BURHAN BOZGEYiK · 2020. 3. 18. · nakkale’yi ve 13 Kas›m’da bütün Bo¤az istihkamlar›n› ifl-gal etti. 13 Kas›m 1918’de Baflflehir ‹stanbul iflgal edildi. Trakya

~ Cihan

Yayınları

BURHAN BOZGEYiK

KURTULUfi SAVAfiI NASIL KAZANILDI?

aa

BURHAN BOZGEY‹K

1

Kurtulufl Savafl›Nas›l Kazan›ld›?

Türdav Yay›n Grubu Ad›na Editör Mehmet Dikmen

Bask›ya Haz›rl›k Türdav AjansBask› Çevik Matbaac›l›k

Davutpafla Cad. Besler ‹fl Merkezi No: 20/18-19 Topkap›/‹stanbul Tel: (0212) 501 30 19

Cilt Savafl Mücellit - (0212) 501 99 42

‹stanbul / Kas›m 2009

ISBN 978-975-6476-75-8

Yay›nc› Sertifika No: 16440

Göztepe Mh. Mahmutbey Yolu Orhangazi Cd. No:16 Ba¤c›lar / ‹STANBULTel: (0212) 446 08 08 (pbx) Fax: (0212) 446 00 15 - 90www.cihanyay.com • [email protected] • www.kitapkutusu.com

©“Cihan” markas› ile üretilen bu eserin bas›m ve yay›n haklar›Türdav Bas›m ve Yay›m Ticaret ve Sanayii A.fi.’ye aittir.

2

Burhan Bozgeyik

TÜRDAV YAYIN GRUBU

KKUURRTTUULLUUfifi SSAAVVAAfifiII NNAASSIILL KKAAZZAANNIILLDDII??

BURHAN BOZGEY‹K

3

‹Ç‹NDEK‹LER

TAKD‹M .......................................................................... 9

B‹R‹NC‹ BÖLÜMTAR‹H‹M‹Z‹N EN KARANLIK TABLOSU....... 11Mondros Mütarekesi: Bir Devletin Ölüm ‹’lâm›............ 12Çok Önceden Planlanm›fl ‹flgaller Bafll›yor ................... 13‹stanbul’un ‹flgali ............................................................. 14“Kara Bir Gün”................................................................. 16‹stanbul’a El Koyma Karar›............................................ 20‹zmir’in ‹flgali ................................................................... 21‹flgalle Birlikte Sergilenen Vahflet .................................. 26Sevr Antlaflmas› ............................................................... 36

‹K‹NC‹ BÖLÜMKURTULUfi MÜCÂDELES‹N‹NTEMEL DAYANA⁄I................................................... 39Cihad ve fiehâdet fiuûru ................................................. 41fiehitli¤in Fazileti ............................................................ 46Cihad Fetvâs› ................................................................... 50TBMM ‹rflat Heyeti ......................................................... 53‹limle, Kalemle, Silahla Cihad Eden Âlimler ................ 54Mehmed Âkif .................................................................... 55fieyh Ahmet Efl-fierif Es-Sünûsî ..................................... 63Bediüzzaman Said Nursî................................................. 69Denizli Müftüsü Ahmet Hulusi Efendi........................... 74Sar›kl› Mücâhitler............................................................ 76M. Kemal Pafla’n›n Konuflmalar›.................................... 77TBMM Nas›l Aç›ld›?......................................................... 82TBMM’nin Kurulufl Maksad› .......................................... 89

5

Asker Toplan›rken Neler Deniliyordu?........................... 91Hintli Müslümanlar›n Gayreti, Fedakârl›¤› .................. 93

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM‹fi BAfiA DÜfiTÜ......................................................... 101Kurtulufl Mücadelesi çin Kurulan Teflkilatlar ............... 102Güney Cephesi ................................................................. 105Anteplilerin Destanvâri Mücâdelesi............................... 106Çocuk Kahramanlar ........................................................ 113Marafll›lar›n Kahramanca Direnifli ................................ 117Frans›z ‹flgali ................................................................... 118Bayrak Olay› .................................................................... 12022 Günlük Zorlu Savafl.................................................... 121Urfal›lar›n Verdi¤i fianl› Mücadele ................................ 122Ege Bölgesindeki Mücadele............................................. 125Denizli’nin Kurtulufl Mücadelesine Katk›s›................... 126Bergama Bask›n› ............................................................. 127Ayd›n Muharebesi ............................................................ 128Demirci Mehmet Efe........................................................ 130Yörük Ali Efe.................................................................... 131Çerkez Ethem................................................................... 133Anadolu’daki Di¤er Mukavemet Teflkilatlar›................. 135

DÖRDÜNCÜ BÖLÜMTEfiK‹LATLANMA DEVRES‹ ............................... 139Harekâta Bafl Bulma Toplant›lar› .................................. 140M. Kemal Pafla’n›n Padiflaha Çekti¤i Telgraflar ........... 145‹ngilizler Ne Zaman Rahats›z Oldu? .............................. 148Amasya Tamimi ............................................................... 151Osmanl› Hâin Olmad› ..................................................... 156Her fiey Petrol ‹çindi ....................................................... 159Vahdeddin Yurdu Nas›l ve Niçin Terk Etti?................... 161Erzurum Kongresi’ne Do¤ru ........................................... 166Kongreye Kat›lanlar ve Toplant› .................................... 168Erzurum Kongresi’nin Yank›lar›..................................... 170Sivas Kongresi ................................................................. 171Bal›kesir ve Alaflehir Kongreleri..................................... 173‹stanbul Hükümeti ‹le Görüflmeler ................................ 174

6

‹stanbul Resmen ‹flgal Edildi.......................................... 176TBMM’nin Aç›lmas› ve Faaliyetleri................................ 178San Remo Konferans› ve Sevr Antlaflmas›..................... 180Düzenli Ordular Kuruldu................................................ 183

BEfi‹NC‹ BÖLÜMYUNAN ‹fiGALLER‹ VE ZULÜMLER‹.............. 185Yunan ‹flgali Y›llar Öncesinden Planland›..................... 185‹zmir’de Yunan Zulümleri................................................ 188En Büyük Silahlar› Yakmak ........................................... 193“Halk› Koyun Gibi Bo¤azlad›lar”.................................... 198Yüz Yirmi Binden Ziyade Muhacir ................................. 198Kitaplar›n Anlatt›¤› Yunan Mezâlimi............................. 199Ma¤lubiyetin Ac›s›n› Masum ‹nsanlardan Ç›kartt›lar . 201Yunanl›lar›n Sivil Halka Yapt›¤› Zulüm ........................ 202Yunanl›lar›n Anadolu’dan Kaçarken Sergiledi¤i Vahflet 203Kesilen Bafllar›n Meydana Getirdi¤i Tepecik ................ 206A¤aca As›p Yakt›lar ......................................................... 207Kar›ndan Süngü ile Çocuk Ç›kartt›lar........................... 208Alaflehir ve Turgutlu’daki Zulümler ............................... 210Yunan Baflbakan›n›n O¤lunun Yapt›¤› Küstahl›k ......... 211Bat› Anadolu Harabeye Döndü ....................................... 214Zâlimleri ve Zulümlerini Unutmamak Laz›m ............... 217Çok Çabuk Unutuldu ...................................................... 219

ALTINCI BÖLÜMZORLU MÜCADELE(ÜÇ CEPHEDE SAVAfi) ........................................... 223Güney Cephesindeki Savafllar ........................................ 224Do¤u Cephesindeki Savafllar .......................................... 227Karadeniz Bölgesindeki Savafllar ................................... 233Bat› Cephesindeki Savafllar ............................................ 234Yunan Taarruzu ............................................................... 236‹nönü Savafllar›................................................................ 237Sakarya Meydan Muharebesi ......................................... 239fiehit ve Yaral› Say›s›....................................................... 240Zaferin Yank›lar› .............................................................. 241Dört Büyük Savaflta Taraflar›n Kuvvet Durumu.......... 241

