bulten-40-dosya

01dosya

S iyas i sek in ler in , krese l le metasavvurlarn hayata geirmek iinbuldozerlerle giritikleri temizlikoperasyonlar bunun en arpc ve grnrrnei. Ancak Metropolde yer alan tmsosyal gruplar iin mekan, eitlianlamlar birbirinden ayklanmayacak birbtn.

4

TMMOB M MARLAR ODASI ANKARA UBES

7

Son dnemin sihirli kavram KentselDnm byypbymeyecei gelecei bile bukavram ile aklanmaya allyor. KentselDnm s k hepberaber kentsel dnmn erdemlerindenbahsediyor, pastadan nasl pay alacamztartyoruz.

. Ekonomimizin

ve hatta

pasta o kadar byk

BLTEN 40 / MAYIS-HAZRAN 2006

16

kentsel dn m kavram tartlmas ve bu kavram konusunda bi-

lim evrelerimizin ve akademis-yenlerimizin bir karar vermesi vekavram kentsel yenileme, kentselshhiletirme, yeniden canlandrmakavramlarnn yerine kullanmaktanvazgemesi lazm.

n n

4KENTSEL DNM ve/veya KENT TOPRAKLARIZERNDEN SALANAN RANT'IN BLM

kentsel dnsm tartsmalar-1

KENTSEL DNM TARTI MALARI 7

MMARLIIN YEN ORTAMI 3

KENTSEL DNM ZERNE 12

yuvarlak masa toplants KENTSEL DNM 16

40KENTSEL DNM SREC VE PROJE ORTAKLIKLARI

45KENTSEL DNMN TEMSLNE LKN BR NERME

48GECEKONDU AB R DENEY MLANINDA KENTSEL DNM ZERNE

ULUSLARARASI YOUN STDYO

55Trkiyeden rnekler- KUZEY ANKARA GR KENTSEL DNM PROJESPROTOKOL YOLUNDA NELER OLUYOR?

- KAYAKAPI PROJES VE RGP'TE KENTSEL DNM 60

66Dnyadan rnekler- SPANYA KENTLERNDE GNCEL KENTSEL DNMPROJELER VE BARSELONA RNE

70- LONDRA DOCKLANDS KENTSEL GELME ALANI:EKONOMK HAYATIN GEREKLER KARISINDA YERELHALKIN NOSTALJK TALEPLER

74

do

sya

TMMOB Mimarlar Odas Ankara ubesi AdnaSahibi ve Yaz leri Mdr

YAYIN BRM

Nimet zgnl

Emel Akn, Kadri Ataba,Blent Batuman, Nuray Bayraktar,Serpil zalolu, Ebabekir zmert,

Mehmet Saner

Yayna Hazrlayan

Grafik Tasarm

Konur Sokak No: 4/3 Kzlay AnkaraTelefon: 0 312 417 86 65Faks: 0 312 417 18 04

e-posta: [email protected]://www.mimarlarodasiankara.org

Deniz Aygn, Esin Soydemir

Harman aner akmak

Matsa BasmeviBask

TMMOB Mimarlar Odas Ankara ubesi Bltenieki olarak iki ayda bir yaymlanmaktadr.

Burada yer alan yazlarn ieriinin sorumluluu yazarna aittir.Kaynak gsterilmek kouluyla alnt yaplabilir.

dosya

do

sya

dosya kentsel donusumkentsel donusum 3

Son aylarda sregelen tartmalar gsteriyor ki, kent ve mekangndemi iinde en ok ne kan ; zellikle 2004 ylndakarlan yasalarla farkl bir boyut kazanan kentsel dnm ata.stanbul daki uygulamalar, Arap ya da srail sermayesinin kentteyer tutmas; yabanc mimarlarn mekansal sylemleri, Gkekyasas veya belediyelere tanna yetkilerin boyutlar ve benzerikonular hakkndaki tartmalar yalnzca kent mekan ve onunkullanm zerine deil, Trkiye'nin geleceine dair ngrler

da ieriyor. Blten'in Mays-Haziran says ile yeniformatnda ilk kez hazrlanan Dosya ekinin konusu da, bugelimeler dorultusunda Kentsel Dnm Tartmalar

Kentsel dnm kavramnn ne olduunun tanmlanmamaskle henz uygulamaya gememi ya da uygulama

aamasnda o an projelerin kentlinin bilgisi ve katlm olmadankente dahil olmas beraberinde birok problemi dourabilecek birdurum. Kentin eskidii ya da ald noktalarda,problemleri doru tanmlayp, mekansal ve sosyal adan etkili birzme ulaabilmek iin yaplmas gerekenleri katlmc biranlayla tartabilmeliyiz. Bunun iin, bu Do

, kentsel dnm tartmalar ad altnda bir alma yapld.Bu alma da gncel duruma dair yorumlar; Trkiye'deki mevcutuygulamalarn yaklamlar ve nasliledikleri rneklenmeye alld. Bunun yan sra karlatrmaolana salayacan dnerek yurtdnda uygulanm kentseldnmprojelerinden rnek edildi.

konu

'

n

i veyorumlar

olarakbelirlendi.

vezelli

l,

sorunlu bir biim

sya'da ilk blm yeralacak

genlerin okullarda konuyu

ler deDosya'ya dahil

Dosya Editr Nazl Aye Gm Yksek Lisans rencisi

MMARLIIN YEN ORTAMI

Sa t Kozaci olu 01.06.2006

2005 ylnda stanbul'da birbirinin pei sra kanGalataport, Haydarpaa, Dubai Kuleleri projeler ve bu ylstanbul Bykehir Belediyesinin Kkekmece ve Kartal iinkresel ne sahip yabanc mimarlara hazrlatt KentselDnm projeleri, Ankara Bykehir Belediyesinin Mhyeyamalarnda, Esenboa Yolunda meslek ortamndankarrcasna srdrd projeler, Ulus, Genlik Park, AKMAlan zerindeki sregelen yanl uygulamalarn yenitezahrlerinden ibaret deil. Yeni bir durumu gsteriyor.

ve onlara dein sylemler kentleme srecinde yapsalbir dnmn unsurlar. 2002 ylndan bu yana yaplan yasadeiiklikleri ile imar sreci bu tip mdahalelerehazrlanmaktayd. Yap retiminin sermaye kompozisyonu vesiyasi rejimi deimi bulunuyor. Bu alanda 50 yla yakn birsredir gelien ve kentlememizi karakterize eden sre artksona ermi grnyor. Yeni durumu eskinin olumsuzluklarnnartmas olarak kavrama eilimi aramzda yaygn. Bu yaklamyetersiz ve yanltc.

Kentlemeyi kavraymz temellendiren ve eletirilerimizibiimlendiren yakn gemi aslnda ok zel bir tarihi dnemdi.lkemiz birok bakmdan zgnhzl kentleme sreci geirdi yeni bir kentlemetarzyd. En gze batan yan elbette hzyd. 50 yldan ksa birsrede, srecin balangcndaki toplam nfusun iki katnkentlere yerletiren bir sre yaand. Niceliksel olarak birbaar, bir rekor. Olduka kstl bir sermaye birikimi ortamndamilyonlarn kentleme talebini hzla karlayabilen bukentleme tarz bu ynyle aslnda dnya apnda dikkatedeer gelimeydi. Dier yandan elde edilebilen yapl evrekalitesi ileyiin mant gerei ok dk oldu. Srecingerekletirdii kentlemenin niteliksizlii

Kentlemeye bakmz bu kentleme tarzna getirdiimizeletiriler erevesinden karmak zorundayz. nk bu srebitti. 50 yl boyunca kendini byterek yeniden reten bukentleme tarz artk sona ermi veya en azndan hakimkentleme tarz olmaktan km durumda. Manetler kanprojeler baka bir kentleme tarznn projeleri.

Hem yap retimindeki sermayenin kompozisyonu hem desiyasi rejim deimekte. Bunlar birbirine paralel ve baml

ortayagibi

niyetleriBu

eylemler

1950'lerden 2000'e kadar bir. Bu adeta

1989 depremi iletrajik bir biimde sergilendi.

e

gelimeler. Konut retiminde yap-sat'n yerini malisermaye alrken, politikada da poplizm yerini despotizmebrakyor.

Bu kentleme tarznn tkenii srecin kentlerimizde yarattentropi kadar etinde souk savan sonaermesi ile balayan yeniden yaplanmalar yer alyor.iyasetin rol kamu kaynaklarnn zellikle arsa ve altyap -

kentlemeye tahsisi ile ilgili. Bugn kendini yeniden ret mezhale gelen bu kentleme tarznn kayna gecekondu politikasdiye adlandrlabilir. mar hukuku dnda ve mmknolduunca kamu arazileri zerinde yaplamann zmnen veyaaka teviki, yaplama ile yerlemelerin meruiyet ve alt yap

s, imar planlamasnn younluk arttrma arac olarakkullanlmas gibi mekanizmalarla kentsel rant douranpaylatran ve younlatran

kentlemenin finansmann salyordu. Kentlemezerinden yaplan bu siyasi gerekesi oligarininiktidar tabann oluturmakt. Esas olarak bir souk sava dnemipolitikas idi. Sosyalizme kar rlen bir duvar. Souk savayllarnda Bat Avrupa'da sosyalizme kar ina edilen refahdevletinin Trkiye artlarndaki karl olan bu gecekondupolitikasnn varlk sebebi 1990 ylnda sona erdi. Kentlileenkitleleri kentlerde kk mlk sahibi yapan ve sosyal mobilitevaat eden gecekondulama kaynak kayb olarak grlmeyebaland. Konut retiminde asl kaynak olan kamu arazileri toplukonut idaresi ve mali sermayenin finanse ettii site inaatlarnatahsis edilmeye, gecekondulama engellenmeye baland.

