85
buneba 1 klasi maswavleblis wigni nata biWikaSvili gamomcemloba `saqarTvelos macne~

buneba - saqmatsne.ge

  • Upload
    others

  • View
    7

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: buneba - saqmatsne.ge

buneba1 klasi

maswavleblis wigni

nata biWikaSvili

gamomcemloba `saqarTvelos macne~

Page 2: buneba - saqmatsne.ge

bunebismetyveleba

1 klasi

maswavleblis wigni

nata biWikaSvili

saqarTvelos macne

grifminiWebulia saqarTvelos ganaTlebisa da

mecnierebis saministros mier 2018 wels

Page 3: buneba - saqmatsne.ge

buneba

1 klasi

maswavleblis wigni

gamomcemloba `saqarTvelos macne~

mis.: q. Tbilisi, e. maRalaSvilis q. #5

tel.: 568105467; 574 400 857

el.fosta: [email protected], [email protected]

© gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2018

© n. biWikaSvili, 2018

gamocemis weli da rigiToba 2018 weli

ISBN 978-9941-16-617-4

avtori nata biWikaSvili

redaqtorebi: nana suxitaSvili, naTela Tuxareli

damkabadoneblebi: ana akofovi, lela kobiaSvili

Page 4: buneba - saqmatsne.ge

3

sarCevidawye biT sa fe xur ze bu ne bis mety ve le bis swav le bi sa da

sa xel m ZR va ne los age bis kon cef cia ....................................................................................... 5

1-li Tavi. garemoSi orientireba ......................................................................................... 12

1-li gak ve Ti li. mas wav le be li, kla si, Ta nak la se le bi ........................................................ 12

me-2-3 gak ve Ti lebi. ras vis wav li? ro gor vis wav li? .......................................................... 13

me-3 gak ve Ti li ........................................................................................................................ 14

me-4 gak ve Ti li. sas ko lo niv Te bi .......................................................................................... 15

me-5-6 gak ve Ti lebi. mar j v niv-mar cx niv .................................................................................. 16

me-6 gak ve Ti li ........................................................................................................................ 16

me-7 gak ve Ti li. Cve ni sko la .................................................................................................. 17

me-8-9 gak ve Ti lebi. eq s kur sia sko la Si ................................................................................. 19

me-9 gak ve Ti li ........................................................................................................................ 20

me-10-11 gak ve Ti lebi. qce vis we se bi ....................................................................................... 21

me-11 gak ve Ti li. qu Ca Si, sko lis mim de ba re te ri to ri a ze qce vis we se bi ........................... 21

me-12 gak ve Ti li. eq s kur sia sko lis mim de ba re te ri to ri a ze ............................................. 22

me-13 gak ve Ti li. Ce mi sax li ................................................................................................... 23

me-14 gak ve Ti li. aqvT Tu ara sax le bi cxo ve lebs .............................................................. 24

me-15 gak ve Ti li. sax li da sko la .......................................................................................... 25

me-2 Tavi. dRe da Rame. weliwadis droebi .......................................................................... 26

me-16-17 gak ve Ti lebi. kvi ris dRe e bi ..................................................................................... 27

me-17 gak ve Ti li ....................................................................................................................... 28

me-18 gak ve Ti li. ro go ri amin dia? ........................................................................................ 28

me-19 gak ve Ti li. we liw a dis dro e bi ...................................................................................... 29

me-20 gak ve Ti li. Se mod go ma ................................................................................................... 30

21-22-e gak ve Ti lebi. cxo ve le bi da mce na re e bi Se mod go ma ze ............................................ 31

22-e gak ve Ti li ........................................................................................................................ 32

23-e gak ve Ti li. ro gor imo se bi an da ras saq mi a no ben ada mi a ne bi Se mod go ma ze ................ 33

me-3 Tavi. cocxali organizmebi ............................................................................................ 33

24-e gak ve Ti li. cocxa li da ara cocxa li bu ne ba ................................................................ 34

25-e gak ve Ti li. cocxa li or ga niz mis ni San-Tvi se be bi ........................................................ 36

26-e gak ve Ti li. dRe da Ra me .................................................................................................. 36

27 -e gak ve Ti li. ra tom ana Tebs mTva re? var s k v la vi a ni ca. ............................................... 38

28-e gak ve Ti li. di la, Su adRe, saRa mo, Ra me ........................................................................ 39

29-e gak ve Ti li. dRisa da Ra mis cxo ve le bi.......................................................................... 40

30-e gak ve Ti li. zam Ta ri ......................................................................................................... 41

Page 5: buneba - saqmatsne.ge

4

31-e gak ve Ti li. ra gvac via da ras vsaq mi a nobT zam Tar Si? ................................................ 42

32-e gak ve Ti li. axa li we li .................................................................................................... 43

33-34-e gak ve Ti lebi. sxe u lis na wi le bi ................................................................................. 44

34-e gak ve Ti li ........................................................................................................................ 45

35-e gak ve Ti li. ro go ri mce na re e bi ar se bobs?.................................................................... 46

36-e gakve Ti li, riT gan s x vav de ba mce na re e bi er T ma ne Tis gan? ........................................... 47

37-e gak ve Ti li. ras gvaZ le ven mce na re e bi? .......................................................................... 48

38-39-e gak ve Ti lebi. cxo ve le bi ............................................................................................ 50

39-e gak ve Ti li ........................................................................................................................ 51

me-40 gak ve Ti li. mwe re bi ........................................................................................................ 51

41-e gak ve Ti li. frin ve le bi ................................................................................................... 52

42-e gak ve Ti li. Zu Zum wov re bi ................................................................................................ 53

43-e gak ve Ti li. sad cxov ro ben bu ne ba Si mce na re e bi da cxo ve le bi? ................................ 55

44-45-e gak ve Ti lebi. dad ga ga zafxu li ................................................................................ 56

45-e gak ve Ti li ........................................................................................................................ 57

46-e gak ve Ti li. ga zafxu li Cven ezo Si ................................................................................ 58

me-4 Tavi. SegrZnebis organoebi .......................................................................................... 59

47-48-e gak ve Ti lebi. Seg r Z ne bis orag no e bi _ mxed ve lo ba ................................................. 59

48-e gak ve Ti li ........................................................................................................................ 60

49-e gak ve Ti li. Seg r Z ne bis or ga no e bi _ sme na ..................................................................... 61

50-e gak ve Ti li. ge mo ............................................................................................................... 62

51-e gak ve Ti li. ynos va............................................................................................................ 64

52-e gak ve Ti li. Se xe ba ............................................................................................................ 65

53-e gak ve Ti li. Seg r Z ne bis or ga no e bi .................................................................................. 66

54-e gak ve Ti li. pi ra di niv Te bi ............................................................................................. 67

55-56-e gak ve Ti lebi. yve la fers vxe davT da gves mis? ........................................................ 68

56-e gak ve Ti li. yve la fe ri gves mis? ..................................................................................... 69

57-e gak ve Ti li. cxo ve le bi da Seg r Z ne bis or ga no e bi ......................................................... 70

me-5 Tavi. sxeulebi da nivTierebebi ..................................................................................... 71

58-e gak ve Ti li. ris gan aris dam za de bu li? ......................................................................... 71

59-e gak ve Ti li. ma sa le bi da sxe u le bi .................................................................................. 72

me-60 gak ve Ti li. ro gor vir CevT ma sa lebs? ......................................................................... 73

61-e gak ve Ti li. ra ga mo i ye ne ba sxe u le bis da sam za deb lad? ............................................... 75

62-e gak ve Ti li. ma le zafxu li dadgeba................................................................................ 76

63-e gak ve Ti li. ada mi a ne bis saq mi a no ba zafxul Si ............................................................... 77

64-e gak ve Ti li. ra tom gviy vars zafxu li? da vis ve noT usaf r Txod ................................ 78

moswavlis rveulSi mocemuli davalebebis pasuxebi......................................................... 79

erovnuli saswavlo gegma 2018-2024 .................................................................................... 80

Page 6: buneba - saqmatsne.ge

5

dawye biT sa fe xur ze bu ne bis mety ve le bis swav le bi sa da sa xel m ZR va ne los age bis kon cef cia

„sa bu ne bis mety ve lo sag ne bis swav le bis mTa va ri mi za nia, azi a ros mos wav le mec ni e re bis sa fuZ v lebs da ga nu vi Ta ros mas kvle vis unar-Cve ve bi,

rac mos wav les sa Su a le bas mis cems Se ic nos sam ya ro, Ca er Tos sa zo ga do eb ri vi saq mi a no bis sxva das x va sfe ro Si,

ig r Z nos pa su xis m geb lo ba sa ku Ta ri Ta vis, sa zo ga do e bi sa da ga re mos mi marT“.

erov nu li sas wav lo geg ma.

bu ne bis mety ve le bis sa xel m ZR va ne los age bis kon cef cia efuZ ne ba 2018-2024 wlebis erov nul sas wav lo geg mas. pir ve li kla sis kur si yve la ze did rols Ta ma Sobs im miz ne bis miR we va Si, ro mel sac sas wav lo erov nu li geg ma gvi sa xavs, radga nac swo red pir vel klas-Si uvi Tar de baT mos wav le ebs in te re si sag nis mi marT, rac Za li an mniS v ne lo va nia Sem d go mi mu Sa o bis T vis. mos wav le e bi iT vi se ben ga re mo dan in for ma ci is mi Re bis sa Su a le bebs, iZe nen dak vir ve bis, aR we ris,kla si fi ka ci is, eq s pe ri men tis Ca ta re bis, hi po Te zis ga moT q mis, ana-li zis, das k v ne bis ga mo ta nis, mo de li re bisa da komunikabelurobis una rebs. gar da ami-sa, mos wav le e bi iaz re ben sa bu ne bis mety ve lo dis cip li ne bis mniS v ne lo bas jan m r Te lo bis, jan sa Ri da usaf r Txo cxov re bis we sis dac vis mniS v ne lo bas, uvi Ta r de baT ga re mo sa da er T ma ne Tis mi marT mzrun ve li da mo ki de bu le ba. yve la fer amas sa fuZ ve li pir vel klas Si ey re ba, ami to mac, vTvliT, rom pir ve li kla si _ pir ve li Se xe ba mec ni e re bas Tan _ metad mniS v ne lo va ni da sa pa su xis m geb loa.

sa xel m ZR va ne los, mos wav lis rve u lisa da mas wav le blis wig nis Sed ge ni sas, vcdi lob-diT gak ve Ti leb ze swav le bis aq ti u ri for me bis, kon s t ruq ti vis tu li mid go me bis da ner-g vas. ase Ti me To de biT swav le ba aR vi vebs mos wav le eb Si in te ress, mos wav le Ta vad agebs cod nas mas wav leb li sa da Ta nak la se le bis dax ma re biT. imi saT vis, rom bu ne bis mety ve le bis sa xel m ZR va ne lo bav S ve bis T vis sa xa li so da say va re li gam x da riyo, Se mo viy vaneT wig nis per so na Je bi.

mas wav leb lis wig n Si Se Ta va ze bu lia gak ve Ti lis sa va ra u do sce na re bi, me To du ri re-ko men da ci e bi, rom le bic, Ce mi az riT, da ex ma re ba mas wav leb lebs, gak ve Ti le bi gaxdes uf-ro sa xa li so da mra val fe ro va ni. yve la aq ti vo ba mos wav le zea ori en ti re bu li da maT maq si ma lur Car Tu lo bas uz run vel yofs.

mos wav lis sa xel m ZR va ne lo da mos wav lis rve u li er Ti a ni sqe miT aris age bu li: cod-nis Se mow me ba, nas wav lis ga me o re ba, cxov re bi se u li ga moc di le bis aq tu a li za cia, faq tob-ri vi ma sa la, praq ti ku li da Se moq me de bi Ti aq ti vo be bi, nas wav lis gan zo ga de ba. war mod ge-ni li ma sa la xels uwyobs mos wav le eb Si mo ti va ciis gaz r das, am did rebs leq si kur ma sa las, uz run vel yofs kvle vi Ti, dak vir ve bis, aR we ris, lo gi ku ri az rov ne bis, das k v ne bis ga mo-ta nis, Se da re bisa da sxva una re bis gan vi Ta re bas.

TiToeul Te ma Si Se mo Ta va ze bu li aq ti vo ba mi mar Tu lia bav S veb Si in te re sis, mo ti-va ci is gaz rdis ken, xels uwyobs swav lis sxva das x va me To dis aT vi se bas. mra val fe ro va ni ma sa la Se e sa ba meba 6 wlis mos wav le Ta Ta vi se bu re bebs. bev ria Se mec ne bi Ti Ta ma Se bi, rom-le bic aRvivebs bu ne bi sad mi in te re ss da mos wav le Ta maq si ma lur Car Tu lo ba zea ori en ti-re bu li. Ta ma Se bi xels uwyobs war mo sax vis, Se moq me do bi To bis gan vi Ta re bas, mos wav le e bi ukeT ga ic no ben er T ma neTs, xo lo mas wav le be li _ Ta vis mos wav le ebs: maT xa si aTs, sustsa da Zli er mxa re ebs, rac mas wav le bels da ex ma reba mos wav le e bis Se saZ leb lo be bis maq si ma-lu rad ga mov le na sa da gan vi Ta re ba Si. yu radRe ba eq ce va ase ve mos wav le Ta mra val m x riv aR z r das, maT So ris: eTi ku ri, es Te ti ku ri da mz runveli da mo ki de bu le bis Ca mo ya li be bas bu ne bis mi marT.

Page 7: buneba - saqmatsne.ge

6

pa rag ra fe bi Se icavs sa Ta urs, Te ma tur su ra Tebs, rom le bic ad vi lad aR q ma dia da

Se e sa ba me ba mos wav lis asa kob riv Ta vi se bu re bebs. pa rag ra fis bo los mo ce mu lia axa li

sity ve bi, rom le bic, Zi ri Ta dad, pe da go gis T vis da mSob le bis T vi saa ga miz nu li (rad ga nac

mos wav le eb ma sawyis etap ze kiTx va ar ici an). aqe dan ga mom di na re, mSo bels aqvs sa Su a le-

ba, da in te re se bis Sem Tx ve va Si, ga ar k vi os, ra Te ma ze iyo sa u ba ri gak ve Til ze da ro me li

axa li sity ve bi is wav la mos wav lem.

zo gi er Ti pa rag ra fis bo los mo ce mu lia rub ri ka: `uf ro sis dax ma re ba“. es aq ti vo ba

ar aris sa val de bu lo da uf ross sur vi li sa mebr Se uZ lia gan xor ci e le ba.aq ti vo be bi iwye ba wi na gak ve Til ze gan xi lu li ma sa lis ga me o re biT da gan m t ki ce biT.

aq ti vo be bi isea Ser Ce u li, rom mos wav le Ta Car Tu lo ba maq si ma lu ri iyos, sa xa li so da Se mec ne bi Ti. gar da ami sa, jgu fu r an wyvi leb Si mu Sa o bis dros, mas wav le bels aqvs me ti dro yu radRe ba mi aq ci os im mos wav le ebs, rom le bic amas sa Wi ro e ben, da ak vir des da ukeT ga ic nos Ta vi si mos wav le e bi, ma Ti Se saZ leb lo be bi, Zli e ri da sus ti mxa re e bi. ase Ti ti pis aq ti vo be bi Za lian mniS v ne lo va nia so ci a lu ri una re bis: er T ma ne Tis az ris pa ti vis ce mis, az ris Ta vi suf lad ga moT q mis,pa su xis m geb lo bis, mzrun ve li da mo ki de bu le bis er T ma ne Tis da bu ne bis mi marT. gar da ami sa, mas wav le bels eZ le va sa Su a le ba ukeT Se a fa sos mos wav le-e bi, da ex ma ros ko men ta re biT, rCe ve biT.

aq ti vo be bi kon s t ruq ti vis tul prin ci peb zea age bu li. mos wav le e bi ar ari an pa si u ri msme ne le bi, isi ni mas wav leb lis dax ma re biT, Se mec ne bi Ti sa xis aq ti vo biT nel-ne la iZe nen cod nas da sa Wi ro unar-Cve vebs.

gak ve Ti li srul de ba Se ja me biT. gak ve Ti lis Se ja me bas sxva das x va for ma Se iZ le ba hqon des: ga vi me o roT axa li sity ve bi, an _ sa xa li so Ta ma Se bi, ma ga li Tad _ „swo ria-aras-wo ria“.

pir vel klas Si gan sa xil ve li Te me bi isea ga na wi le bu li, rom Se da re biT rTu li ma-

sa la me o re se mes t r Si iyos gan xi lu li. am mo men tis T vis bav S vi ukeT aris adap ti re bu li

sko lis cxov re bas Tan da uk ve gan vi Ta re bu li aqvs gar k ve u li unar-Cve ve bi.

mos wav lis rve u li isea age bu li, rom mos wav les, sa Wi ro e bis Sem Tx ve va Si, Se uZ lia

amoW ras fi gu re bi, ga a fe ra dos su ra Te bi, da ad gi nos Se sa ba mi so ba, aawyos cxo ve li, „Ca ac-

vas“ se zo nis mi xed viT bavSvs.

me ar vTvli, rom Cven mi er Se mo Ta va ze bu li aq ti vo be bi ide a lu ria, Se mo Ta va ze bu li

sce na re bi mxo lod sa re ko men da cio xa si aTs ata rebs. di di si a mov ne biT mi vi Reb rCe vebs da

re ko men da ci ebs.

pa ti vis ce miT av tori

Page 8: buneba - saqmatsne.ge

7

Sefaseba

swavlebis procesSi erT-erTi mniSvnelovani komponenti moswavleTa ganmaviTare-

beli Sefasebaa. gamoiyeneba TviTSefaseba, urTierTSefaseba da maswavleblis Sefaseba.

Sefasebis mizania: swavlis xarisxis gaumjobeseba da moswavlis swavlisa da ganviTarebis

xelSewyoba.

moswavlem, yvela SemTxvevaSi, winaswar unda icodes Sefasebis kriteriumebi, anu,

rogor moxdeba misi Sefaseba.

1. TviTSefaseba

saxelmZRvaneloSi mocemulia davalebebi, romlebsac moswavleebi konkretuli Temis

Semdeg asruleben. davalebebs aqvT Sefasebis sqema, romelic aseve saxelmZRvaneloSia

mocemuli. davalebebis Sesrulebisas, moswavleebi moswavlis rveulSi mocemul cxrils

avseben, moniSnaven, maTi azriT, swor pasuxebs, Semdeg saxelmZRvaneloSi (miTiTebulia

gverdi) amowmeben pasuxebs, mere iTvlian swori pasuxebis raodenobas da sakuTar Tavs

afaseben.

2. urTierTSefaseba

gansakuTrebiT aqtiurad gamoiyeneba wyvilebSi muSaobis dros, rodesac moswavlee-

bi erTmaneTis namuSevars amowmeben.

3. maswavleblis Sefaseba

xorcieldeba swavlebis yvela etapze.

individualuri Sefaseba.

maswavlebeli afasebs moswavlis mier Sesrulebul samuSaos komentaris saxiT, pirvel

rigSi, esaubreba, Tu ra gaakeTa kargad, Semdeg _ ra aris gasaumjobesebeli da rogor.

Sefasebis rubrikebi

diskusia

moswavle mkafiod da gasagebad ayalibebs azrs; msjelobs argumentirebulad; akeTebs daskvnebs; ismens da koreqtulad pasuxobs gansxvavebul mosazrebebs.

eqsperimenti

moswavle ayalibebs kvlevis mizans; atarebs eqsperiments; icavs usafrTxoebis wesebs;aRwers kvlevis etapebs;aRricxavs da aanalizebs monacemebs;akeTebs daskvnebs.

informaciis moZiebamoZiebuli masala Seesabameba Temas;gamoyenebulia ori wyaro mainc;informacia organizebulia.

damoukidebeli samuSao

moswavle icavs weris kulturas;

icavs drois limits;

kiTxvebze pasuxi adekvaturia;

azri mkafiod aris Camoyalibebuli.

Page 9: buneba - saqmatsne.ge

8

teqstze muSaoba

moswavle teqstSi gamoyofs da ganmartavs mTavar cnebebs;

msjelobs wakiTxuli informaciis Sesaxeb;

akeTebs daskvnebs.

jgufuri samuSao

jgufis yvela wevri CarTulia;

jgufis wevrebi usmenen erTmaneTs;

jgufis wevrebi iTvaliswineben erTmaneTis mosazrebas;

prezentacia gamarTulia, azri mkafiodaa Camoyalibebuli;

icaven drois limits;

akeTeben daskvnebs.

moswavleTa Sefasebisas ZiriTadad gamoiyeneba sami done:

maRali, saSualo, susti.

Sefaseba moswavleebisTvis gasagebi rom iyos, pedagogma komentarSi dawvrilebiT

unda axsnas, ra Seasrula moswavlem kargad da ra saWiroebs gaumjobesebas, aseve,

Zalian mniSvnelovania, maswavlebelma aCvenos, ra gziT SeuZlia moswavles ukeTesi Se-

degis miRweva.

magaliTisTvis, diskusiis saboloo Sefaseba aseTi SeiZleba iyos:

moswavle yovelTvis monawileobs;

xSirad monawileobs;

iSviaTad an saerTod ar monawileobs.

an

yovelTvis damajereblad da argumentirebulad ayalibebs sakuTar mosazrebas;

xSirad asabuTebs sakuTar mosazrebas;

xSirad ver asabuTebs sakuTar mosazrebas.

an

yovelTvis ismens da pativs scems gansxvavebul mosazrebas, koreqtulia oponentis

mimarT;

xSirad ismens da pativs scems sxvis mosazrebas;

ar usmens sxvebs, ar acdis saubris damTavrebas.

wlis bolos gakeTebuli komentaris nimuSi

maRali _ moswavles aqvs interesi sabunebismetyvelo disciplinebis mecnieruli

kvle visa da siaxleebis mimarT; ganviTarebuli aqvs eqsperimentis Catarebis, monaceme-

bis analizis, dakvirvebis, aRweris, analizis, daskvnebis gamotanis unar-Cvevebi, kar-

gad muSaobs jgufSi. ganviTarebuli aqvs garemoze zrunvisa da usafrTxoebis wesebis

dacvis unar-Cvevebi.

moswavlem warmatebiT gaiara swavlebis mocemuli etapi da miaRwia erovnuli saswav-

lo gegmiT dasaxul mizans.

saSualo _ moswavles aqvs interesi sabunebismetyvelo disciplinebis mecnieruli

kvlevisa da siaxleebis mimarT; kargad aqvs ganviTarebuli eqsperimentis Catarebis, mo-

nacemTa analizis, dakvirvebis, aRweris, daskvnebis gamotanis unar-Cvevebi. ar uWirs

jgufSi muSaoba. gauumjobesda garemoze zrunvisa da usafrTxoebis wesebis dacvis

unar-Cvevebi.

Page 10: buneba - saqmatsne.ge

9

moswavlem gaiara swavlebis mocemuli etapi da miaRwia erovnuli saswavlo gegmiT

dasaxul mizans.

dabali _ moswavles naklebad aqvs interesi sabunebismetyvelo disciplinebis

mecnieruli kvlevisa da siaxleebis mimarT; Tumca ganviTarebuli aqvs dakvirvebis, aRw-

eris, daskvnebis gamotanis unar-Cvevebi: gauumjobesda garemoze zrunvisa da usafrTx-

oebis wesebis dacvis unar-Cvevebi. moswavlem daZlia erovnuli saswavlo gegmiT gaT-

valiswinebuli masala.

wlis bolos gakeTebul komentarSi dawvrilebiT unda iyos aRwerili moswavlis

individualuri miRwevebi da saWiroebebi.

eleqtronuli resursebis gamoyenebis instruqcia

1. baraTebi.warmodgenilia masala, romelic maswavlebels saSualebas miscems, yvela TemisTvis

SearCios Sesabamisi suraTebi, gamoiyenos sailustraciod an _ jgufursa da wyvilebSi samuSaod.

2. prezentacia Temaze: „SegrZnebis organoebi“.prezentaciaSi sxvadasxva cxovelis slaidebia, moswavleebma unda amoicnon, romeli

SegrZnebis organo „exmareba“ cxovels.prezentacia interaqtiuli da saxalisoa, maswavlebels SeuZlia gamoiyenos damatebiT

resursad: „cxovelebi da SegrZnebis organoebis“ ganxilvisas.prezentacia codnis gaRrmavebas Seuwyobs xels da moswavleebSi gazrdis interess

Temis mimarT.3. prezentacia Temaze: „cocxali sxeulebis aRwera arsebiTi niSan-Tvisebebis mixedviT“.moswavleebs naswavli aqvT cocxali organizmebis ZiriTadi nawilebi _ organoebi,

aseve _ adamianisa da cxovelebis SegrZnebis organoebi.prezentacia daexmareba moswavleebs, gaiazron, rom cocxal organizmebs bevri or-

gano aqvT da imsjelon maT funqciebze.prezentacia interaqtiuri da saxalisoa. moswavleebi damatebiT informacias miiRe-

ben cocxali organizmebis zogierTi organos Sesaxeb, gaiRrmaveben arsebul codnas.

Page 11: buneba - saqmatsne.ge

10

saxelmZRvanelos Sinaarsis Sesatyvisoba erovnul saswavlo gegmasTan

Tema Sedegebi da indikatorebi

Sedegebis miR-wevis

saSualebebi

Sesaty-visoba

erovnul saswavlo gegmasTan

gakveTilebis

raodenoba

1. lo-kaluri garemos aRwera da masSi ori-entireba.

amoicnobs da CamoTvlis saswav-lo garemoSi arsebul obieqtebs (saklaso oTaxi, sasa di lo, sportuli darba zi, di req toris kabineti, eqi mis kabineti, sasadi-lo), asaxelebs maT daniSnule-bas;iyenebs mimarTebiT terminebs garemoSi orientirebisTvis;qmnis skolis naxats, saubrobs Sesabamisi obieqtebis adgilmde-bareobaze;TanaklaselebTan erTad aya li-bebs da icavs qcevis wesebs sko-laSi, ezoSi, quCaSi, ganmartavs maTi dacvis aucileblobas;amoicnobs quCaSi moZraobis we-sebis amsaxvel pirobiT niSnebs, saubrobs usafrTxo moZraobis wesebis dacvis aucileblobis Sesaxeb.

dakvirveba, simula ciu-ri TamaSe-bi, naxa tis Sesruleba, diskusia, eqskursia, in-dividualuri da jgufuri samuSao.

bun.1.5bun.1.1

14

2. dRe-Ra-mesa da weliwadis droebis aRwera.

asaxelebs cvlilebebs dRe-Ramis ganmavlobaSi;asaxelebs dRe-Ramis monakve Tebs (dila, SuadRe, saRamo, Rame), ukavSirebs sakuTar saqmianobas;CamoTvlis kviris dReebs,asaxelebs saswavlo da uqme dReebs;asaxelebs weliwadis droebs, aRwers bunebaSi momxdar cvli-lebebs, aminds,weliwadis sxva-dasxva dros adamianebis Cacmu-lobas da saqmianobas.

dakvirve-ba, aRwe ra, eqsperimenti, simulaciu-ri TamaSe-bi, naxatis Sesruleba, diskusia, eqskursia, in-dividualuri da jgufuri samuSao.

bun.1.6bun.1.1

22

Page 12: buneba - saqmatsne.ge

11

3. Seg-rZnebis organoe-bi.

asaxelebs adamianis SegrZnebis organoebs da maT funqciebs;aRwers nacnob sxeulebs (suni, gemo, feri, zoma, faqtura);msjelobs SegrZnebis organoebis mniSvnelobis Sesaxeb adamianisa da cxovelebisTvis;iyenebs lupas, mikroskops, mikrofons, fonendoskops mxed-velobis da smenis gaZlierebis mizniT;asaxelebs piradi higienis nivTebs, msjelobs higienis wese-bis dacvis mniSvnelobis Sesaxeb.

dakvirveba, aRwe ra, eqs-perimenti, simulaciu-ri TamaSe-bi, naxatis Sesruleba, diskusia, video da audiomasa-lis gamoye-neba, indi-vidualuri da jgufuri samuSaoebi.

bun.1.2bun.1.1

11

4.cocx-ali orga-nizmebi.

aRwers sakuTar Tavs da Tanak-laselebs garegnuli niSnebis mixedviT;asaxelebs da adarebs erTmaneTs cxovelebis da mcenareebis sxeu-lis nawilebs;awyobs fragmentebisgan cxove-lis da mcenaris modelebs;ajgufebs organizmebs mcenaree-bad da cxovelebad,asabuTebs sakuTar mosazrebas;msjelobs adamianisTvis cx-ovelebisa da mcenareebis mniS-vnelobaze;saubrobs sxvadasxva garemoSi mobinadre mcenareebisa da cx-ovelebis Sesaxeb.

dakvirve-ba, aRwe ra, eqsperimenti, simulaciu-ri TamaSe-bi, naxatis Sesruleba, diskusia, eqs-kursia, eleq-tronuli resursebis gamoyeneba, informaci-is moZieba, prezentaciis momzadeba, individualu-ri da jgufu-ri samuSaoe-bi.

bun.1.3bun.1.1

13

5.sxeulebi da niv-Tierebebi/masalebi.

aRwers irgvliv arsebul sxeu-lebs, maT Semadgenel nivTie-rebebs;amoicnobs yoveldRiurobaSi gamoyenebul nivTierebebs/ma-salebs;ikvlevs zogierTi masalis Tvisebebs;ajgufebs erTnairi nivTiere-bisgan/masalisgan damzadebul sxeulebs.

dakvirveba, aRwera,eqs-perimentebi, TamaSebi, naxatis Ses-ruleba, dis-kusia, eleq-tronuli resursebis gamoyeneba, informaci-is moZieba, prezentaciis momzadeba, individualu-ri da jgufu-ri samuSaoe-bi.

bun.1.4bun.1.1

4

Page 13: buneba - saqmatsne.ge

12

1-li Tavi

garemoSi orientireba

Temis mizani:

moswavlem SeZlos lokaluri garemos aRwera da masSi orientireba.

misaRwevi Sedegebi:

moswavle gaecnos skolaSi arsebul TiToeul obieqts, imsjelos konkretuli obieq-

tis daniSnulebaze. lokalur garemoSi orientirebisas gamoiyenos mimarTebiTi termine-

bi, saklaso oTaxSi, skolaSi, mis mimdebare teritoriaze da quCaSi daicvas qcevis wesebi.

ra gziT miiRweva dasaxuli miznebi:

maswavlebeli moswavleebs saskolo nivTebs acnobs, awyobs eqskursias skolis Seno-

baSi da skolis mimdebare teritoriaze. esaubreba moswavleebs skolaSi arsebuli obi-

eqtebis daniSnulebis Sesaxeb. aswavlis orientirebisas mimarTebiTi terminebis gamoy-

enebas. gansakuTrebuli yuradReba eTmoba im wesebis ganxilvas (skolaSi, quCaSi), rom-

lebic moswavleebis usafrTxoebisken aris mimarTuli.

Semdeg moswavleebi saubroben saxlSi arsebuli ganyofilebebis (oTaxebis) Sesaxeb.

msjeloben TiToeuli ganyofilebis Sesaxeb, iazreben saxlis daniSnulebas; saubroben

cxovelTa TavSesafris Sesaxeb.

moswavleebi adareben saxls da skolas, pouloben saerTo niSnebs. es aqtivoba mos-

wavleebisTvis skolas ufro myudros da sainteresos xdis.

moswavlis rveulSi moswavleebi asruleben davalebebs, romlebic exmareba codnis

gaRrmavebaSi.

davalebebi saxaliso da sainteresoa. moswavleebi muSaoben individualurad,

wyvilebSi, jgufebSi, rac maTi SesaZleblobebis maqsimalur gamovlenas emsaxureba.

1-li gak ve Ti li

mas wav le be li, kla si, Ta nak la se le bi

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

mos wav le eb ma ga ic non er T ma ne Ti da mas wav le be li.

mo sa lod ne li Se de ge bi:

mos wav le e bi ga ic no ben mas wav le bels, erT ma neTs.

ro me li unar-Cve ve bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

komunikabelurobisa da mety ve le bis unar-Cve ve bis gan vi Ta re bas.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, pa ta ra zo mis fi a la, fe ra di bur Tu le bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

mas wav le be li wa rud gens Tavs mos wav le ebs, aC ve nebs sa xel m ZR va ne los da mos wav lis

rve uls, rom le bic xSi rad das Wir de baT gak ve Til ze da eub ne ba, rom wels uam rav sa in-

te re so am bavs is wav li an bu ne bis Se sa xeb da mTe li wlis gan mav lo ba Si maT er T gu li me-

gob re bi da ex ma re bi an. ese ni ari an: (mas wav le be li aC ve nebs wig nis ga re kans) Wi a maia maia,

cno bis moy va re ba Wia da brZe ni bu.

(3 wu Ti)

Page 14: buneba - saqmatsne.ge

13

aq ti vo ba 1-li (er T ma ne Tis gac no ba). mas wav le bels wi nas war mom za de bu li aqvs pa ta ra

zo mis Wur We li (mag., fi a la), sa dac Cay ri lia mZi vis bur Tu le bi (an er T na i ri zo mis Ri-

le bi, an pa ta ra ken We bi, an lo bi os mar c v le bi). mas wav le be li gar k ve viT asa xe lebs Ta vis

sa xels da sa gans, ro mel sac as wav lis. pe da go gi mos wav le ebs ux s nis sity va `Ta nak la se-

lis~ mniS v ne lo bas.

ur Ti er T gac no bis miz niT, mas wav le be li sTa va zobs aseT aq ti vo bas: mos wav lem fi a -

lidan un da amo i Ros bur Tu le bi. ra o de no ba gan sazR v ru li ar aris, mag ram ram den bur-

Tu la sac amo i Rebs, im de ni ram un da Tqvas Ta vis Tav ze. pir vel jer ze aq ti vo bas as ru lebs

mas wav le be li, iRebs 3 bur Tu las da am bobs, mag.: me mqvia ma ka (erT bur Tu las ab ru nebs

fi a la Si), miy vars wig ne bis kiTx va (me o re bur Tu las ab ru nebs fi a la Si) da mom wons mu si-

kis mos me na (me sa me bur Tu la sac ab ru nebs fi a la Si). Sem deg Ti To e u li mos wav le ga mo dis

da fas Tan da ac nobs Tavs mas wav le bels da Ta nak la se lebs.

(20 wu Ti)

Se ja me ba:

ra ze vi sa ub reT dRe van del gak ve Til ze? vin iq ne bi an wels Cve ni dam x ma re me gob re bi?

