Upload
hadung
View
215
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
B U M
!
!
BU M!
2
Autorka propozycji:
phm Aleksandra Nowak
Recenzja:
◆ st. kpt. dr Izabela Grabowska-Lepczak (kierownik Katedry Humanistycznych
i Społecznych Aspektów Bezpieczeństwa w Szkole Głównej Służby Pożarniczej)
◆ phm. Andrzej Rybus-Tołłoczko (doradca Wojewody Mazowieckiego)
◆ hm. Emilia Kulczyk-Prus (członkini Głównej Kwatery ZHP)
◆ hm. Lucyna Czechowska (kierowniczka Wydziału Inspiracji i Poradnictwa
GK ZHP)
◆ pozostali członkowie WIP
Korekta:Martyna Dziugieł, Joanna Fojt
Skład i łamanie:Katarzyna Kozioł
© Związek Harcerstwa Polskiego – Główna Kwatera00–491 Warszawa, ul. Marii Konopnickiej 6e-mail: [email protected]
DoBry
PrograM
DrUżyny
Ciekawość świata
SPrawnośCi na Całe żyCie
BU M!
3
BUM!
Dla kogo?Dla drużynowych wszystkich pionów metodycznych chcących pracować
z tematyką bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego.
Co znajduje się w środku?Zbiór materiałów dotyczących teoretycznych założeń systemu zarządzania
kryzysowego w Polsce, lista najpopularniejszych zagrożeń występujących
w naszym kraju oraz opis, jak się zachować w ich trakcie oraz zbiór pomysłów
na zajęcia na zbiórkach, dzięki którym można tę wiedzę przekazać harcerzom.
Jak korzystać?Przygotowane materiały można łatwo wykorzystać jako zbiór zadań do
realizowania przez harcerzy samodzielnie lub z drużyną, warto wcześniej
zapoznać się z teoretyczną częścią propozycji i sięgnąć po wskazane lektury.
Materiały dla drużynowego dotyczące tematyki
bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego.
Warszawa 2014
SpiS treści
Baza informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Powódź . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Epidemie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Skażenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Huragany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Silne mrozy i intensywne opady . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Pożary lasów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Osuwiska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Susza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Protesty i niepokoje społeczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Mapa występowania zagrożeń naturalnych w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Umiejętności . Czego wymagać od naszych harcerzy . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Zuchy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Harcerze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Harcerze Starsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Wędrownicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Materiały dla dociekliwych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
BU M!
7
Droga Druhno Drużynowa!Drogi Druhu Drużynowy!
W dobie globalizacji i gwałtownego rozwoju technologii zaczynamy patrzeć
na nasze bezpieczeństwo, jako na rzecz niezależną od nas, będącą wynikiem
szczęścia lub pecha, wyboru mitycznych sił natury, terrorystów czy losu
lub fortuny. Jednak to, czy i ile zagrożeń nas spotka i jakie skutki one nam
przyniosą, jest w dużej mierze zależne od nas samych. Proste czynności, które
wykonamy w naszym najbliższym otoczeniu, mogą ogromnie zwiększyć nasze
bezpieczeństwo.
Aby uchronić się przed zagrożeniami i zmniejszyć ich ryzyko stworzono
w Polsce system zarządzania kryzysowego. Obejmuje on działania zarówno
zapobiegające zagrożeniom, jak i przywracające stan sprzed katastrof. Jako
obywatel jesteś jednym z elementów systemu zarządzania kryzysowego, a jako
instruktor masz możliwość kształtowania postawy swoich podopiecznych.
Od Twojej codziennej pracy zależy stan bezpieczeństwa Twojej okolicy. Jako
wychowawca swoich harcerzy możesz ich nauczyć, jak zachowywać się, aby
nie dopuścić do niebezpieczeństw i jak reagować w trakcie zagrożeń.
Z początku takie zadanie może wydawać Ci się trudne. W rzeczywistości nauka
bezpiecznego postępowania to nauka posługiwania się zdrowym rozsądkiem
i przewidywania konsekwencji swoich działań. Aby ułatwić Ci to zadanie powstał
ten materiał, w którym znajdziesz opis zagrożeń, jakie występują w Twojej okolicy,
sposoby radzenia sobie z nimi, informację o tym, czego możesz wymagać od
swoich harcerzy oraz zbiór pomysłów na zbiórki o tej tematyce.
Mam nadzieję, że omawianie tematów bezpieczeństwa da Ci satysfakcję,
a Twoi harcerze będą chcieli zwiększyć swoją wiedzę. Pamiętaj, nawet pojedyncza
zbiórka o takim temacie jest niesamowicie ważna i może w przyszłości pomóc
komuś w trakcie zagrożenia.
phm. Aleksandra Nowak
komendantka IV SDHiGZ „Awangarda”,
inżynier bezpieczeństwa cywilnego
BU M!
9
Baza informacji
Dr Eugeniusz Roguski w jednej ze swoich prac pisze: „Chociaż przyczyny
katastrof mogą się bardzo różnić, to ich skutki zwykle są bardzo podobne”1.
Na początku możesz się z tym gwałtownie nie zgodzić, przecież jak można
porównywać skutki pożaru, huraganu i powodzi? Jednak, gdy zastanowimy
się przez chwilę, to we wszystkich przypadkach, w skrajnie złej sytuacji,
musimy uciekać, zabezpieczyć schronienie dla rodziny, zwierząt, czy nawet
później odbudować cały dom. Oznacza to, że ucząc się reagować na
wybrane skutki zagrożeń, jesteśmy od razu przygotowani na kilka katastrof,
jakie mogą nastąpić.
W tym rozdziale znajdziesz informacje o podstawowych zagrożeniach
występujących w Polsce, miejscu ich występowania, przyczynach i skutkach.
Wiadomości te pochodzą z Krajowego Planu Zarządzania Kryzysowego
przygotowanego przez Rządowe Centrum Bezpieczeństwa. Informacje
te są bazą merytoryczną, pokazującą skalę zjawiska oraz miejsca Związku
Harcerstwa Polskiego w systemie Zarządzania Kryzysowego.
1 Eugeniusz W. Roguski Planowanie zintegrowane jako element zarządzania kryzysowego [w:] Zarządzanie bezpieczeństwem. Wybrane zagadnienia ochrony ludności tom 3, wyd. Edura, Warszawa 2003, str. 72.
BU M!
10
SyStem zarządzania kryzySowego
Zarządzanie kryzysowe to działalność organów administracji publicznej,
która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do
przejmowania nad nimi kontroli, reagowaniu w przypadku ich wystąpienia
oraz na odtwarzaniu społeczności po ich nastąpieniu2. Biorąc pod uwagę
przedsięwzięcia wykonywane w ramach zarządzania kryzysowego podzielono
je na dwa etapy – przed i po wystąpieniu zdarzenia3.
Rysunek 1 Fazy systemu zarządzania kryzysowego4
Etap przed zdarzeniem obejmuje fazy zapobiegania i przygotowania. Etap po
katastrofie zaczyna się w momencie wykrycia zbliżającego się zagrożenia lub jego
wystąpienia oraz wszczęcia działań poza rutynowych, a kończy się przywróceniem
normalnych warunków życia. Jego składowymi są fazy reagowania i odbudowy.
Sposób podziału administracyjnego kraju determinuje poziomy systemu
zarządzania kryzysowego. Zależnie od rodzaju i skali zjawiska, reagują siły
skupione w gminie, powiecie, województwie lub kraju5.
2 Ustawazdnia26kwietnia2007r.ozarządzaniukryzysowym(Dz.U.2007nr89poz.590).3 M.Kopczewski,Zarządzanie kryzysowe elementem systemu bezpieczeństwa wewnętrznego
państwa,w:M.Gawrońska-Garstka,Edukacja dla bezpieczeństwa. Bezpieczeństwo intelektualne Polaków,Wyd.WyższejSzkołyBezpieczeństwa,Poznań2009,str.155.
4 M.Kopczewski,Zarządzanie kryzysowe elementem systemu bezpieczeństwa wewnętrznego państwa[w:]M.Gawrońska-Garstka,Edukacja dla bezpieczeństwa. Bezpieczeństwo intelektualne Polaków,Wyd.WyższejSzkołyBezpieczeństwa,Poznań2009,str.156.
5 Tamże.
BU M!
11
Małe społeczności, takie jak miasta i gminy są najbardziej narażone na
zagrożenia. Tutaj pojawiają się ich zarzewia, mogące doprowadzić do katastrof.
Z tego powodu społeczności lokalne powinny umieć samoorganizować się na
rzecz bezpieczeństwa, aby móc na nie sprawnie zareagować. W związku z tym
aktywność organizacji pozarządowych w zakresie samoorganizacji ludności
powinna być ukierunkowana na aktywowanie ich do takich działań. Trzeci sektor
powinien skoncentrować się głównie na wykształcaniu wśród społeczności
nawyku ciągłego czuwania i reagowania6.
Kolejnym wyzwaniem dla organizacji pozarządowych jest podjęcie działań
na rzecz edukacji dla bezpieczeństwa. Wiedza o lokalnych zagrożeniach
i sposobach walki z nimi oraz umiejętność właściwego zachowania się
w sytuacjach nadzwyczajnych decydują o stratach poniesionych przez
społeczności. Ocenia się, że poziom edukacji dla bezpieczeństwa w chwili
obecnej jest bardzo niski, co potęguje ograniczenie przez władze i samorządy
szkoleń ludności cywilnej. Sytuacja ta powoduje, że jednym z obowiązków
organizacji pozarządowych jest przejęcie na siebie przygotowania
społeczeństwa do reagowania na różnego rodzaju zagrożenia odpowiednio
do lokalnych potrzeb7.
ZHP, będąc organizacją pozarządową, jest jednym z elementów systemu
zarządzania kryzysowego. Związek posiada porozumienia m. in. z komendantem
Policji i Państwowej Straży Pożarnej, szefem Obrony Cywilnej, prezesem Związku
Ochotniczych Straży Pożarnych, mające na celu wspólną realizację zadań na rzecz
ochrony ludności. Jednym z testów sprawności organizacyjnej, jak też efektywności
prowadzonych działań, był masowy udział harcerzy, jednostek harcerskich i komend
w akcjach ratowniczych i humanitarnych podczas powodzi w 1997 i 2010 roku8.
