Bullying and Quality of School Life among Elementary School Students

Elementary Education Online 11(4) 897-914 2012

İlkoumlğretim Online 11(4) 897-914 2012 [Online] httpilkogretim-onlineorgtr

Bullying and Quality of School Life among Elementary School

Students

Fulya CENKSEVEN OumlNDER

Mediha SARI

ABSTRACT The aim of this study is to determine the role of quality of school life in predicting participation in

bullying and victimization In addition studentsrsquo perceptions of quality of school life were investigated in terms of

their bullying status (bully victim bullyvictim not involved) and gender The sample consisted of 569 participants

(284 girls and 285 boys) recruited from 4th

5th

6th

and 7th

grades Child Form of Bully and Victim Determination

Scale (Pişkin and Ayas 2007) and Quality of School Life Scale (Sarı 2007) were used as data collection tools

Results of regression analysis showed that the sub-scales of the Quality of School Life Scale predicted studentsrsquo

bullying and victimization levels significantly and the regression model is significant for both female and male

students

Key Words Bullying bully victim quality of school life

SUMMARY

Purpose and significance This study aimed at determining the prevalence rate of bullying and

victimization among elementary school students and investigating the role of the dimensions of the

Quality of School Life Scale in predicting participation in bullying and victimization

Methods The participants of this study consisted of 284 girls and 285 boys a total of 569 students in

grades 4-7 from three public elementary schools in Adana central province Their ages ranged from 10 to

14 years (M = 1183 SD = 107) Child Form of Bully and Victim Determination Scale (Pişkin and Ayas

2007) and Quality of School Life Scale (Sarı 2007) were used as data collection tools To analyze the

gathered data X2 ANOVA t-test and regression analysis were performed

Results Results revealed that of the total 569 students 51 of the students were bullies 6 were

victims 83 were bullyvictims and 807 were not involved When gender differences were

investigated in relation to bullying meaningful differences were found Males had a larger percentage in

bullies than females Females had a larger percentage in noninvolved Female studentsrsquo perceptions of

quality of school life were found significantly more positive than those of the male students It was

determined that students who were not involved in bullying had higher positive perceptions of quality of

life than those who were involved in bullying Statistically significant correlations between studentsrsquo

perceptions of quality of school life and their tendency to involve in bullying were calculated In addition

in a result of regression analysis the contribution of the sub-scales of the Quality of School Life Scale as

predictors was accounted as 14 for bullying and 9 for victimization It was found that the ldquoteachersrdquo

and ldquoadministratorsrdquo subscales of Quality of School Life Scale have the highest contribution to the

estimation of studentsrsquo participation in both bullying and victimization On the other hand the regression

model was significant for both female and male students

Discussion and Conclusions Overall results revealed the importance of focusing on quality of school

life of bullies and victims It can be useful to educate bullies and victims about their interpersonal

relationship skills Findings of the present study may provide valuable information to school counselors

parents teachers and school principals for understanding the construct of bullying and may help them to

gain further insight into planning appropriate preventive strategies for dealing with bullying It would be

helpful to keep in mind that schoolsrsquo anti-bullying strategies should include the school as a whole to

create a safe school culture in the school

This article has been presented at the 20th National Congress on Educational Sciences September 8-10 2011

Burdur Turkey

Asst Prof Dr Fulya CENKSEVEN OumlNDER Cukurova University Faculty of Education fulyaccuedutr

PhD Mediha SARI Cukurova University Faculty of Education msaricuedutr

898

İlkoumlğretim Oumlğrencilerinde Zorbalık ve Okul Yaşam Kalitesidagger


Mediha SARI

OumlZ Bu araştırmada ilkoumlğretim oumlğrencilerinin zorbalık statuumlleri (zorba kurban zorbakurban ve karışmayanlar) ve

cinsiyetlerine goumlre okul yaşam kalitesi algıları ele alınmıştır Ayrıca araştırmada oumlğrencilerin zorba ve kurban olma

eğilimlerinin okul yaşam kalitesinin boyutları tarafından ne duumlzeyde accedilıklandığı cinsiyet farklılıkları da dikkate

alınarak incelenmiştir Araştırmaya 4- 7 sınıfa devam eden 569 oumlğrenci (284 kız 285 erkek) katılmıştır Veri

toplama araccedilları olarak Zorba ve Kurban Belirleme Oumllccedileği-Ccedilocuk Formu (Pişkin ve Ayas 2007) ile Okul Yaşam

Kalitesi Oumllccedileği (Sarı 2007) kullanılmıştır Regresyon analizi sonucunda Okul Yaşam Kalitesi Oumllccedileği alt

oumllccedileklerinden alınan puanların zorba ve kurban olmayı anlamlı duumlzeyde yordadığı ve regresyon modelinin hem kızlar

hem de erkekler iccedilin anlamlı olduğu belirlenmiştir

Anahtar Soumlzcuumlkler Zorbalık zorba kurban okul yaşam kalitesi

GİRİŞ Okul zorbalığı oumlğrencilerin okul doumlnemindeki akademik duygusal ve sosyal gelişimini olumsuz bir

şekilde etkilemektedir Zorbalık bir ya da daha fazla oumlğrencinin kasıtlı olarak daha zayıf olan oumlğrencilere

youmlnelik fiziksel soumlzel ya da psikolojik youmlnden defalarca kez zarar vermesi şeklinde tanımlanmaktadır

Oumlzetle bir eylemin zorbalık sayılması iccedilin ldquokasıtlılıkrdquo ldquosuumlreklilikrdquo ve ldquoguumlccedil dengesizliğirdquo gerekmektedir

(Olweus 2005 Page ve Page 2003) Rivers ve Smith (1994) zorbalığın doğrudan fiziksel doğrudan soumlzel

ve dolaylı zorbalık şeklinde yaşanabileceğini belirtmektedir Doğrudan fiziksel zorbalık vurma

tekmeleme ccedilelme takma ccedilimdikleme eşyalara zarar verme doğrudan soumlzel zorbalık aşağılama isim

takma alay etme ve soumlzle tehdit etme dolaylı zorbalık ise başkalarının arkasından ccedilirkin hikacircyeler ya da

dedikodular ccedilıkarma veya kişiyi gruptan dışlama şeklindeki davranışları iccedilermektedir

Son yıllarda yapılan araştırmalar zorbalığın okullarda ciddi bir boyuta ulaştığını goumlstermektedir

Oumlrneğin araştırmalar ABDrsquode oumlğrencilerin yaklaşık 30rsquounun (Nansel Overpeck Rilla Ruan Simons-

Morton ve Scheidt 2001) Kanadarsquoda 21rsquoinin (Bentley ve Li 1995) ve İtalyarsquoda ilkoumlğretim

oumlğrencilerinin 28rsquoinin ortaoumlğretim oumlğrencilerinin ise 42rsquosinin (Genta Menesini Fonzi Costabile ve

Smith 1996) ya zorba ya da kurban olma deneyime sahip olduklarını goumlstermektedir Tuumlrkiyersquode ise

Pekel-Uludağlı ve Uccedilanok (2005) zorba mağdur ve zorbamağdur roluumlnde zorbalığa karışan ccedilocukların

toplam oranını 23 Hilooglu ve Cenkseven-Oumlnder (2010) ise 229 olarak belirlemişlerdir

Sutton ve Smith (1999) zorbalığın bireysel bir suumlreccedil olarak değil bir grup olayı olarak goumlruumllmesi

gerektiğini vurgulamaktadır Ccediluumlnkuuml ccedilocukların ccediloğu doğrudan veya dolaylı olarak okullarda gerccedilekleşen

zorbalıklara maruz kalmaktadırlar (Hawkins Pepler ve Craig 2001) Karatzias Power ve Swanson (2002)

zorbalık olaylarında yer alan kişilerin rollerine goumlre zorba kurban zorba-kurban ve karışmayanlar

şeklinde sınıflandırılabileceğini ifade etmektedir Zorbaca davranışlarda bulunan oumlğrenciler ldquozorbardquo bu

davranışlara maruz kalanlar yani mağdurlar ldquokurbanrdquo zorbaca davranışlarda bulunan kurbanlar ldquozorba-

kurbanrdquo diğerleri ise ldquokarışmayanlarrdquo olarak isimlendirilmektedir Zorbalık yapma ve maruz kalma

cinsiyete goumlre farklılaşmaktadır Araştırmalar erkek ccedilocukların kızlardan daha fazla zorbalık yaptığını

(Kartal ve Bilgin 2008 Pateraki ve Houndoumadi 2001 Pereira Mendonccedila Neto Valente ve Smith

2004 Yurtal ve Cenkseven 2007) erkeklerin fiziksel zorbalık kızların ise soumlzel zorbalığı daha fazla

kullandığını goumlstermektedir (Crick Bigbee ve Howes 1996 Lagerspetz Bjorkquist ve Peltonen 1988)

dagger Bu ccedilalışma 8-10 Eyluumll 2011 tarihlerinde Burdur Mehmet Akif Ersoy Uumlniversitesirsquonde duumlzenlenen 20 Ulusal

Eğitim Bilimleri Kurultayırsquonda soumlzluuml bildiri olarak sunulmuştur

Yard Doccedil Dr Fulya CENKSEVEN OumlNDER Ccedilukurova Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi fulyaccuedutr

Dr Mediha SARI Ccedilukurova Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi msaricuedutr

899

Birccedilok araştırma sonucuna goumlre kız ve erkeklerin zorbalığa uğrama sıklıkları arasında fark

bulunmamaktadır (Boulton ve Smith 1994) Ancak erkeklerin kızlara goumlre daha fazla zorbalığa uğradığını

goumlsteren sonuccedillar da ilgili alanyazında yer almaktadır (Pekel-Uludağlı ve Uccedilanok 2005) Ayrıca erkek

oumlğrenciler daha fazla doğrudan fiziksel zorbalığa kız oumlğrenciler ise doğrudan ve dolaylı soumlzel zorbalığa

maruz kalmaktadırlar (Sharp ve Smith 1991)

Araştırmacılar okulda zorbalığa maruz kalan oumlğrencilerde ciddi fiziksel ve duygusal oumlrselenme

oluştuğunu kişiliklerinde ve eğitimlerinde uzun suumlreli olumsuz etkilerin ortaya ccedilıktığını kaygı kızgınlık

ve ccedilaresizlik duygularının yanı sıra okula gitmek istememe genel olarak da okul yaşamından zevk

almama durumunun yaşandığını belirtmektedirler (Borg 1998 Olweus 2005) Oumlğrencilerin yaşamlarının

oumlnemli bir kısmını geccedilirdikleri okul ortamında karşılaştıkları zorbalık okulun duygusal ve sosyal ortamı

uumlzerinde bozucu bir etki oluşturarak zorba kurban ve olaya tanıklık eden buumltuumln oumlğrenciler iccedilin oumlğretim

suumlrecinin etkililiğini olumsuz youmlnde etkiler (Banks 1997) Okulda zorbalık ccediloğunlukla kurbanların

okuldaki etkinliklere motive olamamalarına okula isteksiz bir şekilde gitmelerine ya da okula gitmeyi

reddetmelerine okulu guumlvensiz bir yer olarak goumlrmelerine ve okulu mutsuz bir yer olarak

nitelendirmelerine neden olmaktadır (Rigby 2004 Olweus 2005) Bu durumda okulda zorbaca

davranışlarda bulunan veya zorbalığa maruz kalan oumlğrencilerin okula youmlnelik oumlznel değerlendirmeleri ve

yaşam kalitesi algılarının değişebileceği soumlylenebilir

Okul yaşam kalitesi toplumun beklentileri doğrultusunda okulun oumlğrencilerin akademik sosyal ve

psikolojik gelişimlerine katkıda bulunma ve oumlğretmen oumlğrenci youmlnetici ve diğer ccedilalışanların bu ortamda

kendilerini mutlu ve guumlvende hissetme duumlzeyi olarak tanımlamaktadırlar (Mok ve Flynn 2002)

Ccedilocukların okul yaşamıyla buumltuumlnleşmelerinden kaynaklanan genel bir iyi olma hali olarak da tanımlanan

(Karatzias Papadioti-Athanasiou Power ve Swanson 2001) okul yaşam kalitesi oumlğrencilerin devam

ettikleri okuldaki her tuumlrluuml yaşantılarından tatmin oldukları okuldaki youmlnetici oumlğretmen oumlğrenci ve diğer

bireylerle sağlıklı ilişkiler kurabildikleri yeterince desteklendiklerini ve kabul goumlrduumlklerini hissettikleri ve

boumlylece okul ve sınıf işlerine bağlı oldukları bir okul yaşamına işaret etmektedir Okul yaşam kalitesi

algısını okul yaşamının belirli alanlarıyla ilgili olumlu ve olumsuz deneyimlerle diğer duyguların bir

sentezi olarak ele alan Leonardrsquoa (2002) goumlre okul yaşam kalitesi duumlzeyinin temel goumlstergeleri bu

alanlarla ilgili stres ve tatmindir Pang (1999) ise okuldaki ortamın ve kuumlltuumlruumln kalitesinin oumlğrencilerin

okul yaşam kalitesi algılarını etkilediğini okul yaşam kalitesinin okuldaki sınıf iccedili ve sınıf dışı buumltuumln

formal ve informal boyutlardan etkilendiğini belirtmektedir

Tangen (2009) taşıdığı oumlneme rağmen okullardaki yaşamın kalitesine ccedilok az oumlnem verildiğini

belirtmektedir Oysa Johnson ve Johnson (1993) okulda edinilen deneyimlerdeki kalitenin oumlğrencilerin

tutum ve davranışlarını etkilediğini okul sınıftaki ccedilalışmalar ve oumlğretmenler hakkında olumlu

duumlşuumlncelere sahip olmanın oumlğrencilerin genel ruh sağlığı accedilısından oumlnemli olduğunu ve okulun amaccedilladığı

kazanımları geliştirdiğini belirtmektedir Oumlğrencilerin devam ettikleri okula youmlnelik olumsuz duygu

duumlşuumlnce ve tutumlara sahip olmaları ise okuldaki guumlnluumlk yaşamın onlar iccedilin tatmin edici olmaktan

uzaklaşmasına yol accedilabildiği gibi oumlğrenmenin oumlnuumlnde de bir engel oluşturabilir (Johnson ve Johnson