(2-3 wu Ti)

me-2-3 gak ve Ti lebi

ras vis wav li? ro gor vis wav li?

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

mos wav le e bi ga ec non sa xel m ZR va ne los da mos wav lis rve u lis struq tu ras.

mo sa lod ne li Se de ge bi:

mos wav le e bi is wav li an mos wav lis wig nisa da mos wav lis rve u lis gans x va ve bas, ga ec-

no bi an rub ri kebs(Tu ras ga a ke Te ben wig nisa da rve u lis ga mo ye ne biT), isa ub re ben bu ne bis

Se sa xeb.

ro me li unar-Cve ve bis gan vi Ta re bas uwyobs xels gak ve Ti li?

yu radRe bis kon cen t ra ci as, mety ve le bis gan vi Ta re bas.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

su ra Te bi cxo ve le bis, mce na re e bis, nivTe bis ga mo sa xu le bebiT, sa xel m ZR va ne lo, mos-

wav lis rve u li.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba1-li. ma swav le be li aC ve nebs moswavleebs sa xel m ZR va ne los da eub ne ba, rom

iq bev ri sa in te re so am ba via moTxrobili, aC ve nebs maT rve uls da gan mar tavs, rom rve-

ul Si SeuZ liaT akeTon maT T vis say va re li saq me, rogoricaa _ xat va, ga fe ra deba, amoW ra,

Ca we be ba.

(5 wu Ti)

aq ti vo ba me-2. mas wav le be li svams Se kiTx vas, ici an Tu ara moswavleebma, ra aris bu-

ne ba?

(5 wu Ti)

maTi mo saz re be bis mos me nis Sem d eg mas wav le be li ake Tebs das k v nas, rom bu ne ba aris

yve la fe ri is, rac Cven gar Se moa da ada mi ans ar Se uq m nia.

Page 15: buneba - saqmatsne.ge

14

aq ti vo ba me-3. mas wav le be li am aq ti vo ba Si iye nebs wi nas war mom za de bul ba ra Tebs

(Se saZ le be lia es aq ti vo ba ko mpi u te ris dax ma re bi Tac Ses rul des). sa sur ve lia iyos xu-

Ti ba ra Ti cxo ve le bis, 5 mce na re e bis da 5 mos wav le e bis T vis nac no bi niv Tebis ga mo sa-

xu le biT.

mas wav le be li ac nobs moswavleebs Ta ma Sis we sebs. aC ve nebs maT erT ba raTs, Tu ba-

raT ze „bu ne baa@ ga mo sa xu li, moswavleebi er Txel Se mok ra ven taSs, Tu nivTia _ or jer.

masw av le bel ma jer sac de li aq ti vo ba un da ga na xor ci e los (avar ji Sos bav S ve bi). sa sur ve-

lia, aq ti vo ba or jer Ses rul des (er Ti cik lis Sem deg igi ve ba ra Te bis Cve ne ba ga me or des).

Se ja me bis miz niT, aq ti vo bis bo los mas wav le be li ub run de ba sag nis sa xel wo de bas

da mos wav le ebs mok led ac nobs im Te mebs, ra zedac isa ub re ben 1-li kla sis gan mav lo-

ba Si.

(18 wu Ti)

aq ti vo ba me-4. mas wav le be li moswavleebs aC ve nebs mos wav lis wig n Si Se sa ba mis gver deb-

ze ga mo sa xul su ra Tebs da svams kiTx vas: „ra sa er To aqvT am su ra Tebs?“

(5 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba:

ra ze vi sa ub reT dRe van del gak ve Til ze? ra ga vi geT axa li?

(2 wu Ti).

al ter na ti u li aq ti vo ba.

mas wav le be li mos wav le ebs sTxovs, mi mo i xe don sak la so oTax Si, ga i xe don fan j ri dan

da da a sa xe lon is sxe u le bi, rom le bic bu ne bas ekuT v nis (mag.: oTa xis mce na re e bi, xe, ba-

la xi, Ci ti da a.S.).

me-3 gak ve Ti li

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs ax se nebs wi na gak ve Til ze Ses ru le bul me-3

aq ti vo bas.

(5 wu Ti)

aq ti vo ba me-2. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. mos wav lem un da Se mo xa zos is su ra Te bi,

rom le bic asa xavs bu ne bas, ga a fe ra dos sa mi ve su ra Ti.

(10 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. mas wav le be li am bobs, rom mos wav le e bi iq ne bi an mxat v re bic, mog za u-

re bic da ama Si maT sa mi me go ba ri da ex ma re ba (pe da gogs Se mo hyavs zRap ris per so na Je bi:

Wi a ma i as am be bis mo yo la uy vars, ba Wia uzo mod cno bis moy va rea da yve la fe ri ain te re sebs,

amitom uam rav Se kiTx vas svams, xo lo bu Za li an Wkvi a nia da bev ri ram icis).

(5 wu Ti)

aq ti vo ba me-4. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs, ga a fe-

ra don wig nis per so na Je bi (Seq m nan per so na Jis sa xe).

(13 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba:

ra aris bu ne ba? ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)

Page 16: buneba - saqmatsne.ge

15

me-4 gak ve Ti li

sas ko lo niv Te bi

gak ve Ti lis amo ca ne bi: mos wav le eb ma SeZ lon sas ko lo niv Te bis da sa xe le ba da ga i az ron ma Ti da niS nu le ba.mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le e bi is wav li an sas ko lo niv Te bis da sa xe le bas, isa ub re ben ma Ti da niS nu le bis

Se sa xeb.una re bi, ro mel Ta gan vi Ta re ba sac xels Se uwyobs gak ve Ti li? yu radRe bis kon cen t ra ci is, mety ve le bis gan vi Ta re bas.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fe ra di fan q re bi an flo mas te re bi.

sa va ra u do aq tiv obe bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs, ga ix se non, ra un da ake Ton sko la-Si: is wav lon, iTa ma Son, ga i Ci non me gob re bi, ga i gon sa in te re so am be bi da a.S da ama Si maT sas ko lo niv Te bi da ex ma re ba.

(3 wu Ti).aq ti vo ba me-2. yve la mos wav le asa xe lebs erT sas ko lo nivTs da xsnis mis da niS nu le-

bas. mag.: wig ni, da ak vir d nen su ra Tebs da isa ub ron maT Se sa xeb, ro de sac kiTx vas is wav-li an, wa i kiTxon ra we ria. mos wav lis rve u li _ ga a fe ra don, ga moW ran, da a we bon na xa te bi, fan q re bi _ ga a fe ra don na xa te bi, pena li _ Ca a la gon fan q re bi da kal me bi da, a.S.

(15 wu Ti)aq ti vo ba me-3. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si.mas wav le be li am bobs, rom cno bis moy va re ba Wia maT sa viT pir vel k la se lia da kar gad

ar icis, ra das Wir de ba sko la Si bu ne bis gak ve Til ze; da sTxovs mos wav le ebs, da ex ma ron ba Wi as Can Tis Ca la ge ba Si. mos wav le eb ma un da Se mo xa zon sas ko lo niv Te bi da ga a fe ra don.

(15 wu Ti). mas wav le be li mu Sa obs mos wav le eb Tan in di vi du a lu rad, ex ma re ba, aZ levs ko men ta rebs.gak ve Ti lis Se ja me ba: ra ze vi sa ub reT dRes? ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wuTi)Sefaseba: maswavlebeli moswavlis rveulSi Sesrulebul davalebebs afasebs.suraTze 6 saskolo nivTia gamosaxuli.

ganmaviTarebeli Sefaseba

5-6 swori pasuxi

yoCaR, davalebas Tavi kargad gaarTvi (Tu moswavles erTi Sec-doma aqvs daSvebuli, Seqebis Semdeg maswavlebeli eubneba moswav-les, kargad daakvirdes naxatebs, radganac erTi Secdoma dauSva da Seecados, aRmoaCinos).

3-4 swori pasuxidavalebas Tavi kargad gaarTvi, modi, kidev erTxel Sexede, yve-laferi sworad gaqvs Sesrulebuli? Seecade aRmoaCino Secdomebi.

1-2 swori pasuximaswavlebeli moswavles eubneba, ra Seasrula sworad da exmareba Secdomebis aRmoCenaSi (mag., ratom fiqrob, rom qudi saskolo niv-Tia? SegviZlia qudis gamoyeneba swavlis procesSi?).

Page 17: buneba - saqmatsne.ge

16

me-5-6 gak ve Ti lebi

mar j v niv-mar cx niv

gak ve Ti lis amo ca ne bi: mos wav lem ga mo i ye nos Se sa ba mi si mi mar Te bi Ti ter mi ne bi: mar j v niv, mar cx niv, win,

ukan, Sors, ax los.mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le e bi SeZ le ben mi mar Te bi Ti ter mi ne bis aT vi se bas, ga mo i ye ne ben lo ka lur ga-

re mo Si ori en ti re bis T vis.ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li? yu radRe bis kon cen t ra ci as, mety ve le bis, ga re mo Si ori en ti re bis una re bis gan vi Ta-

re bas.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fe ra di fan q re bi, sa xa za vi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti le bis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. imi saT vis rom mos wav le e bi mo vam za doT ga re mo Si ori en ti re bis T vis,

sa Wi roa ga vac noT cne be bi mar j v niv _ mar cx niv, win _ ukan da Sors _ ax los.

mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs fex ze ad go mas, aZ levs in s t ruq ci as; av wi oT mar-

j ve na xe li, mar cxe na xe li. (mos wav le e bi xSi rad ukav Si re ben mar j ve nas an mar cxe nas im

xels, rom li Tac we ren/xa ta ven, amis T vis mas wav le bel ma un da ga ar k vi os klas Si, ro me li

mos wav lea me mar j ve ne da ro me li _ ca cia.

aq ti vo bis da sawyis Si mas wav le be li Tan mim dev ru lad am bobs sity vebs _ mar j ve na, mar-

cxe na. Tu bav S vi uS vebs Sec do mas, us wo rebs. Sem deg da va le ba rTul de ba, mas wav le be li

or jer ze di zed am bobs mar j ve nas an _ mar cxe nas.

(7 wu Ti)

aq ti vo ba me-2. mos wav le e bi sxe dan mer xeb Tan, mas wav le be li yo vel maT gans sTxovs

sak la so oTax Si da a sa xe lon er Ti niv Ti, ro me lic maT gan mar cx niv/ mar j v niv aris mo Tav-

se bu li.

(15 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. es aq ti vo ba me-2 aq ti vo bis msgav sia, mos wav le e bi asa xe le ben, Tu ro me-

li mos wav le zis maT win, ukan, Sors, ax los.

(10 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba:

ra mo ge wo naT dRe van del gak ve Til Si? ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(3 wu Ti)

me-6 gak ve Ti li

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li ax se nebs mos wav le ebs wi na gak ve Til ze Ses ru le bul aq-

ti vo bebs (mar j v niv, mar cx niv, win, ukan, Sors, ax los).

(5 wu Ti)

aq ti vo ba me-2. mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs, ga da Sa lon sa xel m ZR va ne lo Se sa-

ba mis gver d ze da da a sa xe lon is sxe u le bi, rom le bic wig n Si maT gan mar j v niv da maT gan

mar cx niv xa tia.

(5 wu Ti)

Page 18: buneba - saqmatsne.ge

17

aq ti vo ba me-3. sa xel m ZR va ne los Sem deg gver d ze ga mo sa xu lia Wi a maia da mis gar Se mo _ fi gu re bi. mos wav le e bi asa xe le ben, ro me li fi gu raa Wi a ma i a dan mar cx niv, mar j v niv, win, ukan.

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-3. sa mu Sao mos wav lis rve ul Si. cno bis moy va re ba Wia sax li dan ga mo vi da da sko la Si un da was v la, mas wav le be li sTx-

ovs mos wav le ebs, da ex ma ron mas.mos wav le e bi fan q riT ga av le ben xazs sax li dan sko lam de. da va le bis Ses ru le bi sas

in s t ruq ci as aZ levs mas wav le be li (mag., ba Wia jer mi dis win (ga av le ben xazs), Sem deg _ mar j v niv da a.S.).

mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs, gan mar ton: ba Wia ga mo vi da sax li dan, sa iT wa vi da? (win), Sem deg _ marj v niv _ su ra Tis mi xed viT). sko la Sors aris Tu ax los? _ Sors. yva vi-li _ ax los.

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-4. mu Sa o ba wyvi leb Si. er Ti mos wav le aZ levs me o res in s t ruq ci as, sa iT

wa vi des. mag.: ori na bi ji win, ori _ mar j v niv da a.S. Sem deg ro le bi ic v le ba.al ter ne ti u li aq ti vo ba: me-4 aq ti vo bis msgav sad srul de ba wyvi leb Si, Tum ca, am Sem Tx ve va Si, mos wav le Ta nak-

la se lis in s t ruq ci e bis dax ma re biT, ro me li me obi eq tam de un da mi vi des. (13 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)Sefaseba:

maswavlebels SeuZlia moswavlis rveulSi Sesrulebuli davaleba Seafasos.

ganmaviTarebeli Sefaseba

5-6 swori pasuxi

yoCaR, davalebas Tavi kargad gaarTvi (Tu moswavles erTi Sec-doma aqvs daSvebuli, Seqebis Semdeg maswavlebeli eubneba moswav-les, kargad daakvirdes naxatebs, radganac erTi Secdoma dauSva da Seecados, aRmoaCinos).

3-4 swori pasuxidavalebas Tavi kargad gaarTvi, modi, kidev erTxel Sexede, yve-laferi sworad gaqvs Sesrulebuli? Seecade aRmoaCino Secdomebi.

1-2 swori pasuxi

maswavlebeli moswavles eubneba, ra Seasrula sworad da exmareba Secdomebis aRmoCenaSi (mag., ratom fiqrob, rom qolga Wiamaiadan marjvniv aris, modi, kidev erTxel gavixsenoT, romelia marjvena xeli, marcxena?).

me-7 gak ve Ti li

Cve ni sko la

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

moswavlem amo ic nos da Ca moT va los sas wav lo ga re mo Si ar se bu li obi eq te bi da isa ub-

ros maT da niS nu le ba ze. ga i me o ros wi na gak ve Ti leb ze nas wav li ma sa la.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

mety ve le bis, komunikabelurobis, in di vi du a lu rad mu Sa o bis una re bis gan vi Ta re bas.

Page 19: buneba - saqmatsne.ge

18

mo sa lod ne li Se de ge bi:

mos wav le e bi SeZ le ben sko lis Se no ba Si ori en ti re bas, mi ag ne ben maT T vis sa Wi ro obi-

eq tebs, isa ub re ben kon k re tu li obi eq tis da niS nu le bis Se sa xeb.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, mak ra te li, we bo.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. ma sa lis ga me o re ba.

mos wav le eb ma un da amoW ran rve u lis gver dis ze da na xe var Si ga mo sa xu li su ra Te bi

da mas wav leb lis in s t ruq ci is mi xed viT da a we bon ba Wi is gar Se mo. mag.: bur Ti da va we boT

ba Wi is mar j v niv, da Tu nia _ mar cx niv, mer cxa li _ win, ka ta _ ukan.

(15 wuTi)

aq ti vo ba me-2. mos wav lis wig n Si mo ce mu lia 6 su ra Ti sko lis sxva das x va obi eq tis ga-

mo sa xu le biT: sko lis Se no ba, sak la so oTa xi, spor tu li dar ba zi, bib li o Te ka, tu a le ti,

ki be. mas wav le be li ux s nis mos wav le ebs, rom sko la, ise ve ro gorc sax li, Sed ge ba sxva-

das x va na wi lis gan: sak la so oTax Si mos wav le ebs Se uZ li aT das x d nen mer xeb Tan, da we ron,

wa i kiTxon, ga a fe ra don, imu Sa on er Tad an _ cal-cal ke. spor tul dar baz Si _ da kav d nen

fex bur TiT, klaT bur TiT, cek viT, aero bi kiT (ga aC nia, sko las ro me li fi zi ku ri aq ti vo-

be bi aqvs ar Ce u li); bib li o Te ka Si uam ra vi sa in te re so wig nia, rom elTs wa kiTx va sac mos-

wav le e bi ma le SeZ le ben, aris tu a le ti. mag.: skola samsar Tu liania da er Ti sar Tu li dan

me o re ze ki bis dax ma re biT SegviZlia as v la.

aR niS nul ze Se saZ loa peda gog ma isa ub ros, Tum ca, um jo be sia, Ti To e u li na xa tis Se-

sa xeb da s vas Se kiTx va, mag.: ra aris bib li o Te ka? da bav S veb ma T viTon gas cen pa su xi. bo-

los pe da gog ma Sea ja mos gakveTili.

(17 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba:

ra vis wav leT dRe van del gak ve Til ze? ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(3 wu Ti)

Sefaseba:

maswavlebels SeuZlia moswavlis rveulSi Sesrulebuli davaleba Seafasos.

ganmaviTarebeli Sefaseba

4 swori pasuxi yoCaR, davalebas Tavi kargad gaarTvi.

2-3 swori pasuxidavalebas Tavi kargad gaarTvi, modi, kidev erTxel Sexede, yve-laferi sworad gaqvs Sesrulebuli? Seecade aRmoaCino Secdomebi.

0-1 swori pasuxi

maswavlebeli moswavles eubneba, ra Seasrula sworad da exmareba Secdomebis aRmoCenaSi (mag., ratom fiqrob, rom buSti Wiamaiadan marjvniv aris, modi, kidev erTxel gavixsenoT, romelia marjvena xeli, marcxena?).

Page 20: buneba - saqmatsne.ge

19

me-8-9 gak ve Ti lebi

eq s kur sia sko la Si

gak ve Ti lis amo ca ne bi: moswavlem amo ic nos da Ca moT va los sas wav lo ga re mo Si ar se bu li obi eq te bi, isa ub-

ros maT da niS nu le ba ze. gan sazR v ros sko lis te ri to ri a ze ar se bu li obi eq te bis mde ba-re o ba. mo a xer xos ori en ti re ba sko lis te ri to ri a ze, ga ec nos da da ic vas sko la Si ga da-ad gi le bis gar k ve u li we se bi.

mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le e bi SeZ le ben ga re mo Si ori en ti re bas, ga ec no bi an da da i ca ven sko la Si ga da-

ad gi le bis we sebs.ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak veTi li? yu radRe bis kon cen t ra ci as, komunikabelurobisa da mety ve le bis gan vi Ta re bas.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. sko la Si ga da ad gi le bi sas qcevis we se bis gac no ba.

mas wav leb lis teq s ti: ax la Wi a maia maia erT is to ri as mog iy ve baT. xom gvax sovs, rom

cno bis moy va re ba Wi ac Tqven sa viT pir vel kla se lia? ho da, ba Wi as mas wav le bel ma uTx ra,

rom un da da ic vas sko la Si ga da ad gi le bi sas qce vis we se bi. de re fan Si ar ir bi nos da te-

le fo niT ar iTa ma Sos, ki bis sa xe lur ze ar Se moj des. ba Wi as ar mo e wo na es we se bi da ga-

dawy vi ta, ga er k via, Tu ra tom un da da ic vas isi ni. brZen bus Tan mi vi da da hkiTxa: brZe no

bu, Tu ici, ra tom ar un da vir bi no da de re fan Si, vi Ta ma So te le fo niT, ki bis sa xe lur ze

jdo ma xom sa xa li soa?

mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs, ga da Sa lon wig ni Se sa ba mis gver d ze. Sem deg mi mar-

Tavs mos wav le ebs: `Tqve ni az riT, ra upa su xa bum ba Wi as?“

(8 wu Ti)

aq ti vo ba me-2. sko lis obi eq te bis daT va li e re ba. sko lis Ta nam S rom le bis gac no ba.

mas wav le be li wi nas war uTan x m de ba sko lis Ta nam S rom lebs mos wav le Ta vi zi tis Se-

sa xeb.

mas wav le be li aC ve nebs mos wav le ebs sko lis sxva das x va gan yo fi le bas da sTxovs maT

da sa xe le bas, mos wav le e bi sa ub ro ben ama Tu im obi eq tis da niS nu le bis Se sa xeb. pa ra le lu-

rad, bav S ve bi ec no bi an sko lis Ta nam S rom lebs. TiToeuli Ta nam S ro me li bav S vebs sko la-

Si sa ku Tar fun q ci as ac nobs.

eq s kur si is dros gan sa kuT re bu li yu radRe ba eT mo ba sko lis obi eq te bis gan la ge bas

(Se mo sas v le li dan mar j v niv, sak la so oTa xi dan mar cx niv), mas wav le be li mos wav le ebs as-

wav lis ama Tu im obi eq tam de mi sas v lel yve la ze mok le da mo sa xer xe bel gzas.

gar da ami sa, eq s kur si is dros mas wav le be li yu radRe bas amax vi lebs sko la Si ga daad-

gi le bi sas sa Wi ro qce vis we seb ze (de re fan Si, ki be ze). mas wav le be li mos wav le ebs ga nu mar-

tavs, rom, zo gi er Ti we si maT usaf r Txo e bas ga na pi ro bebs, zo gi er Ti ki _ „zrdi lo bi a ni

bav S ve bis“ we se bia, mag., mi sal me ba sko lis Ta nam S rom le bis T vis.

(25 wu Ti)

(Tu pe da gogs eq s kur si is T vis me ti dro sWir de ba, Se saZ le be lia pir ve li aq ti vo bis

mo di fi ci re ba da Sem ci re ba, an da, eq kur si is pe ri od Si Se as ru lon aR niS nu li aq ti vo ba da

sa xel m ZR va ne lo Si mos wav le e bi mom dev no gak ve Til ze amu Sa os).

Page 21: buneba - saqmatsne.ge

20

gak ve Ti lis Se ja me ba: ra iyo Tqven T vis sa in te re so dRe van del gak ve Til ze? ga vi me o-

roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)

me-9 gak ve Ti li

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

mos wav le e bi dak vir ve bis sa fuZ vel ze qmni an na xats, sa ub roben sko lis Ta nam S rom le-

bis mo va le o be bis Se sa xeb

mo sa lod ne li Se de ge bi:

mos wav le e bi SeZ le ben sa u bars sko lis Ta nam S rom le bis mo va le o be bis Se sa xeb, ra Ta

mi mar Ton maT sa Wi ro e bis Sem Tx ve va Si.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

dak vir ve bis, mety ve le bis, komunikalurobis gan vi Ta re bas.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro ma sa le bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fe ra di fan q re bi.

eq s kur si is Sem de g mos wav le e bi ag r Ze le ben sa u bars sak la so oTax Si.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li.

(5 wu Ti)

bav S ve bi pa su xo ben Sem deg Se kiTx vebs:

sko lis ro me li gan yo fi le be bi mo vi na xu leT?

sko lis ro me li Ta nam S rom le bi ga vi ca niT?

qce vis ro me li we se bi vis wav leT?

aq ti vo ba me-2. mos wav le e bi ga daS li an wigns im gver d ze, sa dac sko lis Ta nam S rob le bi

ari an da xa tu li. mos wav le e bi mu Sa o ben wyvi leb Si, maT un da amo ic non sko lis Ta nam S ro me-

li da im s je lon, ra mo va le o be bi aqvs mas sko la Si.

(8 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. mos wav le e bi ga daS li an mos wav lis rve uls (ca ri e li gver di) da da xa ta-

ven sko las an sko lis im na wils, ro me lic yve la ze me tad mo e wo naT. da va le bis Ses ru le-

bis Sem deg mas wav le be li awyobs na xa te bis ga mo fe nas.

(20 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba: ra ga va ke TeT dRe van del gak ve Til ze? ga vi me o roT axa li sity ve-

bi.

(2 wu Ti)

Sefaseba:

maswavlebels SeuZlia kiTxvebze pasuxebi da/an wyvilebSi muSaoba Seafasos.

sasurvelia, wyvilebSi urTierTSefaseba gamoviyenoT.

1. kiTxvebze pasuxis Sefaseba: yoCaR, kiTxvas sworad gaeci pasuxi; dafiqrdi da gaix-

sene;

2. wyvilebSi muSaobis Sefaseba (urTierTSefaseba): moswavleebi jer damoukideblad

amoicnoben skolis TanamSromlebs, Semdeg mimarTaven urTierTgamokiTxvas (mag., es vin

aris? _ eqimi. _ rogor mixvdi?)

Page 22: buneba - saqmatsne.ge

21

me-10-11 gak ve Ti lebi

qce vis we se bi

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

mos wav le eb ma mas wav leb lis dax ma re biT, Ta nak la se leb Tan er Tad, Se i mu Sa on qce vis

we se bi, ga i az ron ma Ti dac vis sa Wi ro e ba.

mo sa lod ne li Se de ge bi:

mos wav le e bi Se i mu Sa ve ben lo ka lur ga re mo Si qce vis we sebs, im s je le ben Ti To e u li

we sis dac vis sa Wi ro e ba ze.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

dak vir ve bis, lo gi ku ri az rov ne bis, Ta nam S rom lo bis, das k v ne bis ga mo ta nis.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fe ra di fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mu Sa o ba wyvi leb Si. ma swav le be li sTxovs mos wav le ebs, mo i fiq ron er-

Ti Se kiTx va, ro mel sac Ta vis mewy vi les da us va men. Ta ma Sis pi ro ba ase Tia: yve la mos wav-

le mas wav leb lis niS nis Sem deg er T d ro u lad svams Ta vis Se kiTx vas. klas Si mos wav le e bi

aya yan de bi an, sa va ra u dod, ver ga i ge ben er T ma ne Tis sa u bars. mas wav le be li yve las sTxovs

ga Cu me bas. Sem deg jer er Ti mos wav le das vams Se kiTx vas da da e lo de ba pa suxs, Sem deg _

me o re...

mas wav le be li ekiTxe ba bav S vebs: ra tom ver ga vi geT er T ma ne Tis naT q va mi, ro de sac

yve la er Tad sa ub rob da? (i mi tom, rom am Sem Tx ve va Si Se uZ le be li iyo er T ma ne Tis ga ge ba,

iyo ya ya ni, xma u ri).

e,i. Cven un da dag vec va gar k ve u li we si: mog ves mi na er T ma ne Tis T vis.

Se kiTx va:

sa Wi roa Tu ara we se bis dac va?

(10 wu Ti)

aq ti vo ba me-2. mos wav le e bi wyvi leb Si aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su ra-

Tebs, aR we ren Ti To e uls da gan mar ta ven, ro me li bav S vi ar icavs we sebs.

(8 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. sko la Si qce vis we se bis Se mu Sa ve ba. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si.

mos wav le e bi Seq m ni an qce vis er Ti we sis na xats. na xa te bis das ru le bis Sem deg mas wav-

le be li ake Tebs ga mo fe nas.

(15 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)

me-11 gak ve Ti li

qu Ca Si, sko lis mim de ba re te ri to ri a ze qce vis we se bi

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs, wyvi leb Si da aT va li e ron sa xel m-

ZR va ne lo Si mo ce mu li su ra Te bi da upa su xon, ro me li ada mi a ni ar R vevs qce vis we sebs?

ra tom fiq ro ben ase?

(5 wu Ti)

Page 23: buneba - saqmatsne.ge

22

aq ti vo ba me-2. sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mu lia ram de ni me sag zao niS nis am sax ve li su ra-Ti, mos wav le e bi mas wav leb lis dax ma re biT gan sazR v ra ven maT daniSnulebas.

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-3. sak la so dis ku sia: `ra tom un da da vic vaT si suf Ta ve?@wig n Si mo ce mu lia sak la so oTa xisa da sko lis ezos su ra Te bi (suf Ta da da nag vi a ne-

bu li).mos wav le e bi msje lo ben, ro me li sjobs da ra tom?

(13 wu Ti)aq ti vo ba me-4. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si: mos wav le eb ma un da ipo von, ro mel su raT-

Si ar icavs cno bis moy va re ba Wia we sebs da Se mo xa zon. (5 wuTi)

gak ve Ti lis Se ja me ba: ra ze vi sa ub reT dRe van del gak ve Til ze? ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)mas wav le bels Se uZ lia ase ve da to vos mos wav le e bis mi er Seq m ni li qce vis we se bi (na-

xa te bi), an da a we bos did for mat ze, ra Ta Sem d gom Si Se ax se nos mos wav le ebs maT mi er ve mo fiq re bu li we se bi.

Sefaseba: maswavlebels diskusiis Sefaseba SeuZlia.ganmaviTarebeli Sefaseba SesaZloa aseTnairad Camoyalibdes: yoCaR, azri gasagebad

Camoayalibe; yoCaR, swori ganmarteba gaakeTe; yoCaR, kiTxvas pasuxi sworad gaeci; Se-giZlia, kidev erTxel gaimeoro Seni mosazreba? ratom fiqrob ase? Tu SeiZleba, kidev erTxel gangvimarte; kargad dafiqrdi, gaixsene da ise upasuxe kiTxvas.

me-12 gak ve Ti li

eq s kur sia sko lis mim de ba re te ri to ri a ze

gak ve Ti lis amo ca ne bi: moswavlem amo ic nos da gan mar tos qu Ca Si moZ ra o bis we se bis am sax ve li pi ro bi Ti niS-

ne bi, im s je los ma Ti dac vis auci leb lo ba ze, isa ub ros qu Ca Si usaf r Txo moZ ra o bis we se-bis dac vis Se sa xeb.

mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le e bi cno ben qu Ca Si moZ ra o bis we se bis am sax vel mar tiv pi ro biT niS nebs, sa-

ub ro ben ma Ti dac vis auci leb lo bis Se sa xeb, gan mar ta ven ris kebs we se bis dac vis ugule -bel yo fis Sem Tx ve va Si.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li? ga re mo Si ori en ti re bis, das k v ne bis ga mo ta nis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs ax se nebs wi na gak ve Til ze Ses ru le bul aq-ti vo bas, qu Ca Si usaf r Txod moZ ra o bis we se bisa da pi ro bi Ti niS ne bis Se sa xeb. Sem deg mos-wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su raTs, asa xe le ben ga mo sa xul obi-eq tebs, gan mar ta ven maT da niS nu le bas (tro tu a ri, gzis sa va li na wi li, sag zao niS ne bi).

(10 wu Ti)

Page 24: buneba - saqmatsne.ge

23

aq ti vo ba me-2. mas wav le be li mos wav le ebs ac nobs sko lis te ri to ri as, aC ve nebs ezos,

spor tul mo e dans, yura dRe bas amax vi lebs mwva ne nar ga veb ze, maT si la ma ze ze. aC ve nebs

Ta vi su fa li dro is Sem Tx ve va Si (Ses ve ne ba, ro de sac uf ro sebs elo de bi an) Ta ma Sis T vis

usaf r Txo ad gi lebs. ad gils, sa dac uf ro sebs un da da e lo don gak ve Ti le bis das ru le bis

Sem deg.

Sem deg gah yavs sko lis te ri to ri i dan da ac nobs mim de ba re te ri to ri as. mas wav le-

be li yu radRe bas amax vi lebs sa xi fa To ad gi leb ze (mag., gzis sa va li na wi li). esa ub re ba

sko las Tan mi ma va li usaf r Txo mar S ru tis Se sa xeb, ax se nebs usaf r Txo e bis we sebs (eq s kur-

si is mim di na re o ba da mo ki de bu lia kon k re tu li sko lis mde ba re o ba sa da mi si Se mo ga re nis

spe ci fi ka ze).

(25 wu Ti)

me-13 gak ve Ti li

Ce mi sax li

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

mos wav lem SeZ los kor pu sisa da sa ku Ta ri sax lis er T ma neT Tan Se da re ba, aR we ros

bina Si ar se bu li gan yo fi le be bi, isa ub ros ma Ti da niS nu le bis Se sa xeb. zo ga dad im s je los

sax lis da niS nu le bis Se sa xeb.

mo sa lod ne li Se de ge bi:

mos wav le e bi isa ub re ben sa ku Ta r binasa da kor puss So ris msgav se ba-gan s x va ve ba ze,

gan mar ta ven binis da niS nu le bas, im s je le ben binaSi ar se bu li gan yo fi le be bis Se sa xeb.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

dak vir ve bis, msje lo bis, lo gi ku ri az rov ne bis, mety ve le bis una re bis gan vi Ta re bas.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fe ra di fan q re bi an flo mas te re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

gak ve Ti lis da sawyis Si mas wav le be li wig nis per so na Je bis am bavs uy ve ba mos wav le ebs:

cno bis moy va re ba Wia, Wi a maia maia da brZe ni bu me gob re bis mo sa na xu leb lad wa vid nen.

isi ni jer ma ri ams es tum r nen, ro me lic sa ku Tar sax l Si cxov robs, xo lo Sem deg _ ni kas,

ro me lic kor pus Si cxov robs.

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs, ga da Sa lon wig ni im gver d ze, sa dac

ga mo sa xu lia sa ku Ta ri sax lisa da kor pu sis su ra Te bi da sTxovs, ga ar k vi on, sad cxov robs

ma ri a mi da sad _ ni ka? mos wav le eb ma un da gan mar ton, ro gor amo ic nes Se sa ba mi si sax li.

(sa va ra u do pa su xe bi: sa ku Tar sax l Si co ta sar Tu lia, kor pus Si _ bev ri, kor pusSi

bev ri ada mi a ni cxov robs, sa ku Tar saxls aqvs ezo da a.S.).

(5 wu Ti)

aq ti vo ba me-2. mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs, da a sa xe lon sax l Si ar se bu li oTa-

xe bi (gan yo fi le be bi).

(3 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. mos wav le e bi aT va li e re ben mos wav lis sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su-

ra Tebs (sa dac sax lis Se mad ge ne li gan yo fi le be bia ga mo sa xu li), asa xe le ben maT da sa ub-

ro ben Ti To e u li obi eq tis da niS nu le bis Se sa xeb.

(8 wu Ti)

Page 25: buneba - saqmatsne.ge

24

aq ti vo ba me-4. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si: mos wav le e bi ca ri el gver d ze da xa ta ven Ta vi anT saxls.

