4) Gümrüklü ve gümrüksüz
Depolamaya konu olan ürünler fiziksel, kimyasal ve ticarî özellikleri
bakımından hassasiyet gerektirir. 62
Malzemelerin Sınıflandırılması
GTİP, Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu’nun kısaltmasıdır. Ülkemizde,
genel olarak tarife cetvelinin yerine kullanılan GTİP, aslında Gümrük
Tarife Cetveli’nde 12’li koda verilen addır.
Tüm dünyada, her ülkenin tarife cetvelinin esasını Armonize Sistem
oluşturmaktadır. Resmi adı Armonize Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi
(The Harmonized Commodity Description and Coding Systems) olan
Armonize Sistem, uluslararası ticarete konu olan tüm mallar için
kullanılan uluslararası bir ticarî sınıflandırma sistemidir. Armonize
Sistem’de ticarete konu tüm ürünler belirli bir mantık ve sistematik
çerçevesinde sınıflandırılmıştır. 63
Malzemelerin Sınıflandırılması
Uluslararası düzeyde Armonize Sistem ile ilgili düzenlemeler, Dünya
Gümrük Örgütü tarafından yapılmaktadır. Türkiye’de, dar anlamada
Armonize Sistem, geniş anlamda ise tarife cetveli ile ilgili sorumlu
kurum Gümrük Müsteşarlığı’dır.
Dünya’da yaklaşık 200 ülke ve ekonomi bu sistemi kullanmaktadır.
Gümrüklerde, ürünler bu kodlar üzerinden kayıt altına alınmaktadır.
Her bir eşya/eşya grubu için bir GTİP bulunmaktadır. Ticarete konu
olan eşyalar gümrükte işlem görürken, bu kodlar üzerinden işlem
görmektedir. 64
GTİP Sınıflandırması
Canlı hayvanlar, hayvansal ürünler
Bitkisel ürünler
Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar ve bunların parçalanma
ürünleri; hazır yemeklik katı yağlar; hayvansal veya bitkisel mumlar
Gıda sanayii müstahzarları; meşrubat, alkollü içkiler ve sirke; tütün
veya tütün yerine geçen işlenmiş maddeler
Mineral maddeler
Kimya sanayii ve buna bağlı sanayi ürünleri
Deriler, köseleler, kürkler ve bu maddelerden mamül eşya; saraciye
eşyası ve eyer ve koşum takımları; seyahat eşyası, el çantaları ve
benzeri mahfazalar; hayvan bağırsağından mamül eşya (ipek böceği
guddesi hariç) 65
GTİP Sınıflandırması (devamı)
Plastik ve ürünleri, kauçuk ve ürünleri
Ağaç ve ahşap eşya; odun kömürü; mantar ve mantardan mamül eşya;
hasırdan, sazdan veya örülmeye elverişli diğer maddelerden
mamüller; sepetçi ve hasırcı eşyası
Odun veya diğer lifli selülozik maddelerin hamurları; geri kazanılmış
kağıt veya kağıt ve karton döküntü, kırpıntı ve hurdalar; kağıt, karton
ve mamülleri
Dokumaya elverişli maddeler ve bunlardan mamül eşya
Ayakkabılar, başlıklar, şemsiyeler, güneş şemsiyeleri, bastonlar,
iskemle bastonlar, kemerler, kamçılar, kırbaçlar ve bunların aksamı;
hazırlanmış tüyler ve bunlardan mamül eşya; yapma çiçekler; insan
saçından mamül eşya 66
GTİP Sınıflandırması (devamı)
Taş, alçı, çimento, amyant, mika veya benzeri maddelerden eşya;
seramik ürünleri; cam ve cam eşya
Tabii inciler veya kültür incileri, kıymetli veya yarı kıymetli taşlar,
kıymetli metaller, kıymetli metallerle kaplama metaller ve bunlardan
mamül eşya; taklit mücevherci eşyası; metal paralar
Adi metaller ve adi metallerden eşya
Makinalar ve mekanik aygıtlar; elektrik malzemeleri: bunların aksam
ve parçaları; ses kaydediciler ve kaydedilen sesi yeniden vermeye
özgü aygıtlar, televizyon görüntü ve ses kaydedicileri ve kaydedilen
görüntü ve sesi yeniden vermeye özgü aygıtlar, bunların aksam, parça
ve teferruatı
Nakil vasıtaları 67
GTİP Sınıflandırması (devamı)
Optik alet ve aygıtlar, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar alet ve
aygıtları, tıbbî veya cerrahî alet ve aygıtlar; saatçi eşyası; müzik
aletleri; bunların aksam, parça ve aksesuarı
Silahlar ve mühimmat; bunların aksam, parça ve aksesuarı
Muhtelif mamül eşya
Sanat eserleri, kolleksiyon eşyası ve antikalar
68
ADR Sınıflandırması
ADR Konvansiyonuna göre tehlikeli maddenin tanımı şöyledir:
Tehlikeli maddeler; doğaları, özellikleri, durumları itibari ile
taşımacılık ile bağlantılı olarak; genel güvenliği ve düzeni, toplumu,
yaşam kaynaklarını, hayvanları ve bitkileri tehlikeye düşürebilecek
olan maddelerdir.
Bu Konvansiyon kapsamında yapılan tehlikeli madde sınıflandırması
aşağıdadır: 69
ADR Sınıflandırması (devamı)
Sınıf 1- Patlayıcı Madde ve Nesneler
Sınıf 2.1- Yanıcı Gazlar
Sınıf 2.2- Yanıcı ve Zehirli Olmayan Gazlar
Sınıf 2.3- Zehirli Gazlar
Sınıf 3- Yanıcı Sıvı Maddeler
Sınıf 4.1- Yanıcı Katı Maddeler
Sınıf 4.2- Kendi Kendine Yanan Maddeler
Sınıf 4.3- Su İle Temasında Yanıcı Gaz Çıkaran Maddeler
Sınıf 5.1- Yakıcı (oksitleyici) Maddeler
Sınıf 5.2- Organik Peroksitler (2007’de yılında değişmiştir. Alt sarı/ üst
kırmızı ve ortada alev)
Sınıf 6.1- Zehirli Maddeler
Sınıf 6.2- Bulaşıcı Maddeler
Sınıf 7- Radyoaktif Maddeler
Sınıf 8- Aşındırıcı Maddeler
Sınıf 9- Farklı Tehlikeleri Olan Madde ve Nesneler [6] 70
Özel Koruma Önlemleri Gereken
Ürünler
Özel koruma önlemleri alınması gerekebilecek malzeme türlerine
örnekler şunlardır:
Çimento
Kereste
Metal
Lastikler
Tarım ürünleri
Makinalar
Donanım
Tekstil malzemeleri
İlaç
Gıda
71
Malzeme Türleri-Depolama İlişkisi
Çimento: Çimento ıslanınca veya nemlenince katılaşır. Bu nedenle
kuru, ısıtmalı binada ve döşemeden yukarıda korunmalıdır. Çünkü
ısıtılan bir binada dahi beton düşemede oluşan buharlaşma zarara
neden olabilir. Çimento normalde sağlam kağıt torbalarda korunur.
Ancak açıkta korunuyorsa daha çok ilgi gerektirecektir.
72
Malzeme Türleri-Depolama İlişkisi
Kereste: Kereste ıslandığında bozulmaya elverişli duruma gelir ve
pek çok mantarın ve bakterinin yerleşmesine neden olur. Kesilmiş
kereste en iyi şekilde kapalı yerlerde veya kenarları açık üstü kapalı
yerlerde korunur. Tahtalar üst üste konarak depolanmamalıdır.
Aralarına parçalar konularak hava dolaşımı sağlanmalıdır.
73
Malzeme Türleri-Depolama İlişkisi
Metal: Tüm metallar az veya çok paslanmaya mâruz kalırlar.
