15
1 BREVE VOCABULARIO DE HELENISMOS FILOSÓFICOS Prof. Dr. Ignacio Marcio Cid Este material se concibió originalmente para asignatura de Historia de la filosofía antigua Ien la Facultad de Filosofía de la Universidad de Barcelona durante el año académico 2020-2021 y, más concretamente, para los grupos A2 y B1. El presente vocabulario recoge términos griegos relevantes en la historia de la filosofía antigua e incluye, en forma de columnas:1c. transcripción plausible (con indicación de clase gramatical y marca de género en los sustantivos); 2c. original griego seguido, si es un sustantivo, del artículo masculino, femenino o neutro (ὁ, ή, τό); 3c. traducción latina; 4c. sucinta equivalencia explicativa en castellano. El conjunto de términos se ha seleccionado y extraído, principalmente, de dos obras específicas sobre léxico griego filosófico, a saber: 1. GOBRY, Ivan. Le vocabulaire grec de la philosophie. Paris: Ellipses, 2010. 2. PETERS, F. E. Greek philosophical terms: a historical lexicon. New York: New York University Press, 1967 Para las equivalencias latinas se ha recurrido a 1. HEDERICH, Benjamin et al., Novum lexicon manuale Graeco-Latinum et Latino-Graecum. Lipsiae [etc.]: Gleditsch [etc.], 1825-1827, varios tomos. 2. MORELL, Thomas, MALTBY Edward. Lexicon graeco-prosodiacum. Londini: T. Cadell [et.al.], 1824, dos tomos. 3. SCAPULA, Johann et al., Joannis Scapulæ Lexicon Græco-Latinum []. Oxonii: E typographeo Clarendoniano, 1820. 4. ULRICHS, H. N. Lexicon latino-graecum = Lexikon latinohellnikon. En Athnais: Ek ts Vasiliks typographias, 1843. Para las equivalencias castellanas, las obras de consulta fueron: 1. PABN Y SUREZ DE URBINA, Jos Mara. Diccionario manual griego espaol: con un apndice gramatical. Barcelona: Biblograf, 1997. 2. SEBASTIN YARZA, Florencio I. Diccionario griego espaol. Barcelona: Ramón Sopena, 2002. No se citan aquí otras fuentes consultadas para cuestiones de detalle, de semántica filosófica o de léxico.

BREVE VOCABULARIO DE HELENISMOS FILOSÓFICOS

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

BREVE VOCABULARIO DE HELENISMOS FILOSÓFICOS
Prof. Dr. Ignacio Marcio Cid
Este material se concibió originalmente para asignatura de ‘Historia de la filosofía antigua I’ en
la Facultad de Filosofía de la Universidad de Barcelona durante el año académico 2020-2021
y, más concretamente, para los grupos A2 y B1.
El presente vocabulario recoge términos griegos relevantes en la historia de la filosofía antigua
e incluye, en forma de columnas:1c. transcripción plausible (con indicación de clase
gramatical y marca de género en los sustantivos); 2c. original griego seguido, si es un
sustantivo, del artículo masculino, femenino o neutro (, , τ); 3c. traducción latina;
4c. sucinta equivalencia explicativa en castellano.
El conjunto de términos se ha seleccionado y extraído, principalmente, de dos obras
específicas sobre léxico griego filosófico, a saber:
1. GOBRY, Ivan. Le vocabulaire grec de la philosophie. Paris: Ellipses, 2010.
2. PETERS, F. E. Greek philosophical terms: a historical lexicon. New York: New
York University Press, 1967
1. HEDERICH, Benjamin et al., Novum lexicon manuale Graeco-Latinum et
Latino-Graecum. Lipsiae [etc.]: Gleditsch [etc.], 1825-1827, varios tomos.
2. MORELL, Thomas, MALTBY Edward. Lexicon graeco-prosodiacum. Londini:
T. Cadell [et.al.], 1824, dos tomos.
3. SCAPULA, Johann et al., Joannis Scapulæ Lexicon Græco-Latinum […].
Oxonii: E typographeo Clarendoniano, 1820.
