CMYK

Botim i shoqatave mjedisore “Ekolëvizja” Nr. 141, viti i tetë i botimit, 10 DHJETOR 2011 Çmimi: 40 LEKË

www. ekolevizja. orgwww. myabcal. org

KU SHKOJNE PARATE QE MBLIDHEN PER MJEDISIN ?!BUXHETI DHE

MJEDISINga Xhemal MATO

Kjo politikë e dhënies së buxhetit për pasojatdhe jo për shkaqet ngjason me atë që bën njëamvise në shtëpinë që po i përmbytet nga ujëtdhe në vend që të mbyllë çesmen, blen kovapër të hequr ujin.

Buxheti i MMPAU për vitin 2012 është 2.3milardë lekë ose me një shifër të përafërt rreth17 milion euro.

Ndërkaq nga taksa mjedisore e mbledhurnga importi i karburanteve, për 580 mijë ton nëvit, me një çmim mesatar prej 2.5 lek për litër(3 lek nafta dhe 1.5 lek benzina) shteti duhet tëmbledhë një të ardhur financiare prej 10 milioneuro. Por kjo sasi shtohet, për të njëjtën sasikarburanti për të cilën u pagua dhe qytetarëtqë e harxhojnë këtë karburant paguajnë edhenjë herë taksë prej 7 lek të tjera për litër. Vetëmkjo sjell edhe një të ardhur tjetër prej 30 milioneuro.

Një nga pasojat e globalizmit e tëshoqërisë së konsumit është dhe prodhimii mbetjeve në sasi të mëdha duke rriturderi në kufijtë e pamundësisë menaxhimine tyre. Një shembëll, që pavarësishtpërpjekjeve të qeverisë qendrore evendore dhe strukturave të emergjencëse ushtrisë italiane, është Napoli dhembetjet e tij që janë kthyer në një problemqë nuk po gjen zgjidhje. Dhe mbetjeturbane vanzhdojnë të shtohen. Edhe nekemi arritur në kufijtë e 1 milion ton mbetjetë prodhuara në vit.

Nga Agim DALIPI Në Durban të Afrikës së Jugut u mbajt

Konferenca e OKB-së për NdryshimetKlimatike qëllimi kryesor i të cilës ishtegjetja e një konsesusi dhe firmosja e njëtraktati si vazhdim i Protokollit të Kyotos.Faktikisht u arrit një “road map inextremis” që shumë analistë e quajtën sinjë shtyrje të marrëveshjes se sa njëmarrëveshje të mirëfilltë. Natyra juridikee saj mbetet për tu saktësuar dhepavarësisht nga lehtësimi i delegatëvetë mbi 190 shteteve që arritën një rezultatpothuajse konkret, shumë e kanë quajtursi një “strict minimum”.

Ne datë 2 dhjetor, pranë DelegacionitEuropian në Tiranë u organizua një takim, itreti në radhë midis shoqatave mjedisoreshqiptare dhe Delegacionit të KomisionitEuropian në Tiranë Në të merrnin pjesë z.Antoin Avignon, menaxheri i sektorit tëMjedisit dhe Energjisë dhe z. PhilippeTheou në Delegacionin e KE-së, z. A.Anton – SNV dhe përfaqësues nga

Për hidrokarburet, materialet plastike etjqë krijojnë problem e premisa për ndotjen emjedisit paguhet taksë mjedisi. Por kjoshkon në buxhetin e shtetit dhe nuk i kalonfondit të mjedisit. Bile fond mjedisi me ligjnuk ka. Fakt është se pretendohet tëkrijohet një fond mjedisi i cili pastaj do tëshpërndahet apo rimbursohet për subjektetqë do bëhen grumbullues, ripërdorues apoasgjësues të këtyre mbetjeve.

MENAXHIMI I TE ARDHURAVE NGA TAKSAT PERMJEDISIN

Intervistë me Agron Lamko, ambjentalist, Instituti iKërkimeve Bioteknologjike

Lexo fq. 2

DELEGACIONI EUROPIAN DHE SHOQATAT MJEDISOREshoqatat Ekolëvizja, PPNEA, OSBE, INCA,Co PLAN, Qendra EDEN, Albaforest, Greenline Albania, Shoqata e biologëve Shqiptarë,Alba forest, etj….

Ky është takimi i tretë që realizohet përrolin dhe rëndësinë e shoqërisë civile nëproblemet mjedisore të Shqipërisë.

Lexo fq. 2

DURBANI – MARREVESHJE “E FTOHTE” PERNGROHJEN GLOBALE

Lexo fq. 11

GLOBALIZMI DHE MBETJET URBANE

Lexo fq. 10

2

Ne datë 2 dhjetor, pranëDelegacionit Europian në Tiranëu organizua një takim, i treti nëradhë midis shoqatave mjedisoreshqiptare dhe Delegacionit tëKomisionit Europian në Tiranë Nëtë merrnin pjesë z. AntoinAvignon, menaxheri i sektorit tëMjedisit dhe Energjisë dhe z.Philippe Theou në Delegacionine KE-së, z. A. Anton – SNV dhepërfaqësues nga shoqatatEkolëvizja, PPNEA, OSBE, INCA,Co PLAN, Qendra EDEN,Albaforest, Green line Albania,Shoqata e biologëve Shqiptarë,Alba forest, etj….

Ky është takimi i tretë qërealizohet gjatë këtij viti midis KE-së në Tiranë dhe shoqatavemjedisore gjë që tregon nje rritjetë interesit të kësajë të fundit përrolin dhe rëndësinë e shoqërisëcivile në problemet mjedisore tëShqipërisë. Takimi u zhvillua nëformën e një tavoline tërrumbullaktë ku të gjithë

Robert MURATAJ, QendraAarhus Vlorë

Qendra Aarhus në Vlorë, nëbashkëpuninim me Organizatat eShoqërise Civile dhe meambientalistë të qytetit kaorganizuar një tryeze tërrumbullakët për të diskutuarproblemet e menaxhimit të

mbetjeve urbane në qytetin eVlorës. Morën pjesë përfaqësuesnga OJF-të lokale, studentë dhe

Shoqata Green Line Albania,organizate e re ne fushen e mjedisit,ka prezantuar fillimin e nje projektite madh e te veçante mjedisor teorganizuar ne vendin tone, te

titulluar “Ta pastrojme Shqiperinene nje dite 2012”.

Ky projekt eshte pjese eaksionit boteror “Let’s cleanWorld in one day 2012" dhe vjenne Shqiperi me mbeshtetjen eAmbasades se RepublikesSllovene. Ne takimin e organizuarmerrnin pjese si e ftuar nderieuroparlamentarja Tanja Fajon,

ministri i Mjedisit, Pyjeve dheAdministrimit te Ujerave FatmirMediu, perfaqesues te Ambasadesse Republikes Sllovene,perfaqesues te organizatavenderkombetare qe operojne neShqiperi, shoqeria civile dheaktore te fushes.

Ministri Mediu, ne fjalenpershendetese, e vleresoi keteprojekt te ri si nje reflektim perveprimin e drejte per nje ngaproblemet me te medha ka sotShqiperia per mbetjet. “Kuadriligjor qe ne kemi i sherben teresishtiniciatives qe ju keni marre persiper,dhe ky veprim i juaji eshte si nje“thirrje zgjimi” per te gjithe ne, qenga qeverisja qendrore, qeverisjalokale e cdo qytetar”, theksoi ai.Ai, ne emer te Ministrise seMjedisit dhe te QeveriseShqiptare, shprehu gatishmerine etij per mbeshtetje ne cdo hap tezbatimit te projektit ne fjale.

Gjithashtu takimi u pershendetdhe nga europarlamentarja Fajon.

MERRET SKRAP -PERHAPEN PESICIDE

Çmontimi i skrapit nga ish-uzina e azotikut, veç te tjerave kasjelle edhe efekte ekologjike sepsesi pasoje e shperberjes se disa ish-magazinave prane repartit teperpunimit te urese, nje numer ikonsiderueshem lendeshpesticide kane mbetur ne qiell tehapur.

Sipas specialisteve qe kanepunuar per vite me radhe prane ish-uzines, per pasoje te shirave ketopesticide mund te perhapen neterrenet bujqesore qe ndodhenprane tyre, duke rritur nivelin errezikshmerise. Nderkaq, veççmontimit te skrapit si pasoje eshitjes se tij me ane te nje tenderi,ka ende persona qe ne mes te ditesgrabisin aty ç’te mundin. Edhe pseazotiku eshte i rrethuar me mur telarte dhe ka roja ne te gjitha anet,

DELEGACIONI EUROPIAN DHE SHOQATAT MJEDSIOREpjësmarrësit informuan dhediskutuan së bashku mbiproblemet e shoqatave lidhur dheme situatën mjedisore në vënd.

Z. Avignon, pasi bëri njëpërmbledhje të dy takimeve të

kaluara, kujtoi dhe një herëProgres-raportin e KE-së i cili, nëkapitullin për mjedisin në tërësivlerësonte se mjedisi në Shqipërigjatë vitit të fundit nuk ka patur

përmirësim, bile në disa sektorëpërkundrazi gjëndja ka njohuredhe degradim mjedisor. Aitheksoi se ky takim do tëshërbente për të diskutuar “ç’farë bëjmë ne dhe cfarë beni ju”.

Gjithashtu z. Avignon bëri thirrjepër krijimin e një database përOJQ-të dhe krijimin e njësekretarie teknike për dërgimin einformacionit.

Një nga problemet kryesore qeu ngrit nga z. M. Metaj(Albaforest ) ishte mbi dobësitëdhe nevojën e forcimit të rrjetit tëshoqatave mjedisore dhe ikomunikimit për t’u bërë faktorënë politikat mjedisore dhembrojtjen e mjedisit. Po ashtu përproblemet e mjedisit dhe tëorganizatave të shoqërisë civile.Ndërsa z. Trajçe tha se problemikryesor nuk është komunikimi nëmes të OJQ-ve, por efikasiteti ityre.

Znj Mahmutaj ( EDEN) bërithirrje për OJQ aktive dhe efikasedhe ngriti shqetësimin se ka dysituata të ndryshme, në një anëka nevojë për mbështetje të OJQ-ve në lidhje me menaxhimin eproblemeve lokale dhe në anëntjetër duhet edhe një forum përpërfaqësimin e OJQ-ve sidomospër të shkëmbyer informacionin.Z. Xh. Mato ngriti problemin efondeve që vijnë jo nga vendi pornga qytetarët europinë.

Drejtues të shoqatavetheksuan problemin e mungesëssë fondeve dhe donatorëve permbështetjen e projektevemjedisore të hartuara ngashoqatat. Gjithashtu u permëndfakti që Qeveria shqiptare,mbrojtjen e mjedisit dhe politikëne zhvillimit të qëndrueshem nerealitet nuk e ka prioritare. Kjo kareflektuar dhe në mos mbështetjene shoqatave mjedisore nëprojektet e tyre në ndihmë tëmjedisit.

Perfaqesuesit e KE ne Tiranëtheksuan se ndër detyrat eqeverisë shqiptare për t’u futurenë BE është dhe përfshirja eshoqërisë civile aktivitetet përmbrojtjen e mjedisit si dhe nedebatet për hartimin e ligjevemjedisore qe po kalojnë procesine përafrimit me ligjet mjedisore tëBE. . Por dhe ne këtë fushëpjesëmarrësit sollën mjaftë fakteqë tregojnë se këto procese bëhenformalisht dhe të pa efektëshme.

ambientaliste të qytetit qytetarë tëtjerë. Në fokus ishte gjetja errugëve efikase për zgjidhjenpërfundimtare të çështjes sëmbetjeve urbane dhe hartimi i njëplani për sensibilizimin dhendërgjegjesimin publik e tëinstitucioneve vendimmarrëse përkoordinimin dhe bashkëpunimin

me njeri-tjetrin, si dhe meautoritetet qendrore, për ndërtimine një landfilli të mirëfillte për

mbetjet urbane. Niko Dumani, përfaqësues i

Prefekturës dhe ambientalist ushpreh se “Institucionet lokale tëzgjedhura nga qytetarët për tëpërmiresuar shërbimet që i ofrohenkomunitetit, gjejnë justifikime ngamë të ndryshmet për të pasuarpërgjegjesine te njeri - tjetri dhekëto pasoja i vuajnë familjet tona,fëmijët tanë që thithin ajër tejet tëndotur”. Ndërsa z. H. Cufaj, ngaDrejtoria e Shëndetit PublikParësor tha se “Djegia epandërprerë e mbeturinave qëshkarkohen te ish - fusha eAviacionit ka shkaktuar jo paksëmundje të rrugeve tëfrymëmarrjes si dhe sëmundje tetjera kancerogjene në vitet efundit”.

Nga pjesëmarrësit u vendos qëte hartohet dhe të nënshkruhet njëpeticion nga qytetarët për largimine mbetjeve urbane ngavendgrumbullimi aktual dheparaqitja e këtij peticioni pranëgjithe institucioneve lokale siBashkia, Qarku dhe Prefektura.

nuk eshte bere ende e mundur qete ndalohet shperberja e kesaj vepremadhore. Gjate kesaj vere, skrapi iazotikut u shit nga shteti metenderim ne nje vlere disa here mete vogel nga ajo reale. Edhe psetenderi u pezullua dhe anetaret ekomisionit te tenderimit po hetohennga prokuroria, cmontimi i mbetjevemetalike ka vazhduar.