Özellikle demir ve çelik, bundan daha fazla etkilenirler. Eğer uzun
süre depolanacaklar ise, özellikle parlak kaplamalı çelik barlar ve
açıkta korunan metaller; yağ, gres veya bu tip koruyucu maddelerle
kaplanmalıdır. Buna istisnâ olarak dökme demir vardır. Dökme demir,
açığa yaşlanma amacıyla konulur, bu sâyede iç yapısının dengeli
duruma gelmesi sağlanmış olur. Bu durumda dış yüzeyin uğradığı
paslanmanın önemi yoktur.
74
Malzeme Türleri-Depolama İlişkisi
Lastikler: Eğer lastikler üst üste konulmuş yığınlar olarak korunuyorsa,
oluşan ağırlık ile alttakilerin yapısı bozulabilir. Bu nedenle bu tür
uygulamadan kaçınılmalıdır. Lastikler dişleri üzerinde dik olarak uygun
şekilde düzenlenmiş katlar hâlinde korunmalıdır. Çok fazla sıcaklık, plastik
vb. malzemeye zararlıdır. Lastikler bu nedenle ısıtıcı ve radyatörlerden uzak
tutulmalıdır.
75
Malzeme Türleri-Depolama İlişkisi
Tarım Ürünleri: Çeşitli sebzeler, hasat zamanı arasındaki uzun
sürede depolanmak zorunda olabilir. Eğer gerekli özen gösterilmezse
küflenebilir veya çürüyerek haşerâtın zararına mâruz kalabilir.
Kutulanmış sebzeler kuru tutulmalı ve ilaçlanmalıdır. Bu ilaçlama,
haşerât ve bozulmaya karşı olmalıdır. Bâzı durumlarda bu işlem;
raftan indirme, ilaçlama ve rafa koyma aşamalarını da içerebilir.
76
Malzeme Türleri-Depolama İlişkisi
Makinalar ve Donanım: Eğer makina veya pahalı donanımın belirli
bir süre korunması gerekiyorsa, bozulmalarını önlemek için bunların
tümüyle hava geçirmez, uygun bir plastik ambalaja konulması gerekir.
Parlak bakırın polietilen çantalarda korunması buna örnek olarak
verilebilir.
77
Malzeme Türleri-Depolama İlişkisi
Tekstil Malzemeleri: Tekstil ürünlerinin en önemli sorununun
güvelenme olduğu bilinmektedir. Ayrıca ıslanınca çürümesi de
olasıdır. Bunları engellemek için güvelere karşı kimyasal ilaçlar
kullanmak ve hava geçirmez paketlere koymak tavsiye edilebilir. Eğer
kumaşlar top hâlinde korunuyorsa, bunları belirli aralıklarla açıp
kontrol etmek gereklidir.
78
Malzeme Türleri-Depolama İlişkisi
İlaç: İlaç malzemelerinin depolanması, GSP (Good Storage Practices:
İyi Depolama Uygulamaları) ve GDP (Good Distribution Practices: İyi
Dağıtım Uygulamaları) ile Sağlık Bakanlığı mevzuatlarına tâbidir.
Dolayısıyla sıcaklık ve nem kontrolü, bâzı ürünler için soğuk zincir
uygulamaları, narkotikler için özel kilitli alanlar oluşturulması, karekod
uygulamaları ve promosyon malzemesi desteği gerekir. Ayrıca
yağmurlama sistemi, personelin periyodik sağlık kontrolü, deponun
kolay temizlenebilir olması, FIFO kuralının uygulanması, kırılma riski
olan ambalajlı ürünler (serum ve ampuller) için önlem alınması
gerekecektir. 79
1.6. Depo Sınıflandırması
80
Depo Türleri
Depolar, taşıdıkları niteliklere bağlı olarak, hammadde deposu, ürün
deposu, yedek parça deposu, tekstil deposu, tehlikeli madde deposu,
soğuk hava deposu ve antrepo gibi farklı türlere ayrılabilmektedir.
Dolayısı ile faaliyet alanına bağlı olarak bir deponun işleyiş biçimi,
özellikleri, teknoloji ve ekipman tercihleri ile yönetim anlayış ve
uygulamaları, birbirinden farklı olmaktadır.
81
Depo Türleri
Depolar aşağıdaki ölçütlere göre sınıflandırılabilir:
İşletme fonksiyonuna göre
Ürünün türüne ve özelliklerine göre
Üretim sürecine göre
Mülkiyet şekline göre
Dış cephe tipine göre
Saklama birimine göre
Coğrafî konuma göre
Otomasyon düzeyine göre
Antrepolar 82
İşletme Fonksiyonuna Göre Depolar
1. Geleneksel Depo (Warehouse): Fabrika veya satış mağazası içinde
veya çok yakınında bulunan, ürünlerin çoğunlukla gereksinim ânına
kadar uzun süre kaldığı tesistir. Îmalat ve satış destek amaçlıdır. Giriş-
çıkış hareketleri düşük düzeydedir. Hammadde depoları, arşiv
depoları, mevsimsel ürün depoları örnek olarak verilebilir.
83
İşletme Fonksiyonuna Göre Depolar
2. Dağıtım Merkezi (Distribution Center): Müşterinin talep ettiği
ürünleri, kısa sürede karşılamaya yönelik, dağıtım fonksiyonuna ve
perakendeye destek amaçlı olarak kurulmuş büyük ölçekli, müşteri
sipârişlerine göre hızlı, sık ve yoğun sevkiyatlara uygun bir tesistir.
Çok çeşitli ürünleri içerir. Stoklar düşük düzeyde tutulur. Stok devir
hızları yüksektir. Müşterilere toplu sevkiyat gerçekleştirmek üzere
birden fazla firmadan gelen ürünlerden ürün karması hazırlanır ve
sevkedilir. Ürünlere yönelik depolama, katma değerli işlemler,
elleçleme, ambalajlama ve sevkiyat işlemleri yapılır. 84
İşletme Fonksiyonuna Göre Depolar
Dağıtım merkezine taşımalarda nakliye ölçek ekonomisi sağlanır. Âni
talep değişikliklerine karşı kayıp satışı önler. Ürün hareketi, girişte
palet bazında iken, çıkışta koli-kutu-kasa bazında gerçekleştirilir.
Küçük perakendecilere ürün dağıtımına yönelik toptancı ve distribütör
depoları da küçük ölçekli dağıtım merkezleri olarak tanımlanır.
85
İşletme Fonksiyonuna Göre Depolar
Depo Dağıtım Merkezi
Sipariş Miktarı Büyük Küçük
Sipariş Sıklığı Seyrek Sık
Stok Devir Hızı Düşük Yüksek
Tedârikçi Sayısı Az Çok
Hata Oranı Düşük Sıfıra yakın
Dokümantasyon Kağıt Ağırlıklı Elektronik
Paketleme Tipi Duruma göre Standart
Depo-Dağıtım Merkezi Karşılaştırması
86
İşletme Fonksiyonuna Göre Depolar
3. Toplama Merkezi (Consolidation Center): Tedârikçilere yakın,
üreticiye destek amaçlı tesistir. Stoklar düşük düzeyde tutulur. Stok
devir hızları yüksektir. Farklı tedârikçiden alınan farklı ürünler
birleştirilerek, üreticiye yönelik taşımalarda nakliye ölçek ekonomisi
sağlanır. Farklı tedârikçilerden ürünlerin toplanması ile üreticiye
küçük miktarlarda sevkiyat sağlanarak stok mâliyetleri düşürülür.
Örneğin bir otomobil fabrikasının belli bir bölgeden gelecek, farklı
tedârikçilere ait parçalar, bölgenin merkezî konumunda bulunan bir
noktada konsolide edilerek otomobil fabrikasına gönderilebilmektedir. 87
İşletme Fonksiyonuna Göre Depolar
4. Aktarma Merkezi (Hub): Genelde farklı taşıma modları (havayolu, karayolu)
veya aynı taşıma modunda farklı araçlar (kamyon, kamyonet) arasında ürünlerin
aktarıldığı, ürünlerin çok kısa süreli olarak kaldığı tesistir. Ürünlerin salt giriş
(ürün kabul) ve çıkış (sevk) işlemlerinin yapıldığı çapraz sevkiyat
(crossdocking) noktalarıdır. Genellikle ürünler ertesi güne kalmaz. Aktarım
merkezleri arası taşıma mâliyetlerinden tasarruf ve aktarma merkezi bazında
hızlı hizmet olanağı sağlanır. Tedârik zinciri içinde bir lojistik hizmet noktasıdır.
