BUNGE LA TANZANIA MAJADILIANO YA BUNGE MKUTANO WA …parliament.go.tz/polis/uploads/documents/1540621339-29... · 2018. 10. 27. · WAZIRI WA NCHI, OFISI YA WAZIRI MKUU (SERA, BUNGE,

NAKALA MTANDAO(ONLINE DOCUMENT)

1

BUNGE LA TANZANIA

____________

MAJADILIANO YA BUNGE

___________

MKUTANO WA KUMI NA MOJA

Kikao cha Sitini na Moja – Tarehe 29 Juni, 2018

(Bunge Lilianza Saa Tatu Asubuhi)

D U A

Mwenyekiti (Mhe. Najma Murtaza Giga) Alisoma Dua

MWENYEKITI: Waheshimiwa Wabunge, tukae.Tunaanza Kikao chetu cha Sitini na Moja, Katibu.

NDG. NENELWA WANKANGA – KATIBU MEZANI:

HATI ZILIZOWASILISHWA MEZANI

Hati zifuatazo ziliwasilishwa Mezani na:-

WAZIRI WA NCHI, OFISI YA WAZIRI MKUU (SERA, BUNGE,KAZI, VIJANA, AJIRA NA WENYE ULEMAVU):

Taarifa ya Mwaka ya Mfuko wa Fidia kwa Wafanyakazi(Workers Compensation Fund) kwa Mwaka wa Fedha ulioishiaTarehe 30 Juni, 2016.

Taarifa ya Mwaka ya Utekelezaji wa Shughuli za Tumeya Usuluhishi na Uamuzi (CMA) kwa Mwaka wa Fedha ulioishiaTarehe 30 Juni, 2016.

MWENYEKITI: Ahsante sana, Katibu.


2

NDG. NENELWA WANKANGA – KATIBU MEZANI:

MASWALI NA MAJIBU

MWENYEKITI: Waheshimiwa Wabunge, tunaanza naOfisi ya Rais, TAMISEMI, swali la Mheshimiwa Mulugo, Mbungewa Songwe.

Na. 510

Hospitali ya Kanisa Katoliki – Mbeya (Songwe)

MHE. PHILIPO A. MULUGO aliuliza:-

Je, Serikali haioni haja ya kuipandisha hadhi HospitaliTeule ambayo inamilikiwa na Kanisa Katoliki Dayosisi yaMbeya iwe Hospitali Teule ya Wilaya ili wananchi wa Songwewaweze kupata huduma stahili?

MWENYEKITI: Mheshimiwa Naibu Waziri, majibu yaswali hilo.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NASERIKALI ZA MITAA (MHE. JOSEPH S. KANDEGE) alijibu:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa niaba ya Waziri waNchi, Ofisi ya Rais, Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa,naomba kujibu swali la Mheshimiwa Philipo Augustino Mulugo,Mbunge wa Songwe kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, mnamo tarehe 2 Januari,2018, Halmashauri ya Wilaya ya Songwe ilisaini mkataba naKanisa Katoliki, Jimbo la Mbeya uliopandisha hadhi yaHospitali ya Mwambani kuwa Hospitali Teule ya Wilaya yaSongwe. Kufuatia mkataba huo, Serikali imeongezea fedhaza ununuzi wa dawa na vifaa tiba kwa hospitali hiyo kutokashilingi milioni 27.5 kwa mwaka 2017/2018 hadi shilingi milioni105 kwa mwaka 2018/2019. Mkataba huo utaendelea hadiSerikali itakapokamilisha ujenzi wa Hospitali ya Wilaya ya


3

Songwe, ambayo katika mwaka wa fedha 2018/2019imetengewa shilingi milioni 1.5.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Mulugo, swali la nyongeza.

MHE. PHILIPO A. MULUGO: Mheshimiwa Mwenyekiti,kwanza naomba nimpongeze Mheshimiwa Naibu Waziri,amenitendea haki. Kwa kweli katika mwaka huu, leo ninafuraha kubwa sana, kwanza Serikali imenipatia shilingi milioni1.5 kwa ajili ya ujenzi wa Hospitali mpya ya Wilaya ya Songwe,nimefarijika sana. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, lakini pia mwanzo wa mwezihuu alikuja Dkt. Kalindu kutoka Hospitali ya Mwambani kuletatatizo hili kwa ajili ya kuteuliwa Hospitali Teule ya Wilaya. Kwahiyo, Serikali leo imejibu kwamba imepandisha hadhi namkataba wetu umekubaliwa.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nina swali moja tu lanyongeza. Kwa vile sasa imekubaliwa kuwa hospitali yawilaya, naomba kujua ni lini kibali kitatoka, maana ndiyoimekuwa hospitali ya wilaya lakini watumishi pale niwachache na tangu mwaka 2014/2015 hatujawahi kupatavibali vya watumishi. Naomba nijue ni lini Serikali itatoa kibalicha kuajiri watumishi (madaktari na wauguzi) katika Hospitaliya Mwambani?

MWENYEKITI: Mheshimiwa Naibu Waziri, majibu yaswali hili.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NASERIKALI ZA MITAA (MHE. JOSEPH S. KANDEGE): MheshimiwaMwenyekiti, naomba nijibu swali la nyongeza la MwalimuMulugo, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, kabla ya kujibu, naombauniruhusu nimpongeze sana Mheshimiwa Mulugo kwa jinsiambavyo amekuwa akifuatilia suala hili. Alikuja Daktarikutoka Hospitali ya Mwambani lakini pia na juzi imekujaKamati ya Siasa ya Wilaya yake nao wakawa wanaulizia suala


4

hili. Kama ambavyo nilimuahidi tutafanya mapema na hililimewezekana. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, katika swali lake anatakauhakika juu ya suala zima la kupata watumishi. Naombanimhakikishie process ya ajira iko kwenye hatua za mwishokabisa, zaidi ya wiki mbili tayari tutakuwa tushakamilisha sualala ajira na hakika tutahakikisha tunapeleka watumishi iliwakafanye kazi kwenye ile hospitali ambayo tumekubaliitumike kama Hospitali ya Wilaya kwa sasa.

MWENYEKITI: Tunaendelea na MheshimiwaBoniphance Mwita Getere, Mbunge wa Bunda, sasa aulizeswali lake.

Na. 511

Fidia kwa Wananchi wa Mekomariro na Remong’oroni

MHE. BONIPHANCE M. GETERE aliuliza:-

Mnamo tarehe 12 Januari, 2018 Jeshi la Polisi lilifanyamsako mkali katika Kijiji cha Mekomario – Bunda na katikamsako huo wananchi wa eneo hilo waliharibiwa mali zaokama ilivyothibitishwa na Mkuu wa Wilaya ya Bunda nakutangazwa kwenye vyombo vya habari yaani Star TV tarehe15 Februari, 2018:-

Je, ni lini Serikali itafanya tathmini ya kulipa fidiawananchi kutokana na uharibifu huo?


NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NASERIKALI ZA MITAA (MHE. GEORGE J. KAKUNDA) alijibu:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa niaba ya Waziri waNchi, Ofisi ya Rais, Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa,ambaye anaongoza Wenyeviti wa Kamati za Ulinzi na


5

Usalama za Mkoa na Wilaya, napenda kujibu swali laMheshimiwa Boniphace Mwita Getere, Mbunge wa Bunda,kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, mnamo tarehe 12 Januari,2018 zilienezwa tetesi katika Kijiji cha Mekomariro, WilayaniBunda kwamba wezi kutoka katika Kijiji cha Remong’oroni,Wilayani Serengeti walikuwa wameiba mifugo ya wakazi waMekomariro. Badala ya kutoa taarifa Polisi ili wasaidiwekitaalam kupitia uchunguzi wa Polisi kubaini walioibiwa naidadi ya mifugo iliyoibiwa, walijikusanya kwa utaratibuusiokubalika na kwenda katika Kijiji cha Remong’oroni,wakafanya vurugu zilizosababisha watu wawili wakazi wa Kijijicha Remong’oroni kuuwawa kikatili na wakamteka mtotommoja wa kiume.

Mheshimiwa Mwenyekiti, taarifa za ghasia hizoziliporipotiwa Polisi, msako ulifanyika kuwabaini wahusikaambapo watuhumiwa nane wamefunguliwa mashtakaMahakamani kwa kesi ya mauaji Na. RM 02/2018 ambayobado inaendelea. Msako uliofanyika pamoja na ule wawatuhumiwa wengine waliojif icha unaoendeleahaujasababisha uharibifu wa mali za wananchi waMekomariro wala wa Remong’oroni. Kwa kuwa kesiinaendelea, nashauri tusubiri uamuzi wa Mahakama ili tupateufumbuzi wa kisheria wa suala hilo.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Mwita Getere, swali lanyongeza.

MHE. BONIPHANCE M. GETERE: MheshimiwaMwenyekiti, ahsante. Wakati fulani hili Bunge haya majibutunayopewa tuwe tunayachunguza sana.

Mheshimiwa Mwenyekiti, tarehe 12 ambayowameisema hapa, ni kweli kulitokea vurugu na mimi kamakiongozi, Mbunge nilipiga simu saa 12.00 asubuhi kwa Mkuuwa Mkoa na Mkuu wa Wilaya kuwataarifu kwamba kunavijiji viwili vinagombania ardhi na kuna watu wameendakulima, akina mama wawili wakanyang’anywa ng’ombe


6

kwa upande wa pili, tulivyokuwa tumepewa taarifa hizo.Saa 12.00 asubuhi viongozi wote wa Mkoa na Wilayawakasema wamepokea taarifa, Jeshi la Polisi limekwendapale saa 11.00 jioni watu wamepigana mpaka wameuana.

Mheshimiwa Mwenyekiti, mbaya zaidi msakouliofanyika saa 11.00 jioni, tarehe 13 tulienda pale viongoziwote, Mkuu wa Wilaya na Mkuu wa Mkoa na vyombo vyahabari vilikuwepo, maduka yote yamechukuliwa. Mambomengine kusema hapa ni aibu, nachokiomba Serikali katikahili …

MWENYEKITI: Mheshimiwa uliza maswali.

MHE. BONIPHANCE M. GETERE: MheshimiwaMwenyekiti, naomba tu Serikali katika hil i waendewakaangalie hiyo halisi ilivyokuwa na sisi tuna ushahidi wakutosha juu ya jambo hilo. Hilo swali la kwanza.

Mheshimiwa Mwenyekiti, swali la pili, kwa kuwachanzo cha mgogoro huo ni mgogoro wa ardhi ambao unavijiji vitatu ambapo kimsingi mgogoro ule ni kama umeisha.Waziri wa Ofisi ya Rais, Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaaaliyekuwepo Mheshimiwa Simbachawene alishafika paleakatoa maamuzi, maeneo yale yamegawanywa na vigingivimewekwa. Ni lini sasa, Ofisi ya Rais, Tawala za Mikoa naSerikali za Mitaa itaenda kuweka GN kwenye maeneo hayoili kumaliza mgogoro huo?

MWENYEKITI: Mheshimiwa Waziri la kwanza ni ushaurina ombi, la pili ndiyo swali, naomba ujibu hilo swali la pili.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NASERIKALI ZA MITAA (MHE. GEORGE J. KAKUNDA): MheshimiwaMwenyekiti, napenda kujibu maswali mawili ya nyongeza yaMheshimiwa Boniphace Mwita Getere, Mbunge wa BundaVijijini, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwanza naomba uniruhusunimsifu sana Mheshimiwa Boniphance Mwita Getere. Eneo


7

analoliongoza lina changamoto nyingi sana hususani hizi zakiulinzi na kiusalama. (Makofi)

Mheshimiwa Mweyekiti, ombi lake aliloliomba, kwasababu uchunguzi wa kipolisi bado unaendelea,haujakamilishwa kabisa, napenda nimhakikishie kwambauchunguzi ule utaendelea kufanyika kwa kufuata taratibuza sheria za Polisi na sisi kupitia Kamati zetu za Ulinzi naUsalama, Mkoa na Wilaya tutafanya tathmini ya kinakuangalia matatizo gani yalijitokeza ili tuweze kuyatatuatukishirikiana naye.

Mheshimiwa Mwenyekiti, katika swali lake la pili,uwekaji wa GN kuondoa migogoro iliyokuwepo kwenye vijijihusika, naomba sana Mheshimiwa Mbunge awe na subira,suala hili linafanyiwa kazi kwa ujumla kwa nchi nzima. Tulikuwana migogoro zaidi ya 366 katika nchi nzima na tunaifanyiakazi kwa pamoja. Kwa hiyo, kuweka usuluhisho wa aina hiyokwenye eneo moja tu la nchi, tunaomba sana MheshimiwaMbunge awe na subira tunalifanyia kazi kwa nchi nzima.Ahsante sana.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Selasini.

MHE. JOSEPH R. SELASINI: Mheshimiwa Mwenyekiti,nakushukuru sana. Wabunge na Madiwani ni wawakilishi wawananchi lakini mara nyingi baadhi ya Wabunge naMadiwani wamekuwa wakitoa taarifa za migogoro kati yawananchi kwenye maeneo yao lakini matokeo yake ilemigogoro inageuzwa Wabunge au Madiwani wanaonekanani wachochezi wanakamatwa na kuwekwa ndani. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba niulize Serikali, nilini tabia hii itakoma Waheshimiwa Wabunge na Madiwaniwanapotoa taarifa ionekana kwamba taarifa hizo ni taarifamuhimu na za kufanyiwa kazi na ziheshimike? (Makofi)

MWENYEKITI: Mheshimiwa Selasini wakishaadhibiwasi wataacha hiyo tabia, sasa Mheshimiwa Waziri atajua liniwataacha?