W zapisach statutu ZHP pojawiają się sformułowania bezpośrednio wiążące
się z zadaniami zarządzania kryzysowego przewidzianymi dla organizacji
pozarządowych. Są to m.in:
6 R.Jakubczak,Bezpieczeństwo narodowe Polski XXI w. Wyzwania i strategie,wyd.Bellona,Warszawa2011,str.375.
7 Tamże.8 Tamże.
◆ działalność wychowawcza, edukacyjna i oświatowa wśród dzieci i młodzieży,
◆ działalność na rzecz obronności państwa i działalności Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej
Polskiej, porządku i bezpieczeństwa publicznego,
◆ realizacja zadań w zakresie pomocy społecznej, w tym poprzez prowadzenie
działalności charytatywnej i opiekuńczej,
◆ działalność w zakresie ratownictwa i ochrony ludności podczas stanów
nadzwyczajnych i kryzysowych,
◆ udzielenie pomocy ofiarom katastrof i klęsk żywiołowych w kraju i za granicą,
◆ działalność edukacyjna i kształceniowa dla osób dorosłych,
◆ współpraca z organami władzy publicznej, administracji rządowej i samorządowej,
placówkami oświaty i wychowania, Wojskiem Polskim oraz innymi służbami
mundurowymi9.
Zapisy te wskazują na konieczność pracy z tematyką bezpieczeństwa
w zastępach, drużynach, szczepach, hufcach itp. Ich realizacja pozwoli na
wykonanie wspomnianych wcześniej celów, takich jak podniesie poziomu
edukacji społeczeństwa czy zwiększenie czujności wśród mieszkańców miast
i gmin.
Aby stać się ważnym elementem systemu zarządzania kryzysowego wcale
nie musimy iść z naszymi harcerzami w pierwszych rzędach, nosząc worki na
wałach przeciwpowodziowych – wystarczy, że nauczymy ich na zbiórkach
odpowiednio reagować w sytuacji zagrożeń.
9 StatutZwiązkuHarcerstwaPolskiego.
BU M!
13
zagrożenia wyStępujące w polSce10
Zdarzenie może wystąpić na zbiórce lub biwaku
Zdarzenie może wystąpić na obozie
Zdarzenie może wystąpić w domu
Zdarzenie może wystąpić na wędrówce
10 KrajowyPlanZarządzaniaKryzysowego,RządoweCentrumBezpieczeństwa2013,http://rcb.gov.pl/wp-content/uploads/KPZK-cz.1.pdf
BU M!
14
powódź
Powódź to jedno z najczęściej występujących zagrożeń naturalnych, będące
zjawiskiem przyrodniczym o charakterze ekstremalnym, często gwałtownym,
występującym nieregularnie. Powódź definiowana jest jako „czasowe pokrycie
przez wodę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wodą,
powstałe na skutek wezbrania wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych,
kanałach oraz od strony morza, powodujące zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi,
środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej”. Stopień ryzyka
powodziowego na terenie kraju jest różny. Determinuje go m.in. gęstość zaludnienia,
sposób użytkowania dolin rzecznych i terenów zalewowych, infrastruktura
techniczna, komunikacyjna itp. Ze względu na obszar dotknięty żywiołem
rozróżniamy powodzie lokalne spowodowane zazwyczaj opadami nawalnymi
o dużym natężeniu, obejmujące swym zasięgiem małe zlewnie, powodzie
regionalne, dotykające region wodny oraz powodzie krajowe, obejmujące obszar
dorzecza, których główną przyczyną są długotrwałe deszcze na dużych obszarach.
Przyczyny:
◆ powódź rzeczna (opadowa, roztopowa, zatorowa) – powódź związana
z wezbraniem powodziowym wód rzecznych, strumieni, kanałów, potoków
górskich, jezior,
◆ powódź opadowa – powódź związana z zalaniem terenu wodami pochodzącymi
bezpośrednio z opadów deszczu lub z topnienia śniegu,
◆ powódź od wód gruntowych – powódź związana z zalaniem terenu na skutek
podniesienia się poziomu wód powyżej poziomu gruntu,
◆ powódź od wód morskich – powódź związana z zalaniem obszarów wodami
BU M!
15
morskimi, zalaniem obszarów w ujściowych odcinkach rzek lub jezior
przybrzeżnych,
◆ powódź od urządzeń wodno–kanalizacyjnych – powódź związana z zalaniem
terenu przez wody pochodzące z infrastruktury wodno–kanalizacyjnej lub na
skutek awarii tej infrastruktury,
◆ inne – powodzie wywołane spływem powierzchniowym oraz powodzie
o nieznanej genezie.
Jak się zachować?11
◆ Należy zapoznać się z informacją na temat poziomu zagrożenia powodzią
w rejonie zamieszkania. Takie wiadomości powinny być publikowane np. na stronie
internetowej gminy lub miasta.
◆ Jeśli wydano ostrzeżenie o zagrożeniu powodziowym lub widać, że w danym
rejonie fala powodziowa może wkrótce nadejść, należy wcześniej przenieść cenne
przedmioty z niższych pięter domu na wyższe, zabezpieczyć niebezpieczne
substancje oraz leki.
◆ Trzeba zapoznać się ze sposobem wyłączenia głównych źródeł prądu i gazu,
zabezpieczyć szambo.
◆ Należy przygotować w bezpiecznej części domu zapasy takie jak latarka, żywność,
woda pitna, radio itp.
◆ Do zablokowania głównych wejść do domu należy wykorzystać worki z piaskiem.
W sytuacji kryzysowej liczba worków może być ograniczona, więc warto zakupić
je samemu i przygotować we własnym zakresie.
◆ Jeśli powódź jest nieunikniona, należy zabrać samochód w wyżej położone
miejsce. Nie powinno się podejmować prób jazdy przez wodę powodziową, o ile
nie jest to absolutnie konieczne.
◆ W razie wydania nakazu należy niezwłocznie dokonać samoewakuacji oraz
ewakuować domowe zwierzęta.
◆ Należy dostosowywać się do komunikatów, jakie są wydawane przez lokalne władze.
11 WszystkieinformacjedotyczącezachowaniawczasiekatastrofpochodzązksiążkiAlexanderStillwellSztuka przetrwania w sytuacjach kryzysowych,tłumaczenieKrysztofWalczak,wyd.Bellona,Warszawa2011.
BU M!
16
epidemie
EPidEmia to „wystąpienie na danym obszarze zakażeń lub zachorowań na
chorobę zakaźną w liczbie wyraźnie większej niż we wcześniejszym okresie
albo wystąpienie zakażeń lub chorób zakaźnych dotychczas niewystępujących”.
Epidemie chorób zakaźnych, w tym grypy, mogą występować na terenie całego
kraju. Katastrofalne skutki epidemii mogą dotknąć przede wszystkim duże
skupiska ludzkie, takie jak: szkoły, przedszkola, miejsca użyteczności publicznej,
duże zakłady przemysłowe oraz tereny województw o niewystarczającej
infrastrukturze komunikacyjnej (w związku z trudnościami w dotarciu na ww.
tereny wykwalifikowanej kadry medycznej), a także centra komunikacyjne
(lotniska, dworce, metro) jak również miejsca odbywania się dużych imprez
masowych12.
Przyczyny:
◆ nieświadome wprowadzenie czynnika patogennego (bakterie, wirusy),
◆ skutek innych zdarzeń katastroficznych takich jak np.: powodzie, susze,
◆ niezachowanie określonych wymogów sanitarno–higienicznych oraz
weterynaryjnych,
◆ w wyniku chorób odzwierzęcych,
◆ zawleczenie choroby z obszarów leżących poza granicami kraju,
◆ masowe migracje,
◆ bioterroryzm
12 KrajowyPlanZarządzaniaKryzysowego,RządoweCentrumBezpieczeństwa2013,http://rcb.gov.pl/wp-content/uploads/KPZK-cz.1.pdf
BU M!
17
Jak się zachować? ◆ Aby przygotować się na atak epidemii należy śledzić doniesienie o stanie
chorób i zabezpieczyć się na okres kwarantanny, gromadząc niezbędne
zapasy.
◆ Należy dowiedzieć się, jak chronić się w domu przed czynnikami powodującymi
zakażenie.
Skażenia
skażEnia to zanieczyszczenie powietrza, wody, gleby, ciała ludzkiego,
przedmiotów itp. substancjami szkodliwymi dla ludzi. Skażenie może być
spowodowane celowo na przykład poprzez stosowanie bojowych środków
trujących, przypadkowo – na skutek katastrofy lub być stałym, niezamierzonym
efektem niektórych procesów przemysłowych, rolniczych, transportowych
i innych.
Przyczyny:
◆ awaria w zakładach produkujących i magazynujących niebezpieczne
substancje,
◆ katastrofa podczas transportu niebezpiecznych substancji,
◆ katastrofa morska,
◆ awaria rurociągów transportowych,
◆ nielegalne składowiska odpadów i miejsca utylizacji odpadów produkcyjnych.
BU M!
18
Huragany
huragan – to „wiatr o prędkości nie mniejszej niż 24 m/s, którego działanie wyrządza
masowe szkody”. Strefa klimatu umiarkowanego, w której leży Polska, jest narażona
na występowanie wichur, czasem gwałtownych, związanych z ogólną cyrkulacją
atmosfery w danej strefie szerokości geograficznej, a także na powstawanie silnych
wiatrów lokalnych (np. wiatry górskie: halny, fen) i tworzenie się szczególnie
niebezpiecznych trąb powietrznych. Wichury występują najczęściej w okresie od
listopada do marca, natomiast trąby powietrzne najczęściej od czerwca do sierpnia,
czasem w maju. Występują one w Polsce z częstotliwością od 1 do 4 w roku13.
Silne mrozy i intenSywne opady
Zgodnie z definicją IMGW, przyjmuje się, że silny mróz występuje wówczas, gdy
temperatura powietrza spada poniżej –20°C. W aspekcie społecznym natomiast
o silnych mrozach mówimy wtedy, gdy chłód staje się przyczyną śmierci
ludzi i powoduje straty materialne. Jednocześnie silny wiatr w połączeniu
13 KrajowyPlanZarządzaniaKryzysowego,RządoweCentrumBezpieczeństwa2013,http://rcb.gov.pl/wp-content/uploads/KPZK-cz.1.pdf
z temperaturą powietrza tylko nieco poniżej 0° C może mieć taki sam skutek,
jak stojące powietrze o temperaturze poniżej – 30° C. O intensywnych opadach
śniegu mówimy natomiast wtedy, gdy obfite opady występują na rozległych
obszarach i trwają przez kilka dni.
Jak się zachować?
◆ Jeśli zbliża się śnieżyca, najlepiej jest nie wychodzić na zewnątrz i czekać, aż
przejdzie.
◆ Jeśli utkniemy w samochodzie podczas zamieci, należy uchylić okno, aby
zapewnić sobie dopływ powietrza, rozgrzewać się, poruszając nogami
i rękami, aby pobudzić krążenie, uruchamiać silnik co godzinę i włączać
ogrzewanie na dziesięć minut, aby samochód nie przestał działać, pilnować
aby rura wydechowa się nie zapchała i spaliny mogły się wydostawać.