4. ULRICHS, H. N. Lexicon latino-graecum = Lexikon latinohellenikon. En
Athenais: Ek tes Vasilikes typographias, 1843.
Para las equivalencias castellanas, las obras de consulta fueron:
1. PABON Y SUAREZ DE URBINA, Jose Maria. Diccionario manual griego
espanol: con un apendice gramatical. Barcelona: Biblograf, 1997.
2. SEBASTIAN YARZA, Florencio I. Diccionario griego espanol. Barcelona:
Ramón Sopena, 2002.
No se citan aquí otras fuentes consultadas para cuestiones de detalle, de semántica
filosófica o de léxico.
transcripción original griego traducción latina definición explicativa a- a- in / im / il / a / ab alfa privativa, privación o
negación
(ni bueno ni malo)
ar (m.) ρ () äer crassior, nebula viento, niebla, vapor
afthartos φθαρτος (adj.) incorruptus,
agentos (adj.) γνητος non creatus ingénito, increado, no
generado
desconocimiento
cognoscendus
congregatio
ain (m.) αν () aevum, aeternitas tiempo indefinido,
eternidad, eón
percepción
sensorial
aër in universum
éter, quintaesencia, aire
aitía (f.), aitios ατα () causa, ratio causa, motivo, razón,
responsabilidad
firmis
akrasía (f.) κρσα, () impotentia,
intemperantia
alths ληθς (adj.) verus, verax verdadero, veraz,
desvelamiento
algos (n.) λγος (τ) dolor, molestia,
calamitas
dolor, pena, disgustos
állos λλος (adj.) alius, alter otro de dos o de muchos
anamnsis (f.) νμνησις () reminiscentia,
recordatio
3
fatalidad
ánemos (m.) νεμος () ventus viento, viento de pasión
anissos νισος (adj.) inaequalis, impar,
iniquus
ilegal
antikeiménos ντικεμενος(adj.) oppositus opuesto
inconmovible
imperturbabilidad
ilimitado
apodeixis (f.) πδειξις () demonstratio demostración
apofansis (f.) πφανσις () enunciatio enunciado, proposición
aponia (f.) πονα () vacatio a labore,
indolentia
inopia
duda, aporía
primigenium
magistrado
praestantia
régimen aristocrático
armonía (f.) ρμονα () compages, iunctura juntura, sutura, armazón,
armonía, acuerdo
vita monastica
práctica, ejercitación,
ejercicio, disciplina
incorporalis,
athanasía (f.) θανασα () immortalitas inmortalidad, antídoto
athanatos θνατος (adj.) immortalis inmortal, imperecedero
atomon (adj.
sust. n.)
autoabastecimiento
axíos ξιος (adj.) dignus, aestimabilis valedero, digno de, valioso
basileía (f.) βσλεα () regnum, imperium
regium
realeza, soberanía, reinado
bíos (m.) βος () vita, victus medios, modo y género de
vida
senatus
chaos (n.) χος (τ) spatium inmensum,
hiatus
terra, regio, ordo
lugar, sitio, espacio
(intermedio), puesto, país
chronos χρνος () tempus, aetas, tiempo, época
daimn (m. / f.) δαμων (, ) genius, daemon demon, divinidad
intermediaria, genio divino
demiurgo
populare
dictio populi
diaphora (f.) διαφορ () differentia diferencia, distinción,
disenso
dialéktik (f.) διαλεκτικ
interlocutio
pensamiento
status
dikaiosyn (f.) δικαιοσνη () iustitia.pietas justicia
dik (f.) δκη () ius, iustitia, fas justicia, uso, lo recto,
sanción
5
dogma
dynamis (f.) δναμις () potentia, uis, facultas fuerza, poder, potencia,
capacidad
especie
imaginación
simulacrum
eimi, einai εμ, εναι sum, esse ser, estar, existir, haber
ekpyrsis (f.) κπρωσις () inflammatio, ardor conflagración,
deflagración
indicium, accusatio
prueba, argumento,
empeiria (f.) μπειρα () experientia, peritia experiencia, prueba,
práctica, pericia
enantisis (f.) ναντωσις () contrarietas,