GJIROKASTRA ME PLEHRANEPER RRUGE

Hedhja e mbeturinave urbanepa kriter ne perroin e lagjes Zinxhiraka revoltuar qytetaret. EkonomistiStavrin Jorgji thotw se pergjegjesiae shkaterrimit te mjedisit ngambeturinat urbane eshtedypaleshe, taksapagues dhetaksambledhesit dhe eshte nje njekrim ekologjik, i pafalshem dhe idenueshem. Ai shton edhe se “Jami bindur që pushteti vendor nuk kainteres t’i mësoje banorët t’i hedhin

mbeturinat urbane kuturu, porpushteti vendor duhet të përdorëmënyra, qoftë edhe ligjore, qëmbetjet urbane të mos flakëriten nëpërrua, ashtu siç po ndodh në disa

lagjet të qytetit të Gjirokastrëssepse edhe fëmijët hedhinmbeturina në përrua. Me pak fjalë,ky fenoment po futet në sistem dhekjo do të jetë shumë e dëmshme përtë ardhmen”.

Dr. Ornela Bineri, specialiste

mjedisi pranë institucionit tëPrefektit të Qarkut thotë se vetëm 2nga 32 njësi vendore, 6 bashki dhe26 komuna, organizojnë mbledhjene mbeturinave urbane me kosha në

territorin e tyre. Ajo shprehet se“Gjendja në 30 nga 32 njësi vendoreështë katastrofike. Banorët idepozitojnë mbetjet me lumenjve,anës rrugëve kombëtare apo nëpërpërrenj”. Në qytetin e Gjirokastrëska një pikë grumbullimi, por pa leje

mjedisore dhe ç’është më e keqja,ajo ndodhet 150 metra larg zonëssë banueshme.

Më tej, Bineri thekson“Landfilli është mënyra më e mirëpër të grumbulluar dhe përpunuarmbeturinat urbane, por qarkut teGjirokastrës i mungon një sektor itillë, i domodosshëm për 130 mijëbanorë”. Ndersa Vangjel Muço,nënkryetari i Bashkisë sëGjirokastrës, thotë se shërbimi ipastrimit dhe grumbullimt tëmbeturinave urbane bëhet ngabuxheti i pushtetit vendor : “Fondii pastrimit prej 45 milionë lekë ështëi mjaftueshëm, por ndihemi tëmbingarkuar, pasi banorët ende nukjanë edukuar se ku duhet të hidhenmbeturinat urbane, madje hidhetedhe mbeturina interte, qëdëmtojne koshat dhe makineritë”.

Por deri kur do te vazhdoje kjogjendje ?

MENAXHIMI I MBETJEVE URBANE NE VLORE TA PASTROJME SHQIPERINENE NJE DITE

NGA VENDI

3

Projekti, zbatuar nga grupimi“Ekolëvizja “ dhe mundësuar nga

Shoqata e Biologëve dhembështetur nga KE zhvilloi një takimkonsultativ më Bashkinë e Tiranës.Synimi ishte nisja e procedurave përtë garantuar mbrojtje ligjore për

Parkun e Liqenit Artificial duke idhënë kësaj zone edhe një status të

nevojshëm. Merrnin pjesë zv. ministrii Mjedisit z. Taulant Bino, znj. EtlevaCani, drejtoresha e AgjensisëKombëtare të Mjedisit, kryetari ikomunës Farkë, z. Fatbardh Plaku,

Sul Bregu jeton në një fshat tëTiranës. Ai ka 5 femijë dhe jetonme prodhimet e tokës, produktet

nga bagëtia dhe nga një ngastërme pemë frutore dhe pyll. Ngapuna e këtij viti ai nxorri më pak lekse vitet e tjera. Pjesën kryesore tëtyre vendosi ta perdorë për tëndërtuar shtëpinë dhe për të blerë

një makinë të re. Pjeësen tjetër ehoqi mënjeane për të blerë ilace përfemijët dhe gruan të cilet vitet efundit i semuren gjithnjë e mëshpesh. Mjeku i fshatit i ka thënëse uji që përdorin për të pirë ështëi ndotur nga shkarkimet e WC-sështëpisë së tij prandaj ai duhet tëinvestojë për të hapur një gropëseptike për të grumbulluar dhekontrolluar këto ujra, por hë për hëai mendon se ky investim duhetbërë më vonë.

Plehrat e shtepise prej vitesh

hidhen ne nje qoshe të oborrit dhetani ato janë shtuar dhe përhapuraq shumë sa që duket e pamundurtë pastrohen. Një vit me parë, njëraprej lopëve të tij i ngordhi se kishtefutur në bark një fletë plastike 3 mtë gjatë. Shirat e rrëmbyeshëm tëdimrit e frynë përroin që i rrëmbeu500 m2 toke nga arat e tij. Prita mbipërrua që dikur zbuste vrullin e ujit,ishte prishur dhe rindërtimi i sajgjithashtu kërkon lekë. Edhe zjarretrrotull, janë përsëritur shpesh nëditët e nxehta të verës. Këtë verë ira zjarri dhe ja shkrumboi gjysmëne pyllit. Djali i tij që merresh më parëme pyllin, tani merret me rrugën. Mekëto dëme në pasuritë e tij natyrore,ai këtë vit nxorri vetem gjysmen eparave krahasuar me ato që nxirrte

para 5 vjetësh. Me dëshpërim ai poe ndjen se nga viti në vit pokeqësohen gjërat, por s’e di se psepo i ecën kaq ters.

Gjithe kjo histori dhe vete Sulajanë imagjinare, por pjesë të tyrendodhin realisht në ekonominë eshumë familjeve në zonat kuproblemet mjedisore janëpërkeqësuar. Ndërkohe që kjohistori në permasa globale pondodh për shtepinë tonë të madhe,Shqipërinë.

(vjon ne faqen 9 )

KU SHKKU SHKKU SHKKU SHKKU SHKOJNE POJNE POJNE POJNE POJNE PARAARAARAARAARATE QETE QETE QETE QETE QEMBLIDHEN PER MJEDISIN?!MBLIDHEN PER MJEDISIN?!MBLIDHEN PER MJEDISIN?!MBLIDHEN PER MJEDISIN?!MBLIDHEN PER MJEDISIN?!

Buxheti i MMPAU për vitin 2012 është 2. 3 milardë lekë ose me njëshifër të përafërt rreth 17 milion euro.

Ndërkaq nga taksa e importit të karburanteve, për 580 mijë tonnë vit, me një çmim mesatar prej 2. 5 lek për litër ( 3 lek nafta dhe 1.5 lek benzina ) shteti duhet të mbledhë një të ardhur financiare prej10 milion euro. Por kjo sasi shtohet, për të njëjtën sasi karburantipër të cilën u pagua dhe qytetarët që e harxhojnë këtë karburantpaguajnë edhe një herë taksë prej 7 lek të tjera për litër. Vetëm kjosjell edhe një të ardhur tjetër prej 30 milion euro.

Pra, sasia e mbledhur nga shteti, në emër të mjedisit, vetëm përkarburantin dhe impaktin e tij në mjedis, është rreth 40 milion euro.Kjo është një shifër sa gati 2. 5 herë buxheti “ i rishikuar” i Ministrisësë Mjedisit për vitin 2012.

Por ku shkojnë këto para ? Sa pemë janë mbjellë apo do tëmbillen me to ? Çfarë është bërë për përmirësimin e cilësisë së ajrit? Pra sa prej tyre investohen në mjedis ? Apo shkojnë në buxhet nëzëra të tjerë si për shembëll paga të administratës “ në dietë “ që, përpunën e mirë do të marrë dhe një shpërblim në fund të këtij viti.

Pyetje : Cilat janë taksat qështeti mbledh nga importi epërdorimi I lëndëve djegëse,vajrave industrial etj ?

Z. A. LAMKO : Në ligjin embetjeve taksat u merren vetëmsubjekteve që sjellin lëndë ngajashtë, nga importi, të cilatkrijojnë premisa për ndotjen emjedisit në Shqipëri.

Për shembëll hidrokarburet,materialet plastike që krijojnëprobleme, ambalazhet e të tjeraqë kanë impact në mjedis. Tëgjitha këto krijojnë probleme,premisa për ndotjen e mjedisitdhe për të cilat paguhet taksëmjedisi. Por kjo shkon nëbuxhetin e shtetit dhe nuk i kalonfondit të mjedisit. Bile fondmjedisi me ligj nuk ka. Faktështë se pretendohet të krijohetnjë fond mjedisi i cili pastaj dotë shpërndahet apo rimbursohetpër subjektet që do bëhengrumbullues, ripërdorues apoasgjësues të këtyre mbetjeve.

Sot për sot edhe vajrat epërdorur grumbullohen nëmënyrë ilegale nga subjekte qëi ripërdorin në mënyrë abuzive,për djegje në kaldaja duke ndoturmjedisin. Këtu duhet theksuarse edhe agjensitë e mjedisitnëpër qarqe nuk kanë marrëasnjë masë. Kanë filluar tëbëhen inspektime që nukrezultojnë me ndonjëpërmirësim sepse veprimtaritërealisht vazhdojnë. Por ka edhesubjekte që i grumbullojnë,asgjësojnë për prodhim bituminë mënyrën më ekologjike tëlicensuar. Një shembëll ështëfirma Bitum Natural TeknoAlbania e cila nëpërmjetfondacionit Instituti i KërkimeveBioteknologjike që punon meprojektet e grumbullimit tëhidrokarbureve dhe vajrave tëpërdorura, e cila ka filluar të

bëjë grumbullimin. Porndërkohë shumë firmat nuk idorzojnë ppor i shesin. Ligjipresupozon jo vetëm që duhetti grumbullojnë por edhe të tidorëzojnë këto vajëra tëpërdorura si dhe tërimbursohen nga shteti

pikërisht nga ajo taksë që marrinnga importuesit e këtyrelëndëve. Po kështu duhet të

rimbursohen edhe pikat eserviseve dhe pika të tjera që

PER DHENIEN E STATUSIT LIGJOR LIQENIT TE TIRANESTakim i shoqërisë civile dhe pushtetit vendor kuadër të projektit “Problemet e degradimit Mjedisor të Liqenit

artificial të Tiranës dhe zbatimin e masave mbrojtëse dhe rehabilituese ndaj tij”z. Xhemal Mato nga grupimi“Ekolëvizja”, z. Lirim Selfo, ekspertmjedisi, pedagogë të UniversitetitPoliteknik etj…

Në takim, z. Lulëzim BASHA,Kryetar i Bashkisë, në një ndërhyrjetë shkurtër, foli për rolin që do tëmarrë përsipër e do të luajë Bashkianë drejtim të masave që do të merrenqoftë për statusin, rehabilitimin dheçdo ndërhyrje tjetër të nevojshme.

Në përfundim u arrit mirëkuptimiqë Parkut të Liqenit t’i jepet statusi iParkut Natyror Rajonal dhe për tënisur dhe për këtë procedurat ligjoredhe administrative. Po ashtu udiskutua dhe për përcaktimin esipërfaqes, masat që duhen tëmerren për investimet dhemirëmbajtjen e parkut në drejtim tëruajtjes së ekosistemit nga ndotjet,ndërhyrjet abusive si dhe për

zhvillimin e mëtejshëm tëbiodiversitetit në gjithë hapësirën.Propozimi do t’i kalojë për miratimKëshillit Bashkiak të Tiranës. Nëdiskutimet doli se tre janë ndërhyrjetkryesore që udiskutuan : reha-bilitimi i valvolës sës h k a r k i m i t ,përfundimi iprocesit të portësdhe përfundimi ikolektorit të ujravetë zeza qëmendohet t’i japinfund menaxhimit tëriskut. Liqeni kërkon një vlerësim mëprofesional për të parë e gjetur njëzgjidhje të qëndrueshme por dhehigjenike, për të qenë një resurs ipërdorshëm për qytetarët. Kjokërkon që të zgjohet dhe interes tek

donatorë që do të mbështesin megrante por edhe vizioni që do tëparaqitet do të ketë një rol kyç .Planet duhet të jenë të integruar, tëketë studime perspektive, për

shembëll 10 vjecar duke marrëparasysh edhe kushtet klimatike.

(Vijon ne faqen 4 )Liqeni kërkon një vlerësim më

profesional për të parë e gjetur njëzgjidhje të qëndrueshme

BUXHETI DHE MJEDISINga Xhemal MATO MENAXHIMI I TE ARDHURAVE

NGA TAKSAT PER MJEDISINIntervistë me Agron Lamko, ambjentalist, Instituti i Kërkimeve

Bioteknologjike

Për hidrokarburet, materialet plastike etj qëkrijojnë problem e premisa për ndotjen emjedisit paguhet taksë mjedisi. Por kjo

shkon në buxhetin e shtetit dhe nuk i kalonfondit të mjedisit

grumbullojnë këto vajra tëpërdorura.

Pyetje : Ç’thotë ligji për këtë?Z. A. LAMKO : Ligji vajrave

thotë të detyrohen të gjithësubjektet që disponojnë këtovajra ti evidentojnë dhe më pasti dorëzojnë në mënyrë tëkontrolluar te subjektet eliçencuar për asgjesim oseripërdorim të kontrolluar.