8

Mheshimiwa Waziri Naibu Waziri, majibu. (Kicheko)

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NASERIKALI ZA MITAA (MHE. GEORGE J. KAKUNDA): MheshimiwaMwenyekiti, napenda kujibu swali la nyongeza la MheshimiwaSelasini, Mbunge wa Rombo, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwanza WaheshimiwaWabunge na Waheshimiwa Madiwani na WaheshimiwaWenyeviti wa Serikali za Vijiji, Vitongoji na Mitaa ni viongoziwa umma. Wanapotoa taarifa huwa zinapewa uzitounaostahili, isipokuwa tu kama kuna taarifa zingine ambazozinakuja ku-counter kwamba labda wao wamehusika kwanjia moja au nyingine katika kusababisha mitafarukuiliyojitokeza hapo ndiyo hatua nyingine huwa inachukuliwa.Hata hivyo, taarifa zao huwa zinachukuliwa kwa uzitounaostahili na kwa heshima kabisa.

Mheshimiwa Mwenyekiti, sema tu kwamba wenzetuwa Jeshi la Polisi kupitia Sheria ya Kanuni ya Adhabu wanaouwezo wa kufanya counter intelligence research kujua kwakina tatizo hasa ni nini. Sasa wanaweza wakamshikilia kiongozikwa muda ili waweze kupata taarifa za ziada, lakini kwakweli kama watazidisha muda ambao wanaruhusiwa kukaana viongozi kwa aji l i ya mashauriano hiyo itakuwawanafanya kosa.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa hiyo, swali lake ni lamsingi na kwa kweli tutaliangalia kwa umakini zaidi ili kusudikuweza kuweka mazingira mazuri zaidi. Sheria ya KumlindaMtoa Taarifa ipo na ilipitishwa na Bunge lako Tukufu. Kwahiyo, naomba sana Mheshimiwa Mbunge asiwe na wasiwasiwowote.

MWENYEKITI: Ahsante sana Mheshimiwa Naibu Waziri.Tunaendelea Wizara ya Ujenzi, Uchukuzi na Mawasiliano,Mheshimiwa Jesca David Kishoa, Mbunge wa Viti Maalumsasa aulize swali lake.


9

Na. 512

Barabara InayounganishaMkoa wa Singida na Bandari ya Tanga

MHE. JESCA D. KISHOA aliuliza:-

Je, ni lini Serikali itajenga barabara inayounganishaMkoa wa Singida na Bandari ya Tanga inayoanzia Kijiji chaUnyankhanya kupitia Makyungu Misughaa – Chemba hadiTanga ili kuchochea maendeleo ya Mkoa wa Singida?


NAIBU WAZIRI WA UJENZI, UCHUKUZI NAMAWASILIANO (MHE. ELIAS J. KWANDIKWA) alijibu:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa niaba ya Waziri waUjenzi, Uchukuzi na Mawasiliano, napenda kujibu swali laMheshimiwa Jesca David Kishoa, Mbunge wa Viti Maalum,kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, barabara ya Makyungu –Chemba hadi Tanga inayoanzia Kijiji cha Unyankhanya nisehemu ya mradi wa ujenzi kwa kiwango cha lami wabarabara ya Handeni – Kiberashi – Kijungu – Chemba –Kwamtoro hadi Singida yenye urefu wa kilometa 460 ambapokazi ya upembuzi yakinifu, usanifu wa kina pamoja nauandaaji wa nyaraka za zabuni iliyofanywa na MhandisiMshauri aitwaye Inter-Consult Limited ya Dar es Salaamikishirikiana na Mhandisi Mshauri aitwaye Consult Aureconkutoka Afrika Kusini ilikamilika mwaka 2016.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa sasa Serikali inatafutafedha kwa ajili ya kuanza ujenzi wa barabara hii kwa kiwangocha lami. Kwa kutambua umuhimu wa barabara hii kwamaendeleo ya kijamii na kiuchumi ikiwa ni pamoja nakuhudumia mradi wa bomba la mafuta ghafi kutoka Hoimanchini Uganda hadi Bandari ya Tanga eneo la Chongoleani,


10

Serikali itahakikisha barabara hii inajengwa kwa kiwango chalami.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Jesca, swali la nyongeza.

MHE. JESCA D. KISHOA: Mheshimiwa Mwenyekiti, kwakuwa barabara hii imechukua muda mrefu sana kukamilikakwa kiwango cha lami, na kwa kuwa tunayo Sheria ya PPP,ili kuacha kuendelea kutegemea zaidi bajeti, kwa nini Serikaliimeshindwa kuweka msisitizo kwenye PPP ili kuhakikishakwamba miradi hii pamoja na miradi ya ujenzi wa barabarainatekelezeka kwa wakati?


NAIBU WAZIRI WA UJENZI, UCHUKUZI NAMAWASILIANO (MHE. ELIAS J. KWANDIKWA): MheshimiwaMwenyekiti, napenda kujibu swali la nyongeza la MheshimiwaJesca Kishoa, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, nilifahamishe tu Bunge lakoTukufu kwamba harakati za ujenzi wa barabara hiizimeshaanza, kwa sababu ujenzi wa barabara unaanzakwenye hatua ya usanifu, kupata michoro na tuko kwenyehatua ya kutafuta fedha.

Mheshimiwa Mwenyekiti, niseme tu katika bajeti hiitutakayoanza mwezi wa Julai ya 2018/2019 tumetenga shilingibilioni 1 kwa ajili ya kuanza ujenzi. Vilevile yapo mazungumzoambayo yanaendelea ili kuweza kupata fedha kwa ajili yaujenzi wa barabara hii muhimu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, najua umuhimu wa hiibarabara kama nilivyosema kwenye jibu la msingi, Serikaliimetupia macho na kwa kweli imeonyesha commitment yahali ya juu kuhakikisha kwamba barabara hii inakamilishwa.Kwa hiyo, nimtoe wasiwasi Mheshimiwa Jesca Kishoapamoja na hii concept ya PPP, tunakaribisha wadau wa PPPkama watajitokeza na kama mradi wao hautakuwa mzigo


11

kwa wananchi Serikali iko tayari kuchukua mawazo yakehayo.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Allan Kiula.

MHE. ALLAN J. KIULA: Mheshimiwa Mwenyekiti,nashukuru kwa kuweza kunipatia nafasi hii. Umuhimu wabarabara ambayo imeulizwa katika swali hili inafananakabisa na umuhimu wa barabara ya kutoka Haydom -Kidarafa - Mwanga - Nkhungi - Nduguti mpaka kwenyeDaraja la Sibiti kwenda Simiyu. Ni lini barabara hiyo itajengwakwa kiwango cha lami?

MWENYEKITI: Mheshimiwa Naibu Waziri, majibu.

NAIBU WAZIRI WA UJENZI, UCHUKUZI NAMAWASILIANO (MHE. ELIAS J. KWANDIKWA): MheshimiwaMwenyekiti, napenda kujibu swali la nyongeza la MheshimiwaKiula, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, niseme tu Mheshimiwa Kiulaanafahamu kwa sababu muda si mrefu tulitembeleabarabara hii kutoka Iguguno kupitia Gumanga, tukaendampaka Sibiti kuona maendeleo ya ujenzi wa daraja ambalomuda si mrefu litakamilika. Cha msingi niseme tu kwambabarabari hii ya Haydom – Kidarafa hatua zake za kuanzaujenzi ni nzuri na kama nilivyojibu siku chache zilizopita sasatutakwenda kufanya mkutano wa wadau ikiwemoWaheshimiwa Wabunge na viongozi mbalimbali wa mikoaambayo barabara hii itapita kwa sababu itaunganisha Mikoaya Arusha, Manyara, Singida, Simiyu na mikoa mingine ile yaKanda ya Ziwa. Kwa upande wa Serikali tuko katika hatuanzuri na wakati wowote tutaweza kuanza kujenga barabarahii muhimu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa hiyo, Mheshimiwa Kiulaasiwe na wasiwasi. Najua tu barabara hii ikikamilika hikikiungo cha hii barabara tena kutoka Singida kwenda Sibitinayo ni muhimu ili kufupisha gharama za usafiri kutoka Singidakwenda kwenye Mikoa ya Kanda ya Ziwa.


12

MWENYEKITI: Mheshimiwa Maftah.

MHE. MAFTAHA A. NACHUMA: MheshimiwaMwenyekiti, ahsante. Wakati tunapitisha bajeti hapanilizungumza juu ya barabara muhimu sana Kanda ya Kusiniinayopita mikoa yote ya Kusini, kwa maana ya Lindi, Mtwarana Ruvuma, barabara ya Ulinzi. Kwa kuwa bajeti haijasemachochote juu ya barabara hii kwamba imetengewa kiasigani, Serikali ina mpango gani wa kujenga barabara hii ilihuu mpaka wa Kusini unaoanzia Mtwara Mjini maeneo yaMahurunga, Kitaya, Tangazo, Tandahimba, Newala mpakakule Ruvuma uweze kulindwa sawasawa pale ambapomaadui wa nchi hii wanaweza wakatokea? Ahsante.


NAIBU WAZIRI WA UJENZI, UCHUKUZI NA MAWASILIANO(MHE. ELIAS J. KWANDIKWA): Mheshimiwa Mwenyekiti,napenda kujibu swali la Mheshimiwa Maftaha, Mbunge waMtwara Mjini maarufu kama Gas City, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, tunatambua umuhimu wabarabara hii ya ulinzi. Sisi kama Serikali ambacho tunakifanyakabla hatujaja kuboresha barabara iwe kiwango cha lami,tunahakikisha inapitika muda wote. Kwa hiyo, nimhakikishieMheshimiwa Mbunge na wananchi wa Mtwara kwa ujumlatunahakikisha kwanza barabara hii inapitika lakini kwenyestrategic plan zetu za Wizara tumeitazama. Labda tu akipatanafasi tuzungumze ili tuangalie tumeipanga lini tutakuwakwenye hatua ya lami.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa sasa hivi msukumomkubwa ilikuwa ni kuhakikisha hii barabara inayotoka MtwaraMjini - Mnivata - Tandahimba - Newala - Masasi inakamilikakwa kiwango cha lami. Ukiwa Tandahimba iko barabarainakwenda kuungana na barabara hii ya msingi, lakini kamaalivyosema ukiwa Newala kiko kipande kinakwendakuungana na barabara hii, kwa hiyo, barabara hii kubwaikikamilika basi tutaweza kuzingatia na hii barabara ya msingi

13


kuhakikisha inajengwa kwa kiwango cha lami. Tuonanetuangalie kwenye mipango ya Wizara ni lini tutakwendakwenye hatua ya lami.

MWENYEKITI: Tunaendelea na Mheshimiwa OmaryTebweta Mgumba, Mbunge wa Morogoro Kusini Masharikisasa aulize swali lake.

Na. 513

Ujenzi wa Barabara ya Bigwa –Kisaki kwa Kiwango cha Lami

MHE. OMARY T. MGUMBA aliuliza:-

Barabara ya Bigwa – Kisaki ni muhimu kiutawala nakiuchumi kwa kuwa inaunganisha Mbuga ya Selous, Mkoawa Pwani, Lindi na Mtwara:-

(a) Je, ni lini barabara hiyo itajengwa kwakiwango cha lami?

(b) Nyumba za wakazi zilizopo pembezoni mwabarabara hiyo zimewekwa alama ya X kwa muda mrefu lakiniwananchi hawajalipwa fidia. Je, ni lini Serikali itawalipa fidiawananchi hao?


NAIBU WAZIRI WA UJENZI, UCHUKUZI NA MAWASILIANO(MHE. ELIAS J. KWANDIKWA) alijibu:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa niaba ya Waziri waUjenzi, Uchukuzi na Mawasiliano, napenda kujibu swali laMheshimiwa Omary Tebweta Mgumba, Mbunge waMorogoro Kusini Mashariki, lenye sehemu (a) na (b), kwapamoja, kama ifuatavyo:-


14

Mheshimiwa Mwenyekiti, Serikali kupitia Wakala waBarabara (TANROADS) inaendelea na kazi ya upembuziyakinifu na usanifu wa kina kwa ajili ya kuijenga kwa kiwangocha lami barabara ya Bigwa – Kisaki kwa kuanza na kipandecha barabara ya kuanzia Bigwa - Mvuha chenye urefu wakilometa 78. Mhandisi Mshauri alitoa Ripoti ya Awali (DraftFinal Report) tangu tarehe 2 Julai, 2017. Kazi hii imefanywana Kampuni ya Unitec Civil Consultants Limited ya Dar-es-Salaam ikishirikiana na Kampuni ya Mult-Tech ConsultantLimited kutoka Gabone, nchini Botswana. Kwa sasa MhandisiMshauri anaendelea kufanya marekebisho mbalimbaliyaliyoelekezwa na Wakala wa Barabara (TANROADS) ilikukamilisha kazi hiyo ya usanifu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, mara baada ya usanifu wabarabara hii kukamilika na gharama kujulikana, Serikaliitatafuta fedha ili ujenzi uanze kwa awamu kulingana naupatikanaji wa fedha. Aidha, Serikali italipa fidia kwawananchi ambao nyumba zao zitaathirika na ujenzi wabarabara ya Bigwa – Mvuha – Kisaki zilizowekwa alama ya Xkwa mujibu wa Sheria ya Barabara ya mwaka 2007 na Kanunizake za mwaka 2009.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Mgumba, swali lanyongeza.

MHE. OMARY T. MGUMBA: Mheshimiwa Mwenyekiti,nashukuru kwa kunipa nafasi ya kuuliza swali la nyongeza.Pamoja na majibu mazuri ya Serikali, nina maswali mawili yanyongeza.

Mheshimiwa Mwenyekiti, swali la kwanza, hayomarekebisho anayoyasema Mheshimiwa Waziriyalishafanyika tangu mwaka jana na sasa hivi tuko kwenyehatua ya kusubiri fedha kama anavyosema. Kwa kuwabarabara hii umuhimu wake umeongezeka kitaifa kwasababu mradi wa kufua umeme wa Stiegler’s unaojengwautatumia barabara hii lakini pia mpango wa Serikali wakufufua utalii katika Ukanda wa Kusini hasa katika Mbuga yaSelous barabara hii itahitajika. Je, Serikali haioni umuhimu wa

15


kuharakisha ujenzi wa barabara hii ili kufungua utalii katikaukanda wa Kusini katika Mbuga ya Selous ukizingatia zaidiya 70% ya mbuga hii iko Mkoa wa Morogoro? (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, swali la pili, kwa kuwa, SheriaTathmini inasema kwamba mtu akishafanyiwa tathminialipwe ndani ya miezi sita na Serikali sasa inasema kwambaitajenga barabara hii kwa kutegemea upatikanaji wa fedha.Kwa kuwa malipo ya fidia yanalipwa baada ya fedhakupatikana, je, Serikali inatoa kauli gani kwa watuwatakaoathirika na mradi huu ambao hawafanyimaendelezo ya nyumba zao zaidi ya miaka nane sasa iliwaweze kuendelea na ujenzi wao mpaka hapo hizo helazitakapopatikana?