En tipik örneği, kargo firmalarının kullandığı aktarma merkezleridir.
88
Aktarma Merkezi - 01 - Danzas.mpg
Aktarma Merkezi - 02 - Transoflex.mpg
Aktarma Merkezi - 03 - UPS.mpg
Aktarma Merkezi - 01 - Danzas.mpgAktarma Merkezi - 01 - Danzas.mpgAktarma Merkezi - 01 - Danzas.mpgAktarma Merkezi - 01 - Danzas.mpgAktarma Merkezi - 01 - Danzas.mpgAktarma Merkezi - 01 - Danzas.mpgAktarma Merkezi - 01 - Danzas.mpgAktarma Merkezi - 02 - Transoflex.mpgAktarma Merkezi - 02 - Transoflex.mpgAktarma Merkezi - 02 - Transoflex.mpgAktarma Merkezi - 02 - Transoflex.mpgAktarma Merkezi - 02 - Transoflex.mpgAktarma Merkezi - 02 - Transoflex.mpgAktarma Merkezi - 02 - Transoflex.mpgAktarma Merkezi - 03 - UPS.mpgAktarma Merkezi - 03 - UPS.mpgAktarma Merkezi - 03 - UPS.mpgAktarma Merkezi - 03 - UPS.mpgAktarma Merkezi - 03 - UPS.mpgAktarma Merkezi - 03 - UPS.mpgAktarma Merkezi - 03 - UPS.mpg
İşletme Fonksiyonuna Göre Depolar
5. Sipâriş İşleme Merkezi (Order Fullfillment Center): Bireysel
müşteri sipârişlerinin alınıp paketlendiği ve gönderildiği tesistir.
Genellikle internet ve telefon üzerinden alınan sipârişlerin karşılandığı
yerler olup, bireysel tüketicilerin taleplerini karşılamaya yöneliktir.
Dolayısıyla çoğunlukla palet veya koli bazında değil; kutu veya adet
bazında toplama yapılır. Elle toplamaya uygun, yüksek olmayan
raflara sahip depolardır. Ürünü müşteriye ulaştırmada genelde kargo
sistemi kullanılır.
89
Sipariş İşleme Merkezi - 01 - Wehkamp - Mail Order House.mpg
Sipariş İşleme Merkezi - 01 - Wehkamp - Mail Order House.mpgSipariş İşleme Merkezi - 01 - Wehkamp - Mail Order House.mpgSipariş İşleme Merkezi - 01 - Wehkamp - Mail Order House.mpgSipariş İşleme Merkezi - 01 - Wehkamp - Mail Order House.mpgSipariş İşleme Merkezi - 01 - Wehkamp - Mail Order House.mpgSipariş İşleme Merkezi - 01 - Wehkamp - Mail Order House.mpgSipariş İşleme Merkezi - 01 - Wehkamp - Mail Order House.mpgSipariş İşleme Merkezi - 01 - Wehkamp - Mail Order House.mpgSipariş İşleme Merkezi - 01 - Wehkamp - Mail Order House.mpgSipariş İşleme Merkezi - 01 - Wehkamp - Mail Order House.mpg
İşletme Fonksiyonuna Göre Depolar
6. Terminal Depo: Büyük kapasitelere sahip, büyük ölçekli pazarların
merkezî noktalarında çok sayıda üretici ve dağıtıcı şirket ile lojistik
şirketlere bağımsız depo olarak hizmet veren tesistir.
Bu tür depoların genel özellikleri şunlardır:
90
İşletme Fonksiyonuna Göre Depolar
24 saat işletme olanağı
Esnek (İsteğe göre değişebilen) kullanım alanları, yeterli depo
yükseklikleri ve aks aralıkları, farklı depo tipleri, tek katlı yerleşim,
yüksek zemin yük taşıma kapasitesi
Yeterince manevra, park ve kullanım alanları ile yeterli yükleme rampası
İdeal biçimde yerleştirilmiş ve düzenlenmiş ofisler
A sınıfı depo ve ofis standartları
Fiberoptik data altyapısı ve jeneratör
Mükemmel ulaşım bağlantıları (karayolu, demiryolu, hava ve deniz
yolları) 91
İşletme Fonksiyonuna Göre Depolar
Terminal Depo genel görüntüsü 92
Ürünün Türüne ve Özelliklerine
Göre Depolar
1. Gıda Depoları: Gıdaların özelliklerine, işlenmiş ve/veya işlenmemiş
hâllerine göre çok çeşitli sınıflarda olabilen depolardır. Sebze ve
meyveden paketlenmiş ürünlere (bisküvi, şekerleme ve çikolata
grubu, makarna vb.), tarım ürünlerine (bakliyat, tahıl, tütün vb.),
hayvansal ürünlerden içecek gruplarına, kadar çok geniş bir yelpazede
olabilmektedir. Sözkonusu ürünlerin özelliklerine göre sıcaklık ve
havalandırma, raf sistemi, ürün giriş çıkış sıklığı ve büyüklüğü,
temizlik, hijyen ve bakım gibi konulardan dolayı özel bina, donanım
ve işletim ilkelerine sahip olan kapalı alanlardır. 93
Ürünün Türüne ve Özelliklerine
Göre Depolar
2. Tehlikeli Madde Depoları: Tehlikeli madde sınıfına (yanıcı, patlayıcı,
parlayıcı) giren katı-sıvı-gaz malzemelerin konulduğu ve can, mal ve
çevre emniyeti konusunda özel güvenlik önlemlerinin sıkı sıkıya
uygulandığı depolardır. Tehlikeli maddeler veya bir arada
bulundukları maddeler için tehlikeli olan veya korunmaları özel
düzenek ve yapılara gerek gösteren maddeler, ancak bu niteliklerine
uygun depolara konulabilir. Kimyasal depolar örnek olarak verilebilir.
94
Ürünün Türüne ve Özelliklerine
Göre Depolar
3. Soğuk Hava Depoları (Isı ve Nem Kontrollu Depolar)
(Refrigerated Warehouses): Kapalı depoların özel bir türü olmakla
birlikte, bağımsız bir sınıf altında düşünülmesi gereken depolardır.
Ürünün raf ömrü ve ticarî değerini korumak amacıyla, bozulmasını
önleyen, soğuk zincirin kırılmaması için sürekli ısı kontrolüne tâbi
tutulan donuk (-18˚C ve altı) veya soğuk kategorilerde hizmet
verebilen depolardır. Tekstil ürünlerinde ise nem kontrolü önem
arzetmektedir.
95
Ürünün Türüne ve Özelliklerine
Göre Depolar
Bu depolara; et, balık, süt, yoğurt, dondurma, sebze ve meyve,
dondurulmuş gıda, bir kısım ilaç, fotoğraf kağıtları ve filmler gibi
bozulabilir ürünlerin konulduğu depolar örnek olarak verilebilir. Nem
kontrollu depolara ise tekstil depoları ve kürklerin saklandığı depolar
örnek olarak verilebilir.
96
Ürünün Türüne ve Özelliklerine
Göre Depolar
4. İlaç/Ecza Depoları: İlaç ve ıtriyat firmalarının ürünlerinin, sağlık
kuruluşları ve eczanelere sevkedilmek üzere saklandığı depolardır.
5. Askılı Ürün Depoları: Ütülü ve dik durumda durması gereken, takım
elbise gibi hazır giyim ürünlerinin askılara asılarak saklandığı ve
elleçlendiği depolardır.