(15 wu Ti)gak ve Ti lis Se ja me ba: mas wav le be li svams Sem deg kiTx vebs:ra sa Wi roa sax li? ro go ri sax le bi ar se bobs? ro me li oTa xe bis gan Sed ge ba sax-

li?aqvT Tu ara sax lebi cxo ve lebs? ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(4 wu Ti)Sefaseba: maswavlebels SeuZlia kiTxvebze pasuxebi Seafasos: yoCaR, kiTxvas sworad gaeci pa-

suxi; dafiqrdi da gaixsene.

me-14 gak ve Ti li

aqvT Tu ara sax le bi cxo ve lebs

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

mos wav le eb ma ga i az ron sax lis da niS nu le ba, Ca moT va lon binaSi ar se bu li gan yo fi le-

be bi da gan mar ton ma Ti fun q ci e bi, ga i az ron, rom cxo ve leb sac sWir de baT Tav Se sa fa ri.

mo sa lod ne li Se de ge bi:

mos wav le e bi da a sa xe le ben sxva das x va ti pis sax ls (sa ku Ta ri sax li, kor pu si), im s-

je le ben maT So ris msgav se ba-gan s x va ve b aze, isaubreben binis gan yo fi le be bis da niS nu-

le bis Se sa xeb. im s je le ben cxo ve le bis Tav Se saf ris auci leb lo bisa da da niS nu le bis

Se sa xeb.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

dak vir ve bis, lo gi ku ri az rov ne bis, Se da re bis, bu ne ba ze mzrun ve li da mo ki de bu le bis.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li ame o re bi nebs mos wav le ebs wi na gak ve Til ze gan xi lul ma-sa las: binis da niS nu le bis Se sa xeb, binis gan yo fi le be bis da niS nu le bis Se sa xeb.

(7 wu Ti)aq ti vo ba me-2. sak la so dis ku sia. mas wav le be li svams kiTx vas: Tqve ni az riT, sad cxov-

ro ben cno bis moy va re ba Wia, brZe ni bu da Wi a maia? aqvT Tu ara maT sax le bi? ra Si sWir de-baT bus, ba Wi as da Wi a ma i as sax lebi?

(15 wu Ti)aq ti vo ba me-3. mu Sa o ba sa xel m ZR va ne lo ze. mos wav le e bi aT va li e re ben su ra Tebs, mas-

wav le be li gan mar tavs, rom mer cx lis saxls bu de hqvia, Tag vi sas _ so ro, obo basas _ qse-li.

Sem deg mas wav le be li svams kiTx vas, Tu mer cxals bu des da vun g revT, ra saf r Txe da-e muq re ba mas?

Tagvs Tu so ro aRar eq ne ba? an da obo bas _ qse li? (5 wu Ti)

mas wav le be li ake Tebs Se ja me bas, rom bu de, so ro da qse li am ar se be bis sax lia da Tu maT sax li aRar eq ne baT, Se saZ loa mta ceb leb ma ad vi lad ipo von.

Page 26: buneba - saqmatsne.ge

25

aq ti vo ba me-4. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si.bav S veb ma bus, Wi a ma i as da ba Wi as sa ku Ta ri sax le bi un da apov ni non (Se a er Ton xa ze biT).

(5 wu Ti)gak ve Ti lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(3 wu Ti)Sefaseba: maswavlebels diskusiis Sefaseba SeuZlia. ganmaviTarebeli Sefaseba SesaZloa aseT-

nairad Camoyalibdes: yoCaR, azri gasagebad Camoayalibe; yoCaR, swori ganmarteba gaa-keTe; yoCaR, kiTxvas pasuxi sworad gaeci; SegiZlia, kidev erTxel gaimeoro Seni mo-sazreba? ratom fiqrob ase? Tu SeiZleba, kidev erTxel gangvimarte; kargad dafiqrdi, gaixsene da ise upasuxe kiTxvas.

me-15 gak ve Ti li

sax li da sko la

gak ve Ti lis amo ca ne bi: mos wav lem da a sa xe los sak la so oTax Si ar se bu li sag ne bi da isa ub ros ma Ti da niS nu-

le bis Se sa xeb, gar k ve u li sag ne bi Se a da ros sax l Si ar se bul sag nebs (aR niS nu li mos wav-le ebs da ex ma re ba sko la sa da saxls So ris msgav se bis aR mo Ce na Si da sko la maT T vis uf ro ax lo be li gax de ba).

mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le e bi SeZ le ben sak la so oTax Si ar se bu li sag ne bis da sa xe le bas da da niS nu le-

bis ax s nas, Se a da re ben sax l Si ar se bul sag nebs.ro me li una re bis gan vi Ta rebs Se uwyobs xels gak ve Ti li? komunikabelurobis, dak vir ve bis, aR we ris, das k v ne bis ga mo ta nis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo. mos wav lis rve u li, fe ra di fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs, da aT va li e ron sak la so oTa xis su-ra Ti (an sa ku Ta ri sak la so oTa xi), da a sa xe lon oTax Si ar se bu li sag ne bi da ma Ti da niS nu-le ba. mag.: ska me bi _ da saj do mad, mer xe bi _ niv Te bis da sa la geb lad da sa mu Sa od, da fa _ da sa we rad, wig ne bis ka ra da _ wig ne bis da sa la geb lad da a.S.

(9 wu Ti)aq ti vo ba me-2. mos wav le e bi wig n Si aT va li e re ben binis su raTs, asa xe le ben niv Tebs da

maT da niS nu le bas. (8 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. mos wav le e bi Se mo xa za ven iseT sag nebs, rom le bic sko la Sic aris da sax l Sic _ wi Te li fan q riT, mxo lod sko la Si _ mwva ne fan q-riT, mxo lod sax l Si _ lur ji fan q riT. ga a fe ra de ben im sag nebs, rom le bic gvaqvs sko la-Sic da sax l Sic (aq ti vo bis Ses ru le bi sas ga saT va lis wi ne be lia, rom zo gi erT mos wav les Se saZ loa sax l Si aqvs da fa an mer xi, isi ni am sag nebs sa er To ka te go ri a Si mo aq ce ven).

(15 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba:

ra vis wav leT dRes, ga vi me o roT axa li sity ve bi. (3 wu Ti)

Page 27: buneba - saqmatsne.ge

26

Sefaseba:

maswavlebels moswavlis rveulSi Sesrulebuli davalebebis Sefaseba SeuZlia.

ganmaviTarebeli Sefaseba

7-8 swori pasuxi

yoCaR, davalebas Tavi kargad gaarTvi (Tu moswavles erTi Secdo-ma aqvs daSvebuli, Seqebis Semdeg maswavlebeli eubneba moswavles, kargad daakvirdes naxatebs, radganac erTi Secdoma gaepara da Seecados, aRmoaCinos).

4-6 swori pasuxidavalebas Tavi kargad gaarTvi, modi, kidev erTxel Sexede, yvela-feri sworad gaqvs Sesrulebuli? Seecade aRmoaCino Secdomebi.

1-3 swori pasuxi

maswavlebeli moswavles eubneba, ra Seasrula sworad da exmare-ba Secdomebis aRmoCenaSi (mag., ratom fiqrob, rom sawoli sax-lSic gvaqvs da skolaSic?). modi, kidev erTxel gavixsenoT, ra daniSnuleba aqvT naxatebze gamosaxul nivTebs?

me-2 Tavi

dRe da Rame, weliwadis droebi

Temis mizani:

moswavlem SeZlos dRe-Ramis da weliwadis droebTan dakavSirebuli cvlilebebis

aRwera.

mosalodneli Sedegebi:

moswavle asaxelebs cvlilebebs dRe-Ramis ganmavlobaSi, asaxelebs dRe-Ramis mon-

akveTebs da ukavSirebs sakuTar saqmianobas, asaxelebs weliwadis droebs, saubrobs

gansxvavebebze, SemodgomisTvis damaxasiaTebel amindze. saubrobs bunebaSi momxdari

cvlilebebis Sesaxeb, adamianebis Cacmulobasa da saqmianobaze.

asaxelebs kviris dReebs, ganasxvavebs saswavlo da uqme dReebs, ukavSirebs sakuTar

saqmianobas.

ra gziT miiRweva dasaxuli miznebi:

pirvel etapze moswavleebi swavloben kviris dReebis CamoTvlas, saubroben kviris

sxvadasxva dRes sakuTari saqmianobis Sesaxeb.

Semdeg ecnobian amindis maxasiaTeblebs ( wvima, qari, Tovli, cxela, civa, mze anaTebs).

moswavleebi swavloben weliwadis droebis CamoTvlas, saubroben, rogori amindia

weliwadis sxvadasxva dros.

am TavSi moswavleebi saubroben Semodgomis Sesaxeb (Temis Seswavla Semodgomas

emTxveva).

swavloben Semodgomis Tveebis CamoTvlas, saubroben, ra cvlilebebi xdeba bunebaSi

Semodgomaze.

saubroben Semodgomaze adamianis saqmianobis Sesaxeb, ganasxvaveben Semodgomis

tansacmels.

SemoTavazebuli aqtivobebi saxaliso, saintereso da mravalferovania.

Page 28: buneba - saqmatsne.ge

27

me-16-17 gak ve Ti lebi

kvi ris dRe e bi

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

mos wav le Ca moT v lis kvi ris dRe ebs, da u kav Si rebs maT sa ku Tar saq mi a no bas.

mo sa lod ne li Se de ge bi:

mos wav le e bi Ca moT v li an kvi ris dRe ebs Tan mim dev ru lad, kvi ris dRe ebs ukav Si re ben

sa ku Tar saq mi a no bas (mag.: or Sa baTs viwyebT swav las, Sa baT-kvi ras _ vis ve nebT, pa ras kevs

_ cek va maqvs da a.S.).

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

da max sov re bis, mov le nebs So ris kav Si ris dam ya re bis, das k v ne bis ga mo ta nis, komu-

nikabelurobis gan vi Ta re bas.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, wi nas war mom za de bu li ba ra Te bi 1-idan 7-is CaT-

v liT (ba ra Te bis ra o de no ba klas Si mos wav le Ta ra o de no bi dan ga mom di na re obs).

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs ax se nebs wi na gak ve Til ze Ses ru le bul aq-ti vo bebs.

(3 wu Ti)aq ti vo ba me-2. mas wav leb lis teq s ti: Wi a maia maia, cno bis moy va re ba Wia da brZe ni bu

gak ve Ti le bis Sem deg Sex v d nen er T ma neTs. me gob re bi er T ma neTs uy ve bod nen, Tu ra is wav-les dRes gak ve Ti leb ze. cno bis moy va re ba Wi am Ta vi mo i wo na, me kvi ris dRe e bis Ca moT v la vis wav leo. me vi ci, rom kvi ra Si 7 dReao. aba Ca moT va leo, Ses Ta va za Wi a maia ma i am.ba Wi am da iwyo: or Sa ba Ti, sam Sa ba Ti, oTx Sa ba Ti, xuT Sa ba Ti, eq v s Sa ba Ti... bo lo sity vis ga go ne ba-ze bus da Wi a ma i as si ci li auty daT. bav S ve bo, ro gor fiq robT, swo rad asa xe leb da ba Wia kvi ris dRe ebs? vis Se uZ lia ba Wi is dax ma re ba?

(3 wu Ti)mas wav le be li ake Tebs Se ja me bas, rom erT kvi ra Si 7 dRea da mka fi od ga moT q vams kvi-

ris dRe e bis sa xe lebs. (2 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. mos wav le e bi ga daS li an sa xel m ZR va ne los (ba Wi as uWi ravs 7 buS ti), mas wav-le beli gan mar tavs, rom, rad ga nac kvi ra Si 7 dRea, cif re bi kvi ris dRe ebs Se e sa ba me ba da sTxovs mos wav le ebs, Ca moT va lon kvi ris dRe e bi. 1-li _ or Sa ba Ti, me-2 _ sam Sa ba Ti da, a.S.

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-4. bav S ve bi dge bi an wre Si, mas wav le be li uri gebs wi nas war mom za de bul ba-

ra Tebs cif re biT.ba ra Te bi rig de ba Tan mim dev ru lad ise, rom gve ridg verd mdgom mos-wav le ebs ar hqon deT er T na i ri cif re bi. mos wav le, ro mel sac aqvs cif ri _ 1-li am bobs _ or Sa ba Ti, cif ri _ me-2 _ sam Sa ba Ti da ase. kvi ris CaT v liT. bav S ve bi aq ti vo bas or jer ime o re ben.

(15 wu Ti)aq ti vo ba me-5. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si.

(5 wu Ti)bav S ve bi mu Sa o ben wyvi leb Si, maT un da amoic non, kvi ris ro mel dRe ebs aR wers su ra-

Te bi (pik ni ki _ das ve ne bis dRe ebs _ Sa baT-kvi ras, xo lo me o re su ra Ti _ kvi ris sas wav lo dRe ebs.

gak ve Ti lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wuTi)

Page 29: buneba - saqmatsne.ge

28

Sefaseba: sasurvelia, moswavleebma wyvilebSi meSaobisas erTmaneTi Seafason. moswavlebi

(wyvilebSi) erTmaneTs usvamen kiTxvebs, sTxoven, ganmarton, rogor amoicnes kviris ro-mel dReebs aRwers naxatebi.

me-17 gak ve Ti li

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs ame o re bi nebs wi na gak ve Til ze gan xi lul ma-sa las (kvi ris dRe ebs, sas wav lo da uq me dReebs).

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-2. TiToeuli mos wav le ga mo dis da fas Tan da yve ba Ta vi si saq mi a no bis Se-

sa xeb kvi ris dRe e bis mi xed viT. (20 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. gak ve Ti lis Se ja me ba. Ta ma Si „ki-ara“.mas wav le be li am bobs fra zebs, Tu fra za swo ria, mos wav le e bi am bo ben „ki“ da taSs

uk ra ven, Tu aras wo ria _ „ara“, as wo re ben da fe xebs aba ku ne ben. (5 wu Ti)

1. or Sa ba Ti kvi ris pir ve li dRea;2. kvi ra sas wav lo dRea (uq me a);3. xuT Sa ba Tis Sem deg Sa ba Tia (pa ras ke vi a);4. kvi ris Sem deg or Sa ba Tia;5. sam Sa ba Tis win _ or Sa ba Tia;6. oTx Sa ba Ti uq me dRea (sas wav lo dRe a).

me-18 gak ve Ti li

ro go ri amin dia?

gak ve Ti lis amo ca ne bi: mos wav le eb ma da a sa xe lon amin dis Se mad ge ne li kom po nen te bi, ga mo i ye non kon k re tu li

dRis da sa xa si a Teb lad.mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le e bi da asa xe le ben amin dis kom po nen tebs, im s je le ben kon k re tu li dRis amin-

dis Se sa xeb.ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li? dak vir ve bis, aR we ris, das k v ne bis ga mo ta nis, komunikabelurobis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fe ra di fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li sTxovs bav S vebs, ga reT ga i xe don da Tqvan, ro go ri amin-dia.

zo gi er Ti mos wav le ity vis kar gi (cu di) amin dia, mas wav le bel ma un da ikiTxos, ras niS navs kar gi (cu di) amin dia? (sa va rau do pa su xe bi _ mze ana Tebs, moR rub lu lia,qa ria, ci-va _ gak ve Ti lis Ca ta re bis dRes amin di dan ga mom di na re).

(5 wu Ti)mas wav le be li ake Tebs Se ja me bas, rom kar gi da ria vambobT, ro de sac mze ana Tebs, Tbi-

la, ca mow men di lia, da _ av da ria, ro de sac wvims, Zli e ri qa ria, ci va.(2 wu Ti)

Page 30: buneba - saqmatsne.ge

29

aq ti vo ba me-2. mu Sa o ba wyvi leb Si. mos wav le eb ma sa xel m ZR va ne los Se sa ba mis gver d ze un da amo ic non, ro me li asa xavs dars da ro me li _ av dars, pa su xe bi gan mar ton.

(10 wu Ti)aq ti vo ba me-3. mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si su ra Tebs (Zli e ri da sus-

ti wvi ma, Zli e ri da sus ti qa ri), aR we ren da msje lo ben, rom wvi mac da qa ric sxva das x va-na i ri Se iZ le ba iyos.

(3 wu Ti)aq ti vo ba me-4. mas wav leb lis teq s ti. Cven ma cno bis moy va re ba Wi am di las ga iR vi Za, ga i-

xe da fan j ri dan da da Ron da, ga reT wvim da, qro da Zli e ri qa ri,ara da, xval ba Wia da mi si Ta nak la se le bi eq s kur si a ze api re bdnen was v las. ba Wi am inat ra, ne tav xval kar gi amin di iyo so.

mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si: bav S ve bo, dav xa toT, ro go ri amin di dax v da ba Wi as ga reT?Sem deg gver d ze ki _ ba Wi as kar gi amin di da vu xa toT, ra Ta eq s kur si a ze SeZ los was v la.

(15 wu Ti)gak ve Ti lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)Sefaseba: maswavlebels SeuZlia wyvilebSi muSaoba da urTierTSefaseba gamoiyenos. moswavle-

bi (wyvilebSi) erTmaneTs usvamen kiTxvebs, sTxoven, ganmarton, rogor amoicnes, romeli naxati asaxavs dars da romeli _ avdars.

me-19 gak ve Ti li

we liw a dis dro e bi

gak ve Ti lis amo ca ne bi: mos wav lem da a sa xe los we li wa dis dro e bi, im s je los maT gan mas x va ve bel niS neb ze. isa-

ub ros Ti To e u li maT ga ni saT vis da ma xa si a Te bel amin d ze.mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le da a sa xe lebs we li wa dis dro ebs, im s je lebs maT gan mas x va ve bel niS neb ze.ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li? aR we ris, dak vir ve bis, das k v ne bis ga mo ta nis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, su ra Te bi we li wa dis sxva das x va se zo nis ga mo sa-

xu le bebiT (aR niS nu li ga mo sa xu le be bi Se saZ loa mas wav le bel ma mos wav le ebs kom pi u ter Si aC ve nos).

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs ame o re bi nebs wi na gak ve Til ze Ses ru le bul aq ti vo bebs (ras niS navs da ri da av da ri).

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-2. mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs, Ca moT va lon we li wa dis dro e bi. Sem-

deg ake Tebs Se ja me bas, rom we li wa dis oTxi dro ar se bobs, ese nia: Se mod go ma, zam Ta ri, ga-zafxu li da zafxu li. mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su ra Tebs, amoic no ben, ro mel su raT ze we li wa dis ro me li droa ga mo sa xu li. pa su xebs asa bu Te ben.

(10 wu Ti)aq ti vo ba me-3. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. mos wav le eb ma mo ce mu li su ra Te bi (Se saZ-

le be lia sa xel m ZR va ne loc da ix ma ron) Se sa ba mi si fe re bis ga mo ye ne biT un da ga a fe ra don.

(18 wu Ti)

Page 31: buneba - saqmatsne.ge

30

gak ve Ti lis Se ja me ba:

ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)

me-20 gak ve Ti li

Se mod go ma

gak ve Ti lis amo ca ne bi: mos wav le e aR wers Se mod go mis aminds, cvli le bebs bu ne ba Si, asa xe lebs Se mod go mis

Tve ebs.mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le e bi da a sa xe le ben Se mod go mis Tve ebs, aR we ren, ra cvli le be bi mox da cocxal

da ara cocxal bu ne ba Si, im s je le ben Se mod go mis amin dis Se sa xeb.ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li? dak vir ve bis, aR we ris, das k v ne bis ga mo ta nis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fe ra di fan q re bi, mak ra te li, we bo.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs ame o re bi nebs wi na gak ve Ti lis ma sa las, mos-wav le e bi asa xe le ben we li wa dis dro ebs.

(3 wu Ti)aq ti vo ba me-2. mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su raTs (xe ze

12 wrea ga mo sa xu li). mas wav le be li svams Se kiTx vas, Tu ras un da niS nav des 12 wre? Sem-deg ake Tebs gan mar te bas, rom erT we li wad Si 12 Tvea, rom weliwadSi aris oTxi dro da TiToeuli dro Seicavs 3 Tves (mas wav le bels Se uZ lia 12-ve Tve Ca moT va los, Tum ca es gak ve Ti li ar isa xavs miz nad we li wa dis yve la Tvis da max sov re bas, amas bav S ve bi dro Ta gan mav lo ba Si, kon k re tu li we li wa dis dros Ses wav li sas SeZ le ben).

mas wav le beli ac nobs mos wav le ebs gak ve Ti lis Te mas, rom dRes Se mod go mis Se sa xeb isa ub re ben. svams Se kiTx vas, Tu Se uZ li aT, Ca moT va lon Se mod go mis Tve e bi (seq tem be ri, oq tom be ri, no em be ri).

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-3. mos wav le e bi mu Sa o ben wyvi leb Si, aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo-

ce mul Se mod go mis su ra Tebs; msje lo ben, ro go ri amin dia xSi rad Se mod go ma ze. (5 wu Ti)

aq ti vo ba me-4. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. mos wav le eb ma un da amoW ran is fi gu re-bi, rom le bic Se mod go mis su ra Tis Se saq m ne lad ga mo ad ge baT (sa va ra u dod, un da da to von mer cxa li, Tu ar da to ves, ma inc swo ri iq ne ba, rad ga nac mer cx le bis me o re jgu fi seq tem-b ris bo los mif ri navs Tbil qvey neb Si), da a we bon ca ri el gver d ze da ga a fe ra don. mas wav-le be li mos wav le ebs in di vi du a lu rad ex ma re ba sa Wi ro e bis Sem Tx ve va Si.

(20 wu Ti)gak ve Ti lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)Sefaseba: maswavlebeli damoukidebel samuSaos afasebs. ganmaviTarebeli Sefaseba SesaZloa aseTnairad Camoyalibdes: yoCaR, davalebas

sworad asruleb; Zalian lamazi suraTi gamogivida; sworia, Semodgomaze xSirad wvims, dafiqrdi da gaixsene, ra feris xdeba foTlebi Semodgomaze? yvelafers sworad akeTeb, oRond cota swrafad imuSave.

Page 32: buneba - saqmatsne.ge

31

21-22-e gak ve Ti lebi

cxo ve le bi da mce na re e bi Se mod go ma ze

gak ve Ti lis amo ca ne bi: maswavlebeli asa xe lebs Se mod go ma ze mce na re eb Si mom x dar cvli le bebs. Ca moT v lis

Se mod go ma ze cxo ve le bis qce vas, gan mar tavs qce vis mi ze zebs.mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le asa xe lebs, Tu ra cvli le be bi mox da mce na re eb Si (gay viT l da foT le bi da

da iwyo fo Tol c ve na, dam wif da yur Ze ni, sxva xilic), asa xe lebs da msje lobs cxo ve le bis qce va ze, gan mar tavs mi ze zebs.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li? dak vir ve bis, aR we ris, mety ve le bis gan vi Ta re bis, komunikabelurobis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fe ra di fan q re bi, we bo, fe ra di fur c le bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi / gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs ame o re bi nebs wi na gak ve Til ze Ses ru le bul aq ti vo bebs (we li wa dis dro ebs, Se mod go mis Tve ebs).

(5 wuTi)aq ti vo ba me-2. mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su ra Tebs, gan-

mar ta ven, ra cvli le be bi ga ni ca da mce na re eb ma Se mod go maze (foT le bi gay viT l da, da iwyo fo Tol c ve na, yur Ze ni dam wif da).

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-3. sa xel m ZR va ne los Sem deg gver d ze mo ce mu lia cxo ve le bis su ra Te bi

(daT vi, ciy vi, mer cxa li, be Ru ra, ba Wi a). mas wav le be li ake Tebs ko men tars, rom, rad ga nac Se mod go mis Sem deg zam Ta ri mo dis, zo gi er Ti cxo ve li em za de ba zam T ris Se sax ved rad.

Sem deg uy ve ba am bavs, rom cnobismoyvare ba Wi as gza ze Sex v da ciy vi, ro me lic rkos mi-ar be ni neb da. ba Wi am hkiTxa, sad mi gaqvs rko? ciy v ma upa su xa, fu Ru ro Si, zam Ta ri grZelia da sak ve bi un da mo vi ma ra go, rom ar mom Siv de so.

mas wav le be li ekiTxe ba mos wav le ebs, Tu ici an, ro gor em za de bi an su raT ze ga mo sa xu-li sxva cxo ve le bi zam T ris T vis?

(daT vi bevrs Wams, rom ga suq des (i mi tom, rom zam Tar Si sak vebs ve Rar iSo vis), mer cx le-bi Tbil qvey neb Si gaf rin de bi an (mxo lod mwe re biT ik ve be bi an, xo lo zam Tar Si mwe re bi da ma-lul ni ari an), be Ru ra da ba Wia Ta vi anT sax leb Si dar Ce bi an _isi ni zam Tar Sic ipo vi an sak vebs).

(10 wu Ti)aq ti vo ba me-3. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si: mos wav le e bi im cxo ve lebs, rom le bic zam-

T ris T vis em za de bi an, Se mo xa za ven lur ji fan q riT, vinc ar em za de ba _ mwva niT. (5 wuTi)

aq ti vo ba me-4. Ta ma Si ̀ Se mod go ma~ (gak ve Ti lis Se ja me ba). mas wav le be li am bobs fra zebs da uS vebs Sec do mebs. Sec do mis Sem Tx ve va Si mos wav le e bi mer x ze aka ku ne ben, Sem deg Sec-do mas as wo re ben.

1. Se mod go maze uf ro cxe la, vid re zafxul Si (ci va);2. Se mod go maze foT le bi yviT l de ba da cvi va;3. Se mod go maze xSi rad wvims;4. Se mod go ma ze daT vi iZi nebs (bevr sak vebs mi ir T mevs);5. Se mod go ma ze mer cx le bi Cven Tan brun de bi an (mif ri na ven Tbil qvey neb Si);6. Se mod go ma ze kur dRe li sakvebs ima ra gebs (ar ima ra gebs);7. Se mod go ma ze be Ru re bi Tbil qvey neb Si mif ri na ven (Cven Tan rCe bi an);8. Se mod go maze xSi rad qris Zli e ri qa ri;

Page 33: buneba - saqmatsne.ge

32

9. Se mod go maze uf ro ci va, vid re zafxul Si;10. Se mod go mis Tve e bia ag vis to, seq tem be ri, oq tom be ri (seq tem be ri, oq tom be ri, no-

embe ri). (15 wu Ti)

gak ve Ti lis da sas ruls, mas wav le be li mos wav le ebs sTxovs, Sem de gi gak ve Ti lis T vis mo i ta non mce na ris ram de ni me fo To li.

Sefaseba:

maswavlebels SeuZlia moswavlis rveulSi Sesrulebuli davalebebis Sefaseba.

ganmaviTarebeli Sefaseba

4-5 swori pasuxi

yoCaR, davalebas Tavi kargad gaarTvi (Tu moswavles erTi Secdo-ma aqvs daSvebuli, Seqebis Semdeg maswavlebeli eubneba moswavles, kargad daakvirdes naxatebs, radganac erTi Secdoma aqvs daSvebu-li da Seecados, aRmoaCinos).

2-3 swori pasuxidavalebas Tavi kargad gaarTvi, modi, kidev erTxel Sexede, yve-laferi sworad gaqvs Sesrulebuli? Seecade aRmoaCino Secdomebi. dafiqrdi da gaixsene...

1 swori pasuximaswavlebeli moswavles eubneba, ra Seasrula sworad da exmareba Secdomebis aRmoCenaSi (mag., ratom fiqrob, rom beRura zamTrisT-vis emzadeba? rogor emzadeba zamTrisTvis ciyvi?).

swori pasuxebi: zamTrisTvis emzadeba: daTvi da ciyvi.

22-e gak ve Ti li

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li ame o re bi nebs mos wav le ebs wi na gak ve Ti lis ma sa las (ro-gor ic v le ba mce na re e bi Se mod go ma ze da ro gor em za de bi an zam T ris T vis cxo ve le bi).

(5 wu Ti).aq ti vo ba me-2. mas wav le bels gah yavs mos wav le e bi ezo Si, sa dac bav S ve bi fe rad foT-

lebs mo ag ro ve ben. (10 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. mu Sa o ba wyvi leb Si, mos wav lis rve ul Si. ko la Jis Seq m na. mas wav leb lis Txov niT, mos wav le ebs mce na ris ram de ni me fo To li un da mo e ta naT an, rad ga nac Se saZ le-be lia, rom gak ve Ti lis dRes cu di amin di iyos da bav S veb ma ver SeZ lon foT le bis mog ro-ve ba (aris al ba To ba, rom ro me li me mos wav lem foT le bi ver mo i ta nos, ami tom, sa sur ve-lia, foT le bi pe da gog ma mo ag ro vos, rom yve la mos wav lem SeZ los muSaoba).

mos wav le e bi moswavlis rveulSi qmni an Se mod go mis su raTs. ko la Jis Seq m ni sas mos-wav le ebs Se uZ li aT ga mo i ye non fe ra di fur c le bi, fan q re bi.

(20 wu Ti)aq ti vo bis das ru le bis Sem de g mas wav le be li ake Tebs ko la Je bis ga mo fe nas (amag rebs

ke del ze, pla kat ze).al ter na ti u li aq ti vo ba: (Tu gak ve Til ze mos wav le e bi wi nas war mom za de bul foT lebs ga mo i ye ne ben)Ta ma Si `Se mod go mis gan wyo ba amin dis mi xed viT~: mos wav le e bi mu Sa o ben wyvi leb Si. jer

er Ti mos wav le war mo ad gens pan to mi mas da me o rem un da amo ic nos, ro go ri amin di ga na sa-xi e ra mis ma mewy vi lem, Sem deg ro le bi ic v le ba (mag.: mxi a ru li sa xe _ mzi a ni amin di, vi Tom qol ga uWi ravs _ wvims, uWirs si a ru li _ qari q ris da a.S.).

Page 34: buneba - saqmatsne.ge

33

23-e gak ve Ti li

ro gor imo se bi an da ras saq mi a no ben ada mi a ne bi Se mod go ma ze

gak ve Ti lis amo ca ne bi: mos wav le Ca moT v lis we li wa dis dro e bis mi xed viT ada mi a nis saq mi a no bas, axa ris xebs

tan sac mels we li wa dis dro e bis mi xed viT.mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le da a sa xe lebs ada mi a nis saq mi a no bas Se mod go ma ze, amo ar Cevs Se mod go mis tan-

sac mels, da a sa bu Tebs sa ku Tar ar Ce vans.ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li? dak vir ve bis, aR we ris,Se da re bis, das k v ne bis ga mo ta nis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, we bo, mak ra te li, fe ra di fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav leb lis teq s ti. Wi a maia maia, cno bis moy va re ba Wia da brZe ni bu me gob reb ma rTvel Si da pa ti Jes. ar c er Ti maT ga ni ad re ar yo fi la rTvel Si da ar ici an, iq ra un da ga a ke Ton. bav S ve bo, da vex ma roT da avux s naT, ra aris rTve li?

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-2. mu Sa o ba wyvi leb Si. mos wa vle e bi aT va li e re ben su ra Tebs (rTve li, Cur-

Cx lis gav le ba), aR we ren maT da gan mar ta ven, ada mi a nis ro me li saq mi a no baa ga mo sa xu li Ti To e ul maT gan ze.

(5 wu Ti)mas wav le be li ake Tebs Se ja me bas, rom Se mod go ma ze ada mi a ne bi iRe ben da abi na ve ben

mo sa vals.aq ti vo ba me-3. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. ra aris zed me ti? mos wav le eb ma ori ve

oTx kuTxed Si un da aR mo a Ci non, ro me li sxe u lia zed me ti, da a sa bu Ton sa ku Ta ri ar Ce va ni (pir vel Sem Tx ve va Si zed me tia yo Ci var da, xo lo me o re Si _ rTve li).

(5 wu Ti) aq ti vo ba me-4. mas wav le be li svams kiTx vas, ro gor tan sac mels vic vamT Se mod go ma ze?

ra tom?Sem deg mos wav lee bi mu Sa o ben mos wav lis rve ul Si, maT go go nas da bi Wu nas un da Se ur-

Ci on Se mod go mis T vis Se sa fe ri si tan sac me li da „Ca ac van maT“. (20 wu Ti)

Sefaseba: maswavlebels urTierTSefasebis gamoyeneba SeuZlia: moswavleebi erTmaneTs kiTx-

vebs usvamen (mag., ras akeTebs bebia? ra aris rTveli?)

me-3 Tavi

cocxali organizmebi

Temis mizani: moswavlem SeZlos cocxali sxeulebis aRwera arsebiTi niSan-Tvisebebis mixedviT.misaRwevi Sedegebi: moswavle aRwers cocxal da aracocxal bunebas, adgens maT So-

ris kavSirs, ajgufebs sxeulebs cocxal da aracocxal bunebad, asaxelebs cocxali or-ganizmebisTvis damaxasiaTebel niSan-Tvisebebs.

moswavle asaxelebs dakvirvebad cvlilebebs dRe-Ramis ganmavlobaSi, asaxelebs dRe-Ramis monakveTebs da ukavSirebs sakuTar saqmianobas.

Page 35: buneba - saqmatsne.ge

34

msjelobs, Tu ratom anaTebs mTvare.ganasxvavebs dRis da Ramis cxovelebs, msjelobs maTi qcevebis Taviseburebebze

dRe-Ramis ganmavlobaSi.CamoTvlis zamTrisa da gazafxulis Tveebs, asaxelebs cxovelebis qcevas zamTarSi

da gazafxulze, mohyavs zamTarSi da gazafxulze mcenareebisTvis damaxasiaTebeli cvli - lebebis magaliTebi. CamoTvlis adamianis saqmianobas zamTrisa da gazafxulis peri o-debSi, gamoarCevs zamTrisa da gazafxulis tansacmels. icavs usafrTxoebis wesebs TovlSi TamaSisas, yinulze gadaadgilebisas.

saubrobs saqarTveloSi axali wlis tradiciebze.aRwers sakuTar Tavs da Tanaklaselebs TvalsaCino garegnuli niSnebis mixedviT.ajgufebs cocxal organizmebs mcenareebad da cxovelebad. amoicnobs da asaxelebs nacnobi mcenareebis nawilebs; saubrobs mcenareTa mraval-

ferovnebaze; akvirdeba da adarebs sxvadasxva mcenares foTlebis, nayofis, Teslis mixedviT; msjelobs adamianisTvis mcenareebis mniSvnelobaze.

axasiaTebs cxovelebs, maT mniSvnelobas adamianisTvis; msjelobs bunebis mraval-ferovnebis Sesaxeb; mohyavs Sinauri da gareuli cxovelebis magaliTebi.

aRwers da adarebs erTmaneTs sxvadasxva cxovelis sxeulis nawilebs; awyobs frag-mentebisgan cxovelis sxeulis models.

ra gziT miiRweva dasaxuli miznebi: Temis Seswavlisas moswavleebi ecnobian cocxalsa da aracocxal bunebas, swavloben

cocxali organizmebisTvis damaxasiaTebel niSan-Tvisebebs.ecnobian cvlilebebs dRe-Ramis ganmavlobaSi, gaiazreben, Tu ratom anaTebs mTva-

re, atareben cdas. moswavleebs dRe-Ramis monakveTebis ganxilvisas, sakuTari saqmiano-bis magaliTebi mohyavT, rac maT aRniSnuli Temis Seswavlas uadvilebs.

