CMYK

Botim i shoqatave mjedisore “Ekolëvizja” Nr. 118, viti i shtatë i botimit, 19 PRILL 2010 Çmimi: 40 LEKË

www. ekolevizja. orgwww. myabcal. org

SHQIPERIA ME BURIME TE MEDHA – VUAN PER UJIN

TELEFON I GJELBER 04 2234 851NDOTJA E PEISAZHIT - KUSH DUHET TE MERRET ME TE?

Na informoni dhe kërkoni informacion në telefonin e gjelbër.JU MIREPRESIM

Nga Pirro CENKO dhe Madlina PUKAHAPET NE VLORE, SARANDE E

TIRANE FUSHATA E UJIT TE PIJSHEM Me nismën e Milieukontakt

International-Shqipëri dhe me mbështetjene rreth 50 organizatave mjedisore, povazhdon veprimtaria “Vepro tani!” në tëcilin shoqëria civile, institucionet publikee private po përfshihen në fushatënmjedisore për ndryshime në mjedis mefokus Ujin, Ajrin, Mbetjet Urbane dhePjesëmarjen e Publikut,e mbështeturfinanciarisht nga Ambasada e Mbretërisësë Vendeve të Ulta në Shqipëri.

SHQIPERIA NE DITEN BOTERORETE UJIT

Komisioni për Veprimtarinë Prodhueseka mërrë në shqyrtim, ditët e para të prillit,projektligjin “Për mbrojtjen e ajrit ngandotja”. Nisma ligjore e propozuar ngaqeveria vjen si rezultat zhvillimit industrialdhe problemeve që ka sjellë në cilesine eajrit dhe mjedisit në tërësi. Në komisionmerrnin pjesë ekspertët e Ministrisë sëMjedisit, të cilet shpjeguan aspektetteknike dhe teorike për shtesat epropozuara. Sipas tyre ky draft sjellhapësira të reja ligjore për ruajtjen dhemenaxhimin sa më të mirë të cilësisë së ajritnë Shqipëri sipas kritereve evropiane.

Një pjesë e mirë 40%, e konsumatorëve janë akoma pamatësa dhe paguajnë “aforfe” prej vitesh. Po ashtu edhe njëpjesë tjetër, rreth nje e treta, që pranohet nga Ujesjellesi,,kanë vite që nuk paguajnë fare. Lidhjet e paligjshme, tëpranuara dhe të luftuara disa herë, janë akoma prezente nërrjet e me ujin e pijshëm lahen makinat e vaditen të mbjellatnë periferi. Shpesh cilësia e ujit që na vjen nëpër banesaështë e pamjaftueshme apo,më keq, të përzjerjes e ujit tëpijshëm me ujrat e zeza. Mirë qytetarët që presin nga shtetitë rregullojë problemin, po shtetarët kujt ja kërkojnëzgjidhjen? Ka njëzet vjet që flitet, por ka dhe gati po kaq qëpo investohet. Kur do të rregullohet gjendja?

Sipërfaqja e liqenit është zvogëluar 70% në 40vjet Reduktimi dramatik i liqenit Aral në Azinëqendrore, që jemi mësuar ta quajmë det, është sotnjë nga katastrofat ekologjike më të mëdha nëbotë.Sipërfaqja e këtij liqeni të kripur, që në fund tëviteve 70-të ishte i katërti nga madhësia në planetme 68 mijë kilometra katror,është reduktuar me 70%dhe kjo për shkak të dorës së njeriut.

KAPITALIZMI NATYROR OSE REVOLUCIONI TJETERINDUSTRIAL

Nga Themi PERRI, Sekretari Përgjithshëm i Federatës

së Gjuetareve tëShqipërisë

Në Vitin Ndërkombëtar tëBiodiversitetitt, roli igjahtarëve në natyrë dhesidomos në konservimin e sajdo të jetë i pranishem nëveprimtarinë e Federatës sëGjuetarëve,pasi janë tëpërfshirë në mbi 65% tësipërfaqes se tokës-objektzone gjuetie duke e bërë këtënë bashkëpunim me palët etjera të rëndësishme, fermerët,pronarët, njesite e qeverisjesvendore dhe OJQ-të.

Kater parimet e kapitalizmit natyrorNga format e kapitalit, e vetmja që ka

karakteristikat dhe mundësinë tërigjenerojë apo të shtojë vlerën e vet, pandërhyrjen e njeriut, është kapitalinatyror. Elementi kyç i teorisë sëkapitalizmit natyror është ajo qëekonomia të spostojë vëmendjen ngaprodhimtaria njerëzore në prodhimtarinëe burimeve për të rivlerësuar zënien mepunë, të përmirësojë kushtet e jetesëssë më të varfërve dhe të reduktojë sa mëtepër impaktin njerëzor në mjedis.

ARAL - AGONIA E NJE LIQENI

KUVENDI PER MJEDISIN

Lexo fq. 2

VEPRO TANI !

Lexo fq. 5

Lexo fq. 8

MESAZHI VITIT 2010 – VITI I SFIDAVE DHEMUNDESIVE

Lexo fq. 4

Lexo fq. 7

2

SEKSIONI IDISPOZITA TË

PËRGJITHSHME1.ObjektiKy vendim ka për objekt:a) Të sigurojë vënien në

dispozicion të publikut dhe

përhapjen e vazhdueshme,sistematike dhe në një mase samë të gjerë të informacionitmjedisor dhe të garantojë tëdrejtën për të patur informacioninmjedisor që disponohet ngaautoritetet;

b) Të përcaktojë kushtet,mënyrat dhe masat praktike përushtrimin e të drejtës për të paturkëtë informacion, për përhapjene tij tek publiku, për mundësimine shkëmbimit të lirë të mendimevetë publikut si dhe të pjesemarrjessë tij efektive në vendim-marrjenmjedisore.

SEKSIONI IIVENIA NE DISPOZICION

DHE PERHAPJA EINFORMACIONIT MJEDISOR

për PUBLIKUN

2.Përhapja e informacionitmjedisor

a)Autoritetet publike, mepërjashtim të rastit të nën-paragrafit b), grumbullojnë dheorganizojnë infomacioninmjedisor që lidhet me funksionete tyre dhe që mbahet nga ata apopër ata, për t’ia përhapursistematikisht publikut me anë tëinternetit dhe/ose mjeteve të tjeraelektronike të komunikimit kurdisponohen mjete të tillëkomunikimi.

b)Kërkesa për ta bërëinformacionin mjedisor tëdisponueshëm me anë tëinternetit dhe/ose mjeteve të tjeraelektronike të komunikimit nukzbatohet për informacionin egrumbulluar përpara hyrjes nëfuqi të këtij vendimi, në rastet kurky nuk disponohet në formeelektronike.

c)Autoritet publikeinformojnë publikun në mënyrene duhur për të drejtat që ai gëzon

MBI TE DREJTEN E PUBLIKUT PER TE MARRE INFORMACION MJEDISORnë kuader të ketij vendimi dheofrojnë informacion, udhezimedhe këshilla për këtë qëllim.

d)Autoritetet publike ruajnëinfomacionin mjedisor që lidhetme funksionet e tyre në formalehtësisht të riprodhueshme dhe

të mundëshme për t’iu vënë nëdispozicion publikut me anë tëinternetit dhe/ose mjeteve të tjeratë komunikimit elektronik.

3.Informacioni që i vihet nëdispozicion dhe i përhapetpublikut

Autoritetet publike përkatësevënë në dispozicion dhe ipërhapin publikut, të paktëninformacionin që vijon:

a)Tekstet e traktateve, kon-ventave e marrëveshjevendërkombëtare dhe tëKomunitetit Europian, tëlegjislacionit kombëtar osevendor për mjedisin apo tëlegjislacionit që lidhet me të;

b)Politikat, planet dheprogramet për mjedisin apo qëlidhen me te;

c)Raportet e progresitnë zbatim të nën-paragrafeve i dhe ii të këtijparagrafi, në rastet kur atopërgatiten dhe/osembahen nga autoritetetpublike në formëelektronike;

d)Raportet mbigjëndjen e mjedisit tëreferuara në paragrafin 5të ketij vendimi;

e)Të dhënat ose pë-rmbledhjen e të dhënavetë mbledhura ngamonitorimi i aktiviteteveqë ndikojnë ose mund tëndikojnë në mjedis;

f)Autorizimet, lejetdhe liçencat përaktivitetet me ndikim tërëndësishëm në mjedis dhemarrëveshjet mjedisore ose njëreferencë për vendin se ku mundtë kërkohet ose të gjendet kyinformacion;

g)Studimet për ndikimin nëmjedis dhe vlerësimin e rreziqeve

që lidhen me përbërësit emjedisit, si ajri dhe atmosfera,uji, dheu, toka, peizazhi dhezonat natyrore, përfshirëligatinat, zonat bregdetare edetare, zonat e mbrojtura,diversitetin biologjik dhepërbërësit e tij si dhe organizmate modifikuar gjenetikisht dhendërveprimin midis tyre, ose njëreferencë për vendin se kumund të kërkohet ose të gjendetky informacion.

4.Raportet mbi gjendjen emjedisit

a)Autoritetet publikepërkatëse publikojnë raportembi gjendjen e mjedisit tëpaktën çdo katër vjet [çdo dyvjet].

b)Këto raporte hartohen nënivel kombëtar, dhe kurgjykohet e nevojshme edhe nënivel rajonal dhe vendor.

c)Këto raporte përfshijnë, nëmenyre të veçante, informacionmbi cilësinë e mjedisit dhetrysnitë e ushtruara mbi të.

5.Perhapja e informacionitmjedisor në rastin e njëkërcënimi të mundshem tëafert

Autoriteti Publik, në rastine një kërcënimi të mundshem tëafert për shëndetin publik osemjedisinqe shkaktohet ngaaktivitetet njërëzore apo ngashkaqe natyrore, perhapmenjëhere dhe pa vonese tëgjithe informacionin qëdisponohet prej tij ose për të tekpubliku që mund të ndikohet, meqellim që ky të marre masa për tëparandaluar ose minimizuardëmet e mundshme.