◆ Jeśli musimy wyjść z domu w czasie śnieżycy, należy założyć na siebie kilka
warstw ubrań, ostrożnie poruszać się po oblodzonych chodnikach – warto
założyć obuwie górskie lub śniegowce.
◆ Wychodząc na zewnątrz w czasie śnieżycy należy zawsze informować kogoś,
o tym gdzie się udajemy, jak chcemy tam dotrzeć i kiedy planujemy wrócić.
◆ Nie należy jeździć samochodem w czasie śnieżycy i mrozów, ale warto
mieć pełny bak paliwa, aby nie zamarły przewody. Ponadto należy zakupić
odmrażacz i opróżnić chłodnicę.
◆ W trakcie występowania burz należy unikać sytuacji, gdy jest się największym
obiektem w okolicy. Należy wtedy przykucnąć i ograniczyć liczbę miejsc
stykających się z podłożem.
◆ Gdy jest to możliwe, w czasie burzy wejdź do budynku lub samochodu,
odsuń się od innych osób, będąc na zewnątrz.
BU M!
20
pożary laSów
Pożar to niekontrolowany proces spalania w miejscu do tego nieprzeznaczonym.
Z punktu widzenia gospodarki leśnej pożary zaliczane są do najpoważniejszych
niebezpieczeństw zagrażających lasom. Podatność lasów na pożar zależy
przede wszystkim od warunków pogodowych. Wpływają one na wilgotność
ściółki, której spadek poniżej 28% znacznie zwiększa jej podatność na zapalenie.
Przyczyny:
◆ nieostrożność osób dorosłych i nieletnich przy posługiwaniu się ogniem
otwartym, wypalaniu pozostałości roślinnych na polach, nieprawidłowe
używanie substancji łatwopalnych i pirotechnicznych,
◆ prowadzenie prac pożarowo niebezpiecznych w pobliżu lasów,
◆ wady urządzeń i instalacji energetycznych,
◆ wady środków transportu lub ich nieprawidłowa eksploatacja,
◆ nieprawidłowe magazynowanie substancji niebezpiecznych w pobliżu lasu,
◆ samozapalenia biologiczne lub chemiczne,
◆ wyładowania atmosferyczne,
◆ podpalenia umyślne.
Najczęściej występującym rodzajem pożarów lasów jest tzw. pożar przyziemny
(dolny), w którym materiałem palnym jest ściółka leśna, próchnica, chrust,
podszyt itd. Eskalacją tego typu pożaru jest pożar wierzchołkowy (górny),
bardzo groźny i szybko rozprzestrzeniający się, zwłaszcza w drzewostanie
iglastym podczas silnego wiatru, który może przybierać rozmiary katastrofalne.
Innym równie trudnym do opanowania typem pożaru jest tzw. pożar ziemny
(podziemny), w którym ogień trawi pokłady torfu, murszu oraz płytko zalegające
pokłady węgla brunatnego.
Jak się zachować?
◆ Podstawowym środkiem bezpieczeństwa jest, aby nie zostawiać nic
łatwopalnego w pobliżu źródeł ciepła. Ponadto warto zainstalować w domu
alarmy przeciwpożarowe.
◆ Ważną częścią ochrony jest zaplanowanie drogi ucieczki dla wszystkich
członków rodziny, muszą oni wiedzieć dokąd kierować się w ciemności,
zadymieniu itp.
◆ Poruszając się po domu w trakcie pożaru należy trzymać się blisko podłogi, aby
uniknąć dymu. Przed otwarciem drzwi należy dotknąć ich zewnętrzną częścią
dłoni, aby sprawdzić czy są gorące, w ten sposób można się zorientować, czy
po drugiej stronie nie szaleje ogień.
◆ Przy pożarach lasów, należy zabezpieczyć dom. Wokół niego można utworzyć
strefę bezpieczeństwa: należy usunąć materiały łatwopalne, w tym drewno
opałowe, odpadki, grille i pojemniki z paliwem.
◆ Należy przyciąć niższe gałęzie roślin, które znajdują się w obrębie strefy
bezpieczeństwa, usunąć wszystkie gałęzie, które zwisają nad dachem, czy
kominem, z rynien usunąć liście i igliwie.
◆ Jeśli posiadamy np. basen należy go napełnić wodą – będzie stanowił barierę,
która może spowolnić ogień.
◆ Należy polać wodą wszystkie pokryte drewnem miejsca (płoty, garaże, a nawet
sam dom). Trzeba zakryć otwory wentylacyjne, okna i inne wloty do domu,
w domu należy odsunąć od okien przedmioty łatwopalne.
◆ Jeśli jest to możliwe, w przypadku pożaru szukamy schronienia w stawie, jeziorze
czy rzece, na otwartej przestrzeni lub wokół skał.
BU M!
22
oSuwiSka osuwiska są wywołane przez nagłe przemieszczenie się mas ziemnych,
powierzchniowej zwietrzeliny i mas skalnych podłoża, spowodowane siłami
przyrody lub działalnością człowieka. Jest to rodzaj ruchów masowych,
polegających na przesuwaniu się materiału skalnego lub zwietrzelinowego
wzdłuż powierzchni poślizgu. Ruch taki zachodzi pod wpływem siły ciężkości.
Osuwiska są szczególnie częste w obszarach o sprzyjającej im budowie
geologicznej, gdzie warstwy skał przepuszczalnych i nieprzepuszczalnych
występują naprzemiennie. Osuwiska są zjawiskiem ciągłym. Należą do
najbardziej rozpowszechnionych zagrożeń geodynamicznych, często mających
cechy klęski żywiołowej. Cykliczność występowania powierzchniowych
ruchów masowych jest silnie związana z klimatem, a zwłaszcza z opadami
atmosferycznymi. Szczególnie da się to zauważyć w trakcie „mokrych” lat lub
gwałtownego topnienia pokrywy lodowej. Do najgroźniejszych należą letnie,
kilkudniowe lub nawet kilkudziesięciodniowe opady rozlewne, obejmujące duże
powierzchnie, nieraz niemal wszystkich karpackich dopływów Wisły.
Przyczyny:
◆ wzrost wilgotności gruntu spowodowany długotrwałymi opadami lub roztopami,
◆ podcięcie stoku przez erozję, np. w dolinie rzecznej lub w wyniku działalności
człowieka, np. przy budowie drogi,
◆ nadmierne obciążenie stoku, np. przez zabudowę,
◆ wibracje związane np. z robotami ziemnymi, ruchem samochodowym, eksplozjami,
◆ trzęsienia ziemi.
Jak się zachować?
◆ Intensywne opady śniegu, silne wiatry, deszcze i wzrastające temperatury mogą
wywołać zjawisko lawin. Będąc w górach należy uważać na tego typu warunki
pogodowe.
◆ Przed wystąpieniem osuwisk można zauważyć pęknięcia pojawiające się w domu
lub wokół niego, drzwi zacinające się, przemieszczanie płotów i ścian lub dudniące
odgłosy. Woda może się pojawiać w nietypowych miejscach, w rzekach za będzie
brązowa od błota.
◆ Gdy osuwisko jest nieuniknione, trzeba jak najszybciej opuścić teren, na którym
przejdzie. Nie powinno się powracać na teren osuwiska, dopóki nie zostanie wydana
informacja o odpowiednim stanie bezpieczeństwa.
BU M!
24
SuSza susza to długotrwały okres bez opadów atmosferycznych lub z nieznacznym
opadem w stosunku do średnich wieloletnich wartości. Susze różnią się od
większości katastrof naturalnych rozpoczynających się nagle, w ściśle określonym
momencie i mających szybki oraz gwałtowny przebieg. Na ogół trudno jest
określić dokładnie, jaki jest zasięg terytorialny suszy oraz kiedy zaczyna się lub
kończy.
Okresowe występowanie susz atmosferycznych i będących ich następstwem,
susz glebowych, jest naturalną cechą klimatu w Polsce. W Polsce susze występują
najczęściej wtedy, gdy w okresie wegetacyjnym napływa bardzo ciepłe i suche
powietrze. Jeśli okres ten poprzedzony jest opadami mniejszymi od przeciętnych,
zjawisko suszy może się pogłębić. Statystycznie w Polsce taka sytuacja zdarza
się raz na 4–7 lat.
Jak się zachować?
◆ Należy zgromadzić zapas wody pitnej w chłodnym i bezpiecznym miejscu.
◆ W czasie suszy nie należy używać szlauchu, marnować wody na mycie
samochodu, myć się korzystając z wanny.
◆ W czasie upału należy jak najwięcej pozostawać w cieniu, w domu i ogrodzie
ustaw naczynia z wodą, aby utrzymać w otoczeniu trochę wilgoci.
◆ Należy założyć lekkie, bawełniane ubrania, aby schłodzić ciało.
BU M!
25
proteSty i niepokoje Społeczne
ProtEsty społeczne, akcje okupacyjne, strajki na dużą skalę mogą w konsekwencji
przybrać formę strajków generalnych, paraliżujących funkcjonowanie
administracji, wybranych dziedzin życia lub kluczowych gałęzi gospodarki.
Przyczyny:
◆ Zmniejszanie się liczby miejsc pracy, redukcja zatrudnienia spowodowana
pogarszającą się sytuacją gospodarczą,
◆ Gwałtowny wzrost bezrobocia oraz wzrost konkurencyjności na rynku
pracy spowodowany powrotem emigrantów lub niekontrolowanym
napływem na polski rynek pracy pracowników z krajów podwyższonego
ryzyka migracyjnego,
◆ Niekontrolowany wzrost cen podstawowych artykułów spożywczych,
◆ Wzrost inflacji powodujący gwałtowny spadek siły nabywczej pieniądza,
◆ Wprowadzenie niekorzystnych rozwiązań prawnych dla niektórych grup
pracowniczych i społecznych,
◆ Ograniczenie praw nabytych – zwłaszcza w zakresie uprawnień pracowniczych,
◆ Likwidacja, prywatyzacja lub restrukturyzacja niektórych branż, sektorów lub
zakładów pracy,
◆ Nieterminowe wypłaty wynagrodzeń spowodowane brakiem płynności finansowej
przedsiębiorców,
◆ Strajki solidarnościowe w celu poparcia strajkujących w innej placówce,
◆ Zerwanie relacji dialogu społecznego.
Jak się zachować?
◆ Jeśli znajdujemy się w niestabilnym rejonie należy się zaopatrzyć w niezbędne
zapasy, gdyby przestały działać podstawowe instytucje i sklepy.