97
Ürünün Türüne ve Özelliklerine
Göre Depolar
6. Akışkan Ürün Depoları: Kimyasallar, petrol ve türevleri, yağ gibi
ürünlerin konulduğu depolar olup, ürünler sıvı veya gaz şeklinde
olabilir.
7. Arşiv-Evrak Depoları: Evrak türü malzemelerin saklandığı ve kayıt
altına alındığı, tarama, imhâ ve istatistiksel bilgi vb. hizmetlerinin
verildiği depolardır.
98
Ürünün Türüne ve Özelliklerine
Göre Depolar
8. Ev ve Ofis Eşyası Depoları: Bu depoların özelliği, ev ve ofis eşyaları
(mobilya vb.) için yapılmış olmasıdır. Ticarî eşyadan ziyade, kişisel
eşyaların depolanması için kullanılmaktadır. Eşyalar, geçici koruma
amaçlı olarak bir zaman dilimi boyunca bu depolarda tutulur. Bu
depolarda başlıca üç çeşit depolama seçeneği sözkonusudur. Genelde
ev ve büro eşyası nakliyesini yapan firmalar tarafından
kullanılmaktadır.
Her ürünün farklı özelliklere sahip olması nedeniyle depolar farklı
özelliklere, farklı tasarıma ve farklı mimarîye sahip olabilmektedir. 99
Üretim Sürecine Göre Depolar
1. Hammadde Depoları: Üretimde kullanılan hammaddeler ve yardımcı
maddelerin yer aldığı, genellikle üretim ile aynı tesiste ve üretim
veya montaj hattının başlangıç noktasında bulunan depolardır.
Ekmek fabrikası için un, mobilya fabrikası için kumaş ve vernik,
kumaş fabrikası için iplik depoları örnek olarak verilebilir.
100
Üretim Sürecine Göre Depolar
2. Yarı Ürün (Süreç İçi Stok) Depoları: Üretim veya montaj hatları
boyunca çeşitli noktalarda, üretim işlemleri tamamlanmamış, ürün
hâline dönüştürülmemiş olan malzemelerin konduğu depolardır.
Üretim sürecinin farklı aşamalarında yer alan ve genellikle üretim
tesisinin içinde geçici ve kısa süreli olarak bulunan alanlardır.
Hammadde deposundan, işlenmek üzere üretim sahasına alınan ancak
henüz işleme girmemiş olan malzemelerin konulduğu alanlara da
koltukaltı ambarı denilmekte olup, bu sınıfa dahil edilen depolardır. 101
Üretim Sürecine Göre Depolar
Temperlenmek üzere fırın önünde bekleyen işlenmiş camların, tencere
üretiminde şekillendirilmiş sacların konulduğu alanlar, örnek olarak
verilebilir.
102
Üretim Sürecine Göre Depolar
3. Ürün Depoları: Üretimi tamamlanmış ürünlerin konulduğu,
genellikle üretim tesisleri ile aynı alanda yer alan, üretim veya montaj
hatlarının bitimine yakın noktalarda bulunan depolardır.
Hazır giyim fabrikasında üretilen elbiseler, otomobil fabrikasında
üretilen otomobiller, seramik fabrikasında üretilen karoların konduğu
alanlar, örnek olarak verilebilir.
Bu amaç doğrultusunda, bitmiş ürün depoları üretime yakın noktada
konumlandırılmakta ve giriş ve çıkışlar tam paletler ile yapılmaktadır.
Stok ikâmesi, aylık veya 3 aylık olarak gerçekleşmektedir. 103
Üretim Sürecine Göre Depolar
4. Teknik Malzeme Deposu: Bakım-Onarım ve üretim için gerekli
yedek parça, kalıp, alet-edevat vb. teknik malzemelerin konulduğu,
genellikle üretim tesisi içinde yer alan, çoğunlukla kapalı depolardır.
Yağ, takım, el aletleri, kesici bıçak, yedek parça, ölçüm ve kontrol
cihaz ve aletlerinin konduğu oda ve depolar, örnek olarak verilebilir.
104
Mülkiyet Şekline Göre Depolar
1. Özel (Özmal) Depolar (Private Warehouses): Özel depolar, ürüne
sahip olan firma tarafından işletilen depolardır. Bu depoların
mülkiyeti kişi veya kuruma ait olup; arazi, bina ve ekipman
yatırımları depo sahibi tarafından karşılanır. Depo operasyonları,
işgücü, yönetim, kontrol ve izleme, sigorta, risk ve tehlikeler (kayıp,
hasar, iş kazası, yangın, vb.), mâliyetler ve vergiler, depo sahibinin
sorumluluğundadır.
Depolanacak veya taşınacak ürün miktarı çok olan firmalar için özel
depolar, depolama mâliyetlerini azaltma yönünde fırsat sunmaktadır. 105
Mülkiyet Şekline Göre Depolar
2. Genel Depolar (Public Warehouses): Birden fazla müşteri ile
çalışarak, işgücü, ekipman ve bilgi kaynaklarını verimli bir şekilde
kullanıp, uzmanlık, esneklik ve ölçek ekonomisi yararlarının elde
edildiği depolardır. Böylece kullanıcının herhangi bir depo yatırım
yapmadan bir ücret ödeyerek aldığı depolama hizmetlerini sağlarlar.
106
Mülkiyet Şekline Göre Depolar
3. Sözleşmeli Depolar (Contract Warehouses): Deponun tümünün
veya bir bölümünün, kullanıcı ve depo sahibi arasında yapılan
sözleşme esasları dahilinde kiralandığı ve riskin paylaşıldığı
depolardır. Elleçleme hizmetleri, kimi durumlarda kiracı, kimi
durumlarda ise kiraya veren tarafından üstlenilebilir. Çeşitli
sevkiyatlar ve ürünlere ilişkin yük bölme, yeniden paketleme, montaj,
kalite kontrolları, malzeme elleçleme, ekipman yönetimi,
dokümantasyon, depolama vb. özelleştirilmiş ve uzmanlaştırılmış
hizmet sunarlar. 107
Mülkiyet Şekline Göre Depolar
Ayrıca sundukları hizmetlerin kapsamını; nakliye, stok kontrol, sipâriş
işleme, müşteri hizmeti ve iadeleri işleme gibi diğer lojistik
etkinlikleri içine alacak şekilde genişletebilirler.
108
Mülkiyet Şekline Göre Depolar
4. Lisanslı Depolar (Licensed Warehouse): Ürün sahiplerinin
ürünlerini güvenli şekilde, kalitesi bozulmadan saklamalarına,
depoların ürün karşılığı verecekleri belgeye göre bankalardan kredi
almalarına, ürünü depodan çıkarmadan satmalarına olanak tanıyan
depoculuğa, lisanslı depoculuk adı verilmektedir.
5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Yasası’nın 3.
maddesinin e fıkrasında lisanslı depo şu şekilde tanımlanmaktadır:
Tarım ürünlerinin sağlıklı koşullarda muhafaza ve ticarî amaçla
depolanması hizmetlerini sağlayan tesislerdir. 109
Dış Cephe Tipine Göre Depolar
1. Açık Hava Depoları (Open Area Warehouses): Herhangi bir üst
koruyucu içermeyen, bina içinde olmayan, açık sahada, genellikle
kontrol amaçlı olarak çevresi tel örgü vb. koruma araçları ile
kapatılmış, yatırım mâliyeti düşük alanlardır. Yağmur, güneş, sıcaklık
gibi dış etkilere açık, gerektiğinde ürün üstünde önlemlerin (ambalaj,
örtü vb.) alındığı depolardır. Bu tip depolarda ne tür malın teknik
olarak korunabileceğinin bilinmesi gerekmektedir. Kapalı ve naylon
ya da plastik ile paketlenmiş depo malları, mâliyeti düşürme açısından
açık depolarda depolanabilirler. 110
Dış Cephe Tipine Göre Depolar
Genelde elleçleme araçları olarak gezer ve sabit vinçler, bantlı
konveyörler gibi ekipmanlar kullanılabilir.