1 Duhet theksuar se ligjiekzistues mbi Mbrojtjen eMjedisit i amenduar kërkonraporte të tilla cdo vit. Direktivakërkon raporte “në intervale tërregullta që nuk i kalojnë katërvjet”. Drafti i ri LMM nuk i

(Draft)specifikon frekuencat e këtyreraporteve. Si rrjedhim lind nevojapër të diskutuar nëse raportetduhen bërë cdo 2 ose 4 vjet: nganjëra anë është më mirë të bëhenraporte më të shpeshta, por ngaana tjetër shtrohet pyetja nëseautoritetet publike që merren mekëtë i kanë kapacitetet për tëpërgatitur raporte cdo 2 vjet.

SEKSIONI IIIPROCEDURAT PER TE

DREJTEN E MARRJES SE

INFORMACIONIT MJEDISORKUNDREJT KERKESES

1. Marrja e informacionitmjedisor kundrejt kërkesës

a) Autoriteti publik kundrejtkërkesës së aplikuesit vë nëdispozicion te tij informacioninmjedisor qe mbahet prej tij apo perte.

b)Aplikuesi nuk është idetyruar të tregoje aresyet per ketekerkese.

c) Autoriteti publik vëinformacionin e kerkuarnë dispozicion tëaplikuesit brenda nje kohesa më të shkurter porbrenda një muaji ngadorëzimi i kërkesës.

2. Mënyrat oseformatet e perhapjes sëinformacionit mjedisor

a) Autoriteti pu-blik, me përjashtim terastit te nen-paragrafit b)vë në dispozicion teaplikuesit informacioninmjedisor ne ate menyreose format qe kerkohetprej tij, përfshirë këtuedhe kopje te do-kumentave.

b)Autoriteti publik, nuk e vëinformacionin mjedisor nëdispozicion te publikut sickërkohet ne paragrafin a) ne rastetkur:

i. informacioni mjedisor është idisponueshëm publikisht në njëmënyrë ose format tjetër, sikurse

parashikohet ne paragrafin 4 teketij vendimi, dhe është lehtësishti aksesueshem nga aplikuesi, ose

ii. autoriteti publik gjykon tearsyeshme t’ja vërë nëdispozicion informacioninmjedisor në një mënyrë ose formattjetër, duke dhene edhe arsyetrespektive.

c) Autoriteti publik, ne rastine nen-paragrafit b) i kthenaplikuesit përgjigje me shkrim përarsyet e refuzimit te vënies nëdispozicion të informacionit

mjedisor plotësisht osepjesërisht, sipas mënyrës oseformatit te kërkuar, brenda njëmuaji nga kërkesa e tij.

d)Autoritetet publike përqëllimet e këtij paragrafi,ndërmarrin të gjitha hapat enevojshme per te ruajturinformacionin mjedisor qe mbahetprej tyre në mënyra ose formateqe janë lehtësisht tëriprodhueshme dhe tëaksesueshme me anë të mjetevete telekomunikimit kompjuterikose mënyrave të tjera elektronike.

3. Përgjegjësitë e autoritetitpublik

Autoriteti publik ka ketopergjegjesi:

a) Të mbështesë publikun kurkërkon informacion mjedisor.

b)T’i vere ne dispozicion dhet’i beje te aksesueshme listën eautoriteteve/ institucionevepublike.

c) Të përcaktojë masatkonkrete qe sigurojne ushtrimine të drejtës se publikut për të paturne dispozicion informacioninmjedisor, përfshirë këtu caktimine punonjësve të informacionit,krijimin dhe mirëmbajtjen emjediseve dhe paisjeve përshqyrtimin e informacionitmjedisor të kërkuar dhe teregjistrave ose listave teinformacionit mjedisor qëdisponohen nga autoritetetpublike apo pikat e informacionit,me përcaktime të qarta se ku mundtë gjendet ky informacion.

Komisioni për Veprimtarinë Prodhuese ka mërrë në shqyrtim, ditët e para të prillit,projektligjin “Për mbrojtjen e ajrit nga ndotja”. Nisma ligjore e propozuar nga qeveria vjen sirezultat zhvillimit industrial dhe problemeve që ka sjellë në cilesine e ajrit dhe mjedisit në

KUVENDI PER MJEDISINtërësi. Në komision merrnin pjesë ekspertët e Ministrisë së Mjedisit, të cilet spjeguan aspektetteknike dhe teorike për shtesat e propozuara. Sipas tyre ky draft sjell hapësira të reja ligjore përruajtjen dhe menaxhimin sa më të mirë të cilësisë së ajrit në Shqipëri sipas kritereve evropiane.

3

nga 22 lekë në 33 lekë për metër kub.Në 22 mars, Shoqata e Ujësjellës-Kanalizime të Shqipërisë,nëbashkëpunim me Ujësjellës-Kanalizime (UK) Tiranë,organizuan aktivitete sensi-bilizuese në sheshin “Skënderbej”.Drejtori i ujësjellësit përTiranën,z.Sahit Dollapi u shpreh seadministrimi i mirë i ujit si dhemirëmbajtja e tij janë një fakt për njëshëndet më të mire dhe njoftoi seShqipëria është e përfshirë në një

22 Marsi, jo vetëm fillim pranverepor edhe Dita Botërore e Ujit. Kjoditë është parë si një mjet përfokusimin e vëmendjes nërëndësinë e ujit të pastër dhepromovimin e menaxhimit tëqëndrueshëm të burimeve të ujit.Që prej 22 Marsit 1993 si celebrimii parë i Ditës Botërore të Ujit, Çdovit kjo ditë ka theksuar një aspektspecifik të tij. Për 2010, “Ujë i pastër- për një Botë të shëndetshme” theksonsi cilësinë ashtu edhe sasinë e burimeve

të ujit të cilat tashmë janë në rrezik. Më shumë njerëz vdesin nga uji i

pasigurt se nga të gjitha format edhunës, duke përfshirë edhe luftën.Këto vdekje janë një ofendim përnjerëzimin tonë të përbashkët dhedëmtojnë përpjekjet e shumë vendevepër të arritur potencialin e tyre tëzhvillimit. Sekretariati i Përgjithshëm

SHQIPERIA DHE UJIprogram për integrimin e burimevetë gjithë rajonit të

Mesdheut.Veprimtaria kishte edhenjë temë të këtij viti : “Ujë të pastër,

Dita Botërore e Mbrojtjes sëUjit, në vendin tonë, u “ përkujtua”që disa ditë më parë datës së saj.Kjo u bë me një njoftim të ERU (EntiRregullator i Ujit) me rritjen e çmimit

Mirë qytetarët që presin nga shteti të rregullojëproblemin, po shtetarët kujt ja kërkojnë zgjidhjen?Ka njëzet vjet që flitet, por ka dhe gati po kaq që

po investohet. Kur do të rregullohet gjendja?

- 40% e konsumatorëve janë pa matësa dhepaguajnë “aforfe”

- Nje e treta e konsumatoreve nuk e paguan ujinqe perdor prej vitesh

- Mëse një miliard njerëz nëbotë nuk kanë qasje në ujë tëpijshëm dhe 2,4 miliardë nuk ekanë të mjaftueshëm përkërkesat higjenike minimale: njëmungesë që shkakton vdekjen e3,4 milion njerëzve. Vetëm fëmijëvdesin 5 mijë çdo ditë. Nësevazhdohet pa ndërhyrë, në vitin2020 nuk do të kenë ujë tëpijshëm rreth 4 miliardë njerëzose gjysma e populsisë së Botës

- 40 % e popullsisë botërorebanon në zona të thata osegjysëm të thata. Në dhjetë vitet eardhshme do të shkojë në 60%.

-Nga viti 1950 deri sotkonsumi global i ujit ështëtrefishuar por 21 % e popullsisëbotërore kontrollon 76 % (65%nga subjekte private) të burimevehidrike të përdorëshme dhe

konsumon 97 %. Xhiro vjetore ebiznesit të ujit është 300 miliardëdollarë.

- Mesatarisht një personkonsumon në ditë rreth 30 litraujë : 5 l. Për të pirë e gatuar;25 l.Për higjenën personale. Njëfamilje e Amerikës së Veriutkonsumon nga 350-500 litra ujënë ditë, një familje europiane –160 litra ndërsa një afrikanevetëm 20 litra.

- rreth 40 miliardë orë puneharxhohen në Afrikë për tënxjerrë e marrë ujë nga burime qësghpesh janë të ndotura

UJI NE SHIFRA

për një botë të shëndetshme“. Për vendin tonë, në media e

deklarata të zyrtarëve tanë, pordhe të specialistëve, thuhetshpesh se jemi me burime tëbollshme ujore. Këtë e dimë dhepa këto deklarata zyrtare, qoftëpër ujin e pijshëm apo për atorezerva që janë përdorur e mund

të përdoren për prodhimin eenergjisë. Por, qoftë edhe vetëmnë Tiranë, zona si “Komuna eParisit apo nga fundi i rrugës“Sami Frashëri” problemet esotme me furnizimin e “ari tëbardhë “ janë akoma tëpazgjidhura. Një pjesë e mirë,flitet për 40%, të

konsumatorëve janë akoma pamatësa dhe paguajnë “aforfe”prej vitesh. Po ashtu edhe njëpjesë tjetër, rreth nje e treta, qëe pranon dhe drejtori i UKtirane, kanë vite që nukpaguajnë fare. Ka mundësi, qësiç ka ndodhur (e ndoftandodh) me energjinë elektrike,që kjo pagesë tju “faturohet”atyre që paguajnë, d.m.th. qëduhet paguajnë dhe për tëtjerët, boll që ujësjellësi të marrëparatë. Por edhe lidhjet epaligjshme, të pranuara dhe tëluftuara disa herë, janë akomaprezente në rrjet. Vlen të

përmenden sidomos rastet, qëmegjithë zvogëlimin, akoma nukjanë zhdukur, cilësia epamjaftueshme e ujit që na vjennëpër banesa apo,më keq, tëpërzjerjes e ujit të pijshëm meujrat e zeza.

Në Shipëri nuk është vetëmTirana ku përqëndrohet edhevëmendja e shtetit, qoftë përnumurin e banorëve dhe përmundësinë e “shfaqjes publike“ më të madhe të problemeveapo reklamimit të zgjidhjeve.