Yine souk savan sona ermesi ile ilintili olarak dnyasiyasetinde ykselen kreselleme akm 1929'dan bu yanaotarik bir ynelimi olan oligariyi etkiledi. lke hem iktisadihem de siyasi balamda darya ald. Souk sava yllarndaanayasal dzeni tahribe urayan lkemizde bu da aln,zellikle AB ile entegrasyonun, demokratik kazanmlarsalayaca beklentisi kamuoyunda yaygnlat.Demokratiklemeyi, insan haklarndaki gelimeyi ddinamiklere balayan yeni bir Tanzimat zihniyeti dodu.Askeri rejimlerle kendidemokrasi mcadelemiz unutuldu. ktidarlarn g kayna lkedna kayd. Poplist ayak balar olmayan yeni iktidar despotikbir kentleme tarzn benimsedi. karlan yasalar bu imar plansrecini belediyelerden uzaklatrd, zel yatrmlar iin istimlakimkan getirdi, kamu arsalarnn ihalesiz devrine kap at.

global-

ndelke ve dnya siyas

Yerels

e

kazanma,

bu politika bir emme basmatulumba gibi

poplizmin

..

ezilen, poplist politikalarla yitirilen

-

YAYIN BRM

Nimet zgnl

Emel Akn, Kadri Ataba ,Blent Batuman, Nuray Bayraktar,Serpil zalolu, Ebabekir zmert,

Mehmet Saner

Yay na Haz rlayan

Grafik Tasar m

Konur Sokak No: 4/3 K z lay AnkaraTelefon: 0 312 417 86 65Faks: 0 312 417 18 04

Harman aner akmak

BaskMatsa Bas mevi

TMMOB Mimarlar Odas Ankara ubesi Bltenieki olarak iki ayda bir yay mlanmaktad r.

Burada yer alan yaz lar n ieri inin sorumlulu u yazar na aittir.Kaynak gsterilmek ko uluyla al nt yap labilir.

dosya

do

sya

YAYIN BRM

Nimet zgnl

Emel Akn, Kadri Ataba,Blent Batuman, Nuray Bayraktar,Serpil zalolu, Ebabekir zmert,

Mehmet Saner

Yayna Hazrlayan

Grafik Tasarm

Konur Sokak No: 4/3 Kzlay AnkaraTelefon: 0 312 417 86 65Faks: 0 312 417 18 04

Harman aner akmak

Matsa BasmeviBask

TMMOB Mimarlar Odas Ankara ubesi Bltenieki olarak iki ayda bir yaymlanmaktadr.

Burada yer alan yazlarn ieriinin sorumluluu yazarna aittir.Kaynak gsterilmek kouluyla alnt yaplabilir.

dosya

do

sya

dosya kentsel donusumkentsel donusum 3

Son aylarda sregelen tartmalar gsteriyor ki, kent ve mekangndemi iinde en ok ne kan ; zellikle 2004 ylndakarlan yasalarla farkl bir boyut kazanan kentsel dnm ata.stanbul daki uygulamalar, Arap ya da srail sermayesinin kentteyer tutmas; yabanc mimarlarn mekansal sylemleri, Gkekyasas veya belediyelere tanna yetkilerin boyutlar ve benzerikonular hakkndaki tartmalar yalnzca kent mekan ve onunkullanm zerine deil, Trkiye'nin geleceine dair ngrler

da ieriyor. Blten'in Mays-Haziran says ile yeniformatnda ilk kez hazrlanan Dosya ekinin konusu da, bugelimeler dorultusunda Kentsel Dnm Tartmalar

Kentsel dnm kavramnn ne olduunun tanmlanmamaskle henz uygulamaya gememi ya da uygulama

aamasnda o an projelerin kentlinin bilgisi ve katlm olmadankente dahil olmas beraberinde birok problemi dourabilecek birdurum. Kentin eskidii ya da ald noktalarda,problemleri doru tanmlayp, mekansal ve sosyal adan etkili birzme ulaabilmek iin yaplmas gerekenleri katlmc biranlayla tartabilmeliyiz. Bunun iin, bu Do

, kentsel dnm tartmalar ad altnda bir alma yapld.Bu alma da gncel duruma dair yorumlar; Trkiye'deki mevcutuygulamalarn yaklamlar ve nasliledikleri rneklenmeye alld. Bunun yan sra karlatrmaolana salayacan dnerek yurtdnda uygulanm kentseldnmprojelerinden rnek edildi.

konu

'

n

i veyorumlar

olarakbelirlendi.

vezelli

l,

sorunlu bir biim

sya'da ilk blm yeralacak

genlerin okullarda konuyu

ler deDosya'ya dahil

Dosya Editr Nazl Aye Gm Yksek Lisans rencisi

MMARLIIN YEN ORTAMI

Sa t Kozaci olu 01.06.2006

2005 ylnda stanbul'da birbirinin pei sra kanGalataport, Haydarpaa, Dubai Kuleleri projeler ve bu ylstanbul Bykehir Belediyesinin Kkekmece ve Kartal iinkresel ne sahip yabanc mimarlara hazrlatt KentselDnm projeleri, Ankara Bykehir Belediyesinin Mhyeyamalarnda, Esenboa Yolunda meslek ortamndankarrcasna srdrd projeler, Ulus, Genlik Park, AKMAlan zerindeki sregelen yanl uygulamalarn yenitezahrlerinden ibaret deil. Yeni bir durumu gsteriyor.

ve onlara dein sylemler kentleme srecinde yapsalbir dnmn unsurlar. 2002 ylndan bu yana yaplan yasadeiiklikleri ile imar sreci bu tip mdahalelerehazrlanmaktayd. Yap retiminin sermaye kompozisyonu vesiyasi rejimi deimi bulunuyor. Bu alanda 50 yla yakn birsredir gelien ve kentlememizi karakterize eden sre artksona ermi grnyor. Yeni durumu eskinin olumsuzluklarnnartmas olarak kavrama eilimi aramzda yaygn. Bu yaklamyetersiz ve yanltc.

Kentlemeyi kavraymz temellendiren ve eletirilerimizibiimlendiren yakn gemi aslnda ok zel bir tarihi dnemdi.lkemiz birok bakmdan zgnhzl kentleme sreci geirdi yeni bir kentlemetarzyd. En gze batan yan elbette hzyd. 50 yldan ksa birsrede, srecin balangcndaki toplam nfusun iki katnkentlere yerletiren bir sre yaand. Niceliksel olarak birbaar, bir rekor. Olduka kstl bir sermaye birikimi ortamndamilyonlarn kentleme talebini hzla karlayabilen bukentleme tarz bu ynyle aslnda dnya apnda dikkatedeer gelimeydi. Dier yandan elde edilebilen yapl evrekalitesi ileyiin mant gerei ok dk oldu. Srecingerekletirdii kentlemenin niteliksizlii

Kentlemeye bakmz bu kentleme tarzna getirdiimizeletiriler erevesinden karmak zorundayz. nk bu srebitti. 50 yl boyunca kendini byterek yeniden reten bukentleme tarz artk sona ermi veya en azndan hakimkentleme tarz olmaktan km durumda. Manetler kanprojeler baka bir kentleme tarznn projeleri.

Hem yap retimindeki sermayenin kompozisyonu hem desiyasi rejim deimekte. Bunlar birbirine paralel ve baml

ortayagibi

niyetleriBu

eylemler

1950'lerden 2000'e kadar bir. Bu adeta

1989 depremi iletrajik bir biimde sergilendi.

e

gelimeler. Konut retiminde yap-sat'n yerini malisermaye alrken, politikada da poplizm yerini despotizmebrakyor.

Bu kentleme tarznn tkenii srecin kentlerimizde yarattentropi kadar etinde souk savan sonaermesi ile balayan yeniden yaplanmalar yer alyor.iyasetin rol kamu kaynaklarnn zellikle arsa ve altyap -

kentlemeye tahsisi ile ilgili. Bugn kendini yeniden ret mezhale gelen bu kentleme tarznn kayna gecekondu politikasdiye adlandrlabilir. mar hukuku dnda ve mmknolduunca kamu arazileri zerinde yaplamann zmnen veyaaka teviki, yaplama ile yerlemelerin meruiyet ve alt yap

s, imar planlamasnn younluk arttrma arac olarakkullanlmas gibi mekanizmalarla kentsel rant douranpaylatran ve younlatran

kentlemenin finansmann salyordu. Kentlemezerinden yaplan bu siyasi gerekesi oligarininiktidar tabann oluturmakt. Esas olarak bir souk sava dnemipolitikas idi. Sosyalizme kar rlen bir duvar. Souk savayllarnda Bat Avrupa'da sosyalizme kar ina edilen refahdevletinin Trkiye artlarndaki karl olan bu gecekondupolitikasnn varlk sebebi 1990 ylnda sona erdi. Kentlileenkitleleri kentlerde kk mlk sahibi yapan ve sosyal mobilitevaat eden gecekondulama kaynak kayb olarak grlmeyebaland. Konut retiminde asl kaynak olan kamu arazileri toplukonut idaresi ve mali sermayenin finanse ettii site inaatlarnatahsis edilmeye, gecekondulama engellenmeye baland.