7

YED‹NC‹ BÖLÜMZAFERE DO⁄RU ....................................................... 243Taarruz Haz›rl›klar› ........................................................ 243Taraflar›n Kuvvet Durumu............................................. 245Askerlerimiz Savafla Haz›rlan›yor................................. 245Büyük Taarruz Bafll›yor .................................................. 247Düflman Bozguna U¤rad› ................................................ 248Vatan Topraklar› Birer Birer Kurtar›l›yor ..................... 250‹zmir’in Kurtuluflu ........................................................... 250Zaferin Yank›lar› .............................................................. 251Yunanl›lar ve Hâinler Nas›l Kaçt›? ................................ 252‹zmir’in Yak›l›fl› ................................................................ 253Esirlere Nas›l Davran›ld›?............................................... 254Kurtulufl Savafl›’n›n Bedeli ............................................. 257Kay›p Tablosu .................................................................. 257Mudanya Ateflkes Antlaflmas›......................................... 258Zafer’den Sonra Neler Oldu?........................................... 260‹stanbul Boflalt›l›yor ........................................................ 263

Netice ve Son Söz ......................................................... 264

Bibliyografya .................................................................... 269

8

TTAAKKDD‹‹MM

Yirminci yüzy›l›n bafllar›nda tarihimizin en karanl›k,en elemli günlerini yaflam›flt›k. Mazisi fetihlerle, zaferler-le, flerefle dolu, flanl› fakat tali’siz [flanss›z, talihsiz] Os-manl› Devleti can çekiflmekteydi. Yaklafl›k yüz elli y›l bo-yunca kalleflçe metotlarla bu devleti y›kmaya çal›flan d›flmihraklar, arad›klar› f›rsat› bulmufl ve akbabalar gibi ‹s-lam yurduna hücum etmifllerdi.

Bir nesil, rüyâlar›nda görseler “kâbustur” deyip inan-mayacaklar› bir tablo ile karfl› karfl›ya kalm›flt›. GüzelimAnadolu, düflmanlar taraf›ndan iflgal edilmiflti. Bu yurdunkahraman insanlar› bir anda devletsiz, silahs›z ve bafls›zkalm›flt›. Eli silah tutan yi¤itlerin yüz binlercesi, BirinciDünya Savafl› esnas›nda yedi cephede verilen zorlu müca-delede flehit, yüz binlercesi de esir düflmüfltü. Savaflm›fl yi-¤itlerin ço¤u yaral›, hasta, yorgun ve bîtap vaziyetteydi.

Baflta devletin o tarihteki payitaht›, yani baflflehri ‹s-tanbul olmak üzere birçok beldenin iflgal edildi¤i, devletinMondros ve Sevr anlaflmalar›yla “resmen” esir vaziyetedüfltü¤ü, ordusunun terhis edildi¤i, silahlar›na el konul-du¤u, halk›n büyük flok geçirdi¤i bir atmosferde “KurtuluflMücâdelesi” nas›l bafllat›lm›fl ve nas›l zaferle neticelen-miflti? ‹flte biz bu çal›flmam›zda, bütün insanl›k tarihi içinönemli olan bu sorunun cevab›n› ar›yoruz.

Kurtulufl savafl›yla ilgili yüzlerce eser mevcut. Sava-fl›n safhalar›, geliflmesi, teknik bilgiler, savafla ifltirakedenlerin hat›ralar› vs… Fakat insanlar›m›z› ve bilhassagençlerimizi ilgilendiren en mühim husus olan, “zaferi

9

kazand›ran ruh nas›ld›?” sorusunun derli toplu cevab›n›nbulunaca¤› eser say›s› ne yaz›kki çok az.

Dün dört bir taraf›ndan kuflat›lan ve mühim k›s›mla-r› iflgal edilen Anadolu topraklar›, bugün de dünyan›n enstratejik, en hassas, en hayatî noktas›nda; Asya, Avrupave Afrika ticaret ve askerî harekât yollar›n›n kesiflti¤i yer-de, baflta petrol olmak üzere dünya enerji depolar›n›n ya-n› bafl›nda bulunmaktad›r. Bu bak›mdan aralar›nda yak›ntarihte Anadolu’yu iflgal etmifl ve iflgale yeltenmifl olanlarda dahil olmak üzere pek çok d›fl gücün gözü, yine bu top-raklara çevrili vaziyettedir.

Dün, safl›¤›m›z yüzünden, dostumuzu düflman›m›z›lay›k›yla tan›mad›¤›m›zdan, düflmanlar›n oyunlar›n› bil-medi¤imizden, birlik ve beraberlik içerisinde olmam›z ve“düflman›n silah›yla silahlanmak” gerekti¤ini unuttu¤u-muzdan dolay› bafl›m›za nice ifller geldi.

Bugün, dünden ibret alarak “uyan›k” olmak zaman›.Terekesinden k›rk küsur devlet ç›km›fl olan koca Osmanl›Devleti’nin son miras› Anadolu’muzu koruman›n yolu,sa¤l›kl› bir tarihî bilgiye sahip olmaktan geçmektedir.

Biz bütünüyle en sa¤l›kl› bilgilerden ve belgelerdenyola ç›karak flanl› bir mücâdelenin en mühim cihetini yaz-maya çal›flt›k.

“Kurtulufl Savafl› Nas›l Kazan›ld›?”

Bu sorunun cevab›n› merak ediyorsan›z, buyrun bir-likte bakal›m…

Burhan BOZGEY‹K

Eylül 2009

10 / KURTULUfi SAVAfiI NASIL KAZANILDI?

B‹R‹NC‹ BÖLÜM

TTAARR‹‹HH‹‹MM‹‹ZZ‹‹NN EENN KKAARRAANNLLIIKK TTAABBLLOOSSUU

Osmanl› Devleti, tarihin en kanl› savafllar›ndan biriolan Birinci Dünya Savafl›nda “‹ttifak Devletleri” saf-lar›nda yer alm›fl ve yedi cephede birden savaflm›flt›. Busavafl, temelde “Osmanl›’n›n bafl›n› yeme” üzerine tezgah-lanm›flt›. Neticede de savafl›n en a¤›r bedelini ödeyen ta-raf, Osmanl› Devleti olacakt›. Savafla kat›lan bütün dev-letler yara bere içinde de olsa hayatlar›n› devam ettirirler-ken yaln›zca Osmanl› Devleti tarih sahnesinden çekilecek,yani vefat edecekti.

Osmanl› Devleti, 4 y›l devam eden savafl neticesinde,385 bini cephede, 215 bini esir kamplar›nda ve hastanedeolmak üzere 600 bin askerini flehit vermiflti. Savafl boyun-ca 1,5 milyon askerimiz yaralanm›fl, bunlardan yar›s› sa-kat kalm›flt›. Sivil halktan kay›plar, kaybedilen beldeler,yak›l›p y›k›lan yerler ayr› bir bahistir.

‹ttifak Devletleri içerisinde ma¤lubiyeti ilk kabuleden devlet Bulgaristan olmufltu. Ard›ndan ittifak›n di¤erüyeleri pefl pefle ma¤lubiyeti kabul ettikleri mânâs›na ge-len anlaflmalar› imzalad›lar. Osmanl› Devleti 30 Ekim1918’de Mondros Ateflkes Anlaflmas›’n›, Avusturya Maca-ristan ‹mparatorlu¤u 3 Kas›m 1918 tarihinde Villa GiustiAntlaflmas›’n›, Almanya 11 Kas›m 1918’de Rethondes Ant-laflmas›’n› imzalad›.