(vijon ne faqen 6)

i Ujit, në të cilin bëjnë pjesë UN, FAOdhe UNEP thekson në mesazhin ekëtij viti se :“Bota ka eksperiencendhe dijen për zgjidhjen e këtyre sfidavedhe të jetë kujdestarja më e mirë përburimet tona ujore. Uji është nëqendër të të gjitha qëllimeve tona tëzhvillimit. Siç e kemi shënuar edheqendra e Dekadës Ndërkombëtare përVeprim, dhe presim që Samiti i këtijviti për Objektivat e Zhvillimit tëMijëvijeçarit, të japë mesazhe e detyrapër mbrojtjen dhe menaxhimin eqëndrueshëm të ujërave tona për tëvarfërit, të pambrojturit dhe për tëgjithë jetën në Tokë.”

Është thënë e do të thuhet shumëpër ujin dhe siç dihet nga të gjithë,Shqipëria është një vend me pasuri tëbollshme ujore. Por, si e trajtojme neujin dhe sa kujdesemi për të? Dikushmund edhe të çuditet sesi në çdoartikull gazete, apo shkrime tëndryshme e gjen këtë shprehje por nështëpi, kur hap rubinetin,nuk ka ujëapo edhe kur ka nuk kemi kurajon qëta përdorim për të pirë por gjejmë ekrijojmë mënyra për ta rezervuar samë pranë vetes që ta përdorim përshërbime të ndryshme, ndërsa për tëpirë blejmë ujë të ambalazhuar.

Pavarësisht nga kjo ka edhe disashembuj të mirë. Në këtë kuadër ështëpër t‘u përshëndetur inisiativa eMilieukontakt International e cila membështetjen e rreth 50 organizatavemjedisore e kurorëzoi vitin 2010, njevit aksion “Vepro tani!” në të cilinshoqëria civile, institucionet publike

e private po përfshihen në fushatënmjedisore për ndryshime në mjedis mefokus Ujin, Ajrin, Mbetjet Urbane dhePjesëmarjen e Publikut,e mbështeturfinanciarisht nga Ambasada eMbretërisë së Vendeve të Ulta nëShqipëri.

Nën “Vepro Tani!”, Qendra përKërkim, Zhvillim e Bashkëpunim(CRCD) një organizatë mjedisore ështëangazhuar në menaxhimin e fushatësme fokus ujin.Së bashku me treorganizata të tjera mjedisore AgjenciaJoniane e Medias, Mjedisit dheInformacionit (AJMMI) në Sarandë,Qendra per Zhvillimin e shoqërisëCivile (CSCD) në Vlorë dhe“Ndërgjegjësim për Progres” në Tiranë,kësaj të fundit i është bashkangjituredhe shoqata “Pëllumbat” në zonën eBovillës të cilat lançuan fillimin efushatave lokale me fokus ujin më 22mars 2010, në Ditën Botërore të tij.

Në këto qytete u organizuanaktivitete ndërgjegjësuese të cilatsynuan jo vetëm publikun e gjerë dhebiznesin por edhe institucionevendimarrëse dhe përgjegjese për ujindhe u shoqëruan me aktivitetekonkrete në drejtim të ruajtjes sëpastërtise së ujit.Media lokale si RadioSaranda dhe të gjitha televizionetlokale në Vlore shoqëruan këtoaktivitete duke u bërë një partner irëndësishëm në promovimin e kësajfushate,jo vetëm në këtë ditë,por edhenë vijim. Kjo ditë shërbeu si ditëmobilizuese e të gjithëve përdoruesvetë ujit privatë apo publikë, si dhe

institucioneve përgjegjëse përsigurimin e ujit me cilësi, madje patiedhe mbështetje financiare nga biznesiprivat si Kompania ALBSTAR dukee cilësuar një përgjegjësi sociale të sajbashkëpunimin me qëllim konser-vimin dhe kursimin e ujit për njëmjedis më të mirë e jetë më tëshëndetshme.

Në Sarandë, gjatë gjithë Javës sëUjit, 17-22 Mars 2010, nuk munguanmesazhet drejtuar qytetarëve dhepërdoruesve të tjerë të ujit ngaAJMMI në Radio “Saranda” nërubrikat mjedisore te emisionit“Mëngjes i Ri në Sarandë”. Më 22Mars, në studion e kësaj radio, ishte iftuar Drejtori i Ndërmarrjes sëUjësjellësit dhe Kanalizimeve Sarandë

i cili përshëndeti aktivitetet që pondërmerren në kuadrin e fushatëskombëtare mjedisore dhe ofroibashkëpunimin e kësaj Ndërmarrjejepër të ndërmarrë hapa të përbashkëtanë përmirësimin e situatës së Ujit.Këto aktivitete reflektuan edhe punëne kryer nga AJMMI dhe CRCD, nëKëshillin Bashkiak të Sarandës, ku

VEPRO TANI !HAPET NE VLORE, SARANDE E TIRANE FUSHATA E UJIT TE PIJSHEM

Nga Pirro CENKO dheMadlina PUKA

DITA BOTERORE E UJIT

një muaj më parë u prezantua Letrae Pozicionimit për Ujin e cila morivëmendjen e gjithë anëtarëve tëKëshillit dhe angazhimin e tyre përaktivitete e punë konkrete përmenaxhimin e ujit në qytetin eSarandës.

Në Vlorë, rreth 30 vullnetarë upërfshinë në shpërndarjen ematerialeve informative e edukativespër ruajtjen e kursimin e ujit dhenxitën dhe realizuan që qindraqytetarë në këtë ditë të jepninmesazhe të shkruara drejt për drejttek vendimmarrësit lokal përpërmirësimin e cilësisë së ujit nëqytet. Edhe Ndërrmarja e Ujësjellsitdhe Kanalizimeve të qytetit jubashkangjit fushatës për tëpromovuar një sjellje më të mirë tëpërdoruesve ndaj ujit si dhedetyrimet financiare tëkonsumatorëve të ujit.

Në fshatrat përreth rezervuarittë Bovillës, u zhvilluan aktivitetendërgjegjësuese me Komunen Cudhidhe shkollen 9-vjeçare te fshatitRranxë ku u realizua nje ekspozitëme vizatimet e fëmijeve me temë përujin si dhe fillimi i punimeve përndërtimin e një grope septike që dot‘i shërbejë grumbullimit të ujëravetë përdorura me qëllim që të mosinfiltrojnë dhe derdhen në rezervuarine Bovilles. Ky është një model qëduhet t‘i paraprijë ndërtimeve të tjerame qëllim që të mbrohet sadopakcilësia e ujit në rezervuarin e Bovillës.

Fushata vazhdon.

4

Viti 2010 filloi me miratimin eligjit të ri të gjuetisë,ku Federatadhe shoqatat e gjuetarë ve kthehennë identitet e kanë tashmë me ligjautoritetin, të drejtat dhe detyrimet

e tyre për të ushtruar një veprimtaribashkë kohore në perputhje mestandartet Europiane.Kemikapacitetet e nevojshme për tëperfaqë suar antarë sine më mirë sekurrë duke kë rkuar një herazizhvillimin në një stad të ri të nivelittë bashkepunimit dhe mirë kuptimitme aktorë t e tjere e sidomos meMMPAU, Policinë e Shtetit,organet e qeverisjes vendore edrejtoritë e shë rbimit pyjor përzhvillimin, ruajtjen dhemenaxhiminm e faunës së gjuetisë.

Duhet të pranojmë faktin sepavarësisht nga humbja evazhdueshme e biodiversitetit, njësasi e konsiderueshme e ruajtjes sënatyrës është duke u zhvilluar.Nëshumicën e peisazhit Shqiptar, kykonservim përfshin edhe gjuetarët,të cilët punojnë me palët e tjera përtë ruajtur natyrën. Gjahtarët eruajnë natyrën jo vetëm me qëllimpër të gjuajtur, por për shkak tëlidhjes së tyre të rrënjosur thellënë pasionin për gjuetinë dhenatyrën.

Ekziston një nevojë për tëbalancuar një numër tëkonsideratave të gjithesecilit nëmënyrë që të sigurohet një veprimkuptimplotë. Së pari duhet të bëjmëmbledhjen e të gjitha fakteve dhekomunikimin e tyre komunitetit të

MESAZHI VITIT 2010 – VITI I SFIDAVE DHE MUNDESIVE Nga Themi PERRI, Sekretar iPërgjithshëm i Federatës së

Gjuetareve të Shqipërisë

gjuetisë në mënyrë që të ketë njëdebat të balancuar e me vlera përtë ardhmen. Të gjitha zgjidhjetduhet të bazohen në vlerësimet errezikut që vijne nga perdorimi idritave dhe prozhektoreve naten,i aparateve imituese, zëndjellëse egrackave, helmeve e përdorimi irrymës elektrike, i mos zbatimit të

diteve për të ushtruar gjuetinë,zonave dhe kalendarit të gjuetisë,mungesa e bashkë punimit meaktorë te tjerë duke luftuarmentalitetin e dëmshëm të disaveqë faunen e egër e quajne parcelëtë tyre,sidomos ata që kanë ngriturnga një agjensi turistike dhe bëjnëgare se kush do të sjellë më shumëgjuetarë të huaj,por duke ushtruarnjë gjueti të kundraligjëshme memjete imituese,stampa aparatezëndjellëse,dhe çdo mjettjetër,duke vrarë tej normave tëlejuara, madje edhe specie tëndaluara.Prandaj është edomosdoshme që, së pari ne duhettë ndryshojme mendjet tona,dukendryshuar sjelljen tonë me botëne egër.Duhet të punojme fort qëgjuetari të mos shkojë për të vrarënjë kafshë apo shpend dhe ta tregëtojë në pazar duke e kthyer kë tëhobi në biznes që jo kushdo kaprivilegjin ta ushtrojë,por së pariai të mendojë për konservimin efaunë s së gjuetisë.

Ne, po ashtu, kemi nevoje përnjë polici pyjore të fortë dukezbatuar ligjin për kë do,ashtusikunder është domosdoshmeriimediate ndihma e policisë sështetit për disiplinimin e armë vetë gjahut që në vendin tonëndodhen me bollë k.