1993) Oumlrneğin Leonardrsquoın (2002) yaptığı araştırmada okullarını mutsuz yerler olarak niteleyen

oumlğrencilerin okul yaşamının tuumlm boyutlarını olumsuz algıladıkları okul yaşam kalitesini yuumlksek algılayan

oumlğrenciler arasında ise okula devamsızlık oranlarının duumlşuumlk olduğu belirlenmiştir Hunt-Sartorirsquonin (2007)

yaptığı araştırmada da oumlğrencilerin okul yaşam kalitesine ilişkin algılarının daha az disiplin sorunu

yaşanmasıyla ve daha yuumlksek akademik başarıyla anlamlı ilişkiler goumlsterdiği belirlenmiştir

Bu accedilıklamalardan hareketle bireylerin okullarındaki yaşamın kalitesine youmlnelik algılarının

okuldaki diğer bireylerle iletişim biccedilimleriyle yakından ilişkili olduğu soumlylenebilir Oumlrneğin Booker

(2004) oumlğrencilerin arkadaşları ve oumlğretmenleriyle olumlu ve destekleyici etkileşimler yaşadıklarında

okul topluluğuna daha uumlst duumlzeyde bağlandıklarını belirtmektedir Perdue Manzeske ve Estellrsquoe (2009)

goumlre de arkadaş ilişkilerindeki kalite akranlardan goumlruumllen destek ve akranlara youmlnelik saldırgan

davranışlar oumlğrencilerin okula bağılılıklarıyla yakından ilişkilidir Okul ikliminin olumlu nitelikler taşıma

duumlzeyi yuumlkseldikccedile oumlğrencilerin şiddet iccedileren davranışlar sergileme oranları azalmaktadır (Birnbaum

Lytle Hannan Murray Perry ve Forster 2003) Oumlte yandan McNeely Nonnemaker ve Blum (2002)

okullarındaki diğerleri tarafından oumlnemsendiklerini hissettiklerinde ve kendilerini okullarının bir parccedilası

900

olarak goumlrduumlklerinde oumlğrencilerin kuumlccediluumlk yaşta madde kullanmaya şiddet iccedilerikli durumlara karışmaya ya

da cinselliğe daha az eğilimli olduklarını belirtmektedir Okul yaşam kalitesi algısının zorbalığa

karışmanın en oumlnemli yordayıcısı olduğunu ortaya koyan Karatzias Power ve Swanson (2002) zorbalığa

karışan oumlğrencilerin okul yaşam kalitesini daha olumsuz algıladıklarını bu oumlğrencilerde okuldan

kaynaklanan stresin daha yuumlksek olduğunu belirlemiş ve bu bulguların okuldan elde edilen doyum ile

zorbalık arasındaki ilişkilere işaret ettiğini vurgulamışlardır

Kendilerinden daha guumlccedilsuumlz olanlara zorbaca davranan zorbalar ile zorbalığa maruz kalan

kurbanların okul yaşam kalitesi algılarının incelenmesi okul zorbalığının oumlnlenmesine youmlnelik uygun

oumlnleme stratejilerinin planlanmasında bir anlayış geliştirilmesi oumlğrencilerin akademik ve duygusal

problemlerinin azaltılması ve boumlylece okulun genel olarak etkililiğinin arttırılması iccedilin oumlnem taşımaktadır

Bu araştırma ilkoumlğretim oumlğrencileri uumlzerinde gerccedilekleştirilmiştir İlkoumlğretim yılları oumlğrencilerin gerek

akademik oumlzguumlvenlerinin gelişimi gerekse psikolojik ve sosyal gelişimleri accedilısından oumlnemli yıllardır

Okul ergenlik doumlnemindeki yaşam alanlarından biridir ve bu yaşam alanında oumlğrenciler haftada

yaklaşık 30-35 saatlerini oumlğretmenleriyle ve akranlarıyla yakın ilişki iccedilerisinde geccedilirmektedirler

Capps (2003) oumlzellikle duygusal dalgalanmaların ccedilok yaşandığı ergenlik doumlneminde

oumlğretmenlerinden ve diğer arkadaşlarından psikolojik olarak kabul ve sosyal destek goumlrmenin

oumlnemini vurgulamaktadır Olweus (1995) ise ilkoumlğretim yıllarında okulda zorbalık davranışlarının

goumlruumllme sıklığının yuumlksek olduğunu belirtmektedir Dolayısıyla bu doumlnemde zorbalık davranışları ve okul

yaşam kalitesi algıları arasındaki ilişkilerin incelenmesinin oumlnemli olabileceği duumlşuumlnuumllmektedir Bu

gerekccedilelerden hareketle bu araştırmada ilkoumlğretim oumlğrencilerinin zorbalık statuumlleri (zorba kurban

zorbakurban ve karışmayanlar) ve cinsiyetlerine goumlre okul yaşam kalitesi algıları ele alınmıştır Ayrıca

araştırmada oumlğrencilerin zorba ve kurban olma eğilimlerinin okul yaşam kalitesinin boyutları tarafından ne

duumlzeyde accedilıklandığı cinsiyet farklılıkları da dikkate alınarak incelenmiştir Aşağıda ccedilalışmanın amaccedilları

araştırma soruları şeklinde ifade edilmiştir

1 Cinsiyetlerine goumlre oumlğrencilerin bulundukları zorbalık grupları (zorba kurban zorba-kurban ve

karışmayanlar) ve okul yaşam kalitesi algıları anlamlı duumlzeyde farklılaşmakta mıdır

2 Oumlğrencilerin yer aldıkları zorbalık gruplarına goumlre okul yaşam kalitesi algıları farklılaşmakta

mıdır

3 Okul yaşam kalitesinin boyutları oumlğrencilerin zorba ve kurban olma eğilimlerini ne duumlzeyde

yordamaktadır

4 Zorba ve kurban olma eğilimi ile okul yaşam kalitesi arasındaki ilişkilerde cinsiyet farklılıkları var

mıdır

YOumlNTEM

Katılımcılar

Araştırma Adana ili merkez ilccedilelerinde yer alan uumlccedil ilkoumlğretim okulunun 4 5 6 ve 7 sınıflarına

devam eden 284rsquouuml (499) kız 285rsquoi (501) erkek toplam 569 oumlğrenci uumlzerinde yapılmıştır Yaşları 10-

14 arasında değişen oumlğrencilerin yaş ortalaması 1183 standart sapması 107rsquodir Oumlğrencilerin 108rsquoi (19)

doumlrduumlncuuml 121rsquoi (213) beşinci 207rsquosi (364) altıncı ve 133rsquouuml (234) yedinci sınıfa devam

etmektedir Oumlğrencilerin annelerinin 35rsquoi (20) babalarının 11rsquoi (6) okuma yazma bilmemekte

annelerin 409rsquou (233) babaların ise 216rsquosı (123) ilkokul annelerin 174rsquouuml (99) babaların 228rsquoi

(130) ortaokul annelerin 276rsquosı (157) babaların 353rsquouuml (201) lise annelerin 9rsquou (51) babaların

ise 161rsquoi (92) yuumlksek oumlğretim mezunudur Oumlğrencilerin 16rsquosı (9) annesinin 3rsquouuml (17) babasının

oumlğrenim duumlzeyi ile ilgili soruları yanıtlamamışlardır Oumllccedilme araccedilları sınıf ortamında ve bir oumlğretmen

goumlzetiminde uygulanmıştır Uygulama 35-40 dakika suumlrmuumlştuumlr

901

Veri Toplama Araccedilları

Araştırmada akranlarına zorbalık yapan ve zorbalığa uğrayan oumlğrencileri belirlemek amacıyla

ldquoZorba ve Kurban Belirleme Oumllccedileği-Ccedilocuk Formurdquo (Pişkin ve Ayas 2007) oumlğrencilerin okuldan

algıladıkları yaşam kalitesi duumlzeylerini belirlemek iccedilin ise ldquoOkul Yaşam Kalitesi Oumllccedileğirdquo (Sarı 2007)

kullanılmıştır

Zorba ve Kurban Belirleme Oumllccedileği-Ccedilocuk Formu Pişkin ve Ayas (2007) tarafından geliştirilen bu oumllccedilme

aracı 37 madde ve beş faktoumlrden (fiziksel soumlzel izolasyon soumlylenti yayma ve eşyalara zarar verme)

oluşmaktadır Oumllccedilek biri ldquozorba oumllccedileğirdquo diğeri ldquo kurban oumllccedileğirdquo olmak uumlzere iki paralel forma sahiptir Her

iki oumllccedilek iccedilin uygulanan doğrulayıcı faktoumlr analizi sonucunda elde edilen uyum değerlerinin yeterliliği

oumllccedileğin geccedilerliliği iccedilin kanıt oluşturmaktadır Oumllccedileğin zorba ve kurban boyutlarından alınabilecek en

duumlşuumlk puan 37 en yuumlksek 185rsquodir Puanlar arttıkccedila zorba ve kurban olma duumlzeyi artmaktadır (Pişkin

ve Ayas 2007) Zorba formu iccedilin bu araştırmada belirlenen Cronbach alfa iccedil tutarlık katsayıları toplam

oumllccedilek iccedilin 93 ldquofiziksel zorbalıkrdquo iccedilin 80 ldquosoumlzel zorbalıkrdquo iccedilin 74 ldquoizolasyonrdquo iccedilin 72 ldquosoumlylenti yaymardquo

iccedilin 82 ve ldquoeşyalara zarar vermerdquo iccedilin 82rsquodir Kurban formu iccedilin ise araştırmada belirlenen Cronbach

alfa iccedil tutarlık katsayıları toplam oumllccedilek iccedilin 94 ldquofiziksel zorbalıkrdquo iccedilin 81 ldquosoumlzel zorbalıkrdquo iccedilin 79

ldquoizolasyonrdquo iccedilin 76 ldquosoumlylenti yaymardquo iccedilin 86 ve ldquoeşyalara zarar vermerdquo iccedilin 84rsquotuumlr

Okul Yaşam Kalitesi Oumllccedileği (OYKOuml) Sarı (2007) tarafından geliştirilen OYKOuml ldquoOumlğretmenlerrdquo

ldquoOumlğrencilerrdquo ldquoOkula youmlnelik duygularrdquo ldquoOkul youmlnetimirdquo ve ldquoStatuumlrdquo alt boyutlarından oluşan toplam 35

maddelik beşli Likert tipinde bir oumllccedilme aracıdır Toplam varyansın 4692rsquosini accedilıklayan bu beş boyuta

ilişkin Cronbach Alpha iccedil tutarlılık katsayıları sırasıyla 83 80 82 77 ve 69rsquodur Yapılan doğrulayıcı

faktoumlr analizi sonucunda incelenen uyum belirteccedilleri de modelin verilere iyi uyum goumlstermesi bakımından

tatminkar sonuccedillar vermiştir (Sarı 2007) OYKOumlrsquonin bu araştırma oumlrneklemi iccedilin Croanbach alpha iccedil

tutarlık katsayıları incelenmiştir Belirlenen iccedil tutarlık katsayıları ldquooumlğretmenlerrdquo alt oumllccedileği iccedilin 83

ldquooumlğrencilerrdquo alt oumllccedileği iccedilin 83 ldquookula youmlnelik duygularrdquo alt oumllccedileği iccedilin 81 ldquookul youmlnetimirdquo alt oumllccedileği iccedilin

83 ldquostatuumlrdquo alt oumllccedileği iccedilin 79 ve oumllccedileğin ldquotoplamrdquo puanı iccedilin ise 89rsquodur

Verilerin Analizi

Oumlğrencilerin zorbalık statuumllerinin (zorba kurban zorbakurban ve karışmayanlar) cinsiyetlerine goumlre

farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek amacıyla X2 (ki-kare) testi kullanılmıştır Araştırmada oumlğrencilerin

zorba kurban zorbakurban ve karışmayanlar olarak gruplandırılması işlemi oumlğrencilerin Zorba ve

Kurban Belirleme Oumllccedileğirsquonin ldquozorba oumllccedileğirdquo ( X = 4769 Ss = 1444) ve ldquokurban oumllccedileğirdquonden ( X = 5607

Ss = 2149) aldıkları puanların aritmetik ortalamalarının 1 standart sapma uumlstuuml kesme puanı olarak

alınması yolu ile gerccedilekleştirilmiştir ldquoZorba oumllccedileğirdquo iccedilin kesme puanı 6213 ldquokurban oumllccedileğirdquo iccedilin ise

7756rsquodır ldquoZorbardquo oumllccedileğinden kesme puanının uumlstuumlnde puan alan oumlğrenciler ldquozorbardquo ldquokurbanrdquo

oumllccedileğinden kesme puanının uumlstuumlnde puan alan oumlğrenciler ldquokurbanrdquo hem ldquozorbardquo hem de ldquokurbanrdquo

oumllccedileklerinden kesme puanlarının uumlstuumlnde puan alan oumlğrenciler ldquozorbakurbanrdquo her iki oumllccedileğin kesme

puanlarının altında puan alan oumlğrenciler ise ldquokarışmayanlarrdquo olarak isimlendirilmişlerdir

Araştırmada zorba kurban zorbakurban ve zorbalığa karışmayan oumlğrencilerin OYKOumlrsquonuumln alt

oumllccedilekleri ve toplam puanı accedilısından farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek amacıyla tek youmlnluuml varyans

analizi (ANOVA) oumlğrencilerin zorba ve kurban olma duumlzeylerinin OYKOumlrsquonuumln alt oumllccedilekleri tarafından ne

oranda yordandığını belirlemek iccedilin ccediloklu regresyon analizi kullanılmıştır Regresyon analizi yapılmadan

oumlnce oumlrneklemin ldquodoğrusallıkrdquo ve ldquonormallikrdquo sayıtlılarını karşıladığı belirlenmiştir Aykırı değer

analizinde Mahalanobis uzaklık değerleri plt001 oumllccediluumlt alınarak incelenmiş uccedil değerler saptanmamıştır

