Breytingar á vímuefnaneyslu unglinga

1995–2007 Stefán Hrafn Jónsson

Lýðheilsustöð

Þóroddur Bjarnason Háskólanum á Akureyri

Evrópska vímuefnarannsóknin ESPAD

Nemendur í 10. bekk grunnskóla

• Fyrsta umferð ESPAD 1995• Önnur umferð ESPAD 1999• Þriðja umferð ESPAD 2003• Fjórða umferð ESPAD 2007

Framkvæmd og bakhjarlar

• Unnin að tilstuðlan Evrópuráðsins og Forvarnarmiðstöðar Evrópusambandsins

• Íslenska hlutanum stýrt frá Háskólanum á Akureyri - unnin í samvinnu við Lýðheilsustöð

• Fjármögnuð af Lýðheilsustöð, Rannsóknasjóð Háskólans á Akureyri og Háskólasjóð KEA

Samfella í ESPAD

• Öflugt samstarf margra fræðimanna• Góður skilningur og öflugt samstarf við

starfsmenn grunnskóla• Góð þátttaka nemenda í nær öllum

grunnskólum landsins

Samfella í ESPAD hefur tryggt

• Samanburðarhæfar rannsóknaniðurstöður milli ára

• Samanburðarhæfar rannsóknaniðurstöður milli landa

Reykingar

Mynd 1Breytingar á hlutfalli íslenskra nemenda í 10. bekk

sem reykja daglega

Áfengisneysla

Mynd 2Breytingar á hlutfalli nemenda í 10. bekk

sem hafa orðið drukknir um ævina

Mynd 3Breytingar á hlutfalli nemenda í 10. bekk sem hafa orðið drukknir síðustu 30 daga

Neysla kannabisefna

9,8%

15,4%

12,8%

9,4%

3,5%4,2% 3,8%

3,4%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Um ævi

Sl. 30 daga

Mynd 4aBreytingar á hlutfalli nemenda í 10. bekk

sem hafa reykt hass um ævina og á síðustu 30 dögum

84,6% 87,2%90,6%90,2%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Mynd 4bBreytingar á hlutfalli nemenda í 10. bekk

sem hafa aldrei reykt hass um ævina

Mynd 1bBreytingar á hlutfalli íslenskra nemenda í 10. bekk

sem reykja alls ekki eða reykja EKKI daglega

Aðgengi

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Þú sjálf/ur farið inní vínbúð og keypt

áfengi

Foreldrar þínir keyptáfengi fyrir þig í

vínbúð

Þú útvegað þérsmyglað áfengi

Þú útvegað þérheimabruggað

áfengi

Mynd 6aHlutfall nemenda sem hefur orðið sér út um áfengi með tilteknum hætti.

5,4% 6,5% 5,7% 13,4%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Þú sjálf/ur farið inní vínbúð og keypt

áfengi

Foreldrar þínir keyptáfengi fyrir þig í

vínbúð

Þú útvegað þérsmyglað áfengi

Þú útvegað þérheimabruggað

áfengi

6 sinnum eða oftar1-5 sinnum

Mynd 6aHlutfall nemenda sem hefur orðið sér út um áfengi með tilteknum hætti.

5,4% 6,5% 5,7% 13,4%

Mynd 6bHlutfall nemenda sem hefur orðið sér út um áfengi með tilteknum hætti.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Þú tekið áfengi heima hjá þér ánþess að foreldrar þínir vissu

Einhver annar keypt áfengi fyrir þig ívínbúð

Vinir eða kunningjar gefið þéráfengi

27,1% 38,3% 54,4%

Mynd 6bHlutfall nemenda sem hefur orðið sér út um áfengi með tilteknum hætti.

27,1% 38,3% 54,4%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Þú tekið áfengi heima hjá þér ánþess að foreldrar þínir vissu

Einhver annar keypt áfengi fyrir þig ívínbúð

Vinir eða kunningjar gefið þéráfengi

6 sinnum eða oftar1-5 sinnum

Mynd 7Hlutfall nemenda í 10. bekk sem telja það mjög eða frekar auðvelt

að verða sér út um sígarettur og hass, ef þeir vildu

61,1

24,0

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Sígarettur Hass eða marijúana

%

Samantekt• Neysla tóbaks og áfengis hefur minnkað hjá nemendum í

10. bekk á síðustu 12 árum– Reykingar minnkað um nær helming á 12 árum– Ölvun sl. 30 daga hefur minnkað úr 56% í 21% á þessum 12 árum

• Neysla á hassi hefur minnkað á síðustu 8 árum• Nemendur nota fjölbreyttar aðferðir við að verða sér út um

áfengi– Umhugsunarefni að sumir foreldrar kaupi áfengi fyrir börn, oft án

þess að vita það

• Unglingar eiga auðvelt með að kaupa sígarettur– Fyrri ESPAD rannsókn (2003) sýnir að stór hluti unglinga sem

reykja kaupa tóbak sjálf í verslunum eða söluturnum.

Áfengisstefna og forvarnir

• Lagalegt umhverfi (t.d. aldurstakmörk)• Efnahagslegt umhverfi (t.d. áfengisverð)• Aðgengi (t.d. fjöldi útsölustaða og

opnunartími)• Félagslegt umhverfi (umburðarlyndi

samfélagsins, stuðningur foreldra, stefna og starf grunnskóla o.fl.)

• Bestu þakkir