Viti 2010 është VitiNdërkombëtar i Biodiversitetit.Roli i gjahtarëve në natyrë dhekonservim, në vendin tonë, do tëjetë i pranishem,pasi janë tëpërfshirë në ushtrimin eveprimtarisë së tyre në mbi 65% esipërfaqes se tokës objekt zonegjuetie dhe ata e bëjnë këtë nëbashkëpunim me palët e tjera tërëndësishme, duke përfshirëfermerët, pronarët, njesite eqeverisjes vendore dhe OJQ-ve tëtjera të konservimit.Prandaj,edhepër vitin në vazhdim, Federata eGjuetarëve të Shqiperisë do të jetëkrenare që do të përfaqësojëkomunitetin e gjuetareve në mbarëvendin, të cilët, 17 mijë gjuetarë,qendrojnë të bashkuar në veprimete tyre, të vogla apo të mëdha, përgjueti bashkë kohore Europianedhe rol vendimtar në ruajtjen enatyrës.

Ka një kërkesë në rritje në nivel

rajonal dhe kombëtar për tësiguruar informacion rrethaktivitetit të gjuetise dhe se siështë realizuar ajo. Në mënyrë qët’ju sigurojmë vendim-marrësvenjohuritë e domosdoshme, ështëe nevojshme një përshtatje emonitorimit të sotëm të ushtrimittë gjuetise për dukurite e reja nëlidhje edhe me rëndësinë endryshimeve klimatike.

Gjahtarët luajnë një rol tërëndësishëm në monitorimin ekafshëve të egra, dhe përmespunës sonë të monitorimit të vëmëthemele të forta për menaxhimin emençur të lojës së gjuetisë. Keminjë traditë të gjatë të mbledhjes sëstatistikave që ofrojnë njohuri tëdobishme në lidhje me trendet epopullsisë së kafshëve eshpendëve të egra. Prandaj ështëdomosdoshmëri dhe detyrim për tëgjitha shoqatat në kontributin e tyrepër të bërë me dijeni se çdo programi ardhshëm kombëtar e europian përmonitorimin e lojës se gjuetiseduhet të bazohet në grumbullimin

e vazhdueshëm kombëtar aporajonal të të dhënave nga gjuetarët,por dhe të tjerë.

Kjo duhet të zgjerohet më tejdhe do të kërkojë mbështetje përtë koordinuar metodat dheinterpretuar statistikat në mënyrëqë të sigurojnë informacion përhartuesit e politikaveevropiane.Nismat tona përmenaxhimin e qëndrueshmërise sëgjuetisë në Shqiperi janë nëpërputhje me politikën e ruajtjessë natyrës së BE,të cilat ndër tëtjera, kërkojnë të përmirësojnënjohuritë e popullsisë së kafshëvetë egra të pë rfshira në Direktivat eShpezëve dhe Habitateve.

Projekti Artemis, i cilipromovon mbledhjen estatistikave, është drejtuaraktualisht nga FACE dheshoqatat anëtare të saj, dukeperfshire dhe Federatë n tonë. Kyprojekt është fokusi i shumë

diskutimeve dhe shihen si

prioritet për veprim, si për tëpërmbushur kërkesat përinformacion të tillë ashtu edhe përtë siguruar qëndrueshmërinëekologjike dhe sociale të gjuetisë.

Përafërsisht mbi 70% të tokës-zone gjuetie në vendin tonë

menaxhohet apo kontrollohet ngapushteti lokal dhe nga pronarët etokës. Për të patur sukses në mirëkuptimin e tyre, ata kanë nevojë përstimuj për të vazhduar ruajtjen e

natyrën si një e mirë publike, përpajisje, shërbime dhe vlerën ebrendshme që ajo ofron. Sigjuetarë, ne e njohim këtë rol tërëndësishëm të pronarëve dhemenaxherëve dhe punojmë me tapër ruajtjen e natyrës. Por roli dhekontributi i shoqatave ështëpercaktues.

Kemi shanset dhe mundesit qëate që nuk e kemi bërë më parë tabëjmë më mirë.Kjo edhe për faktinse MMPAU dhe personalishtministri Mediu janë tepër tëangazhuar në vlerësimin dhe

përmirësimin e popullatave tëgjahut në vendin tonë që,për hir tësë vërtetës, këto vite ka pësuardëme të pallogariteshme,ku njëpjesë e përgjegjësisë është edhe ekomunitetit të gjuetarëve estrukturave drejtuese të shoqatave.

Gjahtarët luajnë një rol të rëndësishëm nëmonitorimin e kafshëve të egra, dhe përmes punëssonë të monitorimit të vëmë themele të forta për

menaxhimin e mençur të lojës së gjuetisë.

“Rrëshqitjet e tokës, shkaqetnatyrore dhe antropogjene të tyre,masat për parandalimin dheminimizimin e tyre” ishte tema e njëtakimi të organizuar nga REC-Shqipëri.Qëllimi ishte për të bërëprezent këtë fenomen dhe diskutimin

e zgjidhjeve në situatat problematiketë kohëve të fundit.

Takimi u u përqëndrua në rëndësinëe studimeve gjeologo-inxhinerike,aspektet ligjore për detyrimethidrogjeologjike, efektet negative tëdukurisë,rolin hidrologjik të pyjeve,

Bashkia e Durrësit kaprezantuar Planin Rregullator tëInvestimit për të gjithë qytetin eDurrësit në kuadër të projektitLAMP ku morën pjesë, veçkryetarit e stafit të Bashkisë,edhe përfaqësues të grupeve tëinteresit, arkitektë, specialistë tëinxhinierisë e mjedisit, qytetarëetj. Plani është hartuar nga Hydeasrl. Engineering Architecture-Firence dhe financuar nga BankaBotërore.

Në prezantim kryetari iBashkisë së Durrësit z.V. Dako kabërë një përmbledhje të vizionitpër zhvillimin e Durrësit i cili fillonme këtë plan dhe do të vazhdojënë një shtrirje 20 vjeçare. Planiparashikon rregullimin në mënyrëteknike të gjitha zonat e qytetit

ndryshimin e sipërfaqes dhe mbulesëspyjore, treguesit aktualë morfologjikëe hidrografikë, planifikimin eemergjencave civile dhe vleresimin erisqeve.

Morën pjesë dhe referuanprofesorë dhe ekspertë në fushen e

mjedisit, të gjeologjisë e pyjeve,përfaqesues të Fakultetit të Gjeografise,Institutit të Gjeo-shkencave,përfaqësues të MPPTT, si dhe tëkomunave të ndryshme të vendit qëjanë përballur me këtë fenomen dheproblemet e shkaktuara prej tij.

megjithë se një çështje, siç ështëporti i peshkimit, është akoma edebatueshme sepse plani sugjeronqë ai të ndërtohet në kalatën lindoretë portit dhe jo në pjesënperëndimore siç kërkohet nga

PLANI RREGULLATOR I DURRESITNGA VENDITAKIM PER RRESHQITJET E TOKES

qeveria. Plani që ka filluar këtë vitdhe do të mbarojë në 2012 përfshinanalizat SWOT, vizionin e qytetitdhe zhvillimin strategjik, planinstrukturor, atë rregullator dheplanin e investimeve.

5

Prej një viti ka përfunduarpuna për guidën turistike“KURVELESHI:” e para e këtijlloji,në gjuhët shqip dhe anglisht.

Autoret e guidës Ylber Hysidhe Shkëlqim Hajno kanë bërë qënë këtë botim dygjuhesh tëpërfshihen resurset kryesorehistorike, gjeografike, kulturore,gjeonatyrore, etj më të spikaturatë krahinës malore të Labërise.Itinieraret e tyre nëpër fshatratLekdush, Progonat, Gusmar,Rexhin, Nivicë,etj, dhe realizimi ifotove artistike nëpër

NJE GUIDE TURISTIKE PER KURVELESHINrafshnaltën e krahinës me lartësirreth 800-1000 m mbi nivelin edetit; eksplorimi i kanioneve tëthella ëne Guvat e Nivicës,kataraktet e Stomiries, Cockos,Gusmarit, Llufës, Këndrevicës,etj. sjellin imazhet dhe peisazhebefasuese, ende të panjohura nëpublikun e gjerë vendas e tëhuaj.

Mundesimi i këtij botimimendohet se do të ketë impaktpozitiv në promovimin turistik tëKurveleshit, që do të shërbejësi një destinacion i ekoturizmit

dhe atij malor për kushtet eshkëlqyera që paraqet kjo zonë.

Frut i një bashkëpunimi tëautorëve, specialistë guidashdhe të gazetarisë profesioniste,gudia “Kurveleshi” synon tësjellë në vëmendjen e çdo turisti,udhëtari dhe njeriu të interesuar,virgjërinë e pasurive natyrore tënjë relievi të mrekullueshem, mepllaja, kanione, gërxhe, lëndina,ujvara dhe pamje të fshatrave qëbartin një histori të admirueshmeshumëshekullore dhe të njëmjedisi me bukuri të paprekur.

Bordi i Grupimit “ Ekolëvizja”zhvilloi takimin e radhës më 13prill.Në këtë takim u mor nëshqyrtim Rregullorja e Grupimit,

vizioni i ri dhe planifikimistrategjik, takimi i ardhshëm iGrupimit, si dhe veprimtaria përzgjerimin e rrjetit.

Takimin e hapi z. Xh Mato dheshtroi për diskutim projektrregulloren e përgatitur si detyrënga takimi i kaluar me qëllimin përtë zbërthyer dhe konkretizuarStatutin e Grupimit. Gjatëdiskutimeve mbi rregulloren lindi

ideja e afrimit të personaliteteve nëtakimet dhe aktivitetet e Grupimitduke i quajtur ata“Antar nderi nëBord, apo Miku i Mjedisit”, cilët

mund të ishin kandidatë etj...Poashtu u morën në shqyrtimristrukturimi i Grupimit për rritjen eveprimtarive dhe impaktin nëpublik dhe tek vendimmarrësit;procedurat për për shoqatat e reja; arritjet dhe sfidat e Ekolëvizjesetj

Në fund të takimit u përgatit upërcaktuan problematika e takimittë ardhshëm.