Ayrıca değişkenler arası ccediloklu eş doğrusallık (multicolinearity) varyans şişme (VIF) ve tolerans değerleri

incelenmiştir

Bulguların anlamlı olup olmadığının yorumlanmasında 05 anlamlılık duumlzeyi oumllccediluumlt alınmıştır

Toplanan veriler SPSS-WINDOWS 17 paket programıyla ccediloumlzuumlmlenmiştir

902

BULGULAR

Oumlğrencilerin Cinsiyetlerine Goumlre Zorbalık Grupları ve Okul Yaşam Kalitesi Algılarına İlişkin

Bulgular

Zorba kurban zorba-kurban ve zorbalığa karışmayan (Xsup2 = 1073 p lt 05) olarak

belirtilen zorbalık gruplarında kız ve erkek oumlğrenciler arasında kızların lehine anlamlı farklılık

olduğu belirlenmiştir Oumlğrencilerin 51rsquoi zorba (n = 29) 6rsquosı kurban (n = 34) 83rsquouuml zorba-

kurban (n = 47) ve 807rsquosi zorbalığa karışmayan (n = 459) oumlğrencilerdir Tablo 1rsquode goumlruumllduumlğuuml

gibi oumlğrencilerin 19rsquou zorba kızlar 32rsquosi zorba erkekler 3rsquouuml kurban kızlar 3rsquouuml kurban

erkekler 25rsquoi zorbakurban kızlar 58rsquoi zorbakurban erkekler ve 425rsquoi zorbalığa

karışmayan kızlar 381rsquoi ise zorbalığa karışmayan erkeklerdir Goumlruumllduumlğuuml gibi kızlar daha ccedilok

zorbalığa karışmayan grupta yer almaktadır

Tablo 1 Oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre zorbalık gruplarına ilişkin kay kare analizi sonuccedilları

Cinsiyet

Xsup2

Sd

p

Kız Erkek Toplam

Grup n n n

Zorba 11 19 18 32 29 51

1073 3 013

Kurban 17 30 17 30 34 60

Zorba- Kurban 14 25 33 58 47 83

Karışmayan 242 425 217 381 459 807

Toplam 284 499 285 501 569 100

Oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre OYKOumlrsquonuumln alt oumllccedilekleri ve oumllccedileğin tamamından elde

ettikleri puan ortalamalarının farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek amacıyla t testi yapılmıştır

Analiz sonuccedilları Tablo 2rsquode yer almaktadır

Tablo 2 Oumlğrencilerin cinsiyetlerine goumlre okul yaşam kalitesi algılarına ilişkin t- testi sonuccedilları

OYKOuml

Kız

(n=284)

Erkek

(n=285)

Toplam

(n=569)

t

X Ss X Ss X Ss

Oumlğretmenler 397 83 356 100 376 94 541

Oumlğrenciler 298 89 284 98 291 94 184

Okula Youmlnelik Duygular 406 85 361 97 384 94 583

Okul Youmlnetimi 332 98 318 118 325 109 151

Statuuml 405 100 385 114 395 108 227

Toplam 363 62 335 67 349 66 528

plt05 plt001

Tablo 2rsquode goumlruumllduumlğuuml gibi kız ve erkek oumlğrencilerin OYKOumlrsquonuumln ldquooumlğretmenlerrdquo [t (567)

= 541 p lt 001] ldquookula youmlnelik duygularrdquo [t (567) = 583 p lt 001] ldquostatuumlrdquo [t (567) = 227 p lt

05] ve ldquotoplamrdquo [ t (567) = 528 p lt 001] puan ortalamalarının anlamlı duumlzeyde farklılaştığı

ldquooumlğrencilerrdquo [t (567) = 184 p gt05] ve ldquookul youmlnetimirdquo [t (567) = 151 p gt05] puanlarında ise

anlamlı farklılık olmadığı belirlenmiştir Aritmetik ortalamalara bakıldığında kız oumlğrencilerin

OYKOumlrsquonuumln tuumlm alt oumllccedilekleri ve toplamında erkek oumlğrencilere goumlre daha yuumlksek puan

ortalamasına sahip oldukları goumlruumllmektedir

903

Zorbalık Gruplarına Goumlre Oumlğrencilerin Okul Yaşam Kalitesi Algılarına İlişkin Bulgular

Zorba kurban zorbakurban ve zorbalığa karışmayan oumlğrencilerin OYKOumlrsquonuumln alt

oumllccedilekleri ve oumllccedileğin tamamından elde ettikleri puan ortalamalarının farklılaşıp farklılaşmadığını

belirlemek amacıyla tek youmlnluuml varyans analizi yapılmıştır Tek youmlnluuml varyans analizi sonuccedilları

Tablo 3rsquode yer almaktadır

Tablo 3 Zorba kurban zorbakurban ve karışmayan oumlğrencilerin okul yaşam kalitesi algılarına ilişkin

ANOVA sonuccedilları

OYKOuml

Zorba

(29)

Kurban

(n=34)

ZorbaKurban

(n=47)

Karışmayanlar

(n=459)

F

X Ss X Ss X Ss X Ss

Oumlğretmenler 313 94 341 100 300 77 391 89 2236

Oumlğrenciler 285 92 255 95 264 96 297 93 366

Duygular 366 78 361 106 312 89 394 91 1266

Okul Youmlnetimi 254 101 299 101 260 89 338 107 1333

Statuuml 364 129 367 103 360 125 403 104 410

Toplam 312 51 319 57 292 49 356 65 2320

Duygular=Okula youmlnelik duygular

plt05 plt01 plt001

Zorba kurban zorbakurban ve zorbalığa karışmayan oumlğrencilerin OYKOumlrsquonuumln ldquooumlğretmenlerrdquo

[F(3 568) = 2336 p lt 001] ldquooumlğrencilerrdquo [F(3 568) = 366 p lt 05] ldquookula youmlnelik duygularrdquo [F(3

568) = 1266 p lt 001] ldquookul youmlnetimirdquo [F(3 568) = 1333 p lt 001] ldquostatuumlrdquo [F(3 568) = 410 p lt 01]

ve ldquotoplamrdquo [F(3 568) = 2320 p lt 001] puan ortalamalarının anlamlı duumlzeyde farklılaştığı

belirlenmiştir Aritmetik ortalamalara bakıldığında zorba kurban ve zorba-kurban oumlğrencilerin

OYKOumlrsquonuumln tuumlm alt oumllccedilekleri ve toplamında zorbalığa karışmayan oumlğrencilerin puan ortalamalarından daha

duumlşuumlk puanlar aldığı goumlruumllmektedir Farkın kaynağını belirlemeye youmlnelik yapılan Scheffe testi

sonuccedillarına bakıldığında zorba oumlğrencilerin ldquooumlğretmenlerrdquo(plt001) ldquookul youmlnetimirdquo(plt01) ve

ldquotoplamrdquo(plt01) kurban oumlğrencilerin ldquooumlğretmenlerrdquo (plt05) ve ldquotoplamrdquo (plt01) zorba-kurban

oumlğrencilerin ise ldquooumlğretmenlerrdquo (plt001) ldquookula youmlnelik duygularrdquo (plt001) ldquookul youmlnetimirdquo (plt001) ve

ldquotoplamrdquo(plt001) puan ortalamalarının zorbalığa karışmayan oumlğrencilerin puan ortalamalarından anlamlı

duumlzeyde duumlşuumlk olduğu goumlruumllmuumlştuumlr

Zorba ve Kurban Olma ile Okul Yaşam Kalitesi Algısı Arasındaki İlişkilere Youmlnelik Bulgular

Oumlğrencilerin zorba ve kurban olma puanları ile OYKOumlrsquonuumln alt oumllccedilekleri arasındaki ilişkiler

incelenmiştir Tablo 4 de değişkenlerin aritmetik ortalama standart sapma değerleri ve değişkenler

arasındaki korelasyon değerleri yer almaktadır Zorbalık puanı ile OYKOumlrsquonuumln tuumlm alt oumllccedilekleri arasında

anlamlı ilişkiler (r ranj= -17 -34 plt001) olduğu belirlenmiştir Benzer şekilde kurban olma puanları ile

OYKOumlrsquonuumln tuumlm alt oumllccedilekleri arasında negatif youmlnde anlamlı ilişkiler bulunmaktadır (r ranj= -13 -26

plt01)

904

Tablo 4 Araştırmada kullanılan değişkenlerin aritmetik ortalama standart sapma ve korelasyon

değerleri

Zorba Kurban Oumlğretmenler Oumlğrenciler Okula Youmlnelik

Duygular

Okul

Youmlnetimi

Statuuml

Zorba - 72 -34 -17 -25 -25 -08

Kurban - -26 -16 -22 -21 -13

Oumlğretmenler - 14 67 54 47

Oumlğrenciler - 14 05 -14

Okula youmlnelik

duygular - 40 52

Okul Youmlnetimi - 39

Statuuml -

X 4769 5607 376 291 384 325 395

Ss 1444 2149 94 94 94 109 108

plt05 plt01 plt001

Zorba ve Kurban Olma Davranışlarının Yordanmasına İlişkin Bulgular

Araştırmada oumlğrencilerde zorba ve kurban olmayı yordayan değişkenleri belirlemek

amacıyla yapılan ccediloklu regresyon analizinde OYKOumlrsquonuumln alt oumllccedilekleri olan ldquooumlğretmenlerrdquo

ldquooumlğrencilerrdquo ldquookula youmlnelik duygularrdquo ldquookul youmlnetimirdquo ve ldquostatuumlrdquo değişkenleri eşitliğe

alınmıştır Tablo 5rsquode zorba ve kurban olmanın yordanmasına ilişkin regresyon analizi sonuccedilları

yer almaktadır

Tablo 5 Zorba ve kurban olma davranışlarının yordanmasına ilişkin regresyon analizi sonuccedilları

Zorba Kurban

Yordayıcı Değişkenler Beta t Beta t

Oumlğretmenler -27 -466 -15 -249

Oumlğrenciler -10 -245 -12 -289

Okula Youmlnelik Duygular 06 -108 -07 -122

Okul Youmlnetimi -12 -255 -10 -197

Statuuml 11 230 00 03

ΔR2 =14 F (5 568) = 1890 ΔR

2 =09 F (5 568) = 1164

plt05 plt01 plt001

Tablo 5rsquode goumlruumllduumlğuuml gibi OYKOumlrsquonuumln alt oumllccedilekleri zorba [F (5 568) = 1890 p lt 001 ]

ve kurban olmayı [F (5 568) = 1164 p lt 001 ] anlamlı duumlzeyde yordamaktadır Yordayıcı

değişkenlerin tamamının zorbalık puanlarının toplam varyansının 14rsquouumlnuuml accedilıkladığı

belirlenmiştir Standardize edilmiş regresyon katsayılarına goumlre yordayıcı değişkenlerin zorbalık

puanları uumlzerindeki goumlreli oumlnem sırası oumlğretmenler (= -27) okul youmlnetimi (= -12) statuuml (=

11) oumlğrenciler (= -10) ve okula youmlnelik duygulardır (= -06) Regresyon katsayılarının

anlamlılığına ilişkin t-testi sonuccedilları incelendiğinde ise okula youmlnelik duygular (t= -108 pgt05)

değişkeninin zorba olmanın anlamlı yordayıcısı olmadığı oumlğretmenler (t=-466 plt001) okul

youmlnetimi (t=-255 plt05) statuuml (t=230 plt05) ve oumlğrenciler (t=-245 plt05) değişkenlerinin

zorbalığı anlamlı duumlzeyde yordadığı goumlruumllmuumlştuumlr

Tablo 5rsquode bakıldığında OYKOumlrsquonuumln alt oumllccedileklerinin tamamının kurban olma puanlarının

sadece 9rsquounu accedilıkladığı goumlruumllmektedir Yordayıcı değişkenlerin kurban olma uumlzerindeki oumlnem

sırası oumlğretmenler (= -15) oumlğrenciler (= -12) okul youmlnetimi (= -10) okula youmlnelik

duygular (= -07) ve statuumlduumlr (= -00) Regresyon katsayılarının anlamlılığına ilişkin t-testi

905

sonuccedilları incelendiğinde ise oumlğretmenler (t=--249 plt05) oumlğrenciler (t=-289 plt01) ve okul

youmlnetimi (t=-197 plt05) değişkenlerinin kurban olmayı anlamlı duumlzeyde yordarken okula

youmlnelik duygular (t= -122 pgt05) ve statuuml (t=03 pgt05) değişkenlerinin kurban olmanın anlamlı

yordayıcıları olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr

Regresyon Modelinde Cinsiyet Farklılıklarına İlişkin Bulgular


amacıyla kız ve erkek oumlğrenciler iccedilin ayrı ayrı ccediloklu regresyon analizleri yapılmıştır Tablo 6rsquoda

zorbalığın Tablo 7rsquode ise kurban olmanın yordanmasına ilişkin kız ve erkek oumlğrenciler uumlzerinde

gerccedilekleştirilen regresyon analizi sonuccedilları yer almaktadır

Tablo 6 Kız ve erkeklerde zorbalığın yordanmasına ilişkin regresyon analizi sonuccedilları Kız Erkek




Okula Youmlnelik Duygular -04 -51 -06 -77


Statuuml 15 225 10 137

ΔR2 =12 F (5 283) = 842 ΔR2 =13 F (5 284) = 939

plt05 plt001

Tablo 6rsquoda goumlruumllduumlğuuml gibi zorbalığı yordamada regresyon modeli hem kızlar [F (5 283)

= 842 p lt 001 ] hem de erkekler [F (5 284) = 939 p lt 001 ] iccedilin anlamlıdır Yordayıcı

değişkenler kızlarda zorbalık puanlarının 12rsquosini erkeklerde ise 13rsquouumlnuuml accedilıklamıştır Tablo