MWENYEKITI: Mheshimiwa Naibu Waziri, majibu yamaswali hayo.

NAIBU WAZIRI WA UJENZI, UCHUKUZI NA MAWASILIANO(MHE. ELIAS J. KWANDIKWA): Mheshimiwa Mwenyekiti,napenda kujibu swali la nyongeza la Mheshimiwa Mgumba,kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwanza naomba uniruhusunimpongeze sana Mheshimiwa Mgumba kwa sababuamefuatilia sana barabara hii. Tangu niingie kwenye Bungehili kila wakati nimemsikia akizungumza juu ya barabara yaBigwa – Kisaki. Hata Waswahili wanasema baada ya dhiki nifaraja, ni faraja kwamba sasa tunaenda kutengeneza hiibarabara na hatua iliyofikia siyo haba.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kuhusu swali lake la kwanza,amezungumza juu ya umuhimu wa barabara hii kujengwakwa haraka. Kweli maeneo haya ni muhimu sana kwa sababubarabara ya Bigwa – Kisaki ita-facilitate upitishaji wa mizigona vitu muhimu kwenda kwenye ujenzi sehemu tunayoendakufua umeme kule Stiegler’s Gorge, lakini pia nayafahamumaeneo haya yana utalii kama alivyosema na eneo hili piani muhimu sana kwa kilimo cha mazao ya chakula nabiashara.


16

Mheshimiwa Mwenyekiti, tumeitazama barabara hiitumeitazama na hatua iliyofikiwa siyo hatua mbaya, kipandecha kilometa 78 tutakwenda kuungana na barabarainayotoka Ngerengere ambayo ndiyo tumeipa kipaumbelezaidi ili mizigo ianze kupita Ngerengere kwenda Mvuhampaka Stiegler’s Gorge. Kwa hiyo, asiwe na wasiwasibarabara zote hizi mbili zitaunganika tu, tukianza na ile yaNgerengere pamoja na hii aliyozungumza. Barabara zote zikokatika maeneo yake nasi tumejipanga kuhakikishatunaendelea kujenga kwa kiwango cha lami. Hatuailiyofikiwa ni nzuri ya kutafuta fedha ili tuanze ujenzi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nimwombe MheshimiwaMbunge pamoja na wananchi wa eneo hili la Morogoro kwaujumla wawe na subira wakati tunaendelea na harakati hizi.Hata kwa mwaka huu tumetenga shilingi bilioni 5 kuanzakujenga barabaa hii ya Ngerengere - Mvuha, kwa hiyo, kujakuunganisha na barabara hii itakuwa rahisi zaidi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kuhusu fidia utaratibu nakanuni zipo kwamba tutalipa fedha kulingana na thamaniya fedha kwa wakati huo. Kwa hiyo, nimtoe wasiwasiMheshimiwa Mgumba na wananchi wake ambaowamepisha maeneo kwa muda mrefu, niwapongeze sana,wamevumilia miaka nane, tunaendelea kutafuta fedha ilitulipe fidia hii. Tutalipa fidia hii kulingana na kanuni na sheriazinavyosema ili tuweze kuwa-compensate wananchi hawakwa sababu wamesubiria fidia yao kwa muda mrefu.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Lubeleje na MheshimiwaDkt. Ishengoma.

MHE. GEORGE M. LUBELEJE: Mheshimiwa Mwenyekiti,nakushukuru kwa kunipa nafasi ili niulize swali moja lanyongeza.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa kuwa MheshimiwaNaibu Waziri anaifahamu vizuri sana Mpwapwa na barabaraya kutoka Kongwa - Mpwapwa anaifahamu vizuri sana; nakwa kuwa Serikali imekubali kujenga barabara ya lami kutoka

17


Kongwa - Mpwapwa, je, barabara hii kama nilivyoombaitaanzia Mpwapwa - Kongwa? Naomba Waziri awathibitishiehilo wananchi wa Wilaya ya Mpwapwa au yeye anasemaje?


NAIBU WAZIRI WA UJENZI, UCHUKUZI NA MAWASILIANO(MHE. ELIAS J. KWANDIKWA): Mheshimiwa Mwenyekiti,napenda nijibu swali la nyongeza la Mheshimiwa Lubeleje,Mbunge wa Mpwapwa, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, ni kwei Mheshimiwa Lubelejeamekuwa akifuatilia sana barabara hii. Wiki kama nnezimepita baada ya mvua kupungua nilitembelea eneo laMpwapwa nimeenda kuona hata eneo la Godegodeambalo amekuwa akipigia kelele sana ili tuje na utaratibuwa kuhakikisha turekebisha barabara iweze kupitika.

Mheshimiwa Mwenyekiti, lakini kuhusu barabara hii yalami inayotokea barabara kuu kwenda Kongwa ujenziunaendelea vizuri, hii ndiyo sehemu ya barabara ambayoMheshimiwa Mbunge anazungumza. Nafahamu concernyake ni kuhakikisha tunajenga ile barabara ya kutokaMpwapwa Mjini ili ije ikutane na hii barabara inayotokaKongwa na tumetenga fedha. Kwa hiyo, nimhakikishie tuMheshimiwa Lubeleje juhudi zake zinazaa matunda naanafanya kazi nzuri na wananchi wa Mpwapwa watambuehivyo kwamba tutaendelea kujenga barabara hizi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, hata jana tulipiga hesabukidogo kuona kwamba kwa kiasi cha fedha ambachotumetenga tunaweza sasa tukawa na utaratibu wa mkatabawa kilometa karibu 7 hivi tukaanza kujenga kutoka MpwapwaMjini. Kwa hiyo, tutakwenda hatua kwa hatua kadiri fedhazinavyopatikana kuhakikisha eneo lake lote hili linapatabarabara ya lami. Kwa hiyo, Mheshimiwa Lubeleje asiwe nawasiwasi .

MWENYEKITI: Mheshimiwa Dkt. Ishengoma.


18

MHE. DKT. CHRISTINE G. ISHENGOMA: MheshimiwaMwenyekiti, ahsante sana kwa kunipa nafasi ya kuuliza swalila nyongeza.

Mheshimiwa Mwenyekiti, barabara ya Mzumbe –Mgeta ni ahadi ya Mheshimiwa Rais wa Awamu ya Nnekujengwa kwa kiwango cha lami. Je, ni lini itajengwa kwakiwango cha lami? Ahsante sana.


NAIBU WAZIRI WA UJENZI, UCHUKUZI NA MAWASILIANO(MHE. ELIAS J. KWANDIKWA): Mheshimiwa Mwenyekiti,napenda kujibu swali la nyongeza la Mheshimiwa Mbunge,kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, uko utaratibu wa kuratibuahadi zote za viongozi wetu wakuu kuhusu ujenzi wamiundombinu hii ya barabara. Kwa hiyo, nimpongeze sanaMheshimiwa Mbunge kwa kufuatilia barabara hii ya Mgeta,tutaitazama kadiri itakavyowezekana tuweze kuijenga kwakiwango cha lami. Nilikuwa nimepata kabrasha kwa maanaya kuziangalia ahadi zote za viongozi kuanzia Awamuzilizopita mpaka sasa hivi, labda hata baadaye tunawezatukazungumza ili tuone tumejipanga vipi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, lakini fursa zimekuwa nzurikwa kuwa zile harakati za kuunganisha mikoa hatua iliyofikiwani nzuri sasa tutakwenda kuunganisha wilaya na mikoa. Kwahiyo, Mheshimiwa Mbunge avute subira lakini tutazungumzaili tuione sasa kwenye strategic plan yetu kwamba barabarahii tumeipangia nini. Muhimu zaidi ni kuhakikisha kwambaahadi zote ambazo viongozi wakuu wamezitoa na sisi kamaWizara tunazitekeleza ili kutekeleza ahadi za viongozi.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Mwakajoka, swali fupi lanyongeza.

19


MHE. FRANK G. MWAKAJOKA: MheshimiwaMwenyekiti, ahsante sana. Mji wa Tunduma ni wa kibiasharana kuna mpaka ambao unatumiwa na nchi karibu nane zaKusini na Kati mwa Afrika. Kumekuwa na msongamanomkubwa sana wa malori yanayovuka mpaka ule nakusababisha wananchi wa Tunduma kuchelewa kufanyashughuli zao kwa sababu ya msongamano ule. Kunabarabara ya kilometa 12 kutoka eneo la Mpemba kujaTunduma Transfoma ambapo viongozi wengi wameahidikuijenga kwa kiwango cha lami ili kupunguza msongamanokwa magari yanayotoka Sumbawanga kwenda Mbeya nayanayotoka Mbeya kwenda Sumbawanga lakini piakuwarahisishia usafiri wananchi wa Mji wa Tunduma. Je, nilini Serikali itajenga barabara hiyo kwa kiwango cha lamikama ahadi za viongozi zilivyotolewa? (Makofi)

MWENYEKITI: Mheshimiwa Naibu Waziri, majibu.

NAIBU WAZIRI WA UJENZI, UCHUKUZI NA MAWASILIANO(MHE. ELIAS J. KWANDIKWA): Mheshimiwa Mwenyekiti,napenda kujibu swali la nyongeza la MheshimiwaMwakajoka, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, natambua ziko challengekubwa za msongamano wa magari kwa sababu Mji waTunduma unakua kwa kasi na huduma za kijamiizimeongezeka sana. Nimhakikishie Mheshimiwa Mwakajokana wananchi wa Tunduma kwamba tumejipanga vizurikuhakikisha maeneo yote ambayo yana changamoto zamsongamano tunayashughulikia, kwa hiyo, nimtoe hofu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, sijafanya ziara Mkoa waSongwe, baada ya Bunge hili nitatembelea huko, nafikiriitatupa nafasi zaidi tuweze kuzungumza na niweze kuona.Pia niione mipango il iyoko TANROADS Mkoa kuhusumaboresho ya eneo hili la Tunduma ili tuweze kuondoa shidaambazo zinawapata wananchi na kuondoa tatizo lakupoteza muda kwa ajili ya kwenda kuzalisha katika maeneombalimbali.


20

MWENYEKITI: Tunaendelea na Wizara ya Afya,Maendeleo ya Jamii, Jinsia, Wanawake na Watoto,Mheshimiwa Fakharia Shomar Khamis, Mbunge wa VitiMaalum, sasa aulize swali lake.

Na. 514

Kuongezeka kwa Wagonjwa wa Figo Nchini

MHE. FAKHARIA SHOMAR KHAMIS aliuliza:-

Moja kati ya matatizo makubwa yanayoikabili nchiyetu ni maradhi ya figo na idadi ya wagonjwa wa figo inazidikuongezeka siku hadi siku:-

(a) Je, Hospitali ya Taifa ya Muhimbili hupokeawagonjwa wangapi kwa siku?

(b) Je, Serikali ipo tayari kutoa elimu kwa ummajuu ya chanzo cha ugonjwa huo na namna ya kujikinga?

MWENYEKITI: Majibu ya swali hilo, Mheshimiwa NaibuWaziri wa Afya, Maendeleo ya Jamii, Jinsia, Wanawake naWatoto.

NAIBU WAZIRI WA AFYA, MAENDELEO YA JAMII, JINSIA,WAZEE NA WATOTO alijibu:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa niaba ya Waziri waAfya, Maendeleo ya Jamii, Jinsia, Wazee na Watoto, naombakujibu swali la Mheshimiwa Fakharia Shomar Khamis, MbungeViti Maalum, kama ifuatavyo:-

(a) Mheshimiwa Mwenyekiti, mwaka 2011 wakatiwa huduma za utakasaji wa damu kwa wagonjwa wa figozilipoanzishwa katika Hospitali ya Taifa ya Muhimbili kulikuwana wagonjwa wa figo chini ya 10 waliokuwa wakihitajihuduma hii, lakini kwa sasa tuna wagonjwa 240 waliopokwenye huduma hii. Hospitali ya Taifa ya Muhimbili inatoahuduma ya utakasaji damu kila siku isipokuwa siku ya Jumapili

21


na kuna jumla ya vitanda 42 vya kutolea huduma ambapokwa siku wanahudumiwa wastani wa wagonjwa 80.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa upande wa kiliniki yawagonjwa wa figo ambayo inafanyika kila siku ya Jumatatuhadi Ijumaa, Hospitali ya Taifa ya Muhimbili imekuwa ikionawastani wa wagonjwa wapatao 60 kwa siku. Sanjari na hilo,Serikali kupitia hospitali zake za kibingwa imefanikiwakuanzisha huduma za kupandikiza figo ambapo jumla yawagonjwa 10 wameshapata huduma hiyo katika Hospitaliya Taifa ya Muhimbili na mgonjwa mmoja katika Hospitali yaBenjamin Mkapa na upandikizaji huu utaendelea kwawagonjwa watano kila mwezi katika Hospitali ya Taifa yaMuhimbili na wakati huohuo Hospitali ya Benjamin Mkapaikiendelea kujengewa uwezo.

(b) Mheshimiwa Mwenyekiti, Wizara ya Afya,Maendeleo ya Jamii, Jinsia, Wazee na Watoto kwakushirikiana na Chama cha Wataalam wa Magonjwa ya FigoTanzania tunaendelea na jitihada za kutoa elimu za kujikingana madhara ya magonjwa ya figo kwa kuzingatia kanuni zaafya na kupima mapema ili kutambua na kupata matibabukwa wakati. Elimu juu ya uelewa wa madhara yatokanayona matumizi ya vileo, lishe isiyozingatia misingi ya afya borana kutofanya mazoezi vinaweza kusaidia sana kuzuiamagonjwa ya figo. Elimu hii imekuwa ikitolewa kupitia vyombovya habari, ikiwemo makala kwenye magazeti, vipindi vyaruninga na redio, vipeperushi, utoaji wa elimu za afya kwenyevituo vya kutolea huduma za afya na pia kwenye kampenimbalimbali za magonjwa yasiyoambukiza.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Fakharia Shomar, maswaliya nyongeza.