TAKIM I BORDIT TE EKOLEVIZJES

Qendra EDEN,sëbashku meMilieukontakt InternationalAmsterdam Hollandë, KOCKAMaqedoni dhe OZON Mali i Zipo zbatojnw projektin “PartneritetEuropian për Axhendën eGjelbër”, mbështetur ngaprogrami IPA : Lehtësime përshoqërinë civile: Mbështetje eveprimatrive me bazëpartneriteti “Mjedis, EficencëEnergjie, Shëndet dhe Siguri nëPunë” si një vazhdimësi eprogramit të Axhendës së Gjelbërnë Ballkanin Perëndimor.

Axhenda e Gjelbër është njëmetodë pjesmarrëse për tëzhvilluar dhe implementuarstrategji dhe plane lokale mezhvillim të qendrueshëm, mepërfshirje aktive të sektorëve tëndryshëm në Komunën kudrejtohet ky proces. Kjo metodëështë e vecantë, pasi identifikonvlerat dhe jo problemet, përfshin

jo vetëm ekspertë por të gjithë tëinteresuarit dhe si përfundim kyproces dhe rezultatet e tijzotërohen nga vetë personat ekomunitetit lokal.

Procesi i Axhendes se Gjelbërpërfshin 6 vende të Ballkanit(Shqiperia, Maqedonia, Mali i Zi,

Serbia, Bosnje Herzegovinë dheKosova), 17 organizata, 54 grupepune dhe 6 grupe trajnerësh. NëShqipëri, tre komunat me të cilatpo punohet janë Preza, Voskopoja

dhe Dajci dhe organizatatpërkatëse janë APA, TWA dhePPNEA. Projekti ka qëllim tëndihmojë autoritetet lokale tëmarrin në konsideratë dhe tëinkorporojnë principet e njëqeverisjeje të mirë në zhvillimin epolitikave mjedisore lokale. Vetëm

një nga të tre komunat, epërzgjedhur sipas kritereve tëmirëpërcaktuara, do të ketëmundësi për mbështeje tëmëtejshme në kuadër të këtijprojekti.

PROJEKT PER ZHVILLIMIN E STRATEGJIVELOKALE MJEDISORE

Mungesa e ujit të ngrohtë dhengrohja e ambienteve tëpërbashkëta në kopshtet dheçerdhet e Tiranës është marrë nëshqyrtim për miratim në KeshilliBashkiak në bazë të projektit“Energjia diellore - alternativë

promjedisore dhe ekonomike”.Ky projekt do të realizohet nëbashkëpunim dhe me financimine REC-Shqipëri dhe QendresEDEN.Projekti synon tëpërmirësojë cilësinë e jetës sëfëmijëve dhe edukatoreve të

ENERGJI DIELLORE PERÇERDHET E TIRANES

çerdheve nr. 1 dhe 8 në Tiranë,përmes promovimit të energjisëdiellore si energji alternative dhemiqësore me mjedisin dukesiguruar në to ngrohjen gjatëperiudhës së dimrit dhe, poashtu edhe ngrohjen e ujit

sanitar përgjatëgjithë vitit. Kyprojekt përfshininstalimin esistemit ngrohësnë dy çerdhet dhetë 66 panelevediellore përngrohjen e ujitsanitar.

O b j e k t i v a tkryesore të këtijprojekti janë tëa d o p t o h e npanelet diellore si

energji alternative për ngrohjene ujit dhe mjediseve në çerdhetnr. 1 dhe 8 ; të reduktohet sasia eenergjisë elektrike të përdorurme të paktën 10% dhe tëreduktohet lënda ngrohëse(naftë) me të paktën 35%.

hirin ndërsa sot edhe ato janërikthyer.Në këtë gazetë e ngritëmproblemin në maj 2009. Thamë seekspertët llogarisin se nga duhanivdesin 3800 vetë në vit, disa herëmë shumë se në aksidentetautomobilistike; se 60% eqytetarëve janë duhanpirës ; sepër duhan shqiptarët harxhojnë270 milionë dollarë amerikanë përkonsum duhani çdo vit ; thanë se

në vend konsumohen rreth 5900ton cigare,një pjesë e mirëkontrabandë dhe më e keqja epinë duhanin edhe 16 % enxënësve.

Po në maj 2009 (31 maj ështëDita Botërore Kundër Duhanit) utha nga instancat shtetërore sedo të fillonin të mblidheshingjobat e vitit 2007, pra me dy vjet

Në konkursin e projektitCOMBI, “Shqipëria ime e pastërdhe e bukur “, fëmijët pjesëmarrëstë shkollave të Tiranës, kishin përtemë ripëtdorimin dhe riciklimin eplastikës. Por midis gjithëveprimtarive të bukura që uzhvilluan, fëmijët shfaqën dhe njëdramatizim të vogël kundër dëmevetë pirjes së duhanit në përgjithësidhe në lokalet publike në veçanti.

Që në fillim të recitimit ngafëmijët mu kujtua një zyrtar i shtetittonë kur paraqiti në medis një ligjtë ri. U shpreh tekstualisht “se kyligj nuk do të kishte fatin e atij tëndalimit të duhanit në lokaletpublike”. Po ashtu mu kujtua dheambasadori Lohan që, në një takimme shtetarët tanë, theksonte sezbatimi i ligjeve nuk duhet t’ingjante zbatimit të ligjit antiduhan.

Ky ligj, i miratuar në maj 2007,është një shembull i përkryer imoszbatimit të ligjeve. Përveç njëfushate, ku u vunë edhe gjoba,asgjë nuk është bërë dhe ka ngelurnë ndërgjegjen e pronarëve tëlokaleve. Dikur u hoqën taketukete vendosej ndonjë enë tjetër për

vonesë. U tha edhe se do të nistenjë fushatë e madhesensibilizuese me qëllim edukimine prindërve dhe fëmijëve seduhani është i dëmshëm përshëndetin. Por mbledhja egjobave, siç duket kishte përqëllim mbledhjen e ca fondevedhe jo zbatimin e ligjit. Sepse“heshtja “ vazhdon edhe sot,pavarësisht përpjekjeve që janëbërë, kryesisht nga Instituti iShëndetit Publik. Një tregues,shumë domethënës, ishte gjobae vënë Qendrës SpitaloreUniversitare për pirjen e duhanitnë mjediset e saj?!

Nëse nuk dëgjojmë ankesat etë rriturve, le të dëgjojmë ato tëfëmijëve tanë. Vjet e mbyllashkrimin me shprehjen : “më mirëvonë se kurrë“. Sivjet, megjithësemë pak besues, po e mbyll po mekëtë shprehje.Të shohim, nëse,përveç Ditës Botërore kundërDuhanit, do të kujtohen ata që ekanë për detyrë edhe 364 ditët etjera të viti.

A. DALIPI

ANTIDUHANI – LIGJI I HARRUARDHE FEMIJET

6

Koncepti i peisazhit është,sipas specialistëve, efekti pamor irealitetit nga pikëvështriminjerëzor. Në peisazhin urban,niveli i projektimit teknik, shprehet

në fakt para se të mendojmë përpamjen që do të ketë dhekarakteristikat e tij varen ngatransformimet që kërkojmë përbanimin, lëvizjen, ekonominëetj...Qytetet, sidomos ato tëmëdhatë, zhvillohen më bazë tëkëtyre kërkesave por, meplotësimin e tyre, dalin dhe nevojate plotësimit të disa kushteve përpeisazhin edhe nga ana estetike,me arsyen se edhe peisazhi ështëpjesë e një mjedisit të jetës reale.

Në epokën e sotme të zhvillimiturban, rritja në lartësi është bërënjë farë simbol, përveç se nevojë

Erupsioni i vullkanit në Islandënuk është i pari as në këtë venddhe as gjetkë.Evakuimi i rreth 700vetëve nga venbanimet e tyreështë tepër i vogël në krahasim me

ato që kanë ndodhur, për shëmbëll,gjatë shpërthimeve të vullkanëvenë Havai. E veçantë e këtij vullkaniishte reja e smogut që, për herë tëparë interesoi Europën dhe ndaloi

Jemi mësuar t’i shikojmëpamjet e qytetit me tela elektriku,telefoni e, tashmë së fundi edheme të internetit të varurangado.Po ashtu jemi mësuar tëshikojmë, në mes të rrugëve tërikonstruktuara, edhe shtylla qërrinë në mes të tyre e kanë sjellëedhe aksidente. Shikojmë përditërrobat e varura edhe në pallatetnë qendër të Tiranës.Shikojmëkazanët e plehrave që ndrrojnëvend sipas dëshirës së banorëvee aq më tepër të pronarëve tëlokaleve që mund t’i kenë afër aqsa kanë zënë vend, prej vitesh,në stacionin e autobuzit qytetës,para Postës 8. Por dhe fenomene

REJA VULLKANIKE, SHENDETI DHE NGROHJA GLOBALEmbi 70 përqind të fluturimeve nëkontinent. Kjo për shkakun se nëzona ajrore të tilla motorët reaktivëtë avionëve nuk marrin dotoksigjenin e nevojshëm për tëdjegur karburantët,gjë që sjelledhe bllokimin e tyre.

Por kësaj here, më tepër se mëparë, ky shpërthim u pa ngaspecialistët e ekpertët edhe nënpikëshikimin shëndetësor dhe tëngrohjes globale.Në vendetveriore të Europës, ku dhe reja eshkaktuar nga vullkani ka mbrritur,u bënë matje dhe doli se rreth 25%e smogut përbëhet nga pjesëzatPM10 (particulate matter), të cilatdëmtojnë sistemin respirator sepsedepërtojnë shumë më thellë në

mushkri se pluhuri i zakonshëm.Për këtë ju bë dhe thirrje publikut(sidomos në Angli) që tëmoshuarit dhe fëmijët tëqëndrojnë në mjedise tëmbrojtura.

Një aspekt tjetër që ështëtheksuar nga ekspertët ështëndikimi i shpërthimit në ngrohjenglobale. Vullkani ndodhet nëakullnajën islandeze tëEyjafjallajokull dhe shpërthimi itij mund të jetë në të ardhmenmë i shpeshtë për shkak tëndryshimeve klimatike dheshkrirjes së kalotave të akullit.Shkrirja e akullnajave në Islandë,lidhur dhe me ngrohjen globaledo të provokojë erupsione të reja

meqënëse edhe toka do të ketë njëtemperaturë më të lartë. Por kryesorjaështë se do të mungojë pesha e

madhe e akullit që çliron edhepresionin e terrenit që mundëson

edhe ngritjen e magmës në thellësimë të vogla që shkaktojnëshpërthimin.