Bu alanlarda depolanan ürünlere; tomruk, otomobil, konteyner,
maden, tuğla, demir hurda, seramik örnek olarak verilebilir.
111
Dış Cephe Tipine Göre Depolar
2. Betonarme Depolar (Reinforced Concrete Warehouses):
Betonarme olarak üretilmiş yapı türleridir. Amaç, içine konan
ürünleri, olumsuz hava koşullarından ve hırsızlıktan korumaktır.
Kağıt, deterjan, gıda, ilaç vb. ürünlerin konduğu depolar, örnek olarak
verilebilir.
112
Dış Cephe Tipine Göre Depolar
3. Çelik Konstrüksiyon Depolar (Steel Construction Warehouses):
Çelik konstrüksiyon olarak üretilmiş yapı türleridir. Betonarme
depolarla benzer özellikler göstermesine karşılık en büyük farkı,
sökülebilir ve depreme daha dayanıklık olmasıdır. Giydirme depolar
(rafların üzerine monte edilen) örnek olarak verilebilir.
113
Dış Cephe Tipine Göre Depolar
4. Çadır Depolar: İstenen boyutlarda üretilebilen, kullanılan çadır
malzemesinin, depolanacak ürünün özelliğine ve iklim koşullarına göre
değiştiği, yalıtımlı veya yalıtımsız, taşınabilir özelliğe sahip
istenildiğinde sürgülü kapı, ara bölme, ısıtma, aydınlatma ve
havalandırma yapılabilen depolardır.
114
Dış Cephe Tipine Göre Depolar
115
Dış Cephe Tipine Göre Depolar
5. Şişme Depolar (Inflatable Warehouse): Plastik veya PVC cephe
malzemesi içinde pnömatik olarak hava basıncı ile oluşturulan
depolardır. Bu balonsu yapılarda şişirme sonucu 0,01-0,03 bar arası
bir basınç oluşur.
116
Dış Cephe Tipine Göre Depolar
6. Tank, Bunker ve Silo Depoları: Akışkan, sıvı ve gaz maddelerin
stoklanmasında kullanılan, genel olarak üstten doldurup alttan
boşaltmalı depolardır. Bunker ve silo kavramı genelde birbirinin
yerine kullanılırlar. Ancak ağır sanayide bunker terimi kullanılırken,
gıda ve yem sanayiinde silo terimi daha yaygındır. Silolar yüksekliğin
genişliğe oranla çok büyük olduğu, yuvarlak ya da köşeli kesite sahip
olan baca biçimli koruma depolarıdır. Buna karşın bunkerler
genişliğin yüksekliğe oranla çok daha büyük olduğu “bunker
hücreleri” denilen bölümlere ayrılmış kapalı depolardır. 117
Dış Cephe Tipine Göre Depolar
118
Üçlü Kum Bunkeri
Silo
Petrol
Dolum
Tankı
Dış Cephe Tipine Göre Depolar
7. Yeraltı Depoları (Underground Warehouses): Yerin altında mağara
gibi doğal ortamlardan yararlanılarak oluşturulan kararlı nem ve
sıcaklık koşulları nedeniyle, yangına karşı daha korumalı, yerüstü
kullanım mâliyetlerinden daha ucuz ve güvenliği daha iyi sağlanabilen
depolardır.
Hareketli (live-canlı) yeraltı depolarında sürekli bir elleçleme vardır.
Hareketsiz (death-ölü) yeraltı depolarında ise ürünlerin uzun süre
stoklanması sözkonusudur. Büyük yeraltı depolarında yükleme
rampaları, demiryolu taşıma sistemleri vb. tesisler sözkonusu
olabilmektedir. 119
Saklama Durumuna Göre Depolar
1. Dökme Mal Depoları (Bulk Storage Warehouses): Dökme mallar,
belli bir şekli olmayan irili ufaklı parçalardan oluşan veya sıvı hâlde
bulunan ürünlerdir. Genellikle akışkan türünde olan, paketlenmemiş
ve adetsel sayımı olanaklı olmayan, yüksek miktarlı dökme ürünlerin
konulduğu tesisler, dökme mal depoları olarak adlandırılır.
120
Saklama Durumuna Göre Depolar
Dökme mal depoları, açık, yarı kapalı veya kapalı depo şeklinde inşâ
edilebilirler. Dökme malların depolanmasında çeşitli kaplar, silolar,
bunkerler, yığma alanları kullanılır. Akışkan malzemeler için tank
depolaması ve kömür, kum, kimyasal maddeler gibi kuru ürünler için
açık veya korunaklı depolama yapılabilir. Bu gibi depolarda taşıma
için genellikle loder, raylı veya raysız taşıyıcılar ve bantlı konveyörler
kullanılır.
Buğday, bakliyat, toz malzeme, demir, sıvı yük depoları, bu tesislere
örnek olarak verilebilir. 121
Saklama Durumuna Göre Depolar
2. Parça Mal Depoları (Break Bulk Warehouses): Parça (Birim)
mallar, farklı fiziksel özellikleri (boyut, ağırlık, hacim, biçim vb.)
olan, depolanmasında ve taşınmasında dökme mallara göre bu
özelliklere daha fazla dikkat edilmesini gerektiren ve adetsel sayımı
olanaklı olan ürünlerdir. Bu ürünlerin konulduğu depolar ise parça
mal depoları olarak adlandırılır. Parça malların depolanmasında; palet,
koli, kasa, kutu, raf, çekmece vb. kap ve ekipmanlar kullanılır.
Ayakkabı, beyaz eşya, meşrubat depoları örnek olarak verilebilir. 122
Coğrafî Konuma Göre Depolar
1. Merkezî Depolar: Önemli coğrafî konuma sahip ve yüksek hacimli
ürün girişinin olduğu tesislerdir. Hedef pazar ya da müşteri grubuna
bağlı olarak kıta veya ülke içerisinde birden fazla bölgeye hizmet
verebilecek şekilde depo kuruluş yeri saptanır. Ürünler genellikle bu
merkezde toplanır, saklanır ve dağıtımı yapılır. Ayrıca pazar ve
müşteri taleplerine uygun bir biçimde gruplandırma vb. desteği
verirler.
123
Coğrafî Konuma Göre Depolar
Bâzı işletmeler, stoklarını toplu bir biçimde tek bir depoda
bulundurarak, fiziksel dağıtım üzerinde kontrolün sağlanmasını ve
depo yönetimiyle ilgili etkinliklerinin tek elden yürütülmesini
amaçlamaktadırlar. Bu durum, taşıma mâliyetini arttırır.
Merkezî depolama ile; yönetim masrafları düşer, etkili bir stok
denetimi sağlanır, fazla stok bulundurmayı önler, esneklik artar ve
iletişim kolaylaşır.
124
Coğrafî Konuma Göre Depolar
2. Bölgesel Depolar: Belirli bir coğrafî bölge veya kente hizmet veren
tesislerdir. Genellikle ulusal bazda ve müşterilerin yoğun bulunduğu
bölgede hizmet verirler. Örneğin Ege Bölgesi’ne hizmet veren İzmir
Bölge Deposu gibi.
Bölgesel depolarda stok, birden fazla depoda bulundurulmaktadır.
Müşteri odaklı işletmeler, hızlı ve etkin hizmet için bu tür depolamayı
yeğlemektedirler. Yönetimi daha zordur ve sık sık iletişim sorunları
ortaya çıkabilmektedir. 125
Coğrafî Konuma Göre Depolar
Bölgesel depolama ile; bir depoda bulunamayan ürünler için diğer bir
depo devreye girerek, taleplerin karşılanması sağlanır, fiziksel dağıtım
etkinliği yüksektir ve yöresel ambalajlama olanağı sağlar.
Bölgesel depolar, merkezkaç depo kategorisinde düşünülürler.