◆ Nie należy zacieśniać stosunków z nieznajomymi, którzy mogą wykorzystać
cię do własnych celów. W niekontrolowanych sytuacjach ludzie zachowują się
agresywnie, zabierają rzeczy, które do nich nie należą.
innE, ważnE informacJE
◆ W samochodzie należy trzymać wyposażenie na wypadek sytuacji awaryjnych,
zaopatrz się w koc, latarkę, apteczkę, wodę pitną, żywność, telefon komórkowy,
kable rozruchowe, linkę holowniczą, trójkąt ostrzegawczy.
◆ Warto skompletować domowy zestaw przetrwania, w którym powinna znaleźć się
apteczka, przenośne radio, zapałki, kalosze, woda pitna, latarka i zapasowe baterie,
saperka, rękawiczki, żywność z długim terminem przydatności do spożycia (np.
konserwy).
BU M!
27
Silne,mrozy Huragany Osuwiska Upały Pożary,lasów Powodzie
Legenda
Mapa występowania zagrożeń naturalnych w Polsce
Źródło:,Krajowy,plan,zarządzania,kryzysowego,2013,,http://rcb.gov.pl/wp-content/uploads/KPZK-cz.1.pdf.
mapa wyStępowania zagrożeń naturalnycH w polSce
BU M!
29
umiejętności czego wymagać od naSzycH Harcerzy
Przedstawiamy Ci, druhno drużynowa, druhu drużynowy worek z pomysłami
za zajęcia dla Twoich zuchów i harcerzy, które pomogą Ci uczyć ich
o bezpieczeństwie. Zajęcia te możesz przeprowadzać na cotygodniowych
zbiórkach, ale szczególnie warto przypomnieć Twoim harcerzom o temacie
bezpieczeństwa przed biwakami, rajdami, wycieczkami oraz obozem. Zapoznaj
się szczególnie z wymaganiami na sprawności związane z bezpieczeństwem
– dzięki nim każdy Twój harcerz będzie mógł indywidualnie wybrać dziedzinę,
z którą najlepiej mu się pracuje.
W zamieszczonym materiale nie znajdziesz gotowych konspektów
zbiórek, tylko krótkie inspiracje, które mają Ci pomóc stworzyć własną zbiórkę.
Warto, abyś zapoznał się z pomysłami nie tylko dla swojego pionu, nigdy nie
wiadomo, co Cię dziś zainspiruje.
BU M!
30
zucHy
1. Zna podstawowe rodzaje zagrożeń, takie jak powódź, huragan, pożar, susza,
mrozy itp.
◆ Zapoznajcie się z rodzajami zagrożeń występującymi w Polsce.
Zagrajcie prostą grę: prowadzący głośno mówi, jakie zagrożenie
spotkało gromadę, a zadaniem zuchów jest się odpowiednio zachować,
np. w trakcie „powodzi” nie wolno dotykać podłogi, w trakcie pożaru
należy dmuchać, aby go ugasić, w czasie osuwiska odsuwamy się od
wysokich przedmiotów, w trakcie upału i suszy zakładamy coś na głowę
i zdejmujemy bluzy, a w czasie mrozu musimy mieć zakryte dłonie i nos.
2. Zna przyczyny powstawania podstawowych rodzajów zagrożeń.
◆ Niech każda szóstka wypisze na plakatach zagrożenia, jakie mogą
spotkać w domu, szkole, na ulicy. Następnie wybierzcie 1 i narysujcie
plakat ostrzegający przed nim.
3. Wie, jakie zagrożenia występują w górach, jakie nad morzem, jakie w całej Polsce.
◆ Przygotujcie mapę Polski, na której przykleicie w odpowiednich
miejscach zagrożenia, jakie są dla nich charakterystyczne, np. lawiny
w górach, sztormy na morzem, powodzie przy dużych rzekach itp.
4. Zna numery alarmowe oraz numery do swoich rodziców i opiekunów.
◆ Odegrajcie proste scenki, w których zuchy pokażą, jak należy prawidłowo
wezwać staż pożarną, policję lub pogotowie.
BU M!
31
◆ Stwórzcie z zuchami w czasie majsterki mini „Alarmową Książkę
Telefoniczną”, do której zuchy wpiszą numery alarmowe, numery swoich
rodziców lub opiekunów oraz kontakt do swojej kadry.
◆ Podziel zuchy na 3 grupy – policjantów, ratowników i strażaków. Każda
z grup musi dostać się w wyznaczone miejsce pilnowane przez np.
przybocznego i niepostrzeżenie zabrać z niego jedną z przygotowanych
wcześniej kartek z numerami alarmowymi – właściwą dla swojej służby.
5. Wie, jaka służba reaguje na jakie zagrożenia, zna zadania:
• Policji,
• Straży Pożarnej,
• Pogotowia Ratunkowego,
• Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego,
• Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.
◆ Wybierzcie się do najbliższej Straży Pożarnej, Policji czy Centrum
Zarządzania Kryzysowego lub zaproście na zbiórkę strażaka czy
policjanta.
◆ Zbuduj z zuchami z dużych kartonów samochody służb ratowniczych.
Następnie odegraj z nimi scenkę, w której każda ze służb będzie mogła
w jakiś sposób zaistnieć – strażacy ściągną kota z drzewa, policjant
ukaże kogoś, kto przebiegał przez jezdnię itp.
6. Umie zachować się w momencie ogłoszenia alarmu w szkole.
7. Zna wyjścia ewakuacyjne oraz miejsce zbiórki w trakcie ewakuacji swojej szkoły.
◆ Przeprowadźcie w trakcie zbiórki próbną ewakuację. Najpierw przejdź
z gromadą drogę ewakuacyjną w miejscu, w którym macie zbiórkę, tak
aby wszystkie zuchy dobrze ją poznały. Następnie możecie zorganizować
wyścigi szóstek, w których wygra ta, która najszybciej ustawi się na
miejscu zbiórki w czasie ewakuacji.
◆ Zapoznaj zuchy z oznaczeniem szlaków ewakuacyjnych. Przygotuj np.
grę memory lub domino z użyciem znaków wykorzystywanych do ich
oznaczania.
8. Wie, że w czasie zagrożeń należy szukać pomocy u dorosłego.
9. Wie, jakie ubrania należy zakładać w trakcie anomalii pogodowych oraz
jaką dodatkową ochronę należy stosować (kremy z filtrem, nakrycia głowy,
picie dodatkowej ilości wody, ciepłe ubrania itp.).
◆ Wykonajcie majsterkę, w trakcie której przygotujecie tekturową postać
człowieka i komplet papierowych ubrań, jakie można mu zakładać. Następnie
ubierzcie Waszą postać zależnie od wybranych warunków pogodowych.
10. Wie, że w czasie burzy należy schronić się w pomieszczeniu lub samochodzie,
a gdy to jest niemożliwe odsunąć się od innych osób i przykucnąć.
◆ Pobawcie się w „burzowego berka” – jeden wybrany zuch jest berkiem,
który strzela piorunami, gdy kogoś dotknie. Aby uniknąć złapania przez
berka, należy kucnąć – chroni to nas przed piorunami.
11. Jest sprawny fizycznie, umie się czołgać, biec, poruszać w grupie.
◆ Zorganizujcie zawody sportowe, w trakcie których trzeba będzie czołgać
się, biegać, najlepiej wykonując te zadania całą szóstką, tak by zuchy
uczyły się poruszania w grupie.
◆ Rozdaj szóstkom obrazki przedstawiające przejście dla pieszych, na których
znajduje się sama zebra, bez znaków drogowych, sygnalizacji itp. Poproś
zuchy o dorysowanie elementów, które poprawią bezpieczeństwo.
◆ Ułóżcie razem z gromadą „Kodeks drogowy zucha”, w którym zawrzecie
zasady poruszania się w grupie.
◆ Przygotujcie kolorowe odblaski, które następnie zawiesicie na swoich
mundurach.
BU M!
33
Sprawności indywidualne
higienistka/higienista
1. Wiem, na czym polega codzienna toaleta. Brałam/em udział w konkursie
wiedzy o higienie.
2. Dbam o higienę własnego ciała, wiem, kiedy należy myć ręce.
3. Dbam o swój pokój (kącik), potrafię uporządkować swoje miejsce pracy.
4. Opiekowałam/em się apteczką gromady.
5. Przygotowałam/em dla mojej rodziny zdrową sałatkę.
6. Udzieliłam/em pierwszej pomocy w przypadku lekkiego skaleczenia.
7. Opowiedziałam/em kolegom lub koleżankom jak dbać o higienę.
8. Sprawdzałem stan czystości na kolonii.
9. Zmierzyłam/em temperaturę, oceniłam/em czy jest prawidłowa, przy
osobie dorosłej odmierzyłam/em krople.
10. Potrafię wymienić produkty zawierające witaminy.
11. Potrafię wytłumaczyć, dlaczego nie wolno samowolnie spożywać leków,
że nie wolno jeść leków przeterminowanych
12. Sprawdzam terminy przydatności do spożycia kupowanych artykułów
spożywczych
przechodzień
1. Wiem, jak należy zachować się w drodze do szkoły i gdzie można
bezpiecznie przechodzić przez ulicę. Wiem, co to jest zebra.
2. Rozpoznaję znaki drogowe, jakie są na drodze z mojego domu do szkoły i w okolicach
mojego miejsca zamieszkania, wiem, co oznacza sygnalizacja świetlna i dźwiękowa.
3. Nauczyłam/em młodsze dziecko zasad przechodzenia przez ulicę.
4. Wiem, jak oznaczona jest ścieżka rowerowa i kto może się po niej poruszać.
5. Potrafię zachować się w sytuacji, gdy widzę na ulicy wypadek, wiem, kogo
należy poinformować o takim zdarzeniu.
6. Umiem poruszać się po drodze, na której nie ma chodnika. Wiem, co muszę
mieć przy sobie poruszając się po drodze po zmroku.
BU M!
34
Zosia–samosia/samodzielny
1. Jestem samodzielna/y i zaradna/y. Chętnie pomagam młodszym kolegom.
2. Potrafię samodzielnie zawiązać buty.
3. Potrafię sama/sam się ubrać odpowiednio do temperatury panującej na zewnątrz.
4. Samodzielnie wykonuję takie czynności jak: mycie zębów czy jedzenie.
5. Potrafię odczytać godzinę z zegarka.
6. Wraz z szóstką posprzątaliśmy zuchówkę.
7. Nigdy nie rozmawiam z nieznajomymi.
8. Gdy sama/sam poruszam się po ulicy przestrzegam zasad bezpieczeństwa
poruszania się po drogach.
9. Zawsze staram się pamiętać o swoich domowych obowiązkach. Chętnie
pomagam rodzicom w pracach domowych.
10. Nikt nie musi mi przypominać o odrobieniu pracy domowej. Zawsze sama/
sam pakuję plecak do szkoły, staram się niczego nie zapomnieć.