Pyetje : Cili është roli iAgjensisë Kombëtare tëMjedisit?

Z. A. LAMKO: AgjenciaKombëtare e Mjedisit ka nëdtyrë vlerësimin e projektevendërkohë që Ministria e Mjedisitka dhënien e licencave. Por vetëAgjensia Kombëtare e Mjedisitvaret direkt nga Ministria dhekëtu ka një konflikt interesi. PraAgjensia përderisa bënVlerësimin në Mjedis (VNM) tëaktiviteteve që zhvillohen nëShqipëri nuk ka pse të jetë nëvarësi të Ministrisë së Mjedisit.Sepse kjo Ministri mund tiimponohet Agjensisë që timiratojë apo jo vendimet. Këtudel se edhe vlerësimin e ndikimitnë mjedis e bën vetë edhelicensën e jep vetë. AgjensiaKombëtare e Mjedisit duhet tëjetë e pavarur dhe ky është njëproblem që e kemi ngritur disaherë edhe në takimin ku udiskutua drafti ligjor për krijimine Agjencisë Kombëtare të

Mjedisit Por kjo nuk ështëmarrë parasysh.

4

(vijon nga faqja 3 )NGA DISKUTIMETZ. Edmond PANARITI,

Nënkryetar i Bashkisë : Mendojtë diskutohet se cili është opsionimë i mirë për statusin ligjor tëLiqenit të Tiranës, i cili do t’i kalojpër propozim këshillit bashkiak përtu finalizuar më pas në organe tëtjera të vendimarrjes brenda kuadrittë pushtetit vendor. Çështja estatusit përcaktohet qartë nga disakritere teknike : status të parkutkombëtar, status të parkutkombëtar rajonal, status të parkuttë qytetit dhe të gjitha këto janë tëshoqëruar me disa specifika, kritereteknike që i përcaktojnë. Por nukdesha që të përqëndroheshimvetëm tek statusi por edhe në tërësitek hapat administrativë apo ligjorëqë duhen për mbrojtjen e liqenit dhenë pikëpamjen e ndërhyrjeve,sidomos në cështjen e rehabilitimittë liqenit. Faza e parë të jetë ndalimii shkarkimeve të ndotjeve, inertevedhe faza e dytë, më e vështirë dhemë sfiduese, është çështja erehabilitimit. Do doja ta shtrinimbisedën edhe në këtë fazë të dytëpor fillimisht do ta fillojmë mecështjen e statusit. Z. Taulant kaqënë më i angazhuar në këtëdrejtim.

Z. Taulant BINO, Zv. ministëri Mjedisit : Liqeni i Tiranës ështënjë nga zonat e pakta atraktive tëTiranës dhe, për fat të keq, ështënjë nga zonat ku po kryen të gjithalëvizjet e popullsisë. Prandajnevojitet krijimi i hapësirave tëgjelbra. Dy vjet më parë ështëdiskutuar për këtë temë, këtu unëkam gazetën Ekolëvizja, ku thuhetse zv. ministri, zoti Demeti ka thënëse ministria do niste punën për tëkrijuar hapësirat ligjore për krijimine Parkut Rajonal. Ne sot jemi në njëfazë tjetër që prej qershorit të vitit2010 është miratuar VKM përprocedurat, propozimet dherregullat për parkun natyror rajonal.

Për të folur për statusin kemidiskutimet tona. A mund të bëjëpjesë parku i Tiranës në rrjetin ezonave të mbrojtura kombëtare? Nëgjashtë kategoritë që përcaktonlegjislacioni ( parku kombëtar,rezervat natyror, monument inatyrës etj. ) nuk mund të bëntepjesë për shkak të kritereve që janëtë vendosura në ligj. Por ekzistonhapësira për të qënë park rajonal

që do të thotë që do të ketë interesnga ministri të ndryshme e ngaqeversja vendore për ta shpallur epër ta mbrojtur. Ekziston hapësiraligjore por nuk ekzistonin aktetnënligjore. Unë ju citovaprocedurat e propozimit. pornevojitet që njësitë vendore tëbëjnë propozimin pranë këshillavebashkiakë të tyre për dhënien estatusit të parkut natyror rajonal.Mund të jetë kjo strategji ose mundtë jetë një strategji që vjen direktnga këshilli i qarkut.

Z. Edmond PANARITI : Ka edhezona, për shembëll tek pjesa eSaukut dhe kodrat, ku kërkohet,sipas meje, një ndërhyrje shumë mëe madhe. Kam bërë një bisedë medonatorë të mundshëm që mund tamarrin në konsideratë çështjen erehabilitimit dhe kanë thënë qëkusht është ndalimi i shkarkimevedhe monitorimi dhe i burimevepotenciale të ndotjes, ndalimi ishkarkimeve të inerteve, mbajtjennë mbikqyrje të burimevepotenciale të ndotjes që tëpërcaktohet opsioni më i mirë irehabilitimit. Ka opsione më radikaledhe më pak radikale. Më radikaletkanë të bëjnë me thellimin embushjes e riparimin dhe më pakradikale është pastrimi me filtra, medekantime. Këto janë gjëra qëduhen parë pasi nuk duhet është e

rëndësishme thjesht zgjidhja mëoptimale teknike por duhet marrëparsysh edhe mendimet eqytetarëve. Akte të tilla kërkojnëpadyshim dhe një konsultë të gjerëme publikun, çdo gjë të bëhet e

menduar dhe publiku të informohetparaprakisht me detaje për planetdhe perspektivat e një rehabilitimi.Por kjo, çështja e rehabilitimit, dovijë më vonë, vitin tjetër, pasi tëtrajtohet çështja e shkarkimit.

Z. Fatbardh PLAKU, kryetar ikomunës Farkë : Parku është njënga sfidat e Bashkisë së Tiranës.Statusi duhet të materializohet, tëmarrë formën e tij juridike sepsegjendja e liqenit është katandisurashtu siç është sot sepse bashkias’donte ta merrte përsipër liqenin

artificial. Ka qënë edhemosmarrëveshje politike, qeveri-bashki etj. . Unë kam marr liqenin eFarkës, që është 6-7 herë më i madhse ky ndërsa bashkia nuk merrtepërsipër dot liqenin me 2000 m2. Kjoka çuar në këtë gjendje që duke mospasur statusin, duke mos paturpërgjegjësinë direkte, mbetejpërgjegjësi e qeverisë dhe duhet tëmendojmë se si duhet ndërhyrë.

Edhe kur ndodhi ndotja me shkumatështë akuzuar komuna e Farkës, poashtu për shkarkimin e ujrave tëzeza. Por e gjitha kjo është mungesëe njohjes së realitetit. As një pallatnuk shkarkon në liqenin e Tiranëspor objektet e reja nuk kanë një

kolektor të mirëfilltë ku tëshkarkojnë ujrat.

Statusin jepjani si të doni, porbashkia duhet ta marrë përsipër.Them se nuk ka shanse që qarku tamarr përsipër atë dhe as komuna

por kjo nuk do të thotë që ne tëmos bashkëpunojmë por e paraështë bashkia që duhet të përveshëmëngët. Të mos harrojmë se Liqenii Farkës është krijuar 28 vjet mëvonë, se liqeni i Tiranës dhe nukështë ndërtuar për të furnizuarliqenin artificial. Liqeni i Farkës kambajtur gjallë liqenin e Tiranësshumë më vonë dhe do të bëhetparku numur 2 i qytetit. Gjithashtuështë emergjente ndërhyrja tekporta e shkarkimit.

Z. F. PLAKU : Puna te diga

duhet filluar që nesër sepsepasnesër do të jetë vonë. Bashkiaduhet të jetë në gjendje të hapëkanalin, ta rehabilitojë dhe le tëmarrin ujë sa të duan nga liqeni iFarkës.

Z. Xemal MATO : Duhet njëdiskutim më teknik e më kompetent.Problemi i kanalizimit nga Farka kapatur një studim që e shikontezonën si një ekosistem. Sepse

Liqeni nuk është një gjë e vetmuar,e izoluar por është pjesë eekosistemit prandaj duhet bërë njëstudim shumë më i integruar nga tëgjithë ekspertët e kësaj fushe. Ne sishoqatë e kemi bërëndërgjegjësimin që para dy vjetëshdhe mund të ndihmojmë mekomunitetin përreth dukeshpërndarë fletëpalosje, me gazetëntonë. . Unë jam dakort më z.Fatbardh për disa emergjenca qëduhet ti kapim në kohë dhe që nukkanë një investim të madh. Nukmund të mbrohet liqeni nga erozioninëse nuk mbjellim. Erozioni ështëshumë i madh. Pa pemë nuk e

mbron dot liqenin. Emergjenca nukka kosto të madhe, me disadonatorë mund që të ndihmojnë nëmbjelljen e fidanëve dukebashkëpunuar dhe me komunën eFarkës. Niveli i ujit është i ulët dhekrijon mundësi për të ndërhyrë tekporta.

Z. Lirim SELFO : Statusi nukvaret as nga ndërhyrjet në digë porështë dicka e përcaktuar mirë nëVKM dhe sa më shpejt tëndërmerret aq më mirë. Si hap të

dytë për ti ardhur në ndihmëpropozimit të universiteteve duhetedhe diskutim publik me gjithëgrupet e interesit në trajtën ekonferencës për rrjetin e parqeverajonale parku Tiranës, Paskuqanite më gjerë. Në këtë kuadër mendojse bashkëpunimi me universitetetpor sidomos me shoqatatmjedisore mund të jetë përcaktuesnë orientimin e diskutimeve lidhurme objektivin që duam të arrijmë,ku të dilet në propozime konkretepo ashtu edhe me një plan pune jomë vonë se shkurti. Ky plani punedhe menaxhimi duhet të krijojnëkëtë kontekst bashkëpunimi që dotë sjellë dhe donatorë sepse ata dotë shikojnë edhe sensibilitetin eaktorëve, të bashkisë, shoqatave,universiteteve etj.

Bashkia e Tiranës duhet të jetëpërgjegjëse por mund të delegojëpërgjegjësi për çështje teknike edhete shoqatat mjedisore që e kanëmundësinë dhe resurset nëekspertë e specialistë.

Z. Xhemal MATO : Kemi bërënjë studim vetëm për zonën ekodrave para dy vjetësh dhe nukmund të ekzistojë parku pa lidhjene tij me kodrat. Kodrat kanë njëvlerë tjetër dhe parku i liqenit tjetërprandaj nuk mund ti jepet i njëjtistatus. Kodrave duhet ti jepetstatusi peizazh i mbrojtur e me këtëstatus mund të mbrohet ngandërtimet dhe mund ti lejojë tëbëhet park rajonal. Nëse nga ky llojtakimi të dyja këto statuse do tëmerren, do të jetë një arritje ejashtëzakonshme sepse ato janë tëintegruara bashkë dhe do të ketëdhe një impakt të madh edhe përpublikun. Kjo do të shtojë dhehapësirën e gjelbër Tiranës gati

katër herë më shumë. Do ishte gjë emirë nëse i studjojmë të dyja.

Z. Lirim SELFO : Për tambrojtur nga sedimentet, po të ketëqarkullim uji edhe sedimentimi dotë jetë më i ulët. Duhet filluar ngamasat, nga statusi që ajo ka si zonëe rëndësisë së vecantë

Znj. Etleva Cano : Duke ecuredhe me statusin ligjor, pastaj tëmerren masat. Të merren masat qënga ujësjellësi, pastaj të shihenmasa më emergjente.

.

PER DHENIEN E STATUSIT LIGJOR LIQENIT TE TIRANES

Tre ndërhyrjet kryesore : rehabilitimi i valvolës sëshkarkimit, përfundimi i procesit të portës dhe

përfundimi i kolektorit të ujrave të zeza duhet t’i japinfund menjëherë menaxhimit të riskut

5

Efektet e grimcave të dëmshmetë ajrit shkaktojnë astmën, kancerine mushkërive, problemetkardiovaskulare dhe një sërësëmundjes e vdekjesh tëparakohshme. Gazrat e lëshuara ngamakinat dhe grimcat e imta në ajer (

PM ) konsiderohen si ndotësit mëtë rrezikshëm për organizmin enjeriut. Që prej 2007-s, në Shqiperiekziston një nismëndërinstitucionale për pakësimin endotjes, por që ka mbetur disi pengedhe i diskutimeve politike.

Eshtë përpiluar edhe një plankombëtar veprimi për të siguruarnjë cilësi më të mirë të ajrit në vendku monitorimet do të ishin më tëshpeshta e mbi bazën e tyre do tëaplikoheshin masat për të ulurndotjen kur është jashtë normave.

Po ashtu, me ndryshimet e bëranë ligjin për “Mbrojtjen e ajrit ngandotja”, Qeveria pati vendosur secilat do të ishin këto masa si dherolin e Ministrisë së Mjedisit dheorganeve vendore në zbatimin etyre. Gjithashtu u vlerësua se roli i

bashkive, sidomos në qytetet emëdha, do të ishte parësor. “Organii qeverisjes përkatëse vendore, përzbatimin e planit vendor të veprimitpër cilësinë e ajrit nxjerr aktenormative, me anë të të cilave mund, të mbyllë përkohësisht osepërgjithmonë rrugët e qarkullimit tëautomjeteve, të përfshira në zonëne veprimit për cilësinë e ajrit apo tëvendosë kufizime për përdorimin errugëve nga automjetet me motor,të parashikojë kufizimin e parkimitdhe/ose të ngarkimit”, thuhet në

ligj. Por kjo nuk pengon jo vetëmqarkullimin por ndodh si para dyvjetësh kur, në ditën

Ndërkombëtare pa Makinapunonjësit e MMPAU shkuan mekëmbë në sheshin “ Nënë Tereza “për një ceremoni të shoqërisë civile,dhe u kthyen me makinë në punë.