Ky është përfundimi ku kanëarritur studiuesit e Universitetit tëLeeds në Angli. Ata marrin dhe njëshembull nga përfundimi i erës sëfundit të akullnajave para 10 mijëvjetësh kur, pas çlirimit të tokësislandeze nga akujt, pati njëperiudhë me shumë erupsione tëvullkanëve. ky fenomen do të jetëprezent, sipas ekspertëve, edhe nëvullkanet e Mont Erebus nëAntarktik, ishujt Aléutiene nëAlaskë ose në Patagoni nëAmerikën e Jugut për shkakgjerësisë gjeografike me mot tëftohtë.

A. D.

TTTTTELEFONI i GJELELEFONI i GJELELEFONI i GJELELEFONI i GJELELEFONI i GJELBERBERBERBERBERNDOTJA E PEISAZHIT - KUSH DUHET TE MERRET ME TE ?

të tjera që prishin imazhin e qytetitdhe shkaktojnë atë që quhetndotje e peisazhit urban.

Nisur nga kjo u zhvilluaanketimi i radhës me telefonin egjelbër, për ndotjen e peisazhiturban,me pjesëmarrjen e 34personave, nga të cilët :

- 15 (44 %) me arsim të lartë;- 16 (47%) me arsim të mesëm ;- 3 (8%) me arsim të ciklit të

ulët. Pyetjes se çfarë është ndotja

e peisazhit urban u përgjigjën nëkëtë mënyrë :

- 19 (56%) vetë e lidhnin vetëmme bukurinë e peisazhit nëpërgjithësi, të natyrës apo të

qyteteve dhe e konceptonin nëmënyra të ndryshme, jo të plotadhe disa edhe të gabuar.

- 6 (18%) vetë kishin dijenitë mjaftueshme për të (pesënxënës të shkollave të mesmëdhe një inxhinjer ndërtimi).

- 9 (26%) të anketuar (tëgjithë me shkollë të lartë dhe treprej tyre arkitektë) kishinnjohuri të plota.

Të pyetur për gjendjenaktuale të ndotjes apo pastërtisësë peisazhit urban në Tiranëpërgjigjet ishin :

- 29 (85%) vetë janë tëmendimit se ndërtimet të reja, tëveçuara apo qendrat

rezidenciale, kanë zhvilluar njëkoncept të ri të fasadave, rrugëvetë brendëshme,hapësirave tëgjelbra dhe instalime të energjisëdhe telefonisë.

- 31 (91%) të anketuar mendojnëse në ndërtimet e vjetrambizotërojnë lidhjet elektrike tëjashtëme e të pakontrolluara, linjatë shumta telefonike dhe tëinternetit ë cilat, jo vetëm ndotinpeisazhin urban por, duke qënëjashtë kushteve teknike, bëhenshkak për aksidente apo ngjarje tëjashtëzakonshme.

- 8 (24%) persona ngrenëproblemin e mosbashkëpunimit tëndërmarrjeve që merren me

administrimin e qytetit. Gjatërikonstruksionit të rrugëve pakbashkëpunim ka midis ndërtuesve(nëpërmjet Bashkisë) dheujësjellësit, KESH apo Albtelekom,gjë ka çuar në mos shfrytëzimin epunimeve për të futur nën tokëinstalimet e energjisë apotelefonisë.Ka rrugë ku shtyllat eenergjisë elektrike janë akoma nëmes të tyre duke shkaktuar dheaksidente.Për këtë 26 të anketuarmendojnë se është rezultat indërhyrjeve politike në instancat epushtetit lokal dhe atyre të varuranga pushteti qendror.

Anketimi vazhdon numurin eardhshëm.

PEISAZHI DHE NDOTJA E TIJ

KONCEPTI I PEISAZHITpër të shfrytëzuar sipërfaqen samë tepër dhe ndërtesat e larta janëtreguesi më i mirë për këtë. Kështuqytetet ekspozojnë dhe zhvillimin

e tyre. Sipas KennethClark,historian arti, pamja epeisazhit ka katër motivime :njëpërdorim simbolik të pamjevenatyrore ; kuriozitetin për faktetdhe aspektet e vetë natyrës(vizioni i eksploratorëve apoambjentalistëve); njëshpërfytyrim i natyrës nisur ngandrojtja prej saj dhe dëshira përnjë harmoni utopike apo rregullfantastik i përfytyruar dhe idëshiruar (jo real) nga vetënjerëzit.

Peisazhi tradicional ështënatyral, forma dhe drita që neshohim, por, sidomos peisazhi

urban,përmbledh edhe “gjurmët” eprezencës dhe veprimtarisë sënjeriut. Elementë themelorë janë bërëedhe ndyshimet më të vogla të

shkaktuara nga njeriu, jo vetëmfasadat e pallateve apo rruget,

lulishtet etj, por dhe suvaja erënë nga një mur, një dritare veçtë tjerave, antenat në çati etj..Nëpeisazhin urban, hapësira dhedrita janë kthyer në forma tëperceptuara nga ne, të mpleksurame ato natyrore dhekonsiderohen si shenjë eprogresit e statusit të kulturëssonë materiale. Kjo quhet edheautoportreti i qytetërimit teknikku, pjesa më e madhe eveprimitarisë i takon arkitekturëse cila ka dhe ndarjen e sajsociale.Për shembull, tjetërpeisazh do të krijojë një pallat

KONVENTA EUROPIANE EKONVENTA EUROPIANE EKONVENTA EUROPIANE EKONVENTA EUROPIANE EKONVENTA EUROPIANE EPEISAZHEVEPEISAZHEVEPEISAZHEVEPEISAZHEVEPEISAZHEVE

Konventa evropiane e peizazheve është miratuar në Firence (Itali)më 20 tetor 2000. Ajo ka për qëllim të nxisë mbrojtjen, menaxhimin dheplanifikimin e peizazheve evropiane dhe të organizojë bashkëpuniminevropian për probleme të mbrojtjes së tyre. Kjo është marrëveshja eparë ndërkombëtare që lidhet ekskluzivisht me të gjitha përmasat epeizazheve evropiane. Ajo zbatohet në të gjitha territoret e palëvedhe lidhet me zonat natyrore, urbane dhe ndër urbane, si: në tokë, nëujrat e brendëshme dhe det. Ajo lidhet jo vetëm me peizazhe të bukura,por edhe me çdo peizazh të zakonshëm dhe zona të dëmtuara.Në këtëkonventë është pjestar edhe vendi ynë.

banimi për shtresat e mëdhaqytetare dhe tjetër një vilë mehapësira të shumta të gjelbra,pishinë etj..

Por, si çdo pjesë e mjedisit,egziston dhe mdotja e peisazhitdhe nuk janë vetëm ndotja ngambetjet urbane. Edhe rezervuarëte taracave, telat e elkrikut të varurae të shpërndara kuso, lulishte apomjedise publike të parregulluaraetj..

Mbi këtë argument u zhvilluadhe anketimi i radhëS me Telefonine Gjelbër.

7

Në ekonominë klasike, kapitalihyn në tre faktorët prodhues, sëbashku me tokën dhe punën dhene këtë kapital bëjnë pjesë gjithëobjektet fizike që shërbejnë përveprimtaritë (ndërtesat, makineritë,burimet që përdoren nëveprimtarinë prodhuese). Më vonë

ky nocion u zgjerua duke futurfaktorë të tjerë dhe filloi të flitej edhepër kapitalin financiar, kapitalinintelektual, kapitalin njerëzor.

Nga këto forma të kapitalit, evetmja që ka karakteristikat dhemundësinë të rigjenerojë apo tështojë vlerën e vet, pa ndërhyrjene njeriut, është kapitali natyror.Elementi kyç i teorisë së kapitalizmitnatyror është ajo që ekonomia tëspostojë vëmendjen ngaprodhimtaria njerëzore nëprodhimtarinë e burimeve për tërivlerësuar zënien me punë, tëpërmirësojë kushtet e jetesës së mëtë varfërve dhe të reduktojë sa mëtepër impaktin njerëzor në mjedis.

Me nocionin tradicional tëkapitalit është i lidhur edhe ai ipërfitimit që kuptohet si rritje e tëardhurave në terma financiare(monetare) për një periudhë tëcaktuar kohe. Por kapitalizminatyror është krejtësisht ndryshenga ai tradicional që ka lënë pasdore (edhe pa llogaritur) vleratmonetare të burimeve natyrore dheshërbimeve të marra ngaekosistemet pa të cilat nuk mundtë zhvillohet asnjë veprimtariekonomike (Lexo “Kostot e vertetate mjedisit “, Ekolevizja Nr.116). Nëtë kundërt kapitalizmi natyror, illogarit burimet dhe ka qëllimefektshmërinë : të prodhojë sa mëshumë me sa më pak. Ai riprojektonlogjikat industriale mbi bazën e njëmodeli që përjashtonshpërdorimet, pakëson prodhimine mbetjeve, zëvëndëson mallrat meshërbime, investon në mbrojtjendhe shtimin e kapitalit egzistues.Ai niset nga fakti i thjeshtë se pakapital natyror nuk ka jetë, pra edheveprimtari ekonomike. Natyrashikohet si një furnizuese gjigantee shërbimeve, të vështira për tuzëvëndësuar dhe krejtësisht falassi cikli i të ushqyerit, stabilitetiklimatik, përbërja e atmosferës,prodhimtaria biologjike. Në shumëpak raste egzistojnë “shërbime “ qëzëvëndësojnë ato natyroret dhe qëjanë shumë pak të efektshme nëkrahasim me to.

Katër parimet bazë tëkapitalizmit natyror, shprehurshkurt, janë:

1. RRITJA EPRODUKTIVITETIT TEBURIMEVE NATYRORE

Nëpërmjet ndryshimethelbësore, si në hartimin eprodhimit, edhe të teknologjisë,kompanitë janë duke zhvilluarmënyra për ti vënë burimet natyrore

Jeta në Tokë ka filluar rreth 3.5miliardë vjet më parë dhe pikërishtnë oqeanin botëror. Sot, askushnuk e di numrin e organizmave qëjetojnë atje, vetëm se ky numurështë shumë i madh dhe se vetëmnjë pjesë e vogël është i njohurpër njerëzit. Ndërsa në tokë rreth18 milionë km2 janë të mbrojtura,vetëm 10% e zonës ujore është embrojtur në oqeane, edhe pse ajombulon 71% të sipërfaqes sëTokës.