Semdeg moswavleebi ganixilaven zamTris sezons, swavloben zamTris Tveebs, akvir-debian cvlilebebs bunebaSi, swavloben zamTrisa da gazafxulis tansacmlis SerCevas. amaSi maT moswavlis rveulSi mocemuli saxaliso aqtivobebi exmareba.

moswavleebi aseve ganixilaven sxeulis nawilebs, axasiaTeben erTmaneTs, rac ga-kveTilebs ufro saxalisos gaxdis.

mcenareebisa da cxovelebis ganxilvisas, moswavleebi bevr praqtikul samuSaos as-ruleben, ganixilaven mcenares, akvirdebian aRmonacens, Wiayelas qcevebs. cxovelebis da

mcenareebis organoebis Seswavlisas awyoben maT modelebs.

24-e gak ve Ti li

cocxa li da ara cocxa li bu ne ba

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

mos wav lem ga i az ros cne be bi _ cocxa li da ara cocxa li bu ne ba, da ad gi nos maT So ris

kav Si ri, da aj gu fos sxe u le bi cocxal da ara cocxal bu ne bad. ga nu vi Tar des bu ne bi sad mi

mzrun ve li da mo ki de bu le ba.

mo sa lod ne li Se de ge bi:

mos wav le da aj gu febs cocxali da ara cocxali bu ne bis sxe u lebs, isa ub rebs maT So-

ris kav Si ris Se sa xeb. ga nu vi Tar de ba bu ne bi sad mi mzrun ve li da mo ki de bu le ba.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

dak vir ve bis, mety ve le bis, da mo u ki deb lad mu Sa o bis.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fe ra di fan q re bi.

Page 36: buneba - saqmatsne.ge

35

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce muli bu ne bis su ra-

Tebs, ix se ne ben, ra aris bu ne ba.

(5 wu Ti)

mas wav le be li ake Tebs das k v nas, rom bu ne ba aris yve la fe ri Cven gar Se mo, rac ada mi-

ans ar Se uq m nia.

aq ti vo ba me-2. mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne los im gverds, sa dac cocxa li

da ara cocxa li sxe u le bia ga mo sa xu li. mas wav le be li svams Se kiTx vas, _ „ra sa er To aqvT

am su ra Teb ze ga mo sa xul sxe u lebs? (oTxi ve ze bu ne baa aR beW di li).

riT gan s x vav de ba isi ni er T ma ne Tis gan? (mos wav le eb ma Se saZ loa ver gascen Cven T vis

sa sur ve li pa su xi). ma Ti mo saz re bis Sem d eg mas wav le be li am bobs, rom bu ne ba ar se bobs

cocxa li da ara cocxa li.

cocxa lia yve la mce na re, cxo ve li, so ko, ada mi a ni, frin ve li, mwe ri (am etap ze mos-

wav le eb ma ar ici an cxo vel Ta sa me fos cne ba, ami tom, Se saZ le be lia, cxo vel Ta sa me fos

ram de nime kla sis da sa xe le ba) da maT me o re na i rad cocxal or ga niz mebs uwo de ben.

ara cocxa lia: qva, de da mi wa, mTa, wya li, Rrub le bi, qvi Sa, ha e ri.

(10 wu Ti)

(mas wav le be li am gak ve Til ze ar sa ub robs cocxa li organizmis ni San-Tvi se beb ze, aR-

niS nul Te mas Sem de gi gak ve Ti li eT mo ba, Tum ca, moswav le Ta kiTx ve bi dan ga mom di na re,

Se saZ le be lia amis gan xil vac).

aq ti vo ba me-3. sa mu Sao mos wav lis rve ul Si. mos wav le eb ma cocxa li or ga niz me bi mwva ne

fan q riT un da Se mo xa zon, ara cocxa li _ lur jiT, Sem deg su ra Te bi ga a fe ra don. mas wav-

le be li yve la mos wav les Tan in di vi du a lu rad mu Sa obs, ex ma re ba sa Wi ro e bis Sem Tx ve va Si.

(18 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba:

ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)

Sefaseba:

maswavlebels moswavlis rveulSi Sesrulebuli davalebebis Sefaseba SeuZlia.

ganmaviTarebeli Sefaseba

5-6 swori pasuxi

yoCaR, davalebas Tavi kargad gaarTvi (Tu moswavles erTi Sec-doma aqvs daSvebuli, Seqebis Semdeg maswavlebeli eubneba moswav-les, kargad daakvirdes naxatebs, radganac erTi Secdoma dauSva da Seecados, aRmoaCinos).

3-4 swori pasuxidavalebas Tavi kargad gaarTvi, modi, kidev erTxel Sexede, yve-laferi sworad gaqvs Sesrulebuli? Seecade aRmoaCino Secdomebi. ratom Tvli, rom qva cocxalia?

1-2 swori pasuximaswavlebeli moswavles eubneba, ra Seasrula sworad da exmareba Secdomebis aRmoCenaSi (mag., ratom fiqrob, rom gvirila ar aris cocxali?), dafiqrdi da gaixsene.

swori pasuxebi:

cocxalia: soko, Wiamaia, gvirila;

aracocxalia: qva, Rrubeli, mTa.

Page 37: buneba - saqmatsne.ge

36

25-e gak ve Ti li

cocxa li or ga niz mebis ni San-Tvi se be bi

gak ve Ti lis amo ca ne bi: mos wav leeb ma SeZ lon ga nas x va on cocxa li da ara cocxa li bu ne ba, mo ax di non Se da re-

ba, da a sa xe lon cocxa li or ga niz me bis T vis da ma xa si a Te be li ni San-Tvi se be bi.mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le e bi as x va ve ben cocxal da ara cocxal bu neb riv sxe u lebs, asa xe le ben cocxa-

li organizmis ni San-Tvi se bebs.ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li? dak vir ve bis, lo gi ku ri az rov ne bis, komunikabelurobis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mu Sa o ba wyvi leb Si. mas wav le be li mos wav le ebs sTxovs, da aT va li e ron sa xel m ZR va ne lo Si moce mu li su ra Te bi. yo ve li oTxi su ra Ti dan, mos wav le eb ma un da ipo-von, ro me lia zed me ti, pa su xi un da da a sa bu Ton (pir vel gver d ze zed me tia ara cocxa li bu ne bis am sax ve li su raTi, me o re ze _ cocxa lis).

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-2. mos wav le e bi kvlav wyvi leb Si mu Sa o ben, maT un da Se a da ron er T ma neTs

lo di da Zroxa, Se e ca don ax s nan, cocxal sa da ara cocxals So ris gan s x va ve be bi. (5 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. pe da go gi ama tebs in for ma ci as da aja mebs bav S ve bis mo saz re bebs.cocxa li or ga niz me bi moZ ra o ben, iz r de bi an, sun T qa ven, ik ve be bi an, mrav l de bi an.cocxa li da ara cocxa li bu ne ba mWid rod aris er T ma neT Tan da kav Si re bu li. ada mi-

ans, mce na re ebs da cxo ve lebs ar Se uZ li aT si cocx le ara cocxa li bu ne bis ga re Se, maT sWir de baT wya li, ro me lic ara cocxa lia, ha e ri. cocxal or ga niz meb sac sWir de baT er T-ma neTi, mag.: Cven mi vir T mevT mce na re ebs (xils, bos t ne uls), xorcs.

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-4. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. mos wav leeb ma un da da a sa xe lon cocxa lis-

T vis da ma xa si a Te be li niS ne bi da ga a fe ra don. (12 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba:

ga vi me o roT axa li sity ve bi. (3 wu Ti)

26-e gak ve Ti li

dRe da Ra me

gak ve Ti lis amo ca ne bi: mos wav lem unda SeZ los da a sa xe los dak vir ve ba di cvli le be bi dRe-Ra mis gan mav lo ba-

Si, gas ces pa su xi Se kiTx vas, ro dis aris dRe da ro dis _ Ra me.mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le e bi da a sa xe le ben dRe-Ra mis gan mav lo ba Si dak vir ve bad cvli le bebs, da u kav-

Si re ben de da mi wis moZ ra o bas mzis gar Se mo.

Page 38: buneba - saqmatsne.ge

37

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

dak vir ve bis, cdis Ca ta re bis, lo gi ku ri az rov ne bis, komunikabelurobis, das k v ne bis

ga mo ta nis.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, glo bu si, fe ra di fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mos wav le e bi ga daS li an sa xel m ZR va ne los Se sa ba mis gver d ze (dRisa da Ra mis su ra Te bi). jer amo ic no ben, ro mel su raT zea ga mo sa xu li dRe da ro mel ze _ Ra me. Sem deg mos wav le eb ma un da upa su xon Se kiTx vas, ro gor amo ic nes su ra Ti? (sa va ra u do pa su-xe bi _ Ra me bne la, ana Tebs mTva re, var s k v la ve bia, xo lo dRi siT mze ana Tebs).

(5 wu Ti).aq ti vo ba me-2. mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs, ga da Sa lon sa xel m ZR va ne lo im gver-

d ze, sa dac mze, mTva re da de da mi waa ga mo sa xu li da ux s nis, rom Cvens pla ne tas (sa dac Cven vcxov robT) de da mi wa hqvia, de da mi wa mzis gar Se mo bru navs, mze cecx lo va ni bur Tia, xo lo mTva re de da mi was dahy ve ba Tan, anu bru navs de da mi wis gar Se mo.

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-3. jgu fu ri sa mu Sao. mos wav le e bi iyo fi an 5-6 bav S vi an jgu fe bad, yve la

jgufs aqvs glo bu si da fa na ri (Tu am de ni glo bu si ar aris, ga mod ge ba mu qi fe ris sa Su-a lo zo mis bur Ti).

mas wav le be li yve ba am bavs: cno bis moy va re ba Wi as Za li an uy vars mze ze ne biv ro ba, ami-tom ain te re sebs, sad `mi dis~ mze Ra miT? bav S ve bo, Tqve ni az riT, sad mi dis mze? mas wav-le be li mo is mens mos wav le e bis mo saz re bebs.

(3 wu Ti)

mo diT, Ca va ta roT cda da avux s naT ba Wi as, ra tom „ima le ba“ mze Ra miT.

cdas jer mas wav le be li ata rebs (sa sur ve lia, cdis Ca ta re bi sas far de bi iyos Camofa-

re bu li).

mas wav le be li gan mar tavs, ̀ war mo vid gi noT, rom glo bu si (bur Ti) de da mi waa da fa na ri

_ mze~, ro go ri for mi saa de da mi wa? (mrgva li).

iRebs burTs, er Ti mxri dan ana Tebs fa nars da ekiTxe ba bav S vebs: „fa nar ma bur Ti yve-

la mxri dan ga a na Ta? (ara, mxo lod mi si na xe va ri).

anu, ro mel na xe var sac fa na ri ana Tebs, iq dRea, ro mel sac ver ana Tebs _ Ra me. Sem deg

mas wav le be li glo buss (burTs nel-ne la at ri a lebs), de da mi wa xom mzis gar Se mo bru navs?

ami tom, ro de sac burTs Se mo vat ri a lebT, fa na ri (mze) me o re mxa res ga a na Tebs da iq ga-

Ten de ba.

Sem deg eq s pe ri ments bav S ve bi ata re ben.

(15 wu Ti)

das k v na: mze ar sa dac ar „mi dis“, ub ra lod de da mi wa mrgva lia da bru navs, ami tom xan

erT mxa res mi uS vers, xan _ me o res.

aq ti vo ba me-4. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. mos wav le eb ma un da Se mo xa zon is sxe u le bi,

rom le bic Ra miT Cans da ga a fe ra don.

(5 wu Ti)

gak veT lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)

gak ve Ti lis da sa sruls mas wav le be li eub ne ba mos wav le ebs, rom maT Se uZ li aT eq s-

pe ri men ti uf ro se bis dax ma re biT sax l Sic Ca a ta ron. Tu ra un da ga a ke Ton, wig n Si we ria

(aC ve nebs Se sa ba mis gverds).

Page 39: buneba - saqmatsne.ge

38

Sefaseba:

maswavlebels SeuZlia cdis Sefaseba. mag., yoCaR, fanari sworad giWiravs; Tu Sei-

Zleba, fanari burTs cota Soridan (axlodan) mianaTe; ras xedavT? burTis romel mxares

aris „dRe“? („Rame“?).

27-e gak ve Ti li

ra tom ana Tebs mTva re? var s k v la vi a ni ca?

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

mos wav lem ga i az ros, ro go ri ci u ri sxe u lia mTva re, im s je los, ra tom ana Tebs mTva re.

mo sa lod ne li Se de ge bi:

mos wav le gan mar tavs ter mins „ci u ri sxe u li“, im s je lebs, Tu ra tom ana Tebs mTva re.

Ca a ta rebs sa de mon s t ra cio eq s pe ri ments.

ro me li una re bis gan viTa re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

dak vir ve bis, lo gi ku ri az rov ne bis, mety ve le bis, cdis Ca ta re bis, das k v ne bis ga-

mo ta nis.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, TeT ri sa Su a lo zo mis bur Ti an buS ti, di di zo-

mis mu ya os yu Ti, fa na ri, fe ra di fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas w av le be li sTxovs mos wav le ebs, ga da Sa lon sa xel m ZR va ne lo Se sa ba-

mis gver d ze (Ra mis su ra Ti). mos wav le e bi aR we ren su raTs, ra sxe u le bi Cans Ra miT, ix se-

ne ben wi na gak ve Ti lis aq ti vo bebs.

(5 wu Ti)

aq ti vo ba me-2. Sem deg mas wav le be li ekiTxe ba mos wav le ebs, vin mem Tu SeZ lo eq s pe ri-

men tis Ca ta re ba Sin. us mens im mos wav le ebs, rom leb mac cda Ca a ta res.

(3 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. ga mom di na re iqi dan, rom Se saZ le be lia, cda sul ram de ni me mos wav lem

Ca a ta ra, mas wav le be li eq s pe ri ments gak ve Til ze ata rebs.

bav S ve bi iyo fi an 5-6 ka ci an jgu fe bad. mas wav le be li gan mar tavs, rom mTva re su lac

ar aris mze sa viT cecx lo va ni bur Ti (aC ve nebs Se sa ba mis su raTs sa xel m ZR va ne lo Si).svams

kiTx vas: „ma Sin, ra tom ana Tebs mTva re?~ amis ga sar k ve vad Ca va ta rebT cdas.

mas wav le be li am bobs, war mo vid gi noT, vi Tom bur Ti mTva rea, xo lo fa na ri _ mze.

yuT Si mo Tav se bu lia bur Ti, er Ti bav S vi mas fa nars ana Tebs, bur Ti iwyebs „ga na Te-

bas“, mas wav le be li xsnis, rom bur T ma fa na ri dan wa mo su li sxi ve bi airek la (aC ve nebs Se sa-

ba mis su raTs sa xel m ZR va ne lo Si). Sem deg fa nars Ca aq ro ben _ bur Ti aRar ana Tebs.

das k v na: mTva re imi tom ana Tebs, rom mzi dan wa mo sul sxi vebs irek lavs.

(10 wu Ti)

aq ti vo ba me-4. mas wav leb lis teq s ti: bav S ve bo, ga var k vi eT, rom mTva re mzis dax ma re-

biT ana Tebs, ma Sin ra tom vxe davT ca ze sxva das x va dros gan s x va ve bu li for mis mTva res?

(aC ve nebs su raTs sa xel m ZR va ne lo Si). Ca va ta roT eq s pe ri men ti.

eq s pe ri men ti wi nas msgav sia, oRond, am Sem Tx ve va Si, bav S ve bi fa nariT bur Tis mxo lod

pa ta ra na wils ana Te ben.

Page 40: buneba - saqmatsne.ge

39

das k v na: mTva re ar ic v lis for mas, is yo vel T vis mrgva lia, Cven vxe davT mTva ris mxo-

lod im na wils, ro mel sac mze ana Tebs. (5 wu Ti)

aq ti vo ba me-5. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. (10 wu Ti)

mos wav le e bi da xa ta ven dRisa da Ra mis su ra Tebs.gak ve Ti lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)

28-e gak ve Ti li

di la, Su adRe, saRa mo, Ra me

gak ve Ti lis amo ca ne bi: mos wav le eb ma ga nas x va on dRis mo nak ve Te bi, kon k re tu li mo nak ve Ti da u kav Si ron sa ku-

Tar saq mi a no bas.mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le asa xe lebs dRis mo nak ve Tebs, sa ub robs gar k ve ul mo nak veT Si sa ku Ta ri saq-

mi a no bis Se sa xeb.ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?mety ve le bis gan vi Ta re bis, dak vir ve bis, das k v ne bis ga mo ta nis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fe ra di fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. Wi a ma i as am ba vi. Wi a maia ma i as Za li an uy vars, ro de sac dRea da mze ana Tebs, Ci te bi Wik Wi ke ben, yva vi le bi ki _ Ta vebs we ven da mzis ken tri al de bi an. Wi a maia di liT ad re dge ba, sa uz mobs, Sem deg, me gob reb Tan er Tad, sko la Si mi dis, sko li dan dab-ru ne bu li sa di lobs, me ca di ne obs da ezo Si Ta ma Sobs, ai, Zi lis dro rom mo dis _ ar un da da Zi ne ba.

(3 wu Ti) aq ti vo ba me-2. mas wav le be li ake Tebs gan mar te bas, rom dRe Sed ge ba na wi le bis gan (di-

la, Su adRe, sa Ra mo) da sTxovs mos wav le ebs, aR we ron er Ti dRe: ras ake Te ben gaR vi Ze bis Sem d eg.

(20 wu Ti)aq ti vo ba me-3. mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne los Se sa ba mis gverds da amo-

ic no ben, ro me li qme de ba xde ba dRis da ro me li _ Ra mis gan mav lo ba Si. (3 wu Ti)

aq ti vo ba me-4. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. (5 wu Ti)

mos wav le eb ma su ra Te bi xa ze biT un da da ukav Si ron dRisa da Ra mis saq mi a no bas.aq ti vo ba me-5. mas wav leb lis teq s ti: `bav S ve bo, Tu gax sovT, gak ve Ti lis da sawyis Si

Wi a maia mog viy va, Tu ro gor uy vars dRe, mag ram da Zi ne bis dro rom mo dis Wir ve u lobs. ra rCe vas mis cem diT Wi a ma i as, ra tom aris Zi li auci le be li? (Wi a ma i am un da da is ve nos da Za le bi aRid gi nos).

(2 wu Ti)gak ve Ti lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)

Page 41: buneba - saqmatsne.ge

40

Sefaseba: maswavlebels SeuZlia moswavlis rveulSi Sesrulebuli davalebebis Sefaseba.

ganmaviTarebeli Sefaseba

4-5 swori pasuxi

yoCaR, davalebas Tavi kargad gaarTvi (Tu moswavles erTi Sec-doma aqvs daSvebuli, Seqebis Semdeg maswavlebeli eubneba moswav-les, kargad daakvirdes naxatebs, radganac erTi Secdoma dauSva da Seecados, aRmoaCinos).

2-3 swori pasuxi

davalebas Tavi kargad gaarTvi, modi, kidev erTxel Sexede, yve-laferi sworad gaqvs Sesrulebuli? Seecade aRmoaCino Secdomebi. dafiqrdi da gaixsene... (mag., ratom fiqrob, rom naxatze dRis (Ra-mis) saqmianobaa gamosaxuli?).

1 swori pasuxi

maswavlebeli moswavles eubneba, ra Seasrula sworad da exmare-ba Secdomebis aRmoCenaSi. modi, kidev erTxel Sexede, yvelaferi sworad gaqvs Sesrulebuli? Seecade aRmoaCino Secdomebi. dafiqr-di da gaixsene... (mag., ratom fiqrob, rom naxatze dRis (Ramis) saqmianobaa gamosaxuli?).

swori pasuxebi: dRis saqmianoba: bavSvi ezoSi TamaSobs, bavSvi midis skolaSi.

Ramis saqmianoba: bavSvi samxrobs, bavSvs sZinavs.

29-e gak ve Ti li

dRisa da Ra mis cxo ve le bi

gak ve Ti lis amo ca ne bi: mos wav lem ga nas x va os dRisa da Ra mis cxo ve le bi, im s je los ma Ti qce vis Ta vi se bu re-

bebze dRe-Ra mis gan mav lo ba Si.mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le da a sa xe lebs dRisa da Ra mis cxo ve lebs, isa ub rebs maT qce va ze dRis sxva-

das x va mo nak veT Si.ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li? dak vir ve bis, so ci a lu ri una re bis, das k v ne bis ga mo ta nis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fe ra di fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li ax se nebs mos wav le ebs wi na gak ve Ti lis aq ti vo bebs (Tu ras ake Te ben isi ni dRis sxva das x va mo nak veT Si).

(4 wu Ti)aq ti vo ba me-2. Tqve ni az riT, ro mel cxo ve lebs vna xavT dRi siT da romels Ra miT?

(3 wu Ti)aq ti vo ba me-3. mu Sa o ba wyvi leb Si. mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne los Se sa ba-

mis gverds da asa xe le ben dRisa da Ra mis cocxal or ga niz mebs. (3 wu Ti)

aq ti vo ba me-4. mos wav le e bi mu Sa o ben kvlav wyvi leb Si, sa xel m ZR va ne lo Si (Sem de gi gver di) mo ce mu li cocxali or ga niz me bi kvlav un da da yon dRisa da Ra mis or ga niz me-bad, oRond, am Sem Tx ve va Si, un da aR we ron, ras ake Te ben su ra Teb ze ga mo sa xu li cxo ve-le bi dRi siT da Ra miT (sa va ra u do pa su xe bi: Tag vi dRi siT so ro Si ima le ba da sZi navs,

Page 42: buneba - saqmatsne.ge

41

Ra miT _ ga mo dis da ik ve be ba; be Ru ras Ra miT bu de Si sZi navs, dRi siT daf ri navs da ik-ve be ba; cxe ni dRi siT ba laxs Wams, Ra miT _ sZi navs, Ra mu ras dRe sZi navs, xo lo Ra miT daf ri navs; bu sac dRi siT sZi navs da Ra miT daf ri navs; ka lia dRi siT ba la xeb Si dax tis, Ra miT _ sZi navs).

(15 wu Ti)(am aq ti vo bis Ses ru le bi sas, sa sur ve lia, mos wav le eb ma, ro mel Tac hyavT Si na u ri cxo-

ve le bi, gag vi zi a ron Ta vi an Ti dak vir ve bis Se de ge bi. am Sem Tx ve va Si sa Wi ro iq ne ba aqti vo -be bis mo di fi ci re ba da 15 wu Ti mos wav le e bis dak vir ve bis Se de ge bis gac no bas mox mar de ba).

aq ti vo ba me-5. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. ro me lia zed me ti?mo ce mu lia ori kvad ra ti, Ti To Si 4 su ra Tia. mos wav lem un da ipo vos, ro me lia zed me-

ti (pir vel kvad rat Si zed me tia mer cxa li, rad ga nac is dRis cxo ve lia, me o re Si _ Ra mu ra, rad ga nac is Ra mis cxo ve li a) da mer cxa li da Ra mu ra ga a fe ra dos.

(8 wu Ti)gak ve Ti lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)

30-e gak ve Ti li

zam Ta ri

gak ve Ti lis amo ca ne bi: mos wav le eb ma Ca moT va lon zam T ris Tve e bi, da a sa xe lon zam Tar Si cxo ve le bis qce vis

da mce na re e bis T vis da ma xa si a Te be li cvli le be bis ma ga li Te bi.mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le e bi Ca moT v li an zam T ris Tve ebs, im s je le ben, Tu ra cvli le be bi ga ni ca des

mce na re eb ma zam Tar Si, da a sa xe le ben zam Tar Si cxo ve le bis qce vis ma ga li Tebs.ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li? dak vir ve bis, Se da re bis, aR we ris, mety ve le bis, das k v ne bis ga mo ta nis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fe ra di fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs, Ca moT va lon we li wa dis dro e bi, ga-ix se non Se mod go mis Tve e bi da, Tu Se uZ li aT, Ca moT va lon zam T ris Tve e bi.

(5 wu Ti)mas wav le be li ake Tebs Se ja me bas, zam T ris Tve e bia: de kem be ri, ian va ri, Te ber va li.aq ti vo ba me-2. ro go ri amin dia zam Tar Si?

(5 wu Ti)(sa va ra u do pa su xe bi: zam Tar Si ci va, Tov li mo dis, ca xSi rad aris moR rub lu li. mze

gvi an amo dis, dRe pa ta rav deba).aq ti vo ba me-3. mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su ra Tebs, msje-

lo ben, ro gor Se ic va la mce na re e bisa da cxo ve le bis cxov re ba zam Tar Si? (10 wu Ti)

sa va ra u do pa su xe bi:1. xe eb ze foT le bi aRar aris, ba la xic ar Cans;2. daT v ma da i Zi na;3. aRar ari an mer cx le bi;4. be Ru ras sci va.

Page 43: buneba - saqmatsne.ge

42

mi ze zad asa xe le ben si ci ves, Tovls, pa ta ra dRes, sak ve bis sim ci res (Tu mos wav le e bi ver axer xe ben swo ri pa su xe bis for mu li re bas, mas wav le be li svams dam x ma re Se kiTx vebs da ubiZ gebs maT swo ri pa su xis ken). mag.: ra tom gaf rin d nen mer cx le bi Tbil qvey neb Si?

dam x ma re Se kiTx va: riT ik ve be bi an mer cx le bi?aq ti vo ba me-4. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si _ ipo veT Sec do me bi.mas wav leb lis teq s ti.mas wav le bel ma Wi a maia ma i as zam T ris su ra Tis da xat va da a va la.

Wi amaiam su ra Ti di di gul mod gi ne biT da xa ta da, sa nam sko la Si wa i Reb da, brZen busa da cno bis moy va re ba Wi as aC ve na. me gob reb ma uTx res, rom na xa ti ar iyo swo rad da xa tu li da Wi a ma i as sas w ra fod un da ga da e ke Te bi na. bav S ve bo, Tqve ni az riT, ra ar mo e wo naT Wi a ma i as me gob rebs? da vex ma roT Wi a ma is. Se mo xa zeT, ra aqvs mas Se sas wo re be li.

(8 wu Ti)(SecdomiT aris daxatuli: yoCivarda, mwvanefoTlebiani toti, bavSvi mokle SarvliT,

mercxali budeSi). aq ti vo ba me-4. muSaoba moswavlis rveulSi _ wyvi leb Si. mos wav le eb ma un da ipo von da

Se mo xa zon is sxe u le bi, rom le bic zam Tar Tan aso cir de ba. (5 wu Ti)

(moswavleebma unda Semoxazon: fifqi, Tovlis kaci, ciga, daTovlili xe). gak ve Ti lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)

31-e gak ve Ti li

ra gvac via da ras vsaq mi a nobT zam Tar Si?

gak ve Ti lis amo ca ne bi: mos wav le Ca moT v lis ada mi a nis saq mi a no bas zam T ris pe ri od Si; axa ris xebs tan sac mels

we li wa dis dro e bis mi xed viT; icavs usaf r Txo e bis we sebs Tov l Si, yi nul ze ga da ad gi le-bi sas da Ta ma Si sas.

mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le da a sa xe lebs ada mi a nis saq mi a no bas zam T ris pe ri od Si, da a sa xe lebs zam T ris

tan sac mels, im s je lebs zam Tar Si Tov l sa da yi nul ze moZ ra o bi sas saf r Txe e bis Ta vi dan aci le bis gze bis Se sa xeb.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li? dak vir ve bis, Se da re bis, lo gi ku ri az rov ne bis, das k v ne bis ga mo ta nis, er T ma ne Tis mi-

marT mzrun ve li da mo ki de bu le bis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs ame o re bi nebs wi na gak ve Til ze gan xi lul ma-sa las (zam T ris Tve ebs, zam T ris aminds).

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-2. mos wav le e bi mu Sa o ben wyvi leb Si, aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo-

ce mul su ra Tebs, msje lo ben, ra saq mi a no biT ari an da ka ve bu li ma Ti Ta na to le bi da ra-tom aris aR niS nu li aq ti vo be bis Ses ru le baa SesaZlebeli mxo lod zam Tar Si.

(5 wu Ti)

Page 44: buneba - saqmatsne.ge

43

aq ti vo ba me-3. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si.mas wav leb lis teq s ti. cno bis moy va re ba Wia zam T ris ar da de geb ze so fel Si, mTa Si mi-

dis da sas ve neb lad, sa dac di di Tov lia da ba Wia bevrs is ri a lebs, igun da vebs. m as ki ver ga da uwy ve tia, ro me li tan sac me li wa i Ros Tan. da vex ma roT ba Wi as Ce mod nis Ca la ge ba Si.

mos wav le eb ma Ce mo dans xa ze biT un da da u kav Si ron is tan sac me li, ro me lic baWias zam Tar Si ga mo ad ge ba da daxaton zamTris peizaJi.

(10 wu Ti)aq ti vo ba me-4. mas wav leb lis teq s ti. Cven vi ciT, rom cno bis moy va re ba Wia mi dis da sas-

ve neb lad, sa dac bevrs is ri a lebs da iTa ma Sebs Tov l Si, Tum ca Tov l Si Ta maSs gar k ve u li saf r Txec ax lavs Tan.

mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su ra Tebs, msje lo ben, ro gor aici lon Ta vi dan saf r Txe da ro gor mo iq ce vi an, Tu ma Ti me go ba ri da e ce ma da ras ur Ce-ven ba Wi as, ra Ta usaf r Txod ga a ta ros zam Ta ri.

sa va ra u do pa su xe bi:1. Tbi lad Ca ic vas, ra Ta ar ga civ des;2. Ca ic vas ise Ti fex sac me li, ro me lic ar sri a lebs;3. uf ro se bis ga re Se Sors ar wa vi des;4. gun da ar es ro los me go bars sa xe Si (da a.S.).

(13 wu Ti) gak ve Ti lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)Sefaseba: maswavlebels SeuZlia moswavleebis wyvilebSi muSaoba Seafasos. moswavleebi erT-

maneTs usvamen SekiTxvebs (gamoiyeneba urTierTSefaseba). mag., ratom acviaT bavSvebs qurTuki? ratom vakeTebT Tovlis kacs zamTarSi?

32-e gak ve Ti li

axa li we li

gak ve Ti lis amo ca ne bi: mos wav le eb ma isa ub ron axa li wlis tra di ci eb ze, da u kav Si ron axa li wlis dad go ma

zam T ris se zons.mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le e bi sa ub ro ben axa li wlis tra di ci e bis Se sa xeb, aR we ren sa ku Tar saq mi a no bas

axa li wlis dRe eb Si, Ca moT v li an zam T ris Tve e bs, asa xe le ben, rom axa li we li zam T ris me o re Tves dge ba.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li? mety ve le bis, dak vir ve bis, so ci a lu ri una re bis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, mak ra te li, fe ra di fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs ame o re bi nebs wi na gak ve Ti leb ze gan xi lul ma sa las: zam T ris Tve e bi, zam T ris amin di.

Sem deg svams kiTx vebs:1. we li wa dis ra droa ax la?2. ro me li Tvea? (Cve ni gaT v le biT de kem b ris bo lo an ian v ris da sawyi si a);

Page 45: buneba - saqmatsne.ge

44

3. de kem b ris Sem deg ro me li Tve mo dis? (i an va ri);4. ro mel dRe sas wa uls vze i mobT ian var Si? (a xal wels).

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-2. mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne los, sa ub ro ben, riT ari an da-

ka ve bu li axa li wlis dRe eb Si. (10 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. Ta ma Si „ki da ara“.Ta ma Sis pi ro ba ase Tia: mas wa v le be li am bobs fra zebs, mos wav le e bi, Tu fra za da kav Si-

re bu lia axal welTan, uk ra ven taSs da am bo ben „ki“-s, Tu ar aris da kav Si re bu li _ „ara“-s da fe xebs aba ku ne ben.

1. axal wels vrTavT naZ vis xes _ ki;2. axal wels vi RebT mo sa vals _ ara;3. axal wels Tov lis pa pas/ba bu as mo aqvs sa Cuq re bi _ ki;4. axa li we li ga zafxul zea _ ara;5. axa li we li dge ba 1-el ian vars _ ki;6. axal wels vis ve nebT _ ki;7. naZ vis xe ze tan sac mels vki debT _ ara;8. axa li wlis T vis sur vi lebs Ca vi fiq rebT _ ki;9. axal wels ci va _ ki;10. axal wels naZ vis xis qveS wig nebs va la gebT _ ara.

(10 wu Ti)aq ti vo ba me-4. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si: mos wav le eb ma mos wav lis rve u li dan un da

amoW ran er Ti fif qi, ro me lic yve la ze me tad mo e wo ne baT, ga a fe ra don da aseTi fif qe biT mor Ton sak la so oTa xi.

(10 wu Ti)

33-34-e gak ve Ti lebi

sxe u lis na wi le bi

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

mos wav le m aR we ros sa ku Ta ri Ta vi da Ta nak la se le bi Tval sa Ci no ga reg nu li niS ne bis

mi xed viT.

mo sa lod ne li Se de ge bi:

moswavle aR wers sa ku Tar Tavs, Ta nak la se lebs, asa xe lebs ada mi a neb Si Tval sa Ci no

gan mas x vave bel niS nebs.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

dak vir ve bis, aR we ris, Se da re bis, mety ve le bis.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li,fe ra di fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li bavS vebs ac nobs gak ve Ti lis Te mas, sTxovs, da aT va li e-

ron su ra Te bi (sxe u lis na wi le bi).

mos wav le e bi asa xe le ben sxe u lis na wi lebs.

ima ve gver d ze me o re su ra Tis gan xil vi sas, mos wav le ebs ga mo aqvT das k v na, rom yve la

ada mi ans aqvs er Ti da igi ve sxe u lis na wi le bi.

(5 wu Ti)

Page 46: buneba - saqmatsne.ge

45

aq ti vo ba me-2. ra gan s x va ve baa sxvadasxva adamianis sxe u lis na wi lebs So ris? (sa xel m-

ZR va ne los Sem de gi gver di).

mos wav le e bi sa ub ro ben, rom ada mi a nebs aqvT gan s x va ve bu li Tva lis fe ri, Tmis fe ri,

si maR le da a.S.