11

Birinci Dünya Savafl›’n› sona erdiren “ateflkes antlafl-malar›na” bak›ld›¤›nda, en a¤›r flartlar›n Osmanl› Devletiiçin biçildi¤i görülür. Limni’deki Mondros liman›nda ‹ngil-tere krall›¤›na ait Agamemnon savafl gemisinde, ‹ngilteread›na Arthur Calthorpe’in, Osmanl› Devleti ad›na Deniz-cilik Bakan› Hüseyin Rauf (Orbay), D›fliflleri Müsteflar›Reflat Hikmet ve Genelkurmay’dan Yüzbafl› Sadullah Bey-lerin imzalad›¤› Mondros Ateflkes Antlaflmas›, Osmanl›Devleti’nin “Ölüm ‹’lâm›” mahiyetindeydi.

MMoonnddrrooss MMüüttaarreekkeessii:: BBiirr DDeevvlleettiinn

ÖÖllüümm ‹‹’’llââmm››

Osmanl› Devleti tarihindeki bu en a¤›r antlaflman›nbaz› hükümlerine bakal›m:

- Çanakkale ve Karadeniz Bo¤azlar› güvenlik içinde veserbest olarak geçifle aç›lacak; Bo¤azlardaki istihkamlar Müt-tefikler taraf›ndan iflgal edilecektir. (1. madde)

- ‹tilaf Hükümetlerine mensup harp esirleri ile Ermeniesirler ve mahkumlar ‹stanbul’da toplanacak, kay›ts›z ve flart-s›z ‹tilaf Hükümetlerine teslim olunacakt›r. (4. Madde)

- ‹ç güvenlik ve s›n›rlar›n denetlenmesinde görevli askerîkuvvetler d›fl›nda, Osmanl› ordusunun tamam› hemen terhisedilmelidir. (5. Madde)

- Müttefikler emniyetlerini tehdit edecek durum karfl›s›n-da herhangi bir stratejik noktay› iflgal hakk›na sahip olacakt›r.(7. Madde)

- Toros tünelleri iflgal edilecektir. (10. Madde)

- Bütün telsiz, telgraf ve haberleflme istasyonlar› ‹tilafDevletleri taraf›ndan denetim alt›na al›nacakt›r. (12. Madde)

- Hicaz, Asir, Yemen, Suriye ve Irak’taki bütün garnizon-lar›n en yak›n ‹tilaf Devletleri komutan›na teslim olmalar› ve


5. maddede belirtilen düzenin korunmas› için bütün askerîgüçlerin Kilikya’ya çekilmesi gereklidir. (16. Madde)

- Trablus ve Bingazi’deki bütün Osmanl› subaylar› en ya-k›n ‹talyan garnizonuna teslim olmal›d›r. Bu emre uymad›kla-r› takdirde Osmanl› Devleti bu subaylarla ikmal ve haberlefl-meyi kesmeyi taahhüt eder. (17. Madde)

- Osmanl› harp esirleri ‹tilaf Devletleri yan›nda muhafazaedilecektir. (22. Madde)

- Alt› vilayette (Erzurum, Van, Sivas, Bitlis, Diyarbak›r,Harput/Elaz›¤) kar›fl›kl›k zuhurunda bu vilayetlerin herhangibir k›sm›n›n iflgali hakk›n› ‹tilaf Devletleri muhafaza ederler.(24. Madde)

Antlaflman›n 25. Maddesine göre, çarp›flmalar 31Ekim 1918 günü ö¤le vaktinde sona erecekti. Ancak ant-laflman›n birçok hükmü gibi bu son maddesi de yine ‹tilafDevletlerince ihlal edilecekti. 4 Kas›m 1918’de GeneralCassel kumandas›ndaki Birinci ‹ngiliz ordusuna mensupbir süvari f›rkas›, Musul’a girip iflgal harekât›n› bafllatt›.

ÇÇookk ÖÖnncceeddeenn PPllaannllaannmm››flfl ‹‹flflggaalllleerr BBaaflflll››yyoorr

Mondros Mütarekesi’nden sonraki geliflmeler, klasik“kurtla kuzu masal›”n›n hayata geçirilmifl flekliydi. Düfl-man güçler; ‹stanbul Antlaflmas› (Mart 1915’te), LondraAntlaflmas› (Nisan 1915’te), Sykes Picot Antlaflmas› (9May›s 1916’da), St. Jean de Maurienne Antlaflmas› (17 Ni-san 1917’de) ile kendi aralar›nda senaryosunu yazd›klar›“‹flgal oyunu”nu süratle sahneye koymaya bafllam›fllard›.

‹ngilizler; 8 Kas›m 1918’de Musul’u, 10 Kas›m’da Ça-nakkale’yi ve 13 Kas›m’da bütün Bo¤az istihkamlar›n› ifl-gal etti.

13 Kas›m 1918’de Baflflehir ‹stanbul iflgal edildi.

Trakya bölgesine önce Yunan, sonra Frans›z birliklerigirmeye bafllad›.

TAR‹H‹M‹Z‹N EN KARANLIK TABLOSU / 13

Frans›z birlikleri ile bu birliklere öncülük eden Erme-ni milis güçleri; 11 Aral›k’ta Dörtyol, 17 Aral›k’ta Mersin,21 Aral›k’ta Adana, 17 Aral›k’ta da Pozant›’y› iflgal ettiler.

‹ngilizler, 19 Aral›k’ta Batum’u, bir ay sonra da Kars’›iflgal etti. Mart 1919 tarihine kadar da Urfa, Marafl veAy›ntap (Antep) ‹ngilizler taraf›ndan, daha sonra daFrans›zlar taraf›ndan iflgal edildi.

‹flgaller esnas›nda ‹ngilizler, Frans›zlar ve Ermenilervahflet tablolar› sergilediler. Binlerce masum insan› hun-harca katlettiler.

‹‹ssttaannbbuull’’uunn ‹‹flflggaallii

Tarihimizin en karanl›k, en hüzün verici hâdiselerin-den biri, ‹stanbul’un iflgal edilmesidir. Peygamber Efendi-mizin (asm) fethini müjdeledi¤i bu flehir, 1453’te fethedil-di¤i andan 1919 Kas›m’›na kadar bütün Müslümanlar›ngözbebe¤i olmufltu. Yayg›n ismi “‹slambol” idi. “Dersa-adet” diye de yâd ediliyordu. Yaklafl›k 450 y›l boyunca, ‹s-lam ordular› bu beldeden yola ç›karak üç k›tada düzine-lerce devleti hâkimiyetleri alt›na alm›fllard›.

Bizans zaman›nda köhne hale gelmifl ve halk› periflanvaziyetteki ‹stanbul, ‹slâm›n idaresi alt›nda her cihettenmâmur ve müreffeh hale gelmiflti. ‹slam devletinin idare-si alt›ndaki gayr-› müslimler de son derece huzur ve refahiçerisinde yaflamaktayd›. ‹slam f›kh›na göre “Ehl-i zimme”diye tâbir edilen bu gayr-› müslim vatandafllar›n burunla-r›n›n kanat›lmas›na izin verilmez, tek kuruflluk mallar›nadahi zarar dokundurulmazd›. Onlar tam bir hürriyet içe-risinde yaflarlard›. Ne tuhaft›r ki, iflte bu imtiyazl› toplu-luk, 1918 senesine gelindi¤inde beynelmilel hukuk kaide-lerine göre de ad›na “h›yanet” denilen bir tav›r sergileye-cek ve iflgal kuvvetlerini alk›fllarla, sevgi gösterileriylekarfl›layacaklard›.