Siç duket ligji e nisma nuk kanëdhënë rezultat. Rreth 500 personahumbasin jetën në një vit ngandotja e ajrit dhe pjesa më e madhee tyre jetojnë në Tiranë. Shifra ështëdhënë nga Organizata Boterore eShëndetësisë, pas një studimi qëe ka cilësuar Tiranën mes qytetevemë të ndotura në botë.

OBSH ka kërkuar ngainstitucionet shqiptare që tëmarrin masa urgjente përpërmiresimin e cilësise së ajrit nëqytetet e mëdha pasi po vihet renjë rritje e sëmundshmerise,

NDOTJA E AJRIT VRET NE VIT 500 VETE

Me rastin e përmbylljes së projektit“MBROJTJA E SHËNDETIT NGANDRYSHIMET KLIMATIKE NËSHQIPËRI “, mbështetur nga MinistriaFederale Gjermane për Mjedisin, Mbrojtjene Natyrës dhe Sigurinë Nukleare, në 14Dhetor 2011, Ministria e Shëndetësisë nëbashkëpunim me Organizatën Botërore tëShëndetësisë organizon një konferencë përarritjet e projektit dhe hapat e mëtejshëm.

Në konferencë do të referohen :Përmbledhje e arritjeve të projektit ngaGazmend Bejta, Ministria e Shëndetësisë ;“Historiku i ndryshimeve klimatike nëShqipëri” nga Mirela Kamberi – PNUD ;Nisma për ndyshimet klimatike - Jo Nurse,zyra e OBSH në Bonn); “Ndotja e ajrit” ngaAgron Deliu dhe “Uji e ndryshimetklimatike” nga Arben Zhulati, Instituti iShëndetit Publik etj…

MSH

sidomos e kancerëve në mushkëri.Fakt është se qeveria ka pranuar semoszbatimi i planit te veprimit kaardhur si pasojë e politizimit të këtijproblemi. Nga Ministria e Mjedisitështë pranuar se nuk bëhet fjalëvetëm për bashkëpunim mepushtetin vendor, por dhe përbashkëpunim ndërministror si

Ministria e Transportit dhe eEkonomisë dhe Energjitikës. Pornuk kuptohet se përse nuk arrihet

Ky supplement është mbështetur nga Organizata Borërore eShëndetësisë, zyra Shqipëri

Vlera e PM10, PM2. 5 si mesatare 3 mujore tejkalon 2-3 here normate BE, ku PM 2. 5 është me i rrezikshmi ne pikepamje shendetsore.Raporti PM2. 5/PM 10 eshte rreth 50 perqind, qe do te thote segjysma e grimcave te imta eshte bloze nga makinat me motorredizel, ndersa gjysma tjeter eshte pluhur i ngritur prej rruges.

NO2 i krijuar prej automjeteve eshte si mesatare rreth 10-15perqind mbi normen e BE.

Ozoni eshte brenda normes, por me ngritjen e temp. pritet tetejkaloje normen e BE ne periudhen e nxehte.

Efekti shendetsor i kombinuar i tre ndotesve kryesor temesiperm rezulton ne indeksin shendetsor te cilesise seajrit AQHI me vlere mesatare 3 mujore rreth 8. 5, nga 4 qerekomandohet; pra ajri konsiderohet i rrezikshem pershendetin e njeriut (ref. shkalles internacionale te dhenene materjalin e matjeve).

dot bashkëpunimindërinstitucional, pavarësishtnismave të qeverisë.

Ndërkohë të gjithë marrim tënjëjtin ajër, të njëjtat sëmundjedhe presim që strukturatinstitucionale të merren vesh menjeri tjetrin e më pas me pushtetinvendor. Sepse edhe shifra e

OBSH-së për 500 vdekje në vit meshkak impaktet në mjedis nuk i bëndot të bashkëpunojnë.

RRITJA E TEMPERATURES – RRITJE E VDEKSHMERISEPer çdo grade rritjeje

temperature, mbi një prag limit,vihet re një rritje e vdekshmërisëprej 3% në qytete të veçanta. Pra,vdekshmeria është e lidhur meluhatjet e nxehtësisë e mendryshimet klimatike. E dhëna vjennga drejtori i programit specialmjedisor të Europës (OBSH-Itali),R. Bertolini, që ka leshuar alarmin

në fjalën e tij në konferencën mbindryshimet klimatike. Ky alarmnënvizon lidhjen e ngushtë qëkanë efektet e ndryshimeveklimatike me shëndetin dhejetëgjatesine e njerëzve.

Sipas studjuesit, problemiprek, mbi të gjitha, “hapësiratmetropolitane”, pra qytetet emëdha. Kjo çështje është e lidhur

me “luhatjet e temperaturës, qëjanë edhe një nga problemet endryshimeve klimatike”. Pikërishtpër shkak të këtyre ndryshimeve,“te gjitha luhatjet e temperaturaveqë ngrihen godasin fillimisht mëtë rrezikuarit: të moshuarit dhefëmijet”.

Qytetet e mëdha janë zonat qëpreken më shumë nga fenomenidhe ku luhatjet e nxehtësise rrisinme 3% shkallen e vdekshmërise.Në këto zona metropolitane, nëfakt, ka nje sërë faktoresh mendikim të ngadaltë si ndotjetatmosferike ( të ajrit ) që mund tërrisin demet. Bertolini ka marrë sishembull ( si ndryshimet klimatikendikojnë mbi parametratshëndetësore ) vajtja në Itali ngaShqiperia, në fillim të viteve 90-të imushkonjës “tiger” që më vonë ushpërnda dhe u strhua në vendinfqinjë falë klimës që ka gjetur atje.

Përhapja, shton Bertolini, eagjentëve transmetues, si insektetdhe mushkonjat, është “ndihmuardhe favorizuar nga ndryshimetklimatike”. Ndër të tjera, sipasdrejtorit të OBSH, “nevojitet njëvëzhgim shëndetesor për kujdesindhe pasojat”. Dhe më pasperfundon se është idomosdoshem “një instrument qëi jep frymëmarrje të re, një rregullimi ri dhe një plan shëndetësormbikqyrjeje epidemologjike, për tëbërë të dukshme e të sakta lidhjetmes patologjive, vdekshmërisedhe ndryshimeve klimatike”.

WHO

SUPLEMENT: NDRYSHIMET KLIMATKE DHE SHENDETIKy supplement është mbështetur nga Organizata Borërore e Shëndetësisë, zyra Shqipëri

6

Qëllimi i përgjithshëm iprojektit ne Shqiperi ishte që tëforconte kapacitetin në vend përtë kuptuar risqet për shëndetinnga ndryshimet e klimës dheveprimet ndaj tyre, dukezhvilluar dhe përforcuar një plankombëtar të përshtatjesshëndetësore për përgatitjendhe përgjigjen e sistemeveshëndetësore ; ndërtimin ekapaciteteve për tiu përgjigjurkërcënimeve ndaj shëndetit ;menaxhimin e emergjencave të

lidhura me klimën nëinstitucionet e kujdesitshëndetësor, duke përfshirëeficiencën e energjisë ;kapacitetin për të monitoruarndotjen e ajrit dhe për tëreduktuar sëmundjetrespiratore që lidhen me të ;mekanizmat e alarmit përsëmundjet infektive, nëpërputhje me përgatitjen evendit për të zbatuarRregulloren Ndërkombëtare tëShëndetit ; sistemin einformacionit shëndetësor qëlidhet me ndryshimet klimatike.

NDRYSHIMETKLIMATIKE NË

SHQIPËRI Komunikimi i parë

Kombëtar per klimen neShqipëri filloi në tetor 1998. Mëvonë komponentët e projektitishin inventar i CO2, njëvlerësim i ndikimeve tëmundshme të ndryshimeveklimatike në Shqipëri, njëanalizë e masave të mundshmeper të zvogëluar emetimet egazrave në Shqipëri dhe për t’iupërshtatur ndryshimit të klimës.Me tej u realizua përgatitja enjë plani kombëtar të veprimitpër të adresuar ndryshimetklimatike dhe ndikimet e tijnegative. U vazhdua mevlerësimin e nevojave teteknologjisë dhe ngritje tekapaciteteve Komunikimi i dytëKombëtar bëri të mundshëm

zhvillimin e inventarin tëgazrave me efekt serrë,analizen specifike në fusha tëndryshme të klimës dhevlerësimin e vulnerabilitetit dhemodelet e propozuara përpërshtatjen. Tek Komunikimi iDyte per here te pare u vendosedhe nje paragraf perndryshimin klimatik dheimpaktin e tij ne shendet, ne sajete projektit aktual te OBSH /BMU

Efektet e ndryshimeveklimatike filluan të bëhen tëdukshme për syrin vetëm kohëte fundit. Brigjet kanë filluar tëgërryen pothuajse në të gjithëbregdetin Adriatik në Shqipëripër shkak të ngritjes së nivelittë detit - në disa vende deti kapërparuar më shumë se 50m nëbrendësi, duke shkatërruarpyjet bregdetare dhe bimësinësi dhe duke rritur përmbajtjenne kripe në lagunat dhe fushatnë afërsi të bregdetit.

Efektet e ndryshimeveklimatike kanë rritur numrin dhedendesine e zjarreve nëShqipëri.

Ndryshimi i klimës ka sjellëdimër të butë që ka favorizuar

rritjen e bimëve tropikale edhenë Shqipëri dhe ka bërë tëmundur shfaqjen emushkonjave në lartësi mbi400-500 m mbi nivelin e detit.Dimri është relativisht i shkurtërdhe i butë e i lagësht në afërsitë zonave të bregdetit. Verazgjat shumë gjatë dhe është enxehtë dhe e thatë.

Thatësira pritet gjatë verëspër shkak të temperaturës sërritur dhe avullimit të madh, tëpa balancuar nga reshjet

Rritja e temperaturave do tërrisë probabilitetin e ngjarjeveekstreme dhe tëndryshueshmërisë më të lartëtë temperaturave minimalebrenda vitit. Ka mundësi që tëndodhë rritje më e lartë etemperaturave minimale ditorese sa e temperaturavemaksimale. Janë të mundshmethatësira më të shpeshta dhemë të rënda me rrezik më tëmadh për zjarre.

Ngjarjet e motit ekstremkanë efekte shëndetësore tedrejtpërdrejta dhe te tërthortatek njerëzit dhe kosto indirektepër ekonominë. Ngjarjetekstreme të motit përfshijnëthatësirat, përmbytjet dherrëshqitjet e tokës të lidhura meto, stuhitë, ciklonet, dallgët emëdha të detit dhe bregdetit,valët e të nxehtit dhe goditjet etë ftohtit. Zonat e lagështa katë ngjarë të bëhen më tëlagështa, me episode më tëshpeshta të përmbytjeve,ndërsa zonat e thata mund tëbëhen më të thata, me periudhamë të gjata thatësire që çon nënjë rrezik në rritje tëshkretëtirëzimit. Në përgjithësi,gjasat e stuhive, do të rriten,duke qenë se ka gjithnjë e mëshumë nxehtësi dhe lagështirënë atmosferë.

Ngrohja ekstreme, thatësiradhe zjarret në shkallë të gjerë,stuhitë, përmbytjet si dhemanifestime të tjera të

ndryshimeve klimatike, do tëndryshojnë incidencën dheashpërsinë e alergjive,dermatiteve atopike dheastmës. Shqipëria është më eprirur ndaj përmbytjeve dheshkarjet që lidhen me to, stuhitë,valët e të nxehtit dhe goditjet etë ftohtit. Ndryshimet klimatikepritet të shkaktojnë dhe rrisin

fatkeqësitë si dhe tëpërkeqësojnë cënueshmëritëekzistuese. Pasojat humanitaretë ndryshimeve klimatike kanë

një ndikim të gjerë,multisektorial, pasi ato prekin nëmënyrë jo proporcionalenjerëzit në vendet me të ardhuratë ulëta. Njerëzit e varfër dhekomunitetet që kanë shumë pakqasje në skemat e përshtatjesjane te prirur të kërkojnendihmë emergjente humanitare,pasi ata përballen me një

NDRYSHIMET KLIMATKE DHE SHENDETISuplement

MBROJTJA E SHËNDETIT NGA NDRYSHIMET KLIMATIKE NË SHQIPËRINga projekti “Mbrojtja e shëndetit nga ndryshimi klimatik në Shqipëri”

7

frekuencë dhe intensitet tërritur të rreziqeve që lidhen memotin. Ndërsa është i pamundurparandalimi i ndodhjes sëngjarjeve natyrore, duhet tëreduktohet cënueshmëria eatyre popullatave që jetojnë nëzonat e prirura ndaj katastrofës.