11. Znam telefony alarmowe. Gdy się zgubię, wiem, do kogo mogę się zwrócić
o pomoc (w szkole, w wielkim sklepie, na ulicy).
12. W trudnych dla mnie sytuacjach staram się nie płakać, ale szukać jakiegoś
rozwiązania.
Sprawności zeSpołowe
lekarka/lekarz
1. Byliśmy z wizytą w ośrodku zdrowia, szpitalu lub aptece.
2. Bawiliśmy się w szkołę lekarską, a po egzaminie końcowym złożyliśmy
Przysięgę Hipokratesa.
3. Bawiliśmy się w ośrodek zdrowia, pogotowie ratunkowe, aptekę, przychodnię
sportowo – lekarską.
4. Bawiliśmy się w specjalistyczną przychodnię lekarską, gdzie szóstki
przyjmowały różne specjalności lekarskie.
BU M!
35
5. Prowadziliśmy klinikę dla lalek.
6. Zorganizowaliśmy turniej ratowniczy.
7. Zorganizowaliśmy w klasie, na podwórku lub we własnych domach mały
kurs pierwszej pomocy lub akcję propagującą zdrowy styl życia.
8. Urządziliśmy konkurs na zdrową surówkę.
9. Urządziliśmy kącik czystości w klasie lub zuchówce, gdzie zamieściliśmy
informacje o tym, jak dbać o zdrowie.
policjantka/policjant
1. Byliśmy w komisariacie policji lub na posterunku, rozmawialiśmy z policjantem.
2. Wstąpiliśmy do Akademii Policyjnej, gdzie nauczyliśmy się przepisów ruchu
drogowego, stopni, sygnalizowania.
3. Urządziliśmy swój komisariat lub biuro detektywistyczne.
4. Bawiliśmy się w policjantów różnej specjalności (dzielnicowy, drogówka,
wydział ścigania przestępstw, jednostki antyterrorystyczne, treserów psów
policyjnych itd.).
5. Przyjmowaliśmy zgłoszenia pod numerem telefonu 997.
6. Ścigaliśmy przestępcę.
7. Włączyliśmy się w akcję „bezpieczne osiedle”.
8. Urządziliśmy miniturniej przepisów ruchu drogowego lub dzień kultury na jezdni.
9. Braliśmy udział w terenowej grze policyjnej.
10. Poznaliśmy kilka elementów samoobrony.
strażak
1. Byliśmy w remizie strażackiej, gdzie oglądaliśmy sprzęt i rozmawialiśmy
z komendantem lub strażakami.
2. Wiemy jakie zagrożenie stanowi ogien. Wiemy jak należy się z nim
obchodzić.
3. Urządziliśmy własną remizę strażacką i pełniliśmy w niej dyżur.
4. Zorganizowaliśmy ćwiczenia lub manewry strażackie.
5. Bawiliśmy się w szkołę oficerów pożarnictwa. Złożyliśmy egzamin na
kolejne stopnie strażackie.
6. Uczestniczyliśmy w szkoleniu przeciwpożarowym.
7. Wykonaliśmy plakaty przeciwpożarowe, rozwiesiliśmy je na naszym osiedlu,
w miasteczku.
8. Uczestniczyliśmy w akcji zabezpieczania lasu przed pożarem (zbieranie
szkła, śmieci, tworzenie pasów przeciwpożarowych).
9. Uczestniczyliśmy w akcji ewakuacyjnej – alarmie przeciwpożarowym.
BU M!
37
Harcerze
1. Umie wszystko to, co zuch.
◆ Zorganizujcie olimpiadę bezpieczeństwa. Niech konkurencje na niej
obecne będą związane z czołganiem, wychodzeniem przez okno,
zbieganiem ze schodów, poruszaniem się w ciemności itp. Te umiejętności
przydadzą się twoim harcerzom w trakcie ewakuacji z budynków.
◆ W trakcie obozu zorganizujcie próbny alarmy przeciwpożarowy, w czasie
którego zastępy będą musiały sprawnie opuścić swoje namioty i udać
się na wyznaczone wcześniej miejsce zbiórki.
◆ Przygotujcie prostą grę planszową, w której każdy zastęp będzie jednym
pionkiem i poruszał będzie się po polach prowadzących do mety. Układ
planszy może być po prostu polami prowadzącymi od startu do mety
lub możecie wykorzystać np. planszę do chińczyka. Gdy zastęp stanie na
przygotowanym wcześniej przez Was specjalnym polu, aby ruszyć dalej
musi odpowiedzieć na pytanie związane ze zdarzeniami kryzysowymi.
◆ W czasie świeczkowiska drużyny zastanówcie się, co dla Was znaczą
słowa „bezpieczeństwo” i „kryzys”. Postarajcie się omówić te zagadnienia
zarówno w skali mikro (rodzina, przyjaciele), poprzez zwiększanie jej
(klasa, szkoła, gmina powiat), dojdźcie do skali makro (województwo,
Polska, Europa).
2. Umie wezwać odpowiednią służbę do zdarzenia.
◆ Zorganizujcie quiz na refleks. Niech drużynowy przygotuje wcześniej
tabliczki z wypisanymi zdarzeniami (np. pożar kosza na śmieci,
zniszczony przystanek autobusowy, ktoś zemdlał w sklepie itp.) oraz
BU M!
38
tabliczki z numerami alarmowymi. Tabliczki z numerami zostają rozdane
zastępom. Zastępy siadają twarzą do drużynowego, w takiej odległości
by nie widzieć się zbyt dobrze nawzajem. Drużynowy pokazuje tabliczkę
z wybranym zdarzeniem, a zadaniem zastępów jest szybko podnieść
odpowiedni numer telefonu. Wygrywa zastęp, który zrobi to szybciej.
Wariantem tej gry może być umieszczenie numerów telefonów
w różnych miejscach, oddalonych od siebie. Zadaniem zastępów jest
wtedy jak najszybciej dobiec do wybranego numeru.
◆ Zagrajcie w głuchy telefon, w którym pierwsza osoba jest świadkiem
zdarzenia, a ostatnia dyspozytorem służb. Drużynowy podaje krótki
opis sytuacji, świadek musi wymyślić komunikat, jaki chce przekazać
dyspozytorowi, tak aby na miejsce przyjechały odpowiednie służby.
3. Wie, jakie zdarzenia mogą wydarzyć się w jego okolicy.
◆ Zorganizujcie turniej wiedzy, w którym pytania będą dotyczyć zagrożeń
i sposobu postępowania w ich trakcie.
◆ Wybierzcie się do instytutu w stylu Centrum Nauki Kopernik lub
Centrum Hewelianum. W takich miejscach często tłumaczone są zasady
powstawania katastrof naturalnych. Gdy taka wycieczka jest niemożliwa,
poproście nauczyciela geografii lub przyrody z pobliskiej szkoły, by
pomógł Wam przygotować taki pokaz na zbiórce.
◆ Przygotujcie plakat, mówiący mieszkańcom Waszej miejscowości lub
członkom Waszego środowiska, o tym jak przygotować się do zagrożeń
najczęściej pojawiających się w okolicy.
4. Wie, gdzie w jego okolicy znajduje się straż pożarna, pogotowie, komisariat policji.
◆ Stwórzcie mapę Waszego miasta, na której zaznaczycie remizę straży
pożarnej, komisariat policji, pogotowie i inne służby, a także miejsca
potencjalnie niebezpieczne, takie jak kąpieliska, rozlewiska rzek czy duże
skupiska ludzi (szkoły, centra handlowe).
◆ Zorganizujcie grę terenową po Waszej okolicy, której punkty będą
znajdować się przy policji, przychodni, straży pożarnej i innych,
BU M!
39
ważnych pod kątem bezpieczeństwa, miejscach (np. kąpielisku). Niech
na każdym z punktów znajduje się zadanie z nim związane (czyli
np. przy pogotowiu dotyczące samarytanki, przy policji poprawnego
przechodzenia przez jezdnię, przy straży pożarnej zabezpieczenia
miejsca na ognisko, przy plaży związane z przygotowaniem się na
upały itp.)
5. Jest w stanie wraz z zastępem włączyć się w akcje pomocy charytatywnej,
takie jak np. zbiórki żywności.
◆ Stwórzcie sieć alarmową drużyny, którą będziecie mogli wykorzystać
w razie nagłej potrzeby szybkiego spotkania się. Aby taka sieć sprawnie
działała, musi być zaprojektowana w taki sposób, aby każdy harcerz
poza wysłaniem wiadomości otrzymywał potwierdzenie, że została ona
odebrana i przesłana dalej.
6. Umie opatrzeć skaleczenie, otarcie, itp., wie, że rannym nie należy
samodzielnie podawać leków, zna podstawowy skład apteczki.
◆ Zorganizuj dla drużyny prostą grę dotyczącą ratownictwa. Na początku
zadaniem zastępów jest zdobyć niezbędne wyposażenie apteczki –
na terenie gry rozłóż przedmioty, które powinny wejść w jej skład
oraz kilka „zmyłek” – np. mydło, szczoteczka do zębów itp., które
utrudnią zadanie Twoim harcerzom. Gdy uznają, że skompletowały
wszystkie elementy apteczki, udają się w wylosowane miejsce,
w którym czeka na nich poszkodowany. Ich zadaniem jest dowiedzieć
się, co mu dolega, zadzwonić po pomoc i opatrzyć rany. Warto, aby
stan poszkodowanego był adekwatny do wiedzy harcerzy. Podobną
grę opartą na poszukiwaniu wyposażenia można przeprowadzić
zbierając wyposażenie domowego zestawu przetrwania.
◆ Przygotuj z zastępami broszurę z podstawami pierwszej pomocy.
Umieśćcie na niej numery alarmowe, wyposażenie apteczki, zasady
opatrywania podstawowych ran – ważne aby całość była możliwie
krótka i treściwa, tak aby potem każdy Wasz harcerz mógł ją nosić ze
sobą np. w kieszeni munduru.
BU M!
40
7. Wraz z rodzicami przygotował domowy zestaw przetrwania, zna jego skład.
◆ Skład domowego zestawu przetrwania znajduje się w poprzednim
rozdziale. Aby się go nauczyć zagrajcie na zbiórce w grę „Ciepło–zimno”,
w czasie której będziecie ukrywać przedmioty wchodzące w skład
takiego zestawu (jeśli nie jesteście w stanie przygotować wszystkich
przedmiotów na zbiórkę, mogą je zastąpić ich ilustracje wydrukowane
na sztywnym papierze). W czasie gry jedna osoba wychodzi z sali,
a pozostałe ukrywają gdzieś przedmiot. W trakcie poszukiwań przedmiotu
osoba jest naprowadzana poprzez hasła „Ciepło” – gdy zbliża się do
przedmiotu lub „Zimno” – gdy się oddala.