6rsquoda goumlruumllduumlğuuml gibi zorbalığın yordanmasında cinsiyet farklılıkları bulunmaktadır Kızlar iccedilin

oumlğretmenler (t= -376 plt001) ve oumlğrenciler (t= -238 plt05) negatif youmlnde statuuml (t= 225

plt05) değişkeni ise pozitif youmlnde zorbalığın yordayıcıları arasındadır Erkekler iccedilin ise sadece

oumlğretmenler (t= -271 plt05) ve okul youmlnetimi (t= -284 plt05) zorbalığın anlamlı

yordayıcılarıdır

Tablo 7rsquode goumlruumllduumlğuuml gibi kurban olmayı yordamada regresyon modeli hem kızlar [F (5

283) = 905 p lt 001 ] hem de erkekler [F (5 284) = 528 p lt 001 ] iccedilin anlamlıdır Yordayıcı

değişkenler kızlarda kurban olma puanlarının 13rsquouumlnuuml erkeklerde ise 7rsquosini accedilıklamaktadır

Kızlar iccedilin oumlğretmenler (t= -405 plt001) ve oumlğrenciler (t= -319 plt01) erkekler iccedilin ise sadece

okul youmlnetimi (t= -226 plt05) değişkenlerinin kurban olmanın anlamlı yordayıcıları olduğu

belirlenmiştir

Tablo 7 Kız ve erkeklerde kurban olmanın yordanmasına ilişkin regresyon analizi sonuccedilları

Kız Erkek




Okula Youmlnelik Duygular 03 35 -16 -190

Okul Youmlnetimi 02 32 -16 -226

Statuuml 07 102 -03 -34

ΔR2 =13 F (5 283) = 905 ΔR

2 =07 F (5 284) = 528

plt05 plt01 plt001

906

TARTIŞMA

Oumlğrencilerin Cinsiyetlerine Goumlre Zorbalık Grupları ve Okul Yaşam Kalitesi Algıları

Bu ccedilalışmada elde edilen sonuccedillara goumlre oumlğrencilerin 51rsquoi zorba 6rsquosı kurban

83rsquouuml zorba-kurban ve 807rsquosi zorbalığa karışmayan grupta yer almaktadır Araştırmada bu

gruplarda bulunan oumlğrencilerin oranı cinsiyete goumlre farklılaşmaktadır Kız oumlğrenciler erkek

oumlğrencilere goumlre zorba ve zorba-kurban gruplarında daha duumlşuumlk oranda zorbalığa dahil

olmuşlardır kız oumlğrenciler daha ccedilok zorbalığa karışmayan grupta yer almaktadırlar Akran

zorbalığı konusunda yapılan ccedilalışmalar erkek ccedilocukların kızlara goumlre daha fazla zorbaca

davranışlarda bulunduklarını goumlstermektedir (Banks 1997 Bilgiccedil ve Yurtal 2009 Craig 2004

Hilooglu ve Cenkseven Oumlnder 2010 Kartal 2009 Kartal ve Bilgin 2008 Kutlu 2005 Pekel

2004 Pekel-Uludağlı ve Uccedilanok 2005 Pişkin 2010 Rigby 2002 Olweus 2005 Totan 2008

Yurtal ve Cenkseven 2007) Erkeklerin zorba ve zorba-kurban gruplarında kızlara goumlre daha

fazla yer almaları geleneksel cinsiyet rolleri bağlamında erkek ccedilocukların saldırgan davranışlarda

bulunmasının daha fazla desteklenmesinden ve bu nedenle erkek ccedilocukların zorbalığı kişilerarası

problemlerini ccediloumlzmenin bir yolu olarak algılamalarından kaynaklandığı duumlşuumlnuumllebilir

Oumlğrencilerin okul yaşam kalitesi algıları cinsiyet accedilısından karşılaştırıldığında kız

oumlğrencilerin OYKOumlrsquonuumln tuumlm boyutları ile oumllccedilek toplam puanlarının erkek oumlğrencilerin

puanlarından yuumlksek olduğu gruplar arası farkların genellikle anlamlı olduğu belirlenmiştir Bu

bulgular alanyazındaki araştırma bulgularıyla oumlrtuumlşmektedir Oumlrneğin Alaca (2011) Bourke ve

Smith (1989) Doğanay ve Sarı (2006) Hunt-Sartori (2007) Huebner Drane ve Valois (2000)

İnal (2009) Majeed Fraser ve Aldridge (2002) Marks (1998) Mok ve Flynn (2002) ve

Nickerson ve Naglersquonin (2004) ccedilalışmalarında kız oumlğrencilerin erkek oumlğrencilere goumlre

okullarındaki yaşam kalitesini daha olumlu algıladıkları şeklinde bulgular elde edilmiştir Gerek

bu araştırmada gerekse alanyazındaki diğer araştırmalarda elde edilen bulgulara dayanılarak kız

oumlğrencilerin okuldan daha yuumlksek doyum elde ettikleri soumlylenebilir Bu doyum okul yaşam

kalitesinin cinsiyete goumlre anlamlı şekilde farklılaşan oumlğretmen-oumlğrenci ilişkileri (kız oumlğrenciler

iccedilin X =397 erkek oumlğrenciler iccedilin X =356) ve okula youmlnelik duygular (kız oumlğrenciler iccedilin

X =406 erkek oumlğrenciler iccedilin X =361) boyutları ile kendini okulda değerli hissetmeyi ifade

eden statuuml boyutu (kız oumlğrenciler iccedilin X =405 erkek oumlğrenciler iccedilin X =385) accedilısından kız

oumlğrencilerde erkek oumlğrencilere goumlre daha belirgindir Birbirine paralel olarak gelişebileceği accedilık

olan bu uumlccedil boyut bir arada duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde kız oumlğrencilerin oumlğretmenleriyle olan iletişim

biccedilimlerinden yeterli doyumu elde ettikleri kendilerini okul topluluğunun değerli birer uumlyesi

olarak hissettikleri ve bu doğrultuda okula youmlnelik duygularının da daha olumlu youmlnde geliştiği

soumlylenebilir Ccedileşitli araştırmalarda da kız oumlğrencilerin erkek oumlğrencilere goumlre oumlğretmenlerinin

sınıf iccedilerisindeki davranışlarını daha olumlu algıladıkları (Cemalcılar 2010 Şahin ve

Oumlzbay1999 Uumln-Accedilıkgoumlz Oumlzkal ve Guumlngoumlr-Kılıccedil 2003) daha yuumlksek puanlar aldıkları ve

akademik faaliyetlerden daha fazla hoşlandıkları (Halpern 1997) belirlenmiştir Haapasalo

Vaumllimaa ve Kannas (2010) da kız oumlğrencilerin erkek oumlğrencilere goumlre okulda kendilerini daha

guumlvende hissettiklerini okulda bulunmaktan ve okuldaki aktivitelere katılmaktan daha ccedilok

hoşlandıklarını okuldaki kuralları daha adil bulduklarını oumlğretmenlerini daha arkadaşccedila

algıladıklarını ve bunlar doğrultusunda okullarını da genel olarak daha olumlu algıladıklarını

ortaya koymuşlardır

907

Zorbalık Gruplarına Goumlre Oumlğrencilerin Okul Yaşam Kalitesi Algıları

Araştırma sonucunda ulaşılan diğer bir bulgu da zorba kurban zorbakurban ve zorbalığa

karışmayan oumlğrencilerin OYKOuml puanları bakımından anlamlı duumlzeyde farklılaşmış olmasıdır

Zorba kurban ve zorba-kurban oumlğrenciler zorbalığa karışmayan oumlğrencilerle karşılaştırıldığında

OYKOumlrsquonuumln tuumlm alt oumllccedilekleri ve toplamında daha duumlşuumlk puanlar almışlardır Karatzias Power ve

Swanson (2002) da zorba veya kurban olarak zorbalığa bir şekilde karışan oumlğrencilerle zorbalığa

hiccedil karışmayan oumlğrencilerin okul yaşam kalitesi ve okul stresi algılarını karşılaştırdıkları

araştırmada zorbalığa karışmayan oumlğrencilerin okul yaşam kalitesi algılarının anlamlı duumlzeyde

daha yuumlksek okul stresinin ise anlamlı duumlzeyde daha duumlşuumlk olduğunu belirlemişlerdir Bu

bulgular oumlğrencilerin okullarındaki yaşamın kalitesine ilişkin algıları ile zorbalık statuumlleri

arasındaki ilişkilere işaret etmektedir Nitekim yapılan korelasyon analizi sonuccedillarıyla bu yargı

istatistiksel olarak da desteklenmiş oumlğrencilerin zorbalık ve kurban olma puanları ile OYKOuml

puanları arasında negatif youmlnde anlamlı ilişkiler bulunduğu ortaya konulmuştur Bu durumda

oumlğrencilerin okul yaşam kalitesi algıları yuumlkseldikccedile zorbalığa karışma olasılıklarının da duumlştuumlğuuml

soumlylenebilir Bunun yanısıra yapılan regresyon analizi sonucunda OYKOuml alt oumllccedileklerinden

alınan puanların zorba ve kurban olmayı anlamlı duumlzeyde yordadığının belirlenmiş olması da bu

yargıları iyice pekiştirmektedir Karatzias Power ve Swanson (2002) da oumlğrencilerde okul yaşam

kalitesi algısının zorbalığa karışmanın en oumlnemli yordayıcısı olduğunu ortaya koymuşlardır

Oumlğretmenler Bu araştırmada zorbalığa karışmayan oumlğrencilerin oumlğretmenleriyle olan

ilişkilerini daha olumlu algıladıkları ayrıca OYKOrsquonun oumlğretmenler boyutunun zorba ve kurban

olmanın en oumlnemli yordayıcısı olduğu belirlenmiştir Buna benzer bulgular alan yazındaki diğer

araştırma sonuccedillarına paralellik goumlstermektedir Oumlrneğin okuldaki şiddetle ilgili yapılmış birccedilok

ccedilalışmayı inceleyen Johnson (2009) bu araştırmaların ccediloğunda oumlğretmenlerle olumlu ilişkilerin

oumlğrenciler arasındaki şiddet olaylarını azalttığı youmlnuumlnde sonuccedillara ulaşıldığını belirtmektedir

Benzer şekilde Osterman (2000) da oumlğretmenlerden goumlruumllen desteğin oumlğrencilerin okula

bağlılıkları uumlzerinde doğrudan etkisi olan en oumlnemli faktoumlrlerden biri olduğunu vurgulamaktadır

Ccedilocuğun okuldan algıladığı doyumun oumlğretmenini ne oumllccediluumlde sevdiği ile yakından ilişkili

olduğunu belirten Verkuyten ve Thijs (2002) ise okuldan algılanan doyumun oumlğretmenin

zorbalık davranışlarıyla başa ccedilıkmada kullandığı etkili stratejilerle de yakından ilişkili olduğunu

belirtmektedirler Ostermanrsquoa (2000) goumlre oumlğretmenleriyle olan deneyimleri olumsuz ise

kendilerinin değerli olmadıkları ve davranışlarının kabul edilmediği youmlnuumlnde mesajlar alıyorlar

ise oumlğrencilerin okula bağlılıkları da azalmaktadır Kabul edilmeyip dışlandıklarını

hissettiklerinde oumlğrencilerin olumlu sosyal davranışları iccedilselleştirmeleri zorlaşmakta okulu

bırakma ve saldırganlık gibi davranışları benimseme olasıklıkları artmaktadır (Osterman 2000)

Bu araştırmada zorbalığa karışmayan oumlğrencilerin oumlğretmenleriyle ilişkilerinden daha yuumlksek

doyum elde etmiş olmaları bu oumlğrencilerin problem davranış olarak kabul edilen zorbalık

davranışlarını sergilemiyor olmaları dolayısıyla da oumlğretmenleriyle gerilim iccedileren diyaloglar

yaşamıyor olmaları ile ilişkilendirilebilir Zorbalığa karışan oumlğrenciler ise bu davranışlarına

muumldahale eden oumlğretmenlerinin uyarıları azarlamaları hatta sert muumldahale stratejileri ile

karşılaşmakta olabilirler Zorbalığa karışıp oumlğretmenlerinin aşırı kontrol edici muumldahalelerine sık

maruz kalan oumlğrenciler oumlğretmenlerinin bu muumldahalelerine bir tepki olarak zorbalık

davranışlarını daha sık sergilemekte olabilirler Oumlğretmen ve oumlğrenci davranışları arasındaki

karşılıklı etkileşim duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde Allenrsquoin (2010) de belirttiği gibi oumlğrenciler problem

davranışlar sergilediğinde oumlğretmenler de onlara karşı daha sert otoriter davranışlar

sergileyebilmekte bu da onların daha zorbaca davranmalarına yol accedilabilmektedir Kurbanlar da

oumlğretmenin yeterince muumldahale etmediğini duumlşuumlnmuumlş olabilirler Ccediluumlnkuuml okulda zorbalık

908

olaylarına muumldahale etme konusundaki oumlğrenci ve oumlğretmen algıları farklılaşmaktadır (Urbanski

2007) Oumlrneğin Garrettrsquoin (2003 Akt Urbanski 2007) yaptığı araştırmada da oumlğretmenlerin