MHE. FAKHARIA SHOMAR KHAMIS: MheshimiwaMwenyekiti, ahsante. Swali la kwanza, kwa kuwa maradhiya figo ni hatari sana. Je, Mheshimiwa Waziri atawasaidiavipi wananchi wanaoishi vijijini ili kujitambua mapemakwamba tayari wameshaambukizwa na maradhi hayo nawakati huo baadhi yetu hatupendi ku-check afya zetu?


22

Mheshimiwa Mwenyekiti, swali la pili, kuna baadhiwatoto wachanga huzaliwa na maradhi ya figo wakatiwazazi wao hawatambui watoto kuwa na maradhi hayo nakupelekea mtoto kusononeka. Je, Wizara inatoa elimu ganikwa wazazi baada ya kuzaa ili kuwa na hofu ya maradhihayo kwa watoto wao?


NAIBU WAZIRI WA AFYA, MAENDELEO YA JAMII, JINSIA,WAZEE NA WATOTO: Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba kujibumaswali mawili ya nyongeza ya Mheshimiwa Fakharia ShomarKhamis, Mbunge wa Viti Maalum, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, ni kweli magonjwa ya figoyanazidi kuongezeka na hoja yake ya msingi ilikuwa, je, walewatu ambao wako vijijini wanawezaje kutambua magonjwahaya. Niendelee kusisitiza kwamba magonjwa haya ya figovisababishi vikubwa sana kwanza ni ugonjwa wa kisukari lakinila pili ni ugonjwa wa shinikizo la damu. Tunaweza tukazuiamagonjwa haya tukizingatia mambo makubwa matatu. Lakwanza ni kuhakikisha kwamba tunapata lishe bora badalaya bora lishe. Pili, kujenga utaratibu wa kufanya mazoezi lakinila tatu ni kuhakikisha tunakuwa na matumizi sahihi nayasiyopitiliza kiwango ya pombe na sigara. Kwa hiyo,niendelee kuhamasisha kwamba tuendelee na utamaduniwa kufanya check-up ya miili yetu mara kwa mara na iwapotutafanya hivi, tunaweza tukayagundua magonjwa hayamapema iwezekanavyo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, swali lake la pili ameuliziakwa watoto wachanga. Watoto wachanga nao wanawezawakapata magonjwa ya figo kwa sababu ya maumbile yafigo zao kumekuwa na changamoto wanaweza wakazaliwana tatizo la figo. Dalil i gani ambazo mtu anawezaakazigundua kama mtoto anaweza kuwa na tatizo la figo?Mara nyingi mtoto anakuwa anavimba macho, sura, tumbo,miguu na sehemu mbalimbali za mwili. Mara nyingi unakutahata ile haja ndogo haipati kwa kiwango kinachostahili.

23


Niendelee kusisitiza kwamba iwapo mtu ataona mtoto anadalili kama hizo afike katika vituo vya afya aweze kupataushauri sahihi.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Hasna Mwilima naMheshimiwa Susan Lyimo.

MHE. HASNA S.K. MWILIMA: Mheshimiwa Mwenyekiti,nashukuru kwa kunipa nafasi ya kuuliza swali la nyongeza.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa kuwa wagonjwa wafigo wako pia kwenye Jimbo langu la Kigoma Kusini. Kwa vilewanapokuwa na matatizo hayo wanatakiwa waendehospitali ya wilaya ili waweze kupata referral ya kwendaHospitali ya Muhimbili. Je, ni lini sasa Serikali itajenga Hospitaliya Wilaya ya Jimbo la Kigoma Kusini ili wagonjwa wangu wavijijini wenye ugonjwa wa figo waweze kupata eneo lakutibiwa na kupata referral ya kwenda Muhimbili?


NAIBU WAZIRI WA AFYA, MAENDELEO YA JAMII, JINSIA,WAZEE NA WATOTO: Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba kujibuswali la Mheshimiwa Hasna Mwilima, Mbunge wa KigomaKusini, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, sisi kama Serikalitunaendelea kuboresha mifumo yetu ya rufaa na hudumambalimbali ikiwa ni pamoja na za magonjwa haya ya figo.Sasa hivi huduma hizi kwa kiasi kikubwa sana tumewezakuzisambaza sehemu mbalimbali za nchi, tunazijengea uwezohospitali zetu za rufaa za mikoa vilevile tunazijengea uwezohospitali zetu za wilaya kuweza kutambua dalili za awali.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kama nilivyosema katika jibulangu la msingi, magonjwa haya ya figo yanasababishwasana na magonjwa makubwa mawili ya kisukari na shinikizola damu ambayo kama hatutaweza kuyadhibiti vizuri na


24

kupata matibabu yaliyo sahihi yanapelekea mtu kupataugonjwa wa figo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nimalizie kwa kusemakwamba swali la msingi la Mheshimiwa Hasna Mwilimaalikuwa anaulizia ni lini sasa Serikali itajenga Hospitali yaWilaya katika Jimbo lake la Kigoma Kusini ili wananchi wakewaweze kupata huduma hii. Katika bajeti hii ya mwaka huuSerikali imetenga fedha kwa ajili ya ujenzi wa hospitali 67 zawilaya. Naamini hospitali ya wilaya hii itakuwa ni moja katiya hospitali hizo zitakazojengwa.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Lyimo.

MHE. SUSAN A.J. LYIMO: Mheshimiwa Mwenyekiti,nashukuru kwa majibu ya Mheshimiwa Naibu Waziri.Mheshimiwa Naibu Waziri amesema na mimi najua kwambaugonjwa wa kisukari ndiyo unaoongoza katika magonjwayasiyoambukiza na mimi mwenyewe ni muathirika.Wataalam wanasema ugonjwa huu hauna dawa hasaDiabetic 1 lakini wataalam wengine hasa wa tiba mbadalawamekuwa wakidai kwamba ugonjwa huu unatibika. Ndiyomaana wengi wamekuwa wakienda huko ama wanatibiwakweli au hawatibiwi. Naomba kujua Serikali inasema ninikuhusiana na hizi tiba asilia ambazo kimsingi naona kamazinapotosha. Nilikuwa naomba kauli ya Serikali.


NAIBU WAZIRI WA AFYA, MAENDELEO YA JAMII, JINSIA,WAZEE NA WATOTO: Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba kujibuswali la Mheshimiwa Susan Lyimo, Mbunge wa Viti Maalum,kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, nimpongeza kwa kuwa nimfuatiliaji mzuri sana masuala ya magonjwa yasiyoambukizahususan ugonjwa huu wa kisukari. Hoja yake ya msingiamegusia suala la tiba asili ya magonjwa ya kisukari. Naombanitoe kauli kwamba hadi hivi sasa hatuna dawa yoyote ya

25


tiba asili ambayo sisi kama Serikali tumeithibitisha kwambainatibu ugonjwa wa kisukari. Nitumie nafasi hii kuwaambiawatoa tiba za asili kwamba tunawahitaji na tunawatakawajisajili kama watoa huduma lakini kama kuna mtu ambayeanadhani ana tiba/dawa inayoweza kusaidia katikamagonjwa yoyote yale kuna utaratibu wa kuhakikisha dawahiyo inafanyiwa utafiti na inasajiliwa kwa mujibu wa sheria.Kwa hiyo, nimalizie kwa kusema kwamba mpaka sasa hatunadawa ambayo inatibu ugonjwa wa kisukari.

MWENYEKITI: Tunaendelea na swali la MheshimiwaBalozi Adadi Rajab, Mbunge wa Muheza.

Na. 515

NIMR kuanzisha Chuo Kikuu

MHE. BALOZI ADADI M. RAJAB aliuliza:-

Taasisi ya Taifa ya Utafiti wa Magonjwa ya Binadamu(NIMR) imekuwa na mpango wa kuanzisha Chuo Kikuu chaMafunzo yanayohusiana na tafiti hizo maeneo ya AmaniMuheza:-

(a) Je, ni lini Serikali itaanza kutekeleza azma hiyo?

(b) Kama Serikali haipo tayari, je, itakuwa tayarikukabidhi majengo yaliyopo Amani - NIMR kwa Halmashauriya Wilaya ya Muheza?

MWENYEKITI: Majibu ya swali hilo, Mheshimiwa NaibuWaziri.

NAIBU WAZIRI WA AFYA, MAENDELEO YA JAMII, JINSIAWAZEE NA WATOTO alijibu:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa niaba ya Waziri waAfya, Maendeleo ya Jamii, Jinsia, Wazee na Watoto, naombakujibu swali la Mheshimiwa Balozi Adadi Rajab, Mbunge waMuheza, lenye sehemu (a) na (b), kama ifuatavyo:-


26

(a) Mheshimiwa Mwenyekiti, sheria inayosimamiaTaasisi ya Taifa ya Utafiti wa Magonjwa ya Binadamu(National Institute of Medical Research kwa maana ya NIMRAct 2002, Cap 59, haiipi mamlaka ya kuanzisha au kutoashahada lakini inaruhusu utoaji wa mafunzo mafupi na elimukwenye maeneo yanayohusiana na tafiti za kiafya. Wizarakupitia NIMR inalenga kusimamia utekelezaji wa jukumu hilila msingi kwa taasisi kwa kuanzisha mafunzo mafupiyatakayoendana na mamlaka na majukumu ya taasisi.

(b) Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa sasa taasisihaipo tayari kukabidhi majengo yaliyomo NIMR Amani kwaHalmashauri ya Wilaya na Muheza, kwa kuwa Wizara kwakupitia NIMR ina mpango wa kuyatumia majengo hayoikiwemo majengo ya ofisi, karakana, maabara, hosteli nawatumishi waliobobea katika nyanja mbalimbali kutoamafunzo ya muda mfupi kwenye eneo la tafiti za afya ilikuwajengea uwezo wataalamu katika sekta ya afya nchini.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Balozi Adadi.

MHE. BALOZI ADADI M. RAJAB: MheshimiwaMwenyekiti, pamoja na majibu ya Mheshimiwa Naibu Wazirinina maswali mawili ya nyongeza, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, swali la kwanza, majibu yaMheshimiwa Naibu Waziri hayaendani na hali halisi iliyopoAmani kule taasisi kwenyewe (NIMR) ambapo majengo hayoyapo. Mheshimiwa Waziri wa Afya alifika kule na aliyaonamajengo yale na baada ya kuongea na wananchi aliahidikwamba angeweza kuleta shilingi bilioni 2 kwa ajili yakuhakikisha kwamba chuo kikuu kile kinaanza kujengwa aumajengo yale yanaanza kufanyiwa ukarabati.

Mheshimiwa Mwenyekiti, NIMR ya Tanzania ina sifakubwa sana duniani kutokana na utafiti inaoufanya. Kwasababu majengo yale yamekaa muda mrefu na kugeukakuwa magofu, kuna mpango gani wa haraka wa kuwezakuyanusuru?

27


Mheshimiwa Mwenyekiti, swali langu la pili, hata kamasheria hairuhusu kuanzisha chuo kikuu lakini inawezakubadilishwa kwani majengo yale yana facilities zote zakuanzisha hicho chuo kikuu. Kwa kuanzia ni lini mtaanza kutoahayo mafunzo ya vyeti pamoja na diploma ili kuweza kuokoahali ya pale ilivyo? Nakushukuru.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Naibu Waziri, majibu yamaswali hayo mawili.

NAIBU WAZIRI WA AFYA, MAENDELEO YA JAMII, JINSIAWAZEE NA WATOTO: Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba kujibumaswali mawili ya Mheshimiwa Balozi Adadi Rajab, Mbungewa Muheza, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, nimshukuru sana amekuwaakifuatilia suala hili la vituo vyetu vya utafiti vya Amani paleMuheza. Niseme kwamba Mheshimiwa Waziri wa AfyaMaendeleo ya Jamii, Jinsia Wazee na Watoto alipita palena hilo tunalikir i na aliahidi kwamba majengo yaleyatafanyiwa ukarabati. Niendelee kusisitiza kwamba ahadihiyo bado ipo na sisi kama Serikali tunaendelea kujipangakutafuta fedha ili kuyafanyia ukarabati majengo hayo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, sasa hivi taasisi yetu hii yaNIMR tunaendelea kuijengea uwezo. Tulipokuwatumeianzisha mwanzoni makusudio yalikuwa ni kuelekezanguvu zaidi katika magonjwa ya kuambukiza lakini sasa hivikumekuwa na mabadiliko makubwa sana katika magonjwayasiyoambukiza na tumeanza kuona tunakuwa na magonjwahaya. Kwa hiyo, tumewaelekeza NIMR vilevile kuanza kujikitakatika kufanya utafiti katika magonjwa yasiyoambukizwa.Kwa hiyo, tutapokuwa tumefanya ukarabati huo tutajaribusasa kuhakikisha kwamba pamoja na hizi tafiti ambazotumekuwa tunazifanya katika magonjwa ya kuambukizavilevile tunaanzisha utaratibu wa utafiti kwa magonjwayasiyoambukiza.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kama nilivyosema katika jibulangu la msingi, Sheria ya NIMR hairuhusu sisi kuanzisha chuo


28

kikuu lakini haituzuii kufanya kazi na baadhi ya vyuo vikuukwa kujenga ushirikiano wa kufanya tafiti (reseach). Katikaswali lake ameuliza ni lini tutaanza sasa kutoa yale mafunzoya muda mfupi. Nimhakikishie Mheshimiwa Mbunge kwambatunaendelea kujipanga na katika mwaka wa fedha ujaotunatarajia kwamba tutaanza kutoa mafunzo mafupi mafupikatika kada mbalimbali za afya.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Khatib, swali fupi lanyongeza.

MHE. KHATIB SAID HAJI: Mheshimiwa Mwenyekiti,Mheshimiwa Naibu Waziri amenitosheleza, nilichotakakukiuliza amekijibu automatic. Ahsante.