Mondros Mütarekesinden bir hafta sonra 6 Kas›m


1918’de Bo¤azlar silahs›zland›r›ld›. ‹flgal güçleri 7Kas›m’da Çanakkale’yi geçti. O gün de düflman çizmesi ‹s-tanbul’a ayak bast›. Önce ‹ngiliz subaylar›, 8 Kas›m’da daFrans›z subaylar› geldi. Bunlar›n görevi iflgal kuvvetleri-nin gelifline haz›rl›k yapmakt›. Gayr-› Müslim az›nl›k, busubaylar› alk›fllarla karfl›lad›.

13 Kas›m 1918’de, yani Mondros Mütarekesinin imza-lanmas›ndan yaklafl›k iki hafta sonra düflman filolar› ‹s-tanbul Bo¤az›na girdi. 55 gemilik bu düflman filosunun22’si ‹ngiliz, 12’si Frans›z, 17’si ‹talyan, 4’ü de Yunan ge-misiydi. Bu gemilerdeki üç bin düflman askeri karaya ç›-kar ç›kmaz, ‹stanbul’un stratejik noktalar›n› iflgal ettiler.Gemiler bütün toplar›n› ‹stanbul’un üzerine döndürmüfl-tü. En büyük harp gemisi bütün toplar›n› Dolmabahçe Sa-ray›na çevirmiflti. Sultan Vahdeddin, kendisini ziyaretegelen meb’uslara, “Pencereden bakam›yorum. Onlar› gör-mekten nefret ediyorum.” Diyordu. Bütün ‹stanbul halk›ayn› durumdayd›. Herkes neye u¤rad›¤›n› flafl›rm›flt›. Böy-le bir tabloyu ak›llar›n›n ucundan dahi geçirmemifllerdi.

Düflman kuvvetleri, Müslümanlar›n bütün de¤erleri-ne, devlet ricaline hakaret etmekten zevk almaktayd›. ‹fl-galcilerin askerleri, evlerin kap›lar›n› çalarak, “Ayfle, Fat-ma isteriz” diyordu. Baz› devriyeler zorla evlere giriyor, ev


‹stanbul Bo¤az›’ndaki iflgalcilerin harp gemileri

sahiplerini d›flar› atarak oraya kendileri yerlefliyordu.‹ngiliz, Frans›z askerler Müslüman han›mlara sataflmak-tan çekinmiyordu. Bir defas›nda Frans›z askerleri tram-vayda bir Müslüman han›ma satafl›nca, Cemil ismindekipolis onlara müdahale etmek istemifl, üzerine süngü ileyürüyen Frans›z askerlerinden birini öldürmüfl, bununüzerine tutuklanarak hapsedilmiflti.

““KKaarraa BBiirr GGüünn””

‹flgal kuvvetleri komutan› Frans›z General Franchetd’Esperey o kadar küstah biriydi ki, her vesile ile Osman-l› devlet erkan›na hakaret ediyordu. Sadrazam› bizzataya¤›na ça¤›rt›yor, “Padiflah saray› boflalts›n, Dolmabahçesaray›nda ben kalaca¤›m” diyordu. Bu küstah general, ilkdefa 23 Kas›m 1918’de ‹stanbul’a gelmiflti. 8 fiubat1919’da ‹stanbul’a ikinci geliflinde, Galata R›ht›m›’ndanBeyo¤lu’na kadar uzayan bir zafer alay› tertipletti. Bindi-¤i at›, zenciler çekiyordu. Yol boyunca dizilmifl olan gayr-›Müslimler ona alk›fl tutuyor, çiçek ve konfeti at›yor, elle-rindeki ‹ngiliz, Frans›z ve Yunan bayraklar›n› sall›yorlar-d›. O gün Müslümanlar için kara bir gündü. SüleymanNazif, halk›n hissiyat›na tercüman olarak 9 fiubat 1919tarihli Hadisât gazetesinde “Kara Bir Gün” bafll›kl› birmakale yazd›. Süleyman Nazif bu yaz›s›nda flöyle diyordu:

“Kara Bir Gün”

“Frans›z Generalinin dün flehrimize vürûdu [gelifli]münasebetiyle bir k›s›m vatandafllar›m›z taraf›ndan icraolunan nümayifller Türkün ve ‹slâm›n kalbinde ve tarihin-de müebbeden kanayacak bir ceriha açt›. Aradan as›rlargeçse ve bugünkü hüzn-ü idbâr›m›z flevk ve ikbale münka-lib olsa [dönse] yine bu ac›y› hissedecek ve bu hüzn-ü tees-sürü evlat ve ahfad›m›za [çocuklar›m›za ve torunlar›m›za]nesilden nesile a¤layacak bir miras halinde terk edece¤iz.


“Almanya or-dular› 1871 sene-sinde Paris’e dahilolarak büyük Na-polyon’un neflide-imütehaccire-i mu-zafferiyat› [zaferi-nin tafllaflm›fl flar-k›s› olan] tak-› za-fer alt›ndan geçer-ken bile Frans›zlarbizim kadar haka-ret görmemifllerdir.Ve, bizim dün sabah saat dokuzdan on bire kadar hissetti-¤imiz yeis ve azab› duymam›fllard›r. Çünkü Frans›z nam›-n› tafl›yan her ferd, yaln›z H›ristiyanlar de¤il, YahudiFrans›zlarla Cezayirli Müslümanlar da o mâtem-i millîkarfl›s›nda ayn› telehhüf [mahzun olma] ve hicab ile a¤la-m›fl ve k›zarm›fllard›.

“Biz ise, mevcudiyet-i milliye ve lisaniyelerinin bizimulüvvü cenab›m›za medyun olan bir k›s›m halk›n hay-›huy u flamatat›yla mâtem-i muazzezimize en ac› hareketle-rin birer tokat fleklinde at›ld›¤›n› gördük. Buna, ‘müsta-hak de¤ildik..’ de diyemeyiz. Müstahak olmasayd›k bu fe-lakete u¤ramazd›k. Her kavmin sahâif-i hayat›nda [hayatsayfalar›nda, tarihinde] birçok ikbal ve idbar [talih ve ta-lihsizlik] sayfalar› vard›r. Fransa Kral› Birinci Fransu-va’y› fiarlken’in mahbesinden kurtarm›fl ve koca Viyanaflehrini kerrat ile [defalarca] sarm›fl bir ümmetin defter-imukadderat›nda böyle bir satr-› elim [ac›kl› sat›r] mestur[gizli] imifl.

“Bu hal mütehavvildir. [de¤iflkendir] Araplar›n güzelbir sözü vard›r: ‘Üsbur fe-inne’dehre lâ yasbur’ (Sen sabret,zira zaman sab›rs›zd›r) derler…”


‹flgal birlikleri az›nl›klar›n alk›fllar› aras›ndaBeyo¤lu’ndan geçerken.

CCaannaavvaarr,, DDiiflfliinniinn vvee TT››rrnnaa¤¤››nn››nn KKiirraass››nn›› ‹‹ssttiiyyoorr

‹flgalciler o kadar küstah idiler ki, yapt›klar› harca-malar›n paras›n› Osmanl› Hükümetinden istemekteydi-ler. Öylesine ki, Anadolu’ya gönderdikleri subaylar›nyakacak paralar› ile ev kiralar›n›, nakil s›ras›nda hamal-lara verdikleri paray› dahi Osmanl› Devletinden istiyor vetahsil ediyorlard›. Frans›zlar, iflgal ordusunun Aral›k ay›(1918) masraf› için 200 bin liran›n kendilerine verilmesiistemifl, Osmanl› hükümeti ise ekonomik cihetten çok zordurumda olmas›na karfl›l›k bu paray› ödemifltir.