◆ W ramach zadania międzyzbiórkowego niech zastępy samodzielnie
przygotują domowe zestawy przetrwania (minimum po jednym
na zastęp, ale dobrze by było, gdyby każdy harcerz przygotował to
indywidualnie), wykonają ich zdjęcie i przyniosą na zbiórkę. Zdjęcia
umieśćcie w kronice lub na blogu drużyny z odpowiednią informacją
o tym, czym jest taki zestaw.
◆ W trakcie obozu zorganizujcie zajęcia, w których zadaniem zastępów
będzie stworzenie niepowtarzalnego punktu ze sprzętem BHP,
medycznym oraz przeciwpożarowym.
8. Umie samodzielnie ubrać się i spakować zależnie od panujących warunków
pogodowych.
◆ Zorganizujcie konkurs pakowania plecaka na czas. Niech każdy zastęp ma
do dyspozycji dużą ilość przedmiotów, w których powinny się znaleźć
ubrania charakterystyczne dla upałów, mrozów, wyjścia w góry, a także
sporo zbędnych rzeczy. Niech w każdej turze zastęp ma do dyspozycji
15 minut i za zadanie dobrać wyposażenie plecaka, do warunków
wybranych przez prowadzącego, np. bardzo dużego upału lub zimowej
wycieczki górskiej.
9. Wie, gdzie w jego domu znajdują się wyłączniki prądu, zawory gazu oraz
wody, w razie potrzeby umie je włączyć i wyłączyć.
BU M!
41
◆ Poproś zastępy, aby w ramach zadania międzyzbiórkowego przygotowały
proste schematy domów (rysunek poniżej) i zaznaczyły na nich, gdzie
znajdują się przedmioty związane z elektrycznością, gazem i wodą oraz
nanieśli na nie miejsce znajdowania się wyłączników mediów.
◆ Poproście pracowników szkoły, z którą współpracujecie, aby pokazali
Wam, gdzie w szkole znajdują się takie wyłączniki oraz zaprezentowali
ich funkcjonowanie.
◆ Niech zastępy zaprojektują, a następnie narysują lub wykonają model
„Super bezpiecznej szkoły/harcówki”, która będzie przygotowana na
różnego rodzaju zagrożenia.
BU M!
42
Sprawności SamarytańSkie
higienista/higienistka *
1. Założył/a opatrunek, nakleił/a plaster z opatrunkiem, zabandażował/a kończynę,
wykorzystał/a w opatrywaniu chustę trójkątną.
2. Zabezpieczył/a się przed przeziębieniem, odmrożeniem.
3. Zaradził/a w przypadku skaleczenia, otarcia nogi, niewielkiego oparzenia,
krwotoku z nosa, ukąszenia przez pszczołę lub osę.
4. Zmierzył/a temperaturę, wie jaka jest prawidłowa temperatura ciała.
5. Poznał/a alarmowe numery telefonów. Wie, kiedy i w jaki sposób należy
z nich korzystać.
sanitariusz/sanitariuszka **
1. Poznał/a zasady kompletowania apteczki. Skompletował/a apteczkę
osobistą.
2. Prawidłowo postąpił/a w przypadku:
◆ krwotoku (np. z kończyny), stłuczenia, zaprószenia oka, omdlenia,
◆ konieczności unieruchomienia kończyny,
◆ konieczności udrożnienia górnych dróg oddechowych.
3. Pełnił/a służbę samarytańską na wycieczce, biwaku lub obozie.
4. Prawidłowo sprawdził tętno.
Sprawności meteorologiczne
aspirant meteorologiczny *
1. Potrafi zauważyć nadchodzący szkwał (burzę).
2. Potrafi wyjaśnić zjawisko rosy: naturalnej i na okularach po wejściu zimą do
ciepłego pomieszczenia.
3. Potrafi rozpoznać i nazwać chmury deszczowe.
meteorolog **
1. Potrafi ocenić siłę wiatru w skali Bouforta (lub m/s).
2. Na planie akwenu szkoleniowego (lub strefy pilotażowej) zaznaczył/a lokalne,
specyficzne obszary wiatrowe (oraz prądy wstępujące).
3. Potrafi nazwać widoczne na niebie chmury i powiedzieć, skąd się wzięły
(jak powstały) i co zwiastują.
4. Rozpoznał/a różne rodzaje chmur i określił/a ich wysokość. Rozróżnia
rodzaje mas powietrza.
Sprawności Strażackie
strażak *
1. Zna stopnie PSP oraz stopnie funkcyjnych OSP.
2. Wymieni podstawowe przyczyny powstawania pożarów.
3. Szybko ubiera się w osobiste uzbrojenie strażaka.
4. Zna rodzaje i wyposażenie węży oraz sprzęt do ich obsługi i zasady
konserwacji.
5. Wspólnie z zastępem budowała/ał linię wężową.
mechanik sprzętu pożarniczego **
1. Zna zasady działania, budowę i obsługę motopompy.
2. Sprawnie posługuje się gaśnicą, hydronetką, kocem gaśniczym, bosakiem,
sprzętem burzącym i tłumicą.
3. Potrafi wymienić środki transportowe używane przez straże pożarne.
4. Potrafi rozwinąć skróty określeń samochodów strażackich.
5. Potrafi udzielić pierwszej pomocy w przypadku oparzenia i porażenia prądem.
harcErska służba graniczna
strażniczka granicy/strażnik granicy *
1. Zna podstawowe zadania Straży Granicznej i jej strukturę.
2. Zna numer telefonu do najbliższej jednostki SG.
3. Zna przebieg linii granicy w rejonie zamieszkania i potrafi wskazać jej
charakterystyczne punkty.
4. Potrafi skrycie obserwować innych, samemu nie będąc widzianym; umie
sporządzić meldunek z zaobserwowanych zdarzeń.
5. Potrafi wymienić nazwy kilku miejscowości na terytorium państwa
sąsiedniego w rejonie zamieszkania
tropiciel śladów **
1. Umie rozpoznawać ślady ludzi określając: ich wiek, kierunek marszu,
długość kroku i sposób poruszania się.2. Przeprowadził/a wywiad z funkcjonariuszem SG na temat rozpoznawania
i zabezpieczania śladów.3. Przeprowadził/a w terenie zajęcia dla zastępu z rozpoznawania śladów.4. Samotnie spędził/a w terenie 8 godzin, opisując ślady ujawnione na drogach
dojazdu do linii granicy.5. Sporządził/a odlew gipsowy śladu człowieka.
BU M!
45
Harcerze StarSi
1. Umie wszystko to co zuch i harcerz.
2. Wie, gdzie szukać informacji o stanie bezpieczeństwa jego okolicy.
◆ Przeprowadźcie wśród mieszkańców Waszego miasta, członków
Waszego hufca ankietę, w której zbadacie poziom ich wiedzy
o lokalnych zagrożeniach. Zadajcie pytania dotyczące zarówno
zagrożeń występujących w okolicy, jak i sposobów radzenia sobie
z nimi.
◆ Zbierzcie informacje na temat tego, jak skauci w innych krajach
pomagają w czasie katastrof. Stwórzcie na ich podstawie broszurę, którą
zaprezentujecie w hufcu.
3. Umie rozsądnie gospodarować posiadanymi zapasami prowiantu i paliwa.
◆ Stwórzcie „Kryzysową książkę kucharską”. Postarajcie się zebrać jak
najwięcej przepisów lub nawet wymyślić własne, które są możliwe
do wykonania z produktów o długim terminie ważności (takich jak
konserwy) i dostarczają człowiekowi dużo energii.
◆ Zorganizujcie z drużyną pokaz mody strojów ze świata po katastrofie.
Niech Wasze projekty nie tylko oddają klimat takiego uniwersum, ale
także uwzględnią zabezpieczenia przed różnymi zagrożeniami.
4. Umie ocenić sytuację kryzysową, zebrać od poszkodowanego wywiad
i przekazać informacje w zgłoszeniu do odpowiedniej służby.
BU M!
46
◆ W ramach wieczoru filmowego obejrzycie razem film, którego akcja
dotyczy zabezpieczenia katastrofy (np. „Góra Dantego” (reż. Roger
Donaldson, USA 1997), „Niemożliwe” (reż. Juan Antonio Bayona,
Hiszpania, USA 2012), a potem zastanówcie się jakie działania zostały
tam podjęte i co można było zrobić lepiej.
◆ Wybierzcie się na organizowany przez Harcerską Szkołą Ratownictwa
Starszoharceski Kurs Pierwszej Pomocy, lub, gdyby taki nie odbywał się
w najbliższej przyszłości, zaproście członków Straży Pożarnej, Wodnego
lub Górskiego Pogotowia Ratunkowego, niech przeprowadzą dla Was
krótkie szkolenie w zamian za np. pomoc przy konserwacji sprzętu.
5. Jest w stanie wraz z zastępem zorganizować lub pomóc w organizacji akcji
pomocy charytatywnej, takiej jak np. zbiórka żywności.
◆ Zorganizujcie zbiórkę darów dla pobliskiego schroniska dla zwierząt
lub domu dziecka. Dobrą okazją do takiej akcji będą święta Bożego
Narodzenia, Dzień Dziecka czy Dzień Ziemi. Niech zastępy podzielą
się zadaniami – część przygotuje plakaty informacyjne, część pomoże
w kontakcie z instytucją, część pomoże w kontakcie z ewentualnymi
sponsorami, niektórzy zajmą się sprawami organizacyjnymi itp.
6. Aktywnie uczestniczy w zajęciach z edukacji dla bezpieczeństwa oraz
wiedzy o społeczeństwie.
◆ Niech twoi harcerze w ramach zadania międzyzbiórkowego
przeprowadzą wywiady z osobami z takich miejsc jak szkoła, dom
kultury, przychodnia, przedszkole, w których zapytają się ich, jakie są
przewidziane działania na wypadek sytuacji kryzysowej.
7. Jest w stanie ewakuować się z budynku, zachować w czasie ogłoszenia
alarmu bez pomocy dorosłego.
8. Jest sprawny fizycznie, w razie potrzeby może pomóc w trakcie ewakuacji
lub alarmu słabszym osobom.
BU M!
47
◆ Zorganizujcie dla zastępów zawody sportowe, w których wykorzystacie
przedmioty związane z wydarzeniami kryzysowymi. Niech jednym
z zadań będzie napełnianie worków piaskiem i przenoszenie ich na
wybraną odległość, tor przeszkód z gaśnicą lub przenoszeniem rannego
na noszach itp.