MWENYEKITI: Ahsante sana. Tunaendelea na Wizaraya Maliasili na Utalii, Mheshimiwa Alfredina Apolinary Kahigi,Mbunge wa Viti Maalum, sasa aulize swali lake.

Na. 516

Tatizo la Wanyama Waharibifu – Bukoba Vijijini

MHE. ALFREDINA A. KAHIGI aliuliza:-

Wananchi wa Bukoba Vijijini wanakabiliwa na tatizokubwa la wanyama waharibifu kama vile ngedere nakadhalika na wanyama hao sasa wanavamia vijiji nakusababisha madhara kwa wananchi:-

Je, Serikali ina mkakati gani madhubuti wakuwanusuru wananchi wa Bukoba Vijijini na balaa lawanyama hao waharibifu?


NAIBU WAZIRI WA MALIASILI NA UTALII alijibu:-

29


Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa niaba ya Waziri waMaliasili na Utalii, naomba nijibu swali la Mheshimiwa AlfredinaApolinary Kahigi, Mbunge wa Viti Maalum, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, Wizara yangu inatambuauwepo wa tatizo la wanyamapori wakali na waharibifulinalojitokeza katika wilaya zaidi ya 80 hapa nchini ikiwemoWilaya ya Bukoba Vijijini. Wanyamapori wanaoleta usumbufukwa wananchi katika wilaya hiyo ni tembo, mamba nangedere. Tembo kutoka kwenye Ranchi za Kagoma naMabale wamekuwa wakivamia maeneo ya mashamba namakazi ya wananchi jirani na ranchi hizo. Aidha, mambawamekuwa wakijeruhi wananchi pembezoni mwa ZiwaViktoria hususan maeneo ya Kemondo. Vilevile ngederewanasumbua wananchi kutoka kwenye misitu ya asili ya Kizi,Bugando, Katangarara, Kereuyangereko, Kemondo naRasina. Misitu hiyo ipo kwenye Kata za Katoma, Karabagaine,Bujogo na Kishongo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, Wizara yangu imechukuahatua za kudhibiti tatizo hilo kwa kufanya doria ambapoAskari wa Wanyamapori kutoka Kikosi Dhidi ya Ujangili -Mwanza na Pori la Akiba Biharamulo - Burigi - Kimisi (BBK)wakishirikiana na Ofisi ya Mkurugenzi wa Halmashauri yaWilaya ya Bukoba Vijijini ambapo waliua jumla ya ngedere103 na kufukuza makundi kadhaa. Doria hizo zilifanyika katikaKata za kemondo, Katerero, Kanyengereko, Maruku, Katoma,Bujugo, Karabagaine, Nyakato, Kikomela, Ibwela,Nyakibimbili, Kaibanjara, Buterankunzi, Mikoni, Kyamlaile,Lubafu, Kagya, Lukoma, Ruhunga, Buhendangobo naKishanje. Sambamba na doria hizo, elimu kuhusu mbinu zakujiepusha na kujihami na wanyamapori wakali na waharibifuimetolewa katika kata 21 ka kushirikiana na Maafisa Ugani.Wananchi wameelekezwa mbinu rafiki za kuwafukuza nakuwadhibiti wanyamapori hao wakiwemo ngedere.

Mheshimiwa Mwenyekiti, Wizara yangu inatambuauhaba wa Askari wa Wanyamapori katika Halmashauri yaWilaya ya Bukoba Vijijini hivyo itaendelea kushirikiana nahalmashauri husika katika kudhibiti wanyamapori wakali na


30

waharibifu ili wasilete madhara kwa maisha na mali zawananchi. Hata hivyo, naomba nitoe rai kwa Halmashauriya Wilaya ya Bukoba Vijijini kuajiri Askari wa Wanyamaporikwa ajili ya kuharakisha udhibiti wa wanyamapori wakali nawaharibifu.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Kahigi, swali la nyongeza.

MHE. ALFREDINA A. KAHIGI: Mheshimiwa Mwenyekiti,ahsante sana kwa kunipa nafasi, naomba kuuliza maswalimawili ya nyongeza.

Mheshimiwa Mwenyekiti, swali la kwanza, kwa kuwaSerikali iko pamoja na Halmashauri ya Wilaya kudhibitiwanyama hawa waharibifu, je, Serikali haioni umuhimu wakuhakikisha kuwa inawapatia vifaa vya kutosha? (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, swali la pili, tunaelewa kuwawanyama hawa ni waharibifu, je, hakuna njia nyingine yakuwadhibiti wanyama hawa badala ya kuwauwa? Ahsante.(Makofi)

MWENYEKITI: Mheshimiwa Naibu Waziri, majibu yamaswali hayo mawili.

NAIBU WAZIRI WA MALIASILI NA UTALII: MheshimiwaMwenyekiti, naomba kujibu swali la Mheshimiwa AlfredinaApolinary Kahigi, Mbunge wa Viti Maalum, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwanza nichukue nafasi hiikumpongeza kwa jinsi ambavyo amekuwa akishirikiana naSerikali katika kufuatilia masuala haya. Niseme tu kamanilivyokuwa nimesema kwenye swali la msingi, tumechukuahatua kadhaa katika kuhakikisha tunawadhibitiwanyamapori wakali na waharibifu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, changamoto ambayo ipo,ni kweli kabisa vifaa vya kudhibiti bado havitoshi hata hivyotunaendelea kujipanga vizuri kuhakikisha kwamba tunapatavifaa vya kisasa vitakavyosaidia kuwadhibiti wanyamapori

31


wakali na waharibifu katika maeneo yote ikiwa ni pamojana kutumia zile ndege zisizowakuwa na rubani lakini piakufanya shughuli nyingine ambazo zitawafukuza walewanyamapori kusudi wasilete uharibifu ule ambao umekuwaukijitokeza katika maeneo mengi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, suala la pili, ni kweli kabisahatupendekezi na hatushauri watu kuwaua wanyamapori,kwa sababu wanyamapori wanayo haki ya kuishi katika nchihii kama Mungu alivyofanya uumbaji yeye mwenyewekwamba lazima viwepo hapa duniani. Kwa hiyo, hizi nimaliasil i ambazo lazima zil indwe. Hata hivyo, paleinapoonekana kwamba wamekuwa wengi tunafanyauvunaji endelevu ndipo hapo tunaweza kuwaua. Ngederewakizidi ndiyo tunawaua otherwise tunakuwa na idadiambayo lazima iendelee kuwepo na hatushauri viongozi wetuau wafanyakazi wetu kuwaua wanyama hao.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Margaret Sitta.

MHE. MARGARET S. SITTA: Mheshimiwa Mwenyekiti,ahsante sana kwa kunipa nafasi ya kuuliza swali la nyongeza,kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, wananchi wengi katikaWilaya ya Urambo wanateseka kutokana na migogoro iliyopokwenye mapori ya hifadhi. Nichukue nafasi hii kumshukuruNaibu Waziri ambaye anajibu maswali sasa hivi alikujakumaliza migogoro ile lakini haikuwezekana kutokana namuda mfupi uliokuwepo. Je, anatuambia nini sisi wananchiwa Urambo atakuja kumaliza migogoro iliyopo Runyetaambako walichomewa nyumba zao na mazao yao, Teverakatika Kata ya Uyumbu na Ukondamoyo ambayo bado kunamchuano mkubwa sana ambapo wananchi wamekosamahali pa kulima kutokana na migogoro ya misitu?



32

NAIBU WAZIRI WA MALIASILI NA UTALII: MheshimiwaMwenyekiti, naomba kujibu swali la Mheshimiwa MargaretSitta, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwanza nichukue nafasi hiikumpongeza kwa jinsi ambavyo amefanya kazi nzuri yakuhamasisha wadau mbalimbali kuhakikisha fedhazinapatikana kwa ajili ya ujenzi wa vyoo katika shule zetu.Hongera sana mama. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, ni kweli kabisa nilishafikakatika eneo lile, nilikutana na wananchi na tukajadiliana juuya mgogoro uliopo na Mheshimiwa Waziri wa Maliasili na Utaliiatatembelea eneo lile ili aweze kukutana na wananchi nakuhakikisha kwamba sasa ule mgogoro ambao ulikuwepomuda mrefu unaisha mara moja. Kwa hiyo, naomba asubirikidogo Waziri ataenda katika eneo hilo na sasa watakaapamoja kulitafutia uvumbuzi wa kudumu tatizo hilo.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Zacharia Issaay.

MHE. ZACHARIA P. ISSAAY: Mheshimiwa Mwenyekiti,nashukuru sana. Mwaka 2015/2016 wanyama wakaliwalipoteza maisha ya wananchi watano katika Halmashauriya Mji wa Mbulu. Hivi sasa Halmashauri ya Mbulu tokaianzishwe mwaka 2015 haina Maafisa wa Wanyamapori. Je,ni l ini Serikali yetu itatusaidia kutupatia Askari waWanyamapori katika Halmashauri ya Mji wa Mbulu?

MWENYEKITI: Majibu, Mheshimiwa Naibu Waziri.

NAIBU WAZIRI WA MALIASILI NA UTALII: MheshimiwaMwenyekiti, naomba kujibu swali la nyongeza la MheshimiwaZacharia Issaay, Mbunge wa Mbulu, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, ni kweli kabisa kumekuwana upungufu wa wafanyakazi katika maeneo mengi ikiwemoMaafisa Wanyamapori. Katika jitihada ambazo zinafanyikasasa hivi tumeweka kwenye bajeti inayokuja kuangalia kamatunaweza kupata wafanyakazi wachache ambao

33


tutawasambaza katika wilaya mbalimbali hapa nchini.Naomba Mheshimiwa Mbunge awe na subira hilo likikamilikatutafikiria Wilaya ya Mbulu ili waweze kupata wafanyakazihao.

MWENYEKITI: Tunaendelea na Mheshimiwa JosephLeonard Haule, Mbunge wa Mikumi, sasa aulize swali lake.

Na. 517

Migogoro ya Mipakia kwenyeVijiji vinavyopakana na Hifadhi

MHE. JOSEPH L. HAULE aliuliza:-

Kumekuwa na migogoro ya mipaka kati ya hifadhina wananchi kwenye vijiji vinavyopakana na Hifadhi hizokama vile Ruhembe, Kitete, Kikwalaza, Mji Mpya, Ihambwe,Mululu na sasa Kitongoji cha Lugawilo, Kata ya Uleling’ombe:-

Je, ni lini Serikali itaweka mipaka ili wananchi haowasiendelee kunyang’anjywa ardhi yao kwa kisingizio chakuwa wameingia kwenye Hifadhi?


NAIBU WAZIRI WA MALIASILI NA UTALII alijibu:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa niaba ya Waziri waMaliasili na Utalii, naomba kujibu swali la Mheshimiwa JosephLeonard Haule, Mbunge wa Mikumi, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa sasa hakuna mgogorowa mpaka kati ya Hifadhi ya Taifa Mikumi na Vijiji vyaRuhembe na Ihambwe wala na Vitongoji vya Kikwalaza naMji mpya ambavyo vimepakana na Hifadhi ya Taifa Mikumi.Mgogoro uliokuwepo ulishughulikiwa na Mkuu wa Mkoa waMorogoro, Kamati ya Ulinzi na Usalama ya Wilaya ya Kilosa,Viongozi wa Hifadhi, Viongozi wa Vijiji na wajumbe wanne


34

kutoka kila kijiji. Uhakiki wa mpaka wakati wa usuluhishi wamigogoro hiyo ulisimamiwa na viongozi wa Ardhi wa MjiMdogo Mikumi, wataalam wa Ardhi Wilaya ya Kilosa, Mshauriwa Ardhi Mkoa wa Morogoro na wataalamu wa mipaka waWizara ya Ardhi, Nyumba na Maendeleo ya Makazi. Kufuatiautatuzi huo, eneo la mpaka unaotenganisha vijiji na hifadhi,ulifwekwa na vigingi vya kudumu (beacons) kuwekwapamoja na vibao vya kuonesha mpaka wa hifadhi katikabaadhi ya maeneo. Vilevile hifadhi imeendelea kusafishampaka wake na vijiji vyote kila Mwaka.

Mheshimiwa Mwenyekiti, Hifadhi ya Mikumi hainamgogoro wa mpaka na Kijiji cha Kitete Msindazi, kwanimpaka uliobainishwa na Tangazo la Serikali Na.121 la mwaka1975 ulitafsiriwa ardhini kwa usahihi na wataalam wa Wizaraya Ardhi, Nyumba na Maendeleo ya Makazi ambapouliridhiwa na pande zote husika zilishirikishwa katika uhakikiwa mpaka huo ambao ni viongozi wa vijiji na Hifadhi yaMikumi chini ya usimamizi ya Kamati ya Ulinzi wa Usalama yaWilaya ya Kilosa. Hata hivyo, lipo eneo la ardhi (general land)ambalo siyo sehemu ya hifadhi wala kijiji kati ya mpaka wahifadhi na Kijiji cha Kitete Msindazi. Kisheria eneo hilo liko chiniwa Kamishna wa Ardhi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, hakuna mgogoro wampaka kati ya Hifadhi ya Mikumi na Kitongoji cha Lugawilo,Kata ya Uleling’ombe kwa kuwa hifadhi haipakani na kijijichochote cha Kata ya Uleling’ombe. Aidha, naombaMheshimiwa Mbunge atakapopata nafasi atembelee Hifadhiya Taifa Mikumi kupata uhalisia wa kile kinachofanyika.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Haule, swali la nyongeza.