Düflman güçler bu takti¤i sonraki zamanlarda da dev-reye koyacaklard›. Mesela, Birinci Körfez Savafl›’ndaIrak’›n iflgalinden sonra baflta Amerika ve ‹ngiltere olmaküzere iflgal kuvvetleri, hem “masraf bedeli” diye Irak pet-rolüne el koymufl, hem de, “Sizi Saddam’dan kurtarmakiçin flu kadar mebla¤ tutar›nda bomba att›k. Bunu öde-yin!” diye baflta Suudi Arabistan, Katar, Birleflik ArapEmirlikleri, Bahreyn, Kuveyt olmak üzere civar ülkeler-den o paray› tahsil etmifllerdir.

‹ngilizlerin sinsi, dessas, küstah generali General Al-lenby, 7 fiubat 1919’da ‹stanbul’a gelmifl, Osmanl› devletricalini aya¤›na ça¤›rarak onlara hakaretler savurmufltur.Bu dessas ‹ngiliz, en çok Musul’u iflgal etmelerine karfl› ç›-kan ve bu iflgali aylarca engelleyen 6. Ordu kumandan› Ali‹hsan Pafla’ya k›zmaktayd›. Osmanl› hükümetinden der-hal yerine getirilmesini istedi¤i hususlardan baz›lar› flun-lard›:

“6. Ordu Komutan› Ali ‹hsan Pafla derhal görevden al›na-cak.

“6. Ordu la¤vedilecek ve silahlar› Allenby’e teslim edile-cek.

“Allenby’in istedi¤i zaman halk›n elindeki bütün silahlartoplanacak.

“Osmanl› jandarmalar›n›n görevine son verilecek.


“Allenby’in çal›flmaktan memnun olmad›¤› memurlar gö-revden al›nacak, yenisi tayin edilirken Generalin onay› al›na-cak.

“Konya’n›n do¤usundaki bütün demiryollar› General’inkontrolüne b›rak›lacak.

“Allenby’in mesuliyet sahas›ndaki bütün telefon ve telgrafflebekeleri kendi kontrolünde bulunacak ve Türkçe telgrafkabul olunmayacak.

“Allenby’e istedi¤i herhangi bir yeri iflgal etme yetkisi ve-rilecek.”

Osmanl› Hükümeti bu isteklerden hemen hepsini ka-bul etmifl, yaln›zca 6. Orduyu la¤vetme yerine ismini de-¤ifltirerek 13. Kolordu olarak vazifesini devam ettirmifltir.

‹ngilizler kendilerine direnen ordunun kumandan› Ali‹hsan Pafla’y›, 2 Mart 1919’da ‹stanbul’a gelir gelmez der-hal tevkif ettiler ve daha sonra da Malta’ya sürgüne gön-derdiler.


‹flgalci ‹ngiliz askerleri Galata Köprüsünden geçerken...

‹‹ssttaannbbuull’’aa EEll KKooyymmaa KKaarraarr››

‹flgal kuvvetleri, ‹stanbul’daki ve Anadolu’daki gelifl-meleri çok yak›ndan takip etmekteydi. Payitaht, yani bafl-flehir olan ‹stanbul ile Anadolu ayn› dili konufluyor, ayn›duygular› tafl›yordu. Arada s›k› bir irtibat kurulmufltu.Aral›k 1920’de teflekkül eden Osmanl› Meclis-i Meb’usa-n›’na Anadolu’dan seçilip gelen milletvekillerinin tamam›Millî Mücadele yanl›s› idi. Trakya’dan ve kontenjandanseçilen milletvekilleri de ayn› duygular› paylafl›yordu. Budurum, Sivas Kongresinde Baflkan vekili olan Rauf Or-bay’›n Meclis reisli¤ine seçilmesinden de belliydi.

Mebusan Meclisi 28 Ocak 1920’de, daha sonralar›“Misak-› Millî” ad›yla an›lacak olan “Ahd-› Millî Beyannâ-mesi”ni kabul etti. Bu beyannameye göre Anadolu, Trak-ya, Musul-Kerkük baflta olmak üzere Kuzey Irak ve Ana-dolu’nun tamam›nda tam ba¤›ms›zl›k sa¤lan›ncaya kadarmücadele edilecek, iflgaller ve esaret aslâ kabul edilmeye-cekti.

Bu beyannâme iflgal güçlerini müthifl telaflland›rd›.Baflta ‹ngiltere olmak üzere iflgale kar›flan ülkeler ‹stan-bul’a bütünüyle el koymay› kararlaflt›rd›lar. Yap›lan planagöre, ‹stanbul’un her yönüyle iflgali 16 Mart 1920 sabah›bafllayacakt›.

‹flgal güçleri planlar›n› uygulamaya koydular. 16Mart’ta ‹stanbul fiilen iflgal edilmeye baflland›. Dört bindüflman askeri karaya ç›karak, önceden belirlenmifl hedefnoktalar ele geçirildi. Saat 5.45’te fiehzadebafl›’ndaki 10.Kafkas Tümeni Karargah›na bask›n tertipleyen ‹ngiliz as-kerleri o s›rada uyumakta olan askerlerimizin üzerinerastgele atefl açt›. Befl askerimiz flehit oldu. Harbiye veBahriye Nezaretleri [Bakanl›klar›] iflgal edildi. Posta, te-lefon ve telgraf ifllerine el kondu. Meclis-i Mebusan’a [Os-manl› Parlamentosuna] ve Bab›âliye [Baflbakanl›¤a] bas-k›n düzenlendi. Baflta Rauf Bey olmak üzere Millî Müca-dele yanl›s› milletvekilleri tutukland›.


‹flgal güçlerinin bu tavr›, Osmanl› devletini gayr-› res-mî bir flekilde ortadan kald›rmak mânâs›na gelmekteydi.Devlet bir isimden ve resimden ibaret hale gelmiflti. Bugeliflmelerden sonra Osmanl› Meclis-i Meb’usan›’ndan tu-tuklanmayan milletvekilleri 18 Mart 1920’de bir araya ge-lerek meclisin fesholdu¤una dair bir karar ald›lar. Padi-flah da 11 Nisan 1920’de ‹kinci Meflrutiyetin sona erdi¤iniaç›klad›.

‹stanbul’un bu flekilde iflgali, bütün Müslümanlar› de-rinden sarst›. Anadolu’da iflgallerin yol açt›¤› hüzün hava-s› daha da yo¤unlaflt›.

‹‹zzmmiirr’’iinn ‹‹flflggaallii

Tarihimizin en dramatik sayfalar›ndan biri de ‹z-mir’in iflgalidir. Bu güzel flehrimizin iflgali Mondros müta-rekesinden hemen sonra gündeme gelmiflti. YunanistanBaflbakan› Venizelos’un talebi üzerine, ‹ngiltere Baflbaka-n› Lloyd George bu iflgal plan›n› müttefikleriyle konuflma-ya bafllad›. Paris Konferans›’n›n 3 ve 4 fiubat 1919 tarih-lerindeki toplant›s›nda, ‹zmir ve Bat› Anadolu ile ilgili gö-rüfllerini tafsilat›yla dile getiren Venizelos’un bu konufl-mas› ABD Baflkan› Wilson’u çok etkiledi ve alk›flla karfl›-lad›. ABD Baflkan›n›n da iflgale s›cak bakmas› üzerine


Kabatafl önlerine demirleyen ‹ngiliz savafl gemileri.

iflgal haz›rl›klar› süratlendirildi. 7 May›s 1919’da ABD,‹ngiltere ve Fransa, Yunan donanmas›n›n ‹zmir’e gönde-rilmesi ve bu flehrin Yunanl›lar taraf›ndan iflgal edilmesiplan› üzerinde mutab›k kald›lar. Bu nihâî netice Yunanis-tan’a bildirildi. Onlar da çok önceden bafllad›klar› iflgalhaz›rl›klar›n› süratlendirdiler.