contradictio
evidencia
energeia (f.) νργεια () actio, efficatia, vis energía, actividad, puesta
en obra
temperantia
actividad inherente
posesión divina,
enthymema
esencia
cumulatarum rerum
inducción (aportación
ef’hmin φ' μν a nobis de nosotros, en nuestra
mano
equidad
curatio
epistm πιστμη () scientia, studium,
peritia
époch ποχ () dubitatio, retentio detención o suspensión del
juicio
ergon ργον (τ) opus, factum, labor acto, acción, trabajo
eristikos ριστικς contentiosus conflictiva, de disputa
ers ρως () amor, cupiditas amor, pasión, impulso
(sexual)
thos θος (τ) mansio, consuetudo,
mos, ingenium
eudaimonia (f.) εδαιμονα () felicitas, beatitudo felicidad, dicha, beatitud
eusebeia (f.) εσβεια () pietas, religio veneración, respeto, piedad
euest (f.) εεστ () felicitas, tranquillitas bienestar, felicidad, dicha
euthymia (f.) εθυμα () laetitia, alacritas buen ánimo, regocijo
gaia, g (f.) γαα, γ () terra, tellus, regio tierra, tierra, país
genesis (f.) γνεσις () ortus, origo, generatio nacimiento, generación,
origen
familia
gignomai γγνομαι fio, orior, nascor,
gignor
convertirse en, generarse
gnsis (f.) γνσις () cognitio, notitia,
scientia
delictum
(h)armonía (f.) ρμονα () compages, iunctura juntura, sutura, armazón,
armonía, acuerdo
hdon (f.) δον() voluptas placer, gusto, agrado
hgémonikon
principio conductor, rector
hen, eis, mia, εις, f. μα, n. εν unum, unus, una uno, uno solo; lo uno, lo
único lo que no acepta
alteridad
hékn
hékousios
espontáneo
heteros ετερος (adj.) alter, alius, diversus otro de dos o de más,
7
distinto
holon (adj. n.
entero y completo
partes similes
semejanza
confessio
pacto
instinctus
horos (m.) ρος () terminus, limes, finis límite, frontera, término,
definición
insolentia
cortada, selva,
hypokeimenon
suposición
aequum
iuris
la ley, política,
isotimia (f.) σοτιμα () par honor et dignitas igualdad de honores o
categoría
sazón
kakodaimonia
(f.)
honestas
decens
kann (m.) κανν () virgula, amussis, caña, regla, ley, modelo,
regula, catalogus canon
katastroph (f.) καταστροφ () conversio,
suberversio, excidium
praedicamentum
katharsis (f.) κθαρσις () purgatio, expiatio,
lustratio
katholou καθλου (adv.) omnino, prorsus en total, general o absoluto
kathodos κθοδος () descensus, reditus descenso, bajada, regreso
kénon (adj. n.
vano
kinsis (f.) κνησις () motus, motio movimiento, moción,
cambio
kleos (n.) κλος (τ) gloria, fama fama, gloria, renombre
koinnía (f.) κοινωνα () communio,
consortium, societas
comunidad, participación
pervulgatus
pulchra compages
rerum omnium
kratos (n.) κρτος (τ) vis, potentia, imperium poder, fuerza, robustez,
supremacía
aestimatio
kyritaton (adj.
poderosísimo, capital, lo
enumero, eligo, pono
logismos (m.) λογισμς () computation,
ratiocinatio,
syllogismus
verbum, oratio, sermo
razón, palabra, lenguaje,
razonamiento y sus
lyp (f.) λπη () dolor, animi agritudo dolor, aflicción, afán
maieutik (adj.
o comadrona
bienaventuranza
mania (f.) μανα () furor, insania,
inspiratio
conocer
mathmatika
cognitio, doctrina,
alterna con ouk; me on
(nada, no ser)
altus, latus
dimensión, extensión
mutación transformación
Averroes (s. XII d. c.),
contracción para designar
las obras aristotélicas
el s. i a. c.; parte de la
filosofía que trata del ser en
cuanto tal, y de sus
propiedades, principios y
medio
metempsícosis
(f.)