MHE. JOSEPH L. HAULE: Mheshimiwa Mwenyekiti,ahsante sana. Awali ya yote, nimpongeze sana MheshimiwaNaibu Waziri kwa kufanya ziara Jimboni kwangu Mikumi, pindiambapo simba walivamia zizi la mwanakijiji wetu paleKikwalaza na akaweza kuzungumza na wananchi. Piaalifanikiwa kwenda Ruhembe, bahati mbaya sana ni

35


kwamba Mheshimiwa Naibu Waziri hakuwasiliza wananchibali alisikiliza haya ambayo anaambiwa na viongozi. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, swali langu la kwanzaniseme tu, kama kweli tunaipenda nchi yetu, sisi tunajuakwamba kuwa na Hifadhi ya Taifa ya Mikumi siyo laana balini baraka kutoka kwa Mungu, lakini ukweli ni kwambawananchi wa Kata ya Ruhembe, Kijiji cha Kitete Msindazi naKielezo wanateseka sana kwa sababu ya kunyimwa haki zaoza msingi za kuishi maeneo yale.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nimwambie tu MheshimiwaNaibu Waziri, pamoja na ziara aliyoifanya, yale yotealiyoyazungumza kule hakuna hata kimoja kilichotekelezwa.Nimwombe asiwasikilize hawa wanaomwandikia hivi vitu, ajeawasikilize wananchi wa Kata wa Ruhembe wamwambie A,B, C na vitu vingine vyote. Kwa hiyo, hiyo ndiyo rai yangukwake kwamba namkaribisha tena Mikumi, azungumze nawananchi hawa viongozi wanaomwambia yoteyamekamilika na kwamba kuna amani, wanafanyakazi yakeiwe ngumu sana kwa kutokuwa na amani katika Kata yetuna Jimbo la Mikumi kwa ujumla.

Mheshimiwa Mwenyekiti, swali la pili, sasa hiviwananchi wa Mikumi, napata ukakasi kusema kamawanapotea au wanachukuliwa na watu wasiojulikana, kunawatu wanatoka Usalama na TANAPA wananchi wa Mikumiwanakufa na wanapotea na wengine wanarudi wakiwavilema kwa sababu tu wanaonekana kuchukuliwa katika haliambayo haipo na tukiwatafuta katika Vituo vya Polisihatuwapati, tunaambiwa wamepelekwa Dar es Salaam. Je,Serikali inasemaje kuhusu wananchi wa Mikumi wanaopotea?Mpaka sasa takribani wananchi 40 kutoka Kata za Muhenda,Ruhembe, Kidodi wamepotea hatujui wako wapi. Serikaliinataka kutuambia nini kuhusu hawa ndugu zetu? Tumechokakuzika nguo na ndugu zetu hatuwaoni? Ahsante sana.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Naibu Waziri, swali lakwanza lilikuwa ni rai tu, kwa hiyo, jibu swali la pili.


36

NAIBU WAZIRI WA MALIASILI NA UTALII: MheshimiwaMwenyekiti, naomba kujibu maswali mawili ya nyongeza yaMheshimiwa Joseph Leonard Haule, Mbunge wa Mikumi,kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, ni kweli kabisanimeshatembelea eneo hilo na ni kweli kabisa nilikaa nawananchi tukaweza kuzungumza na wakabainisha mambomengi na tuliyawekea mkakati wa namna ya kuyatatua.Nimwambie tu Mheshimiwa Mbunge kwamba kipindi kati yasasa na mwezi Septemba, tena wakati nakwenda Kilombero,nitapita kwenye eneo hilo ili tuweze kukutana na haowananchi ili tuone kama kweli matatizo yao yanaendeleakuwepo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, lakini kuhusu hao wananchiambao anasema kwamba wanapotea bila sisi kujua,nadhani hizi taarifa kama Serikali hatunazo. KamaMheshimiwa Mbunge anayo majina na anasema wananchikaribu 40 wote wamepotea, nadhani ni wakati muafakatupatie hayo majina ili nasi Serikali tuweze kushirikiana nawananchi kubaini hao wananchi wote watakuwawamekwenda wapi. Ni msimamo wetu kama Serikalikwamba kazi yetu ni kulinda wananchi na kuhakikishawanaendelea kuishi vizuri na kufanya shughuli zao.

MENYEKITI: Mheshimiwa Susan Kiwanga.

MHE. SUSAN L. KIWANGA: Mheshimiwa Mwenyekiti,ahsante sana kwa kunipa nafasi niulize swali la nyongeza.

Mheshimiwa Mwenyekiti, Wizara ya Maliasili ndani yaJimbo la Mlimba wamepeleka barua kwamba wananchiwakulima na wafugaji mwezi Julai waondoke wakati wamipaka ya bonde hilo haijafanyiwa kazi na Waziri aliundatimu,kwenda kurekebisha mipaka ya Ramsar. Nini kauli yaSerikali kuhusu vitisho kwa wananchi hawa ambao hatamazao yao hawajavuna?

37



NAIBU WAZIRI WA MALIASILI NA UTALII: MheshimiwaMwenyekiti, naomba kujibu swali la Mheshimiwa SusanKiwanga, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, ni kweli kabisa mnamomwaka jana tulitembelea bonde lote na tukazungumza nawananchi. Wananchi waliomba badala ya kuhama katikakipindi kile wapatiwe muda wa kutosha wa kujiandaa nawaweze kuvuna mazao yao ndipo wahame. Ndipo Serikaliikatoa agizo kwamba ifikapo mwisho wa mwezi Agosti, 2018wananchi hao wote wawe wamehama na wamevunamazao yao yote. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, sasa hivi kama unaniambiakwamba wameambiwa wahame mwezi wa Julai, ni kinyumena agizo tulilokuwa tumelitoa awali. Agizo la Serikali tulisemawananchi wale waachwe, wavune mazao yao lakini ikifikatarehe 31 Agosti, 2018, wananchi wote wawe wameshahamakatika eneo hilo. Kwa hiyo, naomba nimhakikishieMheshimiwa Susan na wananchi wake waendelee kutulia,wavune kwa utaratibu ili kusudi wahamie katika yale maeneoambayo watakuwa wameelekezwa na Serikali.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Malocha, swali fupi lanyongeza.

MHE. IGNAS A. MALOCHA: Mheshimiwa Mwenyekiti,nashukuru sana. Ni lini Serikali itatatua mgogoro wa mudamrefu wa mpaka kati ya Hifadhi ya Uwanda na Vijiji vyaIlambo, Mpande, Kilangawana, Legeza, Kapenta, Mkusi naIwelamvua ili kuondoa manyanyaso ambayo wananchiwanapata kwa kunyang’anywa mazao, vifaa vyao vya kilimona kuwapiga na mwaka juzi mtu mmoja aliuwawa? Ni liniSerikali itatatua mgogoro huu?



38

NAIBU WAZIRI WA MALIASILI NA UTALII: MheshimiwaMwenyekiti, naomba kujibu swali la Mheshimiwa Malocha,Mbunge machachari kweli kweli, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, ni kweli kabisa kwambakumekuwepo na changamoto ya mgogoro ambayoimekuwepo katika eneo lile. Hivi sasa tumejipanga katikakipindi hiki, Mheshimiwa Waziri wa Maliasil i na Utaliiatakwenda kuona eneo hilo. Kwa hiyo, namwombaMheshimiwa Mbunge tuwasiliane ili kusudi apate ratiba kamilini lini atakuja, mtatembelea maeneo ya vijiji vyote hivyo nakuona ni hatua gani zichukuliwe kuhakikisha kwamba hiyomigogoro ambayo imedumu muda mrefu basi yoteinatatuliwa kwa kipindi hiki.

MWENYEKITI: Waheshimiwa Wabunge, tunaendeleana Wizara yetu ya mwisho, Wizara ya Mifugo na Uvuvi naMheshimiwa Fredy Atupele Mwakibete aulize swali lake.

Na. 518

Hitaji la Kiwanda cha Maziwa – Busokelo

MHE. FREDY A. MWAKIBETE aliuliza:-

Busokelo ni miongoni mwa Halmashauri zinazozalishamaziwa ya ng’ombe kwa wingi ambapo kwa mwakainazalisha zaidi ya lita milioni 50:-

Je, Serikali ina mpango gani wa kusaidia kumaliziaKiwanda cha Maziwa kinachojengwa Kata ya Isange ilikunusuru maziwa mengi yanayoharibika kwa kukosa soko?


NAIBU WAZIRI WA MIFUGO NA UVUVI alijibu:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa niaba ya MheshimiwaWaziri wa Mifugo na Uvuvi, napenda kujibu swali la

39


Mheshimiwa Fredy Atupele Mwakibete, Mbunge wa Busokelo,kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, Kiwanda cha Maziwa chaIsange kilianza kujengwa na Serikali mnamo mwaka 2012 chiniya Programu ya Kuendeleza Sekta ya Kilimo Awamu yaKwanza (Agricultural Sector Development Programme – ASDP– Phase I). Kupitia programu hiyo shilingi milioni 140 zilitolewana kutumika kujenga jengo la kiwanda, kuingiza umeme, majina ununuzi wa tenki la kupoza maziwa (chilling tank) lenyeuwezo wa lita 2,030.

Mheshimiwa Mwenyekiti, uibuaji wa ujenzi waKiwanda cha Maziwa cha Isange ulitokana na ukosefu wasoko la maziwa na hivyo kufanya maziwa mengi kuharibika.Hata hivyo, ujenzi wa kiwanda ulikwama baada ya kumalizikakwa Programu ya Kuendeleza Sekta ya Kilimo Awamu yaKwanza (ASDP I) ambayo ilikuwa ikifadhili mradi wa kiwandahicho.

Mheshimiwa Mwenyekiti, Halmashauri ya Wilaya yaBusokelo ilitangaza fursa ya uwepo wa jengo la Kiwanda chaMaziwa kwa ajili ya wawekezaji ambapo mwekezaji ASASDAIRIES LTD alijitokeza na kuomba kuwekeza katika jengo laKiwanda cha Maziwa. Mwekezaji baada ya kuingia mkatabana halmashauri ameanza kutumia jengo hilo kama Kituokikubwa cha kukusanyia maziwa yanayonunuliwa kutoka kwawafugaji kupitia Ushirika wa Wafugaji wa Maziwa waUTAMBUZI. Kwa sasa mwekezaji anakusanya jumla ya lita 3,600za maziwa kwa siku.

Mheshimiwa Mwenyekiti, mwekezaji ameahidikufunga mitambo ya kuchakata maziwa kama kiasi chamaziwa kitaendelea kuongezeka. Hivyo, naomba kutoa witokwa wafugaji wa huko Busekelo kutumia fursa hii kuongezauzalishaji wa maziwa.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Mwakibete, swali lanyongeza.


40

MHE. FREDY A. MWAKIBETE: Mheshimiwa Mwenyekiti,ahsante. Pamoja na majibu mazuri ya Serikali kuhusiana naswali hili, hasa hasa ujenzi wa Kiwanda cha Maziwa kuleIsange, nina maswali mawili ya nyongeza.

Mheshimiwa Mwenyekiti, swali la kwanza, wananchiwa Jimbo la Busokelo hasa Kata za Lupata, Kandete, Luteba,Mpombo, Isange, Lwanga, Kabula pamoja na Itete,wanafuga sana ng’ombe wa maziwa wapatao zaidi ya35,000 na wanazalisha lita zaidi ya milioni 54 kwa mwaka lakinimbegu walizonazo bado ni ng’ombe wale wa zamani. Je,Serikali itawasaidiaje kupata ng’ombe wapya ambapoinaweza kufanyika kitu kinaitwa uhimilishaji kwa ajili yauzalishaji zaidi?

Mheshimiwa Mwenyekiti, swali la pili, wananchi hawapamoja na ufugaji wao wanajitahidi sana kukusanya maziwana kupeleka sehemu ambapo kuna matenki kwa njia yabaiskeli pamoja na pikipiki. Je, Serikali itawasaidiaje kutafutaama kupata gari la kisasa lenye tenki ili liwasaidie kwa ajili yakukusanya kwa wakulima na wafugaji ambao wanafugang’ombe hawa wa maziwa mpaka sehemu ya viwanda?


NAIBU WAZIRI WA MIFUGO NA UVUVI: MheshimiwaMwenyekiti, napenda kujibu maswali mawili ya nyongeza yaMheshimiwa Mwakibete, Mbunge wa Busokelo, kamaifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, kabla sijajibu swali hili,naomba kwanza nichukue fursa hii kumpongeza sanaMheshimiwa Mwakibete kwa kazi kubwa na nzurianayoifanya ya kuhakikisha kwamba wapiga kura wake wapale Busokelo Rungwe wanafanya kazi ya uzalishaji nakujenga nchi yetu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, ameniuliza juu ya programutuliyonayo kama Serikali ya kuhakikisha kwamba tunasaidia

41


katika kuondoa kosaafu zile za kizamani na kuboreshakosaafu zetu mpya. Wizara yetu katika mpango mkakati wamwaka 2018/2019, tumejipanga kuhakikisha tunazalishandama wa kosaafu hizi za kisasa wasiopungua milioni mojakwa kutumia njia ya uhimilishaji.

Mheshimiwa Mwenyekiti, ndama hawa milioni mojawatakaozalishwa watatawanywa katika halmashauri zetukwa ajili ya kuendeleza kosaafu mpya hizi zenye tija nathamani zaidi kwa uzalishaji wa maziwa na nyama. Mojakatika halmashauri zitakazonufaika na mpango huu nipamoja na Halmashauri ya Wilaya ya Busokelo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, swali lake la pili, ni namnagani tunaweza tukawasaidia wazalishaji wa maziwa kuleBusokelo. Naomba nichukue fursa hii kuwapongeza sanawadau binafsi wanaoshirikiana vyema na Serikali nanampongeza pia Mheshimiwa Mbunge kwa kazi nzuri hiyoanayoifanya kuwashirikisha wadau hawa binafsi. Wadauwetu wa ASAS DAIRIES wanafanya kazi nzuri sana yakuwaunganisha wazalishaji wa maziwa katika eneo hili laBusokelo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nafahamu kwambawamepeleka vyombo vya usafiri kama pikipiki kwa ajili yakukusanyia maziwa. Nafahamu pia ya kwamba wadau hawawanayo malalamiko madogo madogo, sisi kama Wizara kwakupitia Bodi yetu ya Maziwa tunafahamu malalamiko yao,tayari tunayafanyia kazi katika kuleta utengamanisho iliwazalishaji wetu waendelee kunufaika. Tunawashawishi sasaASAS DIARIES badala ya kutumia pikipiki zile, waingize magariyenye cold storage waende kukusanyia maziwa ya wananchiwale ili wananchi waweze kupata faida zaidi ya uzalishajiwao wa maziwa haya.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Fatma Toufiq, swali fupi lanyongeza.