Mondros Mütarekesini ve sonras›ndaki geliflmeleriyak›ndan takip eden pek çok münevver gibi ‹zmir ValiVekili Nureddin Pafla da ‹zmir’in iflgal edilece¤ini tahminetmifl ve böyle bir durum karfl›s›nda mukavemet için ha-z›rl›klara bafllam›flt›. Nureddin Pafla 1918 Kas›m’›n›n bafl-lar›ndan itibaren ‹zmir’in içerisinde mukavemet teflkilat-lar› kurmaya bafllad›. Camileri karargâh haline getirerekmahallelerde eli silah tutabilenlerle toplant›lar yapt› veonlar› teflkilatland›rd›. Daha sonra bu mukavemet teflki-lat›n› bütün Bat› Anadolu’ya yaymak için faaliyete geçti.‹lk ifl olarak, 17 Mart 1919’da ‹zmir’de “Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Kongresi” tertipledi. Bu kongreye Bat› Ana-dolu vilayetlerinin müftüleri, bölgedeki komutanlar vetan›nm›fl simalar kat›lm›flt›. Kolordu Kumandan› ve ValiVekili olan Nureddin Pafla, kongreye baflkanl›k etmifl,yapt›¤› konuflmada, ‹zmir’in iflgal edilmesi durumunda si-lahl› bir müdafaaya kalk›fl›laca¤›n› söylemiflti.

Nureddin Pafla’n›n konuflmas›ndan çok memnun olanDenizli Müftüsü Ahmet Hulusi Efendi, tafl›d›¤› endifleyiflu flekilde dile getirmiflti:

“Pafla, ‹stanbul iflgal alt›ndad›r. ‹flgal kuvvetleri ‹s-tanbul hükümeti üzerinde tazyiklerde bulunarak sizi terfi-an veya memuriyetinizi nakil suretiyle ‹zmir’den uzaklafl-t›r›rlar. Çünkü buradaki H›ristiyan unsurlar, iflgal kuvvet-leriyle temas halindedirler. Sizin burada fiilî mukavemetiçin giriflece¤iniz her hareketi onlara bildirirler. Onlar dahükümete tesir ederek bu teflebbüsü akim b›rak›rlar. Bak›-n›z, Rum papazlar›ndan metropolit Hrisistomos daha flim-diden bu flehrin fahrî valisi gibi hareket etmeye bafllam›fl


ve Yunan iflgalinin haz›rl›klar›na giriflmifl bulunmakta-d›r.”

Ahmet Hulusi Efendi’nin nas›l bir basiret sahibi oldu-¤u ortaya ç›kacakt›. Tahmin etti¤i gibi, Nureddin Pafla’n›n‹zmir’in iflgalini silahla karfl›layaca¤› anlafl›l›nca ‹zmirMetropoliti Hrisistomos’un ikaz› ile Venizelos hareketegeçti. Durumu ‹ngilizlere aktard›. ‹ngilizler de Bab›âliüzerinde bask›y› artt›rarak iflgalden 44 gün önce Nured-din Pafla’n›n ‹zmir valili¤inden al›nmas›n› temin ettiler.

Nureddin Pafla’n›n yerine Ahmet ‹zzet (Kanbur ‹zzet)tayin edilmiflti. Kolordu Kumandanl›¤› vazifesi de, evvel-ce emekli olmuflken yeniden vazifeye al›nan Nadir Pafla’yaverilmiflti. Bütünüyle ‹ngilizlerin iste¤iyle gerçekleflen butayin neticesinde düflman kuvvetleri, pikni¤e gider gibi ‹z-mir Körfezine girecek; ellerini kollar›n› sallayarak flehriiflgal edecekti.

GGaafflleett mmii,, ‹‹hhâânneett mmii,, AAhhmmaakkll››kk mm››??

‹flgali bir hafta öncesinden bilmelerine ra¤men kamu-oyuna yanl›fl bilgi veren Ahmet ‹zzet ile, Osmanl› ordusu-na karfl›l›k vermemelerini emreden Nadir Pafla, iflgaldensonra tokatlanacak, tekmelenecek, yerlerde sürüklenecek,a¤›r hakaretlere maruz kalacaklard›. Oysa bu flekilde iha-net edecekleri yerde, Nureddin Pafla’n›n bafllatm›fl oldu¤uhareketi devam ettirerek eli silah tutan halk› ve askerleriorganize edip müdafaa tertibat› ald›rm›fl olsalard›. Yunan-l›lar iflgali öyle kolayca gerçeklefltiremeyecek, bir haftal›kzaman kazan›lmas› durumunda Bat› Anadolu süratle tefl-kilatlan›p ‹zmir’in imdad›na yetiflecek ve Yunanl›lar dahailk anda denize döküleceklerdi. Ne var ki makamlar› u¤-runa hâin postuna bürünenler yüzünden ‹zmir ve bütünBat› Anadolu cay›r cay›r yak›lacak, on binlerce masum in-san›m›z hunharca katledilecekti.

fiimdi hülasa olarak ‹zmir’in iflgaline ve neler yaflan-


d›¤›na biraz daha yak›ndan bakal›m:

‹zmir’in iflgal edilece¤ini art›k sa¤›r sultan bile duy-muflken ‹zmir Valisi ‹zzet, Köylü Gazetesine yollad›¤› tek-zip [yalanlama] yaz›s›nda flöyle diyordu:

“Baz› kötü niyetliler, ‹zmir’in Yunanl›lar taraf›ndaniflgal edilece¤i tarz›nda flayialar ç›karm›fllard›r. Tekzipolunur.”

‹zmir Valisi ‹zzet Bey, Islahat Gazetesi muhabirininkendisiyle bu konu üzerine yapt›¤› mülakatta yine iflgalhaberlerini tekzip ederek flöyle demekteydi:

“Bunlar›n nereden ç›kt›klar›n› bilmiyorum. fiüphesizmaksatlar›, bu gibi flayialarla kötü niyetli, havsalalar› ha-yalet ile dolu bir tak›m sâdedilleri heyecana getirmektir.

Mukadderat-› cihan› tanzim ile u¤raflan sulh konfe-rans› kendi kararlar›n› gayet gizli tutmakta iken, bu ha-vadisleri do¤ru olmak üzere kabul etmek, pek basit dü-flüncelere has bir mütalaad›r. Herhalde Sulh Konferan-s›’n›n [Paris Konferans›] netice-i mukadderat› gayet âdilâ-ne olacakt›r.”

Vali, muhabirin bir baflka sorusu üzerine, Paris’te top-lanan Konferanstan tekrar bahsederek flu de¤erlendirme-yi yapmaktayd›:

“Bu dakikaya kadar, devletimizin menfaatine ayk›r›Avrupa’ca hiçbir karar olmad›¤› gibi, zuhur edecek kara-r›n aksi olaca¤›na dair de bir emare [iflaret, belirti] mevcutde¤ildir. Bilakis, memnuniyeti mucip birçok emareler var-d›r.”

‹zmir Valisi bu aç›klamalar› yaparken ‹zmir’dekiRumlar, Venizelos’un kendilerine göndermifl oldu¤u, “‹z-mir’i iflgale davet edildik” mesaj›n› birbirlerine müjde ola-rak aktar›yorlard›.

