Najczęstsze błędy

w publikacjach polsko

i anglojezycznych.

The most common mistakes in Polish and English articles.

Bożena Mroczek Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

Zamiast wstępu

Każda osoba, która na ścieżkę kariery wybiera karierę

naukową zmaga się z koniecznością opublikowania

wyników swoich badań w czasopismach naukowych.

Największym prestiżem w świecie naukowym cieszą się

czasopisma z (wysokim) Impact Factor.

Jednak, aby praca została opublikowana w uznanym

(międzynarodowym) czasopiśmie musi spełnić określone

bardzo surowe kryteria.

Należą do nich nie tylko najnowsze i przełomowe

odkrycie, ale również styl i sposób jej napisania zgodny z

wymogami danego czasopisma.

Zamiast wstępu

Jak zatem skutecznie napisać publikację?

Od czego najlepiej zacząć i na jakie elementy

zwrócić szczególną uwagę?

i

Czy istnieją rozwiązania mogące autorowi

pomóc?

Droga przez …mękę. Autora? Artykułu?

Proces wzajemnej weryfikacji jest ważną częścią badania a wytyczne

raportowania zapewniają mechanizm, ułatwiający ten proces.

PLoS Medicine (2013). Better reporting of research: why is it important. PLoS Med 10

(8): e1001504. doi: 10.1371/journal.pmed.1001504

Jak pisać prace naukowe

jakich błędów nie popełniać?

Logika efektu!

Deklaracja przejrzystości badań dla każdego artykułu

(Declaration of transparency for each research article)

Autor/Autorzy stwierdza/stwierdzają, że przedkładany

rękopis prezentuje uczciwy, dokładny i przejrzysty opis

zgłoszonego badania, że pominięto nieistotne z punktu

widzenia celu badań aspekty, a wszelkie rozbieżności

badania z planem zostały wyjaśnione .

BMJ 2013;347:f4796

Prace kierowane do publikacji w

czasopiśmie recenzowanym powinny

reprezentować wysoki poziom

naukowy

i zawierać oryginalne dotychczas

niepublikowane wyniki badań

i nie zgłoszone do publikacji w innym

czasopiśmie.

Model struktury artykułu

Tytuł

Streszczenie

Wstęp

Materiał i Metody,

Wyniki

Dyskusja i wnioski

Bibliografia

Streszczenie

Streszczenie jest pierwszą i często jedyną częścią artykułu,

która jest odczytywana przez redaktorów czasopisma. Jeśli

zostanie stwierdzone, że streszczenie wprowadza w błąd

lub manipuluje wynikami badań, taki artykuł zostanie

odrzucony.

Stąd zalecenie – streszczenie musi rzetelnie przedstawiać

najistotniejsze z punktu widzenia projektu badań wyniki.

PLoS Med 10 (8): e1001504. doi: 10.1371/journal.pmed.1001504

EQUATOR. http://www.equator-network.org/resource-centre/library-of-health-research-

reporting/ [ostęp 31 marca 2014].

Jak pisać prace naukowe?

Tytuł Odzwierciedla główny cel badań

Wzbudza zainteresowanie czytelnika (i recenzenta)

Wskazuje, że badanie ma znaczenie ogólne, nie lokalne

Jest zrozumiały i jednoznaczny

Zgodny z wymaganiami czasopisma

Wstęp

Opisuje znaczenie i wagę (wielkość problemu)

Wskazuje innowacyjność badania

Uzasadnia potrzebę takiego badania

Opisuje cele badań

Cytowane są ważne prace dotyczące problemu

Nie za długi i niezbyt lakoniczny

Jak pisać prace naukowe? Metodyka badań (STROBE)

Odpowiada celom badań

Zawiera opis metod wystarczająco szczegółowy, jasny i precyzyjny, tak by umożliwić innym badaczom powtórzenie badania

Określa typ badania

Zawiera opis metod statystycznych

Nie zawiera wyników ani ich interpretacji

Błędy w opisie metod badań: Zbyt lakoniczny opis metod

Niewłaściwie dobrana metoda statystyczna, np. nieuwzględnienie skomplikowanej metody doboru próby

Brak adekwatnej kontroli czynników zakłócających

Pominięcie istotnych aspektów analizy (np. sposobu selekcji zmiennych)

Wykonanie dużej liczby testów, a pokazanie tylko tych, które okazały się statystycznie istotne

Pominięcie przedziałów ufności

Opis zbyt skomplikowany

(np. nadużywanie terminologii matematycznej lub wzorów

matematycznych)

Jak pisać prace naukowe?