Yine souk savan sona ermesi ile ilintili olarak dnyasiyasetinde ykselen kreselleme akm 1929'dan bu yanaotarik bir ynelimi olan oligariyi etkiledi. lke hem iktisadihem de siyasi balamda darya ald. Souk sava yllarndaanayasal dzeni tahribe urayan lkemizde bu da aln,zellikle AB ile entegrasyonun, demokratik kazanmlarsalayaca beklentisi kamuoyunda yaygnlat.Demokratiklemeyi, insan haklarndaki gelimeyi ddinamiklere balayan yeni bir Tanzimat zihniyeti dodu.Askeri rejimlerle kendidemokrasi mcadelemiz unutuldu. ktidarlarn g kayna lkedna kayd. Poplist ayak balar olmayan yeni iktidar despotikbir kentleme tarzn benimsedi. karlan yasalar bu imar plansrecini belediyelerden uzaklatrd, zel yatrmlar iin istimlakimkan getirdi, kamu arsalarnn ihalesiz devrine kap at.

global-

ndelke ve dnya siyas

Yerels

e

kazanma,

bu politika bir emme basmatulumba gibi

poplizmin

..

ezilen, poplist politikalarla yitirilen

-

YAYIN BRM

Nimet zgnl

Emel Akn, Kadri Ataba ,Blent Batuman, Nuray Bayraktar,Serpil zalolu, Ebabekir zmert,

Mehmet Saner

Yay na Haz rlayan

Grafik Tasar m

Konur Sokak No: 4/3 K z lay AnkaraTelefon: 0 312 417 86 65Faks: 0 312 417 18 04

Harman aner akmak

BaskMatsa Bas mevi

TMMOB Mimarlar Odas Ankara ubesi Bltenieki olarak iki ayda bir yay mlanmaktad r.

Burada yer alan yaz lar n ieri inin sorumlulu u yazar na aittir.Kaynak gsterilmek ko uluyla al nt yap labilir.

dosya

ekonominin greceli olarak canlanmas, AKPiktidarnn politik bir tercihi gibi durmaktadr.

Ankara ve stanbul'da

Formula 1 Galataport,Haydarpaa Liman ve Gar ve 'Dubai Towers'Kamusal Alanda Yasalara ve Hukuka aykr biimde

iman KedilerinKkekmece ve

Kartal Kentsel Tasarm Projeleristanbul

Bykehir Belediye Bakan Kadir Topba'n, lkenintarihini, mimarlk kltrn, kamusal sorumluluunu,mimar kimliini unutup yapm olduu - en hafifdeyimiyle talihsiz aklamalar- mimarlk kamuoyunungndemine bomba gibi dmtr. BelediyeBakan'nn yapm olduu bu aklamalar zerineMimarlar Odasnca yaplmas gereken, Mimar KadirTopba'n mimar nvann bir daha kullanmamas iinOnur Kuruluna sevk edilmesini salamak olmaldr.

Cumhuriyet'in Bakenti Ankara asndan en nemlialanlardan; Ulus Tarihi Kent Merkezi Yenileme Alan

Atatrk Kltr Merkezi YenilemeProjesi

2302 sayl yasa

Bunabal olarak da, hibir planlamaya, aratrmaya,fizibilite almasna gerek duyulmadan, birok blgedekentsel dnm alanlarnn ilan edilmesi, buna balolarak da toplu konut retiminin hzla yaplyor olmasrnek gsterilebilir.

zellikle kamusal alanlardayabanc ve yerli yatrmclar tarafndan yaplmasplanlanan ve yapm ile ilgili engellerin yneticilertarafndan, yasa tanmadan bertaraf edilmeye alld,'byk' ve 'akll' projeler, kentlerimizde ve mimarlkalannda tahmin edilebilecek gelimeleri douracaktr.

Tm dnm srelerinin en youn yaand yer olanstanbul'da, otomobil yar pisti,

gibi

hazrlatlan projeler kamuoyunda geni yank bulmu vetartmalar devam ederken, tuhaf biryar ma sonucu tasarlam olduu

ve Projelerin elde edilibiimi zerine oluan tepkiler zerine,

Kentsel Dnm Projeleri zellikle stanbulda velkemizin bir ok kentinde olduu gibi, Bakentte deuygulanmaya balam ve kentin bir ok blgesindedevam etmektedir.

olarak ilan edilmitir. Bykehir Belediyesi Mecliskararnda,

lk sit kararnn alnd 1980 ylndan itibaren UlusTarihi Kent Merkezinde kkl deiim / dnmsalanmadndan, mevcut dokudaki yaplarnyklmaya, ypranmaya yz tutmu olup, alannmezbelelik bir grnm kazand; hzl, hayatageebilecek gncelletirilmi yeni bir 'Kentsel Dnmve Geliim Proje Alan' oluturma ihtiyac doduubelirtilerek, Belediye Kanununun 73. maddesininverdii yetki ile teklif snrlar iinde kalan tm planlarniptali ngrlmtr.

Ulus Tarihi Kent Merkezi Yenileme Projesinin,yaknnda yer alan

ile birlikte deerlendirilmesi gerekmektedir.AKM Alannn kullanm, ile belirlenmiolup, yasann ilk hkmne gre, alanda 'Milli Mcadeletarihini, Trk halk kltrn ve sanatn tantankullanmlar ve Milli Komitenin saptayaca tesisler

bulunur' denilmektedir. 'nin 9 Aralk2004 tarihli toplantsnda, alann btn iin genelbir projenin plan ve maketleriyle birlikte Kltr veTurizm Bakanl ile Ankara Bykehir Belediyesitarafndan tamamlanmasna karar verilmitir.Mimarlar Odas Ankara ubesi

bir mektup yollayarak, AlannBykehir Belediyesine devredilmesiyle ilgiliendielerini iletmi, konu Milli Komitedegrlm, Mimarlar Odasnn nerisi ile teknik biralt komite kurulmu, oluturulan Teknik Alt KomiteAustos 2005 tarihinde bir araya gelerek raporlarnhazrlam ve Milli Komite Sekreterliine iletmitir.

Yine Ankara Bykehir Belediyesi, Temmuz 2005tarihinde yasallaan

kanununa dayanarak STalan snrlarn deitirmi ve bu alanda daha nce

bir tarafabrakarak,

kapsayan YeniDeiim ve Dnm Projelerini, stanbul'daAKP'ye yakn olan Hassa bir Mimarlk Brosunasipari etmitir. (Bu gelimelerden ve iin naslverildiine dair kamuoyunun, Ankarallarn ve UlusBlgesinde Yarma Sonucu Proje hazrlayanmelliflerin en ufak bir bilgisi bulunmamaktadr.)

Ankara'nn baka blgelerinde de KentselDnm Projeleri btn hzyla devam etmektedir.u anda devam eden rnekler; Bayndrlk ve sknBakanl eliyle, 775 sayl Gecekondu nlemeKanununa bal olarak,

bir alan imara alm ve bu alanda,kooperatifler eliyle projeler retilmeye balanmdurumdadr. Bu, ciddi olarak irdelenmesi vetartlmas gereken bir uygulama olarak nmzdedurmaktadr.

Yineretimi balam durumda. Bu alanla ilgili olarakKuzey Ankara Girii Kentsel Dnm Yasas adaltnda zel bir yasa karlm (bu yasakamuoyunda da Melih Gkek Yasas olarakanlmaktadr), havaalan yolunda bulunangecekondular Bizi yabanc konuklara kar mahcupediyor gerekesi ile yklarak, yerine, modern,ada projeler retilmeye balanmtr...

Yaplacak olan konutlarn projelerini henz grmeolanamz olamad, konut inaatlar kan yasannardndan sratleinaa edilmeye baland, blgede yaayan insanlarhzla tahliye edildi. Yaklak insannyaayaca bir byklkteki bir alann planlanmasve inaa edilmesinin hangi yntemlerle ve kimlereliyle nasl yapldnn ve oluacak olan

Milli Komite

Say nCumhurbakan'na

Ypranan Tarihi ve KltrelTanmaz varlklarn Yenilenerek Korunmas veYaatlarak Kullanlmas

yarmalar yoluyla elde edilen projeleriUlus Tarihi Kent Merkezi, Ankara

Kalesi, Hamamn Blgelerini

Temelli blgesinde 30.000konutluk

Kuzey Ankara kent giriinde 18.000 konut

naat Ruhsatlar bile alnmadan

72.000

kentselrantlarn kimler arasnda pay edileceini kestirmekzor deil.

Siyasi sekinlerin, kreselleme tasavvurlarn hayatageirmek iin buldozerlerle giritikleri temizlikoperasyonlar bunun en arpc ve grnr rnei.Ancak Metropolde yer alan tm sosyal gruplar iinmekan, eitli anlamlar birbirindenayklanmayacak bir btn.

/letiim Yaynlar 1.Bask2005/stanbul)

en genel anlamdatanmlayacak olursak, bu olguyu

Bu kapsamda, kentselbozulma srelerinin anlalmas ve zerindeuzlalmas, toplum sal iin dk yaamkoullarnn iyiletirilmesi ve fiziksel ve sosyal altyapeksikliklerinin giderilmesi, sorunlarn egdml vesrekli bir biimde zmlenmesi, yeni alanlaryerine varolan kentsel alanlarn planlanmas veynetimi ve kentsel dokuda yitirilmi srekliliklerinyeniden salanmas da dnmn vurgulanan dierynleridir.