126
Coğrafî Konuma Göre Depolar
3. Cep Depoları (Transit Depolar): Saklamanın sözkonusu olmadığı,
çok kısa süreli ürün aktarmaları için kullanılan depolardır. Esas amaç,
birçok noktadan cep deposuna gelen ürünlerin, ayrıştırma ve/veya
birleştirme operasyonları ile birlikte belirli bir pazar ve müşteri
grubuna hızla sevkedilmesidir. Aktarma merkezleri ile aynı
fonksiyona sahiptir. Pazara dağılmış bir şekilde, çok sayıda ve küçük
ölçekli olabilirler. Havaalanlarındaki veya tren istasyonlarındaki
depolar ile ecza depolarının şubeleri örnek olarak verilebilir.
Cep depoları da, merkezkaç depo kategorisinde düşünülür. 127
Coğrafî Konuma Göre Depolar
Merkezî ve Merkezkaç Depoların Karşılaştırılması
Etmen Merkezî Depo Merkezkaç Depo
Esneklik (Alternatif Sayısı) Yok Çok
Ürün Değeri Yüksek Düşük
Satınalma Miktarı Yüksek Düşük
Özel Depolama Olanağı Çok Az
Ürün Çeşidi Fazla Sınırlı
Müşteri Hizmet Düzeyi Düşük Yüksek
Toplam Stok Miktarı - Fazla
Toplam Taşıma Mâliyeti Fazla -
128
Otomasyon Düzeyine Göre Depolar
1. Düşük İrtifalı (Yükseklikte) Depolar: Geleneksel depolar, genellikle
raf sistemi ve başta çaka (forklift) olmak üzere mekanik araçlarla
donatılan, çaka kapasitesine bağlı olarak ortalama 6-7 metre
yüksekliğe ve buna uygun raf sistemine sahip olan depolardır.
Yükselik: < 7
Metre
Koridor
Raf 129
Otomasyon Düzeyine Göre Depolar
2. Yüksek İrtifalı (Yükseklikte) Depolar: Depoya ürün giriş-çıkış
trafiği yüksek olan, genellikle 10 m.’nin üzerinde yüksekliğe ve buna
uygun raf sistemine sahip olan, normal çaka yerine dar veya çok dar
koridor çakalarının kullanıldığı tesislerdir.
Yükseklik: 7 – 16 Metre
130
Otomasyon Düzeyine Göre Depolar
3. Otomatik Depolar: Olabildiğince insangücü gereksiniminin en aza
indirildiği, bilgisayar destekli, operasyonların otomatik depolama sistemleri
(AS/RS), konveyörler indirgenmektedir. Bilgisayar destekli, operasyonların
otomatik depolama ve geri alma sistemleri (AS/RS: Automated Storage and
Retrieval Systems), konveyörler, rollerlar, robotlar vb. ekipmanlar ile
yürütüldüğü, işlemlerin Depo Yönetim Sistem Yazılımları (WMS:
Warehouse Management Systems) ile gerçekleştirildiği, bilişim ve iletişim
teknolojilerinin mekanik sistemlerle bütünleştirildiği, yatırım ve bakım
mâliyeti yüksek depolardır. Dikey ve yatay döner (Carousel) depolar da
kısmî bir otomatik depo kimliğine sahiptirler. 131
Antrepolar
Gümrük Müsteşarlığı’nca verilen izin doğrultusunda, bir gümrük
idâresine bağlı olarak işletilen, depo içerisindeki malzemelerin, resmî
yetkililerin gözetimi altında yerleştirilmesi gereken, sahibinin tüzel
kişilik veya kurum olma zorunluluğu bulunan, içine salt
millîleşmemiş ithal eşya ile ihracat amaçlı malların konulabileceği
alanlardır. Antrepodaki ürünler, pazara dağıtılıncaya kadar devletin
kontrolü altında tutulmaktadır.
Özellikle ithal edilen ürünler, öncelikle antrepolarda tutularak
gümrükleme işlemlerinin tamamlanmasını beklerler. 132
Antrepolar
Antrepolar:
Vergileri (gümrük vergisi, KDV vb.) ertelemek amacıyla
kullanılabilmektedir.
Bu tesislerde, depolamanın yanısıra ürünün özelliğini değiştirmeden
basit îmalat, ön/son montaj, bakım-onarım, mal bölme, sıralama,
yeniden paketleme vb. işlemler yapılabilir.
Transit (kabul ve sevk) amaçlı kullanılır.
133
Antrepolar
Gümrük antrepo rejimi; ithalat vergilerine ve ticaret politikası
önlemlerine tâbi tutulmamış ve serbest dolaşıma girmemiş eşyanın,
gümrük antreposuna alınması durumunda ihracata ilişkin önlemlerden
yararlanabilecek ihraç eşyasının, bir gümrük antreposuna konulmasına
ilişkin hükümleri belirler.
Faaliyet ve yetkileri yasalarca belirlenmiş ve sınıflandırılmış, gümrük
vergisine veya yalnız gümrük kontrolüne tâbi malların ülkeye giriş,
transit, aktarma için beklemesine ve bekleme anında izin verilen
işlerin yapılmasına olanak verilen depolama alanlarına antrepo denir. 134
Antrepolar
Antrepolar üçe ayrılmaktadır:
Genel Antrepo: Herkes tarafından çok amaçlı kullanılır.
Özel Antrepo: Salt antrepo işletmecisine ait olup, onun
inisiyatifindeki eşyaların konulabildiği gümrük antrepolarını ifâde
eder.
İhtisas Antreposu: Gıda, Otomotiv, Tekstil vb. sektör ürünlerine özel
antrepolardır.
135
Antrepolar
Uygulamadaki özellikleri sebebiyle ,genel antrepoların (A), (B) ve
(F); özel antrepoların ise (C), (D) ve (E) tipleri bulunmaktadır.
A tipi antrepo: İşletmecisinin, stok kayıtlarını tuttuğu ve antrepoda
konulan eşyada herhangi bir eksiklik olması durumunda gümrük
vergilerini ödemekten sorumlu olduğu genel antrepo tipidir.
136
Antrepolar
B tipi antrepo: Antrepoya konulan eşyadan, Gümrük Kanunu’nun
97. maddesinin 1. fıkrasında belirtildiği şekilde kullanıcının sorumlu
olduğu, antrepo beyannâmesini kullanıcının verdiği genel antrepo
tipidir.Antrepo işletmecisinin sorumluluğu sınırlıdır ve salt antrepoyu
kiralar. Antrepo stok kayıtları tutulmadığından, beyannâme ve
belgeler gümrük kontrolüne temel oluşturur.
C tipi antrepo: İşleticisi ve kullanıcısı aynı kişi olan ve antrepoya
alınan eşyadan bu kişinin sorumlu olduğu özel antrepo tipidir. 137
Antrepolar
D tipi antrepo: Gümrük Kanunu’nun 104. maddesinin 3. fıkrasının
uygulandığı ve işletmecisi ile kullanıcısının aynı kişi olduğu özel
antrepolardır. Eşyanın antrepoya alındığı tarihteki kıymet miktarı
dikkate alınarak vergiler hesaplandığından, buralara konulan eşya,
basitleştirilmiş usul ile serbest dolaşıma sokulabilir.
138
Antrepolar
E tipi antrepo: İşleticisi ve kullanıcısının aynı kişi olduğu, Gümrük
Kanunu’nun 93. maddesinin 4. fıkrasının göre, izin hak sahibinin
depolama yerinin antrepo addedildiği (kabul edildiği) veya depolama
yeri olmazsa dahi, eşyaya antrepo rejimi hükümlerinin uygulandığı
özel antrepo tipidir.
F tipi antrepo: Gümrük idarelerince işletilen genel antrepolardır.