Ekosistemetdetare janë njëkompleks i habitatevetë përcaktuara nga njëgamë e gjerë fizike,kimike e gjeologjike.Ato shkojnë ngarajonet shumëproduktive afërbregut në zonat ethella e të banuaravetëm nga organizmatë përshtatura në atokushte.

• Ekosistemetdetare ofrojnëshërbime tërëndësishme, globalee lokale, të cilat janë thelbësorepër mmundësimin e jetës nëplanetin tonë. Megjithatë,biodiversiteti detar përballet menjë gamë të paparë të presioneve.Në vitet e fundit ndryshimet eklimës kanë shkaktuar ndryshimenë shpërndarjen e llojeve dheparaqet sfida të reja për oqeanëtqë po bëhen më acide.

• Shumica e problemeve qëndesh biodiversitetit detar janëidentifikuar kohë më parë. Ppopërkundër kësaj ka një mungesëtë të dhënave të integruara dheinformacion të dokumentuar nëmasën dhe peshën e problemeveapo dhe për përparimin drejtzgjidhjeve. Të dhënat e

mbledhura në bazë të Direktivës17 të Habitateve zbulojnë se tëpanjohurat për llojet detare dhehabitatatin ujor janë shumë më tëmadhe se sa ato për ekosistemettokësore.

• Biodiversiteti Evropian detarështë i mbrojtur kryesisht me

- energjinë, mineralet, ujin, pyjet, nënjë shfrytëzim me përfitime pesë,dhjetë, por edhe 100 herë më tepërse sa bëhet sot, domethënë të rritetefektshmëria në energjineë e lëndëtqë na duhen për prodhim. Ky parimrrjedh nga fakti se, sot, vetëm 1% eburimeve të shfrytëzuar shkon përtë mira materiale që kanë jetë të gjatë.Kursimet që do të rezultojnë nëkostot operacionale, investimin ekapitalit dhe kursimi i kohës, mundtë ndihmojnë kapitalistët (natyrorë)të zbatojnë tre parimet e tjera.

2. ZHVENDOSJA DREJTMODELEVE E MATERIALEVE

TE PRODHUARABIOLOGJIKISHT

Kapitalizmi natyror nuk kërkonvetëm reduktimin e mbeturinave,por të eliminojë konceptin e

mbeturinës. Në sistemet me cikël tëmbyllur të prodhimit, të modeluarsipas sistemit natyror, çdo prodhim

ose duhet kthyer ipadëmshëm nëekosistem si njëlëndë ushqyese,p.sh. përzierjeplehrash, ose tëbëhet kontribut (silende e pare) për njëtjetër procesprodhimi. Proceset

industriale do të shtojnëveprimtarinë natyrore, dukereduktuar vartësinë nga inputet jotë rinovueshme dhe duke bërë të tëmundur,përherë e mëshpesh,fenomenin e prodhimit mëtë efektshëm i cili mund të rezultojënë prodhime të thjeshta, por rivaleme çdo gjë që ka bërë njeriu deri mësot.

3. TE SHESEN SHERBIMINNE VEND TE MALLIT

Modeli i biznesit të prodhimittradicional mbështetet në shitjen e

mallrave. Në modelin e ri vlerat dotë nxirren, jo nga shitja e njëmalli,por nga oferta e shërbimit përtë cilin ai mall është prodhuar. Njëshembull tepër i thjeshtë është : nukdo të kemi nevojë për të blerë llambaelektrike, nëse dikush na ofronndriçimin si shërbim nëprëmjetpagesës. Kjo shpie në njëveprimtari, në interes të klientit dhefurnizuesit të tij, që ta bëjnëproduktivitetin e burimeve, më tëmadh, më të mirë dhe pashpërdorime.

4. FORMAT ERIINVESTIMIT

Parimi i fundit i takon formavetë investimit të fitimeve. Kjo do tëbëhet duke i riinvestuar në mënyrëmë frytdhënëse që do të thotë tëmbështesësh dhe të shtosh

kapitalin natyror. Me këtë duhetkuptuar krijimi i rezervave biologjikedhe të “shërbimeve të ekosistemeve”më të bollshme dhe më tëqëndrueshme. Mund të prodhohet,për shembull, më shumë ushqim mefitime më të mëdha dhe risqe më tëulta, duke imituar funksionimin eekosistemit,në vend që ta trajtojmëtokën me produkte ndotëse.

Vlerat e kapitalizmit natyror,shtohen edhe me ndihmesën përrritjen e punësimit dhe përmirësimine cilësisë, sigurisë dhe nivelit tëpërfitimit nga puna. Kompanitë qëreduktojnë mbeturinat mund tëofrojnë më shumë punë (dhe më tëmirë) për një numër më të madh tënjerëzve;vendet që do të kalojnëtaksimin e punës dhe të tëardhurave si investim tekshpërdorimet dhe ndotja do tëkenë më pak nevojë (më pak para)për të riparuar dëmin e shkaktuarnë mjedis dhe në shëndetin epopullatës dhe kështu me radhë.

Pergatiti A. D.

krijimin e Natura 2000, por kavonesa serioze në identifikimin efushave dhe vonesa akoma më tëmadh në ngritjen e statusit të tyre.Nuk ka dëshmi se zonat detare tëmbrojtura mbështesinbiodiversitetin detare dhepeshkimit që do të rriste shkallëne përmirësimit të tyre.

• Qeveritë e BE janë dakord sepërqasje me baza në ekosistemështë mënyra më e mirë për tëadministruar dhe qeverisur

aktivitetet që ndikojnë mjedisinujor. Ky është qëllimi i strategjisësë integruar ndërsektoriale tëEvropës për shfrytëzimin eqëndrueshëm të mjedisit detar, ecila tani është duke u zbatuar meanë të Direktivës së StrategjisëDetare dhe Politikën DetareIntegruar (me synimeve për derinë vitin 2020).

• sinergji midis kësaj kornizedetare / bregdetare të politikësdhe të ndërtuara mirë detare tëmbrojtura të natyrës politike dotë përfitojnë biodiversitetinEvropian detare.

Në politikat europiame drejtpërmirësimit të ekosistemevedetare hyjnë : ndotja e tyre,

përfshirë atë detare ebregdetare,sidomos nëmenaxhimin e mbetjeve industrialedhe të bujqësisë ; eksplorimi imonitorimi i burimeve detare ;ndryshimet klimatike dheacidifikimi i deteve dhe ndërhyrjetndaj përhapjes së specieve aliene.

KAPITALIZMI NATYROR OSE REVOLUCIONI TJETER INDUSTRIALKater parimet e kapitalizmit natyror

Nga viti 1970 në atë 2000,planeti ka humbur 37 përqint tëbiodivesitetit dhe sot janë në rrezikpër zhdukje 16.118 specie të gjalla.Ky pohim ka dalë në një takim tëorganizuar nga UNESCO, në

kuadër të veprimtarive tëorganizuara për Vitinndërkombëtar të Biodiversitetit.Kjo është quajtur dhe “zhdukja egjashtë “, duke marrë parasyshepoka si zhdukja e dinosaurëve dheato të akullnajave deri rreth ̀ 5 mijëvjet më parë. Por, ekspertët thonëse në epokën tonë speciet pozhduken me një ritëm që ështëshumë më i lartë se ai natyral.

NE 30 VJET HUMBET 37%E BIODIVERSITETIT

Për të ndryshuar këtë rrjedhë,sipas UNESCO, është e nevojshme“ të plotësohen nevojat e brezitaktual të njerëzimit pakompromentuar kapacitetinrigjenerues të mjedisit”, pragun etë cilit, sipas specialistëve, tashmëe kemi kaluar.

Një propozim mund të jetë edheajo që ti japim natyrës kapacitetinpër “tu përgjigjur “ që do të thotë,për shembull, mbjellje masive tëpemëve që mund t’i përgjigjen mëmirë ndryshimeve klimatike. Dhekjo duke bërë këtë jo vetëm nëhapësirat rurale dhe ato tëpabanuara por dhe në terreneturbane për të luftuar ndotjen ngambipopullimi që shumë specialistëkanë filluar ta quajnë “efekti ikopshtit zoologjik.

Në fund të takimit u nënëshkruadhe një dokument midis UNESCOdhe Fao-Erp (Educational forRural People), WWF etj kunënvizohet nevoja e kujdesit përbiodiversitetin e planetit.

2010 VITI I BIODIVERSITETIT10 MESAZHE PER VITIN 2010

MESAZHI 4

8

CMYK

Adresa e redaksisë: Ish- klinika qeveritare, shkalla 3, kati IV, TiranëTel. ; 04 234 851, Cel. ; 068 21 82081 e-mail: ekolevizja@yahoo. com

TIRAZHI: 600 KOPJE

EDITORI – Xhemal MATOKRYEREDAKTOR – Agim DALIPI

S T

A F

I

KY NUMUR I GAZETES EKOLEVIZJASPONSORIZOHET NGA PROGRAMI : " FORCIMI I

SHOQERISE CIVILE SHQIPTARE PER NJEMJEDISI ME TE MIRE ", MBESHTETUR NGA

AMBASADA HOLLANDEZE NE SHQIPERI

Sipërfaqja e liqenit ështëzvogëluar 70% në 40 vjet

Reduktimi dramatik i liqenitAral në Azinë qendrore, që jemimësuar ta quajmë det, është sotnjë nga katastrofat ekologjike mëtë mëdha në botë.Sipërfaqja e këtijliqeni të kripur, që në fund të

viteve 70-të ishte i katërti ngamadhësia në planet me 68 mijëkilometra katror,është reduktuarme 70% dhe kjo për shkak të dorëssë njeriut. Për të ujitur orizoret dhefushat e pambukut tëUzbekistanit, projektet bujqësoretë ish Bashkimit Sovjetik,devijuan rrjedhjen e lumenjve qëfurnizonin këtë liqen. Si rrjedhojë,që në vitin 1990, u nda në dyliqene të vegjël, një në veri nëKazakistan dhe një në jug nëUzbekistan. Sot, pjesa më e madhee sipërfaqes, dikur me ujë, është

Në barrierën e famshmekoraline të verilindjesaustraliane, në 3 prill, ështëpërplasur dhe ka ngecur një anijekargo kineze me 65 mijë tonqymyr. Nga përplasja janëderdhur edhe karburant dukedëmtuar rëndë ekosistemin ebrishtë detar të kësaj zone.Mepërpjekjet e marinës australiane,pjesa më e madhe e karburamtitështë popmpuar dhe anija ështëtërhequr në një vend më të sigurt.