MHE. FATMA H. TOUFIQ: Mheshimiwa Mwenyekiti,ahsante kwa kunipa fursa ya kuuliza swali la nyongeza.


42

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa kuwa Mkoa waDodoma ni miongoni ya mikoa yenye mifugo mingi sanaikiwemo ng’ombe na kuna nyakati wafugaji wanakosa soko.Je, Serikali ina mkakati gani wa kuhamasisha wadau nawawekezaji mbalimbali ili waweze kujenga Kiwanda chaMaziwa na collection centre katika Mkoa wa Dodoma?Ahsante.


NAIBU WAZIRI WA MIFUGO NA UVUVI: MheshimiwaMwenyekiti, napenda kujibu swali la nyongeza la MheshimiwaToufiq, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, mkakati wetu ni kuhakikishakwanza vile viwanda vyetu tulivyonavyo vinafanya kazi yakuchakata mazao ya mifugo. Hapa Dodoma tunachokiwanda kikubwa cha TMC ambacho hivi karibuni utendajiwake wa kazi haukuwa mzuri sana lakini Wizara tumeingiliakati tunahakikisha kwamba kiwanda chetu hiki kinafanya kazinzuri ya uchakataji wa mazao ya mifugo kwa maana yauchinjaji na hatimaye kutengeneza zile nyama kwa ajili hataya kuuza nje.

Mheshimiwa Mwenyekiti, lakini swali lake ni kujuanamna tunavyoweza kuwavutia wawekezaji wa Kiwandacha Maziwa hapa Dodoma. Nataka tu nimhakikishieMheshimiwa Mbunge na wana Dodoma wote kwamba ombihili la kuhakikisha tunakuwa na Kiwanda cha Maziwa hapaDodoma tunalichukua na tutahakikisha kwamba Dodomana yenyewe pia inakuwa centre nzuri ya kuhakikishatunatengeneza mazao ya mifungo ikiwemo maziwa nakuyasambaza kote katika nchi yetu.

MWENYEKITI: Ahsante sana Mheshimiwa Naibu Waziriwa Mifugo na Uvuvi. Hilo ndiyo swali letu la mwisho kwa sikuya leo.

43


Nina matangazo hapa, kwanza ni wageni ambaowapo katika Bunge letu asubuhi hii. Naanza na wageni waWaheshimiwa Wabunge, wageni wanne wa MheshimiwaElias Kwandikwa, Naibu Waziri wa Uchukuzi na Mawasilianoambao ni watoto wake kutoka Jijini Dodoma. Karibuni sanawatoto wetu. (Makofi)

Wageni wanne wa Mheshimiwa Willy Qambaloambao ni familia yake kutoka Karatu, Mkoani Arusha,wakiongozwa na mke wake Ndugu Ana Mayo. Karibuni sanakatika Bunge letu. (Makofi)

Wageni wawili wa Mheshimiwa Joel MwakaMakanyaga ambao ni watumishi wa Moshi InternationalSchool kutoka Mkoani Kilimanjaro. Karibuni. (Makofi)

Kuna mgeni wa Mheshimiwa Zainab Katimba,ambaye ni binti yake kutoka Kigoma, Ndugu Tizla Mahushi.Karibu. (Makofi)

Mgeni wa Mheshimiwa Dkt. Damas Ndumbaroambaye ni mwanachama wa CCM toka Songea MkoaniRuvuma, Ndugu Arnold Ngonyani. Karibu. (Makofi)

Mgeni wa Mheshimiwa Esther Matiko ambaye ni rafikiyake kutoka Kisasa Jijini Dodoma, Ndugu Joyce Mango. Huyuni fundi wake ambaye anamshonea nguo zake za vitenge,ndio maana mnamuona Mheshimiwa Esther anavyopendezana vitenge vyake, nami nitaomba urafiki ili nishonewe kamayeye. (Makofi)

Wengine ni wageni watatu wa Mheshimiwa MartinMsuha ambao ni marafiki zake kutoka Jiji Dar es Salaam.Karibu. (Makofi)

Wageni 14 wa Mheshimiwa Mussa Mbarouk ambaoni wanafunzi wa Chuo Kikuu cha Dodoma wakiongozwa naNdugu Sururu Hashim. Karibuni sana wanafunzi wetu katikaBunge letu. (Makofi)


44

Mgeni wa Mheshimiwa Kemilembe Lwota ambaye nirafiki yake kutoka Jiji la Mwanza, Ndugu Francis Ismail. Karibusana. (Makofi)

Wageni watatu wa Mheshimiwa Allan Joseph Kiulaambao ni viongozi wa CCM toka Mkalama Mkoani Singida.Karibu sana katika Bunge letu. (Makofi)

Wageni 16 ni wa Mheshimiwa Stanslaus Nyongo,Naibu Waziri wa Madini ambao ni Kamati ya Siasa ya CCMWilaya ya Maswa. Karibuni sana wageni wetu. (Makofi)

Wageni watatu ni Mheshimiwa Mwita Waitara,ambao ni familia yake kutoka Jij ini Dar es Salaamwakiongozwa na Ndugu Lucy Thomas ambaye ni mke wake.Karibuni sana familia ya Mheshimiwa Waitara. (Makofi)

Wapo wageni wanne wa Mheshimiwa OliverSemuguruka ambao ni Madiwani na wakandarasi kutokaKaragwe, Mkoa wa Kagera. Karibuni sana. (Makofi)

Wengine ni wageni waliotembelea Bunge kwa ajili yamafunzo, wageni wanne ambao ni Wanakwaya wa Kwayaya Uinjilisti Usharika wa Kipukwe kutoka Wilaya ya MisenyiMkoa wa Kagera. (Makofi)

Wageni wengine ni walimu 21 waliosoma Chuo chaUalimu Kasulu, Mkoani Kigoma. (Makofi)

Pia tunao wageni hapa wa Mheshimiwa MariamDitopile Mzuzuri ambao ni binamu zake kutoka Dar es Salaam,Nasma Nassoro Suleman na Hawa Hussein Masasi. Karibunisana binamu zetu katika Bunge letu. (Makofi)

Tuna tangazo moja kutoka kwa Naibu Waziri, Wizaraya Mambo ya Ndani Mheshimiwa Masauni ambayeanawatangazia Wabunge wote wanaoishi maeneo ya Kisasakuwa wanaalikwa kwenye Uzinduzi wa Vituo vya Polisi leosaa 7.00 mchana hapo hapo Kisasa. Mgeni Rasmi atakuwani Mheshimiwa Waziri Mkuu, Mheshimiwa Kassim Majaliwa.


45

MWONGOZO WA SPIKA

MHE. MUSSA B. MBAROUK: Mwongozo wa Spika.

MBUNGE FULANI: Lubeleje. (Kicheko)

MWENYEKITI: Mwongozo.

MHE. MUSSA B. MBAROUK: Mheshimiwa Mwenyekiti,ahsante. Kwanza nakumbushia tarehe 14 Juni, 2018 niliombamwongozo kuhusu tangazo la Mheshimiwa Waziri la kuzuiauuzaji…

MWENYEKITI: Unatumia Kanuni ipi?

MHE. MUSSA B. MBAROUK: Naam?

MWENYEKITI: Kanuni ipi unatumia?

MHE. MUSSA B. MBAROUK: Kanuni ya 68(7) ya siku hiyo,Waziri alitoa tangazo kwamba…

MWENYEKITI: Yaani Kanuni ya siku hiyo? (Kicheko)

MHE. MUSSA B. MBAROUK: Mheshimiwa Mwenyekiti,Kanuni 68(7) iko wakati wote. (Kicheko)

Mheshimiwa Mwenyekiti, Waziri alitoa tangazo lakutonunua na kuuza damu katika hospitali zetu, nikatakakujua Serikali imejipangaje kutokana na akiba ya damu kwasababu wagonjwa wengi wanakuwa na mahitaji ya damuna wakati mwingine watu wanalazimika kununua damu kwasababu damu hakuna. Nil itaka majibu nikaambiwaningejibiwa Jumatatu iliyofuata mpaka leo sijajibiwa.


46

Mheshimiwa Mwenyekiti, lakini mwongozo wanguninaoomba leo sasa, Waheshimiwa Mawaziri walituambiatukimaliza Bunge watakuja kutembea kwenye Majimbo yetu,tukaomba ratiba ili tujue kila Waziri anafika lini kwenye Jimbolako. Kwa hiyo, nawaomba Mawaziri watoe ratiba zao leohapa ili tujue kila Waziri kwenye Jimbo fulani anakwendatarehe ngapi. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, huo ndiyo mwongozowangu. (Makofi/Kicheko)

MWENYEKITI: Ahsante. Naona huo mwongozo nikama kukumbushia tu, Waheshimiwa Mawaziri wameshasikiana time yoyote wanaweza kuwapeni ratiba kama siyo leobasi ninyi muwe na uvumilivu tu.

Kuhusu suala lile la mwanzo, limeshapitwa na mudajamani. Toka tarehe 14 wewe unasubiri, utapata majibumaana hukuambiwa utajibiwa Jumatatu unaweza ukapatamajibu wakati wowote.

Waheshimiwa Wabunge, namkaribisha MheshimiwaSpika ili aweze kuendelea na shughuli za leo.

Hapa Spika (Mheshimiwa Job Y. Ndugai) Alikalia Kiti

SPIKA: Waheshimiwa Wabunge tunaendelea, Katibu.

NDG. STEVEN KAGAIGAI - KATIBU WA BUNGE:

KAULI ZA MAWAZIRI

SPIKA: Naomba nimwite Mheshimiwa Waziri waHabari, Utamaduni, Sanaa na Michezo, Mheshimiwa Dkt.Harrison Mwakyembe, karibu sana tafadhali utoe kauli.


47

Kauli ya Waziri wa Habari, Utamaduni, Sanaa na Michezokuhusu Fursa kwa Wasichana Kujipima uwezo katika

Riadha ili waweze kuiwakilisha nchi katika Mashindanoyajayo ya Kimataifa ya Olimpiki,All-Africa Games na Mengineyo

WAZIRI WA HABARI, UTAMADUNI, SANAA NAMICHEZO: Mheshimiwa Spika, naomba wakati nawasilishakauli hii nifanye marekebisho madogo mawili, matatu yakiuandishi na naomba yaingie kwenye Hansard kama sehemuya kauli.

Mheshimiwa Spika, kwa mara ya pili Wizara ya Habari,Utamaduni, Sanaa na Michezo kwa kushirikiana na Shirika laUshirikiano wa Kimataifa la Japan (JICA) inaandaamashindano ya riadha kwa wasichana yatakayofanyikatarehe 24 - 25 Novemba, 2018, Uwanja wa Taifa Jijini Dar esSalaam.

Mheshimiwa Spika, lengo kuu la mashindano hayaambayo kwa mara ya kwanza yalifanyika kwa mafanikiomakubwa tarehe 25 na 26 Novemba, 2017 ni kutoa fursa kwavijana wote wa kike nchini wenye vipaji katika riadhawaweze kuonesha uwezo wao kwa kushindanishwa nawenzao kiwilaya na kimkoa na hatimaye Kitaifa ili wanaofikiakukaribia viwango Kimataifa tuwalee kiufundi i l iwatuwakilishe katika mashindano yajayo ya Kimataifayakiwemo All-Africa Games (2019) na Olimpiki (Tokyo, Japan2020).

Mheshimiwa Spika, mashindano haya ambayoyanafadhiliwa kitaifa na JICA kwa kushirikiana na Wizarayamepewa jina la ‘Women Pre-Olympics Trials towards the2020 Tokyo Olympics’ yatahusisha wilaya zote za Tanzaniaambazo zitatoa wanariadha bora watano na kiongozi aumwalimu mmoja wa michezo kwa kila mkoa. Utaratibu huuambao tunautumia kwa mwaka wa pili sasa unasaidia sananchi iwe na uchaguzi mpana wa vipaji tulivyonavyo nchinibadala ya kutegemea uteuzi wa wanariadha wetu ufanywena asasi chache za michezo Jijini Dar es Salaam. Hivyo, kama


48

ilivyokuwa mwaka 2017 tutakuwa na jumla ya wanamichezo186 katika mashindano hayo ambao watakapokuwa JijiniDar es Salaam mpaka wanaondoka, watahudumiwa naJICA kwa kushirikiana na Wizara na Taasisi zake.

Mheshimiwa Spika, wanariadha watatu wa kikewaliofanya vizuri kwenye mashindano ya mwaka 2017 wotewakitokea Mkoani Arusha, wanaungana na wanariadhawenzao watano kwenda Nagai City Japan kushiriki kwenyeNagai Marathon. Ni safari ya wiki mbili itakayoanzia Dar esSalaam tarehe 14 Oktoba, 2018. Nagai City ni Jiji ambalolimechagua kuwa mwenyeji wa Timu ya Tanzania kwenyemashindano ya Olympic yatakayofanyika Japan mwaka 2020.

Mheshimiwa Spika, kwa ruksa yako, naomba nitumiefursa hii kuwapongeza Waheshimiwa Wabunge na Viongoziwote wa Mkoa wa Arusha kwa kutoa wanariadha wotewatatu bora wanaotokana na michezo ya mwaka 2017kwenda Nagai Japan miezi mitatu ijayo.

Mheshimiwa Spika, historia inaonesha miaka ya 60,70 na 80 tulikuwa na wanariadha wazuri sana wa kike kamaakina Mwinga Mwanjala, Nzaeli Kyomo, Restituta Joseph,Rwiza John na kadhalika ambao walililetea Taifa letu sifa naheshima kubwa katika michezo. Vilevile historia inaoneshakuwa Medali ya Kwanza Kimataifa ya riadha ililetwa nchiniTanganyika wakati huo na Mwanariadha Theresia Dismasambaye alishinda mchezo wa kurusha kisahani mwaka 1965wakati huo ni Tanzania tayari, miaka minne tu baada yauhuru kwenye mashindano ya All Africa Games nchini CongoBrazzaville. Rekodi hii iliyotukuka ya michezo haikuendelezwabaadaye kutokana na kukosekana kwa msukumo stahili wamichezo ambao sasa tumeurejesha.