Vali Bey, “Devletimizin menfaatine ayk›r› Avrupa’cahiçbir karar yok” diyedursun, kurtlar çoktan karar›n› ver-


miflti. Kuzuyu yiyeceklerdi. ABD Baflkan› Wilson, ‹ngilte-re Baflbakan› Loyd Corc (Loyd George) ve Frans›z Baflba-kan› Klemanso (Clemenceau), ‹zmir’in Yunan iflgaline terkedilmesini kararlaflt›rm›fllard›.

Yerli Rumlar iflgale çoktan haz›rd›. 50 bin Yunan bay-ra¤›n› dikip haz›r etmifllerdi. Daha önceleri Mondros Mü-tarekesinden hemen sonra 4 Kas›m 1918’de ‹zmir liman›-na bir ‹ngiliz savafl gemisinin gelmesini f›rsat bilen Rum-lar, evlerine ve iflyerlerine Yunan ve ‹ngiliz bayraklar› as-m›fl, kilisede çanlar çal›nm›flt›.

‹zmir’in iflgal edilece¤ini resmî makamlar bilmektey-di. Kolordu Komutan› Ali Nadir Pafla, iflgal gününün saba-h›nda emrindeki birliklere flu talimat› göndermiflti:

“‹zmir bugün ö¤leden sonra, itilaf devletleri k›talar›taraf›ndan iflgal edilecektir. Toplar ve di¤er her türlü harpmalzemesi, bu k›talara teslim edilecektir. Bu bölgelerdekikomutanlar, subaylar ve erler bu bölge d›fl›nda ve gerile-rinde toplanacaklar, kolorduca verilecek emirlere göre ha-reket eyleyeceklerdir. Bu iflgal esnas›nda katiyen karfl› kon-mayacak, iflgale gelecek itilaf müfrezelerine gereken kolay-l›klar gösterilecektir.”

Nadir Pafla iflgalden önceki gece bütün subaylar›n ev-lerine adamlar salarak k›fllada toplanmalar› emrini ver-miflti. Böylece subaylar›n büyük bir k›sm› daha gecedenk›fllada toplanm›fl ve ertesi günü k›flla pencerelerinden fe-ci iflgali seyretmifl, daha sonra da dehfletli sahneleri ken-dileri de bizzat yaflam›fllard›.

Halbuki Vali Bey ve Kolordu komutan› bu flekilde tes-lim olmak yerine mukavemet için tertibat ald›rm›fl olsa-lard›, durum çok daha farkl› olurdu. Evlerin zarar görme-sini, hayatî tehlikeyi düflünmek yersizdi. Sonradan olan-lara bak›ld›¤›nda, iflgal güçlerine karfl› mukavemetin hercihetten haysiyetli, flerefli, en mant›kl› davran›fl oldu¤ugörülür.


Tam teslim olanlar, haysiyetini, flerefini, can›n›, mal›-n› da kaybedecekti. T›pk› çok yak›n tarihte Irak’ta oldu¤ugibi… fiayet binlerce tanka, yüzlerce savafl uça¤›na,muazzam silah ve cephaneye sahip Saddam’›n ordusu öy-lece kolay teslim olmasayd›, üç-befl rütbeli, vatan› 150 bindolara satmam›fl, üç-dört gün daha direnilmifl olsayd›,baflta Amerikan ve ‹ngiliz güçleri olmak üzere iflgal kuv-vetleri çöle gömülürdü. Ama yap›lmad›, sonradan bir mil-yon Irakl› hunharca katledildi. On binlerce kad›n›n ve k›-z›n ›rz›na tecavüz edildi. Irak harabeye döndü. Saddam veo¤ullar› baflta olmak üzere mukavemet etmek yerine ka-ç›p saklanmay› tercih eden ilgililer, canlar›ndan da oldu-lar.

‹‹flflggaallllee BBiirrlliikkttee SSeerrggiilleenneenn VVaahhflfleett!!....

15 May›s 1919 tarihi, tarihimizin en kara günlerindenbiridir. O gün sabah saat 8.40’tan itibaren, Amerikan, ‹tal-yan, Frans›z ve ‹ngiliz ç›karma gemilerinin tafl›d›¤› Yunanaskerleri ‹zmir’de karaya ç›kmaya bafllad›. Binlerce yerli


‹zmir Saat Kulesi önündeki Yunan askerleri

Rum, ellerindekiYunan bayrakla-r› ve çiçeklerleKordon Boyunatoplanm›flt›. Yu-nan iflgal kuv-vetlerini ç›lg›ncaalk›fll›yorlard›.Efzun alay›n›nilk ç›kan taburu,tantanal› bir tö-renle ‹zmir met-ropoliti Hristos-mos taraf›ndantakdis edildi.Metropolit, Yu-nan bayra¤›n› öp-tü, tuz serpti. Hristosmos sevincinden a¤l›yordu.

Yunan birlikleri hükümet kona¤› ve k›fllay› iflgal etti.Baflta Vali ve Kolordu komutan› olmak üzere bütün ilgili-ler ve subaylar a¤›r hakaretlere maruz kald›. Valiye ve bü-tün memurlara, “Zito Venizelos!” (Yaflas›n Venizelos!) diyeba¤›rmalar› söylendi. Böyle ba¤›rmayanlar tokatlan›yor,dipçikleniyor, hatta baz›lar› kurflunlanarak öldürülüyor-du.

Vali ‹zzet Bey, iflgali halktan gizleyece¤ine, iflgal ha-berlerini tekzip edece¤ine gönüllüleri silahland›r›p gerek-li tertibat› ald›rm›fl olsayd›, iflgalciler daha ilk anda deni-ze dökülürdü. Ama öyle yapmad›. ‹hanetinin ilk bedelinia¤›r hakaretlere maruz kalarak ödedi. Kendisi “Zito…” di-ye ba¤›rd›¤› gibi yan›ndaki o¤luna da, “Seyfi o¤lum Zitodiye ba¤›r!” diyordu.

‹flgalcilere mukavemet etmek yerine bütün silahlar›nteslim edilmesi talimat›n› veren Nadir Pafla, esir al›n›pgötürülürken a¤›r hakaretlere maruz b›rak›ld›. Bir Yunan


‹flgalciler ‹zmir’e ayak basar basmaz vahflettablolar› sergilemeye bafllam›fllard›.

te¤meni yüzüne tokat att›. Di¤er subaylar a¤›r küfürlerettiler. Daha sonra di¤er esirlerle birlikte Patris vapuru-nun hayvan pisli¤i dolu ambar›na at›ld›.

K›flladan, hükümet kona¤›ndan ve di¤er resmî daire-lerden toplanan subaylar ve memurlar r›ht›mdaki gemile-re götürülürken yol boyunca a¤›r hakaretlere maruz kal-d›lar. Yerli Rumlar bu esirlerin üzerine baflta kiremit ol-mak üzere ellerine ne geçerse f›rlat›yor, küfürler savuru-yordu. Yunan askerleri esir kafilesine tekme tokat girifli-yor, yere düflenlere dipçi¤i yap›flt›r›yordu. ‹lk anda dokuzsubay›m›z süngü darbeleri ve kurflunlarla flehit oldu. 21subay yaraland›. 27 subay ise kayboldu. Daha sonra bukaybolan subaylar›n elleri ayaklar› ba¤lanmak suretiyledenize at›ld›klar› ortaya ç›kacakt›.