Nxehtësia e tepërt paraqetnjë kërcënim serioz për të gjithëpopullsinë, por grupe të veçantajanë më të ndjeshme për shkaktë një përgjigje të dëmtuarfiziologjike ose të sjelljes. Këtogrupe përfshijnë të moshuaritdhe mundësisht të gjithëindividët që kanë një aftësi tëreduktuar për t’u kujdesur përveten e tyre, të tillë si fëmijët evegjël dhe me aftësi tëkufizuara, ata me sëmundjepara-ekzistuese kardio-vaskulare, respiratore dhe të

veshkave, diabetit, çrregullimeneurologjike dhe sëmundjepsikiatrike. Ngjarjet e motitekstrem kanë efekteshëndetësore te drejtpërdrejtadhe te tërthorta tek njerëzit dhekosto indirekte për ekonominë.

Thatësira zakonisht ndodhingjatë periudhës së verës. PyjetShqiptare janë të prirur ndajzjarreve, sidomos gjatë fundit tëpranverës dhe muajve të nxehtëdhe të thatë të verës. Shkaqetkryesore të zjarreve në pyje nëShqipëri janë të karakteritantropogjen (pakujdesinjerëzore, djegie e shkurrevenga barinjtë, etj, dhe në njëshkallë më të vogël, zjarre tëqëllimshme ose kriminale) dheshkaqe natyrore (rrufetë). Pjesamë e madhe e dëmeve prekpyjet halorë. Keqpërdorimi izjarreve nga njerëzit (shoqëruarnga shpyllëzimet si dhe mosmarrja e masave parandaluesegjatë viteve të fundit) dhepraktikat për pastrimin e

kullotave përbëjnë shkaqet mëtë mëdha për dëmtimin e pyjeve.

Ndotja e ajrit është një rreziki madh mjedisor për shëndetindhe është vlerësuar si shkaktari rreth 2 milionë vdekjeve tëparakohshme në mbarë botënnë vit. Vetëm nga ndotja e ajrit,sipas OBSH-se llogariten deri500 vdekje shtese vetëm neTirane.

Cilësia e dobët e ajrit shtonndjeshëm barrën e sëmundjespër popullsinë. Duke reduktuarnivelet e ndotjes së ajrit, mundtë ndihmojmë vendet nëzvogëlimin e barrës globale tësëmundjeve nga infeksionet errugëve të frymëmarrjes,sëmundjeve të zemrës dhekancerit të mushkërive. Në njëstudim të bërë për të vëzhguarefektet e ndotjes në shëndetin e

policëve së trafikut rrugor, ështëvërejtur se këta kanë një rënietë funksioneve kryesore tërrugëve respiratore në gati 69-75% të normave, si dhe njëprevalencë të rritur tësëmundjeve jo specifikeespiratore (bronkit kronik,bronkit akut, astma, etj).

Burimet kryesore tëshkarkimeve në ajër tani janëgrimcat nga rrugët dhe ndotësitnga shkarkimet e automjeteve.Ndikimi i tyre në popullsinënjerëzore është më e vështirëpër tu kontrolluar dhe më tërrezikshme se dy dekada mëparë.

Gjatë dekadave të funditfaktet tregojnë se ka pasur njërritje në prevalencën e alergjisënga pjalmet në shumicën evendeve Evropiane. Alergjia elidhur me pjalmet është njësëmundje e zakonshme qërezulton në simptoma tëpolinozës dhe astmës në rreth10% të popullsisë me shkallë

NDRYSHIMET KLIMATKE DHE SHENDETIprevalence dukshëm më të lartënë disa vende, sidomos në grupmoshat e reja. Rritja epërqendrimit të CO2 atmosferik,së bashku me ngrohjen globale,gjithashtu rrit prodhimin epjalmeve. Për më tepër,ndryshimet e shpeshta të klimësmund të ndryshojnëndërveprimin midis ndotësve tëajrit dhe alergeneve tëfrymëmarrjes, duke rritur kështusëmundshmërinë ne azmatiketme shkak nga pjalmi.

Shfaqja e fundit në Evropëe disa sëmundjeve me origjinëvektoriale, parazitare dhesëmundjeve infektive (disa prejtyre të interesit zoonotik) kashkaktuar alarm, veçanërisht nëlidhje me rrezikun e transmetimitlokal të patogjenëve ekzotikë sika ndodhur për Çikungunia ose

viruset Deng, kështu qëshqetësimi është se si tëshmangen shpërthime të rejaapo vazhdimësia e të tjerave,qofshin këto edhe autoktone,Sëmundjet me Origjinë ngaVektorët. Ndikimi i ndryshimit tëklimës në epidemiologjinë emalaries në Shqipëri mbetet tëvërtetohet me hetime specifikeentomologjike/parazitologjike tëfokusuara në terrenet me rrezikmë të madh. Në Shqipëri,sëmundshmëria eLeishmaniozës Viscerale, etransmetuar nga vektorëtflebotome, është 20-40 herë mëe lartë se në vendet e tjera tëEvropës Jugore.

VIZIONI I STRATEGJISESHQIPTARE PËRPËRSHTATJEN E

SISTEMIT SHËNDETËSORNDAJ NDRYSHIMEVE TË

KLIMËS ( 2011-2021 )Sigurimi dhe përmirësimi i

shëndetit dhe mirëqenies së

popullatës shqiptare në njëklimë në ndryshim e sipërkërkon :

• Përforcimin e shërbimeveshëndetësore dhe sistemevendër-sektoriale për të

përmirësuar në mënyrën eduhur reagimin e tyre ndajndikimeve të ndryshimeveklimatike, • Inkurajimin isjelljeve të shëndetshme dheenergji-efiçiente, në të gjithamjediset dhe dhënien einformacionit dhe mundësivepër ndërhyrje në zbutjen dhepërshtatjen, me një fokus tëveçantë në grupet ecenueshme përmes fushatavetë ndërgjegjësimit publik.

Objektivat janë :• Ndërgjegjësimi i publikut

përmirësimi i edukimit dhengritja e kapaciteteve tëprofesionistëve përkatës lidhurefektet e mundshme tëndryshimeve klimatike nëshëndet.

• Përshtatja e sistemit tëinformacionit me qëllim zbulimine rreziqeve nga ndryshimet eklimës për të vlerësuar në kohëefektet e tyre në shëndet.Inkurajimi i kërkimit dhe risisënë lidhje me shëndetin dhendryshimet klimatike.

Integrimi i perspektivës,qasjeve dhe çështjeveshëndetësore në të gjithapolitikat e tashmë dhe tëardhme të ndryshimit të klimëspër të siguruar fuqizimin epërfitimeve dhe pakësimin edëmeve. Të sigurohetbashkërendimi mes palëve dhesektorëve të ndryshëm për tërritur efikasitetin. • Forcimi ikapaciteteve ne sistemet emonitorimit ndërsektorial përtëkontrolluar problemet në rritjeqë lidhen me ndotjen e ajrit mefokus të veçantë në grimcatdhe ozonin.

• Rritja e kapaciteteve,parapërgatitja dhebashkërendimi i sistemitshëndetësor me sistemet e tjeraqë kanë të bëjnë me probleme

të shëndetit që pritet tëshkaktohen nga valët e tënxehtit dhe motit të ftohtëekstrem.

• Përmirësimi ibashkëpunimit dhe integrimit të

sistemit shëndetësor nëstrukturat e emergjencëskombëtare përgjegjëse përpërmbytjet dhe zjarret,rrëshqitjet e tokës dhefatkeqësitë e tjera natyrore nënndikimin e ndryshimit të klimës.

• Përshtatja dhe integrimi imbikëqyrjes dhe sistemeve tekontrollit për disa sëmundjengjitëse dhe vektorë të caktuarqë kane të ngjarë të prekennga ndryshimi i klimës.

• Fuqizimi i shërbimeve dhebashkërëndimit të sistemeve tëinformacionit për parandalimindhe menaxhimin e problemeveshëndetësore të shkaktuaranga ekspozimi në rritje ndajpjalmit.

• Bashkëveprimi i sektorëvetë ndryshëm për ngritjen e njësistemi për monitorimin dheparandalimin e problemeveshëndetësore që rrjedhin nganjë rrezatim ultravjollcë në rritje

• Zhvillimi i një plan veprimipër të përmirësuar efikasitetine energjisë në sektorin eshëndetësisë në bazë të raportittë vlerësimit të energjisë.

P. S. Ky publikim ështërealizuar në kuadër të projektittë OBSH / BMU ( MinistriaFederale Gjermane përMjedisin, Mbrojtjen e Natyrësdhe Sigurinë Nukleare) pjesëe Nismës Ndërkombëtare mbiklimën për mbrojtjen eshëndetit nga ndryshimetklimatike në Evropë. Broshuraka për qellim te ofrojeinformacion mbi projektin neShqiperi si dhe fakte qe lidhenme ndryshimin e klimes dehndikimin e saj mbi shendet,mesazhe e keshilla tëpergjithshme për mbrojturshëndetin nga ndryshimetklimatike.

Suplement

8

NDRYSHIMET KLIMATKE DHE SHENDETINga raportet për klimën të

Kombeve të Bashkuara (IPCC dheOBSH) janë parashikuar disaskenarë dramatikë për të ardhmene njerëzimit. Ndryshimet klimatikepo shkaktojnë pabarazi globaledhe po rritin riskun për shëndetine miliona njerëzve. Ngrohjaglobale mund të reduktojëprodhimin bujqësor, në një tëardhme jot ë largët, deri në 30përqint duke përkeqësuarproblemin e urisë e tëkequshqyerjes. Vetëm në Afrkënperëndimore ka rreth 800 milionënjerëz që kequshqehen osevuajnë nga uria e mungesa e ujittë pijshëm. Rritja e temperaturavedhe pakësimi i burimeve ujore dotë dëmtojnë kushtet e jetesës sëpopullsive të varfra dukeintensifikuar edhe epidemitë. këto

janë alarme që janë dhënë ngaOrganizata Botërore eSHëndetësisë dhe FAO ndajpolitikëbërësve e vendimmarrësvebotërorë.

Por problemet nuk janë shtuarvetëm për vendet e varfra. Impaktinë shëndet nuk do të kursejë aspopujt e Europës. ndryshimetklimatike theksojnë pabarazitëmidis vendeve më të pasura eatyre më të varfra por edhe brenda

Përshpejtimi në rritje iproceseve të globalizimit sjellëndryshimin e botës duke ndikuarnë sferat e jetës individuale dhekolektive dhe kanë transformuarrrënjësisht mënyrën se sikomunikojmë, ushqimin që hahet

dhe kushtet e jetesës dhe mjedisit.Ndikimi i kësaj ndërvarësisëglobale është përcaktues edhe përshëndetin e, si rrjedhim edhe tëpolitikave dhe strategjivekombëtare e ndërkombëtarezbatohen për një qasje të re dhenë veçanti në promovimin dhembrojtjen e shëndetit. Në këtëkuptim, shëndeti është bërë“global”, që kur njerëzit e parëfilluan të jetojnë në planetin dhenuk ka nevojë për të marrë tëpërmendim rastet e fundit qëlidhen me HIV ose SARS.

Viruset dhe bakteret nukndalen më në kufijtë kombëtarë. Nëmënyrë të ngjashme, ndotës sirezultat i aktivitetit të njeriut kanëefekte në të gjithë planetin dhe jovetëm

Në vendet më përgjegjës përçlirimin e tyre në mjedis. Kjo ështëe mjaftueshme

Që të mendohet e veprohet përndryshime në mënyrat e jetesës.Por e drejta e “shtetësisë globale”duhet edhe të na garantojë ruajtjen

e shëndetit. Për këtë OrganizataBotërore e Shëndetësisë (OBSH),dhe Komiteti për Shëndetin nëKombet e Bashkuara kanëpërcaktuar një grup të rregullavedhe rregulloreve për të ndaluarose kufizuar përhapjenndërkombëtare të sëmundjeve.

Por kufijve kombëtarë nuk janëmë një pengesë për përhapjenedhe të kujdesit shëndetësor dhepolitikave të nevojshme nëshëndetësi. Për shembëll FondiMonetar Ndërkombëtar (FMN)dhe Banka Botërore kanë vënë nëjetë programe strukturore dheinvestime në sistemetshëndetësore dhe shërbime nëmbarë botën,

veçanërisht në vendet me

Shqipëria renditet në listën evendeve që kanë shifra të larta tëpacienteve që vuajnë nga tumoretndërsa diagnostikimi i sëmundjesnë shumicën e rasteve kapet nëfaza të avancuara. Jo pak por 3500raste të reja në vit shënohen nëvendin tonë të prekur nga tumoret,Këto të dhëna u bënë të ditura nëkonferencën Ndërkombëtare përtumoret.