(3 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. mu Sa o ba jgu feb Si: mos wav le e bi iyo fi an 5-6 ka ci an jgu fe bad (jgu fe bad

da yo fi sas mas wav le bels Se uZ lia ga mo i ye nos fe ra di ba ra Te bi (mag.: Tu klas Si 25 bav S-

via, 5 fe ris xuT-xu Ti ba ra Ti), ba ra Te bi Cay ri lia yuT Si, yve la mos wav le iRebs ba raTs,

Sem deg, vi sac lur ji ba ra Te bi Sex v daT, erT jgufs qmni an, vi sac mwva ne _ me o res da a.S.

mos wav le e bi jgu feb Si aR we ren sa xel m ZR va ne los Se sa ba mis gver d ze ga mo sa xu li go-

go nas da bi Wu nas su ra Tebs, ada re ben er T ma neTs:

go go nas qe ra Tma aqvs, biWs _ Sa vi;

go go nas cis fe ri Tva le bi aqvs, biWs _ Sa vi;

go go nas xve u li Tma aqvs, biWs _ swo ri;

bi Wi go go na ze ma Ra lia.

go go nas Wor f li aqvs, biWs _ ara.

(20 wu Ti)

aq ti vo ba me-4. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si.

mos wav le eb ma un da da xa ton sa ku Ta ri Ta vi.

(5 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba:

ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)

Sefaseba:

maswavlebels jgufuri samuSaos Sefaseba SeuZlia: yoCaR, erTmaneTs rom usmenT;

Tu SeiZleba, erTmaneTs mousmineT; kargia, aqtiurob da Sens mosazrebas gamoTqvam; Tu

SeiZleba, gamoTqvi Seni mosazreba; cota swrafad imuSaveT.

34-e gak ve Ti li

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li ax se nebs mos wav le ebs wi na gak ve Til ze gan xi lul ma sa las

(ada mi a nis sxe u lis na wi le bis gan s x va ve be bis Se sa xeb: ma Ra li _ da ba li, cis fe ri Tva li, Sa-

vi Tva li, xve u li Tma, swo ri Tma, gam x da ri _ sru li, Wor f li a ni _ uWor f lo).

(5 wu Ti)

aq ti vo ba me-2. mu Sa o ba wyvi leb Si. mos wav le e bi ga mo di an da fas Tan,aR we ren er T ma neTs

ga reg nu li Tval sa Ci no niS ne bis mi xed viT. jer er Ti mos wav le axa si a Tebs mewy vi les, Sem-

deg ro le bi ic v le ba.

(mas wav le be li am aq ti vo bis Ses ru le bi sas Za li an yu radRe biT un da iyos, ra Ta mos wav-

le eb ma er T ma neTs ar awye ni non, ami tom mkac rad un da ga ni sazR v ros, ras axa si a Te ben mos-

wav le e bi: Tva lis fe rs, Tmis fe rs, Tmis sig r Zes da for mas, Wor f ls, simaRles).

(20 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. mos wav le eb ma na xa ti un da da as ru lon da

ga a fe ra don.

(8 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba:

ga vi me o roT axa li sity ve bi. (2 wu Ti)

Page 47: buneba - saqmatsne.ge

46

35-e gak ve Ti li

ro go ri mce na re e bi ar se bobs?

gak ve Ti lis amo ca ne bi: mos wav le amo ic nobs da asa xe lebs nac no bi mce na re e bis na wi lebs, sa ub robs mce na re Ta

mra val fe rov ne ba ze.mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le e bi asa xe le ben mce na ris Zi ri Tad na wi lebs (fes vi, Re ro, foT le bi), as x va ve-

ben xes, buCqsa da ba laxs gar k ve u li ma xa si a Teb le bis mi xed viT.ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?dak vir ve bis, aR we ris, Se da re bis, das k v ne bis ga mo ta nis, mety ve le bis. gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fe ra di fan q re bi,we bo, mak ra te li, oTa xis mce-

na re.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav leb lis teq s ti: brZen bus Za li an uy vars bu ne ba da xSi rad iRebs la ma zi mce na re e bisa da cxo ve le bis su ra Tebs. am je rad brZen ma bum sa mi su ra Ti ga da i Ro (mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su ra Tebs) da me gob rebs _ Wi a maia ma i as da cno bis moy va re ba Wi as aC ve na, aba, Tu ga mo ic nobT, ro me li mce na re e bis su ra Te bi ga da vi Reo?

bav Sve bi asa xe le ben mce na re ebs: vaS lis xe, var dis buC qi, gvi ri la. swo ria, Tqva bum, es mce na re e bi ga da vi Re, mag ram, Tu iciT, ra gan s x va ve baa xes, ba lax-

sa da buCqs So ri so? Wi a maia da ba Wia da ib nen da pa su xi ver gas ces.bav S ve bo, da vex ma roT maT.mos wav le e bis mo saz re be bis mos me nis Sem deg mas wav le be li ake Tebs Se ja me bas: ba laxs

mwva ne da wvni a ni Re ro, buCqs bev ri Re ro aqvs, oRond _ sqe li, xo lo xes yo vel T vis er Ti mZlav ri Re ro aqvs. xSi rad ba la xe bi pa ta ra zo mi saa.

(7 wu Ti)aq ti vo ba me-2. muSa o ba mos wav lis rve ul Si: mos wav le eb ma xe-mce na re e bi un da Se mo xa-

zon wi Te li fan q riT, buC qe bi _ lur jiT, xo lo ba la xe bi _ mwva niT. (5 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. mas wav leb lis teq s ti. bus mo ta ni li mce na re e bis su ra Teb ma ba Wia Zli-er da a in te re sa, did xans aT va li e reb da su ra Tebs ba Wia da bo los, ikiTxa: `sa in te re soa, ra tom ar var de ba Zirs xe?@

Tqven ro gor fiq robT?(xe ebs, ba la xebs da buC qebs Zli e ri fes ve bi aqvT, rom le bic mi wis qveS aris da ma lu li).

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-4. mas wav le be li frTxi lad amo i Rebs oTa xis mce na res qoT ni dan da aC ve-

nebs mos wav le ebs. ro me lia fes vi? fes ve bis gar da ki dev ra aqvs mce na res? (Re ro, foT-le bi).

mce na ris de mon s t rirebis Sem d eg mas wav le be li mas isev qo Tan Si aTav sebs. mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su raTs da asa xe le ben, fes vis,

Re rosa da foT le bis gar da, ki dev ra na wi le bi aqvs mce na res. (6 wu Ti)

aq ti vo ba me-5. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si, wyvi leb Si. mos wav le eb ma un da amoW ran mce na ris na wi le bi, Sem deg Ca a we bon Ta vi su fal ad gi las (mce na re un da ga am T li a non).

(10 wu Ti)

Page 48: buneba - saqmatsne.ge

47

gak ve Ti lis Se ja me ba: ra vis wav leT gak ve Til ze? ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wuTi)Sefaseba:maswavlebels SeuZlia Seafasos moswavlis rveulis pirvel gverdze Sesrulebuli

davaleba.

ganmaviTarebeli Sefaseba

5-6 swori pasuxi

davalebas Tavi kargad gaarTvi, modi, kidev erTxel Sexede, yve-laferi sworad gaqvs Sesrulebuli? Seecade aRmoaCino Secdomebi. dafiqrdi da gaixsene... (mag., ratom fiqrob, rom naxatze dRis (Ra-mis) saqmianobaa gamosaxuli?).

3-4 swori pasuxidavalebas Tavi kargad gaarTvi, modi, kidev erTxel Sexede, yve-laferi sworad gaqvs Sesrulebuli? Seecade aRmoaCino Secdomebi (mag., ratom fiqrob, rom tita buCqia?).

1-2 swori pasuximaswavlebeli moswavles eubneba, ra Seasrula sworad da exmare-ba Secdomebis aRmoCenaSi (mag.: rogor mixvdi, romelia buCqi? ), dafiqrdi da gaixsene.

36-e gakve Ti li

riT gan s x vav de ba mce na re e bi er T ma ne Tis gan?

gak ve Ti lis amo ca ne bi: moswavle ak vir de ba da ada rebs sxva das x va mce na res foT le bis, na yo fis, Teslis mi-

xed viT. mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le e bi ada re ben sxva das x va yva vi lo van mce na re ebs foT lis zo misa da fe ris mi-

xed viT, ada re ben sxva das x va na yo fs er T ma neTs, msje lo ben Tes lis da niS nu le bis Se sa xeb.ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li? dak vir ve bis, aR we ris, Se da re bis, das k v ne bis ga mo ta nis, mety ve le bis, komunikabe-

lurobis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs ax se nebs wi na gak ve Til ze gan xi lul ma sa las mce na re e bis na wi le bis Se sa xeb.

1. ro mel mce na re ebs vu wo debT yva vi lo vans?2. ro me li na wi le bis gan Sed ge ba yva vi lo va ni mce na re?3. ro gor vic noT xe, ba la xi da buC qi?4. yve la mce na res aqvs Tu ara yva vi li?5. riT gan s x vav de ba mce na re e bi er T ma ne Tis gan?

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-2. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. mos wav le eb ma oTxi na xa ti dan un da amo ir-

Ci on er Ti, ro me lic zed me tia da Se mo xa zon (un da da a sa xe lon ori ni Sa ni, ra tom CaT va-les, rom naZ via zed me ti (naZ vi xea da da nar Ce ni sa mi _ ba la xi, naZ vi ar yva vi lobs).

(5 wu Ti)

Page 49: buneba - saqmatsne.ge

48

aq ti vo ba me-3. mos wav le e bi mu Sa o ben jgu fe bad, maT un da Se a da ron sxva das x va mce na-

ris foT le bi da da a xa si a Ton Ti To e u li maT ga ni.

(mu xis fo To li pa ta raa, dum fa rasi _ di di, si min dis _ grZe li, kaq tu sis foT le bi

ek le bia, xo lo naZ vis _ wiw ve bi).

(10 wu Ti)

(Tu mos wav le ebs ga u Wir daT kaq tu sisa da naZ vis ma ga li Te bis ax s na, mas wav le be li

aux s nis, rom, si nam d vi le Si, ese nic foT le bi a).

aq ti vo ba me-4. mas wa v leb lis teq s ti. cno bis moy va re ba Wi as Za li an uy vars mar wy vi, ata-

mi, po mi do ri, kit ri; er Txe lac da fiq r da, ne tav sa i dan Cnde ba ase Ti gem ri e li na yo fio?

da, ra Tqma un da, yov lis m cod ne brZen bus mi ad ga. bum aux s na, rom na yo fi yva vi lis ad gi-

las Cnde ba. ba Wi as ase ve ain te re seb da, ra Si sWir de ba mce na res na yo fio?

(mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne los Se sa ba mis gver debs) bav S ve bo, Tqven Tu

iciT, ra Si sWir de ba na yo fi mce na res? ra aris da ma lu li na yof Si?

mas wav le be li mos wav le e bis mo saz re be bis Sem deg ake Tebs Se ja me bas: na yo fi mce na res

Tes lis da sa ma lad sWir de ba, xo lo Tu Tesls mi wa Si dav Te savT, iqi dan axa li mce na re e bi

amo va.

(8 wu Ti)

aq ti vo ba me-5. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si: mos wav le eb ma wi Te li fan q riT un da Se mo-

xa zon is na yo fi, rom elSic bev ri Tes lia „da ma lu li“, xo lo, ro mel Sic er Ti Tes lia _

lur jiT.

(4 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(3 wu Ti)

Sefaseba: maswavlebels SeuZlia kiTxvebze pasuxebis Sefaseba.

ganmaviTarebeli Sefaseba SesaZloa aseTnairad Camoyalibdes:

yoCaR, yvela kiTxvas sworad gaeci pasuxi.

bevr kiTxvas gaeci sworad pasuxi, Tumca erTi SegeSala.

ramdenime kiTxvas gaeci sworad pasuxi, modi, kidev erTxel gavixsenoT.

37-e gak ve Ti li

ras gvaZ le ven mce na re e bi?

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

mos wav le msje lobs ada mi a nis T vis mce na re e bis mniS v ne lo ba ze (mce na re e bis sxva das x va

na wi lis ga mo ye ne ba sak ve bad, sa Sen ma sa lad, ga re mos ga sa la ma zeb lad, ave jisa da qaRald-

is, tan sac m lis da sam za deb lad).

mo sa lod ne li Se de ge bi:

mos wav le asa xe lebs mce na re ebs, rom leb sac ada mi a ni sxva das x va miz niT iye nebs,

msje lobs ma Ti ga mo ye ne bis Se sa xeb, gan mar tavs cne bebs: ve lu ri da kul tu ru li mce-

na re e bi.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

dak vir ve bis, aR we ris, msje lo bis, mety ve le bis, das k v ne bis ga mo ta nis.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fan q re bi.

Page 50: buneba - saqmatsne.ge

49

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. ga vi me o roT ganv li li ma sa la (mce na ris na wi le bi). mos wav le e bi mu Sa o ben wyvi leb Si, ak vir de bi an or gan s x va ve bul mce na res (er Ti xe-mce na rea, me o re _ ba la xi). mos wav le eb ma un da im s je lon wyvi leb Si, ro me li sa er To na-wi le bi aqvT ori ve mce na res, Sem deg es na wi le bi er T ma neTs xa ze biT da u kav Si ron.

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-2. mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su ra Tebs. da va-

le ba ase Tia: mos wav le eb ma un da ipo von, riT gan s x vav de ba er T ma ne Tis gan ze da na xe var ze ga mo sa xu li mce na re e bi qve da na xe var ze ga mo sa xu li mce na re e bis gan. swo ri pa su xis mi sa Re-bad mas wav le be li svams dam x ma re Se kiTx vebs:

1. sad iz r de ba va zi? (ve nax Si);2. sad iz r de ba ti ta? (baR Si);3. sWir de ba Tu ara vazsa da ti tas ada mi a nis mov la? (di ax);4. sad iz r de ba mu xa? (tye Si);5. sad iz r de ba ba bu aw ve ra? (min dor Si);6. sWir de ba Tu ara mu xasa da ba bu aw ve ras ada mi a nis mov la? (a ra).mas wav le be li Sea ja me bs: mce na re ebs, rom le bic ada mi ans mo hyavs da uv lis _ kul-

tu ru li mce na re e bi ewo de ba, isi ni iz r de ba baR Si, bos tan Si, ve nax Si, xo lo mce na re e bi, rom le bic Ta vi siT iz r de ba da ada mi a nis mov la ar sWir de ba _ ve lu ri mce na re e bia, isi ni iz r de ba tye Si, vel ze.

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-3. sak la so dis ku sia _ „ra Si iye nebs ada mi a ni mce na re ebs?~ mos wav le e bi pa-

ra le lu rad ga ni xi la ven sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su ra Tebs. (10 wu Ti)

(mos wav le eb ma Se saZ loa ar icod nen bam bis da niS nu le ba, Se sa ba mi sad, gan mar te bas mas-wav le be li ga a ke Tebs).

mos wav le ebs ga mo aqvT das k v ne bi, rom zo gi erT mce na res ada mi a ni sak ve bad iye nebs, zo gi erTs _ sxva das x va niv Tis (ave jis, tan sac m lis) da sam za deb lad, zo gi erTs ki _ ub ra-lod ga re mos ga sa la ma zeb lad.

aq ti vo ba me-4. sak la so dis ku sia: `mce na re e bis ro mel na wi lebs iye nebs ada mi a ni?~ sa xel m ZR va ne los ga mo ye ne biT mos wav le e bi as k v ni an, rom ada mi a ni iye nebs ox ra xu Sis

foT lebs, gar ga ris _ na yofs, lo bi os _ Tesls, xo lo War x lis _ fes vebs. (5 wu Ti)

aq ti vo ba me-5. ra ris gan mzad de ba?mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. mos wav le eb ma xa ze biT un da dau kav Si ron mar cxe na svet Si ga mo sa xu li su ra Te bi mar j ve na svet Si ga mo sa xul su-ra Tebs.

(7 wu Ti)xe _ skami, ZaRlis saxli, wigni, skami;wvniani _ kartofili;bamba _ maisuri.gakveTilis Sejameba: gavimeoroT axali sityvebi.

(3 wuTi)Sefaseba: maswavlebels SeuZlia diskusiis Sefaseba. ganmaviTarebeli Sefaseba SesaZloa aseTnairad Camoyalibdes: yoCaR, azri gasagebad

Camoayalibe; Tu SeiZleba, erTxel kidev gaimeore Seni mosazreba; sworia, adamiani sakve-

bad atmis nayofs iyenebs; gTxovT, erTmaneTs movusminoT; yvelas azri unda movisminoT.

Page 51: buneba - saqmatsne.ge

50

38-39-e gak ve Ti lebi

cxo ve le bi

gak ve Ti lis amo ca ne bi: axa si a Tebs cxo ve lebs, maT mniS v ne lo bas ada mi a nis T vis, msje lobs bu ne bis mra val fe-

rov ne bis Se sa xeb, moh yavs Si na u ri da ga re u li cxo ve le bis ma ga li Te bi.mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le gan mar tavs, rom ar se bobs uam ra vi gan s x va ve bu li cxo ve li; sa ub robs bu ne-

bis mra val fe rov ne ba ze; asa xe lebs Si na ursa da ga re ul cxo ve lebs; msje lobs ada mi a nis T-vis Si na u ri cxo ve le bis mniS v ne lo baze.

ro me li una re bis gan vi Ta rebas Se uwyobs xels gak ve Ti li? dak vir ve bis, aR we ris, das k v ne bis ga mo ta nis, mety ve le bis, komunikabelurobis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fe ra di fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su ra Tebs.

maT un da upa su xon Se kiTx vas, ra sa er To aqvT su ra Teb ze ga mo sa xul cocxal or ga niz-

mebs? mos wav le e bis mo saz re bis mos me nis Sem deg mas wav le be li ake Tebs Se ja me bas, rom

yve la cxo ve lia.

(3 wu Ti)

aq ti vo ba me-2. Ca moT va le cxo ve le bi: TiToeuli mos wav le asa xe lebs erT cxo vels (ga-

me o re ba ar Se iZ le ba, ami tom mos wav le eb ma er T ma neTs yu radRe biT un da mo us mi non).

(5 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. mos wav le e bi mu Sa o ben 5-6 ka ci an jgu feb Si. maT sa xel m ZR va ne lo Si mo-

ce mu li 6 cxo ve li or jgu fad un da da yon (Si na ur da ga re ul cxo ve le bad). Tu mos wav le-

ebs ga u Wir daT da va le bis Ses ru le ba, mas wav le be li svams dam x ma re Se kiTx vebs:

1. sad cxov robs daT vi?

2. sad cxov robs ZaR li?

3. ro mel maT gans uv lis ada mi a ni?

(10 wu Ti)

mas wav le be li ake Tebs gan mar te bas, rom ga re u li cxo ve le bis na wils (daTvs, irems,

Ji rafs _ me o re na i rad na dirs uwo de ben).

aq ti vo ba me-3. ra Si ex ma re bi an ada mi anebs Si na u ri cxo ve le bi?

mos wav le asa xe lebs Si na ur cxo vels da gan mar tavs mis mniS v ne lo bas ada mi a nis T vis.

(10 wu Ti)

aq ti vo ba me-4. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si:

mos wav le e bi po u lo ben Se sa ba mi so bas (akav Si re ben xa ze biT) kon k re tul cxo vels mi si

da niS nu le bis am sax vel su raT Tan.

(5 wu Ti)Zroxa _ rZe;cxvari _ matyli da puloveri;qaTami _ kvercxi;cxeni _ tvirTi.gak ve Ti lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)

Page 52: buneba - saqmatsne.ge

51

39-e gak ve Ti li

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs ame o re bi nebs wi na gak ve Til ze gan xi lul ma-sa las (Si na u ri da ga re u li cxo ve le bi).

(2 wu Ti)aq ti vo ba me-2. yve la mos wav le ga mo dis da fas Tan da hyve ba (Tu hyavs) Ta vi si say va-

re li Si na u ri cxo ve lis Se sa xeb (aR wers ga reg nu lad, hyve ba, ro gor iq ce va, ra uy vars). Tu mos wav les ar hyavs Si na u ri cxo ve li, man mis T vis say va re li Si na u ri cxo ve li un da da a xa si a Tos.

(25 wu Ti)aq ti vo ba me-3. mos wav le e bi mos wav lis rve ul Si maT mi er aR we ri li cxo ve lis na xats

as ru le ben. (8 wu Ti)

sa mu Sa os das ru le bis Sem deg mas wav le be li na xa te bis ga mo fe nas awyobs.

me-40 gak ve Ti li

mwe re bi

gak ve Ti lis amo ca ne bi: mos wav le aR wers da ada rebs er T ma neTs sxva das x va cxo ve lis sxe u lis na wi lebs,

awyobs frag men te bis gan cxo ve lis sxe u lis mo dels. mos wav le e bi ga ec no bi an mwe rebs, maT mra val fe rov ne bas, si la ma zes.

mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav les moh yavs mwe re bis ma ga li Te bi, sa ub robs mwe re bis Se sa xeb: asa xe lebs maT T-

vis da ma xa si a Te bel ni San-Tvi se bebs (jav Sa ni, frTe bi, 6 fe xi, ul va Se bi), msje lobs ada mi-a nis T vis mwe re bis mniS v ne lo bis Se sa xeb. aawyobs frag men te bis gan mwe ris mo dels.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li? dak vir ve bis,aR we ris, Se da re bis, msje lo bis, lo gi ku ri az rov ne bis, das k v ne bis ga mo-

ta nis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, we bo, mak ra te li, fe ra di fan q re bi. wi nas war

mom za de bu li sla i de bi (ba ra Te bi) mwe re bis ga mo sa xu le biT.

sa va ra u do aq ti vo be bi/ gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs, da aT va li e ron sa xel m ZR va ne lo-Si mo ce mu li su ra Te bi da er Ti sity viT Tqvan ra sa er To aqvs yve la maT gans (yve la mwe ri a).

mas wav le beli mos wav le ebs gak ve Ti lis Te mas ac nobs da gan mar tavs,rom dRes isi ni mwe re bis Sesa xeb isa ub re ben.

(2 wu Ti)aq ti vo ba me-2. mos wav le e bi pa ra le lu rad aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si ga mo sa xul

pep lis su raTs da mas wav leb lis dax ma re biT asa xe le ben pep lis sxe u lis na wi lebs (2 ul-va Si, 6 fe xi, frTe bi, Ta vi, mker di, mu ce li, Tva le bi).

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-3. ma swav leb lis teq s ti. er Txel Wi a maia maiam, brZe nma bum da cno bis moy-

va re ba Wi am tye Si so kos mo sak re fad ga dawy vi tes was v la. gzad ula ma ze si pe pe la Sex v daT, hkiTxes, Sen vin xa ro? me mwe ri var, pe pe la pe peo. ga nag r Zes gza da ax la ba la xeb Si di di

Page 53: buneba - saqmatsne.ge

52

mwva ne ka lia da i na xes, hkiTxes, Sen vin xa ro? mwe ri var, ka lia ka li mqviao. cno bis moy va re ba Wia ga Cer da da Wi a maia ma i as Se xe da, Sem deg Se mo u ra da uTx ra, Wi a maia, me mgo ni, Senc mwe ri xa ro. Wi a ma i am ga ik vir va, ra tom fiq rob ase? ra tom var mwe rio?

bu mac dak vir ve biT Se xe da Wi a ma i as da uTx ra, ki, nam d vi lad mwe ri xar da ax la ve gety-vi ra to mo:

ro gor fiq robT, bav S ve bo, ra uTx ra bum Wi a ma i as?(bav S ve bi aana li ze ben, rom, Tu Wia maia pep lis msgav sad mwe ria, ma sac un da hqon des 6

fe xi, 2 ul va Si, frTe bi, jav Sa ni). (5 wu Ti)

aq ti vo ba me-4. ra sar geb lo ba mo aqvT ada mi a nis T vis mwe rebs? mos wav le e bi wyvi leb Si mu Sa o ben, aR we ren sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul fut k ris da Tu Tis ab re Sum x ve vi as su ra-Tebs, asa xe le ben maT mniS v ne lo bas ada mi a nis T vis.

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-5. „avawyoT pe pe la“ . mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. mos wav le eb ma un da ga-

moW ran pep lis na wi le bi da „aawyon~ pe pe la, da a we bon swo ri Tan mim dev ro biT ca ri el ad-gi las da ga a fe ra don (da va le bis Ses ru le bi sas mos wav le ebs Se uZ li aT sa xel m ZR va ne lo da ix ma ron).

(13 wu Ti)gak ve Ti lis bo los mas wav le be li mos wav le ebs uC ve nebs mwe re bis am sax vel sla i debs an

su ra Tebs, gan mar tavs, rom bu ne ba Si uam ra vi mwe ria (mwe re bis mra val fe rov ne ba). (3 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)

41-e gak ve Ti li

frin ve le bi

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

mos wav le aR wers da ada rebs er T ma neTs sxva das x va cxo ve lis sxe u lis na wi lebs. mos-

wav le e bi ga ec no bi an frin ve lebs, maT mra val fe rov ne bas, si la ma zes.

mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav les moh yavs ma ga li Te bi frin ve le bze, sa ub robs frin-

ve le bis Se sa xeb, asa xe lebs maT T vis da ma xa si a Te bel ni San-Tvi se bebs (frTe bi, bum bu li,

nis kar ti, ori fe xi, kver cxis m deb lo ba); msje lobs ada mi a nis T vis frin ve le bis mniS v ne lo-

baze.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

dak vir ve bis,aR we ris, Se da re bis, msje lo bis, lo gi ku ri az rov ne bis, das k v ne bis ga mo-

ta nis.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fe ra di fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si (wi na gak ve Ti lis ma sa l is ga me o re ba).mos wav le eb ma un da ga ni xi lon mos wav lis rve ul Si mo ce mu li da va le ba „ro me lia zed-

me ti?~ sa ku Ta ri ar Ce va ni un da da a sa bu Ton.(obo ba ar aris mwe ri imi tom, rom mas 8 fe xi aqvs da ar aqvs ul va Se bi).

Page 54: buneba - saqmatsne.ge

53

Tu mos wav le ebs ga u Wir daT da va le bis Ses ru le ba, mas wav le be li svams dam x ma re kiTx-vas: `ram de ni fe xi aqvT su ra Teb ze ga mo sa xul cocxal or ga niz mebs?“

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-2. ma swav le be li sTxovs mo s wav le ebs, da aT va li e ron sa xel m ZR va ne lo Si

mo ce mu li su ra Te bi (frin ve le bis su ra Te bi) da Tqvan, ra sa er To sa xel wo de ba aer Ti a nebs yve la maT gans (mos wav le ebs Se iZ le ba ga u Wir deT pin g vi nis, ro gorc frin ve lis, aR q ma, am Sem Tx ve va Si mas wav le be li ga a ke Tebs ko men tars).

Sem deg ag r Ze lebs wi na gak ve Ti lis is to ri as.bav S ve bo, Tu gax sovT, wi na gak ve Til ze vi sa ub reT, ro gor ga ar k via Wi a maia ma i am, rom

is mwe ria. dRes vag r Ze lebT me gob re bis am bavs. kar gi, uTx ra brZen bus Wi a ma i am, ga vi ge, Tur me

mwe ri vyo fil var, mag ram Sen vin xa ro? frin ve lio, upa su xa bum. ra tom xar frin ve lio?bav S ve bo, Tqvenc ase fiq robT? bu mar T la frin ve lia? ra tom fiq robT ase?sa va ra u do pa su xe bi:aqvs 2 frTa, 2 fe xi, bum bu li, nis kar ti, daf ri navs.

(10 wu Ti)mas wav le be li ake Tebs gan mar te bas (Tu mos wav le eb ma frin ve le bis es Tvi se bebi ar da-

a sa xe les), rom frin ve le bi de ben kver cxebs, rom leb sac Sem deg aT bo ben, kru xad jde bi an da kver cxe bi dan na Si e re bi iCe ke bi an.

mas wav le bels Se uZ lia ikiTxos, ra hqvia mer cx lis na Si ers, ba tis, ix vis, qaT mis na Si-erebs.

aq ti vo ba me-3. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si wyvi leb Si. mos wav le e bi ada re ben er T ma-neTs ar wivs da be Ru ras, xa ze biT akav Si re ben er T ma neT Tan sxe u lis ro me li sa er To na wi-le bi aqvT ori ves.

(10 wu Ti)(frTebi, niskarti, bumbuli, Tvalebi, fexebi).aq ti vo ba me-4. mos wav le e bi msje lo ben, ra tom aqvs ar wivs mo ka u We bu li nis kar ti, xo-

lo ko da las _ grZe li da swo ri. (3 wuTi)

aq ti vo ba me-5. Si na u ri frin ve le bi. mos wav le e bi axa si a Teben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce-mul Si na ur frin ve lebs, gan mar ta ven, ra da niS nu le ba aqvT maT ada mi a nis T vis.

(5 wu Ti)gak ve Ti lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)

42-e gak ve Ti li

Zu Zum wov re bi

gak ve Ti lis amo ca ne bi: mos wav le aR wers da ada rebs er T ma neTs sxva das x va cxo ve lis sxe u lis na wi lebs, awyobs

frag men te bis gan cxo ve lis sxe u lis mo dels. mos wav le e bi ga ec no bi an Zu Zum wov rebs, maT mra val fe rov ne bas, da ma xa si a Te bel ni San-Tvi se bebs.

mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav les moh yavs Zu Zum wov re bis ma ga li Te bi, sa ub robs Zu-Zum wov re bis Se sa xeb: asa xe lebs maT T vis da ma xa si a Te bel ni San-Tvi se bebs (ba la ni, yu re-bi,kbi le bi, ku di, na Si e re bis rZiT kve ba), msje lobs ada mi a nis T vis Zu Zum wov re bis mniS v ne-lo bis Se sa xeb. aawyobs frag men te bis gan cxo ve lis mo dels.

Page 55: buneba - saqmatsne.ge

54

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

dak vir ve bis,aR we ris, Se da re bis, msje lo bis, lo gi ku ri az rov ne bis, das k v ne bis ga mo-

ta nis.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, we bo, mak ra te li, fe ra di fan q re bi. wi nas war

mom za de bu li sla i de bi (ba ra Te bi) cxo vel Ta sxva das x va kla sis war mo mad gen le bis ga mo-

sa xu le bebiT.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li ame o re bi nebs wi na gak ve Til ze gan xi lul ma sa las. mos-

wav le e bi Ca moT v li an frin ve le bis T vis da ma xa si a Te bel ni San-Tvi se bebs.

(3 wu Ti)

aq ti vo ba me-2. mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su ra Tebs, mas-

wav le be li ake Tebs ko men tars, rom su ra Tze aRbeWdil yve la cxo vels aqvs sa er To sa xel-

wo de ba _ Zu Zum wov re bi. yve la maT ga ni axal So bil na Si ers rZiT kve bavs. Sem deg mas wav le-

be li sTxovs mos wav le ebs, da a sa xe lon maT T vis cno bi li Zu Zum wov re bi.

(3 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. aR v we roT ka ta. mos wav le e bi sa xel m ZR va ne los ga mo ye ne biT asa xe le ben

ka tis sxe u lis na wi lebs (Ta vi, ku di, ki du re bi, yu re bi, Tva le bi). mas wav le be li svams Se-

kiTx vas, riT aris ma Ti sxe u li da fa ru li? (bal niT).

(10 wu Ti)

aq ti vo ba me-4. sak la so dis ku sia: mas wav leb lis teq s ti: er Txel cno bis moy va re ba Wia,

brZe ni bu da Wi a maia maia cxo ve le bis su ra Tebs aT va li e reb d nen da asa xe leb d nen, ro me li

iyo frin ve li, mwe ri an _ Zu Zum wo va ri. erT su raTze Ra mu ra da ciy vi exa ta. ba Wi am Tqva,

Ra mu ra frin ve lia, imi tom, rom daf ri navs, xo lo ciy vi Zu Zum wo va rio. bu ar da e Tan x ma.

bav S ve bo, Tqven ro gor fiq robT?

(mos wav le e bi asa xe le ben Ra mu ras ni San-Tvi se bebs: ba la ni, yu re bi, kbi le bi, pa ta ra ku-

di da mi di an das k v nam de, rom Ra mu rac, fre nis una ris mi u xe da vad, Zu Zum wo va ri a).

(4 wu Ti)

aq ti vo ba me-5. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si _ „avawyoT ka ta“. mos wav le eb ma un da amoW-

ran cxo ve lis frag men te bi da aawyon ka tis mo de li.

(13 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba:

ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)

Sefaseba:

maswavlebels diskusiis Sefaseba SeuZlia.

maswavlebeli afasebs CarTulobas, ramdenad mkafiod ayalibebs azrs moswavle, ar-

gumentirebul msjelobas, daskvnebis gakeTebis unars, ramdenad ismenen da koreqtu-

lad pasuxoben moswavleebi gansxvavebul mosazrebebs (mag., yoCaR, sakuTar mosazrebebs

gasagebad ayalibeb; kidev erTxel gagvimeore, ra daskvna SeiZleba gamovitanoT; Tu Sei-

Zleba, erTmaneTs movusminoT; ratom fiqrobT, rom ...).

Page 56: buneba - saqmatsne.ge

55

43-e gak ve Ti li

sad cxov ro ben bu ne ba Si mce na re e bi da cxo ve le bi?

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

mos wav le msje lobs sxva das x va ga re mo Si mo bi nad re mce na re e bisa da cxo ve le bis Se sa-

xeb, ada rebs maT er T ma neTs.

mo sa lod ne li Se de ge bi:

mos wav le msje lobs sxva das x va ga re mo Si mo bi nad re mce na re e bisa da cxo ve le bis Se-

sa xeb, ada rebs er T ma neTs sxva das x va sacxov re bel ga re mos, sa ub robs bu ne bis mra val fe-

rov ne baze.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

dak vir ve bis, msje lo bis, das k v ne bis ga mo ta nis,Se da re bis, mety ve le bis.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, wi nas war mom za de bu li ba ra Te bi (an sla i de bi)

gan xi lul sacxov re bel ga re mo Si mcxov re bi mce na re e bisa da cxo ve le bis ga mo sa xu le-

bebiT.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

mas wav leb lis teq s ti: Cven ma me gob reb ma _ Wi a maia ma i am, brZen ma bum da cno bis moy va re

ba Wi am mog za u ro ba ga dawy vi tes. isi ni es tumr nen udab nos, jun g lebs, TviT m f ri na viT Caf-

rin d nen Tov lisa da yi nu lis sam ya ro Si _ ar q ti ka Si, Cay vin Tes zRva Si. mog za u ro bis dros

maT uam ra vi sa in te re so ad gi li mo i na xu les da uam ra vi cxo ve li ga ic nes. maT ga da i Res

su ra Te bi (aC ve nebs sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul ilus t ra ci ebs) da mo uy v nen me gob rebs am

ad gi le bis Se sa xeb. mo diT, vna xoT maT mi er ga da Re bu li su ra Te bi da Cvenc ga vi goT, ro-

me li mce na re e bi na xes mog za u ro bi sas da ro mel cxo ve lebs Sex v d nen.