139
Antrepolarda Muayene Usûlleri
Antrepoda bulunan malların beyâna uygun olup olmadığının
saptanmasıdır. Gerek duyulduğu durumlarda da muayene
memurlarınca muayene yapılır. Gğmrük İdaresinin verdiği karara göre
malların yönlendirileceği hatlar aşağıdaki gibidir:
140
Antrepolarda Muayene Usûlleri
Kırmızı Hat
Fiziksel kontrol ile birlikte belge kontrolünün yapılması
Sarı Hat
Fiziksel kontrole gerek duyulmadan belge kontrolünün yapılması
Mavi Hat
Malzeme ve belgelerinin sonradan kontrolünün yapılması
Yeşil Hat
Herhangi bir kontrolün yapılmaması 141
1.7. Özmal ve Kiralık Depo
Karşılaştırması
142
Üretim yapan veya satış hizmeti veren firmaların birçoğu, kendi depolarına
sahiptir. Depo firmalar için yatırım demektir. Dolayısıyla depo yatırımı yapan
firmanın, yatırımın geri dönüş oranını iyi hesaplaması gerekir. Depo
kullanımı çok yoğun olan işlerde, depo sahibi olmak, kiralamaktan daha
ucuza gelebilir. Birçok lojistik firma, diğer firmalara kiralık depo hizmeti
sağlamaktadır. Bu firmalar, depolama hizmeti altında ürün kabulü, stoklama,
sevkiyat gibi faaliyetleri de gerçekleştirirler. Bâzı firmalar özmal (özel) ve
kiralık (genel veya sözleşmeli) depoları birlikte kullanmayı önermektedir.
Kiralık depolar, belli bir düzeye kadar olan stokları tutmak için kullanılmakta,
özmal depolar ise talebin artması durumunda kullanılmaktadır.
Özmal ve Kiralık Depo Karşılaştırması
143
Depo işletilmesinin mâliyetleri genelde sabit mâliyettir. Bu yüzden,
mâliyetleri düşürerek kâr etmeyi gözeten firmalar, kendi bünyelerinde
depo faaliyetlerini terkederek bunu dışarıdan almayı (outsourcing)
yeğlemektedir.
Bu çerçevede, aşağıdaki kararlar önem taşır:
Depo; özsermaye, kredi veya finansal kiralama yoluyla mı yapılmalı ?
Depolama hizmeti, 3. parti bir şirketten mi alınmalı ?
Varolan depo geliştirilmeli mi ?
Özmal ve Kiralık Depo Karşılaştırması
144
Aşağıdaki etmenlerin düzeyi arttıkça özmal depo tercihi önem
kazanır:
Saklanacak malların hacmi
Talebin kararlılığı
Hizmet verilecek pazarın yoğunluğu
Güvenlik ve kontrol gereksinimleri
Müşteri hizmet gereksinimleri
Şirketin diğer gereksinimleri
Özmal ve Kiralık Depo Karşılaştırması
145
Üstünlükleri:
Kontrol: Firmanın depolama faaliyeti, ürünler ve personel üzerinde,
doğrudan kontrol gücü ve sorumluluğu yüksektir. Böylece verimli
depo kullanımı ve yüksek hizmet kalitesi sağlanır. Ayrıca varolan
insan kaynağından yararlanılabilir. Depolama faaliyeti, diğer lojistik
faaliyetleriyle daha iyi bütünleşebilir.
Özmal Depolar
146
Üstünlükleri (devamı):
Esneklik: Depo üzerinde kontrolün artması ile ürünün
karakteristiğine ve müşteri gereksinimlerine göre operasyonları
tasarlamak daha esnek duruma gelir. Bâzı özel hizmet gerektiren
ürünler için firma kiralık depo bulamayabilir.
Daha Az Mâliyet: Uzun dönemde özmal depolar kiralık depolara
göre daha az mâliyetlidir.
Özmal Depolar
147
Üstünlükleri (devamı):
Özel Hizmet: Ürünlerin depolanması özel personel ve ekipman
kullanımı gerektiriyorsa, tek seçenek depo sahibi olmak olabilir
(Züccaciye, porselen vb.)
Kredibilite: Mal sahibi olmanın getirdigi kredibilite artışından
yararlanılır.
Üretim Alanı Kazanma: Depo binaları, ileride üretim vb. değişik
amaçlar için de kullanılabilir.
Özmal Depolar
148
Zayıflıkları:
Mâliyet: Sabit giderler nedeniyle esneklik yoktur. Düşük veya yüksek
talep olduğunda, firma aynı depo mâliyetine katlanacaktır. Özmal
depo, sabit boyutu ve giderleri nedeniyle, eğer depoda yeteri kadar
ürün yoksa, oldukça mâliyetli olabilir.
Özmal Depolar
149
Zayıflıkları (devamı):
Yatırım: Bir depo yatırımı, başlangıç sermayesi gerektirir. Yüksek
mâliyet nedeniyle her firmanın özmal bir depoya sahip olması
olanaklı değildir. Özmal depo uzun dönemli, riskli bir yatırımdır.
Çalışanların işe alımı, eğitimi, malzeme taşıma araçlarının alımı, hem
zaman gerektiren hem de mâliyet yaratan faaliyetlerdir.
Yer Sıkıntısı: Depo binası yapımı için elimizdeki arsa yetersiz veya o
arsada bina yapımı olanaksız veya yüksek mâliyetli olabilir.
Özmal Depolar
150
Üstünlükleri:
Sermayenin Korunması: Kiralık depolar, kullanıcının hiç bir
sermaye yatırımında bulunmasını gerektirmezler. Kiralık depoların
mâliyetleri, verdikleri hizmetlerle orantılı olarak değişir. Depo
kiralamak, depo yatırımı yapmak için sermayesi olmayan veya bu
sermayeyi başka şekilde değerlendirmek isteyen firmalar icin üstünlük
saglar.
Kiralık Depolar
151
Üstünlükleri (devamı):
Esnek Kullanım: Eğer firmanın operasyonları mevsimsellik ve
değişkenlik gösteriyorsa, depo satın almak veya inşâ etmek iyi bir
yatırım olmayabilir. Özmal depoların alanları ve hacimleri belirlidir ve
sınırlıdır, salt bu doğrultuda stoklama yapılabilir ve kısa süre içinde depo
alanını genişletme işlemi yapmak oldukça zordur. Oysa kiralık depolar
sâyesinde istenildiği kadar alan kiralanabilir. Pazar yeri veya müşteri
yoğunluğundaki değişimlere göre, depo yerlerinin yerleşimini
değiştirebilme esnekliği vardır. Kısa dönemli anlaşmalar sâyesinde
esneklik kazanılır.
Kiralık Depolar
152
Üstünlükleri (devamı):
Azalan Risk: Firmalar depo tesislerinin ömrünün 20-40 yıl arasında
olacağını düşünür. Özmal depoya yatırım yapmakla yönetim, teknoloji
gelişimi ve işin hacmi konusundaki riskleri gözönüne alır. Kiralık depo
kullanan firma ise, kısa bir sürede başka bir depoyla anlaşabilir.
Ölçek Ekonomisi: Özmal depolarda, deponun yeterince kullanılamaması
veya gereksinime yanıt verememesi gibi sorunlar ortaya çıkarken, kiralık
depo işletmecileri, müşteri şirketlerin farklı mevsimsel dönem taleplerini
dengeleyip, depodaki alanı her zaman elverişli kullanırlar. Bu durumda
depolama ve elleçleme kapasitesi âtıl kalmaz.
Kiralık Depolar
153
Üstünlükleri (devamı):
Gerçek Depolama Mâliyeti Bilgisi: Bir firma eğer kiralık depo
kullanıyorsa, her ay alacağı fatura ile depolama mâliyetlerini bilir.
Oysa kendi özmal deposuna sahip olan firmalar, depolamanın sabit ve
değişken mâliyetlerini hesaplamakta zorlanabilirler.
Personel Sorunlarının Azaltılması: Firma, kiralık deponun
personelinden sorumlu olmadığı için çalışanlarla olan anlaşmazlıklar
da firma için ortadan kalkmış, depo yönetimi için bir ekip kurmak
gerekmediğinden yönetim yükü azaltılmış olur.
Kiralık Depolar
154
Üstünlükleri (devamı):
Mâliyet Kontrol: Depolama ve elleçleme hizmetleri fatura karşılığı
alınacağından mâliyetler çok daha doğru bir şekilde belirlenir.