71rsquoi zorbalık olaylarına muumldahale ettiklerini belirtirken oumlğrencilerin sadece 25rsquoi

oumlğretmenlerinin bu olaylara uygun bir şekilde muumldahale ettiklerini ifade etmişlerdir Oysa Roland

ve Gallowayrsquoin (2002 akt Allen 2010) de belirttiği gibi oumlğretmenler oumlğrencilerine kendilerini

gerccedilekten oumlnemsedikleri mesajı verdiklerinde oumlğrenciler arasındaki etkileşimin olumlu olduğu

bir sınıf atmosferi yarattıklarında ve davranış problemlerini olumlu eğitsel yollarla ccediloumlzduumlklerinde

zorbalığa karışma eğilimlerinde duumlşuumlş olmaktadır Allenrsquoe (2010) goumlre de oumlğretmenin sınıf

youmlnetimi uygulamaları zorbalık ve sınıfın sosyal yapısı arasında birbirini yakından etkileyen

karşılıklı bir etkileşim bulunmaktadır Bilgiccedil ve Yurtalrsquoın (2009) araştırmasında da zorbalığa

karısmayan oumlgrencilerin zorbalığa maruz kalan ve zorbalık egilimi olan oumlgrencilere goumlre daha

olumlu sınıf iklimi algılarına sahip olduğu bu oumlgrencilerin oumlgretmenlerini daha fazla rahatlatıcı

paylasımcı ve destekleyici olarak goumlrduumlkleri ve oumlgretmenleri ile daha olumlu iliskiler kurma

egiliminde oldukları belirlenmiştir

Kız ve erkekler iccedilin ayrı ayrı yapılan analizlerde OYKOumlrsquonuumln ldquooumlğretmenlerrdquo alt oumllccedileği

puanlarının kızlar iccedilin kurban olma eğilimlerinin anlamlı yordayıcısı iken erkekler iccedilin yordayıcı

olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Kızlar ve erkekler arasındaki bu farklılık geleneksel toplumsal cinsiyet

rolleri ile ilişkili olabilir Geleneksel cinsiyet rollerine goumlre kızlar erkeklerden daha fazla diğerleri

tarafından takdir goumlrme ve onaylanma isteği iccedilindedir Oumlrneğin kızlar erkeklerden daha fazla

sosyal desteğe başvurmaktadırlar (Frydenberg ve Lewis 1991) Bu durumda oumlğretmenlerinden

yeterince takdir goumlrmeyen onay almayan kızların kurban olma olasılıklarının daha yuumlksek

olduğu duumlşuumlnuumllebilir Kurban olmada erkek ve kızlar arasındaki bu farklılığın nedenlerini

belirlemeye youmlnelik araştırmalara gereksinim vardır

Oumlğrenciler Araştırmada zorbalığa karışan oumlğrencilerin zorbalığa karışmayanlara goumlre diğer

oumlğrencilerle ilişkilerini daha olumsuz algıladıkları belirlenmiştir Araştırmalar zorbalığa karışan

oumlğrencilerin arkadaşlık ilişkilerinden algıladıkları doyumun daha zayıf olduğunu (Hilooglu ve

Cenkseven Oumlnder 2010) arkadaşları tarafından daha az kabul edildiklerini (Olweus 2005) ve

kişilerarası ilişkilerde de sorunlar yaşadıklarını (Champion Vernberg ve Shipman 2003)

goumlstermektedir Bu durumun zorbalığa karışan oumlğrencilerin diğer oumlğrencilerle ilişkilerini olumsuz

değerlendirmelerinde etkili olduğu duumlşuumlnuumllebilir Ayrıca araştırmada OYKOrsquonun ldquooumlğrencilerrdquo

boyutunun hem zorba hem de kurban olmayı negatif youmlnde anlamlı şekilde yordadığı

goumlruumllmuumlştuumlr Kurban ve zorba oumlğrencilerin diğer oumlğrencilerle ilişkilerini olumsuz algılamaları

arkadaşları tarafından zorbalığa maruz kalmaları ve arkadaş ortamının olumsuz yaşantılarla

pekişmesiyle accedilıklanabilir İlgili alan yazında genellikle zorba ve kurban oumlğrencilerin akran

ilişkilerinin zayıf olduğu belirtilmektedir (Smith Talamelli Cowie Naylor ve Chauhan 2004

Olweus 2005) Oumlrneğin Salmivalli Huttunen ve Lagerspetz (1997) kurban statuumlsuumlnde olanların

akranları arasında popuumller olmadıklarını Totan (2008) akran ilişkilerinin artmasının kurban

statuumlsuumlnde olma olasılığını azalttığını Olweus (2005) ise zorba oumlğrencilerin akranları tarafından

kabul edilmediklerini belirlemişlerdir Sonuccedil olarak oumlğrencilerin zorbalık davranışlarında diğer

oumlğuumlrencilerle kurdukları ilişkilerin ve bu ilişkilerin niteliğinin zorba ve kurban olmada oumlnemli

olduğu duumlşuumlnuumllmektedir

Kız ve erkekler iccedilin ayrı ayrı yapılan analizlerde OYKOumlrsquonuumln ldquooumlğrencilerrdquo alt oumllccedileği

puanlarının yalnızca kızlar iccedilin zorba ve kurban olma eğilimlerinin anlamlı yordayıcısı olduğu

goumlruumllmuumlştuumlr Hortaccedilsu (1997) kızların erkeklere goumlre arkadaşlarını daha fazla sevdikleri kızların

ccediloğunlukla arkadaşları ile kuumlccediluumlk gruplar iccedilinde vakit geccedilirdiklerini belirtmektedir Bu durumun

erkeklere goumlre kızlarda olumsuz arkadaşlık ilişkileri ile zorba ve kurban olma eğilimleri arasında

daha guumlccedilluuml bir ilişkinin nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllebilir

909

Okula youmlnelik duygular Bu araştırmada zorbalığa karışan oumlğrencilerin okula youmlnelik

duygularını daha olumsuz ifade ettikleri goumlruumllmuumlştuumlr Araştırmalar oumlğrencilerin zorbalığa en fazla

okulda oumlzellikle de okuldaki oyun alanları (Craig Pepler ve Atlas 2000) okulun bahccedilesi sınıf

okul ccedilevresi okul koridorlarında (Yurtal ve Cenkseven 2007) maruz kaldıklarını ve

uyguladıklarını goumlstermektedir Bu durumda zorbalığa karışan oumlğrencilerin karışmayan

oumlğrencilere goumlre okula youmlnelik daha olumsuz duygulara sahip olması beklenilebilir Ancak

araştırmada her ne kadar zorbalığa karışan oumlğrencilerin okula youmlnelik duygularının daha olumsuz

olduğu belirlense de yapılan regresyon analizleri okula youmlnelik duygular değişkeninin zorba ve

kurban olma eğilimlerinin anlamlı yordayıcısı olmadığını goumlstermektedir Bu bulgu zorbalığa

karışsın veya karışmasın araştırmaya katılan oumlğrencilerin okullarına youmlnelik olumlu duygular

beslediklerinin işareti olarak ele alınabilir Nitekim OYKOuml-statuuml alt oumllccedileğinden sonra en yuumlksek

ortalamanın okula youmlnelik duygular ( X =384) alt oumllccedileğinde belirlenmiş olması ayrıca zorba veya

kurban olan oumlğrencilerin OYKOuml-okula youmlnelik duygular boyutundan aldıkları puanların zorbalığa

karışmayan oumlğrencilerin puanlarından anlamlı bir şekilde farklılaşmaması da bu yargıyı destekler

niteliktedir

Youmlneticiler Araştırmanın diğer bir bulgusu zorbalığa karışmayan oumlğrencilerin zorbalığa

karışan oumlğrencilere goumlre okul youmlnetimini anlamlı bir şekilde daha olumlu algıladıkları

OYKOumlrsquonuumln okul youmlnetimi boyutundan alınan puanların hem zorba hem de kurban olmayı

anlamlı bir şekilde yordadığı youmlnuumlndedir Bu sonuca dayanılarak oumlğretmenlerle olan etkileşimin

niteliği gibi okul youmlneticileriyle olan iletişimin niteliğinin de oumlğrencilerin zorbalığa karışmasında

etkili faktoumlrlerden biri olduğu soumlylenebilir Okul ikliminin şekillenmesinde oumlnemli aktoumlrlerden

olan youmlneticiler Halawahrsquoın (2005) da belirttiği gibi gerek etkili youmlneticilik becerileri gerekse

kişisel nitelikleriyle okul ccedilapında istendik youmlnde bir disiplinin kurulmasında oumlnemli bir rol

oynamaktadırlar Cemalcılar (2010) da oumlğrencilerin okul youmlneticilerini kendileriyle iletişim

biccedilimleri bakımından değerlendirdiklerini youmlneticilerin sadece liderlik niteliklerinin değil

oumlğrencilerle olan sosyal etkileşimlerinin de oumlğrencilerin okula youmlnelik duygularını etkilediğini

vurgulamaktadır Bu durumda zorbalığa karışmayan okulun kurallarına uyan kısaca okuldaki

yetişkinlerin beklediği youmlnde davranan oumlğrencilerin okul youmlneticileriyle daha olumlu ilişkiler

iccedilerisinde oldukları bu nedenle zorbalığa karışan oumlğrencilere goumlre okul youmlneticilerini daha

olumlu algıladıkları soumlylenebilir Oumlte yandan zorbalığa karışan oumlğrencilerin okul youmlneticileriyle

de birtakım problemler yaşaması doğal karşılanabilir OYKOumlrsquonuumln okul youmlnetimi boyutu kız

oumlğrencilerin zorba ve kurban olma eğilimlerini anlamlı bir şekilde yordamamakta iken erkek

oumlğrencilerde bu boyutun yordamaya katkısı anlamlıdır Bu bulgu zorba olan grupta erkek

oumlğrencilerin daha ccedilok yer alması ve erkek oumlğrencilerin OYKOuml-Okul youmlnetimi boyutunda daha

duumlşuumlk ortalamaya sahip olmaları şeklindeki bulgularla bir arada ele alındığında gerek zorba

gerekse kurban şeklinde olsun zorbalığa karışan erkek oumlğrencilerin okul youmlnetiminden daha az

memnun oldukları soumlylenebilir Zorba oumlğrenciler goumlsterdikleri problem davranışlarla okul

kurallarını ccediliğnemekte arkadaşları oumlğretmenleri ve okul youmlneticileri iccedilin zaman zaman

rahatsızlık yaratan birtakım sorunlara yol accedilmaktadırlar Bu durumda okulun disiplin sisteminin

kaynağı olarak goumlrduumlkleri youmlneticilere karşı olumsuz tutum geliştirmiş olabilirler Oumlte yandan

kurban olan oumlğrencilerin de okul youmlneticilerine youmlnelik olumsuz tutum iccedilerisinde olması

zorbalığa maruz kalan oumlğrencilerin okul ortamında sorunlarıyla yeterince ilgilenilmediğini okul

youmlneticilerinin zorba oumlğrencilerle yeterince muumlcadele etmediklerini duumlşuumlnmelerinden

kaynaklanmış olabilir Ccediluumlnkuuml zorbalıkla muumlcadelede oumlğrencilerle guumlvene dayalı olumlu ilişkiler

geliştirmenin oumlnemini vurgulayan Packmanrsquoe (2005 Akt Urbanski 2007) goumlre oumlğrenciler

okuldaki yetişkinlerin zorbalık olaylarına yeterince muumldahale etmediklerini duumlşuumlnmektedirler

910

Statuuml Araştırmada zorbalığa karışan oumlğrencilerin zorbalığa karışmayanlara goumlre

OumlYKOumlrsquonun ldquostatuumlrdquo boyutunda daha duumlşuumlk puanlar aldıkları belirlenmiştir Bu boyut oumlğrencilerin

okulda kendilerini ne duumlzeyde değerli hissettiklerini belirlemeye youmlnelik ifadeler iccedilermektedir

İlgili alan yazında zorba oumlğrencilerin okul uyumlarının ve akademik başarılarının daha zayıf

olduğu (Nansel ve ark 2001) oumlğretmenlerinden daha az sosyal destek algıladıkları (Demaray ve

Malecki 2003) kurbanların sınıf arkadaşlarına goumlre kendilerini daha yalnız okulda daha

mutsuz ve az sayıda arkadaşa sahip olarak ifade ettikleri (Boulton ve Underwood 1992 Nansel

ve ark 2001) zorbakurban oumlğrencilerin ise sınıfın en az hoşlanılan uumlyeleri oldukları (Juvonen

ve Graham 2004 Juvonen Graham ve Schuster 2003 Schwartz 2000) saldırganlık ve

depresyon duumlzeylerin yuumlksek akademik yeterlilikleri oumlz kontrolleri ve sosyal kabullerinin zayıf

olduğu (Nansel ve ark 2001 Schwartz 2000) belirlenmiştir Alan yazında yer alan bu bulgulara

dayanarak zorbalığa karışmayan oumlğrencilerin karışan oumlğrencilere goumlre okulda kendilerini daha

değerli hissetmeleri şaşırtıcı bir bulgu değildir

Regresyon analizi sonuccedillarına goumlre ise OYKOrsquonun ldquostatuumlrdquo boyutunun zorba olmanın

pozitif youmlnde anlamlı yordayıcısı iken kurban olmanın yordayıcıları arasında yer almadığı

goumlruumllmuumlştuumlr Juvonen ve Graham (2004) zorbaların kendilerini olumsuz algıladıklarına dair

yaygın kanıya karşıt olarak ccedilalışmaların ccediloğunda zorbaların kendilerini pozitif bir şekilde

algıladıkları hatta bazen aşırı olumlu benlik imajı goumlsterdikleri bulgusuna ulaşıldığını

belirtmektedirler Benzer şekilde Morrison (2001 Akt Rigby 2002) zorbaların kendilerine karşı

saygıları yuumlksek iken başkalarına karşı saygılarının zayıf olduğunu belirlemiştir Ayrıca Oliver Hoover

ve Hazler (1994) zorbaların kurbanlara goumlre daha yuumlksek bir sosyal statuumlye sahip olduklarını

saptamışlardır Olweus (1978 Akt Oliver Hoover ve Hazler 1994) da zorbaların uyumlu

oumlğrencilerle neredeyse aynı duumlzeyde popuumller olduklarını ortaya koymuştur Dolayısıyla zorba

oumlğrencilerin okulda kendilerini daha değerli hissetmeleri olasıdır Kız ve erkekler iccedilin ayrı ayrı

yapılan analizlerde de OYKOumlrsquonuumln ldquostatuumlrdquo alt oumllccedileği puanlarının yalnızca kızlar iccedilin zorba olma

eğilimlerinin anlamlı yordayıcısı olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulgu erkek egemen toplumda kızların

geleneksel toplumsal cinsiyet rollerine goumlre erkekten beklenen oumlzelliklere sahip olması yani

ldquoerkek Fatmardquo olmasının takdir goumlrmesi ile ilişkili olabilir Okulda kendini değerli hissetme ile

zorbalık arasındaki pozitif ilişki oumlzellikle de ilişkideki cinsiyet farkının nedenlerinin yeni

araştırmalarda ele alınmasına gereksinim olduğu duumlşuumlnuumllmektedir

Sonuccedil ve oumlneriler

Araştırmada ulaşılan sonuccedillara goumlre zorbalığa karışmayan oumlğrenci grubunda kız

oumlğrenciler daha fazla yer almakta okul yaşam kalitesi algıları da kız oumlğrenciler lehine anlamlı bir