(3 wu Ti)

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li yofs mos wav le ebs 5-6 ka ci an jgu fe bad, Ti To jgufs aZ-

levs da sa xa si a Teb lad Ti To ga re mos (sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mu lia ram de ni me sacxov re-

be li ga re mos am sax ve li su ra Ti). mos wav le eb ma un da aR we ron kon k re tu li ga re mo mar ti vi

ma xa si a Teb le bis mi xed viT: ci va, cxe la, bev ri xea, co ta mce na rea, da a sa xe los maT T vis

nac no bi cxo ve le bi. daxaton moswavlis rveulSi erT-erTi saarsebo garemo.

(25 wu Ti)

aq ti vo ba me-2. mas wav le be li mo ri ge o biT aC ve nebs mos wav le ebs sla i debs (an ba ra Tebs).

mos wav le e bi asa xe le ben, Tu sad Sex v daT mog za u rebs esa Tu is cxo ve li an mce na re.

(7 wu Ti)

Sefaseba:

maswavlebels SeuZlia jgufuri samuSaos Sefaseba.

maswavlebeli afasebs jgufis yvela wevris CarTulobas, ramdenad usmenen da iTva-

liswineben erTmaneTis mosazrebas, icaven drois limits, akeTeben daskvnebs, mkafiod

ayalibeben azrs (mag., yoCaR, jgufs exmarebi, magram, Tu SeiZleba, ufro aqtiurad daex-

mare; mousmineT erTmaneTs; cota swrafad imuSaveT; yoCaR, udabnoSi namdvilad cxela).

Page 57: buneba - saqmatsne.ge

56

44-45-e gak ve Ti lebi

dad ga ga zafxu li

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

mos wav le aR wers ga zafxu lis aminds, cvli le bebs bu ne ba Si, asa xe lebs ga zafxu lis

Tve ebs.

mo sa lod ne li Se de ge bi:

mos wav le e bi da a sa xe le ben ga zafxu lis Tve ebs, aR we ren, ra cvli le be bi mox da coc-

xal da ara cocxal bu ne ba Si, im s je le ben ga zafxu lis amin dis Se sa xeb.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

dak vir ve bis, aR we ris, so ci a lu ri una re bis, das k v ne bis ga mo ta nis.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fan q re bi, wi nas war mom za de bu li audioCa na we ri:

Ci te bis Wik Wi ki, Weqa-qu xi lis xma, wvi mis xma.

https://www.youtube.com/watch?v=XRxpke-7iDM,http://www.myvideo.ge/v/1363675,http://ecosounds.net/dozhd/zvuk-i-shum-dozhdya/mom za de bu li sla i de bi da ba ra Te bi zam T risa da ga zafxu lis pe i za Je biT.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs as me ni nebs audi o Ca na wers da svams Se kiTx-

vas: `we li wa dis ro mel dros ges miT ase Ti xmebi? (ga zafxul ze).

(3 wu Ti)

aq ti vo ba me-2. mas wav leb lis teq s ti: bav S ve bo, we li wa dis ro me li droa ax la? (ga-

zafxu li), Ca mov T va loT ga zafxu lis Tve e bi (mos wav le e bi sa xel m ZR va ne los dax ma re biT

asa xe le ben ga zafxu lis Tve ebs).

(2 wuTi)

aq ti vo ba me-3. mas wav leb lis teq s ti: Cve ni Wi a maia maia, brZe ni bu da cno bis moy va re ba-

Wia mo uT men lad elod nen ga zafxuls. maT Za li an mo e nat raT me gob re bi, rom le bic mTe li

zam T ris gan mav lo ba Si ar una xavT. Tqve ni az riT, ro meli me gob re bis dab ru ne bas elo de-

bi an? (mer cx le bis).

(2 wu Ti)

aq ti vo ba me-4. jgu fu ri sa mu Sao: mas wav le be li klass yofs 5-6 ka ci an jgu fe bad, Ti-

To e ul jgufs uri gebs su ra Tebs zam T risa da ga zafxu lis ga mo sa xu le bebiT. mos wav le eb-

ma un da ax s nan, ra cvli le be bi mox da cocxal da ara cocxal bu ne ba Si ga zafxul ze.

(18 wu Ti)

da va le bis Se sas ru leb lad mos wav le e bi iye ne ben sa xel m ZR va ne lo sac (sa dac ga mo sa xu-

lia mer cxa li, daT vi, bar tyi da yo Ci var da).

mos wav le eb ma un da da a sa xe lon ga zafxul ze mom x da ri Sem de gi cvli le be bi:

1. Tov li dne ba;

2. daT ba;

3. dRe ga i zar da;

4. mo dis Sxa pu na wvi ma;

5. mof rin d nen mer cx le bi;

Page 58: buneba - saqmatsne.ge

57

6. daT v ma ga iR vi Za;

7. mwe re bi ga mo vid nen sa ma la vebi dan;

8. amo vi da pir ve li yva vi le bi;

9. xe eb ze gaC n da foT le bi.

sa sur ve li Se de gis mi saR we vad mas wav le be li ak vir de ba mos wav le e bis mu Sa o bas da

dam x ma re kiTx ve bis sa Su a le biT mih yavs swo ri pa su xe bis ken.

aq ti vo ba me-4. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. mos wav le eb ma un da ipo von, ro me li na xa tia

zed me ti, pa su xi un da da a sa bu Ton (pir vel Sem Tx ve va Si mZi na re daT via zed me ti, rad ga nac

es zam T ris mov le naa, da nar Ce ni sa mi ki ga zafxuls asa xavs; me o re Sem Tx ve va Si zed me tia

mer cxa li, rad ga nac mer cxa li zam Tar Si Cven Tan ar rCe ba).

(5 wu Ti)

aq ti vo ba me-5. Ta ma Si `si mar T le Tu tyu i li?~ (gak ve Ti lis Se ja me ba).

mas wav le be li svams Se kiTx vebs, Tu fra za ga zafxuls asa xavs, mos wav le e bi am bo ben:

`si mar T le“, Tu ar asa xavs _ „tyu i li“.

(10 wu Ti)

1. Tov li dne ba _ (simarTle);

2. aciv da _ (tyuili _ daTba);

3. dRe da pa ta rav da _ (tyuili _ gaizarda);

4. mo dis Sxa pu na wvi ma _ (simarTle);

5. mer cx le bi gaf rin d nen _ (tyuili _ mofrindnen);

6. daT v ma ga iR vi Za _ (simarTle);

7. mwe re bi ga mo vid nen sa ma la vebi dan _ (simarTle);

8. amo vi da pir ve li yva vi le bi _ (simarTle);

9. xe ebs foT le bi gas c viv da _ (tyuili _ amouvida);

10. xSi ria We qa-qu xi li _ (simarTle).

Sefaseba:

maswavlebels SeuZlia jgufuri samuSaos Sefaseba.

maswavlebeli afasebs jgufis yvela wevris CarTulobas, ramdenad usmenen da iT-

valiswineben erTmaneTis mosazrebas, icaven drois limits, akeTeben daskvnebs, mkafiod

ayalibeben azrs (mag., yoCaR, jgufs exmarebi, magram, Tu SeiZleba, ufro aqtiurad daex-

mare; mousmineT erTmaneTs; cota swrafad imuSaveT; sworia, gazafxulze mwerebi gamo-

dian samalavebidan, radganac Tbila).

45-e gak ve Ti li

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs ame o re bi nebs wi na gak ve Til ze gan xi lul ma-

sa las (ga zafxu lis Tve ebs, cvli le bebs bu ne ba Si).

(5 wu Ti)

aq ti vo ba me-2. mas wav le bels mos wav le e bi ga hyavs sko lis ezo Si an mim de ba re te ri to-

ri a ze. isini ak vir de bi an mce na re ebs, frin ve lebs, yu radRe bas amax vi le ben mom x dar cvli-

le beb ze.

(20 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. mos wav le e bi as ru le ben na xats, sa dac Ta-

vianTi dak vir ve bis Se de gebs asa xa ven.

(10 wu Ti)

Page 59: buneba - saqmatsne.ge

58

46-e gak ve Ti li

ga zafxu li Cven ezo Si

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

mos wav le Ca moT v lis ada mi a nis saq mi a no bas ga zafxu lis pe ri od Si, axa ris xebs tan sac-

mels we li wa dis dro e bis mi xed viT.

mo sa lod ne li Se de ge bi:

mos wav le da a sa xe lebs ada mi a nis saq mi a no bas ga zafxu lis pe ri od Si, da a sa xe lebs ga-

zafxu lis tan sacmels, im s je lebs sa ku Ta ri ar Ce va nis Se sa xeb.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

dak vir ve bis, Se da re bis, lo gi ku ri az rov ne bis, das k v ne bis ga mo ta nis, bunebis mi marT

mzrun ve li da mo ki de bu le bis.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, we bo, mak ra te li.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs ame o re bi nebs wi na gak ve Til ze gan xi lul ma-

sa las (ga zafxu lis Tve ebs, ro gor ic v le ba cocxa li da ara cocxa li bu ne ba ga zafxul ze).

(7 wu Ti)

aq ti vo ba me-2. mas wav leb lis teq s ti. cno bis moy va re ba Wi am be Rel Si Se na xu li xor ba-

li aR mo a Ci na. uc bad er Ti az ri da e ba da, mo di, am xor bals dav Te sav, mo sa vals avi Reb da

zam Tar Si Cem me go bar be Ru rebs vaW me vo. aiRo xor ba li da min dor Si wa vi da, Tum ca ver

mix v da, ra un da ga e ke Te bi na. bav S ve bo, da vex ma roT ba Wi as.

1. sa nam xor bals da Te savs, ra un da ga a ke Tos? (mox nas, mi wa ga afx vi e ros);

2. amis T vis ra das Wir de ba? (traq to ri);

3. Sem deg ra un da ga a ke Tos? (kva li ga a vlos);

4. da Te sos xor ba li;

5. xor ba li rom amo va, ro gor un da mo u a ros? (mor wyas).

(kiTx veb ze pa su xis ga sa ce mad mos wav le e bi iye ne ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su ra-

Tebs).

Tqven Tu gi na xavT ada mi a ne bis saq mi a no ba ga zafxul ze?

mas wav le be li ake Tebs Se ja me bas: imi saT vis rom ada mi a neb ma mo iy va non mo sa va li, mce na-

ris Tes li ga zafxul ze un da da i Te sos (mce na res dro sWir de ba, sa nam amo va, ga iz r de ba da

mo sa vals mog v cems), ami saT vis jer mi wis mox vna-gafx vi e re baa sa Wi ro, Sem deg kvals avle-

ben da Tesls Te sa ven. ro ca mce na re e bi amo va, maT sWir de ba mov la _ mor wy va, drodadro

mi wis gafx vi e re ba.

(10 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. ro go ri tan sac me li gvWir de ba ga zafxul ze? mu Sa o ba jgu feb Si. mos-

wav le eb ma ar Ce va ni un da da a sa bu Ton (ga ix se non ga zafxu lis amin di. baWias xazebiT unda

daukavSiron sagazafxulo tansacmeli).

(15 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba:

ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(3 wu Ti)

Page 60: buneba - saqmatsne.ge

59

me-4 Tavi

SegrZnebis organoebi

Temis mizani: moswavlem SeZlos SegrZnebis organoebis mniSvnelobis gacnobiereba.misaRwevi Sedegebi: moswavle asaxelebs adamianis SegrZnebis organoebs da maT funqciebs; aRwers sxe-

ulis Tvisebebs, ukavSirebs maT aRqmas sxvadasxva SegrZnebis organos; msjelobs Seg-rZnebis organoebis higienis Sesaxeb; msjelobs SegrZnebis organoebis mniSvnelobaze adamianisa da cxovelebisTvis; iyenebs martiv xelsawyoebs mxedvelobis da smenis ga-Zlierebis mizniT; CamoTvlis piradi higienis nivTebs; msjelobs higienis wesebis dacvis mniSvnelobaze.

ra gziT miiRweva dasaxuli miznebi: moswavleebisTvis rom Temis Seswavla saintereso da saxaliso iyos, SemoTavazebu-

lia praqtikuli samuSaoebi, TamaSebi, davalebebi moswavlis rveulSi.

47-48-e gak ve Ti lebi

Seg r Z ne bis org ano e bi _ mxed ve lo ba

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

mos wav le e bi da a sa xe le ben Seg r Z ne bis or ga no ebs, da a sa xe le ben maT fun q ci ebs; im s-

je le ben mxed ve lo bis or ga nos mniS v ne lo bis Se sa xeb; da a sa xe le ben sxe u lis im ma xa si a-

Teb lebs, rom lis aR q ma Sic mxed ve lo bis or ga no mo na wi le obs; ga i az re ben mxed ve lo bis

hi gi e nis mniS v ne lo bas.

mo sa lod ne li Se de ge bi:

mos wav le Ca moT v lis Seg r Z ne bis orga no ebs; msje lobs mxed ve lo bis or ga nos mniS v ne-

lo bis Se sa xeb; asa xe lebs sxe u lis im ma xa si a Teb lebs, rom lis aR q mac mxed ve lo bis or ga-

nos sa Su a le biT aris Se saZ le be li; msje lobs mxed ve lo bis or ga nos hi gi e naze.

ro me li una re bis gan vi Ta rebas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

dak vir ve bis, aR we ris, das k v ne bis ga mo ta nis.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fe ra di fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav leb lis teq s ti: Cve ni me go ba ri Wi a maia maia mog viTx robs erT am-bavs: iyo da ara iyo ra, iyo xu Ti me go ba ri, rom le bic cnobismoyvare ba Wias ex ma re bod-nen, ese ni iy v nen: Tva li, yu ri, ena, cxvi ri da ka ni.

Tva li xe dav da;yu ri is men da;cxvi ri suns grZnob da;ena _ ge mos;ka ni _ Se xe bas.yve la me go ba ri er Tad mu Sa ob da da ba Wi as ex ma re bo da.er Txe lac ba Wi am ga dawy vi ta ga er k via, ra Si ex ma re bod nen Tva le bi, yu re bi, ena, cxvi-

ri da ka ni da ro me li maT ga ni iyo yve la ze mniS v ne lo va ni. igi mi ad ga brZen bus da hkiTxa, „brZe no bu, Se giZ lia, miTx ra, ra sa Wi roa Tva le bi?“

Page 61: buneba - saqmatsne.ge

60

Se kiTx va: Tqve ni az riT, ra upa su xa bum ba Wi as?

(5 wu Ti)Tva li, yu ri ena, cxvi ri da ka ni ara mar to cnobismoyvare ba Wiasi, ara med Cve ni er T-

gu li me gob re bic ari an.aq ti vo ba me-2. msje lo ba _ ra mox de ba, Tu Tva le bi aRar da ex ma re ba ba Wi as?

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-3. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. ras gvatyo bi ne bs Tva le bi? bav S veb ma in-

di vi du a lu rad un da da u kav Si ron Tvals xa ze biT sxe u lis is Tvi se be bi, ro mel Ta Seg r Z-ne ba Sic Tva li gvex ma re ba.

(8 wu Ti)aq ti vo ba me-4. mas wav le be li aux vevs Ti To e ul bavSvs Tva lebs da sTxovs da xa ton

mwva ne bur Ti, ga av lon wi Te li xa zi da a.S. Sem deg ima ve aq ti vo bis Ses ru le bas sTxovs asak ra vis ga re Se.

bav S ve bi pa su xo ben Se kiTx vas, Tu ra tom ver SeZ les da va le bis Ses ru le ba, ro de sac Tva le bi hqon daT ak ru li.

(15 wu Ti)gak ve Ti lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)Sefaseba: maswavlebels SeuZlia Seafasos moswavlis rveulSi Sesrulebuli davaleba.

ganmaviTarebeli Sefaseba

4 swori pasuxi yoCaR, davalebas Tavi kargad gaarTvi.

2-3 swori pasuxi

davalebas Tavi kargad gaarTvi, modi, kidev erTxel Sexede, yve-laferi sworad gaqvs Sesrulebuli? Seecade aRmoaCino Secdomebi (mag., ratom daukavSire cxeli Cai Tvals? diax, finjans TvaliT vxedavT, Tumca Cai cxelia Tu civi amis gagebaSi Tvalebi ver dag-ve xmareba).

1 swori pasuxi

maswavlebeli moswavles eubneba, ra Seasrula sworad da exmareba Secdomebis aRmoCenaSi (mag., ratom daukavSire cxeli Cai Tvals? diax, finjans TvaliT vxedavT, Tumca Cai cxelia Tu civi amis gagebaSi Tvalebi ver dagvexmareba), dafiqrdi da gaixsene.

swori pasuxebi: moswavleebma unda gamoricxon cxeli Cai, mJave limoni da sunamo.

48-e gak ve Ti li

aq ti vo ba 1-li. sa u ba ri wi na gak ve Til ze Ses ru le bu li aq ti vo be bis Se sa xeb.

(5 wu Ti)

mos wav le eb ma un da ga ix se non da da a sa xe lon Seg r Z ne bis or ga no e bi. ga ix se non wi na

gak ve Til ze Ses ru le bu li me-2 aq ti vo ba.

aq ti vo ba me-2. Ta ma Si _ for ma (zo ma) _ fe ri.

(5 wu Ti)

mas wav le bels aqvs mom za de bu li sxva das x va fe risa da for mis fi gu ra (aR niS nu li aq-

ti vo bis Ses ru le ba Se saZ le be lia kom pi u te ris dax ma re bi Tac).

Page 62: buneba - saqmatsne.ge

61

mas wav le be li Ti To e ul mos wav les sTxovs, da a sa xe los sxe u lis for ma da fe ri.

(Se saZ le be lia mas wav le bels hqon des di di da pa ta ra zo mis wi Te li an sxva das x va fe-

ris wre da sTxo vos mos wav le ebs amo ic non, ro me lia di di da ro me li _ pa ta ra).

aq ti vo ba me-3. Tva le bi gvatyo bi ne bs saf r Txis Se sa xeb _msje lo ba su ra Te bis mi xed viT.

(10 wu Ti)

aq ti vo ba me-4. ga vuf r Txil deT Tva lebs _ msje lo ba su ra Te bis mi xed viT.

(5 wu Ti)

aq ti vo ba me-5. mu Sa o ba wyvi leb Si (gak ve Ti lis Se ja me ba).

(10 wu Ti)

mos wav le e bi mu Sa o ben wyvi leb Si. jer er Ti mos wav le ir Cevs ro me li me sa gans da sTx-

ovs me o res, da a xa si a Tos, Tu ras xe davs (fe ri, zo ma, di di, pa ta ra), moZ ra obs Tu ara.

Sem deg ro le bi ic v le ba.

49-e gak ve Ti li

Seg r Z ne bis or ga no e bi _ sme na

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

mos wav le e bi im s je le ben sme nis or ga nos mniS v ne lo bis Se sa xeb, da a sa xe le ben sxe u lis

im ma xa si a Teb els, rom lis aR q ma Sic sme nis or ga no mo na wi le obs, ga i az re ben sme nis or ga-

nos hi gi e nis mniS v ne lo bas.

mo sa lod ne li Se de ge bi:

mos wav le msje lobs sme nis or ga nos mniS v ne lo bis Se sa xeb, asa xe lebs sxe u lis im ma xa-

si a Teb els, rom lis aR q mac sme nis or ga nos sa Su a le biT aris Se saZ le be li. msje lobs sme-

nis or ga nos hi gi e nis Se sa xeb.

ro me li una re bis gan vi Ta rebsa Se uwyobs xels gak ve Ti li?

dak vir ve bis, aR we ris, das k v ne bis ga mo ta nis, mety ve le bis.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo,mos wav lis rve u li, fe ra di fan q re bi, ste ri lu ri bam bis bur Tu le bi.

audi o Ca na we ri: Ci tis Wik Wi ki, wylis Cxri a li, man qa nis sig na li, Txis ki ki ni,mam lis yi vi li,

ba ya yis yi yi ni, xma ma Ra li mu si kis frag men ti, xma da ba li mu si kis frag men ti (sa sur ve lia,

mos wav le ebs er Ti da igi ve mu si ka mo vas me ni noT), man qa nis da mux ru We bis xma.

https://www.youtube.com/watch?v=XRxpke-7iDMhttps://www.youtube.com/watch?v=0oh10ltinAkhttps://www.youtube.com/watch?v=97KyXLTeNxMhttps://www.youtube.com/watch?v=RThdvvWgrhQhttps://www.youtube.com/watch?v=PVvi2SDOjVchttps://www.youtube.com/watch?v=0PM1-sDLjcc

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le beli ac nobs mos wav le ebs gak ve Ti lis Te mas, am bobs, rom ag-

r Ze le ben sa u bars Seg r Z ne bis or ga no e bis Se sa xeb. Sem deg mos wav le ebs uri gebs or-or

bur Tu las da sTxovs, yu re bi da i con. iwyebs la pa raks da ba li xmiT. Sem deg aniS nebs, rom

bam be bi mo i ci lon da ekiTxe ba maT: „vin mety vis, ra vTqvi?“ (mos wav le ebs, sa va ra u dod, ga-

e ci ne baT, ity vi an, ver ga vi geT, rad ga nac yu re bi bam biT gvqon da dax Su li o). (5 wu Ti)

Page 63: buneba - saqmatsne.ge

62

aq ti vo ba me-2. sak la so dis ku sia Te ma ze: ra mox de bo da, rom ar gves mo des?

(7 wu Ti)

(aq ti vo bis Ses ru le bi sas mos wav le e bi iye ne ben sa xel mZ R va ne los).

aq ti vo ba me-3. ga mo i ca ni: mas wav le be li rTavs audi o Ca na wers, mos wav le eb ma xme bi un da

amoic non.

(10 wu Ti)

Sem deg mos wav le ebma Se kiTx vebs un da upa su xon:

1 ro me li xme bi mo ge wo naT? (anu es xme bi sa si a mov no a?);

2. Cven or jer mo vis mi neT er Ti da igi ve mu si ka, ra gan s x va ve ba iyo maT So ris?

3. ro gor fiq robT, xma u ri sa xi fa Toa?

4. xma ma Ra li mu si kis mos me na?

gak ve Ti lis Se ja me ba:

aq ti vo ba me-4. mos wav le e bi mos wav lis rve ul Si mu Sa o ben (wyvi leb Si), maT sity vebs

„mxed ve lo ba“ da `sme na~, Se sa ba mi sad, xa ze biT un da da u kav Si ron is ma xa si a Teb le bi, rom-

le bis amoc no ba Sic kon k re tu li Seg r Z ne bis or ga noebi iReben mo na wi le o bas.

aq ti vo bis da sas ruls mos wav le e bi ime o re ben axal sity vebs.

(10 wu Ti)

sa xa li so aq ti vo ba.

`vin ro gor xmebs ga mos cems?“ mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul

su ra Tebs da Se sa ba mi si cxo ve lis xmis imi ta ci as ake Te ben.

(3 wu Ti)

Sefaseba:

maswavlebels SeuZlia diskusiis Sefaseba. maswavlebeli afasebs CarTulobas, ramde-

nad mkafiod ayalibebs azrs moswavle, argumentirebul msjelobas, daskvnebis gakeTebis

unars, ramdenad ismenen da koreqtulad pasuxoben moswavleebi gansxvavebul mosazrebebs

(mag., yoCaR, sakuTar mosazrebebs gasagebad ayalibeb; kidev erTxel gagvimeore, ra daskv-

na SeiZleba gamovitanoT; Tu SeiZleba, erTmaneTs movusminoT; ratom fiqrobT, rom...).

50-e gak ve Ti li

ge mo

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

mos wav le e bi im s je le ben ge mov ne bis or ga nos mniS v ne lo bis Se sa xeb, da a sa xe le ben sxe-

u lis im ma xa si a Teb lebs, rom lis aR q ma Sic ge mov ne bis or ga no mo na wi le obs, ga i az re ben

ge mov ne bis or ga nos hi gi e nis mniS v ne lo bas.

mo sa lod ne li Se de ge bi:

mos wav le msje lobs ge mov ne bis or ga nos mniS v ne lo bis Se sa xeb, asa xe lebs sxe u lis im

ma xa si a Teb lebs, rom lis aR q mac ge mov ne bis or ga nos sa Su a le biT aris Se saZ le be li. msje-

lobs ge mov ne bis or ga nos hi gi e nis Se sa xeb.

ro me li una re bis gan vi Ta rebas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

dak vir ve bis, aR we ris, das k v ne bis ga mo ta nis, komunikabelurobis, mety ve le bis, eq s pe-

ri men tis Ca ta re bis.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, Sa qa ri, ma ri-

li, er T je ra di Wi qe bi da kov ze bi (ram de ni mos wav lec aris klas Si).

Page 64: buneba - saqmatsne.ge

63

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs ame o re bi nebs wi na gak ve Til ze gan xi lul ma-sa las.

(4 wu Ti)aq ti vo ba me-2. mos wav le e bi mu Sa o ben wyvi leb Si. yve la mos wav les aqvs er T je ra di Wi qa

wyliT, ma ri li da Sa qa ri, er T je ra di kov ze bi. er Ti mos wav le Ta vis Wi qa Si Sa qars yris, me o re _ ma rils, moureven kov ziT. Sem deg mas wav le be li sTxovs bav S vebs, da xu Won Tva-le bi, zo gi erT ma gi da ze Wi qebs ad gils uc v lis. mos wav le e bi axe len Tva lebs. da va le ba ase Tia, ga mo ica niT, ro me lia Tqve ni Wi qa ise, rom ar Se e xoT (mos wav le e bi ver SeZ le ben). mas wav le be li ake Tebs ko men tars, anu am SemTxvevaSi Tva le bi ver dag vex ma ra.

aba, ro gor ga var k vi oT, ro me lia Cve ni Wi qa? (ge mo ga vu sin joT). (10 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su raTs, mas wav-le be li ake Tebs ko men tars, rom ge mos Se sa xeb ena gvatyo bi nebs, Tum ca tkbils, Zi ri Ta-dad, enis wve riT vgrZnobT, mwa res _ enis uka na na wi liT, xo lo mJa ves da mla Ses _ enis gver de biT.

(4 wu Ti)aq ti vo ba me-4. sak la so dis ku sia Te ma ze: „ra Si gvex ma re ba ge mos aR q ma?“

(8 wu Ti)Tu mos wav le ebs da va le bis Ses ru le ba ga u Wir daT, mas wav le be li dam x ma re kiTx vebs

das vams:1. ro go ri ge mo aqvs Sa qars?2. ro go ri ge mo aqvs ma rils?3. ro go ri ge mo aqvs wi wa kas?4. ro go ri ge mo aqvs li mons?5. ro go ria na yi ni? (ci vi, tkbi li, gem ri e li)6. ras niS navs uge mu ri?dis ku si is das ru le bis Sem deg mas wav le be li ake Tebs gan mar te bas, rom ena mxo lod

sak ve bis ge mos dad ge na Si ki ar gvex ma re ba, ara med gvatyo bi nebs, ro de sac saW me li ga fu-We bu lia da mi si Wa ma ar SeiZ le ba.

aq ti vo ba me-5. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. mos wav le eb ma Se sa ba mi si fra ze bi im or ga nos un da da u kav Si ron (Se a er Ton xa ze biT), ro me lic fra zis Si na ar sis dad ge na Si gvex ma re ba.

(5 wu Ti)mas wav le be li ake Tebs Se ja me bas, rom ge mov ne ba Za li an mniS v ne lo va nia, ami tom un da

ga vuf r Txil deT, ar Ca vi doT pir Si WuWyi a ni xe le bi an niv Te bi. (2 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)Sefaseba: maswavlebels SeuZlia diskusia da/an moswavlis rveulSi Sesrulebuli samuSao Sea-

fasos.diskusiis Sefaseba:maswavlebeli afasebs CarTulobas, ramdenad mkafiod ayalibebs azrs moswavle, ar-

gumentirebul msjelobas, daskvnebis gakeTebis unars, ramdenad ismenen da koreqtu-lad pasuxoben moswavleebi gansxvavebul mosazrebebs (mag., yoCaR, sakuTar mosazrebebs gasagebad ayalibeb; kidev erTxel gagvimeore, ra daskvna SeiZleba gamovitanoT; Tu Sei-

Zleba, erTmaneTs movusminoT; ratom fiqrobT, rom...).

Page 65: buneba - saqmatsne.ge

64

moswavlis rveulSi Sesrulebuli samuSaos Sefaseba:

ganmaviTarebeli Sefaseba

5-6 swori pasuxi

davalebas Tavi kargad gaarTvi, modi, kidev erTxel Sexede, yve-laferi sworad gaqvs Sesrulebuli? Seecade aRmoaCino Secdomebi. dafiqrdi da gaixsene... (mag., ratom daukavSire „tkbili namcxvari“ Tvals? namcxvari tkbilia. romeli SegrZnebis organo gvexmareba amis gagebaSi?).

3-4 swori pasuxi

davalebas Tavi kargad gaarTvi, modi, kidev erTxel Sexede, yve-laferi sworad gaqvs Sesrulebuli? Seecade aRmoaCino Secdomebi (mag., ratom daukavSire „tkbili namcxvari“ Tvals? namcxvari tk-bilia. romeli SegrZnebis organo gvexmareba amis gagebaSi?).

1 swori pasuxi

maswavlebeli moswavles eubneba, ra Seasrula sworad da exmareba Secdomebis aRmoCenaSi (mag., ratom daukavSire „tkbili namcxvari“ Tvals? namcxvari tkbilia. romeli SegrZnebis organo gvexmareba amis gagebaSi?), dafiqrdi da gaixsene.

swori pasuxebi: Tvali _ lurji fanqari, patara skami; yuri _ ZaRlis yefa, mamlis yivili;ena _ mware wiwaka, tkbili namcxvari.

51-e gak ve Ti li

ynos va

gak ve Ti lis amo ca ne bi: mos wav le e bi im s je le ben ynos vis mniS v ne lo bis Se sa xeb, da a sa xe le ben sxe u lis im ma xa-

si a Teb lebs, rom lis aR q ma Sic ynos va mo na wi le obs, ga i az re ben ynos vis or ga nos hi gi e nis mniS v ne lo bas.

mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le msje lobs ynos vis mniS v ne lo bis Se sa xeb, asa xe lebs sxe u lis im ma xa si a Teb-

lebs, rom lis aR q mac ynos vis sa Su a le biT aris Se saZ le be li. msje lobs ynos vis or ga nos hi gi e nis Se sa xeb.

ro me li una re bis gan vi Ta rebas Se uwyobs xels gak ve Ti li? dak vir ve bis, aR we ris, das k v ne bis ga mo ta nis, mety ve le bis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li,xax vi, ni o ri, su na mo, li mo ni, sa me di ci no spir ti,

Zma ri.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs ame o re bi nebs wi na gak ve Til ze gan xi lul ma-sa las (enis ra na wi liT Se vig r Z nobT ge mos?).

(3 wu Ti)mas wav leb lis teq s ti: cno bis moy va re ba Wia sko li dan sax l Si dab run da, ro gorc ki

ka ri ga a Ro, Ses Za xa, ra kar gia, de da Cem say va rel saW mels am za deb so! bav S ve bo, ro gor mix v da ba Wia, ras am za deb da de da, mas xom ar da u na xavs? (su ni ig r Z no). ro me li or ga no da ex ma ra mas ama Si? (cxvi ri). mas wav le be li am bobs, rom dRes ynos va ze isa ub re ben.

(2 wu Ti)

Page 66: buneba - saqmatsne.ge

65

aq ti vo ba me-2. mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su ra Tebs, aR-we ren Ti To e uls. sa si a mov no (kar gi) su ni, cu di su ni. mas wa v le be li ake Tebs gan mar te bas, rom su ni Se saZ loa iyos mZaf ri (xSi rad am dros cxvi ric gvew vis xol me _ mag.: spir tis su ni, Zmris su ni).

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-3. Ta ma Si _ `amo vic noT ynos viT~. da fas Tan ga mo dis ori mos wav le, mas wav le-

be li maT aux vevs Tva lebs, jer erT mos wav les mi aqvs mewy vi les cxvir Tan erT-er Ti wi nas war mom za de bu li sxe u li an niv Ti e re ba da sTxovs, amo ic nos, ra aris, Sem deg _ ro le bi ic v le ba.

(15 wu Ti)aq ti vo ba me-4. msje lo ba: ro gor ga vuf r Txil deT ynos vis or ga nos?

(3 wu Ti) aq ti vo ba me-5. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. mos wav le eb ma „Ri mi le biT“ un da ga mo xa ton

emo cia sxva das x va su nis mi marT (mi u xa ton „Ri mi le bi“). (5 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)

52-e gak ve Ti li

Se xe ba

gak ve Ti lis amo ca ne bi: mos wav le e bi im s je le ben Se xe bis mniS v ne lo baze, da a sa xe le ben sxe u lis im ma xa si a Teb lebs, rom lis aR q ma Sic Se xe ba mo na wi le obs, ga i az re ben ka nis hi gi-e nis mniS v ne lo bas.

mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le msje lobs Se xe bis mniS v ne lo baze, asa xe lebs sxe u lis im ma xa si a Teb lebs, rom-

lis aR q mac Se xe bis sa Su a le biT aris Se saZ le be li. msje lobs ka nis hi gi e nis Se sa xeb.ro me li una re bis gan vi Ta rebas Se uwyobs xels gak ve Ti li? dak vir ve bis, aR we ris, das k v ne bis ga mo ta nis, mety ve le bis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo, sxva das x va pa ta ra zo mis niv Ti: rbi li, ma ga ri, xor k li a ni da glu vi

ze da pi riT (Se saZ le be lia pa ta ra sa Ta ma So e bis ga mo ye ne ba).

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs wi na gak ve Til ze gan xi lul ma sa las ame o re-bi nebs.

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-2. mas wav le beli ac nobs mos wav le ebs gak ve Ti lis Te mas, mos wav le e bi aT-

va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su ra Tebs da mas wav leb lis dax ma re biT ake Te ben ko men ta rebs (ri si Seg r Z ne ba Se uZ li aT Se xe bis, ka nis sa Su a le biT).

(5 wu Ti) aq ti vo ba me-3. Ta ma Si „ga mo i ca ni, ra mo ge ci“. da fas Tan ga mo dis ori mos wav le. mas-

wav le be li erT maT gans Tva lebs aux vevs, me o re mos wav le yu Ti dan (ro mel Sic sxva das x va nivTia Cay ri li) iRebs erTs, ro me lic un da da a xa si a Tos. mag.: mrgva lia, xor k li a ni _ al-baT bur Tia. Sem deg _ ro le bi ic v le ba.