Përgjatë një viti në sisteminshëndetësor në vend, zbulohen

Ajri i rënduar dhe i ndotur, poredhe ndryshimi i shumë formavetë jeteses, sidomos në qendraturbane, ka bërë qe gjithnjë e mëshumë të kemi njerëz të prekurnga alergjitë ku pjesën më tëmadhe e zenë fëmijët e moshavetë ndryshme. Sipas mjekëvespecialistë nëse këto alergji nukmjekohen si duhet kalojnë neastmë ndaj është shumë erëndësishme që të bëhenkontrolle e të merret kurimi iduhur. Po ashtu dhe numri i atyreqë vuajnë nga astma dhe përsërinë mënyrë të veçantë i atyre nëmosha të vogla po vjen gjithnjënë rritje. Kjo për shkak tëndryshimeve të shpejta që pondodhin në menyrën e jetesësdhe si efekt i urbanizimit tëshpejtë, i cili jo gjithnjë përcilletedhe me kulturën shëndetesoretë nevishme dhe profilaksine e

borxhe, duke transformuar dherikonfiguruar modelet dhe

standardet globale. Futja eformave të shpenzimeve tëpartneritetit për shëndetësinëështë bërë një praktikë universaleedhe me politika për mbrojtjen e

mjedisit megjithë seme një ritëm më të ngadaltë se

sa nevojat reale. OBSH, që në këtopolitika ka një rol kryesor e tëpazëvëndësueshëm bë akoma mëtepër në promovimin e masave nëdrejtim të shëndetit,ndërgjegjësimin nëpërmjetsistemeve të fortë shëndetësore,sociale dhe të qëndrueshëm. Dhekjo bëhet më tepër drejt vendeveme të ardhura më të pakta. OBSH ika kushtuar kësaj edhe një raporttë veçantë në drejtim të zbatimit tënjë politikë që mund të paktën tëkompensojë edhe ribalancimin aposhpërndarjen globale të personelitshëndetësor.

GLOBALIZMI DHE SHENDETIALARM PER KLIMEN DHESHENDETIN

vetë vendeve. Sipas ekspertëve tëOKB dhe OBSH kostuaekonomike e ndryshimeveklimatike mund të shkojë deri në5% të prodhimit të brendshëmbruto. Degradimi mjedisor do tërëndojë sin ë shëndet dhe në tëardhurat e shtresave me të ardhuramë të pakta duke qënë se nuk dotë jenë në gjendje të luftojnë dhetë parandalojnë pasojat nëshëndetin e tyre.

Ndërhyrje të rëndësishme janëkërkuar nga OBSH e FAO. Atokonsistojnë në ndërhyrje të reja nëdrejtim të përmirësimit të kushtevehigjeno-sanitare, sigurinë dhecilësinë ushqimore, qasje më tëmadhe e më të mirë në burimetujore, rritjen e prodhimit bujqësor,rritjen e cilësisë së mjedisit

etj…Rënia me 30% e prodhimitbujqësor si rezultat i ndryshimit tëklimës mund të shoqërohet edheme lëvizje demografike më të gjerase ato rajonale të ndodhura derimë sot nga zonat tropikale (Afrika,Amerika Qendrore, Azia jugore )në ato më të freskëta si Europa eAmerika e Veriut. Një botë eglobalizuar nuk ka kufij dhe pasojatnë shënetin e njerëzve mund tëbëhen kudo dramatike.

URBANIZIMI DHE NDOTJA - SHKAK IALERGJIVE

duhur. Sipas të dhënave të Ministrisë

së Shëndetësisë rastet ediagnostikuara me këtë semundje

janë në rritje. Në spitalin universitartë semundjeve të mushkërive,rreth 10-15 % e pacienteve gjatënjë viti kurohen për astme

bronkiale teë ndërlikuar.Shkaktarët e kësaj sëmundjeje janëalergentë të ndryshëm, duke filluarnga polenet e luleve, por dhe

parazitoza, lëndët kimike që ndotinambientin e sidomos pjesëzat eimta (PM) etjera.

3500 TUMORE TE REJA ÇDO VIT3500 raste të reja me kancer.Shqipëria renditet e fundit nëEvropë përsa i përket rasteve tëzbuluara me kancer, Ndërsa përsai përket vdekshmërisë, kancerirenditet e dyta sëmundje pas atyrekardiovaskulare. Të dhënattregojnë se në 20 vitet e funditështë shtuar ndjeshëm numri ipacienteve që vuajnë nga lloje tëndryshme të tumoreve duke edyfishuar atë krahasuar me vite mëparë.

Suplement

9

(vijon nga faqja 3 ) Duke parë projekt-buxhetin që

është parashikuar për Ministrinë eMjedisit për vitin 2012 del qartë sekjo politike e shpërndarjes së

parave po i shton borxhet nëburimet natyrore: në token, ujin,ajrin, pyjet dhe kafshët mbi të cilate mbështet jetën çdo shoqëri. Mosruajtja, shkatërrimi dhe humbja ekëtyre burimeve jetësore, jo vetëmqë nuk e bën ekonominë tëqëndrueshme, por dobëson dheinvestimet direkte dukepërkeqesuar gjithnjë e më shumëekonominë.

Ministria e Mjedisit, prej viteshnuk është me një ministri thjështëpolitikbërëse, pra që mund tëkërkojë lekë vetëm për paga tëpunonjësve të administratës. Ajoka në ngarkim dhe menaxhim disaprej pasurive më të medha të njëvendi si pyjet, parqet kombetarë,ujërat dhe peshkimin.

Dihet qartë tashmë se erozionidrastik i tokës sonë (25-30 ton/ha/vit, nga m¸ t¸ lart¸t n¸ bot¸),rrëshqitjet dhe përmbytjet eshumta gjatë viteve të fundit,lidhen direkt me shpyllëzimetmasive.

Për vitin 2012, buxheti i shtetitka planifikuar për pyllëzime vet¸m500 mln leke (që mund të arrijnembjelljen e vetëm 250 ha terren (nëse me të vertetë këto do të mbillen),ndërkohe që para viteve ’90 nekemi pyll¸zuar rreth 3000 ha/vit, dhesot është e domosdoshme tëpyllezohen t¸ pakt¸n 1000 ha/vit (sekemi ende rreth 350, 000 ha tokapyjore t¸ ashtuquajtura n¸ kadastertoka me bim¸si pyjore). Pra me ketehiç “investim” në pyje apo në pritamalore, i kemi të sigurta përmbytjet,rrëshqitjet dhe erozionin e tokavedhe për vitet që do vijnë. Kujtojmëse kostua e përmbytjes sëShkodres ishte sa gjysma e buxhetittë shtetit (ndonëse nuk u pagua).Pra duke mos investuar për pyjetsot, nesër shteti do të duhet tëpaguaje dhjetëfishin për pasojat qësjell ky degradim mjedisor (në severtetë qeveritë e nesërme do tandjejnë apo do të detyrohen tarealizoje këtë përgjegjesi)

Para disa vitesh, për mungesefondesh u hoqen nga Ministria eMjedisit vrojtuesit e pyjeve. Ataishin mjaft të nevojshëmveçanerisht në identifikimin evatrave të zjarrit që në fillimin e tyre.

Këtë vere u pa qartë rezultati ikëtyre shkurtimeve: Zjarret dogjënshumë herë më tepër pyje se nëvitet e mëparshme. Pra u kursyen,le të themi 10 mijë dollare për pagate tyre dhe Shqipëria humbi 10milionë dollarë pasuri natyrore, pashtuar këtu kostot e tjera anësoreqë sjellin këto djegie. Shqipëria karreth 15 parqe kombëtare me vleratë tilla natyrore që duhet tëmbrohen veçanerisht por për tos’ka lekë dhe asnjë park kombëtarnuk ka një ruajtes, pa le më një ekipmenaxhues. Në vendet fqinjeparqet natyror janë bërë burimefitimesh për ekonomine nga turizminë natyrë.

E njëjta gjë po ndodh nëpeshkim. Reduktimi në maksimumi inspektorëve ka lejuar peshkimine pakontrolluar dhe ilegal (medinamit dhe mjete të tjera

çfarrosëse) dhe ja rezultati :Rezervat e peshkimut janereduktuar në 10 herë më pak se nëvitet ’90.

Me të drejtë Ministria eShëndetësisë kërkon më shumë

nga buxheti i shtetit për tëpërmirësuar sistemin shëndetesornë vendin tonë, por dihet se rreth60 përqind e sëmundjeveshkaktohen nga ndotja, degradimidhe shkaterrimi i mjedisit.Sëmundjet kanceroze janë shtuarme 3500 raste të reja në vit. Kostojanë spitale dhe në ilaçe për këtosemundje është shumë e madhedhe në rritje. Kostoja për familjarëtgjithashtu. Në se do të investohejpër përmiresimin e mjedisit ngakëta ndotës do të kushtontedhjetra herë më pak dhe do tëreduktoheshin shumë shpenzimenë sistemin shëndetësor.

Kjo politikë e dhënies sëbuxhetit për pasojat dhe jo përshkaqet ngjason me atë që bën njëamvise në shtëpinë që po ipërmbytet nga ujët dhe në vendqë të mbyllë çesmen, blen kova për

të hequr ujin. Nga grafiku i shpërndarjes së

buxhetit për vitin 2012 del seMinistria e Mbrojtjes kishte njëbuxhet 10 herë më të madh seMinistria e Mjedisit. Pra, sado qëtë thuhet se Mjedisi është prioritar

për qeverinë, sasia e lekëve që ijepen tregon me shifra tëkundërten. Argumentimi se përseMinistria qe “mbron Shqiperine”merrr 10 herë më shumë është setashmë kemi detyrime ndaj NATO-s. Por realishte ne s’po e mbrojmeShqipërinë. Ne vitet e fundit, nëbregdetin e Lezhës Shqiperia kahumbur rreth 40 ha toka se ja kapushtuar deti. Pra tokat tona nukpo na i pushton dhe shkretonpushtuesi i huaj, por degradimimjedisor. A duhet të mbrojmëShqiperine dhe nga ky “armik” i riapo tërë buxhetin ta përdorë për të

çuar ushtarët shqiptarë nëAfganistan?

Gjithe këto argumenta për njëshpërndarje më largpamëse tëbuxhetit, shpesh i kundërvihet

argumenti se “ne jemi një shtet ivogël, “kulaçi” ynë buxhetor ështëi vogël, shtojmë dhe krizënglobale. Të gjitha këto nadetyrojnë që ndarjen e “kulaçit”ta bëjmë në këte mënyrë. Porpërsëri na del përpara një

shqetesim real. Vërtet kjo politikëmund të na shpetojë një vit por mëtej, në të ardhmen, kur burimet tonanatyrore dhe jetësore do të navarfërohen dhe shkatërrohen nëminimum, çfarë do të ndodhe meekonominë tonë? Mos është kohaqë të ndryshojmë mënyren einvestimit të parave të buxhetit jovetëm për vitin që vjen por dhepër vitin e 5-të pas tij?

Obama në strategjinë e tij përtë futur politikat mjedisore tëzhvillimit theksonte: “Ndonjëherëju duhet përkohësisht të dështonipara se të mund të keni sukses, ”.

“Dhe shpesh kjo nuk merr vetëmangazhimin e një novatori, porangazhimin e një vendi dhe këtuështë e nevojshme mbështetja eqeverisë. “

Mos është koha që të ndryshojmë mënyren einvestimit të parave të buxhetit jo vetëm për vitin

që vjen por dhe për vitin e 5-të pas tij?

BUXHETI DHE MJEDISINga Xhemal MATO

10

Një nga pasojat e globalizmit etë shoqërisë së konsumit është dheprodhimi i mbetjeve në sasi tëmëdha duke rritur deri në kufijtë epamundësisë menaxhimin e tyre.Një shembëll, që pavarësishtpërpjekjeve të qeverisë qendroree vendore dhe strukturave tëemergjencës e ushtrisë italiane,është Napoli dhe mbetjet e tij qëjanë kthyer në një problem që nukpo gjen zgjidhje. Dhe mbetjeturbane vanzhdojnë të shtohen.Edhe ne kemi arritur në kufijtë e 1milion ton mbetje të prodhuara nëvit.

Po t’i hedhësh një vështrimkëtij problemi në BashkiminEuropian del se, në 2008, gjenerimitotal i mbetjeve ¹) kaloi mbi 2.62 miliardë ton nga të cilat 98 milionton ose 3. 7 % e totalit janëklasifikuar të rrezikshme. Shprehurndryshe, çdo qytetar i BE-sëprodhon mbi 5. 2 ton mbetje në vitnga të cilat 196 kilogram tërrezikshme. Por statistiket e BE-sëtregojnë se, po në 2008 janë trajtuarvetëm 2. 39 miliardë ton kupërfshihen edhe mbetjet “eimportuara “. Dhe kjo ndodh ²) kur,në krahasim me vitin 1995,depozitimi ne landfill është ulur me32%, djegja e tyre (incenerimi)është rritur me 63%, riciklimi me172% dhe kompostimi me 239%.

Por ku shkojnë 27% të tjera ?Këtë e tregon përsëri EUSTAT kurthotë se në statistika janëpërjashtuar sasitë e “dërguara për

rikuperim apo sistemim “ në vendejashtë BE-së ( excludes theamounts of ëaste that ëere sent tonon-EU countries for recovery ordisposal ³). Pra, janë eksportuar.Dhe kjo tregon edhe mangësitë esistemit të grumbullimit emenaxhimit të tyre, edhe mangësinë diferencim por dhe mbylljen disitë syve nga shteti për eksportimine tyre legalisht dhe ilegalisht.