şekilde farklılaşmaktadır Zorbalık statuumllerine goumlre oumlğrencilerin okul yaşam kalitesi algıları

karşılaştırıldığında zorbalığa karışmayan oumlğrencilerin okullarındaki yaşamı daha olumlu

algıladıkları belirlenmiştir Ayrıca zorbalık ve kurban olma puanları ile OYKOumlrsquonuumln alt oumllccedilekleri

arasında negatif youmlnde anlamlı ilişkiler bulunmuş OYKOuml alt oumllccedileklerinden alınan puanların

zorba ve kurban olmayı anlamlı duumlzeyde yordadığı ve regresyon modelinin hem kızlar hem de

erkekler iccedilin anlamlı olduğu belirlenmiştir Oumlzetle bu ccedilalışma zorbalığa karışan ilkoumlğretim

oumlğrencilerinin oumlğretmenleri okul youmlneticileri ve arkadaşları ile ilişkilerini olumsuz algıladıkları ve okula

youmlnelik olumsuz duygulara sahip olduklarını goumlstermektedir Oumlğrencilerin zorbalık davranışları ile

okul yaşam kalitesi algıları arasındaki bu ilişkilere dayanılarak okuldaki yaşamın niteliğini

arttırmak iccedilin alınacak oumlnlemlerin oumlğrencilerde zorbalığa karışma eğiliminin azaltılmasında da

oumlnemli bir faktoumlr olacağı soumlylenebilir Okul yaşamının niteliğinin arttırılmasında geliştirilecek

politikaların sadece zorba ve kurban oumlğrencileri değil okuldaki oumlğretmen ve youmlneticileri de

kapsayacak şekilde geniş tutulması ve okulda zorbalık karşıtı bir kuumlltuumlr yaratmayı hedeflemesi

911

yararlı olacaktır Karatzias Power ve Swanson (2002) da okulda geliştirilen zorbalık karşıtı

politikaların hem zorba hem de kurban olan oumlğrencilere youmlnelik oumlnlemleri iccedilermesi gerektiğini ve

oumlnleyici bir strateji olarak hem bireysel duumlzeyde oumlğrencileri hem de bir buumltuumln olarak okulu

hedeflemesi gerektiğini belirtmektedirler Okul ccedilapında duumlzenlenecek bu tuumlr uygulamaların

oumlğrenci ve oumlğretmenlerde ccedileşitli sosyal becerileri geliştirmekten kişilerarası ccedilatışmaları barışccedilıl

yollarla ccediloumlzmeye ve stresle başa ccedilıkmaya kadar geniş bir beceri eğitimini zorbalığa karışan

oumlğrencilere gereken psikolojik yardımın ve sosyal desteğin sağlanmasını ailelerle işbirliği yapma

ve onlara gereken eğitimin verilmesini vb kapsaması okul kuumlltuumlruumlnuumln bir buumltuumln olarak istenen

youmlnde değişmesine katkı sağlayacaktır

KAYNAKLAR

Alaca F (2011) İki dilli olan ve olmayan oumlğrencilerde okul yaşam kalitesi algısı ve okula aidiyet duygusu ilişkisi

Yayınlanmamış yuumlksek lisans tezi Ccedilukurova Uumlniversitesi Adana

Allen K P (2010) Classroom management bullying and teacher practices The Professional Educator 34 (1) 1-

15

Banks R (1997) Bullying in schools Champaign IL ERIC Clearinghouse on Elementary and Early Childhood

Education (ERIC Document Reproduction Service No ED407154)

Bentley K M amp Li A K F (1995) Bully and victim problems in elementary schools and students beliefs about

aggression Canadian Journal of School Psychology 11(2) 153-165

Bilgiccedil E amp Yurtal F (2009) Zorbalık eğilimlerinin sınıf iklimine goumlre incelenmesi Eğitimde Kuram ve Uygulama

5 (2) 180-194

Birnbaum A S Lytle L A Hannan P J Murray D M Perry C L amp Forster J L (2003) School functioning

and violent behavior among young adolescents A contextual analysis Health Education Research 18(3)

389-403

Borg MG (1998) The emotional reactions of school bullies and their victims Educational Psychology 18 433-

444

Booker K C (2004) Exploring school belonging and academic achievement in African American adolescents

Curriculum and Teaching Dialogue 6 (2) 131-143

Bourke S amp Smith M (1989) Quality of school life and intentions for further education The case of rural high

school Paper presented at the Annual Conference of the Australian Association for Research in Education

Adelaide South Australia

Boulton MJ amp Underwood K (1992) Bullyvictim problems among middle school children British Journal of

Educational Psychology 62 73-87

Capps M A (2003) Characteristics of a sense of belonging and its relationship to academic achievement of

students in selected middle schools in region IV 68 and VI educational service centers Unpublished

doctoral dissertation AampM University Texas

Cemalcılar Z (2010) Schools as socialisation contexts Understanding the impact of school climate factors on

studentrsquos sense of school belonging Applied Psychology An International Review 59 (2) 243ndash272

Champion K Vernberg E amp Shipman K (2003) Nonbullying victims of bullies Aggression social skills and

friendship characteristics Applied Developmental Psychology 24 535-551

Craig W (2004) Bullying and Fighting In Willliam Boyce (Ed) Young people in Canada Their health and

wellbeing (pp 87-96) Health Canada HBSC Health Behaviours in School-Aged Children a World Health

Organization Cross-National Study

Craig W M Pepler D J amp Atlas R (2000) Observations of bullying on the playground and in the classroom

International Journal of School Psychology 21 22-36

912

Crick N Bigbee MA amp Howes C (1996) Gender differences in childrens normative beliefs about aggression

How do I hurt thee Let me count the ways Child Development 67 1003-1014

Demaray MK amp Malecki CK (2003) Perceptions of the frequency and importance of social support by students

classified as victims bullies and bullyvictims in an urban middle school School Psychology Review 32

471-489

Doğanay A amp Sarı M (2006) Oumlğrencilerin uumlniversitedeki yaşam kalitesine ilişkin algılarının demokratik yaşam

kuumlltuumlruuml ccedilerccedilevesinde değerlendirilmesi (Ccedilukurova Uumlniversitesi oumlrneği) Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi 4

(16) 107-128

Fredericks J A Blumenfeld P C amp Paris A H (2004) School engagement Potential of the concept and state of

the evidence Review of Educational Research 74 (1) 59-109

Frydenberg E amp Lewis R (1991) Adolescent coping The different ways in which boys and girls cope Journal of

Adolescence 14 119-133

Genta ML Menesini E Fonzi A Costabile A amp Smith PK (1996) Bullies and victims in schools in central

and southern Italy European Journal of Psychology 11 97ndash110

Haapasalo I Vaumllimaa R amp Kannas L (2010) How comprehensive school students perceive their psychosocial

school environment Scandinavian Journal of Educational Research 54 (2) 133ndash150

Halawah I (2005) The relationship between effective communication of high school principal and school climate

Education 126 (2) 334-345

Halpern DF (1997) Sex differences in intelligence Implications for education American Psychologist 52 1091-

1102

Hawkins D L Pepler D J amp Craig W M (2001) Naturalistic observations of peer interventions in bullying

Social Development 10 512ndash527

Hilooglu S amp Cenkseven Oumlnder F (2010) İlkoumlğretim ikinci kademe oumlğrencilerinde zorbalığı yordamada sosyal

beceri ve yaşam doyumunun roluuml İlkoumlğretim Online 9(2) 1159-1173

Hortaccedilsu N (1997) İnsan ilişkileri İstanbul İmge Kitabevi

Huebner E S Drane J W amp Valois R F (2000) Levels of demographic correlates of adolescent life satisfaction

reports School Psychology International 21 281ndash292

Hunt-Sartori M A (2007) The relationships among student membership in groups quality of school life sense of

belongingness and selected performance factors Unpublished doctoral dissertation Sam Houston State

University Huntsville Texas

İnal U (2009) Adana il sınırları iccedilerisindeki yatılı ilkoumlğretim boumllge okullarında bulunan oumlğretmen ve oumlğrencilerin

okul yaşam kalitesi algılarının incelenmesi Yayınlanmamış yuumlksek lisans tezi Ccedilukurova Uumlniversitesi

Adana

Johnson S L (2009) Improving the school environment to reduce school violence A Review of the literature

Journal of School Health 79 (10) 451- 465

Johnson W L amp Johnson A M (1993) Validity of the Quality of School Life Scale A primary and second-order

factor analysis Educational and Psychological Measurement 53 145-153

Juvonen J amp Graham S (2004) Research based interventions on bullying In Sanders C E amp Phye G D (Ed)

Bullying implications for the classroom (pp 229-255) USAElsevier Academic Pres

Juvonen J Graham S amp Schuster M A (2003) Bullying among young adolescents The strong the weak and

the troubled Pediatrics 112(6) 1231-1237

Karatzias A Papadioti-Athanasiou V Power KG amp Swanson V (2001) Quality of school life A cross-cultural

study of Greek and Scottish secondary school pupils European Journal of Education 36 (1) 91-105

Karatzias A Power K G amp Swanson V (2002) Bullying and victimization in Scottish secondary schools Same

or separate Entities Aggressive Behavior 28 45ndash61

913

Kartal H (2009) The ratio of bullying and victimization among Turkish elementary school students and its

relationship to gender and grade level Social Science 20(2) 109-119

Kartal H amp Bilgin A (2008) Oumlğrenci veli ve oumlğretmen goumlzuumlyle ilkoumlğretim okullarından yaşanan zorbalık

İlkoumlğretim Online 7(2) 485-495

Kutlu F (2005) The effect of bullying management training on bullying behaviors of elementary school students

Yayımlanmamış doktora tezi Orta Doğu Teknik Uumlniversitesi Ankara

Lagerspetz KM Bjorqvist K amp Peltonen T (1988) Is indirect aggression more typical of females Gender

differences in aggressiveness in 11 and 12-year old children Aggressive Behavior 14 403-414

Leonard C A R (2002) Quality of school life and attendance in primary schools Unpublished doctoral

dissertation University of Newcastle Australia

Majeed A Fraser B J amp Aldridge J M (2002) Learning environment and its association with students

satisfaction among mathematics students in Brunei Darussalam Learning Environments Research 5 203-

226

Marks G N (1998) Attitudes to school life Their influences and their effects on achievement and leaving school

Australian Council for Educational Research Ltd

Mcneely A C Nonnemaker J M amp Blum R W (2002) Promoting school connectedness evidence from the

national longitudinal study of adolescent health Journal of School Health 72 (4) 138-146

Mok M M C amp Flyyn M (2002) Determinants of studentsrsquo quality of school life A path model Learning

Environments Research 5 275-300

Nansel TR Overpeck M Pilla RS Ruan WJ Simons-Morton B amp Scheidt P (2001) Bullying behaviors

among US youth Prevalence and association with psychosocial adjustment Journal of American Medical

Association 285 2094-2100

Nickerson A B amp Nagle R (2004) The influence of parent and peer attachments on life satisfaction in middle

childhood and early adolescence Social Indicators Research 66 35ndash60

Oliver R Hoover J H amp Hazler R (1994) The perceived roles of bullying in small-town midwestern schools

Journal of Counseling and Development 72 416-420

Olweus D (1995) Bullying or peer abuse at school Facts and intervention Current Directions Psychological

Science 4(6) 196-200

Olweus D (2005) Bullying at school Australia Oxford Blackwell

Osterman F K (2000) Students need for belonging in the school community Revıew of Educational Research 70

(3) 323-367

Page R M amp Page S T (2003) Fostering emotional well-being in the classroom Massachusetts Jones amp Barlett

Publishers

Pang N S K (1999) Studentsrsquo quality of school life in Band 5 schools Asian Journal of Counseling 6(1) 79-106

Pateraki L amp Houndoumadi A (2001) Bullying and bullies in Greek elementary schools Pupilsrsquo attitudes and

teachersrsquoparentsrsquo awareness Educational Review 53 (8) 19-26

Pekel N (2004) Akran zorbalığı grupları arasında sosyometrik başarı durumlarının incelenmesi Yuumlksek lisans tezi

Hacettepe Uumlniversitesi Ankara

Pekel-Uludağlı N amp Uccedilanok Z (2005) Akran zorbalığı gruplarında yalnızlık ve akademik başarı ile sosyometrik

statuumlye goumlre zorbakurban davranışı tuumlrleri Tuumlrk Psikoloji Dergisi 20 (56) 77-92

Perdue N H Manzeske D P amp Estell DP (2009) Early predictors of school engagement Exploring the role of

peer relationships Psychology in the Schools 46(10) 1084-1097

Pereira B Mendonccedila D Neto C Valente L amp Smith PK (2004) Bullying in Portuguese schools School

Psychology International 25 (2) 241-254

914

Pişkin M (2010) Examination of peer bullying among primary and middle school children in Ankara Eğitim ve

Bilim 35(156)175-189

Pişkin M amp Ayas T (2007 Eyluumll) Akran Zorbalığı Belirleme Oumllccedileği Ccedilocuk Formursquonun geliştirilmesi XVI

Eğitim Bilimleri Kongresirsquonde soumlzluuml bildiri Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi Tokat

Rigby K (2002) New Perspectiveson Bullying London Jesica Kingsley

Rigby K (2004) Addressing bullying in schools Theoretical perspectives and their implications School

Psychology International 25(3) 287ndash300

Rivers I amp Smith PK (1994) Types of bullying behaviour and their correlates Aggressive Behavior 20 359-368