(15 wu Ti)(yuT Si Se saZ loa Tvi Ton mos wav le eb ma mo a Tav son sag ne bi: saS le li, fan qa ri, car ci _

ra niv Te bic aqvT Tan).

Page 67: buneba - saqmatsne.ge

66

aq ti vo ba me-4. mos wav le e bi ak vir de bi an sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su ra Tebs da msje-

lo ben, ra iw vevs ka nis da zi a ne bas da ro gor ga vuf r Txil deT kans.

1. yo vel di las da vi ba noT xel-pi ri;

2. xSi rad da vi ba noT xe le bi;

3. xSi rad vi ba na oT;

4. frTxi lad vi yoT mWrelsa da wve ti an sag neb Tan.mas wav le be li gan mar tavs, rom ka ni ofls ga mo hyofs, of li an kans ad vi lad ewe be ba

mtve ri, ro me lic kans azi a nebs. (8 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)

53-e gak ve Ti li

Seg r Z ne bis or ga no e bi

gak ve Ti lis amo ca ne bi: msje loba Seg r Z ne be bi sa da Seg r Z ne bis or ga no e bis mniS v ne lo ba ze (mag.: qu Ca Si usaf r-

Txod moZ ra o ba), Seg r Z ne bis or ga no e bis mu Sa o bis dakavSireba tvin Tan da mex si e re bas Tan.mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le gan mar tavs Seg r Z ne bis or ga no e bis mniS v ne lo bas sxva das x va si tu a cia Si, mag.:

qu Ca Si usaf r Txo moZ ra o bi sas, msje lobs Seg r Z ne bis or ga no e bi sa da Ta vis tvi nis (mex si-e re bis) er T ma neT Tan kav Sir ze.

ro me li una re bis gan vi Ta rebas Se uwyobs xels gak ve Ti li? dak vir ve bis, aR we ris, das k v ne bis ga mo ta nis, komunikabelurobis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, wi nas war mom za de bu li vi de o ma sa la qu Cis si tu-

a ci iT.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. Tama Si _ „ga mo ica ni“. mos wav le e bi mu Sa o ben wyvi leb Si. maT un da mo i-fiq ron er Ti ro me li me sxe u li (ro me lic ar aris sak la so oTax Si), aR we ron da sTxo von mewy vi les, ga moic nos. mag.: oTxi fe xi aqvs, bal niT aris da fa ru li, zo gi _ di dia, zo gi _ pa ta ra, Se uZ lia ye fa. ra aris? (ZaR li).

(15 wu Ti)aq ti vo ba me-2. mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs, da ak vir d nen sa xel m ZR va ne lo Si mo-

ce mul su raTs da ax s nan, ro gor mo a xer xes ise Ti sxe u lis ga moc no ba, ro me lic am mo men-t Si ar iyo sak la so oTax Si?

(3 wu Ti)mas wav le be li ake Tebs ko men tars, rom es sxe u li ad rec gvi na xavs, mog vis me nia mi si

xma, Tu saW me lia, vi ciT, ro go ri ge mo aqvs, xo lo es yve la fe ri Cven ma tvin ma da i max sov ra.aq ti vo ba me-3. sak la so dis ku sia _ „ras vxe davT, ra gves mis“?

(10 wu Ti)da va le bis Ses ru le bi sas mos wav le ebs Se uZ li aT sa xel m ZR va ne los ga mo ye ne ba.sa va ra u do pa su xe bi:1. Suq ni Sans vxe davT da mxo lod mwva ne Suq ze ga dav di varT;2. zeb ras vxe davT da mxo lod am ad gi las ga dav di varT;

Page 68: buneba - saqmatsne.ge

67

3. man qa nis sig na li gves mis da vCer de biT. aq ti vo ba me-4. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. mos wav le eb ma sxe u le bi Se sa ba mis fra zeb-

Tan un da da a kav Si ron. (5 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)

54-e gak ve Ti li

pi ra di niv Te bi

gak ve Ti lis amo ca ne bi: asa xe lebs pi ra di hi gi e nis niv Tebs, msje lobs hi gi e nis we se bis dac vis mniS v ne lo ba ze. mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le asa xe lebs pi rad niv Tebs, msje lobs maT da niS nu le ba ze, gan mar tavs, ra tom

aris es niv Te bi „pi ra di“. msje lobs hi gi e nis we se bis dac vis mniS v ne lo ba ze jan m r Te lo-bis T vis.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?dak vir ve bis, aR we ris, msje lo bis, das k v ne bis ga mo ta nis, mety ve le bis, komunikabe-

lurobis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li,fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. er Txel Cven ma megob reb ma _ Wi a maia ma i am, brZen ma bum da cno bis moy-va re ba Wi am ga dawy vi tes da sas ve neb lad, ram de ni me dRiT, ma i mu neb Tan wa su liy v nen (xom gax sovT, maT ma i mu ne bi mog za u ro bis dros ga ic nes). da iwyes Ce mod ne bis Ca la ge ba. ba Wi am gad mo a la ga Ta vi si niv Te bi: tan sac me li, fex sac me li, sa var cxe li, kbi lis jag ri si da pir-sa xo ci. Can Ta uc bad ga iv so da ba Wi am ga dawy vi ta, Tan ar wa e Ro kbi lis jag ri si, sa var cxe-li da pir sa xo ci, ese ni ma i muns eq ne ba da is maTxo veb so. brZen ma bum Se icxa da, ras am bob, sxva ra me da to ve da es niv Te bi auci leb lad wa moi Reo. ra tom, Ta vi sas ar iS li da ba Wia, ma i mu ni maTxo veb so. bav S ve bo, avux s naT ba Wi as, ra tom un da wa i Ros auci leb lad ma in c da-ma inc es niv Te bi? (mas wav leb lis sa ub ris Sem deg mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va-ne lo Si mo ce mul su ra Tebs, mas wav leb lis dax ma re biT gan mar ta ven, ras niS navs „pi ra di niv Te bi“ da ra mox de ba, Tu am niv Tebs sxva ga mo i ye nebs).

(13 wu Ti) aq ti vo ba me-3. jgu fu ri sa mu Sao. `vi cavT pi rad hi gi e nas~ (aq ti vo bis dawye bam de mas-

wav le be li gan mar tavs, ras niS navs hi gi e na). kla si iyo fa 5-6 ka ci an jgu fe bad. da va le ba ase Tia, Ti To e ul ma jguf ma un da mo i fiq ros hi gi e nis dac vis 3 we si, gan mar tos, ra tom aris am we se bis dac va auci le be li.

(15 wu Ti)aq ti vo ba me-4. (gak ve Ti lis Se ja me ba) mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. mos wav le eb ma un da

ipo von pi ra di niv Te bi da fra zas da u kav Si ron xa ze biT. (5 wu Ti)

piradi nivTebia: kbilis jagrisi, savarcxeli, abazanis pirsaxoci, trusi. aq ti vo bis das ru le bis Sem deg mos wav le e bi ime o re ben axal sity vebs.

(2 wu Ti)

Page 69: buneba - saqmatsne.ge

68

55-56-e gak ve Ti lebiyve la fers vxe davT da gves mis?

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

mos wav le iye nebs sxva das x va mar tiv xel sawyos (lu pa, fo nen dos ko pi) Seg r Z ne bis gaZ-

li e re bis miz niT da aR wers sxe u lis Tvi se bebs, rom le bic am xel sawyo e bis ga mo ye ne bi sas

gax da Tval sa Ci no.

mo sa lod ne li Se de ge bi:

mos wav le iye nebs mik ros kops, lu pas ga mo sa xu le bis ga sa di deb lad, ak vir de ba pa ta ra

zo mis sxe u lebs da aR wers maT, iye nebs mik ro fons, fo nen dos kops _ xmis ga saZ li e reb lad.

ro me li una re bis gan vi Ta rebas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

dak vir ve bis, aR we ris, Se da re bis, das k v ne bis ga mo ta nis.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, lu pa, mik ros ko pi, mza pre pa re te bi (mag., mwe-

ris), mik ro fo ni, fo nen dos ko pi, fur c le bi Za li an wvri li na we riT _ 3 mok le sity va (an

qvi Sa, Tma, ro me li me Za li an pa ta ra zo mis sxe u li), sa me di ci no spir ti, bam ba.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vi ba 1-li. mas wav le be li svams Se kiTx vas, ro gor fiq robT, yve la fe ri gves mis da

yve la fers vxe davT? (ara), ro gor mo viq ceT, rom ra sac Cve u leb ri vad ver vxe davT da vi-

na xoT da rac ar gves mis ga vi go noT?

(2 wu Ti)

aq ti vo ba me-2. mas wav le be li mos wav le ebs sTxovs, da aT va li e ron sa xel m ZR va ne lo Si

mo ce mu li sur aTe bi da im s je lon, ra sa Wi roa lu pa, mik ros ko pi, fo nen dos ko pi da mik-

ro fo ni.

(5 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. jgu fu ri sa mu Sao. mas wav le be li mos wav le ebs 5-6 ka ci an jgu fe bad

yofs, Ti To e ul jgufs aqvs lu pa da mik ros ko pi. mas wav le be li aZ levs jgu febs fur c le-

bs wi nas war mom za de bu li wvri lad na we ri teq s tiT da sTxovs, wa i kiTxon. mos wav le e bi ver

SeZ le ben, Sem deg mos wav le eb ma un da air Ci on is xel sawyo, rom li Tac SeZ le ben sity ve bis

amo kiTx vas. mos wav le e bi gan mar ta ven, rom lu pam aso e bi „ga a di da“ da ami tom SeZ les wa-

kiTx va.

Sem deg mas wav le be li ma gi da ze debs pre pa rats (af r Txi lebs moswavleebs, rom xe li

ar mo ki don) da sTxovs, rom pre pa ra ti lu piT da aT va li e ron. xe davT ra mes? (ve ra), anu,

ar se bobs ise Ti pa ta ra sxe u le bi, rom leb sac lu pi Tac ver da vi na xavT, ma ga li Tad, baq te-

ri e bi. ro me li xel sawyo dag vex ma re ba ama Si? (mik r os ko pi). mas wav le be li debs pre pa rats

mik ros kop ze da aC ve nebs bav S vebs ga mo sa xu le bas.

(25 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba:

ga vi me o r oT axa li sity ve bi (lu pa, mik ros ko pi, ga mo sa xu le bis ga di de ba, baq te ri a).

(3 wu Ti)

Page 70: buneba - saqmatsne.ge

69

56-e gak ve Ti li

yve la fe ri gves mis?

mas wav le be li Seaxsenebs moswavleebs wi na gak ve Til ze gan xi lul ma sa las (ada mi an ma mo i fiq ra ise Ti xel sawyo e bi, rom le bic Cve u leb ri vad uxi la vi sxe u le bis da nax va Si gvex-ma re ba _ lu pa, mik ros ko pi) da svams Se kiTx vas, Se saZ le be lia Tu ara ise Ti xme bis (bge-re bis) ga ge ba, rom le bic Cve u leb ri vad ar gves mis? (di ax, Tu bge ras ga vaZ li e rebT, ama Si fo nen dos ko pi dag vex ma re ba).

(3 wu Ti) aq ti vo ba 1-li. mu Sa o ba wyvi leb Si. mas wav le be li svams Se kiTx vas, Se uZ li aT Tu ara

gver dig verd mjdom mos wav le ebs er T ma ne Tis gu lis ce mis mosmena? (a ra). ro gor Sev Z lebT amas? (mi va doT gul Tan yu ri). jer er Ti mos wav le mi a debs yurs gul Tan mewy vi les, me re _ me o re. ro gor cems gu li? (bav S ve bi gu lis ce mas bge re biT gad mos ce men).

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-2. mas wav le be li mos wav le ebs aC ve nebs fo nen dos kops, mem b ra nas, ro me-

lic bge rebs aZ li e rebs. Sem deg wyvi le bi da fas Tan ga mo di an da er T ma ne Tis gu lis ce mas us me nen, ada re ben, ro dis ukeT ga i ges gu lis ce ma _ ro de sac yu ri mi a des mewy vi les, Tu _ fo nen dos ko piT? (sa nam Sem de gi mos wav le ga i ke Tebs fo nen dos kops, mas wav le belma is spir ti a ni bam biT un da gaw min dos).

(17 wu Ti) Sem deg mas wav le be li aC ve nebs mos wav le ebs mik ro fons da sTa va zobs Sem deg aq ti vo bas:aq ti vo ba me-3. mos wav le e bi (ram de ni me mos wav le ga mo dis da fas Tan) am bo ben fra zebs

mik ro fon Si. gan ma rta ven, ra mox da. (6 wu Ti)

aq ti vo ba me-4. gak ve Ti lis Se ja me ba. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. mos wav le eb ma Ti To-e u li xel sawyo Se sa ba mis fra zas Tan xa ze biT un da da a kav Si ron.

(4 wu Ti)Sefaseba: maswavlebels SeuZlia moswavlis rveulSi Sesrulebuli davaleba Seafasos.

ganmaviTarebeli Sefaseba

4 swori pasuxi yoCaR, davalebas Tavi kargad gaarTvi.

2-3 swori pasuxi

davalebas Tavi kargad gaarTvi, modi, kidev erTxel Sexede, yve-laferi sworad gaqvs Sesrulebuli? Seecade aRmoaCino Secdomebi (mag., ratom fiqrob, rom mikrofoniT guliscemas moismen? gaix-sene, raSi iyeneben mikrofons?).

1 swori pasuxi

maswavlebeli moswavles eubneba, ra Seasrula sworad da exmare-ba Secdomebis aRmoCenaSi (mag., ratom fiqrob, rom mikrofoniT guliscemas moismen? gaixsene, raSi iyeneben mikrofons?), dafiqrdi da gaixsene.

swori pasuxebi: mikroskopi _ baqteria;lupa _ WianWvela;fonendoskopi _ guliscema;

mikrofoni _ simRera.

Page 71: buneba - saqmatsne.ge

70

57-e gak ve Ti li

cxo ve le bi da Seg r Z ne bis or ga no e bi

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

msje lobs Seg r Z ne be bi sa da Seg r Z ne bis or ga no e bis mniS v ne lo ba ze cxo ve le bi saT vis

(mag., saf r Txis dro u lad aR mo Ce na, sak ve bis mo po ve ba, Tav Se saf ris mo Zeb na).

mo sa lod ne li Se de ge bi:

moswavle saubrobs, ra mniSneloba aqvs cxovelebisTvis SegrZnebis organoebs, moh-

yavs Se sa ba mi si ma ga li Te bi.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

dak vir ve bis, aR we ris, das k v ne bis ga mo ta nis, mety ve le bis.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

mas wav leb lis teq s ti: Cve ni me gob re bi Wi a maia maia, brZe ni bu da cno bis moy va re ba Wia Seg r Z ne bis or ga no e bis Se sa xeb sa ub rob d nen. Wi a ma i am Tqva: ra Tqma un da, yve la Seg r Z ne bis or ga no mniS v ne lo va nia, mag ram, ma in te re sebs, cno bis moy va re ba Wi as ase Ti grZe li yu re bi ra Si sWir de bao? ba Wi am upa su xa: Ce mi SeW ma bevrs un da _ mgels, me las, tu ras da sul mci re xmac un da ga vi go, rom ga viq ceo. brZe no bu, Sen Za li an di di Tva-le bi gaqvs, Cem ze uke Te sad xe da vo? di ax, me Ra miT, mTva risa da var s k v la ve bis Suq zec vxe dav Cems saW mel so.

(3 wu Ti)aqti vo ba 1-li. mu Sa o ba jgu feb Si: mas wav le be li klass yofs 5-6 ka ci an jgu fe bad da

sTxovs, da ak vir d nen sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su ra Tebs, im s je lon, yve la ze me tad ro me li Seg r Z ne bis or ga no ex ma re ba su raT ze ga mo sa xul cxo ve lebs. mos wav le e bi ase ve msje lo ben, ra Si ex ma re ba cxo ve lebs Seg r Z ne bis or ga no e bi (sak ve bis mo po ve ba Si, Tav dac-va Si, Tav Se saf ris mo Zeb na Si).

(15 wu Ti)aq ti vo ba me-2. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si (kvlav jgu feb Si). mos wav le ebma kon k re tul

cxo vels un da da u kav Si ron (xa ze biT) yve la ze me tad ro me li Seg r Z ne bis or ga no aqvT gan-vi Ta re bu li. Se saZ loa erT cxo vels ori Seg r Z ne bis or ga no da u kav Sir des, mag.: me las _ ynos va da sme na.

mos wav le e bi asa bu Te ben Ta vi anT ar Ce vans, ukav Si re ben cxo ve lis cxov re bis nirs. (mag., Txu ne la mi wa Si cxov robs, iq bne la, ami tom, sak vebs ynos viTa da Se xe biT ag nebs).

Tu mos wav le ebs da va le bis Ses ru le ba ga u Wir daT, mas wav le be li svams dam x ma re kiTx -vebs: (sad cxov ro ben es cxo ve le bi, riT ik ve be bi an, dRis cxo ve le bi ari an Tu _ Ra mis).

(15 wu Ti)gak ve Ti lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)Sefaseba:

maswavlebels jgufuri muSaobis Sefaseba SeuZlia. maswavlebeli afasebs jgufis yve-

la wevris CarTulobas, ramdenad usmenen da iTvaliswineben erTmaneTis mosazrebas, icaven

drois limits, akeTeben daskvnebs, mkafiod ayalibeben azrs (mag., yoCaR, jgufs exmare-

bi, magram, Tu SeiZleba, ufro aqtiurad daexmare; mousmineT erTmaneTs; cota swrafad

imuSaveT; sworia, kurdRels grZeli yurebi mglis (melas, daTvis) moaxloebas atyobinebs).

Page 72: buneba - saqmatsne.ge

71

me-5 Tavi

sxeulebi da nivTierebi

Temis mizani: moswavlem SeZlos sxeulebis Sedareba Semadgeneli nivTierebis/masalis gamoyenebiT.misaRwevi Sedegebi: moswavle aRwers sxeulebs, saubrobs maT Semadgenel nivTierebaze/ masalaze. amoic-

nobs da asaxelebs yoveldRiurobaSi gavrcelebul nivTierebebs/masalebs. asaxelebs nivTierebis/masalis zogierT Tvisebas, atarebs eqsperimentebs. ajgufebs erTnairi nivTierebisgan/masalisgan damzadebul sxeulebs, msjelobs, rom zogierTi sxeulis dasamzadeblad ramdenime masala gamoiyeneba.

ra gziT miiRweva dasaxuli miznebi: imisaTvis rom, moswavleebisTvis Temis Seswavla saintereso da saxaliso iyos, Se-

moTavazebulia praqtikuli samuSaoebi, TamaSebi, davalebebi moswavlis rveulSi. moswavleebi atareben eqsperimentebs _ Seiswavlian masalis Tvisebebs.mravalferovani aqtivobebi masalis ufro Rrmad gaazrebas uwyobs xels, aseve, mos-

wavle acnobierebs, Tu rogor aris SesaZlebeli ama Tu im masalis yoveldRiur yofa-cx-ovrebaSi gamoyeneba.

58-e gak ve Ti li

ris gan aris dam za de bu li?

gak ve Ti lis amo ca ne bi: mos wav le aR wers mis ir g v liv ar se bul sxe u lebs da sa ub robs maT Se mad ge nel niv Ti e-

re ba ze/ma sa la ze. amo ic nobs da asa xe lebs yo vel dRi u ro ba Si gav r ce le bul niv Ti e re bebs/ma sa lebs.

mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le aR wers mis ir g v liv ar se bul sxe u lebs, asa xe lebs, ro me li ma sa lis gan an

niv Ti e re bis gan aris isi ni dam za de bu li, amo ic nobs da asa xe lebs yo vel dRi u ro ba Si gav r-ce le bul ma sa lebs.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?dak vir ve bis, aR we ris, das k v ne bis ga mo ta nis, msje lo bis, komunikabelurobis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs gak ve Ti lis Te mas ac nobs, Sem deg sTxovs, mi mo i xe don da da a sa xe lon ada mi a nis mi er dam za de bu li niv Te bi.

(5 wu Ti)mas wav le be li ake Tebs ko men tars, rom ada mi a neb ma is wav les bu neb ri vi ma sa lis gan

sxva das x va sa Wi ro sxe u lis dam za de ba da maT xe lov nu ri sxe u le bi ewo de ba (xe liT ga ke-Te bu li). yve la sxe u li Sed ge ba niv Ti e re bis gan an _ ma sa lis gan. mag.: xe da Ti xa _ ma sa laa, rki na, oq ro, ver cx li _ niv Ti e re be bi.

aq ti vo ba me-2. mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su ra Tebs, asa xe-le ben sxe u lebs, rom le bic dam za de bu lia xis gan, mi nis gan, rki nis gan (rac sa xel m ZR va ne-lo Si a). Sem deg pe da go gi svams Se kiTx vas: ̀ ki dev ri si dam za de ba Se iZ le ba xis gan? mi nis gan? rki nis gan?

(10 wu Ti)

Page 73: buneba - saqmatsne.ge

72

aq ti vo ba me-3. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si: mos wav le eb ma na xa teb ze ga mo sa xul sxe u-lebs un da mi u we ron Se sa ba mi si ma sa la/niv Ti e re ba, rom lis ga nac sxe u le bia dam za de bu li.

(8 wu Ti)aq ti vo ba me-4. xe lov nu ri _ bu neb ri vi. mos wav le e bi mu Sa o ben wyvi leb Si. jer ak vir-

de bi an sa xel m ZR va ne lo Si ga mo sa xul su ra Tebs, msje lo ben bu neb riv da xe lov nur sxe u-lebs So ris gan s x va ve ba ze (xe lov nu ri sxe u li ada mi an ma da am za da, xo lo bu neb ri vi _ ara), Sem deg mos wav le eb ma un da mo i fiq ron or-ori sxe u li, xo lo mewy vi lem un da da a sa xe los, sxe u li bu neb ri via Tu xe lov nu ri. Sem deg ro le bi ic v le ba.

(10 wu Ti)aq ti vo ba me-5. Ta ma Si „ki _ ara“. mas wav le be li am bobs fra zas, Tu fra za swo ria, mos-

wav le e bi am bo ben „ki“ da taSs uk ra ven, Tu aras wo ria _ „ara“, fe xebs aba ku ne ben da swor pa suxs am bo ben.

(7 wu Ti)1. xe-ma sa la _ (ki);2. oq ros be We di xis gan mzad de ba _ (ara);3. brZe ni bu ada mi a nis mi e raa dam za de bu li _ (ara);4. fur ce li xis gan mzad de ba _ (ki);5. saT va le mi nis gan mzad de ba _ (ki);6. wig ni rki nis gan aris dam za de bu li _ (ara);7. ma gi da plas ti li nis gan aris dam za de bu li _ (ara);8. ver cx li niv Ti e re baa _ (ki).gak ve Ti lis Se ja meba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(3 wu Ti)Sefaseba: sasurvelia, wyvilebSi muSaobisas moswavleebma urTierTSefaseba gamoiyenon. mos-

wavleebi erTmaneTs usvamen SekiTxvebs.

59-e gak ve Ti li

ma sa le bi da sxe u le bi

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

mos wav le msje lobs er Ti ma sa lis gan sxva das x va sxe u lis da sxva das x va ma sa lis gan er-

Ti sxe u lis dam za de bis Se saZ leb lo bis Se sa xeb, mo hyavs ma ga li Te bi.

mo sa lod ne li Se de ge bi:

mos wav le msje lobs, rom er Ti da i ma ve ma sa lis gan sxva das x va sxe u lis dam za de baa Se-

saZ le be li, xo lo zo gi er Ti sxe u lis dam za de ba sxva das x va ma sa lis gan SeiZle ba. moh yavs

Se sa ba mi si ma ga li Te bi.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

dak vir ve bis, aR we ris, das k v ne bis ga mo ta nis, komunikabelurobis.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, mak ra te li, fe ra di fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs wi na gak ve Til ze gan xi lul ma sa las ame o re-bi nebs (niv Ti e re be bi, ma sa la, xe lov nu ri sxe u li, bu neb ri vi sxe u li).

(5 wu Ti)

Page 74: buneba - saqmatsne.ge

73

aq ti vo ba me-2. mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs, da aT va li e ron sa xel m ZR va ne los Se-sa ba mi si gver dis ze da na xe var Si ga mo sa xu li su ra Te bi da da ad gi non, ra aqvT maT sa er To. (yve la ver cx lis ga naa dam za de bu li). (Se saZ loa, mos wav le ebma na xa te biT ver aRiq van ver-cx li da Tqvan, rom yve la sa ga ni rki ni sa a).

mas wav le be li ake Tebs Se ja me bas, rom er Ti da ima ve ma sa lis gan/niv Ti e re bis gan Se saZ-le be lia sxva das x va niv Tis dam za de ba.

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-3. mu Sa o ba wyvi leb Si. mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne los ima ve

gver dis qve da na xe var Si ga mo sa xul su ra Tebs, msje lo ben, riT gan s x vav de ba isi ni er T ma-ne Tis gan.

(5 wu Ti)(sxva das x va ma sa lis gan aris dam za de bu li).aq ti vo ba me-4. jgu fu ri mu Sa o ba. mas wav le be li klass yofs 5-6 ka ci an jgu fe bad, Ti-

Toeulma jguf ma rve u lSi erTi figura unda amoWras da ga a fe ra dos. Sem deg un da mo i-fiq ron ori ma sa la, rom li Tac aR niS nu li sxe u le bis dam za de ba iq ne ba Se saZ le be li.

(10 wu Ti)aq ti vo ba-5. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. mo ce mu lia kov zis kon tu ri, mos wav le eb ma

un da mo i fiq ron 4 ma sa la, ri Tac kov zis dam za de baa Se saZ le be li, Ca we ron xa zeb Si. (7 wu Ti)

(alumini, plastmasa, vercxli, xe)gak ve Ti lis Se ja me ba:

ga vi me o roT axa li sity ve bi. (3 wu Ti)

me-60 gak ve Ti li

ro gor vir CevT ma sa lebs?

gak ve Ti lis amo ca ne bi: axa si a Tebs niv Ti e re bebs/ma sa lebs ad vi lad dak vir ve ba di Tvi se be bis (mag., gam W vir va-

lo ba, dre ka do ba, wyal ga um ta ro ba) mi xed viT.mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le axa si a Tebs ma sa le bis/niv Ti e re be bis Tvi se bebs, akav Si rebs ma sa lis/niv Ti e-

re bis Tvi se bebs mis ga mo ye ne bas Tan. mo hyavs ma ga li Te bi. ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li? dak vir ve bis, aR we ris, Se da re bis, das k v ne bis ga mo ta nis, mety ve le bis, komunikabe-

lurobis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, TeT ri Ti xa, plas ti li ni, fan q re bi, plas t ma sis,

xisa da alu mi nis kov ze bi (Ti To), Wi qa cxe li wyliT, er T je ra di Wi qe bi wyliT (ram de ni bav S vic aris klas Si).

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs wi na gak ve Til ze gan xi lul ma sa las ame o re-bi nebs(er Ti da ima ve ma sa lis gan sxva das x va sxe u li mzad de ba, xo lo er Ti sxe u lis dam za-de ba sxva das x va ma sa lis gan aris Se saZ le be li).

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-2. mas wav le be li mos wav le ebs sTxovs, plas ti li nis a da Ti xis gan da am za-

don kov ze bi. (8 wu Ti)

Page 75: buneba - saqmatsne.ge

74

aq ti vo ba me-3. mas wav le be li svams Se kiTx vas: `ra Si gvWir de ba kov zi?“, Sem deg iRebs xis, plas t ma sisa da alu mi nis kov zebs, aC ve nebs bav S vebs, am dros bav S vebs Ta vi anTi dam-za de bu li kov ze bi uWi ravT xel Si. mas wav le be li am bobs, Cven gvaqvs xuTi sxva das x va ma-sa lis gan dam za de bu li kov zi, SeZ lebT Tu ara plas ti li nis gan da Ti xis gan dam za de bu li kov ze biT saW m lis Wa mas? (ve ra). ra tom? (sa va ra u do pa su xe bi: plas ti li ni rbi lia da mo i-Ru ne ba, Ti xis kov zi da im s x v re va). am xu Ti kov zi dan, yve la ze me tad ro me li ga mog vad ge ba? ra tom fiq robT ase?

ga mog vad ge ba alu mi nisa da xis kov zi (mos wav le e bi, di di al ba To biT, ity vi an rki nis kov zi o).

alu mi nis kov zi ma ga ria, ar gaty de ba.plas t ma sis kovzs Tu ga mo vi ye nebT? (pa su xi da de bi Ti iq ne ba). mas wav le be li sa mi ve kovzs aTav sebs adu Re bul wyal Si (plas t ma sis kov zi de for-

mir de ba). mas wav le be li ake Tebs ko men tars, rom plas t ma sis kov ziT cxel saW mels ver Sev WamT. amis Sem deg mos wav le ebs sTa va zobs, Ti xis kov ze bi mo a Tav son wyli an Wi qa Si da mo u ri on (kov ze bi da iS le ba), anu Ti xis kov ze bi ar ga mog vad ge ba wvni a nis an Ca is mir T-me visas.

(10 wu Ti)mas wav le be li ake Tebs ko men tars, rom ada mi a ne bi sag nebs gar k ve u li miz niT am za de ben

(mag.: kov ziT saW me li un da mi vir T vaT), amis aT vis ma sa lis Ser Ce vaa sa Wi ro. yve la ma sa las aqvs Tvi se be bi. ada mi a neb ma ici an ma sa lis Tvi se be bi da amis mi xed viT ar Ce ven maT ama Tu im nivTis da sam za deb lad. ama Si Cvenc dav r w mun diT, mag., kovzs yve la ma sa lis gan ver da-vam za debT.

aq ti vo ba me-4. mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne los Se sa ba mis gverds, msje lo-ben ma sa le bis Tvi se be bis Se sa xeb, moh yavT ma ga li Te bi, ra tom mzad de ba esa Tu is sxe u li kon k re tu li ma sa lis gan.

1. Ti xa jer rbi lia da mis gan ad vi lad keT de ba sag ne bi (Sem deg Tixas ga mow va ven da is ma ga ri xde ba), Ti xa wyals ar ata rebs da ami tom mis gan qoT nebsa da Wur Wels am za de ben.

2. rki na ma ga ria, ad vi lad ar iRu ne ba da mis gan Se iZ le ba dam zad des mi le bi, ska mis fe xe bi, Tum ca ma le iJan ge ba.

3. mi na gam W vir va lea da fan j re bis, Wur W lis da sam za deb lad ga mo i ye ne ba (ase rom ar iyos, fan j ri dan ve ra fers da vi na xav diT).

4. plas t ma sa dre ka di da msu bu qia da mis gan am za de ben Wur Wels, Ta sebs, boT lebs. (7 wu Ti)

aq ti vo ba me-5. gak ve Ti lis Se ja me ba. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. mos wav le eb ma Se sa ba-mis ma sa lebs ma Ti Tvi se be bi un da mi u we ron.

(5 wu Ti)Sefaseba:

maswavlebels moswavlis rveulSi Sesrulebuli davalebebis Sefaseba SeuZlia.

ganmaviTarebeli Sefaseba

4 swori pasuxi yoCaR, davalebas Tavi kargad gaarTvi.

2-3 swori pasuxi

davalebas Tavi kargad gaarTvi, modi, kidev erTxel Sexede, yve-laferi sworad gaqvs Sesrulebuli? Seecade aRmoaCino Secdomebi (mag., ratom fiqrob, rom rkina gamWvirvalea? fanjrebi rkinisgan rom iyos damzadebuli, SeZlebdi gareT gaxedvas?).

1 swori pasuxi

maswavlebeli moswavles eubneba, ra Seasrula sworad da exmare-ba Secdomebis aRmoCenaSi (mag., rom rkina gamWvirvalea? fanjre-bi rkinisgan rom iyos damzadebuli, SeZlebdi gareT gaxedvas?), dafiqrdi da gaixsene.

Page 76: buneba - saqmatsne.ge

75

swori pasuxebi:

Tixa _ rbilia da wyalgaumtari;

rkina _ magaria, Tumca male iJangeba;

plastmasa _ drekadi da msubuqia;

mina _ gamWvirvale da myifea.

61-e gak ve Ti li

ra ga mo i ye ne ba sxe u le bis da sam za deb lad?

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

mos wav le axa si a Tebs niv Ti e re bebs/ma sa lebs ad vi lad dak vir ve ba di Tvi se be bis (mag.,

gam W vir va lo ba, dre ka do ba, wyal ga um ta ro ba) mi xed viT.

mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le axa si a Tebs ma sa le bis/niv Ti e re be bis Tvi se bebs, akav-

Si rebs ma sa lis/niv Ti e re bis Tvi se bebs mis ga mo ye ne bas Tan. moh yavs ma ga li Te bi.msje lobs,

Tu ra tom iye ne ben ram de ni me ma sa las er Ti sxe u lis da sam za de ba lad.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

dak vir ve bis, aR we ris, Se da re bis, das k v ne bis ga mo ta nis, mety ve le bis.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs wi na gak ve Til ze gan xi lul ma sa las ame o re-bi nebs (ma sa lis Tvi se be bi da ma Ti ga mo ye ne ba).

(5 wu Ti)aq ti vo ba me-2. er Txel tye Si Zli e ri qa ri amo var da da be Ru ras bude da an g ria. sawya li

be Ru ra Zli er da Ron da, ra meS ve le ba, Ra me sad un da ga va Tioo. me gob re bma: Wi a maia ma i-am, brZen ma bum da cno bis moy va re ba Wi am ga dawy vi tes, dax ma re bod nen be Ru ras da mis T vis bude aeSe ne bi naT. brZenma bum Tqva, mo diT, jer ra ma sa lac dag v Wir de ba, mo vi ma ra goT da mSe neb lo ba me re da viwyo To. ra ma sa la gvWir de bao? ikiTxa cno bis moy va re ba Wi am. bav S ve-bo, da vex ma roT me gob rebs, ra ma sa la das Wir de baT sax lis asa Se neb lad?

(7 wu Ti)aq ti vo ba me-3. jgu fu ri sa mu Sao. mas w av le be li klass 5-6 ka ci an jgu fe bad yofs. mos-

wav le eb ma sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mu li su ra Te bi dan (su ra Tebs mas wav le be li ana wi lebs)

erT-er Ti un da da a xa si a Ton, da a sa xe lon, ro me li ma sa laa am sxe u lis da sam za deb lad ga-

mo ye ne bu li, pa su xi un da da a sa bu Ton da gan mar ton, ro me li Tvi se bis ga mo mox da am ma sa-lis ga mo ye ne ba.