Son yllarda ad altnda birokkentte yaadmz, grdmz uygulamalarla karkaryayz ve bu konu eitli platformlarda okkonuulur hale geldi. Yine kamuoyundaolarak bilinen ile birlikteTrkiye'de konut retimi srecinin biimdeitirdiini gryoruz. Bugne kadar bildiimizkonut retim biimlerinin yerini, baka retimbiimleri ve yntemleri alm durumda; Bu konudahazrlanan yeterince anlalmadan veyasallamadan, iin iine uluslararas finanskurulularnn, bankalarn ve bankaclk

(A.nc-Petra WeylandMekan, Kltr, ktidar

Kentsel dnmn'deiime urayan

kentsel bir blgenin ekonomik, fiziksel, sosyal veevresel sorunlarna kalc bir zm salamayaalan kapsaml bir vizyon ve eylem' olarakzetlememiz mmkndr.

(ODT MATPUM 2005: 6-7; Kele 2003:1 Ege Yldrm 2005. Doktora almas)

kentsel dnm

mortgageKonut finansman modeli

yasa tasars

sistemlerinin de girdii bir sre retilmeye balandbile. Konut Finansman Yasas henz kmamolmasna ramen tketicilerin, bir yl ierisindebankalardan 20 milyar dolar konut kredisi kullanldve bu kredilerin geri dnnde %14 gibi yksek biroranda sorun yaanm olmas gelecekte

ipucunu vermekte.

Konut sunumu ile ilgili bankalardan uzun vadeli krediile ipotekli konut satn alnmasn ngrensistemi de byk bir tartma konusudur.

olarak sunulsa bile,aslnda bu sistemle arza karlacak olan konutlarnyksek gelir gruplarnn yararlanabilecei nitelikteolduu anlalmaktadr. imdiden basn yaynaralarnda reklamlar verilen lks konut siteleri debunu elevermektedir.

Dier bir kritik nokta, Bankalar BirliiBakannn da endiesini belirttii, konut yapmilerinde d fonlardan yararlanlmas ile ilgilidir.Kresellemenin Trkiye gibi 'evre lkeler' iin tadtehlikelerden biri de bu noktada belirmektedir. Bylece,ulusal gelire katks olmayan bu ekonomik etkinlik ile,Trkiye'deki kentsel topraklar yabanc gruplarnekonomik yatrm alanna dnmekte, Trk toplumuise giderek daha ok tketen bir topluma dnmeyisrdrmektedir. Oysa bu konut alanlarnn yaamkalitesi ve insani / sosyal boyutu asndan sorgulamasyaplmamaktadr.

yaanacakdramlarn

'mortgage''Dar

gelirlilerin konut sorununa zm'

'Mortgage' sistemi ile ilgilidzenlemeleri, anayasal bir hak olan konut hakknn vekamu yararnn ihlali olarak yorumlamak dammkndr.

Kentsel Dnm Projeleri ile birlikte yaratlan sunitalep patlamas lkede Toplu Konut retimiyle ilgilibir tetiklemeye yol amtr. Ulusal ve Uluslararassermayenin kent topraklarnda (Kamusal Alanlarda)Yeni ve Karl yatrm alanlarna ynelmesi velkemizde ekonomik krizlerle birlikte inaatsektrnde yaanan daralmann almas ve

KENTSEL DNM ve/veya KENT TOPRAKLARI

ZERNDEN SALANAN RANT'IN BLM

H. Ali Ulusoy

4 5

ekonominin greceli olarak canlanmas, AKPiktidarnn politik bir tercihi gibi durmaktadr.

Ankara ve stanbul'da

Formula 1 Galataport,Haydarpaa Liman ve Gar ve 'Dubai Towers'Kamusal Alanda Yasalara ve Hukuka aykr biimde

iman KedilerinKkekmece ve

Kartal Kentsel Tasarm Projeleristanbul

Bykehir Belediye Bakan Kadir Topba'n, lkenintarihini, mimarlk kltrn, kamusal sorumluluunu,mimar kimliini unutup yapm olduu - en hafifdeyimiyle talihsiz aklamalar- mimarlk kamuoyunungndemine bomba gibi dmtr. BelediyeBakan'nn yapm olduu bu aklamalar zerineMimarlar Odasnca yaplmas gereken, Mimar KadirTopba'n mimar nvann bir daha kullanmamas iinOnur Kuruluna sevk edilmesini salamak olmaldr.

Cumhuriyet'in Bakenti Ankara asndan en nemlialanlardan; Ulus Tarihi Kent Merkezi Yenileme Alan

Atatrk Kltr Merkezi YenilemeProjesi

2302 sayl yasa

Bunabal olarak da, hibir planlamaya, aratrmaya,fizibilite almasna gerek duyulmadan, birok blgedekentsel dnm alanlarnn ilan edilmesi, buna balolarak da toplu konut retiminin hzla yaplyor olmasrnek gsterilebilir.

zellikle kamusal alanlardayabanc ve yerli yatrmclar tarafndan yaplmasplanlanan ve yapm ile ilgili engellerin yneticilertarafndan, yasa tanmadan bertaraf edilmeye alld,'byk' ve 'akll' projeler, kentlerimizde ve mimarlkalannda tahmin edilebilecek gelimeleri douracaktr.

Tm dnm srelerinin en youn yaand yer olanstanbul'da, otomobil yar pisti,

gibi

hazrlatlan projeler kamuoyunda geni yank bulmu vetartmalar devam ederken, tuhaf biryar ma sonucu tasarlam olduu

ve Projelerin elde edilibiimi zerine oluan tepkiler zerine,

Kentsel Dnm Projeleri zellikle stanbulda velkemizin bir ok kentinde olduu gibi, Bakentte deuygulanmaya balam ve kentin bir ok blgesindedevam etmektedir.

olarak ilan edilmitir. Bykehir Belediyesi Mecliskararnda,

lk sit kararnn alnd 1980 ylndan itibaren UlusTarihi Kent Merkezinde kkl deiim / dnmsalanmadndan, mevcut dokudaki yaplarnyklmaya, ypranmaya yz tutmu olup, alannmezbelelik bir grnm kazand; hzl, hayatageebilecek gncelletirilmi yeni bir 'Kentsel Dnmve Geliim Proje Alan' oluturma ihtiyac doduubelirtilerek, Belediye Kanununun 73. maddesininverdii yetki ile teklif snrlar iinde kalan tm planlarniptali ngrlmtr.

Ulus Tarihi Kent Merkezi Yenileme Projesinin,yaknnda yer alan

ile birlikte deerlendirilmesi gerekmektedir.AKM Alannn kullanm, ile belirlenmiolup, yasann ilk hkmne gre, alanda 'Milli Mcadeletarihini, Trk halk kltrn ve sanatn tantankullanmlar ve Milli Komitenin saptayaca tesisler

bulunur' denilmektedir. 'nin 9 Aralk2004 tarihli toplantsnda, alann btn iin genelbir projenin plan ve maketleriyle birlikte Kltr veTurizm Bakanl ile Ankara Bykehir Belediyesitarafndan tamamlanmasna karar verilmitir.Mimarlar Odas Ankara ubesi

bir mektup yollayarak, AlannBykehir Belediyesine devredilmesiyle ilgiliendielerini iletmi, konu Milli Komitedegrlm, Mimarlar Odasnn nerisi ile teknik biralt komite kurulmu, oluturulan Teknik Alt KomiteAustos 2005 tarihinde bir araya gelerek raporlarnhazrlam ve Milli Komite Sekreterliine iletmitir.

Yine Ankara Bykehir Belediyesi, Temmuz 2005tarihinde yasallaan

kanununa dayanarak STalan snrlarn deitirmi ve bu alanda daha nce

bir tarafabrakarak,

kapsayan YeniDeiim ve Dnm Projelerini, stanbul'daAKP'ye yakn olan Hassa bir Mimarlk Brosunasipari etmitir. (Bu gelimelerden ve iin naslverildiine dair kamuoyunun, Ankarallarn ve UlusBlgesinde Yarma Sonucu Proje hazrlayanmelliflerin en ufak bir bilgisi bulunmamaktadr.)

Ankara'nn baka blgelerinde de KentselDnm Projeleri btn hzyla devam etmektedir.u anda devam eden rnekler; Bayndrlk ve sknBakanl eliyle, 775 sayl Gecekondu nlemeKanununa bal olarak,

bir alan imara alm ve bu alanda,kooperatifler eliyle projeler retilmeye balanmdurumdadr. Bu, ciddi olarak irdelenmesi vetartlmas gereken bir uygulama olarak nmzdedurmaktadr.

Yineretimi balam durumda. Bu alanla ilgili olarakKuzey Ankara Girii Kentsel Dnm Yasas adaltnda zel bir yasa karlm (bu yasakamuoyunda da Melih Gkek Yasas olarakanlmaktadr), havaalan yolunda bulunangecekondular Bizi yabanc konuklara kar mahcupediyor gerekesi ile yklarak, yerine, modern,ada projeler retilmeye balanmtr...

Yaplacak olan konutlarn projelerini henz grmeolanamz olamad, konut inaatlar kan yasannardndan sratleinaa edilmeye baland, blgede yaayan insanlarhzla tahliye edildi. Yaklak insannyaayaca bir byklkteki bir alann planlanmasve inaa edilmesinin hangi yntemlerle ve kimlereliyle nasl yapldnn ve oluacak olan

Milli Komite

Say nCumhurbakan'na

Ypranan Tarihi ve KltrelTanmaz varlklarn Yenilenerek Korunmas veYaatlarak Kullanlmas

yarmalar yoluyla elde edilen projeleriUlus Tarihi Kent Merkezi, Ankara

Kalesi, Hamamn Blgelerini

Temelli blgesinde 30.000konutluk

Kuzey Ankara kent giriinde 18.000 konut

naat Ruhsatlar bile alnmadan

72.000

kentselrantlarn kimler arasnda pay edileceini kestirmekzor deil.