Sarı M (2007) Demokratik değerlerin kazanımı suumlrecinde oumlrtuumlk program Duumlşuumlk ve yuumlksek okul yaşam kalitesine

sahip iki ilkoumlğretim okulunda nitel bir ccedilalışma Yayınlanmamış doktora tezi Ccedilukurova Uumlniversitesi Sosyal

Bilimler Enstituumlsuuml Adana

Schwartz D (2000) Subtypes of victims and aggressors in childrenrsquos peer groups Journal of Abnormal Child

Psychology 28 181-192

Sharp S amp Smith PK (1991) Bullying in UK schools The DES Sheffield Bullying Project Early Childhood

Development and Care 77 47-55

Smith P K Talamelli L Cowie H Naylor P amp Chauhan P (2004) Profiles of non-victims escaped victims

contiunuing victims and new victims of school bullying British Journal of Educational Psychology 74 565-

581

Sutton J amp Smith P K (1999) Bullying as a group process An adaptation of the participant role scale approach

Aggressive Behaviour 25 97ndash111

Şahin M amp Oumlzbay Y (1999) Uumlniversite oumlğrencilerinin empatik sınıf atmosferine ilişkin algılamalarının farklı

değişkenler accedilısından incelenmesi Hacettepe Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi 15 74 -83

Tangen R (2009) Conceptualizing quality of school life from pupils perspectives A four dimensional model

International Journal of Inclusive Education 13(8) 829-844

Totan T (2008) Ergenlerde zorbalığın anne baba ve akran ilişkileri accedilısından incelenmesi Yuumlksek lisans tezi

Abant İzzet Baysal Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Bolu

Urbanski J (2007) The relationship between school connectedness and bullying victimization in secondary

students Unpublished doctoral dissertation University of South Florida Department of Educational

Leadership

Uumln-Accedilıkgoumlz K Oumlzkal N amp Guumlngoumlr-Kılıccedil A (2003) Oumlğretmen adaylarının sınıf atmosferine ilişkin algıları

Hacettepe Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi 25 1ndash7

Verkuyten M amp Thijs J (2002) School satisfaction of elementary school children The role of performance peer

relations ethnicity and gender Social Indicators Research 59 203ndash228

Yurtal F amp Cenkseven F (2007) İlkoumlğretim okullarında zorbalığın yaygınlığı ve doğası Tuumlrk Psikolojik Danışma

ve Rehberlik Dergisi 3(28) 1-13

898

İlkoumlğretim Oumlğrencilerinde Zorbalık ve Okul Yaşam Kalitesidagger


Mediha SARI

OumlZ Bu araştırmada ilkoumlğretim oumlğrencilerinin zorbalık statuumlleri (zorba kurban zorbakurban ve karışmayanlar) ve

cinsiyetlerine goumlre okul yaşam kalitesi algıları ele alınmıştır Ayrıca araştırmada oumlğrencilerin zorba ve kurban olma

eğilimlerinin okul yaşam kalitesinin boyutları tarafından ne duumlzeyde accedilıklandığı cinsiyet farklılıkları da dikkate

alınarak incelenmiştir Araştırmaya 4- 7 sınıfa devam eden 569 oumlğrenci (284 kız 285 erkek) katılmıştır Veri

toplama araccedilları olarak Zorba ve Kurban Belirleme Oumllccedileği-Ccedilocuk Formu (Pişkin ve Ayas 2007) ile Okul Yaşam

Kalitesi Oumllccedileği (Sarı 2007) kullanılmıştır Regresyon analizi sonucunda Okul Yaşam Kalitesi Oumllccedileği alt

oumllccedileklerinden alınan puanların zorba ve kurban olmayı anlamlı duumlzeyde yordadığı ve regresyon modelinin hem kızlar

hem de erkekler iccedilin anlamlı olduğu belirlenmiştir

Anahtar Soumlzcuumlkler Zorbalık zorba kurban okul yaşam kalitesi

GİRİŞ Okul zorbalığı oumlğrencilerin okul doumlnemindeki akademik duygusal ve sosyal gelişimini olumsuz bir

şekilde etkilemektedir Zorbalık bir ya da daha fazla oumlğrencinin kasıtlı olarak daha zayıf olan oumlğrencilere

youmlnelik fiziksel soumlzel ya da psikolojik youmlnden defalarca kez zarar vermesi şeklinde tanımlanmaktadır

Oumlzetle bir eylemin zorbalık sayılması iccedilin ldquokasıtlılıkrdquo ldquosuumlreklilikrdquo ve ldquoguumlccedil dengesizliğirdquo gerekmektedir

(Olweus 2005 Page ve Page 2003) Rivers ve Smith (1994) zorbalığın doğrudan fiziksel doğrudan soumlzel

ve dolaylı zorbalık şeklinde yaşanabileceğini belirtmektedir Doğrudan fiziksel zorbalık vurma

tekmeleme ccedilelme takma ccedilimdikleme eşyalara zarar verme doğrudan soumlzel zorbalık aşağılama isim

takma alay etme ve soumlzle tehdit etme dolaylı zorbalık ise başkalarının arkasından ccedilirkin hikacircyeler ya da

dedikodular ccedilıkarma veya kişiyi gruptan dışlama şeklindeki davranışları iccedilermektedir

Son yıllarda yapılan araştırmalar zorbalığın okullarda ciddi bir boyuta ulaştığını goumlstermektedir

Oumlrneğin araştırmalar ABDrsquode oumlğrencilerin yaklaşık 30rsquounun (Nansel Overpeck Rilla Ruan Simons-

Morton ve Scheidt 2001) Kanadarsquoda 21rsquoinin (Bentley ve Li 1995) ve İtalyarsquoda ilkoumlğretim

oumlğrencilerinin 28rsquoinin ortaoumlğretim oumlğrencilerinin ise 42rsquosinin (Genta Menesini Fonzi Costabile ve

Smith 1996) ya zorba ya da kurban olma deneyime sahip olduklarını goumlstermektedir Tuumlrkiyersquode ise

Pekel-Uludağlı ve Uccedilanok (2005) zorba mağdur ve zorbamağdur roluumlnde zorbalığa karışan ccedilocukların

toplam oranını 23 Hilooglu ve Cenkseven-Oumlnder (2010) ise 229 olarak belirlemişlerdir

Sutton ve Smith (1999) zorbalığın bireysel bir suumlreccedil olarak değil bir grup olayı olarak goumlruumllmesi

gerektiğini vurgulamaktadır Ccediluumlnkuuml ccedilocukların ccediloğu doğrudan veya dolaylı olarak okullarda gerccedilekleşen

zorbalıklara maruz kalmaktadırlar (Hawkins Pepler ve Craig 2001) Karatzias Power ve Swanson (2002)

zorbalık olaylarında yer alan kişilerin rollerine goumlre zorba kurban zorba-kurban ve karışmayanlar

şeklinde sınıflandırılabileceğini ifade etmektedir Zorbaca davranışlarda bulunan oumlğrenciler ldquozorbardquo bu

davranışlara maruz kalanlar yani mağdurlar ldquokurbanrdquo zorbaca davranışlarda bulunan kurbanlar ldquozorba-

kurbanrdquo diğerleri ise ldquokarışmayanlarrdquo olarak isimlendirilmektedir Zorbalık yapma ve maruz kalma

cinsiyete goumlre farklılaşmaktadır Araştırmalar erkek ccedilocukların kızlardan daha fazla zorbalık yaptığını

(Kartal ve Bilgin 2008 Pateraki ve Houndoumadi 2001 Pereira Mendonccedila Neto Valente ve Smith

2004 Yurtal ve Cenkseven 2007) erkeklerin fiziksel zorbalık kızların ise soumlzel zorbalığı daha fazla

kullandığını goumlstermektedir (Crick Bigbee ve Howes 1996 Lagerspetz Bjorkquist ve Peltonen 1988)

dagger Bu ccedilalışma 8-10 Eyluumll 2011 tarihlerinde Burdur Mehmet Akif Ersoy Uumlniversitesirsquonde duumlzenlenen 20 Ulusal

Eğitim Bilimleri Kurultayırsquonda soumlzluuml bildiri olarak sunulmuştur

Yard Doccedil Dr Fulya CENKSEVEN OumlNDER Ccedilukurova Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi fulyaccuedutr

Dr Mediha SARI Ccedilukurova Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi msaricuedutr

899




















































900




























mıdır


yordamaktadır


mıdır

YOumlNTEM

Katılımcılar











901





kullanılmıştır





















Verilerin Analizi


















incelenmiştir



902

BULGULAR


Bulgular










Cinsiyet

Xsup2

Sd

p

Kız Erkek Toplam

Grup n n n

Zorba 11 19 18 32 29 51

1073 3 013

Kurban 17 30 17 30 34 60

Zorba- Kurban 14 25 33 58 47 83

Karışmayan 242 425 217 381 459 807

Toplam 284 499 285 501 569 100





OYKOuml

Kız

(n=284)

Erkek

(n=285)

Toplam

(n=569)

t

X Ss X Ss X Ss

Oumlğretmenler 397 83 356 100 376 94 541

Oumlğrenciler 298 89 284 98 291 94 184



Statuuml 405 100 385 114 395 108 227

Toplam 363 62 335 67 349 66 528

plt05 plt001








903








OYKOuml

Zorba

(29)

Kurban

(n=34)

ZorbaKurban

(n=47)

Karışmayanlar

(n=459)

F

X Ss X Ss X Ss X Ss

Oumlğretmenler 313 94 341 100 300 77 391 89 2236

Oumlğrenciler 285 92 255 95 264 96 297 93 366

Duygular 366 78 361 106 312 89 394 91 1266


Statuuml 364 129 367 103 360 125 403 104 410

Toplam 312 51 319 57 292 49 356 65 2320


plt05 plt01 plt001



















plt01)

904


değerleri


Duygular

Okul

Youmlnetimi

Statuuml

Zorba - 72 -34 -17 -25 -25 -08

Kurban - -26 -16 -22 -21 -13



Okula youmlnelik

duygular - 40 52


Statuuml -

X 4769 5607 376 291 384 325 395

Ss 1444 2149 94 94 94 109 108

plt05 plt01 plt001






yer almaktadır


Zorba Kurban






Statuuml 11 230 00 03

ΔR2 =14 F (5 568) = 1890 ΔR

2 =09 F (5 568) = 1164

plt05 plt01 plt001















905
















Statuuml 15 225 10 137

ΔR2 =12 F (5 283) = 842 ΔR2 =13 F (5 284) = 939

plt05 plt001














belirlenmiştir


Kız Erkek






Statuuml 07 102 -03 -34

ΔR2 =13 F (5 283) = 905 ΔR

2 =07 F (5 284) = 528

plt05 plt01 plt001

906

TARTIŞMA










































907















































908
















































909















niteliktedir
































910















































911










KAYNAKLAR




15






5 (2) 180-194



389-403


444




















912





471-489



(16) 107-128










Education 126 (2) 334-345


1102













Adana













913













226















Science 4(6) 196-200



(3) 323-367


Publishers












914


Bilim 35(156)175-189
















581











Leadership







899




















































900




























mıdır


yordamaktadır


mıdır

YOumlNTEM

Katılımcılar











901





kullanılmıştır





















Verilerin Analizi


















incelenmiştir



902

BULGULAR


Bulgular










Cinsiyet

Xsup2

Sd

p

Kız Erkek Toplam

Grup n n n

Zorba 11 19 18 32 29 51

1073 3 013

Kurban 17 30 17 30 34 60

Zorba- Kurban 14 25 33 58 47 83

Karışmayan 242 425 217 381 459 807

Toplam 284 499 285 501 569 100





OYKOuml

Kız

(n=284)

Erkek

(n=285)

Toplam

(n=569)

t

X Ss X Ss X Ss

Oumlğretmenler 397 83 356 100 376 94 541

Oumlğrenciler 298 89 284 98 291 94 184



Statuuml 405 100 385 114 395 108 227

Toplam 363 62 335 67 349 66 528

plt05 plt001








903








OYKOuml

Zorba

(29)

Kurban

(n=34)

ZorbaKurban

(n=47)

Karışmayanlar

(n=459)

F

X Ss X Ss X Ss X Ss

Oumlğretmenler 313 94 341 100 300 77 391 89 2236

Oumlğrenciler 285 92 255 95 264 96 297 93 366

Duygular 366 78 361 106 312 89 394 91 1266


Statuuml 364 129 367 103 360 125 403 104 410

Toplam 312 51 319 57 292 49 356 65 2320


plt05 plt01 plt001



















plt01)

904


değerleri


Duygular

Okul

Youmlnetimi

Statuuml

Zorba - 72 -34 -17 -25 -25 -08

Kurban - -26 -16 -22 -21 -13



Okula youmlnelik

duygular - 40 52


Statuuml -

X 4769 5607 376 291 384 325 395

Ss 1444 2149 94 94 94 109 108

plt05 plt01 plt001






yer almaktadır


Zorba Kurban






Statuuml 11 230 00 03

ΔR2 =14 F (5 568) = 1890 ΔR

2 =09 F (5 568) = 1164

plt05 plt01 plt001















905
















Statuuml 15 225 10 137

ΔR2 =12 F (5 283) = 842 ΔR2 =13 F (5 284) = 939

plt05 plt001














belirlenmiştir


Kız Erkek






Statuuml 07 102 -03 -34

ΔR2 =13 F (5 283) = 905 ΔR

2 =07 F (5 284) = 528

plt05 plt01 plt001

906

TARTIŞMA










































907















































908
















































909















niteliktedir
































910















































911










KAYNAKLAR




15






5 (2) 180-194



389-403


444




















912





471-489



(16) 107-128










Education 126 (2) 334-345


1102













Adana













913













226















Science 4(6) 196-200



(3) 323-367


Publishers












914


Bilim 35(156)175-189
















581











Leadership







900




























mıdır


yordamaktadır


mıdır

YOumlNTEM

Katılımcılar











901





kullanılmıştır





















Verilerin Analizi


















incelenmiştir



902

BULGULAR


Bulgular










Cinsiyet

Xsup2

Sd

p

Kız Erkek Toplam

Grup n n n

Zorba 11 19 18 32 29 51

1073 3 013

Kurban 17 30 17 30 34 60

Zorba- Kurban 14 25 33 58 47 83

Karışmayan 242 425 217 381 459 807

Toplam 284 499 285 501 569 100





OYKOuml

Kız

(n=284)