Sipas ekspertëve të ParkutNatyror detar, të caktuar për tëvlerësuar impaktin, anija Sheng

Bangladeshi dhe India kanëqënë përherë në mosmarrëveshjepër një ishull në derdhjen e lumitHariabhanga që është dhe kufirimidis tyre. Ishulli i pabanuar nëIndi quhet Talpatti i jugut dhe nëBangladesh ishulli Mori i Ri.Quhej?! Sepse nuk ekziston më.Ai është zhdukur nën ujrat e detit.Me një lartësi diçka më tepër se .5metra mbi nivelin e detit, me rrijene nivelit të ujrave dhe nga erozioni

GRUPIMI “EKOLËVIZJA” Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,

Shkodër - Fatbardh Sokoli Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror, Tirane

- Pranvera Bekteshi Shoqata Kombëtare progresi pyjor – Tirane, Liljana Shehu Albaforest, Tirane, Mehmet Meta Qendra Eden, Tirane - Merita Mansaku Klubi Ekologjik, Krujë - Muharrem Goci Lilium Albanicum, Librazhd- Ferit Hysa Masmedia dhe Mjedisi - Xhemal Mato Qendra Kombëtare e Lëvizjes Ambjentaliste, Tiranë - Haziz

Marku Klubi Ekologjik, Elbasan - Ahmet Mehmeti Instituti i Studimeve të Ambjentit, Tiranë - Agron Deliu Laguna e Kaltër, Orikum - Skënder Mejdiaj Klubi Ekologjik, Librazhd - Naim Disani Forumi për integrimin social, ekonomik e kulturor,

Gjirokastër – Luan Pogaçi

Shoqata Pylli i Blertë - Buçimas, Pogradec - RuzhdiHymetllari

Milieukontakt International, Tiranë – Valbona MAZREKU Shoqata e Përmakulturës, Tiranë - Edlira Mulla Klubi Ekologjik, Tiranë - Fatos Xhemalaj G&G Group, Tiranë - Sazan Guri AULEDA, Vlorë Shoqata Mjedisi Ekologjik dhe Turistik Lura, Lurë - Ismail

Hysa Federata e gjuetarëve sportivë të Shqipërisë, Tiranë –

Themi Perri Qendra e konsulencës veterinare dhe sigurisë ushqimore,

Tirane – Gani Moka Klubi Ekologjik, Maliq – Myzafer Gjiriti Shoqata “Natyra për njeriun”, Durrës – Fali Ndreka Instituti Kombëtar për Studime dhe Kërkime të Mjeksisë

dhe Mjedisit “Fillonid Durrachieni” – Flamur Tartari Shoqata “Adriatiku”, Vlorë – Petrit Dërvishi

Shoqata “Miqtë e Thethit”, Shkodër– Dedë Nika Shoqata "PASS”, Majlinda Lleshi Shoqata “Nënujsat” Ened Mato Shoqata “Vazhdon” Gazmend Koduzi Shoqata "EKOLOGJISTI "- Durres, president Bashkim Shyle. EKOMJEDISI, Durres, Presidente Magda CARA Shoqata e Mbrojtjes së Peizazheve Natyrore në Shqipëri,

Skënder Sala Agjensia Joniane e Mjedisit, Medias dhe Informacionit,

Shkëlqim Hajno Instituti për Mirëqënie dhe Mjedis, Tiranë, Drejtor Ekzekutiv,

z. Ali Lusha Fondacioni: “Instituti i Kërkimeve të Bioteknologji”, Agron

LAMKO Qendra e Studimit të Burimeve Natyrore, Sherif LUSHAJ Instituti i Politikave Mjedisore, Edvin Pacara Zyra e Monitorimit Ambjental, Shoder, Zamir LLAZANI. Instituti për Mirëqënie dhe Ambient, Luan LUSHA Instituti për Mirëqënie dhe Ambient, Luan LUSHA

kthyer në një shkretëtirë të kripure të ndotur. Rreth tij edhe uji iëmbël po mungon përherë e mëtepër, peshkimi është në krizë dhebanorët që jetojnë në këtë zonëjanë nga më të varfërit. Pakësimi iujit ka rrënuar ekonominë lokaleqë bazohej në peshkim. Avullimi iujit ka lënë prapa shtresa rëre qëqë erërat i cojnë deri nëSkandinavi e në Japoni dhe kanëprobleme të shumta shëndetësorenë popullsinë lokale.

Në rajon, ditët e fundit bëri njëvizitë edhe sekretari i Përgjithshëmi OKB-së, Ban Ki-Moon. Dukefilluar vizitën në Muynak,Uzbekistan ai u gjend para njëqyteti që dikur ishte buzë liqenitdhe sot në shkretëtirë ku devtëkalojnë përbri karkasave të anijevetë mbetura në tokë. Ai u shpreh : “Kam mbetur i tronditur.Është padyshim një nga shkatërrimetmjedisore më të mëdha në botë dheftoj gjithë liderët e Azisë Qendroretë gjejnë sëbashku një zgjidhje”.Megjithë krijimin e një fondi tëvendeve të rajonit për shpëtimin eliqenit, basjkëpunimi ështëpenguar nga mosmarrëveshjet përburimet e pakta ujore.

AUSTRI - AKULLNAJATTERHIQEN ÇDO VIT

Në alpet austriake, pjesa më emadhe e akullnajave poreduktohen për shkak të rritjes sëtemperaturave mesatare. Sipas tëdhënave të Klubi Alpin Austriak85 nga 93 akullnaja, të monitoruaranga vjeshta 2008 në vjeshtë 2009,janë sot me sipërfaqe më të vogël,7 kanë mbetur njëlloj dhe vetëmnjë është më e madhe se paramonitorimit.

Sipas raportit vjetor të Klubit,publikuar nga ekspertët nëInsbruk, akullnaja që ka shkrirë mëtepër është ajo e Niederjochferner(akullnaja e Similaun) që ështëtërhequr me 46 metra. Mesatarja ereduktimit të gjithë akullnajave të

tërhequra është vetëm këtë vit14.4 metra quest’anno, por tëpaktën dhjetë prej tyre kanë njëreduktim mbi 30 metra.

ATLASI URBAN I EUROPES Hapësirat urbane të Europës,

në të cilat banojnë tre të katërtat ee popullsisë së rajonit, janë rriturme shpejtësi në dhjetëvjeçarin efundit. Qendrat urbane dheperiferitë e tyre të mëdha janëtransformuar.

Për këtë, pas një studimidisavjeçar, EEA, AgjensiaMjedisore Europiane, kapublikuar Atlasin Urban, tëpërbërë nga hartat e 117 qytetevemë të mëdha të kontinentit.Zhvilluar dhe monitoruar ngaGMES (Global Monitoring forEnvironment and Security), AtlasiUrban është një hartografidixhitale mbarëeuropiane që do tëndihmojë në planifikimin urban tëtë ardhmes. Atlai përmban dhemijra imazhe satelitore të detajuara

të zonave të gjera urbane dhe,brenda dy vjetëve të ardhëshme,do ta çojë numurin e qyteteve tëmonitoruara në më tepër se 300.

Për më tepër : http://www.eea.europa.eu/highlights/

FENOMENI IPERMBYTJEVE NE RRITJE

Nga shkaku i ngrohjesglobale, dhe ndofta jo vetëm ngaajo, në Franca janë verifikuar shiranë periusha të shkrtra por medëndësi të mdhe që shpesh poshkaktojnë përmbytje. Ky ështëkonkluzioni i studiuesve tëinstitutit francez “Cemagref “ nënjë publikim zyrtar.

Këto periudha shirash tëdëndura kanë egzistuar përherëvetëm se janë studjuar rralë.Studiuesit kanë përdorur kësajhere, veç të dhënave të Météo-

France,një model matematik tëquajtur “gjenerator i shiut” që, nëbazën e të dhënave nëdispopzicion, prodhon edhe tëdhënat e munguara të dekadavetë fundit.Përveç kësaj, modelitregon edhe probabilitetin ekëtyre rreshjeve në të ardhmenapo dhe rrezikun e përmbytjeve.

Ky sistem u vërtetua sivjet merreshjet e shkurtit që sollënpërmbytje në krahinatperëndimore të Francës.

Neng 1, një kolos prej 230 metra,ka dëmtuar koralet duke hapur

një kanal prej 3 kilometrash megjerësi deri në 250 metra. Veçshkatërrimit dhe ndotjes nganafta, ekspertët ndruhen se do

të dëmtojë tepër edhe bojatoksike më të cilën është lyeranija.Dëmtimet, për tu rikuperuarnga natyra dhe kujdesi i njeriut,do të kërkojnë më tepër se njëzetvjet.

Ndërkohë, autoritetet lokale eqendrore, kanë kërkuar ngaarmatorët kinezë zhdëmtimin eplotë dhe po përgatiten për tërritur disa herë penalizimet ndajanijeve që mund të derdhinkarburant apo do të shkaktojnëdëmtime të tjera në barrierë e cilaështë shpallur trashëgiminatyrore e njerëzimit.

ai dallohet tashmë vetëm ngasateliti i zhytur në ujë duke

përfunduar kështu dhemosmarrëveshjet midis dyvendeve dhe duke larguar anijetluftarake të rojes bregdetare qëIndia mbante në zonë. Drejtori iInstitutit të StudimeveOqeanografike të Kalutës, qëmori fotot e para satelitore ushpreh se “Atë që s’e zgjidhëndot politikanët e dy shteteve ezgjidhi ngrohja globale”.

Shkurt nga bota

ARAL - AGONIA E NJE LIQENI AUSTRALI – ANIJA NGEL NE BARRIEREN KORALINE

ZHDUKET ISHULLI I “GRINDJEVE”