Wyniki – przykład: Leczenie było skuteczne u 1/3 zainfekowanych – myszy, nie było skuteczne również u 1/3,

a trzecia mysz – uciekła.

Opis wyników (STROBE)

Uczestnicy – osoby badane

Dane opisowe

Zmienne zależne

Główne wyniki

Dodatkowe analizy

Uczestnicy badania (STROBE)

Liczba osób:

potencjalnie mogących brać udział w badaniu,

spełniających kryteria,

włączonych do badania,

zbadanych na początku badania,

obserwowanych do końca badania,

przeanalizowanych

Przyczyny odmowy uczestnictwa w grupie spełniających kryteria.

Wyniki

Dane opisowe (STROBE)

Cechy demograficzne

Cechy kliniczne

Cechy społeczne

Liczba narażonych i nienarażonych

Liczba osób z brakującymi danymi dla każdej zmiennej

W badaniach kohortowych: czas obserwacji – średni i całkowity.

Zmienne zależne

Badania kohortowe: liczba zdarzeń, (np. zachorowania, zgonów, itp.) lub dane o rozkładzie zmiennej zależnej w okresie obserwacji

Badanie kliniczno-kontrolne: liczba osób w każdej kategorii narażenia lub rozkład (np. średnia, SD) narażenia jako zmiennej ciągłej

Badania przekrojowe: liczba zdarzeń lub rozkład zmiennej zależnej

Wyniki

Główne wyniki (STROBE):

Podać oszacowania skorygowane i nieskorygowane oraz ich dokładność (CI 95%)

Wyjaśnić, które zmienne zakłócające są kontrolowane i dlaczego?

Zmienne ciągłe kategoryzowane – podać wartości graniczne (mini-max),

Podać wyniki innych przeprowadzonych analiz, np. podgrup, interakcji i czułości.

Jeśli dane są istotne statystycznie przełożyć oszacowania ryzyka względnego na ryzyko absolutne dla sensownego okresu czasu.

Typowe błędy w opisie wyników: Brak szczegółowych danych na temat uczestników, ilości zdarzeń, rozkładu zmiennych,

Brak informacji na temat liczby osób z brakującymi danymi,

Mieszanie opisu wyników z opisem celów, metod lub dyskusją.

Pomyłki w liczbach – niezgodność tekstu z tabelą

Zbyt szczegółowy lub rozwlekły opis danych przedstawionych w tabeli lub rycinie.

Analiza wyników – typowe błędy:

w rycinach

Zamiast przedstawiać wyniki,

autor stara się uzyskać określony

efekt,

Myląca skala, np. oś Y nie zaczyna

się od zera,

Nieodpowiedni rodzaj diagramu

(np. liniowy zamiast słupkowego,

trójwymiarowy),

Rycina niepotrzebna (np.

powtarza dane w tabeli lub z

tekstu),

Oznaczenia na rycinie są zbyt

małe, nieprawidłowe lub

nieprecyzyjne.

w tabelach

Tytuł i nagłówek niejasne

Tabela zbyt skomplikowana (daje się uprościć)

Tabela niepotrzebna (np. jedna kolumna) można dane przedstawić w tekście

Pominięcie ważnych danych, np. opisujących badaną grupę

Umieszczenie danych, które nie są istotne dla celów badania

Pomyłki w obliczeniach

Zbyt duża liczba cyfr po przecinku,

% obliczone bez uwzględnienia brakujących danych.