Siyasi sekinlerin, kreselleme tasavvurlarn hayatageirmek iin buldozerlerle giritikleri temizlikoperasyonlar bunun en arpc ve grnr rnei.Ancak Metropolde yer alan tm sosyal gruplar iinmekan, eitli anlamlar birbirindenayklanmayacak bir btn.

/letiim Yaynlar 1.Bask2005/stanbul)

en genel anlamdatanmlayacak olursak, bu olguyu

Bu kapsamda, kentselbozulma srelerinin anlalmas ve zerindeuzlalmas, toplum sal iin dk yaamkoullarnn iyiletirilmesi ve fiziksel ve sosyal altyapeksikliklerinin giderilmesi, sorunlarn egdml vesrekli bir biimde zmlenmesi, yeni alanlaryerine varolan kentsel alanlarn planlanmas veynetimi ve kentsel dokuda yitirilmi srekliliklerinyeniden salanmas da dnmn vurgulanan dierynleridir.

Son yllarda ad altnda birokkentte yaadmz, grdmz uygulamalarla karkaryayz ve bu konu eitli platformlarda okkonuulur hale geldi. Yine kamuoyundaolarak bilinen ile birlikteTrkiye'de konut retimi srecinin biimdeitirdiini gryoruz. Bugne kadar bildiimizkonut retim biimlerinin yerini, baka retimbiimleri ve yntemleri alm durumda; Bu konudahazrlanan yeterince anlalmadan veyasallamadan, iin iine uluslararas finanskurulularnn, bankalarn ve bankaclk

(A.nc-Petra WeylandMekan, Kltr, ktidar

Kentsel dnmn'deiime urayan

kentsel bir blgenin ekonomik, fiziksel, sosyal veevresel sorunlarna kalc bir zm salamayaalan kapsaml bir vizyon ve eylem' olarakzetlememiz mmkndr.

(ODT MATPUM 2005: 6-7; Kele 2003:1 Ege Yldrm 2005. Doktora almas)

kentsel dnm

mortgageKonut finansman modeli

yasa tasars

sistemlerinin de girdii bir sre retilmeye balandbile. Konut Finansman Yasas henz kmamolmasna ramen tketicilerin, bir yl ierisindebankalardan 20 milyar dolar konut kredisi kullanldve bu kredilerin geri dnnde %14 gibi yksek biroranda sorun yaanm olmas gelecekte

ipucunu vermekte.

Konut sunumu ile ilgili bankalardan uzun vadeli krediile ipotekli konut satn alnmasn ngrensistemi de byk bir tartma konusudur.

olarak sunulsa bile,aslnda bu sistemle arza karlacak olan konutlarnyksek gelir gruplarnn yararlanabilecei nitelikteolduu anlalmaktadr. imdiden basn yaynaralarnda reklamlar verilen lks konut siteleri debunu elevermektedir.

Dier bir kritik nokta, Bankalar BirliiBakannn da endiesini belirttii, konut yapmilerinde d fonlardan yararlanlmas ile ilgilidir.Kresellemenin Trkiye gibi 'evre lkeler' iin tadtehlikelerden biri de bu noktada belirmektedir. Bylece,ulusal gelire katks olmayan bu ekonomik etkinlik ile,Trkiye'deki kentsel topraklar yabanc gruplarnekonomik yatrm alanna dnmekte, Trk toplumuise giderek daha ok tketen bir topluma dnmeyisrdrmektedir. Oysa bu konut alanlarnn yaamkalitesi ve insani / sosyal boyutu asndan sorgulamasyaplmamaktadr.

yaanacakdramlarn

'mortgage''Dar

gelirlilerin konut sorununa zm'

'Mortgage' sistemi ile ilgilidzenlemeleri, anayasal bir hak olan konut hakknn vekamu yararnn ihlali olarak yorumlamak dammkndr.

Kentsel Dnm Projeleri ile birlikte yaratlan sunitalep patlamas lkede Toplu Konut retimiyle ilgilibir tetiklemeye yol amtr. Ulusal ve Uluslararassermayenin kent topraklarnda (Kamusal Alanlarda)Yeni ve Karl yatrm alanlarna ynelmesi velkemizde ekonomik krizlerle birlikte inaatsektrnde yaanan daralmann almas ve

KENTSEL DNM ve/veya KENT TOPRAKLARI

ZERNDEN SALANAN RANT'IN BLM

H. Ali Ulusoy

4 5

Bilinen ehircilik ve mimarlk kurallar hie saylarak,demokratik ve ak olmayan sreler, yksek betonbloklar. Tipletirme, sadece konut alannda deil;elde edilen , Adliye binalar

birbirinin tpk basm retilen tip projelerde desz konusu. Toplu Konut daresi Yatrmc kurumlararasnda inaat yatrmnda birinci srada yer alyor,Adalet Bakanl ikinci byk yatrmc kamukuruluu. Her ilde, her ilede adliye binalaryaplmaya baland, retilen projelerde genel olarak,gemie yknen, kt kopyaclk ve taklitiliinhakim olduu kimlikli, kiilikli yaplarn saysgiderek artyor.

Ankara Bykehir Belediyesinin programnda,alannn

planland ifade edilmi. Bir baka alan90'l yllardan bugne kadar devam eden ve

dnen bir alan. O alanda da 4. ve 5. etapyaplama nmzdeki gnlerde balayacak. Bualanda da retimi planlanyor.

nin yapmna balanm durumda.

Btn bu alanlarda yaplacak konut saysntopladmzda Ankara'da, kamu eliyle yz elli bineyakn bir toplu konut retimi sz konusu. Onundnda, Temelli blgesinde Trk Konut'un rettii yada baka zel sektr kurulularnn rettii konutlarve Eskiehir Yolunda devam eden inaatlar da dahilederseniz, yaklak retiminden szetmek mmkn. (800.000 nfulu yeni bir kent)

Bu durum sadece Ankara iin geerli deil;Trkiye'nin birok blgesinde benzer uygulamalarvar, Toplu Konut eliyle kentlerimizde toplu konutretimi sz konusu. Bu ihtiyac kimin, nasl tespitettii, nasl belirledii konusunda en ufak bir veri, enufak bir bilimsel alma yok. Trkiye'de yaplan enson nfus saym zerinden 4 yl gibi bir zamangemi; bu drt yl ierisinde nfus artm, bunfusun kentlere doru ylmas ne durumda,saysal olarak bu ne anlam ifade ediyor, bununzerine hibir aratrma yaplmam, Kamu buaratrmay yapma ihtiyacn hissetmiyor. Olupbitenleri hep birlikte seyrediyoruz.

Proje elde etme sreciyle ilgili zellikle bizimzerinde durmamz gereken dier bir konu ise; (eerbu kadar ok konut ihtiyac varsa), planlama ilkelerierevesinde ve kamusal yarar n planda tutularakbilimsel veriler oluturulduktan sonra, btn

eitim yaplarnda

(retilen yaplar kiilikli kimliklide biz mi farknda deiliz ..)

Mamak Blgesi iin 60.000 konutDikmen

Vadisi;

19.700 adet konut5.000 konutluk Eski Altnda Kentsel DnmProjesi

200.0000 konut

Merkezi Ynetimin ve yerel yneticilerin byle birpolitika izliyor olmalarnn nemli nedenlerindenbiri de, lkede bir trl yaratlamayan EkonomikPatlamay ve stihdam, daralan ekonomiyi snitalepler oluturmak suretiyle hareketlendirmek, birbaka ifade ile, belli bir kesimin elinde skansermayenin, Kamu Topraklar zerinden, yenidenranta dntrlmesi ve realize edilmesineolanak salamak olarak alglamak mmkn..

ndavb.

!

demokratik ve ada lkelerde olduu gibi, projelerinyarma yoluyla elde edilmesi, bu son derece nemli.

Bugne kadar varolan kamunun proje elde etmebiimleri, giderek -drt mimarn yapt (kiminyaptn da ok nemli deil) tip projelere dnyor.Bu sre bir sre sonra bizim yaammz tipletirmeyedoru gtrecek, btn bu olup bitenlere baktmzzaman, birbirinin ayn konutlarla; etraf tel rglerleevrili birbirine benzeyen byk sitelerle; kent dair,insana, insanca yaamaya dair olmas gereken eylerdenyoksun mekanlarla, retim biimleri ile kar karyayz.

Bugn genel nfusun yzde 65'e yakn kentlerdeyaamak durumunda ve bu say giderek artyor.nmzdeki yllarda bu saynn yzde70-80'lerekmas kanlmaz. Krsal kesimde ekonomik ve sosyalihtiyalar karlanamamas sonucunda, kent nfusugiderek artyor. Kent nfusunun artmas doal olarakbarnma ihtiyalar, alt yap, eitim, salk, kltr vealma ihtiyalarnn karlanmasn zorunlu halegetiriyor. Bu rnekleri oaltabiliriz. zellikle SosyalDevletin, ada Kent Ynetimlerinin btn bunlarnnlemini almak durumunda olduunu belirtmekgerekir. Bir dnem lkemizde Milli Fiziki Planlar,bilimsel aratrmalar yapyorlard. Maalesef bugn bubilimsel yaklamlar terk edildi.

Bu lkenin gemiine binlerce yllk mimarlk kltrnebaktmz zaman, en azndan Cumhuriyetdnemindeki lkeyi yneten insanlarn, kentleme veproje elde etme sreclerinin son derece demokratik,insani, bilimsel aratrmay, meslek adamn veplanlamay ne karan yaklamlar olduunugryoruz... Bu yaklam uzun sre devam etmi.Ancak bugn kenti ynetenler bu kavramlardan sonderece uzaktalar, rant ilikileri her eyin nne gemidurumda.