◆ Zorganizujcie świeczkowisko/ognisko, w trakcie którego zastanowicie
się, co dla Was znaczą sformułowania „Nieść chętną pomoc bliźnim”,
„Postępować po rycersku”, „Widzieć w każdym bliźniego” zawarte
w Przyrzeczeniu i Prawie Harcerskim.
9. Jest w stanie wraz z zastępem pomóc służbom informacyjnym w trakcie
zdarzeń kryzysowych.
◆ Zorganizujcie na zbiórce prostą grę, w której zadaniem zastępów
będzie przekazywanie informacji między ważnymi punktami Waszego
miasta, takimi jak straż pożarna czy pogotowie. Warto, aby gra zawierała
elementy zarówno związane z korzystaniem z radiotelefonów, jak
i przemieszczaniem się zastępów.
10. Umie zabezpieczyć ważne dokumenty oraz sprzęt elektroniczny przed
skutkami zdarzeń kryzysowych.
◆ Zorganizujcie na zbiórce zawody związane z zabezpieczaniem Waszych
rzeczy. Przygotuj dla zastępów stos rzeczy do wyboru – folie, taśmy klejące,
kleje, sznurki, torebki strunowe, metalowe i kartonowe pudełka itp. oraz
zestaw elementów symulujących dokumenty – niech będą to zarówno
plastikowe karty (np. stare karty telefoniczne) jak i dokumenty papierowe
(np. stare notatniki). Zadaniem zastępów będzie w ciągu 15 minut jak
najlepiej zabezpieczyć dokumenty na wypadek powodzi (powinny się
znaleźć z foliowej torebce, szczelnie zamkniętej) i pożaru (metalowe
pudełko). Następnie dokumenty zanurzamy w wodzie i wkładamy do
ogniska. Wygrywa zastęp, którego zabezpieczenie lepiej przechowa
dokumenty. Można dodać utrudnienie zadania i w przygotowanych
materiałach umieścić kilka „bubli”, np. podarte torebki, pęknięte pudełka itp.
BU M!
48
◆ Zabezpieczenie sprzętu elektronicznego sprowadza się do odłączenia
go od zasilania oraz w razie potrzeby przeniesienia w bezpieczne
miejsce (np. na wyższe piętra budynku). Tutaj również można
przećwiczyć takie działania w formie zawodów – zadaniem zastępu
jest przenieść komputer (z monitorem, klawiaturą, myszą, głośnikami)
na pierwsze piętro budynku w jak najkrótszym czasie, tak, aby dało
się go uruchomić po zakończeniu „przenosin”. Jako ze harcerze mogą
w ogniu walki przestać uważać na niesione przedmioty, warto aby
sprzęt na którym będą ćwiczyć nie przedstawiał sobą zbyt dużej
wartości.
sPrawności samarytańskiE
sanitariusz/sanitariuszka **
1. Poznał/a zasady kompletowania apteczki. Skompletował/a apteczkę osobistą.
2. Prawidłowo postąpił/a w przypadku:
◆ krwotoku (np. z kończyny), stłuczenia, zaprószenia oka, omdlenia,
◆ konieczności unieruchomienia kończyny,
◆ konieczności udrożnienia górnych dróg oddechowych.
3. Pełnił/a służbę samarytańską na wycieczce, biwaku lub obozie.
4. Prawidłowo sprawdził tętno.
ratownik/ratowniczka ***
1. Skompletował/a torbę pierwszej pomocy dla drużyny na rajd, wycieczkę
lub biwak.
2. Zaradził/a w przypadku zatrucia pokarmowego (substancjami chemicznymi,
grzybami, zepsutą żywnością).
3. Zaradził/a w przypadku utraty przytomności. Ułożył/a poszkodowanego
w pozycji bocznej ustalonej.
4. Umie zorganizować transport chorego. Zastosował/a różne sposoby
BU M!
49
nasobnego przenoszenia rannych. Kierując patrolem noszowym,
pokonał(a) kilka przeszkód (zejście do dołu, podejście pod górę, pokonanie
ogrodzenia).
5. Brał/a udział w zawodach w ratownictwie lub ratowniczej grze terenowej.
Pełnił/a służbę w ambulatorium obozowym lub podczas dużej imprezy
terenowej, opiekował/a się chorym.
sPrawności mEtEorologicznE
meteorolog **
1. Potrafi ocenić siłę wiatru w skali Bouforta (lub m/s).
2. Na planie akwenu szkoleniowego (lub strefy pilotażowej) zaznaczył/a lokalne,
specyficzne obszary wiatrowe (oraz prądy wstępujące).
3. Potrafi nazwać widoczne na niebie chmury i powiedzieć, skąd się wzięły
(jak powstały) i co zwiastują.
4. Rozpoznał/a różne rodzaje chmur i określił/a ich wysokość. Rozróżnia
rodzaje mas powietrza.
młody synoptyk ***
1. Potrafi po układzie chmur i innych zjawiskach określić sytuację baryczną
(np. nadchodzi front ciepły).
2. Potrafi rozpoznać moment przejścia frontu i podać przewidywany rozwój
sytuacji meteorologicznej.
3. Potrafi odebrać i wyjaśnić specjalistyczną (morską, lotniczą) prognozę
pogody; wie, jak do niej dotrzeć.
4. Przyjmie i zapisze telefoniczną prognozę pogody.
5. Przeprowadził/a obserwacje meteorologiczne i zapisywał/a wyniki
pomiarów co najmniej przez 2 tygodnie.
BU M!
50
sPrawności drogowE
znawczyni ruchu drogowego/znawca ruchu drogowego ***
1. W okresie próby systematycznie pełnił/a służbę ruchu w miejscach i przy
okazjach tego wymagających.
2. Uczestniczył/a w spotkaniu z policjantem na temat bezpieczeństwa na
drogach i obowiązujących przepisów.
3. Zorganizował/a wraz z zastępem zawody na rowerowym torze przeszkód
lub w miasteczku ruchu drogowego, popularyzując w ten sposób
obowiązujące przepisy w drużynie, szczepie, szkole.
4. Zorganizował/a dla zuchów pokaz prawidłowego poruszania się po drogach,
połączony z konkursem.
sPrawności strażackiE
mechanik sprzętu pożarniczego **
1. Zna zasady działania, budowę i obsługę motopompy.
2. Sprawnie posługuje się gaśnicą, hydronetką, kocem gaśniczym, bosakiem,
sprzętem burzącym i tłumicą.
3. Potrafi wymienić środki transportowe używane przez straże pożarne.
4. Potrafi rozwinąć skróty określeń samochodów strażackich.
5. Potrafi udzielić pierwszej pomocy w przypadku oparzenia i porażenia prądem.
strażak ratownik ***
1. Potrafi zebrać informacje o stanie zaopatrzenia miejscowości w wodę oraz
ustalić najdogodniejsze miejsce na ustawienie motopompy.
2. Zna rodzaje prądów gaśniczych wodnych.
3. Kierował/a budową linii wężowej oraz gaszeniem przez zastęp ognia
podczas ćwiczeń.
4. Ukończył/a kurs pierwszej pomocy.
5. Prowadził/a służbową korespondencję radiową używając kryptonimów.
harcErska służba graniczna
tropiciel śladów **
1. Umie rozpoznawać ślady ludzi określając: ich wiek, kierunek marszu,
długość kroku i sposób poruszania się.2. Przeprowadził/a wywiad z funkcjonariuszem SG na temat rozpoznawania
i zabezpieczania śladów.3. Przeprowadził/a w terenie zajęcia dla zastępu z rozpoznawania śladów.4. Samotnie spędził/a w terenie 8 godzin, opisując ślady ujawnione na drogach
dojazdu do linii granicy.5. Sporządził/a odlew gipsowy śladu człowieka.
pogranicznik ***
1. Zna podział pogranicza (pas drogi granicznej, strefa nadgraniczna).
2. Umie wymienić elementy służby granicznej.
3. Zna strukturę Straży Granicznej.
4. Potrafi wymienić nazwy przejść granicznych we własnym województwie.
5. Zna podstawowe fakty z historii polskich formacji granicznych.
BU M!
52
wędrownicy
1. Umie wszystko to co zuch, harcerz i harcerz starszy.
◆ Wzorując się na torze przeszkód, jaki przechodzą funkcjonariusz
państwowych służb (np. takim jak tutaj: http://www.testydopolicji.
info/test-wiedzy.html) zorganizujcie zawody sportowe.
2. Zna podstawowe zasady pierwszej pomocy, umie wykonać RKO.
◆ Wybierzcie się na organizowany przez Harcerską Szkołą
Ratownictwa Wędrowniczy Kurs Pierwszej Pomocy, lub,
gdyby taki nie odbywał się w najbliższej przyszłości, zaproście
członków Straży Pożarnej, Wodnego lub Górskiego Pogotowia
Ratunkowego, niech przeprowadzą dla Was krótkie szkolenie
w zamian za np. pomoc przy konserwacji sprzętu lub organizacji
imprezy miejskiej.
3. Wie, jak poruszać się samochodem w sytuacji kryzysowej, np. w trakcie
powodzi czy burzy.
◆ Skontaktujcie się ze szkołą jazdy znajdującą się w Waszym mieście
i poproście ich o przygotowanie krótkiego szkolenia dotyczącego jazdy
ekstremalnej. Część szkół posiada dostęp do specjalnych torów, na których
będziecie mogli spróbować swoich sił za kółkiem, w sposób nieco mniej
spokojny niż w codziennej jeździe. Teoretyczne wskazówki, jak korzystać
z samochodu w czasie kryzysów znajdziecie w pierwszym rozdziale tej
propozycji.
BU M!
53
4. Skompletował/a domowy zestaw przetrwania oraz samochodowy zestaw
przetrwania.
◆ Zorganizujcie konkurs fotograficzny, którego motywem przewodnim
będzie bezpieczeństwo, a nagrodami zestawy przetrwania,
skompletowane według wskazówek z rozdziału pierwszego.
5. Jest w stanie samodzielnie zorganizować akcję pomocy humanitarnej, taką
jak zbiórki funduszy czy żywności.
◆ Zastanówcie się, jak z bezpieczeństwem wiąże się Dewiza i Kodeks
wędrowniczy oraz symbolika wędrownicza. Przedyskutujcie
swoje pomysły w trakcie debaty lub zorganizujcie kuźnicę.
6. Może wspomóc profesjonalne służby w działaniach ratowniczych – po
ukończeniu odpowiednich kursów. Gdy zajdzie taka potrzeba, zajmie się innymi
uczestnikami zdarzenia kryzysowego, w tym dziećmi i osobami starszymi.
◆ Zaproście na zbiórkę psychologa lub pedagoga, który opowie Wam
o tym, jak małe dzieci oraz osoby starsze reagują na zdarzenia
kryzysowe i przekaże Wam wskazówki, jak udzielać im pomocy.