Dyskusja

wg STROBE

Kluczowe wyniki – w

odniesieniu do celu badania

Ograniczenia – potencjalne

źródła błędów lub

niedokładności, kierunek i

wielkość błędu.

http://dobrebadania.pl/slownik-badawczy.html?b=baza&szczegolowo=645

Typowe błędy:

Nadinterpretacja wyników (np. wnioskowanie o związku przyczynowo-skutkowym, gdy metodyka na to nie pozwala);

Pominięcie ograniczeń wynikających z natury problemu i metodyki badań (należy wskazać, dlaczego te ograniczenia nie unieważniają wyników),

Niedostateczne uwzględnienie literatury w danej dziedzinie,

Brak wytłumaczenia różnic z poprzednimi badaniami (dot. kontynuacji badań),

Niepotrzebna krytyka badań innych autorów

Wnioski

Prawidłowo

CELE

METODY

WYNIKI

WNIOSKI

Nieprawidłowo

CELE

METODY

WYNIKI

WNIOSKI

Bibliografia załącznikowa - References

W badaniach oryginalnych <50, zwykle mniej;

Wszystkie stwierdzenia dotyczące stanu wiedzy

powinny być poparte cytowaniem;

Wszystkie cytowane publikacje Są umieszczone w

spisie;

Wszystkie pozycje umieszczone w spisie literatury Są

cytowane;

STYL cytowania - zgodny z regulaminem;

Nie należy cytować niepublikowanych danych lub

informacji uzyskanych z Internetu – z wyjątkami.

Planowanie projektu badawczego

Podstawowe błędy

Przypadkowe i szeroko zakrojone zbieranie wyników jest

nieporozumieniem i przeczy racjonalnemu podejściu w pracy

naukowej.

Wyniki zbieramy i opracowujemy z myślą o udowodnieniu

postawionej wcześniej hipotezy, a nie odwrotnie!!

Próby „wykrojenia” koncepcji badawczej na podstawie zebranych

w sposób chaotyczny danych pomiarowych jest działaniem po

omacku i graniczy z manipulacją naukową.

https://www.google.pl/search?q=metodologia+bada%C5%84

Krok pierwszy - nauczyć się

metodologii badań naukowych

Studia magisterskie (MSc) i doktoranckie (PhD):

- wykłady, seminaria i egzaminy,

- praca magisterska,

- praca doktorska

Mentorzy dla młodych pracowników naukowych

Recenzje projektów badań przed złożeniem

Współpraca w projektach innych badaczy

Prowadzenie własnych badań

Napisać dobry projekt

Zacznij od wspaniałego pomysłu,

Znajdź odpowiednie źródło finansowania,

Przedyskutuj pomysł z odpowiednim pracownikiem

instytucji finansującej badania,

Stosuj się do wskazówek dot. przygotowania

wniosku

Opisz projekt badawczy w sposób jasny, precyzyjny,

przekonujący, kompletny i realistyczny,

Daj opis projektu do recenzji,

Bądź przygotowany na powtórne złożenie wniosku,

Jakie pytanie taka odpowiedź!!!

Pytanie badawcze

co nas interesuje?

czego jeszcze nie wiadomo?

co chcielibyśmy udowodnić?

Problem badawczy precyzujemy nie na podstawie tego

co możemy zmierzyć mając do dyspozycji określony

warsztat aparaturowy, tylko na podstawie tego co nas

intryguje.

Cele projektu Przykład

Innowacyjne

Jasno przedstawione,

Sformułowane tak, aby

wyniki można było uogólnić,

Badania nowych związków

przyczynowo-skutkowych

powinny zawierać hipotezy

oparte na uzasadnionych

przesłankach.

Głównym celem

badania jest ocena

związków pomiędzy

aktywnością fizyczną

(AF), ryzykiem choroby

zwyrodnieniowej

stawów (ChZS)

i jakością życia.

Stawiamy następujące

hipotezy:

Przykład – hipotezy do celu głównego

1. Ryzyko zachorowania na ChZS zwiększa się

wraz ze wzrostem skumulowanych obciążeń

wewnątrzstawowych, które zależą od AF na

przestrzeni całego życia.

1. Jakość życia w ChZS jest wyższa u osób z

większą AF, mierzoną jako wydatek

energetyczny, na przestrzeni całego życia.

Przykład 2 - Cele projektu

Celem badania jest ustalenie czy doświadczenia związane z

rolami społecznymi w rodzinie i pracy zwiększają ryzyko

przewlekłych zespołów bólowych, takich jak:

1)bóle kręgosłupa,

2) bóle stawów,

3) bóle głowy.