Erkek

(n=285)

Toplam

(n=569)

t

X Ss X Ss X Ss

Oumlğretmenler 397 83 356 100 376 94 541

Oumlğrenciler 298 89 284 98 291 94 184



Statuuml 405 100 385 114 395 108 227

Toplam 363 62 335 67 349 66 528

plt05 plt001








903








OYKOuml

Zorba

(29)

Kurban

(n=34)

ZorbaKurban

(n=47)

Karışmayanlar

(n=459)

F

X Ss X Ss X Ss X Ss

Oumlğretmenler 313 94 341 100 300 77 391 89 2236

Oumlğrenciler 285 92 255 95 264 96 297 93 366

Duygular 366 78 361 106 312 89 394 91 1266


Statuuml 364 129 367 103 360 125 403 104 410

Toplam 312 51 319 57 292 49 356 65 2320


plt05 plt01 plt001



















plt01)

904


değerleri


Duygular

Okul

Youmlnetimi

Statuuml

Zorba - 72 -34 -17 -25 -25 -08

Kurban - -26 -16 -22 -21 -13



Okula youmlnelik

duygular - 40 52


Statuuml -

X 4769 5607 376 291 384 325 395

Ss 1444 2149 94 94 94 109 108

plt05 plt01 plt001






yer almaktadır


Zorba Kurban






Statuuml 11 230 00 03

ΔR2 =14 F (5 568) = 1890 ΔR

2 =09 F (5 568) = 1164

plt05 plt01 plt001















905
















Statuuml 15 225 10 137

ΔR2 =12 F (5 283) = 842 ΔR2 =13 F (5 284) = 939

plt05 plt001














belirlenmiştir


Kız Erkek






Statuuml 07 102 -03 -34

ΔR2 =13 F (5 283) = 905 ΔR

2 =07 F (5 284) = 528

plt05 plt01 plt001

906

TARTIŞMA










































907















































908
















































909















niteliktedir
































910















































911










KAYNAKLAR




15






5 (2) 180-194



389-403


444




















912





471-489



(16) 107-128










Education 126 (2) 334-345


1102













Adana













913













226















Science 4(6) 196-200



(3) 323-367


Publishers












914


Bilim 35(156)175-189
















581











Leadership







901





kullanılmıştır





















Verilerin Analizi


















incelenmiştir



902

BULGULAR


Bulgular










Cinsiyet

Xsup2

Sd

p

Kız Erkek Toplam

Grup n n n

Zorba 11 19 18 32 29 51

1073 3 013

Kurban 17 30 17 30 34 60

Zorba- Kurban 14 25 33 58 47 83

Karışmayan 242 425 217 381 459 807

Toplam 284 499 285 501 569 100





OYKOuml

Kız

(n=284)

Erkek

(n=285)

Toplam

(n=569)

t

X Ss X Ss X Ss

Oumlğretmenler 397 83 356 100 376 94 541

Oumlğrenciler 298 89 284 98 291 94 184



Statuuml 405 100 385 114 395 108 227

Toplam 363 62 335 67 349 66 528

plt05 plt001








903








OYKOuml

Zorba

(29)

Kurban

(n=34)

ZorbaKurban

(n=47)

Karışmayanlar

(n=459)

F

X Ss X Ss X Ss X Ss

Oumlğretmenler 313 94 341 100 300 77 391 89 2236

Oumlğrenciler 285 92 255 95 264 96 297 93 366

Duygular 366 78 361 106 312 89 394 91 1266


Statuuml 364 129 367 103 360 125 403 104 410

Toplam 312 51 319 57 292 49 356 65 2320


plt05 plt01 plt001



















plt01)

904


değerleri


Duygular

Okul

Youmlnetimi

Statuuml

Zorba - 72 -34 -17 -25 -25 -08

Kurban - -26 -16 -22 -21 -13



Okula youmlnelik

duygular - 40 52


Statuuml -

X 4769 5607 376 291 384 325 395

Ss 1444 2149 94 94 94 109 108

plt05 plt01 plt001






yer almaktadır


Zorba Kurban






Statuuml 11 230 00 03

ΔR2 =14 F (5 568) = 1890 ΔR

2 =09 F (5 568) = 1164

plt05 plt01 plt001















905
















Statuuml 15 225 10 137

ΔR2 =12 F (5 283) = 842 ΔR2 =13 F (5 284) = 939

plt05 plt001














belirlenmiştir


Kız Erkek






Statuuml 07 102 -03 -34

ΔR2 =13 F (5 283) = 905 ΔR

2 =07 F (5 284) = 528

plt05 plt01 plt001

906

TARTIŞMA










































907















































908
















































909















niteliktedir
































910















































911










KAYNAKLAR




15






5 (2) 180-194



389-403


444




















912





471-489



(16) 107-128










Education 126 (2) 334-345


1102













Adana













913













226















Science 4(6) 196-200



(3) 323-367


Publishers












914


Bilim 35(156)175-189
















581











Leadership







902

BULGULAR


Bulgular










Cinsiyet

Xsup2

Sd

p

Kız Erkek Toplam

Grup n n n

Zorba 11 19 18 32 29 51

1073 3 013

Kurban 17 30 17 30 34 60

Zorba- Kurban 14 25 33 58 47 83

Karışmayan 242 425 217 381 459 807

Toplam 284 499 285 501 569 100





OYKOuml

Kız

(n=284)

Erkek

(n=285)

Toplam

(n=569)

t

X Ss X Ss X Ss

Oumlğretmenler 397 83 356 100 376 94 541

Oumlğrenciler 298 89 284 98 291 94 184



Statuuml 405 100 385 114 395 108 227

Toplam 363 62 335 67 349 66 528

plt05 plt001








903








OYKOuml

Zorba

(29)

Kurban

(n=34)

ZorbaKurban

(n=47)

Karışmayanlar

(n=459)

F

X Ss X Ss X Ss X Ss

Oumlğretmenler 313 94 341 100 300 77 391 89 2236

Oumlğrenciler 285 92 255 95 264 96 297 93 366

Duygular 366 78 361 106 312 89 394 91 1266


Statuuml 364 129 367 103 360 125 403 104 410

Toplam 312 51 319 57 292 49 356 65 2320


plt05 plt01 plt001



















plt01)

904


değerleri


Duygular

Okul

Youmlnetimi

Statuuml

Zorba - 72 -34 -17 -25 -25 -08

Kurban - -26 -16 -22 -21 -13



Okula youmlnelik

duygular - 40 52


Statuuml -

X 4769 5607 376 291 384 325 395

Ss 1444 2149 94 94 94 109 108

plt05 plt01 plt001






yer almaktadır


Zorba Kurban






Statuuml 11 230 00 03

ΔR2 =14 F (5 568) = 1890 ΔR

2 =09 F (5 568) = 1164

plt05 plt01 plt001















905
















Statuuml 15 225 10 137

ΔR2 =12 F (5 283) = 842 ΔR2 =13 F (5 284) = 939

plt05 plt001














belirlenmiştir


Kız Erkek






Statuuml 07 102 -03 -34

ΔR2 =13 F (5 283) = 905 ΔR

2 =07 F (5 284) = 528

plt05 plt01 plt001

906

TARTIŞMA










































907















































908
















































909















niteliktedir
































910















































911










KAYNAKLAR




15






5 (2) 180-194



389-403


444




















912





471-489



(16) 107-128










Education 126 (2) 334-345


1102













Adana













913













226















Science 4(6) 196-200



(3) 323-367


Publishers












914


Bilim 35(156)175-189
















581











Leadership







903








OYKOuml

Zorba

(29)

Kurban

(n=34)

ZorbaKurban

(n=47)

Karışmayanlar

(n=459)

F

X Ss X Ss X Ss X Ss

Oumlğretmenler 313 94 341 100 300 77 391 89 2236

Oumlğrenciler 285 92 255 95 264 96 297 93 366

Duygular 366 78 361 106 312 89 394 91 1266


Statuuml 364 129 367 103 360 125 403 104 410

Toplam 312 51 319 57 292 49 356 65 2320


plt05 plt01 plt001



















plt01)

904


değerleri


Duygular

Okul

Youmlnetimi

Statuuml

Zorba - 72 -34 -17 -25 -25 -08

Kurban - -26 -16 -22 -21 -13



Okula youmlnelik

duygular - 40 52


Statuuml -

X 4769 5607 376 291 384 325 395

Ss 1444 2149 94 94 94 109 108

plt05 plt01 plt001






yer almaktadır


Zorba Kurban






Statuuml 11 230 00 03

ΔR2 =14 F (5 568) = 1890 ΔR

2 =09 F (5 568) = 1164

plt05 plt01 plt001















905
















Statuuml 15 225 10 137

ΔR2 =12 F (5 283) = 842 ΔR2 =13 F (5 284) = 939

plt05 plt001














belirlenmiştir


Kız Erkek






Statuuml 07 102 -03 -34

ΔR2 =13 F (5 283) = 905 ΔR

2 =07 F (5 284) = 528

plt05 plt01 plt001

906

TARTIŞMA










































907















































908
















































909















niteliktedir
































910















































911










KAYNAKLAR




15






5 (2) 180-194



389-403


444




















912





471-489



(16) 107-128










Education 126 (2) 334-345


1102













Adana













913













226















Science 4(6) 196-200



(3) 323-367


Publishers












914


Bilim 35(156)175-189
















581











Leadership







904


değerleri


Duygular

Okul

Youmlnetimi

Statuuml

Zorba - 72 -34 -17 -25 -25 -08

Kurban - -26 -16 -22 -21 -13



Okula youmlnelik

duygular - 40 52


Statuuml -

X 4769 5607 376 291 384 325 395

Ss 1444 2149 94 94 94 109 108

plt05 plt01 plt001






yer almaktadır


Zorba Kurban






Statuuml 11 230 00 03

ΔR2 =14 F (5 568) = 1890 ΔR

2 =09 F (5 568) = 1164

plt05 plt01 plt001















905
















Statuuml 15 225 10 137

ΔR2 =12 F (5 283) = 842 ΔR2 =13 F (5 284) = 939

plt05 plt001














belirlenmiştir


Kız Erkek






Statuuml 07 102 -03 -34

ΔR2 =13 F (5 283) = 905 ΔR

2 =07 F (5 284) = 528

plt05 plt01 plt001

906

TARTIŞMA










































907















































908
















































909















niteliktedir
































910















































911










KAYNAKLAR




15






5 (2) 180-194



389-403


444




















912





471-489



(16) 107-128










Education 126 (2) 334-345


1102













Adana













913













226















Science 4(6) 196-200



(3) 323-367


Publishers












914


Bilim 35(156)175-189
















581











Leadership







905
















Statuuml 15 225 10 137

ΔR2 =12 F (5 283) = 842 ΔR2 =13 F (5 284) = 939

plt05 plt001














belirlenmiştir


Kız Erkek






Statuuml 07 102 -03 -34

ΔR2 =13 F (5 283) = 905 ΔR

2 =07 F (5 284) = 528

plt05 plt01 plt001

906

TARTIŞMA










































907















































908
















































909















niteliktedir
































910















































911










KAYNAKLAR




15






5 (2) 180-194



389-403


444




















912





471-489



(16) 107-128










Education 126 (2) 334-345


1102













Adana













913













226















Science 4(6) 196-200



(3) 323-367


Publishers












914


Bilim 35(156)175-189
















581











Leadership







906

TARTIŞMA










































907















































908
















































909















niteliktedir
































910















































911










KAYNAKLAR




15






5 (2) 180-194



389-403


444




















912





471-489



(16) 107-128










Education 126 (2) 334-345


1102













Adana













913













226















Science 4(6) 196-200



(3) 323-367


Publishers












914


Bilim 35(156)175-189
















581











Leadership







907















































908
















































909















niteliktedir
































910















































911










KAYNAKLAR




15






5 (2) 180-194



389-403


444




















912





471-489



(16) 107-128










Education 126 (2) 334-345


1102













Adana













913













226















Science 4(6) 196-200



(3) 323-367


Publishers












914


Bilim 35(156)175-189
















581











Leadership







908
















































909















niteliktedir
































910















































911










KAYNAKLAR




15






5 (2) 180-194



389-403


444




















912





471-489



(16) 107-128










Education 126 (2) 334-345


1102













Adana













913













226















Science 4(6) 196-200



(3) 323-367


Publishers












914


Bilim 35(156)175-189
















581











Leadership







909















niteliktedir
































910















































911










KAYNAKLAR




15






5 (2) 180-194



389-403


444




















912





471-489



(16) 107-128










Education 126 (2) 334-345


1102













Adana













913













226















Science 4(6) 196-200



(3) 323-367


Publishers












914


Bilim 35(156)175-189
















581











Leadership







910















































911










KAYNAKLAR




15






5 (2) 180-194



389-403


444




















912





471-489



(16) 107-128










Education 126 (2) 334-345


1102













Adana













913













226















Science 4(6) 196-200



(3) 323-367


Publishers












914


Bilim 35(156)175-189
















581











Leadership







911










KAYNAKLAR




15






5 (2) 180-194



389-403


444




















912





471-489



(16) 107-128










Education 126 (2) 334-345


1102













Adana













913













226















Science 4(6) 196-200



(3) 323-367


Publishers












914


Bilim 35(156)175-189
















581











Leadership







912





471-489



(16) 107-128










Education 126 (2) 334-345


1102













Adana













913













226















Science 4(6) 196-200



(3) 323-367


Publishers












914


Bilim 35(156)175-189
















581











Leadership







913













226















Science 4(6) 196-200



(3) 323-367


Publishers












914


Bilim 35(156)175-189
















581











Leadership







914


Bilim 35(156)175-189
















581











Leadership







Documents

Bullying and Quality of School Life among Elementary School Students