Vergi: Mal varlığı olmadığından çeşitli vergileri ödemek gerekmez.
Kiralık Depolar
155
Zayıflıkları:
Kontrol: Kiralık bir şirket tarafından yönetildiğinde, depolanan
ürünlerin tam kontrolü sağlanamayabilir.
Performans Sorunu: Kiralık depo, istenilen performans düzeyini
yakalayamayabilir.
İletişim Sorunu: Kiralık depoyla etkili bir iletişim kurmak zaman
zaman sorunlu olabilir.
Kiralık Depolar
156
Zayıflıkları (devamı):
Özel Hizmet Eksikliği: Kiralık depolar yerel hizmet bölgelerine
sahiptir. Bunun dışındaki alanlarda hizmet alınması zor olabilir.
Deponun Konumu: Depo, firmanın istediği yerde olmayabilir. Ayrıca
firma her istediği zaman depoyu kiralayamayabilir.
Ek Alan Gereksinimi: Şirket gereksinim duyduğunda, bâzen ek alan
yaratılmasında sorunlar çıkabilir.
Kiralık Depolar
157
Özmal ve Kiralık Depo Karşılaştırması
ÖLÇÜTLER ÖZMAL DEPO KİRALIK DEPO
İşletme Mâliyetleri Düşük Yüksek
İlk Yatırım Yüksek Yok
Kontrol Personel ve prosedürlere bağlı
Yüksek
Risk Talep, teknolojiye bağlı
demode olma riski En Az
Vergi Avantajı Amortisman Gider Gösterebilme
Ölçek Ekonomisi Miktara bağlı Olanaklı
Sevkiyat Konsolidasyonu Yapabilme Oranı
Az Fazla
Depolama ve
Elleçleme Mâliyeti Belirlenmesi zor
Tam olarak
bilinebilir
Yönetim İş Yükü Fazla Az
Esneklik Az Fazla
Tasarım Özel Genel 158
Tüm bina veya binanın bir kısmı kiralanabilir.
Kiralama periyodunun uzunluğu önemlidir.
Binaların aydınlatma ve iklimlendirme durumu önemlidir.
İşgücü ve elleçleme ekipmanları ile depoya ve depodan taşımacılık
faaliyetlerinin kimler tarafından sağlanacağı önemlidir.
Malzemelerdeki ve binadaki hasar ile kaza, yangın ve hırsızlığa karşı
kimin sorumlu olacağı belirlenmelidir.
Malzemeler için yeterli giriş/çıkış olanağı incelenmelidir.
Depo Kiralamada
Gözönüne Alınacak Noktalar
159
Depo Sahiplik
Kararı
Elleçlenen Mal Miktarı
KİRALIK
DEPO
ÖZMAL
DEPO
• KİRALIK DEPOLAR DEĞİŞKEN
MÂLİYETLİDİR
• ÖZMAL DEPOLARIN YÜKSEK SABİT
MÂLİYET BİLEŞENİ BULUNUR.
• DOLAYISIYLA ÖZMAL DEPOLAR,
YÜKSEK MİKTARDA VE
SÜREKLİ MAL GEREKTİRİR.
Kiralık Mâliyeti = 5 TL/(ay*palet) *(palet
sayısı)
Özmal Mâliyeti = 10.000 TL/ay +
1 TL/(ay*palet) *(palet sayısı)
Başa-Baş Noktası Hesabı:
5 X = 10.000 + 1 X
X= 2.500 palet
1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000
Kiralık 5.000 7.500 10.000 12.500 15.000 17.500 20.000
Özmal 11.000 11.500 12.000 12.500 13.000 13.500 14.000
Elleçleme Miktarı (palet)
160
Toplam
Mâliyet
1.8. Lojistik Modellerde Depo Kullanımı
161
Deponun Lojistik Modellerdeki Yeri
Depolar tüm lojistik sistemlerde kullanılabilen, önemli noktalardır. En
düşük mâliyet ile pazarın talep ettiği en yüksek müşteri hizmet
düzeyinin sağlanmasında depolar önemli rol oynarlar.
Depolar, tedârik sürecinde üretimi desteklemek ve dağıtım sürecinde
müşteriye göndermek üzere, birçok üretim tesisinden gelen ürünleri
birleştirmek, yüksek miktarlı ürün sevkiyatını, müşteriyi hoşnut
edecek şekilde daha küçük sevkiyatlara ayırmak ve büyük hacimli tek
bir sevkiyat olacak şekilde küçük yükleri birleştirmek için
kullanabilmektedir. 162
Deponun Lojistik Modellerdeki Yeri
Lojistik modeller oluşturulurken, tam tır yükü (FTL: Full Truck Load)
ve tam tır yükünden az (LTL: Less than Truck Load) sevkiyatların
dikkate alınması gerekmektedir.
163
Deponun Lojistik Modellerdeki Yeri
Depoların lojistik modellerdeki kullanımını dört ana başlıkta
inceleyebiliriz:
1) Toplama (konsolidasyon) merkezi lojistik modeli
2) Dağıtım merkezi lojistik modeli
3) Ürün karması lojistik modeli
4) Çoklu depo lojistik modeli
164
Deponun Lojistik Modellerdeki Yeri
Tekli ve çoklu konsolidasyon lojistik modeli, depolara operasyon
üstünlüğü sağlarken, diğer lojistik modeller ise müşteri hizmet
düzeyini yükseltme üstünlüğünü sağlar.
165
1. Toplama (Konsolidasyon) Merkezi
Lojistik Modeli
Hem tedârik, hem de dağıtım süreçlerinde kullanılan ve
“Konsolidasyon Merkezi” olarak da adlandırılan bu lojistik modelin
amacı, temelde taşıma mâliyetlerinin azaltılmasıdır. Konsolidasyon,
farklı noktalardan gelip, tek noktaya gidecek olan ürünlerin
birleştirilmesidir.
166
1. Toplama (Konsolidasyon) Merkezi
Lojistik Modeli
Bu model, “üretime destek” amacıyla uygulandığında, çeşitli
tedârikçilerden sipâriş edilen, tam TIR yükünden az (LTL) şekilde
temin edilen ve üretim için gerekli olan hammadde, yardımcı madde,
parça vb. malzemeler, sözkonusu tedârikçilere yakın olan bir yerde
toplanır. Daha sonra tam TIR yükü (FTL) olacak şekilde üretim
tesisine gönderilir. Bu şekilde uzun mesafe büyük kapasiteli araç ile
katedilerek mâliyet düşürülmüş olur.
167
1. Toplama (Konsolidasyon) Merkezi
Lojistik Modeli
LTL
LTL
Fabrika
Konsolidasyon
Merkezi
Tedârikçi A
Tedârikçi B
Tedârikçi C
Tedârikçi D
LTL
LTL
FTL
168
1. Toplama (Konsolidasyon) Merkezi
Lojistik Modeli
Örnek
Bir fabrikaya, dört farklı tedârikçi yılda sırasıyla 10.000, 8.000,
15.000 ve 7.000 tonluk miktarlarda farklı ürünler göndermektedir.
Bu tedârikçilerden fabrikaya LTL birim taşıma mâliyetleri sırasıyla 65, 55, 100 ve
50 TL/ton’dur.
Eğer konsolidasyon merkezi kurulursa bu tedârikçilerden konsolidasyon merkezine
LTL birim taşıma mâliyetleri sırasıyla 25, 10, 40 ve 9 TL/ton’dur.
Konsolidasyon merkezinden fabrikaya FTL birim taşıma mâliyeti 30 TL/ton’dur.
Konsolidasyon merkezi birim elleçleme mâliyetleri ise tedârikçilere göre sırasıyla 5,
6, 4 ve 7 TL/ton’dur. 169
1. Toplama (Konsolidasyon) Merkezi
Lojistik Modeli
Örnek
Bu fabrikaya, tüm sevkiyatların tam TIR yükünden az (LT