Formułujemy pytania badawcze:

Przykład 2 - Cele projektu

Pytania badawcze:

1.Czy urazy psychologiczne w dzieciństwie i młodości

zwiększają ryzyko przewlekłego bólu w późniejszym wieku?

2.Czy rodzicielstwo jest związane ze zwiększonym ryzykiem

przewlekłego bólu?

3.Czy organizacyjne i psychologiczne aspekty pracy

zawodowej mają wpływ na ryzyko przewlekłych zespołów

bólowych wśród pracowników?

Cele projektu – przykład 2, c.d.

Cel 1. Ustalić, które czynniki mają niezależny wpływ

na występowanie bólu kręgosłupa w populacji

ogólnej. W badaniu uwzględnione będą następujące

czynniki: cechy demograficzne i społeczno-

ekonomiczne, czynniki konstytucjonalne, cechy

psychologiczne, środowisko społeczne, praktyki

zdrowotne, oraz aktywność fizyczna.

Cel 2. Ustalić czy stres związany z pracą oraz

poczucie spójności (sense of coherence) mają wpływ

na występowanie bólu kręgosłupa wśród

pracowników, po uwzględnieniu innych czynników.

Jakie jest znaczenie projektu i jaki będzie

efekt podjętego problemu?

Dlaczego badany problem jest ważny dla rozwoju

dziedziny wiedzy?

Dlaczego projekt powinien być finansowany?

Jak efekty będą mierzone i udokumentowane?

Kim są odbiorcy, końcowi użytkownicy projektu?

Jakie jest znaczenie dla odbiorcy - szczegółowy opis

oddziaływania.

Dokładny opis upowszechniania rezultatów projektu.

Opis praw własności intelektualnej.

Czy projekt skupia się na sprawach lokalnych?

Opis metod w badaniach obserwacyjnych wg. STROBE

Typ badań,

Gdzie i kiedy wykonane (okres obserwacji)

Osoby badane (metody doboru, wszystkie grupy badane,, np. osoby narażone i nienarażone, przypadki i grupa kontrolna),

Zmienne (zależne i niezależne, zakłócające, modyfikujące, kryteria diagnostyczne).

Źródła danych (szczegóły metod pomiaru dla wszystkich zmiennych)

Wielkość badania (jak obliczono wymaganą liczbę osób badanych)

Zmienne ilościowe (przedziały? grupy? kategorie?)

Metody statystyczne (typ analizy, model statystyczny, kontrola czynników zakłócających, i inne).

Pisany tekst:

Musi być rozumiały, jednoznaczny, zwięzły, logiczny i

obiektywny.

Nadrzędną cechą języka naukowego jest jego logiczność i

dążenie do wyrażania prawdy.

Cechy te charakteryzują styl języka naukowego, którym

powinny być pisane prace naukowe.

Błędem jest kreowanie wizerunku naukowości posługując

się długimi zdaniami, dużą liczbą akronimów,

nadużywaniem formy bezosobowej i strony biernej.

W wywodzie naukowym nie są tolerowane

przypuszczenia, w rodzaju: wydaje się…, być może…. .

Bibliotekarze

mogą przyczynić się do zwiększenia wartości i zmniejszenie ilości

odrzucanych prac w badaniach medycznych, naukach o zdrowiu i w

innych dziedzinach wiedzy.

mogą odgrywać istotną i niezwykle ważną rolę we wspieraniu

naukowców i instytucji badawczych w ich wysiłkach zmierzających

do osiągnięcia celu jakim jest opublikowanie artykułu. Wdrażając

rekomendacje dotyczące pisania prac naukowych bibliotekarze mogą

mieć bezpośredni wpływ na jakość i użyteczność przyszłych badań.

Shona Kirtley. kirtley @ csm.ox.ac.uk.

http://www.equator-network.org/2014/02/28/can-

librarians-contribute-to-increasing-value-and-

reducing-waste-in-medical-research/

„Bytów nie mnożyć, fikcyj nie tworzyć, tłumaczyć

fakty jak najprościej”.

William Ockham

Dziękuję za uwagę