Mheshimiwa Spika, i l i kampeni hii ya kupatawanariadha bora wa kike nchi ifanikiwe, niruhusu kutoa witokwa Waheshimiwa Wabunge wote wahakikishe kwambawilaya zao zinafanya uteuzi wa wasichana bora kwenye


49

riadha ndani ya miezi miwili ijayo yaani Julai na Agosti ili kuipamikoa muda wa kutosha kufanya uteuzi wa wanariadhawatano na kiongozi yaani mwalimu mmoja ambaowatasafirishwa hadi Dar es Salaam kabla ya tarehe 24Novemba, 2018 ,tayari kwa michuano hiyo. Ni matumaini yaWizara kwamba Waheshimiwa Wabunge watahimiza nakuhakikisha kuwa Wilaya zinatekeleza wajibu wao katika hilina Vyama vya Riadha vya Mikoa na Kamati za Michezo zaMikoa zinashirikiana kwa karibu kufanya uteuzi wawanariadha bora bila upendeleo au uonevu na kuwasafirishahadi Dar es Salaam ambako watapokelewa na kupewachakula na malazi. Tutatoa mrejesho Mkutano ujao wa Bunge.

Mheshimiwa Spika, baada ya kuyasema hayo,naomba kuwasilisha. (Makofi)

SPIKA: Ahsante sana Waziri wa Habari, Utamaduni,Sanaa na Michezo, Mheshimiwa Dkt. Harrison Mwakyembe.Tunakushukuru sana kwa kauli hiyo. Katibu.

NDG. STEPHEN N. KAGAIGAI- KATIBU WA BUNGE:

MISWADA YA SHERIA YA SERIKALI

Muswada wa Sheria kwa ajili ya Kutunga Sheria yaKulitangaza Jiji la Dodoma kuwa Makao Makuu ya

Jamhuri ya Muungano wa Tanzania (A Bill for an Act toDeclare Dodoma City to be the Capital City of

the United Republic of Tanzania)

Muswada wa Sheria kwa ajili ya Kufanya Marekebishokatika Sheria mbalimbali zipatazo Kumi na Tatu (13) kwalengo la kuondoa upungufu ambao umejitokeza katika

Sheria hizo wakati wa utekelezaji wa baadhi ya mashartikatika Sheria hizo (A Bill for an Act to Amend

Certain Written Laws)


50

Muswada wa Sheria kwa ajili ya Kufanya Marekebishokatika Sheria mbalimbali zipatazo Sita (6) kwa lengo la

kuondoa upungufu ambao umejitokeza katika Sheria hizo wakati wa utekelezaji wa baadhi yamasharti katika Sheria hizo (A Bill for an

Act to Amend Certain Written Laws)

Muswada wa Sheria kwa ajili ya Kuanzisha Bodi yaKitaalam ya Walimu Tanzania kwa lengo la kuinuaKiwango cha Taaluma ya Ualimu na kupata Walimu

Mahiri, Kuanzisha Mfumo wa Usajili wa Walimu, KutoaLeseni za Kufundishia kwa Walimu na Kuweka Vigezo naViwango pamoja na mambo yanayohusiana na hayo (A

Bill for an Act to Establish The Tanzania Teacher’sProfessional Board to deal with Professional Competence

and Practice, Maintenance of Register of ProfessionalTeacher’s and to issue license for Practicing teaching,

Maintenance and establishment of Teacher’s ProfessionalStandard and Conduct and to provide

for the other related matters)

Muswada wa Sheria kwa ajili ya Kufanya Marekebishokatika Ubia kati ya Sekta ya Umma na Sekta Binafsi kwalengo la kuondoa upungufu ambao umebainika wakati

wa utekelezaji wa Sheria hiyo (A Bill for an Act to Amendthe Public Private Partnership Act in order to keep the Lawupdated with challenges observed in its implementation)

(Kusomwa Mara ya Kwanza)

SPIKA: Ahsante sana Katibu.

Waheshimiwa Wabunge, mtaona tumesoma kwamara ya kwanza Miswada mitano ambayo ndiyotutashughulika nayo kwenye Bunge lijalo. Katika Miswada


51

hiyo mitano upo pia Muswada wa Sheria wa kulitangaza Jijila Dodoma kuwa Makao Makuu ya Nchi. (Makofi)

Ningependa kuwashukuru sana WaheshimiwaMawaziri kwa Muswada huu kuwa mojawapo ya Miswadaambayo inayokuja. Huu ndiyo Muswada ulioahidiwa kwamiaka mingi sana kuliko Muswada mwingine wowote nchihii lakini ukawa haufiki hapa Dodoma Bungeni. Kwa hiyo,sasa safari hii tunatumaini tutautendea haki ili jambo hili liwela kisheria. (Makofi)

Kwa hiyo, moja kwa moja niseme kwamba Muswadahuu wa masuala ya Mji Mkuu wa Dodoma, Kamati ya Utawalana Serikali za Mitaa ndiyo mtakaoushughulikia tutakaporudiBunge li jalo. Kwa hiyo, muanze kupitia mara tuutakapopatikana.

Muswada wa Sheria ya Marekebisho ya SheriaMbalimbali Na.2 wa mwaka 2018 na Muswada wa Sheria yaMarekebisho ya Sheria mbalimbali Na.3 itaenda Kamati yaKatiba na Sheria ya Mheshimiwa Mchengerwa.

Muswada wa Sheria ya Bodi ya Kitaalam ya WalimuTanzania wenyewe tutapeleka kwenye Kamati ya Hudumana Maendeleo ya Jamii ya Mheshimiwa Serukamba. Kwa hiyo,muanze kujiandaa kuupitia Muswada huo na kuutendea haki.(Makofi)

Muswada wa Sheria ya Marekebisho ya Sheria ya Ubiakati Sekta ya Umma na Sekta Binafsi, wenyewe utaendaKamati ya Mheshimiwa Hawa Ghasia, Kamati ya Bajeti.(Makofi)

Waheshimiwa Wabunge, natumaini mmeelewamgawanyo wa kazi kwa maana ya Kamati zitakazopitiaMiswada hii. Kamati nyingine nazo tunategemea kupataratiba zao muda siyo mrefu ili tuweze kupanga ratiba vizuritunaporudi Bunge lijalo. Katibu.


52

NDG. NENELWA WANKANGA - KATIBU MEZANI:

TAARIFA YA KATIBU WA BUNGE

SPIKA: Taarifa ya Katibu wa Bunge.

NDG. STEPHEN KAGAIGAI - KATIBU WA BUNGE:Mheshimiwa Spika, kwa mujibu wa Kanuni ya 29(2) ya Kanuniza Kudumu za Bunge, Toleo la Januari, 2016, naomba kutoataarifa kwamba shughuli zote zilizowekwa kwenye Orodhaya Shughuli za Mkutano wa Kumi na Moja wa Bunge sasazimemalizika.

SPIKA: Katibu.

NDG. STEPHEN KAGAIGAI - KATIBU WA BUNGE:

HOJA YA KUAHIRISHA BUNGE

SPIKA: Kwa heshima na taadhima, naomba nimwiteMheshimiwa Waziri Mkuu aweze kututolea Hoja ya KuahirishaBunge. Mheshimiwa Waziri Mkuu, karibu sana. (Makofi)

WAZIRI MKUU: Mheshimiwa Spika, awali ya yote,namshukuru sana Mwenyezi Mungu mwingi wa rehema kwakutufikisha siku hii ya leo tukiwa na afya njema ambapotunahitimisha Mkutano huu wa Kumi na Moja ulioanza sikuya Jumanne tarehe 3 Aprili, 2018.

Mheshimiwa Spika, kwanza nakushukuru wewemwenyewe binafsi, lakini pia namshukuru Naibu Spika,Waheshimiwa Wenyeviti wa Bunge na WaheshimiwaWabunge wote kwa kushiriki kikamilifu katika Mkutano huutangu tulipoanza vikao vya Kamati za Kudumu za Bunge nabaadaye Mkutano wa Bunge. Katika Mkutano huu tumewezakutekeleza kikamilifu wajibu wetu wa Kikatiba kwa kujadilina kupitisha bajeti ya Serikali kwa mwaka wa fedha 2018/2019. Mtakubaliana nami kuwa bajeti hii inatoa mwelekeomzuri wa utekelezaji wa ahadi mbalimbali za Serikali kwawananchi kama ilivyoainishwa kupitia Ilani ya Uchaguzi ya


53

Chama cha Mapinduzi (CCM) ya mwaka 2015 - 2020, pamojana maelekezo ya Mheshimiwa Dkt. John Joseph PombeMagufuli Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania wakatialipokuwa anafungua rasmi Bunge la Kumi na Moja tarehe20 Novemba, 2015.

Mheshimiwa Spika, tarehe 26 Mei, 2018, Bunge lakoTukufu lilipokea kwa masikitiko makubwa taarifa ya kifo chaMheshimiwa Mbunge mwenzetu Mheshimiwa Kasuku Bilagoaliyekuwa Mbunge wa Buyungu, Kigoma. Nitumie nafasi hiikukupa pole wewe binafsi Mheshimiwa Spika, Bunge lakoTukufu, mke wa marehemu, watoto, familia kwa ujumla nawananchi wote wa Buyungu kwa kumpoteza Mwakilishi waohuyu aliyekuwa na mchango mzuri kwenye Bunge letu Tukufu.

Mheshimiwa Spika, vilevile nitumie fursa hii kutoasalamu za pole kwa Mheshimiwa Stephen Hillary NgonyaniMbunge wa Korogwe Vijijini na kwa Mheshimiwa AngelineSylvester Mabula, Mbunge wa Ilemela Mkoani Mwanza kwakufiwa na wenza wao.

Mheshimiwa Spika, naomba uniruhusu pia nitoesalamu zangu za pole na kuwatakia afya njema na uponyajiwa haraka Waheshimiwa Wabunge wenzetu wote ambaohawako nasi hapa Dodoma kutokana na sababu mbalimbaliza kiafya. Tunawaombea kwa Mwenyezi Mungu waponeharaka na kuendelea kulitumikia Taifa letu pamoja na wapigakura wao. Wabunge hao ni Mheshimiwa Haji Ameir Haji,Mbunge wa Makunduchi; Mheshimiwa Nimrod ElirehemaMkono, Mbunge wa Butiama; Mheshimiwa Tundu AntiphasMughwai Lissu, Mbunge wa Singida Mashariki; MheshimiwaStephen Hillary Ngonyani, Mbunge Korogwe Vijijini; naMheshimiwa Sonia Jumaa Magogo, Mbunge wa Viti Maalum.

Mheshimiwa Spika, vilevile tarehe 14 Juni, 2018tulipokea kwa mshtuko na masikitiko makubwa taarifa ya vifoya vijana wetu 10 wa Jeshi la Kujenga Taifa (JKT), Afisa mmojawa Jeshi la Wananchi Tanzania (JWTZ), Dereva na Kondaktawa Basi walilokuwa wakisafiria kuelekea Itende, Mkoani


54

Mbeya kwa ajili ya mafunzo ya vitendo. Mwenyezi Munguazipumzishe roho za marehemu mahali pema peponi. Amina.

Mheshimiwa Spika, nitumie pia fursa hii kuwapa polendugu, jamaa na marafiki waliopoteza wapendwa wao nawengine kupata ulemavu katika matukio mbalimbali ikiwemoajali iliyohusisha basi dogo la abiria na lori la mchanga eneola Dundani, Wilayani Mkuranga, Mkoani Pwani na kuua watuzaidi ya 14. Pia juzi tumepata taarifa ya gari dogo lililouaabiria zaidi ya watano Mkoani Mtwara. Tuendeleekuwaombea marehemu wote Mungu aweke roho zao mahalipema peponi na tuwaombee majeruhi wote, Mungu awapenafuu na waweze kupona haraka.

Mheshimiwa Spika, nitumie fursa hii pia kuwapongezaWenyeviti wa Bunge, Mheshimiwa Endrew Chenge (Mtemi),Mbunge wa Bariadi; Mheshimiwa Mussa Azzan Zungu, Mbungewa Ilala; na Mheshimiwa Najma Murtaza Giga, Mbunge waViti Maalum kwa kuchaguliwa tena kumsaidia MheshimiwaSpika, kuliongoza Bunge kwa Awamu hii. Mtakubaliana namikwamba Wenyeviti hawa wameendelea kufanya kazi yakuongoza vikao vyetu vizuri, kwa busara na umakinimkubwa. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, vilevile nawapongeza nakuwashukuru Katibu wa Bunge, Ndugu Stephen Kagaigai nawatumishi wote wa Ofisi ya Bunge kwa kufanikisha kazi zotezilizopangwa kwenye mkutano huu kwa ufanisi mkubwasana. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, naomba niungane naWaheshimiwa Wabunge wenzangu kumpongezaMheshimiwa Stephen Julius Masele, Mbunge wa ShinyangaMjini kwa kuchaguliwa kuwa Makamu wa Rais wa Bunge laAfrika (PAP) na Mheshimiwa Mboni Mohamed Mhita, Mbungewa Handeni Vijijini kwa kuchaguliwa kuwa Rais wa Umojawa Vijana wa Bunge la Afrika. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, aidha, niwapongeze sanaMheshimiwa David Ernest Silinde, Mbunge wa Momba na


55

Mheshimiwa Asha Abdullah Jumaa kwa jina maarufu‘Mshua’, Mbunge wa Viti Maalum kwa ushirikiano waomkubwa uliochangia ushindi wa Mheshimiwa Stephen JuliusMasele. Ushindi wake umelipa heshima kubwa Bunge letu naTaifa kwa ujumla. Pia Serikali itaendelea kushirikiana naMakamu wa Rais wa Bunge la Afrika pamoja na Rais waUmoja wa Vijana wa Afri

Documents

BUNGE LA TANZANIA MAJADILIANO YA BUNGE MKUTANO WA …parliament.go.tz/polis/uploads/documents/1540621339-29... · 2018. 10. 27. · WAZIRI WA NCHI, OFISI YA WAZIRI MKUU (SERA, BUNGE,