uno copore animato in
communio
participación
communio
proporción
paucus
representación
mnm /
fortuna
cosmológica, lo uno,
pulcritudo
narratio (falsa)
contentio
intellectus
percipitur
institutum,
animus
presente
medio de transporte
familiaris dispensatio
bona, familia
pocos
onírico
11
fama
species
útil
orthos ρθς (adj.) rectus, arrectus,
erectus
alterna con me; ouk on
(nada, no ser)
ousia (f.) οσα () essentia, substantia esencia, entidad, sustancia,
naturaleza
disciplina
regeneratio
renacimiento,
parenklisis (f.) παργκλισις () clinamen, inclinatio,
declinatio
afflictio, affectus,
calamitas, perturbatio
peras (n.) πρας (τ) finis, terminus, effectus fin, término, extremo,
frontera, linde,
muestra, se hace visible,
aparece, se declara, es
concepta
imaginación,
amor
sapientiae studium
sabiduría, estudio de éstos
sensual
fuga
huir)
phn (f.) φων () vox, sonus, sonitus sonido, voz, grito, canto,
habla
vehementior
intelligentia
consum(p)tio
corrupción
phyg (f.) φυγ () fuga, vitatio, exilium fuga, evasión, evitación,
exilio
generatio
universo
pistis (f.) πστις () fides, assensio, opinio creencia, fe, confianza,
crédito
abundantia
principatus divitum
ventus, animus, anima
soplo, viento, aliento,
poema, carmen
sobre las cosas, transitivo
auctor, poeta, vates
clase
pugna
vel regio civitatis
ciudad, estado, comunidad
publicae, civitatis
tamaño, cantidad
negocio, tarea, quehacer
praxis (f.) πραξις () actio, facinus el hacer intrínseco o
inmanente; acto, actividad,
theoria (contemplación,
voluntatis decretum,
liberum arbitrium
insita
praesidium, cura
previsión, prudencia,
precaución, presciencia
pseudos (n.) ψεδος (τ) mendacium mentira, falsedad, engaño
psych (f.) ψυχ () anima, animus, ratio soplo, aliento, fuerza vital
movilizadora del cuerpo,
alma, mente, espíritu
pyr (n.) πρ (τ) ignis, febris fuego, fuego del cielo
(rayo, relámpago), brillo,
schma (n.) σχμα (τ) figura, forma, status figura, forma (del
silogismo o razonamiento)
composita, schola
sepulcrum
tumba, túmulo, consigna
scepticus
sma (n.) σμα (τ) corpus, cadaver, caro cuerpo, cadáver, materia,
objeto tangible
quaevis
artifex in dicendo,
pudor moderación, templanza
conservatio
incolumidad
cueva
discordia
stoicheion (n.) στοιχεον (τ) elementum,
principium,
ratiocinatio,
syllogismus
fortuitus
tessera hospitatitatis,
sentimientos, compasión,
musical sintonía
complexus, connexio
tragos
synergeia (f.) συνεργα () cooperatio, mutua
opera
frequens, adsiduus
continuo, compacto,
denso, frecuente
combinación
classis, series
ordenación, origanziación,
disposición (conjuntas)
techn (f.) τχνη () ars, arte factum arte, oficio, industria,
habilidad
effectus,
propósito,
tetraktys (f.) τετρακτς () quaternio la suma de los 4 primeros
números (1,2,3,4 = 10)
lectum
admiratio
divinus
sagrado, lo soberano
contemplatio
medidatio
contemplación,
dea
medela, sanitas
colocación, disposición,
tesis, aserto
theourgia (f.) θεουργα () opus divinum trabajo u obra divinos
thymos (m.) θυμς () animus, ímpetus animi,
vehementia, ira
seu honoris amans
régimen político dominado
topos (m.) τπος () locus, tractus, regio,
argumentum
casus fortuitus
exemplar
iniustus et crudelis
poder absoluto, soberanía,
dueño, rey
peregrinitas
z (f.) ζω () victus, vitae vida, duración y recursos
de vida
animal