Meslek evreleri, gndemdeki projelerin, getirmekteolduklar ciddi ve byk deiimlere oranla ciddiyetsizkanunlarla ele alnmas karsnda tepki duymakta vebu gelimelerin ardndaki derin ilikiler ankavradka byk endieler duymaktadr.Uygulamalar, dnmn toplumsal adalet vesrdrlebilirlik ilkelerine sahip stratejikyaklamlarna deil, kreselleme iindeki hzl imajve rant kazanm boyutuna odaklanm ekildeilerlemektedir.

Kaynak:

1. A.nc-Petra Weyland Mekan, Kltr,ktidar/letiim Yaynlar 1.Bask 2005/stanbul

2. Y.ehir Plancs E. Yldrm 2005/ Doktora almas

3. ULUSOY, Ali, TURAN, Menaf & YILDIRIM, Ege,

, Sunu ve Sohbet Etkinlii, Mimarlar Dernei1927, 22 Aralk 2005 (konuma notlar)

Ankara'da Kentsel Dnm Politikalar, Yansmalar veSonular

NEREDEN IKTI BU KENTSEL DNM?

Son dnemin sihirli kavram Kentsel Dnmbyyp bymeyecei

gelecei bile bu kavram ile aklanmaya allyor.Kentsel Dnm s ki hepberaber kentsel dnmn erdemlerindenbahsediyor, pastadan nasl pay alacamztartyoruz. Televizyon kanallarnda paramz nasldeerlendireceimiz konusunda ahkam kesen medyameddahlar bile gayrimenkul uzman oldu. Borsannkmemesi iim ABD'de satlan ev saysn takipediyor, kadarnn yeni ev, ne kadarnn ikinci elolduu tartyor, yabanc emekli fonlarngayrimenkul piyasamza ekerek, d borlarmznvadesini uzatmay hayal ediyoruz.

Emlaklarmzn dorudan gayrimenkul veyamortgage tasars ile menkulletirilerek yabanclarasat, son dnemde ekonominin krlganln artranen byk etken olarak grlen cari ak sorunununzm iin dahi tek umudumuz. Neyin satldkimsenin umurunda deil. Yeter ki gn kurtaralm.

eni meslekler, yeni dernekler kt ortaya;Emlak zmanlar, Gayrimenkul DeerlemeUzmanlar, Gayr menkul Yatrm Uzmanlar, bunlarndernekleri, dernek bakanlar hep bir azdan emlakpiyasasnn geleceinin ne kadar parlak olduunusylyorlar Bu durum emlak piyasasnda fiyatlarartryor, bu byk frsat karmak istemeyen insanlar,yaplan youn reklam kampanyalarnn da etkisiylekonut kredisi almak zere bankalara kouyor.yapclar ve inaat malzemesi reticileri son yllarnen gzel gnlerini yayorlar. Emlak fiyatlarndakiart, 2003 ylndan gnmze kadar yakla

.Ekonomimizin ve hatta

pasta o kadar byk

nenu

Tm televizyonlar, gazeteler Emlak Komisyoncusuoldu.

Bu srete yU

i

.

Konut

k % 40-

50 artm bulunmaktadr. Bu art ABD dolar bazalndnda 60lara kmaktadr(son gnlerde dvizde grlen art, srecin naslgeliecei tahmin edilemediinden oranlarayanstlmamtr).

stanbul'da, Ankara'da, Ereli'de, Balkesir'de,Kuadas'n yerde Kentsel Dnm Alanlartespit ediliyor Oferlere, Kutmanlara,Dubaililere ayrlrken, daha kk olanlar

zarlanyor

Eskiden kentsel rantn oluumu ve paylamkonusunda dikkatli olunmasn bunun evre ve sosyaldevlet asndan sakncalarn syleyenler , artkranttan korkmamamz gerektiini sylyor. Meseleninyaratlan deer (rant) deil bu deerin naslpaylald, vergilendirilip vergilendirilmediiolduunu enin ranttan korkmak gibi birsaplantsnn olmadn

Dolays ile, btn bu gelimelerkonunun bu kadar youn bir ekilde gndemegelmesinin bize anlatt temel husus; planlama vemimarlk eyleminin salt fiziki yapy deitirmedii,yaratt ekonomik ve sosyal sonu larnn byklnedeniyle,

siyasi bir tercihe bal olarak gerekletirilenbir eylem olduu mi byle olmutur?phesiz ki hayr. Vali Hausman tarafndan Paristegerekletirilen imar almalarnn askeri ve siyasinedenleri, birleen Almanya nn gcn ve duvarnykldn gstermek iin Berlinde gerekletirilenbyk imar faaliyetlerinin siyasi amalar herkestarafndan bilinmektedir. planlama ve

ortalama olarak %55-

da, her. Byk olanlar,

yerelynetimlerce pa .

,bile

,

, kimsnedense anlamak

istemiyorlar.

Bu konulardan ok sz ediliyor, bahsedilen paralarok byk. in ve

gnmzde her zamankinden daha ok

olarak,dur. Bu yeni

'

Yeni olan,

Ahmet Mfit Bayram ehir Plancs, YAYED Ynetim Kurulu yesi

KENTSEL DNM TARTI MALARI

6 7dosya kentsel donusumkentsel donusum

Bilinen ehircilik ve mimarlk kurallar hie saylarak,demokratik ve ak olmayan sreler, yksek betonbloklar. Tipletirme, sadece konut alannda deil;elde edilen , Adliye binalar

birbirinin tpk basm retilen tip projelerde desz konusu. Toplu Konut daresi Yatrmc kurumlararasnda inaat yatrmnda birinci srada yer alyor,Adalet Bakanl ikinci byk yatrmc kamukuruluu. Her ilde, her ilede adliye binalaryaplmaya baland, retilen projelerde genel olarak,gemie yknen, kt kopyaclk ve taklitiliinhakim olduu kimlikli, kiilikli yaplarn saysgiderek artyor.

Ankara Bykehir Belediyesinin programnda,alannn

planland ifade edilmi. Bir baka alan90'l yllardan bugne kadar devam eden ve

dnen bir alan. O alanda da 4. ve 5. etapyaplama nmzdeki gnlerde balayacak. Bualanda da retimi planlanyor.

nin yapmna balanm durumda.

Btn bu alanlarda yaplacak konut saysntopladmzda Ankara'da, kamu eliyle yz elli bineyakn bir toplu konut retimi sz konusu. Onundnda, Temelli blgesinde Trk Konut'un rettii yada baka zel sektr kurulularnn rettii konutlarve Eskiehir Yolunda devam eden inaatlar da dahilederseniz, yaklak retiminden szetmek mmkn. (800.000 nfulu yeni bir kent)

Bu durum sadece Ankara iin geerli deil;Trkiye'nin birok blgesinde benzer uygulamalarvar, Toplu Konut eliyle kentlerimizde toplu konutretimi sz konusu. Bu ihtiyac kimin, nasl tespitettii, nasl belirledii konusunda en ufak bir veri, enufak bir bilimsel alma yok. Trkiye'de yaplan enson nfus saym zerinden 4 yl gibi bir zamangemi; bu drt yl ierisinde nfus artm, bunfusun kentlere doru ylmas ne durumda,saysal olarak bu ne anlam ifade ediyor, bununzerine hibir aratrma yaplmam, Kamu buaratrmay yapma ihtiyacn hissetmiyor. Olupbitenleri hep birlikte seyrediyoruz.

Proje elde etme sreciyle ilgili zellikle bizimzerinde durmamz gereken dier bir konu ise; (eerbu kadar ok konut ihtiyac varsa), planlama ilkelerierevesinde ve kamusal yarar n planda tutularakbilimsel veriler oluturulduktan sonra, btn

eitim yaplarnda

(retilen yaplar kiilikli kimliklide biz mi farknda deiliz ..)

Mamak Blgesi iin 60.000 konutDikmen

Vadisi;

19.700 adet konut5.000 konutluk Eski Altnda Kentsel DnmProjesi

200.0000 konut

Merkezi Ynetimin ve yerel yneticilerin byle birpolitika izliyor olmalarnn nemli nedenlerindenbiri de, lkede bir trl yaratlamayan EkonomikPatlamay ve stihdam, daralan ekonomiyi snitalepler oluturmak suretiyle hareketlendirmek, birbaka ifade ile, belli bir kesimin elinde skansermayenin, Kamu Topraklar zerinden, yenidenranta dntrlmesi ve realize edilmesineolanak salamak olarak alglamak mmkn..

ndavb.

!

demokratik ve ada lkelerde olduu gibi, projelerinyarma yoluyla elde edilmesi, bu son derece nemli.

Bugne kadar varolan kamunun proje elde etmebiimleri, giderek -drt mimarn yapt (kiminyaptn da ok nemli deil) tip projelere dnyor.Bu sre bir sre sonra bizim yaammz tipletirmeyedoru gtrecek, btn bu olup bitenlere baktmzzaman, birbirinin ayn konutlarla; etraf tel rglerleevrili birbirine benzeyen byk sitelerle; kent dair,insana, insanca yaamaya dair olmas gereken eylerdenyoksun mekanlarla, retim biimleri ile kar karyayz.