Kriza ekonomike e viteve tëfundit ka goditur edhe tregun emenaxhimit të mbetjeve në Europëpo ashtu edhe sektorin e riciklimit.Kjo analizohet në një raport ngashoqëria e konsulencës Frost &

Sullivan 4 ). Gjermania, Franca eAnglia kanë qënë të parat që uprekën nga kriza por vendet e jugutpatën pasoja më të rënda. Riciklimii mbetjeve, sipas raportit duket mëi penalizuari dhe çmimet e këtyrematerialeve kanë rënë. Megjithatëka një një mundësi më të madfhepër sipërmarrjet që merren memenaxhimin dhe depozitimin embetjeve.

Në vitin 2009 Francesco Fonti,një ish-anëtar i Ndrangheta,pohonte vrasjen e gazetares italiane

të RAI-t, Ilaria Alpi dhekameramanin e saj, kroatin MiranHrovat. Arsyeja ishte sepse atakishin parë, në mars të vitit 1994,koha kur u vranë, pasojat e trafikuttë mbeturinave toksike tëeksportuara nga ana e organizatësmafioze në Bosaso, Somali. Nëkohën e vrasjes ajo ishte dukeregjistruar trafikun e armëve dhekishte zbuluar se, bashkë me armëtesportoheshin edhe mbeturina tëpaligjshme toksike. Athere u folshumë, jo vetëm për faktet ezbuluara, por u përfol edhepërfshirja e strukturave të ushtrisëdhe institucione të tjera të shtetit

italian. U bë dhe një film për këtëngjarje por, me disa “hetime”shtetërore e më tepër me heshtjengjarja mbeti e pazbardhur. Kyështë një rast, nga shumë të tjerë,ku mbetje të rrezikshmeeksportohen ilegalisht, por, mbetjeurbane të vendeve të zhvilluara ekanë gjetur me kohë rrugën eeksportit.

Po marrim si shembëll Italinë jovetëm si fqinj por edhe përinteresimin e hershëm për të

esportuar mbetjet e tyre në vendintonë. Në një raport të vitit 2005 tëMUD, Modeli i Deklarimit MjedisorItalian, del se Italia ka eksportuar 1.3 milion ton mbetje “speciale jo tërrezikshme “ dhe 573 mijë ton tërrezikshme. Dhe këto vetëm në njëvit me një rritje prej 30%. 5 )

Në 27 nëntor të këtij viti, me njëinvestigim të gazetarit EmilioCasalini, u transmetua në Italidokumentari “Spazzatour – Turi iplehrave “. Plehrat “speciale” tëkëtij shteti, në vend të përpunohennë impiantet italiane, për të cilatpaguhet taksa nga gjithë qytetarët,merr rrugë të tjera. Në Kinë plastika

përzjehet me të tjera plehra tëkontaminuara me lëndë toksike dhepërpunohet në ndërmarrjeklandestine, nxirret lëndë e parë metë cilët bëhen lojrat që importohenpërsëri në Evropë, edhe në vendintonë. Kjo ndodh kur, për të ndjekure kontrolluar “rrugëtimin” eplehrave në Itali janë shpenzuarshuma të mëdha për sistemesatelitare që drejtohen ngandërmarrje që i përkasinFinmeçanica, grupi më i madh në

vend në sektorin e teknologjisëaerohapësinore, të Mbrojtjes esigurisë.

Duke i ikur kontrollit, fshehurnë mesin e 700 mijë kontenierëve,italianët arrijnë të futin mbeturinatnë portet kineze. Në fakt bashkë meplastikën e përdorur në bujqësihyjnë edhe lëndë të rrezikshme, qënga fitofarmaceutikët e deri tepesticidet por në to gjen dhe mbetjespitalore që duhet të mos dalin ngaItalia. Të gjitha këto, pasi kalojnënë përpunim klandestin “ shitenlëndë të parë. Kina ka ligje kundërimportimin e mbeturinave por mepak para doganat mbyllin sytë. Bolltë kujtosh qytetin Giuiu nëGuangdong të Kinës jugore kuështë krijuar vendgrumbullimi imbetjeve elektronike më i madh nëbotë. Nga 150 mijë banorët e tij, 80%rezultojnë me plumb në gjak dhe tëkontaminuar me mërkur etj. . .

Këto po ndodhin e jo vetëm nëKinë apo në vendet e varfra tëAfrikës. Këtë frikë ka shprehur dheshoqëria civile, ekspertë especialistë të fushës si dhe Aleancakundër Importit të Plehrave, qoftë

edhe për riciklim në vendin tonë. Për më tepër lexoni materialin të

plotë në faqen tonë të internetit :¹)- Further Eurostat information,

Main tables and Database-2008.²)- Po aty.³)- http://epp. eurostat. ec.

europa. eu/statistics- EWC-Stat 12.4 ). http://www. frost. com/prod/

servlet5)-http://www. reteambiente. it

“RRUGETIMI” ILEGAL I PLEHRAVE ITALIANENë 27 nëntor të këtij viti, me një

investigim të gazetarit EmilioCasalini, u transmetua në Italidokumentari “Spazzatour – Turi iplehrave “. Plehrat “speciale” tëkëtij shteti, në vend të përpunohennë impiantet italiane, për të cilatpaguhet taksa nga gjithë qytetarët,merr rrugë të tjera. Në Kinë plastikapërzjehet me të tjera plehra tëkontaminuara me lëndë toksikedhe përpunohet në ndërmarrjeklandestine, nxirret lëndë e parë metë cilët bëhen lojrat që importohenpërsëri në Evropë, edhe në vendintonë. Kjo ndodh kur, për të ndjekure kontrolluar “rrugëtimin” eplehrave në Itali janë shpenzuarshuma të mëdha për sistemesatelitare që drejtohen ngandërmarrje që i përkasinFinmecanica, grupi më i madh nëvend në sektorin e teknologjisëaerohapësinore, të Mbrojtjes e

sigurisë. Duke i ikur kontrollit, fshehur

në mesin e 700 mijë kontenierëve,italianët arrijnë të futin mbeturinatnë portet kineze. Në fakt bashkëme plastikën e përdorur në bujqësihyjnë edhe lëndë të rrezikshme, qënga fitofarmaceutikët e deri tepesticidet por në to gjen dhembetje spitalore që duhet të mosdalin nga Italia. Të gjitha këto, pasikalojnë në përpunim klandestin “shiten lëndë të parë. Kina ka ligjekundër importimin e mbeturinavepor me pak para doganat mbyllinsytë. Boll të kujtosh qytetin Giuiunë Guangdong të Kinës jugore kuështë krijuar vendgrumbullimi imbetjeve elektronike më i madh nëbotë. Nga 150 mijë banorët e tij,80% rezultojnë me plumb në gjakdhe të kontaminuar me mërkur etj...

Për më tepër lexoni materialintë plotë në faqen tonë të internetit.

GLOBALIZMI DHE MJEDISI

GLOBALIZMI DHE MBETJET URBANE

11

Nga Agim DALIPI

Në Durban të Afrikës së Jugutu mbajt Konferenca e OKB-së përNdryshimet Klimatike qëllimikryesor i të cilës ishte gjetja e njëkonsesusi dhe firmosja e një

traktati si vazhdim i Protokollit tëKyotos. Pas konferencës sëKopenhagenit që u quajt njëdështim dhe asaj të Kankunit qëdha disa shpresa, pritej që këtu tëarrihej një marrëveshje mekonsensus dhe me me karakterdetyrues gjë që, këto vitet e funditka qënë thembra e Akilit në planete OKB-së drejt masave ndajngrohjes globale.

NJE KRONIKE E SHKURTER Mosmarrëveshjet të reja dolën

që në fillim duke e bërë rezultatin ekonferencës gjithnjë e më tëpasigurt. Mbi çdo diskutim e debatrëndoi, shumë herë e papërmendur,kriza ekonomike e financiaresidomos për vendet e zhvilluara,emetues të mëdhej të CO2 dhe poashtu donatorë të pritshëqm përmasat ndaj ngrohjes globale endryshimeve klimatike.

“Mund të them se pritjet janëtë ulëta për këtë konferencë” kadeklaruar Robert Orr, Asistent iSekretarit të Përgjithshëm përkoordinimin e politikave dheplanifikimin strategjik të OKB-së.Ai shtoi, që në ditët e para, se“Sekretari i Përgjithshëm Ban Ki-moon dëshiron të shohëpërparimin drejt një marrëveshje tëpërgjithshme të detyrueshme përndryshimet e klimës, por duket semarrëveshja nuk do të ndodhë nëDurban”.

Direktiva kryesore e Kombevetë Bashkuara në konferencën eDurbanit do ishte për të mbledhurfonde për të dy lloj investimesh,

afatshkurtra dhe afatgjata përburimet alternative të energjisëdhe të teknologjisë së gjelbër dhekëto për Fondin e Gjelbër Klimës(GCF). GCF ka kërkoi nëkonferencë 100 miliardë dollarëamerikanë për vendet e varfra deri

në vitin 2020 për ti ndihmuar atadrejt uljes së emetimeve të karbonitdhe për tu përshtatur mendryshimet e klimës gjë që ka nxitidebate të mëdha.

Shtetet e Bashkuara, ekonomiamë e madhe në botë, që ka firmosurpor jo ratifikuar, së bashku meKinën, Protokollin e Kyotos,përsëriti refuzimin e saj nëbisedime duke kërkuar përfshirjennë të bizneseve private në fondpor dhe vendet në zhvillimku njëpikë të fortë zenë Brazili, India etj.Arabia Saudite, një nga

eksportuesit më të mëdhej tënaftës në botë, gjithashtu shprehuhezitimin e saj pasi ajo do të ketënevojë për të kompensuar humbjene të ardhurave nëse bota vendosmasa detyruese për të reduktuarkonsumin e naftës.

Analistët, që ditët e para u

shprehen se ka të njgjarë që edhenëse rezistenca e SHBA-së dhevendeve të tjera mund tëtejkalohet, është e vështire tëparashikohet ndonjë marrëveshjepër reduktimin global tëshkarkimeve të gazeve me efekt

serrë përpara vitit 2020. Një goditje të rëndë ju dha

konferencës në ditën e gjashtë ngadeklarata e Ministrit të Mjedisit tëKanadasë, Peter Kent, qëkonfirmoi se perfshirja e Kanadasënë Kyoto kishte përfunduar. Ai thase : “Ne nuk do të bejme njëangazhim të dyte në Kyoto dhenuk kemi nevojë për një konventëtë detyrueshme”. Në të njëjtënditë, ish zëvendëskryeministrianglez Prescott deklaroi se qasja ekëtyre shteteve ishte “etmerrshme” dhe se, nëse nuk

gjendet zgjidhje, “protokolli do tëshuhet gradualisht dhe kjo ështëajo që deshiron Kanadaja eAmerika dhe një ose dy vende tëtjera të pasura. Ky eshte njëkomplot kundër të varfërve. Mëvjen turp që vende të tilla nuknjohin përgjegjësite e tyre”.

Prescott, ish zëvendëskryeminister anglez : “ Kyoto dotë shuhet gradualisht dhe kjo është ajo që deshironKanadaja e Amerika dhe një ose dy vende të tjera tëpasura. Ky eshte një komplot kundër të varfërve. Mëvjen turp që vende të tilla nuk njohin përgjegjësite e

tyre”.

Katërmbedhjetë vjet më pare, z.Prescott luajti nje rol kryesor nësamitin e OKB-së në Japoni qërezultoi me protokollin e Kyotos.

Por dhe qëndrimi i disashteteve të Amerikës Latine e bëriçështjen më komplekse duke paturfrikë se fondi do të çojë botën nënjë rrugë “diametralisht kundër”parimeve të Konventës KornizëOKB-së për Ndryshimin e Klimës.Ndërsa Rusia dhe Japoniatheksuan se nuk do të bëjnë uljetë shkarkimeve sipas protokollit,edhe pse nuk dihet nëse kishin nëplan të tërhiqeshin zyrtarisht.Megjithatë, shumica e vendevembështeti idenë dhe realizimin efondit dhe kërkuan që ky të bëhetfunksional sa më shpejt.

Një peshë të rëndësishme luajtiBE që, me anë të negociatoritkryesor të saj T. Krushzov kërkoiqë “fondi i GCF duhet të bëhetoperativ sa më shpejt, që në vitin

2012 “. Këtu u duk se do tëndikonte dhe politika e Kinës që eka quajtur fondin si “ një vendimtë favorshëm dhe një element tërëndësishëm për zgjidhjen e

ndryshimeve klimatike eproblemeve globale të mjedisit “.Kryenegociatori kinez Su Wei thase për krijimin e fondit se |ështënjë pikë referimi për suksesin ekonferencës “. Por për shifrën nukjanë dakord vendet më pak tëzhvilluara që deklarojnë se 100miliardë dollarë nuk janë tëmjaftueshme për të ndihmuarvendet në zhvillim dhe duhen tepakten mbi 500 miliardë.

IN EXTREMIS Pas ditëve të diskutimeve, ku

“lojtarët” e mëdhej u dukën si tëinteresuar, të premten, në orët evona të natës, takimi u shty për tu“formalizuar “ me një marrëveshje,në ditën e shtunë. Një ditë më pasu arrit një “road map in extremis”që shumë analistë e quajtën si njështyrje të marrëveshjes se sa njëmarrëveshje të mirëfilltë. Natyrajuridike e saj mbetet për tusaktësuar dhe pavarësisht ngalehtësimi i delegatëve të mbi 190shteteve që arritën një rezultatpothuajse konkret shumë e kanëquajtur si një “strict minimum”.