◆ Zorganizujcie na zbiórce „konferencję prasową”. Część drużyny
wcieli się w rolę dziennikarzy, część w rolę odpowiadających
urzędników i ratowników. Wcześniej wybierzcie jedno zdarzenie
kryzysowe (np. konkretny wypadek, który zdarzył się w przeszłości),
o którym będziecie mówić i zbierzcie informacje na jego temat.
7. Jest w stanie samodzielnie poprowadzić zajęcia dla innych osób dotyczące
bezpiecznych zachowań.
◆ Zorganizujcie dla swojego szczepu lub hufca warsztaty
z postępowania w sytuacjach kryzysowych.
◆ Zorganizujecie dla swojego szczepu lub hufca konkurs, w którym młodsi
harcerze będą musieli przedstawić ciekawy sposób informowania
ludności o zagrożeniach w Waszej okolicy, np. zrobić plakat, nagrać
film itp.
BU M!
54
8. Umie zabezpieczyć dom przed skutkami zdarzeń kryzysowych, jest w stanie
przewidzieć, które przedmioty i obiekty mogą stanowić zagrożenie
◆ W trakcie ogniska zabawcie się w czarnowidzów i stwórzcie gawędę,
w której dzieją się wszystkie złe rzeczy, jakie mogą się stać w wybranym
przez Was miejscu, np. harcówce, klasie szkolnej, miejscu pracy, obozie itp.
Niech opowieść zacznie się od z pozoru błahego zdarzenia (np. ktoś nie
dokręca wody), które potem narasta do chwilami absurdalnej katastrofy
(niczym sploty zdarzeń w filmach z serii „Oszukać przeznaczenie”).
Zapiszcie Wasze pomysły, gdy skończycie historię zastanówcie się, czy
udało Wam się przewidzieć wszystkie nieszczęścia i przygotujcie plan, jak
im zapobiec. Informacje na ten temat znajdują się w pierwszym rozdziale.
9. Jest w stanie zorganizować i przeprowadzić ewakuację swojej rodziny
i najbliższego otoczenia, a także aktywnie wspomóc służby zajmujące się
ewakuacją jego okolicy
◆ Zorganizujcie na obozie próbną ewakuację dla wszystkich jego członków.
Aby się dobrze do niej przygotować poproście o pomoc lokalną straż
pożarną. Przeprowadźcie ćwiczenia dwuetapowo – pierwszy raz
zapowiedzcie czas alarmu, niech uczestnicy będą mogli się do niego
przygotować, drugi raz ogłoście ewakuację niespodziewanie. W trakcie
ćwiczeń zadbajcie o wybór odpowiedniego miejsca zbiórki, sprawne
informowanie ewakuowanych, dobrą organizację ich przemieszczania
oraz oczekiwania na miejscu zbiórki.
10. Jest w stanie wspomóc profesjonalne służb w prowadzeniu akcji
informacyjnych w czasie zdarzeń kryzysowych
◆ Zagrajcie na zbiórce w grę typu RPG, której akcja będzie się rozgrywała
w czasie wybranej klęski, a bohaterowie będą jej uczestnikami,
ratownikami, strażakami czy harcerzami pomagającymi w jej trakcie.
◆ Zapoznajcie się z sposobem działania radiotelefonów. Zorganizujcie grę, w której
jedna z osób znajduje się w „centrum dowodzenia” i koordynuje działania
pozostałych za pomocą radiotelefonów, tak aby np. zebrały szukane hasło.
BU M!
55
sPrawności samarytańskiE
ratownik/ratowniczka ***
1. Skompletował/a torbę pierwszej pomocy dla drużyny na rajd, wycieczkę
lub biwak.
2. Zaradził/a w przypadku zatrucia pokarmowego (substancjami chemicznymi,
grzybami, zepsutą żywnością).
3. Zaradził/a w przypadku utraty przytomności. Ułożył/a poszkodowanego
w pozycji bocznej ustalonej.
4. Umie zorganizować transport chorego. Zastosował/a różne sposoby
nasobnego przenoszenia rannych. Kierując patrolem noszowym, pokonał(a)
kilka przeszkód (zejście do dołu, podejście pod górę, pokonanie ogrodzenia).
5. Brał/a udział w zawodach w ratownictwie lub ratowniczej grze terenowej.
Pełnił/a służbę w ambulatorium obozowym lub podczas dużej imprezy
terenowej, opiekował/a się chorym.
Funkcję sprawności mistrzowskich pełnią odznaki „Ratownik Medyczny ZHP”.
sPrawności mEtEorologicznE
młody synoptyk ***
1. Potrafi po układzie chmur i innych zjawiskach określić sytuację baryczną
(np. nadchodzi front ciepły).
2. Potrafi rozpoznać moment przejścia frontu i podać przewidywany rozwój
sytuacji meteorologicznej.
3. Potrafi odebrać i wyjaśnić specjalistyczną (morską, lotniczą) prognozę
pogody; wie, jak do niej dotrzeć.
4. Przyjmie i zapisze telefoniczną prognozę pogody.
5. Przeprowadził./a obserwacje meteorologiczne i zapisywała/ał wyniki
pomiarów co najmniej przez 2 tygodnie.
BU M!
56
synoptyk – mistrzowska
1. Na podstawie mapki synoptycznej potrafi sporządzić krótkoterminową
prognozę.
2. Zna typowe trasy niżów i statystyczny rozkład kierunków wiatru na terenie
Polski w różnych porach roku.
3. Potrafi odebrać i zrozumieć prognozę meteo w języku obcym.
4. Potrafi odczytać i zinterpretować prognozę NAVTEX lub ATIS.
5. Potrafi zinterpretować zarejestrowany przez siebie barogram w odniesieniu
do panujących wówczas warunków meteorologicznych.
sPrawności drogowE
znawczyni ruchu drogowego/znawca ruchu drogowego ***
1. W okresie próby systematycznie pełniła/ił służbę ruchu w miejscach i przy
okazjach tego wymagających.
2. Uczestniczył/a w spotkaniu z policjantem na temat bezpieczeństwa na
drogach i obowiązujących przepisów
3. Zorganizował/a wraz z zastępem zawody na rowerowym torze przeszkód
lub w miasteczku ruchu drogowego, popularyzując w ten sposób
obowiązujące przepisy w drużynie, szczepie, szkole.
4. Zorganizował/a dla zuchów pokaz prawidłowego poruszania się po drogach,
połączony z konkursem.
harcErska służba graniczna
pogranicznik ***
1. Zna podział pogranicza (pas drogi granicznej, strefa nadgraniczna).
2. Umie wymienić elementy służby granicznej.
3. Zna strukturę Straży Granicznej.
4. Potrafi wymienić nazwy przejść granicznych we własnym województwie.
5. Zna podstawowe fakty z historii polskich formacji granicznych.
sPrawności strażackiE
strażak ratownik ***
1. Potrafi zebrać informacje o stanie zaopatrzenia miejscowości w wodę oraz
ustalić najdogodniejsze miejsce na ustawienie motopompy.
2. Zna rodzaje prądów gaśniczych wodnych.
3. Kierował/a budową linii wężowej oraz gaszeniem przez zastęp ognia
podczas ćwiczeń.
4. Ukończył/a kurs pierwszej pomocy.
5. Prowadził/a służbową korespondencję radiową, używając kryptonimów.
BU M!
58
materiały dla dociekliwycH
kSiążki
◆ A. Stillwell, „Sztuka przetrwania w sytuacjach kryzysowych”,
tłumaczenie Krysztof Walczak – krótka, napisana prostym językiem,
bogato ilustrowana książka, mówiąca o tym, jak samemu przygotować
się na różne kryzysy i przetrwać w czasie ich trwania.
◆ J. Wolanin „Zarys Teorii Bezpieczeństwa Obywateli Ochrona Ludności
na Czas Pokoju”– pozycja dość obszerna i adresowana do studentów
kierunków związanych z bezpieczeństwem, jednak zawiera ogrom
informacji o bezpieczeństwie i radzeniu sobie z kryzysami.
◆ A. Dziak, „Pierwsza pomoc” – książka zawiera materiały mogące
posłużyć wychowawcom, instruktorom ZHP oraz działaczom innych
organizacji młodzieżowych do prowadzenia akcji zapobiegających
nieszczęśliwym wypadkom, jak również do szkolenia mającego na
celu nabycie elementarnych umiejętności niezbędnych do udzielania
pierwszej pomocy ofiarom wypadków.
◆ C. Janczarski, „Jak Wojtek został strażakiem” – pozycja raczej dla
harcerzy niż dla drużynowych, pokazująca, jak wielka jest siła marzeń.
Siedmioletni Wojtek marzy, żeby zostać strażakiem, ale dorośli
twierdzą, że jest za mały. I oto przypadek sprawia, że Wojtek
wynosi z płonącego domu niemowlę i alarmuje straż pożarną.
źródła internetowe
◆ http://www.ready.gov/kids – strona amerykańskiej organizacji FEMA
zajmującej się zarządzaniem kryzysowym w USA zawierająca materiały
zarówno dla dzieci jak i nauczycieli mówiące o bezpieczeństwie
(materiały w języku angielskim).`
◆ http://www.kzgw.gov.pl/files/file/Edukacja/Warto-wiedziec-wiecej-
o-wodzie/materialy.pdf – materiały dydaktyczne dla nauczycieli
dotyczące radzenia sobie z powodzią stworzone przez Krajowy Zarząd
Gospodarki Wodnej.
◆ http://informujeostrzegam.niepolomice.eu/news.php – strona
projektu „Informuję, ostrzegam” zawierająca materiały o bezpieczeństwie
w najbliższym otoczeniu.
◆ http : / /www.powodz .gov.pl /page/edukacja-powodziowa
– rządowa strona z materiałami dydaktycznymi dotyczącymi powodzi.
◆ http://www.katowice.kwpsp.gov.pl/pl/index/html/id:18 – strona
prezentująca programy edukacyjne wdrażane przez Komendę
Wojewódzką Państwowej Straży Pożarnej w Katowicach.
◆ http://rcb.gov.pl/ – portal Rządowego Centrum Bezpieczeństwa
zawierający informacje na temat systemu zarządzania kryzysowego
w Polsce i występujących w kraju zagrożeń.
◆ http://portal.ciop.pl/ – (zakładka Edukacja i szkolenia BHP)
– portal poświęcony bezpieczeństwie i higienie pracy, materiały dotyczą
pracy z dziećmi z tym zagadnieniem oraz pokrewnymi tematami.
◆ http://www.edukacja.mazowsze.pl/ – baza materiałów edukacyjnych
dotyczących m.in. zagadnień bezpieczeństwa.