Bugn genel nfusun yzde 65'e yakn kentlerdeyaamak durumunda ve bu say giderek artyor.nmzdeki yllarda bu saynn yzde70-80'lerekmas kanlmaz. Krsal kesimde ekonomik ve sosyalihtiyalar karlanamamas sonucunda, kent nfusugiderek artyor. Kent nfusunun artmas doal olarakbarnma ihtiyalar, alt yap, eitim, salk, kltr vealma ihtiyalarnn karlanmasn zorunlu halegetiriyor. Bu rnekleri oaltabiliriz. zellikle SosyalDevletin, ada Kent Ynetimlerinin btn bunlarnnlemini almak durumunda olduunu belirtmekgerekir. Bir dnem lkemizde Milli Fiziki Planlar,bilimsel aratrmalar yapyorlard. Maalesef bugn bubilimsel yaklamlar terk edildi.

Bu lkenin gemiine binlerce yllk mimarlk kltrnebaktmz zaman, en azndan Cumhuriyetdnemindeki lkeyi yneten insanlarn, kentleme veproje elde etme sreclerinin son derece demokratik,insani, bilimsel aratrmay, meslek adamn veplanlamay ne karan yaklamlar olduunugryoruz... Bu yaklam uzun sre devam etmi.Ancak bugn kenti ynetenler bu kavramlardan sonderece uzaktalar, rant ilikileri her eyin nne gemidurumda.

Meslek evreleri, gndemdeki projelerin, getirmekteolduklar ciddi ve byk deiimlere oranla ciddiyetsizkanunlarla ele alnmas karsnda tepki duymakta vebu gelimelerin ardndaki derin ilikiler ankavradka byk endieler duymaktadr.Uygulamalar, dnmn toplumsal adalet vesrdrlebilirlik ilkelerine sahip stratejikyaklamlarna deil, kreselleme iindeki hzl imajve rant kazanm boyutuna odaklanm ekildeilerlemektedir.

Kaynak:

1. A.nc-Petra Weyland Mekan, Kltr,ktidar/letiim Yaynlar 1.Bask 2005/stanbul

2. Y.ehir Plancs E. Yldrm 2005/ Doktora almas

3. ULUSOY, Ali, TURAN, Menaf & YILDIRIM, Ege,

, Sunu ve Sohbet Etkinlii, Mimarlar Dernei1927, 22 Aralk 2005 (konuma notlar)

Ankara'da Kentsel Dnm Politikalar, Yansmalar veSonular

NEREDEN IKTI BU KENTSEL DNM?

Son dnemin sihirli kavram Kentsel Dnmbyyp bymeyecei

gelecei bile bu kavram ile aklanmaya allyor.Kentsel Dnm s ki hepberaber kentsel dnmn erdemlerindenbahsediyor, pastadan nasl pay alacamztartyoruz. Televizyon kanallarnda paramz nasldeerlendireceimiz konusunda ahkam kesen medyameddahlar bile gayrimenkul uzman oldu. Borsannkmemesi iim ABD'de satlan ev saysn takipediyor, kadarnn yeni ev, ne kadarnn ikinci elolduu tartyor, yabanc emekli fonlarngayrimenkul piyasamza ekerek, d borlarmznvadesini uzatmay hayal ediyoruz.

Emlaklarmzn dorudan gayrimenkul veyamortgage tasars ile menkulletirilerek yabanclarasat, son dnemde ekonominin krlganln artranen byk etken olarak grlen cari ak sorunununzm iin dahi tek umudumuz. Neyin satldkimsenin umurunda deil. Yeter ki gn kurtaralm.

eni meslekler, yeni dernekler kt ortaya;Emlak zmanlar, Gayrimenkul DeerlemeUzmanlar, Gayr menkul Yatrm Uzmanlar, bunlarndernekleri, dernek bakanlar hep bir azdan emlakpiyasasnn geleceinin ne kadar parlak olduunusylyorlar Bu durum emlak piyasasnda fiyatlarartryor, bu byk frsat karmak istemeyen insanlar,yaplan youn reklam kampanyalarnn da etkisiylekonut kredisi almak zere bankalara kouyor.yapclar ve inaat malzemesi reticileri son yllarnen gzel gnlerini yayorlar. Emlak fiyatlarndakiart, 2003 ylndan gnmze kadar yakla

.Ekonomimizin ve hatta

pasta o kadar byk

nenu

Tm televizyonlar, gazeteler Emlak Komisyoncusuoldu.

Bu srete yU

i

.

Konut

k % 40-

50 artm bulunmaktadr. Bu art ABD dolar bazalndnda 60lara kmaktadr(son gnlerde dvizde grlen art, srecin naslgeliecei tahmin edilemediinden oranlarayanstlmamtr).

stanbul'da, Ankara'da, Ereli'de, Balkesir'de,Kuadas'n yerde Kentsel Dnm Alanlartespit ediliyor Oferlere, Kutmanlara,Dubaililere ayrlrken, daha kk olanlar

zarlanyor

Eskiden kentsel rantn oluumu ve paylamkonusunda dikkatli olunmasn bunun evre ve sosyaldevlet asndan sakncalarn syleyenler , artkranttan korkmamamz gerektiini sylyor. Meseleninyaratlan deer (rant) deil bu deerin naslpaylald, vergilendirilip vergilendirilmediiolduunu enin ranttan korkmak gibi birsaplantsnn olmadn

Dolays ile, btn bu gelimelerkonunun bu kadar youn bir ekilde gndemegelmesinin bize anlatt temel husus; planlama vemimarlk eyleminin salt fiziki yapy deitirmedii,yaratt ekonomik ve sosyal sonu larnn byklnedeniyle,

siyasi bir tercihe bal olarak gerekletirilenbir eylem olduu mi byle olmutur?phesiz ki hayr. Vali Hausman tarafndan Paristegerekletirilen imar almalarnn askeri ve siyasinedenleri, birleen Almanya nn gcn ve duvarnykldn gstermek iin Berlinde gerekletirilenbyk imar faaliyetlerinin siyasi amalar herkestarafndan bilinmektedir. planlama ve

ortalama olarak %55-

da, her. Byk olanlar,

yerelynetimlerce pa .

,bile

,

, kimsnedense anlamak

istemiyorlar.

Bu konulardan ok sz ediliyor, bahsedilen paralarok byk. in ve

gnmzde her zamankinden daha ok

olarak,dur. Bu yeni

'

Yeni olan,

Ahmet Mfit Bayram ehir Plancs, YAYED Ynetim Kurulu yesi

KENTSEL DNM TARTI MALARI

bunun sonucunda oluan kentsel rantndeimesi ,rant yandalarna datmay arzu eden ve bu amalaspeklatrle soyunan m

yatrmclarn yerini uluslararasfinans sisteminin alyor olmasdr.

karlan ve karlmakta olan bir okyasann altnda yatan budur. Kentsel Dnmkavramn; yabanclara mlk satndan,mortgage'dan, gayrimenkul yatrm ortaklklarndan,GATS'dan, hizmetlerin serbest dolamndan, evre,planlama ve imar mevzuatmzn yabanclarn ainaolduu ekle uydurulmak istenmesinden (evremevzuatmz Almanlardan alnan

durumda, imar mevzuatn kime havaleetsek acaba) bamsz dnmemiz mmkndeildir.

sonucunda oluan vetm toplumun refahna katk salamas gerekenkentsel rantn vergilendirilmesine

yaplmyor olmasnn nedeni debudur (Gelimi lkelerde kentsel rant ciddi ekildevergilendirilmektedir)

Bilindii gibi bugn kullanld anlamda KentselDnm kavram; neo-liberalizm, kreseleme vednya kenti kavramlarnn, kavram olmaktan kpgereklie dnmelerinde kullanlan en temelaralardan biri olmutur. Bu erevede, KentselDnm kavramna, Kentsel Yenilemekavramndan daha geni bir ierik yklenmekte, dahance yaplamam (ilk kez yaplamaya alan)alanlarda bu kapsamda anlmaktadr.

70lerin sonuna doru fikir olarak ekillenmeyebalayp, 80'lerde hz kazanan bu gelimenin en iyirnekleri arasnda Londra Docklands, Paris

eriverilmektedir. Tm projelerin amac, yeni dnyadzeninde kentlerin rekabet imkanlarn artrmak,uluslararas irketleri ve finansman lkelerineekmek lkelerin uluslararas sistemeentegrasyonunu artrmak,

projelerin sahiplerinin sunularndabelirtilmektedir. finans sisteminin komuta kontrol merkezlerinden biriolmak anlamna gelmektedir ve misafir ettiiirketlerin gc ve temsil dzeyi ile orantl olarak,

siyasi g merkezlerinden farklyeni bir siyasi g

merkezini tanmlamaktadr. Bir dnya kentininniteliinin ne olmas gerektii ile ilgili olarak eitliuluslararas rgtlerce kriterler yaynlam, anslkentler listelenmeye allmtr.

rnek aldmz drt projeden ikisi gelimi batlkelerinde, ikisi ise ortadoudadr. lk mevcutkent dokusunun yeni bir tasarmla, kullanmbiiminin deitirilmesini amalarken, Dubai projesibo bir alanda gerekletirilmitir. Drd de teknik

taliplerinin, arazi veya gecekondu sahibinin yerini

erkezi ve yerelynetimlerin, yerli ise

Son dnemde

krediyle Almanlaraihale edilmi

,Bir ok yasa yeniden dzenlenirken,

tamamen kamusal bir hizmetin

ynelik birdzenlemenin hala

.