Marrëveshja e arritur dhefirmosur kërkon që të bëhenpërpjekje për të gjetur një“pasues” të Protokollit të Kyotosderi në vitin 2015. Por hyrja e tij nëfuqi duhet të bëhet brenda viti2010. Këtu vlen të kujtohetobjektivi i BE-së, për të cilin në

Evropë faktikisht po punohet, kuduhen reduktuar gazet serrë 20%,duhet rritur energjia erinovueshme po 20% dhe këtobrenda viti 2020 (20+20+20 ).

Megjithë këtë “road map” Europambeti e pakënaqur dhe sidomospër të ardhmen e zhvillimit tëngjarjeve që, me shtetet që krijojnëpengesa, SHBA- në krye, duket sedo të jetë e vështirë kur, veçmosheqjes dorë nga niveli imirëqënies për reduktimin e gazeveserrë, një rol të madh po luan edhekriza ekonomike e financiare eSHBA-së fillimisht por dhe eEuropës.

EEA ( Agjensia Evropiane eMjedisit ) zbulon se ndotjaindustriale e ajrit i ka kushtuarEvropës deri në 169 miliardë • përvitin 2009.

Ndotja e ajrit nga impiantet mëtë mëdha i ka kushtuar qytetarëvetë Europës nga 102 deri në 169miliardë për këtë vit. Ky është njënga përfundimet e raportit të EEA,

e cila ka analizuar kostot e dëmevenë shëndeti dhe mjedisi tëshkaktuara nga ndotja e ajrit.Gjysma e kostos totale të dëmit(nga 51 deri në 85 miliardë • ) ështëshkaktuar nga vetëm 191 objekte.“Analiza jonë tregon koston e lartëtë ndotjes të shkaktuar ngatermocentralet dhe impiantet e tjeratë mëdha industriale, ” ka

deklaruar profesor J. McGlade,Drejtore Ekzekutiv e EEA.

“Kostot e vlerësuara janëllogaritur duke përdorur emetime tëraportuara nga vetë objektet. Dukepërdorur mjetet ekzistuese për tëvlerësuar dëmet për shëndetin dhemjedisin, ne zbuluam disa ngakostot e fshehura të ndotjes. Nenuk mund të injorojmë këto

çështje”, shtoi Profesor Mc Glade. Objektet industriale të

mbuluara nga analiza përfshijnëimpiante të mëdha të energjisë,rafineri, mbeturinat e aktivitetevetë caktuara bujqësore, proceset tëtjera industriale etj, Emetimet ngatermocentralet kanë kontribuar nëpjesën më të madhe të kostos sëdëmit (vlerësuar në • 66-112

miliardë). Kontribute të tjera nëshpenzimet e përgjithshme të dëmiterdhën nga proceset e prodhimit (•23-28 miliardë). Sektorët epërjashtuar në analizën e EEApërfshijnë, transportin, familjet dheaktivitetet bujqësore dhe në qoftëse këto do të ishin përfshirëkostoja e ndotjes do të ishte edhemë e lartë.

EEA: NDOTJA INDUSTRIALE E AJRIT - 169 MILIARDE EURO

DURBANI – MARREVESHJE “E FTOHTE” PER NGROHJEN GLOBALE

12

CMYK

Redaksia: Tel. : 067 20 49160; 067 20 49169E-mail: ekolevizja@yahoo. com ; Website: www. ekolevizja. org

TIRAZHI: 600 KOPJE

EDITORI – Xhemal MATOKRYEREDAKTOR – Agim DALIPI

S T

A F

I

GRUPIMI “EKOLËVIZJA”Shoqata “ EGNATIA “, Librazhd, Agim BLLOSHMIShoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror, Shkodër - Fatbardh SOKOLIShoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror, Tirane- Pranvera BEKTESHIShoqata Kombëtare progresi pyjor – Tirane, Liljana SHEHUAlbaforest, Tirane, Mehmet METAQendra Eden, Tirane - Ermelinda MAHMUTAJKlubi Ekologjik, Krujë - Muharrem GOCILilium Albanicum, Librazhd- Ferit HYSAMasmedia dhe Mjedisi - Xhemal MATOQendra Kombëtare e Lëvizjes Ambjentaliste, Tiranë – Haziz

MARKUKlubi Ekologjik, Elbasan - Ahmet MEHMETIInstituti i Studimeve të Ambjentit, Tiranë - Agron DELIULaguna e Kaltër, Orikum - Skënder MEJDIAJKlubi Ekologjik, Librazhd - Naim DISANI

Forumi për integrimin social, ekonomik e kulturor,Gjirokastër – Luan POGAÇI

Shoqata Pylli i Blertë - Buçimas, Pogradec – RuzhdiHYMETLLARI

Milieukontakt International, Tiranë – Valbona MAZREKUShoqata e Përmakulturës, Tiranë - Edlira MULLAKlubi Ekologjik, Tiranë - Fatos XHEMALAJG&G Group, Tiranë - Sazan GURIShoqata Mjedisi Ekologjik dhe Turistik Lura, - Ismail HYSAFederata e gjuetarëve sportivë të Shqipërisë, Tiranë – Themi PERRIQendra e konsulencës veterinare dhe sigurisë ushqimore, Tirane – Gani

MOKAKlubi Ekologjik, Maliq – Myzafer GJIRITIShoqata “Natyra për njeriun”, Durrës – Fali NDREKAInstituti Kombëtar për Studime dhe Kërkime të Mjekesisëdhe Mjedisit “Fillonid Durrachieni” – Flamur TARTARIShoqata “Adriatiku”, Vlorë – Petrit DERVISHI

Shoqata “Miqtë e Thethit”, Shkodër– Dedë NIKAShoqata “PASS”, Majlinda LlESHIShoqata “Nënujsat” Ened MATOShoqata “Vazhdon” Gazmend KODUZIShoqata “EKOLOGJISTI “- Durres, Bashkim SHYLE.EKOMJEDISI, Durres, Presidente Magdalena CARAShoqata e Mbrojtjes së Peizazheve Natyrore në Shqipëri,

Skënder SALAAgjensia Joniane e Mjedisit, Medias dhe Informacionit,

Shkëlqim HAJNOInstituti për Mirëqënie dhe Mjedis, Tiranë, Ali LUSHAFondacioni: “Instituti i Kërkimeve të Bioteknologji”, Agron

LAMKOQendra e Studimit të Burimeve Natyrore, Sherif LUSHAJInstituti i Politikave Mjedisore, Edvin PACARAZyra e Monitorimit Ambjental, Shoder, Zamir LLAZANI.Instituti për Mirëqënie dhe Ambient, Luan LUSHA

KY NUMUR I GAZETES MBESHTETET NGA SOROS,FONDACIONI “ SHOQËRIA E HAPUR PËR

SHQIPËRINË”.

Evropa ka bërë hapa prapa përklimën dhe energjinë dukengadalësuar arritjen e objektivavetë saj ndaj “goditjeve klimës” dheqëllimit të arritjes së pavarësisënga lëndët djegëse fosile deri nëvitin 2050. Ndërsa ajo që pondodh në Afrikën e Jugut, nëDurban, në Samitin e OKB-së përndryshimet klimatike ka ngriturdyshime të forta për mundësinë earritjes së një marrëveshjedetyruese. Këto bëhen të dituranga një raport i përbashkët iWWF dhe Ecofys.

Në një shkallë nga A deri në G(ku G është klasifikimi më i ulët),mesatarja e përgjithshme epolitikës europiane për klimënmbetet një zhgënjyese dukevlerësuar çdo sektor tëekonomisë : furnizimin me energjielektrike, industrinë, ndërtimin,transportin, bujqësinë dhepylltarinë dhe duke u bazuar në

progresin faktik në energjisë erinovueshme dhe efikasitetin eenergjisë.

Studimi thekson se në Evropëjanë bërë të qarta politikat nëmbështetje të energjisë sërinovueshme por ndërkohë qëpolitikat për sektorë të tillë sitransporti, industria dhe efikasitetii energjisë në përgjithësi kanë tëgjitha vonesa serioze. Gjithashtuvihet në dukje se shkurtimet ebuxhetit kanë prekur një numër tëpolitikave të energjisë së pastër,edhe pse ka pasur disa vendimetë rëndësishme politike si largiminga energjia bërthamore nëGjermani dhe Itali dhe hapavepozitivë afatgjata drejt pavarësisënga lëndët djegëse fosile nëDanimarkë. Raporti sugjeron sendikimi i krizës ekonomike,megjithëse nuk duhet, mund tëvonojë përparimin drejt njëekonomie të karbonit të ulët.

Në edicionin e tij të tretë tëPaktit të Kryetarëve të Bashkiveqë u mbajt në 29 nëntor, u rinovuaangazhimi për reduktimin eemetimeve të CO2. Kjo bëhetqëllimin e rritjes së efikasitetit tëenergjisë dhe përdorimit tëburimeve të rinovueshme të saj.Nëpërmjet këtij angazhimi atasynojnë të plotësojnë dhetejkalojnë objektivin e BE-së uljen20+20+20 për emetimet e CO2 nëBE deri në vitin 2020.

Pas miratimit të paketës sëklimës dhe energjisë në 2008,Komisioni Evropian ngriti këtëPakt të kryetarëve të komunave ebashkive me 263 pjestarë për tëmbështetur përpjekjet e bëra ngaautoritetet lokale në zbatimin epolitikave të qëndrueshme tëenergjisë. Sot numuri i tyre kaarritur në mbi tre mijë komuna ebashki që përfaqësojnë më shumëse 140 milion qytetarë evropianë.

Përpjekjet e tyre janë përqëndruarnë investimet në programeambicioze lokale për energji tëqëndrueshme për tu dhënështetasve të tyre kushte më të mira

Eshtë publikuar lista e sitevemë të ndotura të planetit. Sipasstudjuesve ato janë : Sumgait -Azerbaxhan, Linfen Kinë, Tianjin -Kinë, Sukinda - Indi, Vapi - Indi, La

Oroya - Perù, Xherxhinsk dheNorilsk - Russi, Russia, Çernobil –Ukrainë, Kabwe - Zambia.

Në këtë listë një vend tëkonsiderueshëm e zenë sitet eprodhimit dhe magazinimit tëarmatimeve të “trashëguara” ngakoha e luftës së ftohtë dhesidomos arsenalet kimike.

Lista Top Ten është bazuar në

kritere të përcaktuara nga një grupekspertësh ndërkombëtarë ngaJohns Hopkins University, HunterCollege, Harvard University,instituti IT në Delhi, University ofIdaho, Mount. Sinai Hospital,Blacksmith Institute, Green Crosse të tjerë.

Sipas Stephan Robinson,drejtor i programit të çarmatimit tëGreen Cross, metodologjia epërdorur është bazuar nëpërhapjen dhe toksicitetin nëndotje si dhe në numurin epersonave të vënë në rrezik.

Edhe në vendin tonë kemiakoma site të tilla. Sipas Ministrisësë Mbrojtjes egzisojnë rreth 45 mijëton armatimesh që duhenshkatërruar edhe demontuar. Porkjo duhet bërë duke respektuardhe normat mjedisore e të mosndodhëq që digjen municione siçu bë në brigjet e lumit Shumbin gjë,që, veç normave të tjera sjell dhendotjen e tokës e të ujrave.

të një pjese të madhe të popullsisëbotërore.

Për herë të parë burimettokesore dhe ujore janë marrë nënvezhgim me përmasa globale dherezultatet e FAO tregojnë se një ekatërta e tokës në mbarë planetine ka humbur pjellorinë. Për këtëjanë berë faktorë përshpejtimi iprodhimit e përdorimit tëbiokarbureve dhe ndryshmetklimatike. Në raport tërhiqetvëmendja edhe për pakësimin eburimeve të ujit të pijshëm nëmbaëre botën.

NDRYSHIMET KLIMATIKEDHE MALARJA

Ndryshimet klimatike janë ngafaktorët që çojnë në përhapjen esëmundjes së malaries në bote.Ato po provokojne mbrritjen emushkonjave që përhapininfeksionin edhe në zona që dikurquheshin të sigurta. Më të

rrezikuara rezultojnë vendetperëndimore dhe kryesishtEuropa.

Alarmi vjen nga Gjeneva, nënjë takim të organizuar ngaSigma-Tau dhe fondacioniMjekime për Malarien, kupërshkruhet një situate dramatikeveçanërisht në Afrikë, ku malariavret një femijë çdo 25 sekonda.

Shkurt nga bota

EVROPA - HAPA PRAPA PERKLIMEN E ENERGJINE

KRYETARET E BASHKIVE PER REDUKTIMIN EEMETIMEVE

jetese, përfitime ndaj ekonomisëlokale si dhe të krijojnë vende tëreja pune. Kjo bëhet, veçinvestimeve lokale edhe me fondetë BE-së.

10 SITET ME TE NDOTURA TE PLANETITTOKA NUK ESHTE ME

PJELLORE Organizata e Kombeve të

Bashkuara për Ushqimin dheBujqësine, FAO ka bërëparalajmërime të rëndesishme për

burimet tokësore dhe ujore. Sipasnjë raporti të publikuar ditët efundit humbja e pjellorisë së tokësmbi një siperfaqe të madhe tëplanetit ka sjelle me vete edherrezikun e mosarritjes sëpërballimit të nevojës për ushqim