(15 wu Ti)aq ti vo ba me-4. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. mos wav le eb ma mo ce mul xa zeb Si un da Ca we-

ron ma sa la, rom elic sax lis mSe neb lo ba Si iyo ga mo ye ne bu li. (5 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba: ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(3 wu Ti)Sefaseba: maswavlebels SeuZlia diskusiis da/an moswavlis rveulSi Sesrulebuli

davalebebis Sefaseba.

Page 77: buneba - saqmatsne.ge

76

diskusiis Sefaseba:maswavlebeli afasebs CarTulobas, ramdenad mkafiod ayalibebs azrs moswavle, ar-

gumentirebul msjelobas, daskvnebis gakeTebis unars, ramdenad ismenen da koreqtu-lad pasuxoben moswavleebi gansxvavebul mosazrebebs (mag., yoCaR, sakuTar mosazrebebs gasagebad ayalibeb; kidev erTxel gagvimeore, ra daskvna SeiZleba gamovitanoT; Tu Sei-Zleba, erTmaneTs movusminoT; ratom fiqrobT, rom...).

moswavlis rveulSi Sesrulebuli davalebebis Sefaseba:

ganmaviTarebeli Sefaseba

5-6 swori pasuxi

davalebas Tavi kargad gaarTvi, modi, kidev erTxel Sexede, yve-laferi sworad gaqvs Sesrulebuli? Seecade aRmoaCino Secdomebi. dafiqrdi da gaixsene... (mag., ratom fiqrob, rom kovzi plastilin-isgan mzaddeba?).

3-4 swori pasuxidavalebas Tavi kargad gaarTvi, modi, kidev erTxel Sexede, yve-laferi sworad gaqvs Sesrulebuli? Seecade aRmoaCino Secdomebi (mag., ratom fiqrob, rom kovzi plastilinisgan mzaddeba?).

1 swori pasuximaswavlebeli moswavles eubneba, ra Seasrula sworad da exmareba Secdomebis aRmoCenaSi (mag., ratom fiqrob, rom kovzi plastilin-isgan mzaddeba?), dafiqrdi da gaixsene.

swori pasuxebi: xe, rkina, Tixa (aguri), mina.

62-e gak ve Ti li

ma le zafxu li dadgeba

gak ve Ti lis amo ca ne bi: mos wav le aR wers zafxu lis aminds, cvli le bebs bu ne ba Si, asa xe lebs zafxu lis Tve ebs.mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le e bi da a sa xe le ben zafxu lis Tve ebs, aR we ren, ra cvli le be bi mox da cocxal

da ara cocxal bu ne ba Si, im s je le ben zafxu lis amin dis Se sa xeb. ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li? dak vir ve bis, aR we ris, so ci a lu ri una re bis, das k v ne bis ga mo ta nis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fan q re bi, we bo, mak ra te li, ba ra Te bi an sla i de-

bi we li wa dis dro e bis ga mo sa xu le biT (8 ca li _ or-ori Ti To dros T vis).

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li svams kiTx vas: we li wa dis ra droa ax la? (ga zafxu li). ro me li Tvea? (ma i si) anu ga zafxu lis bo lo Tve. we li w a dis ro me li dro mo dis ga zafxu-lis Sem deg? (zafxu li). swo red zafxu lis Se sa xeb vi sa ub rebT dRe van del gak ve Til ze.

(2 wu Ti)aq ti vo ba me-2. zafxu lis amin di.mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si. jgu fu ri sa mu Sao. mas-

wav le be li klass 5-6 ka ci an jgu fe bad yofs, jguf Si mos wav le e bi msje lo ben zafxu lis amin dis Se sa xeb Tve e bis mi xed viT, amoW ri an Se sa ba mis aR niS v nebs da kon k re tu li Tvis gas-w v riv awe be ben.

(15 wu Ti)

Page 78: buneba - saqmatsne.ge

77

aq ti vo ba me-3. mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su ra Tebs, msje-

lo ben, ra cvli le be bi moxda cocxal da ara cocxal bu ne ba Si zafxul Si.

(10 wu Ti)

1. yva vi lobs uam ra vi ba la xi (mce na re);

2. fut k re bi ga ma le biT ag ro ve ben Tafls;

3. bev ri mwe ria gar Se mo;

4. frin ve leb ma bar tye bi wa mo zar des da da af ri nes;

5. sxva cxo ve lis na Si e re bic wa mo i zar d nen;

6. zo gi er T ma mce na rem na yo fi ga i ke Ta;

7. dacxa;

8. iS vi a Tad wvims;

9. Zi ri Ta dad Sxa pu na wvi ma mo dis elWe qiT;

10. dRe Ra me ze di dia.

aq ti vo ba me-4. mas wav le be li mos wav le ebs aC ve nebs wi nas war mom za de bul ba ra Tebs (an

sla i debs) da sTxovs upasuxon, we li wa dis ro me li droa ga mo sa xu li. mos wav le eb ma un da

gan mar ton, ra tom fiq ro ben ase.

(6 wu Ti)

gak ve Ti lis Se ja me ba:

ga vi me o roT axa li sity ve bi.

(2 wu Ti)

Sefaseba:

maswavlebels jgufuri muSaobis Sefaseba SeuZlia.

maswavlebeli afasebs jgufis yvela wevris CarTulobas, ramdenad usmenen da iTva-

lis wineben erTmaneTis mosazrebas, icaven drois limits, akeTeben daskvnebs, mkafiod aya-

libeben azrs (mag., yoCaR, jgufs exmarebi, magram, Tu SeiZleba, ufro aqtiurad daexmare;

mousmineT erTmaneTs; cota swrafad imuSaveT; sworia, zafxulSi xSirad mziani amindia.

63-e gak ve Ti li

ada mi a ne bis saq mi a no ba zafxul Si

gak ve Ti lis amo ca ne bi: mos wav le Ca moT v lis ada mi a nis saq mi a no bas zafxu lis pe ri od Si, axa ris xebs tan sac-

mels we li wa dis dro e bis mi xed viT.mo sa lod ne li Se de ge bi: mos wav le da a sa xe lebs ada mi a nis saq mi a no bas zafxu lis pe ri od Si, da a sa xe lebs zafxu-

lis tan sac mels, im s je lebs sa ku Ta ri ar Ce va nis Se sa xeb.ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li? dak vir ve bis, Se da re bis, lo gi ku ri az rov ne bis, das k v ne bis ga mo ta nis, mety ve le bis.gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi: sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, we bo, mak ra te li, fe ra di fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs ame o re bi nebs wi na gak ve Til ze gan xi lul ma-sa las(zafxu lis Tve e bi, amin di, cvli le be bi cocxal bu ne ba Si).

(5 wu Ti)

Page 79: buneba - saqmatsne.ge

78

aq ti vo ba me-2. mas wav leb lis teq s ti: bav S ve bo, iciT Tu ara, rom Zve lad Tve ebs sul sxva sa xe le bi er q vaT. xSi rad Tve ebs sa xels imis mi xed viT ar q mev d nen, ra saq mi a no ba sac am Tve Si ewe od nen. ma ga li Tad, Zve lad iv niss Ti baT ve er q va, xo lo iv liss _ mka TaT ve. ada mi-a nis ra saq mi a no bas Tan un da iyos es sa xe le bi da kav Si re bu li? (mka da Tib va).

(3 wu Ti)aq ti vo ba me-2. mos wav le e bi wyvi leb Si mu Sa o ben, aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce-

mul su ra Tebs, gan mar ta ven, ras niS navs mka da Tib va, saubroben, rom xor b lis mo sa vals ada mi a ne bi iv nis Si iRe ben _ mki an, xo lo dar Ce ni li Re ro e bi xme ba, ro mel sac spe ci a lu ri

man qa na moW ris. es aris namja. namjas zam T ris T vis uma ra ge ben cxo ve lebs.

Tu mos wav le ebs da va le bis Ses ru le ba ga u Wir daT, mas wav le be li svams dam x ma re Se-

kiTx vebs:

1. xor ba li ro go ri mce na rea? (ba la xi _ ba la xo va ni)

2. xor b lis ro mel na wils iRebs kom ba i ni? (Tesls)

3. ra ewo de ba xorblis gam x mar Reroebs? (namja)

4. ra Si sWir de ba ada mi ans namja? (zam Tar Si cxo ve le bis ga mo sak ve bad)

(7 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. mu Sa o ba mos wav lis rve ul Si.mos wav le eb ma su ra Ti un da da as ru lon da

Se mo son sa zafxu lo tan sac m liT, sa ku Ta ri ar Ce va ni un da da a sa bu Ton.

(15 wu Ti)

aq ti vo ba me-4. mos wav le e bi aT va li e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul pla Jis, sof-

lisa da mTis su ra Tebs, msje lo ben, sad ur Ce vni aT das ve ne ba da ra tom.

(5 wu Ti)

64-e gak ve Ti li

ra tom gviy vars zafxu li?

da vis ve noT usaf r Txod

gak ve Ti lis amo ca ne bi:

mos wav le ac no bi e rebs usaf r Txo das ve ne bis mniS v ne lo bas.

mo sa lod ne li Se de ge bi:

mos wav le e bi msje lo ben, ra saf r Txes Se iZ le ba Se i cav des ma Ti qme de be bi zRva ze, tye-

Si _ ma Ti das ve ne bis ad gi lebSi, sa ub roben, ro gor aris Se saZ le be li saf r Txis Ta vi dan

aci le ba.

ro me li una re bis gan vi Ta re bas Se uwyobs xels gak ve Ti li?

dak vir ve bis, aR we ris, msje lo bis, das k v ne bis ga mo ta nis, komunikabelurobis.

gak ve Ti lis T vis sa Wi ro re sur se bi:

sa xel m ZR va ne lo, mos wav lis rve u li, fe ra di fan q re bi.

sa va ra u do aq ti vo be bi/gak ve Ti lis sce na ri

aq ti vo ba 1-li. mas wav le be li mos wav le ebs wi na gak ve Til ze gan xi lul ma sa las ame o re-

bi nebs (ada mi a ne bis saq mi a no ba zafxul Si).

(5 wu Ti)

aq ti vo ba me-2. sak la so dis ku sia Te ma ze `usaf r Txo das ve ne ba“. mos wav le e bi aT va li-

e re ben sa xel m ZR va ne lo Si mo ce mul su ra Tebs, yve bi an, ro gor da sad api re ben zafxu lis

Page 80: buneba - saqmatsne.ge

79

ga ta re bas, sa ub ro ben, ra saf r Txes Se i cavs esa Tu is ga re mo, msje lo ben, ro gor un da

aici lon saf r Txe Ta vi dan.

(15 wu Ti)

aq ti vo ba me-3. mos wav le e bi mos wav lis rve ul Si as ru le ben na xats Te ma ze: „ra tom miy-

vars zafxu li?“

(13 wu Ti).

gak ve Ti lis Se ja me ba: mas wav le be li sTxovs mos wav le ebs, zafxu lis gan mav lo ba Si da-

ak vir d nen bu ne bas (mce na re ebs, cxo ve le bis qce vas), ga da i Ron su ra Te bi, Seq m nan na xa te bi.

(2 wu Ti)

moswavlis rveulSi mocemuli davalebebis pasuxebi

Seajame Tema

SegrZnebis organoebi:1. SegrZnebis organoebi: cxviri, ena, Tvali, yuri, kani; 5 qula2. sunamos suns cxviriT SevigrZnobT; 1 qula3. WianWvelas daTvalierebaSi lupa dagvexmareba; 1 qula4. tkbils enis wveriT SevigrZnobT; 1 qula 5. tvini; 1 qula6. qolga. 1 qula

Sefaseba:8, 9, 10 swori pasuxi _ yoCaR, davalebas Tavi kargad gaarTvi;5, 6, 7 swori pasuxi _ kargia davaleba rom Seasrule, Tumca ramdenime Secdoma gaqvs

daSvebuli. kidev erTxel gaarCie Tema1, 2, 3, 4 swori pasuxi _ kidev erTxel gaarCie Tema da kvlav scade davalebis gakeTe-

ba, ufro meti swori pasuxi geqneba.

sxeulebi da masalebi: 1. plastmasa; 1 qula2. mag.: magida, skami; 2 qula3. myife; 1 qula4. mina; 1 qula5. rkina da plastmasa; 2 qula6, 7 swori pasuxi _ yoCaR, davalebas Tavi kargad gaarTvi;3, 4, 5 swori pasuxi _ kargia davaleba rom Seasrule, Tumca ramdenime Secdoma gaqvs

daSvebuli. kidev erTxel gaarCie Tema1, 2 swori pasuxi _ kidev erTxel gaarCie Tema da kvlav scade davalebis gakeTeba,

ufro meti swori pasuxi geqneba.

Seafase Seni miRwevebi:saxelmZRvanelos bolos mocemulia davaleba TviTSefasebisTvis (gv 117). davaleba

miznad isaxavs, moswavleebma gavlili masala gaixsenon. moswavleebi moswavlis rveulSi, saxlSi, an gakveTilze asruleben davalebas, amow-

meben swor pasuxebs (saxelmZRvanelo, gv. 119). Semdeg maswavlebeli individualurad ganixilavs moswavlis mier daSvebul Secdomebs, akeTebs ganmartebebs.

Page 81: buneba - saqmatsne.ge

80

erovnuli saswavlo gegma 2018-2024

muxli 88. sabunebismetyvelo mecnierebebis wliuri programebi.

I klasi

mimarTuleba: mecnieruli kvleva-Zieba.bun.I.1. moswavlem unda SeZlos praqtikul aqtivobebSi monawileoba da elementaru-

li kvleviTi unar-Cvevebis demonstrireba.

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle: • svamsmartivkiTxvebsSesaswavlisxeulis/movlenisSesaxeb;• akvirdeba Seswavlis obieqts sakuTari SegrZnebis organoebis an martivi xel-

sawyoebis gamoyenebiT;• usafrTxoebiswesebisdacviTmonawileobsmartivpraqtikulaqtivobebSi;• amoicnobs,aRwersdaaxarisxebssxeulebsan/damovlenebsilustraciazeanre-

alobaSi;• agrovebsdaCainiSnavskiTxvazepasuxisgasacemadsaWiromonacemebs(naxatebis,

pirobiTi niSnebis saSualebiT);• efuZnebapiradmosazrebebsan/dadakvirvebisSedegebsdasmulkiTxvazepasuxis

gasacemad;• iyenebskomunikabelurobissxvadasxvaformas(mag.,naxati,zepirmetyveleba,ist.)

sakuTari mosazrebebis an/da kvlevis Sedegebis wardgenisas.

mimarTuleba: cocxali samyarobun.I.2. moswavlem unda SeZlos SegrZnebis organoebis mniSvnelobis gacnobiereba. Sinaarsigaremos mravalferovnebis aRqma SesaZlebelia SegrZnebis organoebis _ Tvalis,

yuris, cxviris, enisa da kanis saSualebiT. yoveldRiur cxovrebaSi SegrZnebis orga-noebi exmareba adamians, aRiqvas da amoicnos sxeulebi maTi maxasiaTeblebis (mag., feri, suni, faqtura, forma, xma) mixedviT. SegrZnebebi icavs adamians safrTxisgan (mag., quCaSi moZraobisas), saSualebas aZlevs, aRiqvas garemoSi momxdari cvlilebebi (mag., amindis cvlileba). aucilebelia, adamiani gaufrTxildes SegrZnebis organoebs, daicvas higie-nis elementaruli normebi. cxovelebisaTvis SegrZnebis organoebi gansakuTrebiT mniS-vnelovania mtrisagan Tavis daRwevisa da sakvebis mopovebisaTvis.

sarekomendacio aqtivobebi maswavlebeli: • uCvenebs moswavleebs konkretul sagans da sTxovs, daasaxelon misi Tvisebebi,

daukavSiron dasaxelebuli Tvisebebi Sesabamis SegrZnebis organoebs;• sTxovs moswavleebis erTjgufs, Caifiqrosromelime sxeulida aRweros misi

Tvisebebi, xolo meore jgufs _ gamoicnos Cafiqrebuli sxeuli;• aZlevsmoswavleebsdavalebas, amoicnonnacnobisaganiTvaldaxuWulebma, aRw-

eron sagnis Tvisebebi da axsnan, rogor moaxerxes amocnoba;• sTxovsmoswavleebs,amoicnonsaganixmismixedviT,romelsacisgamoscems(mag.,

masze dakakunebis Sedegad);• asmeninebsmoswavleebsaudiomasalas(mag.,cxovelebisxmebi,sxvadasxvabunebrivi

movlenis: wvimis, Weqa-quxilis, zRvis Relvis Tanmxlebi xmebi) da sTxovs, amoicnon, ra gamoscems am xmebs;

• realur garemoSi, videomasalaze an kompiuteruli simulaciebis gamoyenebiTaCvenebs moswavleebs quCis situacias. sTxovs, imsjelon SegrZnebis organoebis mniSvne-lobaze gamafrTxilebeli niSnebis aRqmisa da maTze reagirebisaTvis;

Page 82: buneba - saqmatsne.ge

81

• sTavazobsmoswavleebs,SegrZnebissxvadasxvaorganosgamoyenebiTgamoikvlionlokaluri garemo (mag., saklaso oTaxi, skolis ezo) da aRweron konkretuli sxeulebi;

• aZlevsdavalebas:daxuWeTvalebidamiTxari,raferiakalami?arSeexoWiqasdamiTxari, masSi civi wyali asxia Tu Tbili? ratom ver meubnebi? exmareba moswavleebs, gamoitanon daskvna, rom sxeulis romelime Tvisebis aRqma SegrZnebis mxolod gansaz-Rvrul organos SeuZlia;

• aZlevsmoswavleebsiseTitipisdavalebebs,romelTaanalizissafuZvelzeisiniSeZleben gamoitanon daskvna piradi higienis dacvis (mag., xelebis xSirad dabana, ta-nis dabana, kbilebis gamoxexva, kompiuteriT sargeblobis higienuri normebis dacva) aucileblobaze.

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle: • asaxelebsadamianisSegrZnebisorganoebsdamaTfunqciebs(mag.,Tvali_„vxedav“,

yuri _ „vismen“, ena _ „SevigrZnob gemos“, cxviri _ „SevigrZnob suns“, kani _ „SevigrZnob siTbosa da sicives, gluv an xorklian zedapirs“);

• aRwers nacnobi sxeulis Tvisebebs (mag., feri, suni, forma, gemo, faqtura) daukavSirebs maT aRqmas sxvadasxva SegrZnebis organos (mag., „burTi wiTelia _ Tvali“, „Sokoladi tkbilia _ ena“, an „Tovli TeTri da civia _ Tvali da kani“, „limoni yviTeli da mJavea _ Tvali da ena“);

• msjelobsSegrZnebebisadaSegrZnebisorganoebismniSvnelobazeadamianisaTvis(mag., sakvebis vargisianobis dadgena, quCaSi usafrTxod moZraoba) da cxovelebisaTvis (mag., safrTxis droulad aRmoCena, sakvebis mopoveba, TavSesafris moZebna);

• iyenebssxvadasxvamartivxelsawyos(lupa,fonendoskopi)SegrZnebisgaZliere-bis mizniT da aRwers sxeulis Tvisebebs, romlebic am xelsawyoebis gamoyenebisas gaxda TvalsaCino;

• asaxelebspiradihigienisnivTebs(mag.,savarcxeli,kbilisjagrisi,pirsaxoci),msjelobs higienis wesebis dacvis mniSvnelobaze.

bun.I.3. moswavlem unda SeZlos cocxali sxeulebis aRwera arsebiTi niSan-Tvisebebis mixedviT.

Sinaarsicocxali sxeulebi sxvadasxva nawilisagan Sedgeba. mcenareebs aqvT fesvi, Rero, fo-

Toli, yvavili, nayofi da Tesli. cxovelebis did nawils aqvs Tavi, tani da kidurebi. zogierT maTgans aqvs kudi, niskarti, rqa, ulvaSi da sxv. mcenareebi da cxovelebi erT-maneTisagan gansxvavdebian sxvadasxva niSniT, magaliTad, sxeulis nawilebiT, sivrceSi gadaadgilebis unariT. mcenareebi, iseve rogorc cxovelebi, erTmaneTisgan gansxvavdeba sxeulis nawilebis formiT, zomiT, SeferilobiT da a.S. adamiani iyenebs mcenareebsa da cxovelebs Tavis sasargeblod: sakvebad, saSen masalad, garemos gasalamazeblad da sxva.

sarekomendacio aqtivobebi maswavlebeli: • sTxovsmoswavleebs,amoicnondadaasaxelonadamianis,cxovelis,mcenarissxeu-

lis nawilebi, imsjelon maT daniSnulebaze;• aCvenebs moswavleebs nacnobi anucnobi mcenareebis/cxovelebis ilustraciebs/

videomasalas. sTxovs, Seadaron isini erTmaneTs garegnuli niSnebis an/da sxeulis naw-ilebis mixedviT;

• awyobs saklaso gamofenas mcenareebis/cxovelebis mravalferovnebis Temaze(mag., sTxovs moswavleebs, warmoadginon naxatebi, herbariumebi, aplikaciebi, fotoe-bi cxovelebisa, romlebic dadian/dafrinaven/dacuraven; mcenareebisa, romlebsac aqvT erTmaneTisgan gansxvavebuli yvavilebi). sTxovs, gamoitanon daskvna cocxali sxeulebis mravalferovnebis Sesaxeb;

• sTxovsmoswavleebs,airCionromelimemcenareancxoveli(mag.,sakuTariSinauricxoveli), moyvnen masze istorias da gauziaron klaselebs gamocdileba masTan urTier-

Page 83: buneba - saqmatsne.ge

82

Tobis Sesaxeb, gamoitanon daskvna adamianebisaTvis cxovelebisa da mcenareebis mniSvne-lobis Sesaxeb;

• urigebsmoswavleebssxvadasxvamcenares/maTnawilebs,sTxovs,gamoikvlionisinida Seadaron erTmaneTs miTiTebuli kriteriumis mixedviT (foTlebi _ formis mixedviT, Reroebi _ sisqis, simaRlisa da simagris mixedviT, yvavili da nayofi _ feris, formis, zomis mixedviT da a.S.);

• iwvevsstumars(veterinars,kinologs,cxovelebismwvrTnels)cxovelebTanusa-frTxod urTierTobis wesebze sasaubrod.

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle: • aRwerssakuTarTavs,Tanaklaselebs,sxvaadamianebsTvalsaCinogaregnuliniS-

nebis mixedviT (mag., simaRle, Tmis feri, Tvalis feri, Worflianoba); • aRwersdaadarebserTmaneTssxvadasxvacxovelssxeulisnawilebis(mag.,Tavi,

kidurebi, kudi, yurebi, niskarti, frTebi, xorTumi) mixedviT; • amoicnobsdaasaxelebsnacnobimcenareebisZiriTadnawilebs(mag.,Rero,foTo-

li, fesvi, yvavili, nayofi); • awyobsfragmentebisganmcenareebis,cxovelebisadaadamianismTlianisxeulis

models; • ajgufebscocxalsxeulebsmcenareebaddacxovelebad,asabuTebssakuTargad-

awyvetilebas; • msjelobsadamianisTviscxovelebisadamcenareebismniSvnelobaze(mag.,mcenaree-

bis sxvadasxva nawilis gamoyeneba sakvebad, saSen masalad, garemos gasalamazeblad; cx-ovelebisa da adamianebis megobroba; sakvebi produqtebi, romlebsac gvaZleven cxovele-bi);

• ayalibebs kiTxvas sxvadasxva garemoSi mobinadre mcenareebis/cxovelebis Ses-adareblad.

• eZebs pasuxebs: akvirdeba da adarebs saklasooTaxSi, skolis ezoSi,lokalurgaremoSi mzard sxvadasxva mcenares (mag., foTlebis formis an zomis mixedviT, Reroebis formis, sisqis an sigrZis mixedviT, yvavilebis feris an zomis mixedviT) an/da cxovels (mag., Wiayela, lokokina, pepela, Wiamaia); gadmoscems dakvirvebis Sedegebs sxvadasxva formiT (zepiri metyvelebiT, naxatiT, kolaJiT, fotoebis saSualebiT).

mimarTuleba: sxeulebi da movlenebibun.1.4. moswavlem unda SeZlos sxeulebis Sedareba Semadgeneli nivTierebis/masalis

Tvisebebis mixedviT. SinaarsiCven irgvliv arsebuli sxeulebi sxvadasxva nivTierebisgan/masalisagan (mag., qaR-

aldi, metali, xe, rezini, plastmasa, mina) Sedgeba. sxvadasxva sxeuli SeiZleba erTi da imave nivTierebisgan/masalisagan iyos damzadebuli, xolo erTi da imave daniSnulebis sxeuli (mag., kovzi) _ sxvadasxva nivTierebisgan/masalisagan. nivTierebebi/masalebi erT-maneTisagan gansxvavdeba garkveuli TvisebebiT: gamWvirvaloba, drekadoba, simyife da a.S. sxeulis Tvisebebi damokidebulia ara mxolod mis formasa da zomaze, aramed misi Semadgeneli nivTierebis/masalis Tvisebebzec.

sarekomendacio aqtivobebi maswavlebeli: • aCvenebsmoswavleebsorgansxvavebulsxeulsdasTxovs,SeadaronerTmaneTs;• exmareba moswavleebs, gamoiyenon sxeulis TvisebebTan dakavSirebuli sityvebi

(mag., didi, wiTeli, mZime, priala); • urigebsmoswavleebssxvadasxvanivTierebisgan/masalisagan(mag.,qaRaldi,rkina,

mina, xe, plastilini) damzadebul sxeulebs da sTxovs, gamoikvlion maTi Tvisebebi (mag., sigluve, gamWvirvaloba, drekadoba, iZireba Tu ara wyalSi, atarebs Tu ara wyals);

• urigebs moswavleebs sxvadasxva nivTierebisgan/masalisagan damzadebuli sxe-

Page 84: buneba - saqmatsne.ge

83

ulebis nakrebs da sTxovs, daajgufon erTnairi nivTierebisgan/masalisagan damzadebu-li sxeulebi;

• urigebsmoswavleebisjgufebserTnairsxeulebs(mag.,kovzebs,burTulebs)dasTxovs maT, daamzadon plastilinisagan amave sxeulebis modeli. aqtivobis bolos mos-wavleebi adareben erTmaneTs maT mier damzadebul models da originals, maswavleblis daxmarebiT ukavSireben gamovlenil gansxvavebebs Sesabamisi masalis Tvisebebs.

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle: • aRwersmisirgvlivarsebulsxeulebsdasaubrobsmaTSemadgenelnivTierebaze/

masalaze (mag., makrateli _ rkina, rveuli _ qaRaldi, saSleli-rezini); • amoicnobsdaasaxelebsyoveldRiurobaSigavrcelebulnivTierebebs/masalebs;• axasiaTebsnivTierebebs/masalebsadviladdakvirvebadiTvisebebis(mag.,gamWvir-

valoba, drekadoba, tivtivis unari, wyalgaumtaroba) mixedviT; • ajgufebserTnairinivTierebisgan/masalisagandamzadebulsxeulebs.

mimarTuleba: dedamiwa da garesamyarobun.I.5. moswavlem unda SeZlos lokaluri garemos aRwera da masSi orientireba. SinaarsiskolaSi arsebul TiToeul obieqts (mag., saklaso oTaxs, sportul darbazs, tua-

lets, bufets, biblioTekas, usafrTxoebis kibes an/da gasasvlels) gansxvavebuli dan-iSnuleba da adgilmdebareoba aqvs. orientirebisTvis saWiroa mimarTebiTi terminebis (mag., Sors-axlos, marjvniv-marcxniv, zemoT-qvemoT) codna da sworad gamoyeneba. sasko-lo garemoSi saWiroa garkveuli wesebis dacva (mag., sisufTavis dacva, xmaurisgan Tavis Sekaveba). quCaSi fexiT mosiaruleTa da manqanebis usafrTxo gadaadgilebis uzrunvely-ofisaTvis Seqmnilia pirobiTi niSnebi.

sarekomendacio aqtivobebi maswavlebeli: • swavlisdawyebispirvelsavedReebSi,skolisgacnobismizniT,moswavleebigahy-

avs skolisa da misi mimdebare teritoriis dasaTvaliereblad; • sTxovsmoswavleebs,daasaxelonsagnebi,romlebsacsaklasooTaxSixedavenda

isaubron am sagnebis daniSnulebis Sesaxeb. Seadaron saxlSi arsebul sagnebs, aRmoaCinon msgavseba saxlsa da skolas Soris. maswavlebeli unda Seecados, rom skolis garemo mos-wavleTaTvis saintereso da axlobeli gaxdes;

• sTavazobs moswavleebs TamaSebs, romlebic moiTxovs sivrceSi gadaadgilebasmimarTebiTi terminebis mixedviT (mag., damaluli sagnis misagnebad gadadgi ori nabiji win, sami nabiji marcxniv);

• aZlevsmoswavleebskonkretulinstruqciebs,romlebicSeicavsmimarTebiTter-minebs (mag., wignis marjvniv dade fanqari);

• sTxovs moswavleebs, Seasrulon sivrciTi mimarTebis Semcveli davalebebifurcelze an kompiuterSi (mag., magidis qveS daxate burTi);

• sTavazobs davalebebs, romelTa Sesrulebisas moswavlem Tavad unda gascesmimarTebiTi terminebis Semcveli martivi instruqcia (mag., auxseni giorgis, rogor mo-Zebnos eqimis oTaxi; aRwere, rogor movxvdeT holidan saklaso oTaxSi);

• sTavazobssagzaomoZraobiswesebisTemazesimulaciurTamaSebssaklasooTaxSian skolis ezoSi. sasurvelia, sagzao simulaciuri TamaSebisaTvis maniSneblebi Tavad moswavleebma daamzadon.

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle: • amoicnobsdaCamoTvlissaswavlogaremoSi (mag.,saklasooTaxi,skolisdere-

fani, skolis ezo, sportuli darbazi, tualeti, bufeti, eqimis kabineti, adgili, sadac unda daelodos ufross) arsebul obieqtebs da saubrobs maT daniSnulebaze;

• iyenebs Sesabamis mimarTebiTterminebs (mag., Sors, axlos, Cemgan marjvniv, Cem

Page 85: buneba - saqmatsne.ge

84

zemoT, qvemoT) da gansazRvravs skolis teritoriaze arsebuli obieqtebis mdebareobas sakuTari Tavis mimarT;

• asrulebsdaTavadacgascemsmartivinstruqciebs,araumetes1-2mimarTulebisa(mag., win da marjvniv) skolis teritoriaze orientirebisTvis;

• dakvirvebissafuZvelzeqmnisskolisnaxats,saubrobsimdetalebze,romlebmacmisi gansakuTrebuli interesi gamoiwvia;

• maswavleblisdaxmarebiT,TanaklaselebTanerTadayalibebsdaicavslokalurgaremoSi (mag., klasSi, skolaSi, ezoSi, quCaSi, saxlSi) qcevis wesebs (mag., icavs skolis sisufTaves);

• amoicnobsdaganmartavsquCaSimoZraobiswesebisamsaxvelpirobiTniSnebs,xsnismaTi dacvis aucileblobas, saubrobs usafrTxo moZraobis wesebis dacvis aucileblobaze.

bun.I.6. moswavlem unda SeZlos dRe-Ramesa da weliwadis droebTan dakavSirebuli cvlilebebis aRwera.

SinaarsidRe-Ramisa da weliwadis droebis monacvleoba ritmuli movlenebia. dRe-Ramisa

da weliwadis droebis mixedviT gansxvavebulia amindi, mcenareebisa da cxovelebis cxovrebis niri da adamianis saqmianoba.

sarekomendacio aqtivobebi maswavlebeli: • sTxovsmoswavleebs,aRwerondRedaRameganmasxvavebeliniSnebismixedviTda

daxaton Ramisa da dRis suraTi; • sTxovs moswavleebs, sakuTaridakvirvebis safuZvelzedaaxasiaToncxovelebis

qceva dRe-Ramis ganmavlobaSi (Sinauri cxovelis, mag., TuTiyuSis, ZaRlis, katis qcevaze dakvirvebis Sedegebis an videofilmis safuZvelze) da gamoTqvan mosazreba, ratom iqce-va maTi dakvirvebis obieqti ase Tu ise;

• aCvenebsmoswavleebsweliwadisdroebisamsaxvelsuraTebs.sTxovs,amoicnondaimsjelon maT ganmasxvavebel niSnebze, daasaxelon maTTvis sayvareli weliwadis dro;

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle: • asaxelebsdakvirvebadcvlilebebsdRe-RamisganmavlobaSi;• ganasxvavebsdRe-RamismonakveTebs_dila,SuadRe,saRamo,RamedaukavSirebs

sakuTar aqtivobas/saqmianobas; • asaxelebsdaadarebserTmaneTsweliwadisdroebs,msjelobsmaTganmasxvavebel

niSnebze, saubrobs TiToeuli maTganisaTvis damaxasiaTebel amindze; • CamoTvliskvirisdReebs,ganasxvavebskvirisdReebsmaTTvismniSvnelovanimaxa-

siaTeblebis mixedviT (mag., saswavlo dRe _ uqme dRe/dasvenebis dRe); • CamoTvlis weliwadisdroebis mixedviT adamianis saqmianobis (mag., mcenareebis

dargva, rTveli, mosavlis aReba), cxovelebis qcevis (mag., frinvelebis gadafrena, zam-Tris Zili) da mcenareebisaTvis damaxasiaTebeli cvlilebebis (mag., yvaviloba, foTol-cvena) magaliTebs.

• axarisxebstansacmelsweliwadisdroebismixedviT.• sTavazobsmoswavles,yuTSiCayriliferadifurclebidanamoiRosromelimeerTi

furceli da daukavSiros weliwadis dros. axsnas, ratom daukavSira es feri dasaxele-bul dros;

• sTavazobsmoswavleebsTamaSs:moswavlebaraTzedawerilweliwadisdrosuxmod,mimikiT da JestebiT ganasaxierebs, Tanaklaselebma ki unda gamoicnon, weliwadis romeli dro weria baraTze;

• sTxovsramdenimemoswavles,mouTxronTanaklaselebssakuTaridabadebisdRisSesaxeb. maswavlebeli kiTxvebiT mimarTulebas aZlevs saubars: ufro xSirad rogori amindia Sens dabadebis dReze? ra gacviaT Sen da Sens megobrebs? yofila Tu ara Tovli/wvima? xeebi ayvavebulia Tu ara da a.S. am SekiTxvebze pasuxebis miRebis Semdeg klasma unda gamoicnos, weliwadis romel dros aris misi dabadebis dRe.