19

Defans, Beyrut Kent Merkezi ve Dubai rnekl

,yani dnya kenti olmak

olarak, bizzatDnya Kenti olmak, uluslararas

mevcut ulusal , onugreli olarak ikinci plana atan

DNYA RNEKLER

zellikleri ve tasarmlar asndan baarlbulunmaktadr. teki

gnn gereklerineuygun dnmler salanarak dekorumalarn amalarken,gelimi lkelerin yeni ortadou tasarmnda

byk nem tamaktadr

Doaldr mac siyasi olan bir konuyu sadeceteknik veya sanatsal nitelikleriyle deerlendirmekmmkn deildir. Yaplacak deerlendirme isteristemez siyasi ve ekonomik nitelikler de tayacaktr.

Yukarda belirttiimiz gibi, projelerin amalarayndr. Farkllk projelerin amalarnda deilgerekletirilme biimlerinden kaynaklanmaktadryukarda ksaca deindiimiz rant tartmas ve

nsmanda kullanlan sermayenin kayna ileilikilidir.

Projeleri, uygulama iin gereken sermayenin kaynaasndan deerlendirdiimizde; Paris, Londra veDubai projelerikaynaklarn kullanmalar ve arlkl olarakyatrmclarnn kendi lkelerinin irketleri olmasasndan benzerlik tamasna karn, BeyrutProjesinin finansman Avr pa (esas olarak Fransa) veSuudi Arabistan kaynakldr. Bu proje sonucundaLbnan ok ciddi bir d bor yk ile kar karyakalmtr.

Dier bir nemli husus ise, bu projenin babas saylanpojenin yapld yllarda Lbnan Babakan olan

gerekpopularitesinin (Berluskoni gibi medya irketlerininde sahibidir) servetinin ok daha artmolmasdr. (Trk Telekom geen sene ayn zamandaSuudi Arabistan vatanda da olan bu kiinin irketitarafndan satn alnmtr.) ifadeetmeye altmz bu iki zellii ile dierprojelerden farkllamaktadr.

Babakan Hariri ve siyasi yandalarn gerekekonomik, gerekse siyasi olarak glendirmi, lkeSuriye ile yollarn ayrrken, bat ve bat yanls araplkeleriyle balarn glendirmitir halk uanda, bat yanllar - Suriye yanllar diye tekrar ikikutba ayrm durumdadr.

yllar neo-liberalizmin sacsyla solcusuylaherkesi etkiledii, finansal liberalizasyonunzelletirmenin (80 darbesinin yaratt siyasikaosunda etkisiyle) Turgut zal tarafndan karklamaz dorular olarak topluma sunulduu yllarolmutur. 90'larn banda Sovyetler Birliininkmesi, Dou Avrupa lkelerinde yaanandeiiklikler tm dnyada olduu gibi lkemizsolunun da alternatifretememesi ve bu gelimenin peine taklmassonucunu dourdu.

Paris ve Londra daki projeler, bukentlerin varolan potansiyellerini,

gelecekteDubai ve Lbnan projeleri,

blgemerkezi olarak .

ki, a

ve

fina

kendi lkelerinin finansman

u

veRefik Hariri nin, bu pojeler sonucunda

, gerekse

Beyrut Projesi

Proje,

. lke

1980'li ,ve

kendine gvenini kaybetmesi,

LKEMZ RNEKLER

1984 ylnda byk ehirde BelediyeBakanlklarn ANAP'l adaylar kazandktan sonra,deitirilen yerel ynetim yasalar ile salanan maddi

ve denetimsiz plan deiiklii imkanlarnnda katksyla Belediye Bakanlar byk kentselprojeler retmeye koyuldular. stanbulda Dalandnemi kentsel dnm projelerinin plansz,programsz da olsa yaplmaya baland yllar oldu.Tarlaba Bulvar, Gkkafes, boaznyaplamaya almas, doa,tarih, yasa ve uzman tanmaz bir ekilde stanbulungndemine girdi. Ankara'da Gvenparkn altnn

ve dolmu otobs terminali yaplmakistenmesi bu projelerden akllarda kalan bir rnekzmir'de deniz ile kentin ilikisini koparan sahil yol

ikinci konut ad altnda sahillerdekibetonlama

Kentsel Dnm konusunda lkemizde ortayakan il rnekler 1980 lerin ikinci yarsndaAnkara'da ekillenmeye balam Ulus Tarihi KentMerkezi Yarmas yaplm, bu projenintamamlaycs ve Nazm Plana gre Merkezi Alannn 1. Aamas olarak dnlen AnkaraUluslararas Ticaret Merkezi Proje bu dnemdebala lmtr.

O zamanki eilimlere uygun olarak, kamu ve zelgiriimin ibirliini ngren bu projeler 1989 ylndaBelediye Bakan olan Murat KARAYALIN ynetimitarafndan da ciddiye alnm, Dikmen ve Portakaliei Vadi projeleriyle birlikte dnm projeleriolarak kamuoyuna sunulmu

Bu projelerin gerekletirilmesi iin ise iki ayr yolizlenmitir. Konut amal Portakal iei ve DikmenVadisi Projelerinin belediyenin resmi yaps dndaoluturulan irketler eliyle yrtlmesi yolunagidilirken (yurtd rneklere benzer eki , UlusTarihi Kent Merkezi Projesi ve Uluslararas TicaretMerkezi Projesinin belediyenin idari bnyesi iindegerekletirilmesi ngrlmtr.

Bu tercih projelerin gerekleme ansn da dorudanetkilemi, belediyenin idari yapsnn dnda, irketlerbnyesinde, d kredi de kullanlmak suretiylegerekletirilen ve bu yn ile yurt d baarl

Portakal iei ve Dikmen VadisiProjeleri , Ulus Tarihi KentMerkezi Projesi ve Uluslararas Ticaret MerkeziProjelerinde uygulama aamasna (HacbayramMeydan Dzenlemesi dnda) geilememitir .

1994 ylnda belediye ynetimine gelen MelihGkek rant amacn dahabelirginletirerek

mitir.gibi ortaya kan byk ve lks

konut projeleri bu anlayn ve rgtlenme biiminindevam niteliindedir ve toplumun konut sorunununzm am cyla herhangi bir ilikisi yoktur. Amacdar gelirli toplum kesimlerinin konut sorununa

olanaklar

Park Otel,vb. gibi bir ok proje

otopark.u

projesi,hep bu dnemin () projeleri olarak gndeme geldi.

k ciddi,

sinen

situr.

lde)

rneklere benzeyen

, hayata geirilirken

. .

konut projelerini, dadevam ettirirken, kent merkezine

ynelik projeleri byk lde ihmal etGnmzde mantar

a

kenti ve kentliyidntrme

katkda bulunmak olan Babakanlk Toplu Konutdaresi dahi bu amacn ikinci plana atm, st gelirgurubuna ynelik prestij projelerine younlamtr.

m byk kentsel yatrmlar kentineperlerinde gerekletirilmi

ar, Bayndr Baraj, Glbabu alanlarn civarnda byk konut projeleriplanlanm ve uygulanmtr u alanlarda, buprojeler ncesinde ne gibi mlkiyet deiikliklerininyaanm olduu aratrlmaya deuna karlk kent merkezi (Ulus, Kzlay) gerek trafik

dzenlemeleri, gerekse bakmszlk nedeni ile (ZaferMeydannn, Gvenpark'n, Ulus ve Hac BayramMeydanlarnn durumu) fiziki ve sosyal olarakknt mekanlar haline getirilmiti

Bu noktada herkes tarafndan bilineni bir kez dahatekrarlamakta yarar bulunmaktadr. Konut amal buprojeler gerekte dnm projeleri deildir. Birkentsel alandaki kullanm biimini deitirmeyen,ayn kullanmla yenilenmesini veya rehabiliteedilmesini ngren bu projelerin Kentsel yiletirmeveya Kentsel Yenileme projeleri olarakisimlendirilmeleri gerekir. Bu konut projelerininKentsel Dnm Projeleri olarak adlandrlmanedeni, projelerin iinde sakl olan rantsalama amacnn, dnm kelimesinin iinde yatan

olumlu ideolojik anlamn ardndasaklanlmak istenilmesinden kaynaklanmaktadr. Birgecekondu alannn ok katl konut alan halinegetirilmesinin dnmle bir ilikisibulunmamaktadr, yaplan rantn artrlamas veyeniden paylatrlmas yoluyla yenilenmeninsalanmasdr.

Dnyada sadece konut amal olarak yaplmdnm projesi veya konut projesi yaparakdnm bir kent bulunmamaktadr. Baarl yurtd rnekler olarak bahsettiimiz tm projeler,alma alanlarnn (ticaret merkezleri, tekno parklar,vb.), dolays ile kentin ekonomik aktivitelerinindaha ada hale getirilmesi dntrlmesi ileilgilidir. Konut projeleri esas amaca destek olarakgerekletirilmektedir.

kek nmn kentin merkezfonksiyonlarnn dntrlmesi yoluylagerekleeceinin farkndadr. Kendisinin merkezdednm ngrennazm plan ve ulam ana planna aykrdnda kent iine yaplmas yasak olan bykmaazalar ve alveri merkezlerinin, kent iinde yerseme taleplerine olumlu yaklam ile tutarlolmutur

Gelimenin bu ynde olmasnda lkemizperakendecilik sektrne girmek arln artrmakisteyen yabanc marka ve perakendecilik irketlerininbyk katks olduu nmzde bu tr bykalveri merkezlerinde yerli markalarn yer bulmaktaglk yaadklar, ciddi bir yaknma konusu olarak

,

Bu dnemde t(Gksu Park, Harikalar

Diy park projeleri gibi),

(b

er bir konudur).B

r.

bir kesime

popler ve

Melih G d

projeleri durdurma ynndekitercihi, yurt

.

ve

, g