Bu fecaati yaflayanlardan Gümrük ‹daresi Baflmüdü-rü Âgâh Bey, Gümrük binas›ndan d›flar› ç›kar›lmalar›n-dan itibaren yaflad›klar›n› flu flekilde nakletmektedir:

“Soka¤a ç›k›nca hemen feslerimizi al›p y›rtt›lar. Elleri-mizi havaya kald›rarak, ‘Zito Venizelos’ diye ba¤›rmam›z›emrettiler. Bu surette ba¤›ra ba¤›ra r›ht›m üzerine ç›kt›k.Zahire borsas› önüne geldi¤imiz zaman ya¤mur durmufl-tu. Yürümüyor, kofluyorduk. Benim gibi fliflman yahut ta-kat› bulunmayanlar mütemadiyen dipçik yiyordu. Böylecekahvelerin önünden geçerken sivillerin çok kaba küfürleri-ne u¤rad›k. ‹talyan mektebinin önünden saparak ‹kinciKordon üzerinde fliddetli ya¤murun alt›nda bir sokakta,bizi götüren askerler birer birer nemiz var, nemiz yok hep-sini ald›lar. Hatta madeni tütün tabakalar›na, benzin çak-maklar›na var›ncaya kadar. Üzerimizde bir fley bulmakiçin elbisemizi kâmilen y›rtt›lar. Biraz sonra yine r›ht›müzerine ç›kt›k. Ve ayn› tarzda, yani eller yukar›da ‘Zito Ve-nizelos’ diye avaz›m›z ç›kt›¤› kadar ba¤›rarak kofla kofladipçikler ve tokatlarla Ayd›n Demiryolu kampanyas›n›nPunta iskelesine vard›k. Veznedar Naz›m Efendi süngülen-di. Di¤er arkadafllar›m›z›n ço¤u yaraland›.


“Hakk›m›zda yap›lan flenaatin en fliddetlisi burada ol-du. Punta iskelesinde deniz askerleri ç›kar›larak tokatlar-la subaylar›n›n huzurunda hepimizi dövdüler. Bafl›m›zaat›lan tafl, kömür, kiremitlerle yaralanmayan kimse kal-mad›.”

Âgâh Efendi ve di¤er memurlar daha sonra da sopa-larla dövülmüfl ve bir geminin ›slak f›flk› dolu ambar›naat›lm›flt›.

Subaylardan ve memurlardan “Zito Venizelos!” diyeba¤›rmay› reddedenler derhal süngüleniyordu. Albay Sü-leyman Fethi Bey, k›flladan Yunan vapuruna sürüklenir-ken Efzun askerlerinin, “Zito Venizelos diye ba¤›r!” ihtar›karfl›s›nda, “Bir Müslüman subay, ancak milletininbüyüklerine ihtiram için a¤z›n› açar, elini kald›r›r”demifl bunun üzerine süngülenmifl ve orac›kta flehit düfl-müfltür.

Kola¤as› Necati Bey de Yunan Baflbakan› flerefine ba-¤›rmay› reddetmifl ve süngülenerek flehit edilmifltir. Neca-ti Beyin 8 yafl›ndaki o¤lu, “Ah babam!” feryad› ile babas›-n›n flehit naafl› üzerine kapanm›fl, Efzun askerleri bu yav-ruca¤› da süngülemifllerdir.

Nadir Pafla ve di¤er esir al›nan subaylarla birliktea¤›r hakaretlere maruz kalan Yarbay Arif Bey yaflad›kla-r›n› flu flekilde anlatmaktad›r:

“Hepimizin bafllar› aç›ld›. ‹ki kollar›m›z yukar›ya kal-d›r›ld›. Allah›m›za, Peygamberimize, Kur’an›m›za velhas›lbütün mukaddesat›m›za en çirkin ve galiz kelimelerle sö-vüldü. Üzerimizde silah aramak bahanesiyle ne buldular-sa ald›lar. Anahtar zincirine var›ncaya kadar soyulduk.Parktan dörderli olarak hareketimizde kumandanlar›m›zda dahil olmak üzere eller yukar›da ‘Zito Venizelos’ diyeba¤›rt›lmak suretiyle fliddetli bir ya¤mur alt›nda yürüyü-fle devam ettirildik. Bunlar› az gören Yunan askeri ve Rumahalisi taraf›ndan kurflun, süngü, dipçik, rövolver, kamave b›çak gibi her çeflit âlet ile öldürülmekte ve yaralanmak-


ta idik. Bu fecaat içinde gümrük önüne getirildik.”

‹zmir’in iflgalinden önce ‹zmir’e, “Yunan K›z›lhaç” ge-misi ile “doktor” kisvesiyle gelmifl olan Yunanl› subaylar,yerli Rumlar› silahland›rm›fl, silahl› milis gruplar› halin-de teflkilatland›rm›fllard›. Bu Rum milisler iflgalin ilk sa-atlerinden itibaren ‹zmir sokaklar›na dalarak Müslüman-lar›n evlerine girmifl, soygun ve tecavüzde bulunmufl, pekçok masumu öldürmüfllerdi.

‹flgalin ilk günü 400 kifli öldürülmüfltü. Ertesi gün ilebirlikte, yani iflgalin ilk 48 saatinde sivillerden öldürülen-lerin say›s› 2000’i geçmiflti. Bunlardan 57 tanesi subayd›.

‹flgalci askerler ve yerli Rumlar ‹zmir’in tarihi cami-lerindeki ve di¤er camilerdeki baflta, hal› ve kilim olmaküzere de¤erli eflyalar›n› ve di¤er tarihî eserleri çalm›fllar-d›r. Öte yandan Efzun askerleri, “silah arama” bahanesiy-le girdikleri evlerde alt›n, para, mücevherat ve de¤erli efl-yalar› al›p götürmüfllerdir. Bu manzaran›n benzerineIrak’›n iflgali sonras›nda da rastlanacak ve Ba¤dat fleh-rinin, -müzeleri dahil- içinde de¤erli eflya ve para bulunanher yeri soyulacakt›.

Yunanl›lar, esir ald›klar› asker ve subaylar›m›zdanbirço¤unu, ellerini ayaklar›n› ba¤lamak suretiyle denizeatm›fllard›. Daha sonra Yunanl› ilgililer bu hâdiseyi, “On-lar intihar etti” diye aç›klayacaklard›.

‹flgalci Yunan askerlerini tafl›yan gemilere refakateden ‹ngiliz, Frans›z ve Amerikan savafl gemilerinde bulu-nan subay ve askerler, ‹zmir’deki bu vahfleti, gemileringüvertesinde film seyreder gibi seyretmekteydi.

Bu vahfleti eli kolu ba¤l› seyretmeyenler de vard›.Bunlardan biri gazeteci Hasan Tahsin’di. Efzun Alay›n›nüzerine atefl eden bu genç gazeteci, orac›kta vurulmufltu.Düflmana ilk kurflunu s›kanlardan biri de ismi bilinmeyenbir yi¤itti. Bu delikanl› elindeki tüfekle Efzun Alay›n›nsanca¤›n› tafl›yan askeri aln›ndan vurup yere sermifl,


daha sonra tüfe¤indeki bütün kurflunlar› Yunan alay›n›nüzerine boflaltm›fl, bütün askerler büyük bir panik ve kor-ku içerisinde kaç›flmaya bafllam›flt›. Onlar›n panikleme-sinden istifade eden genç de silah›yla birlikte ‹zmir sokak-lar›na dalm›fl, evinin penceresinden bakan bir nineyi gö-rünce flöyle demiflti:

“Nine, gördün ya, yar›n âhirette flâhidim sen ol. Kur-flunum, cephanem tükendi, onun için tüfe¤imi omuzlad›m,geri gidiyorum…”

Nadir Pafla da subaylar›n› hapsetmek, askerlerine“mukavemet etmeyin!” emrini vermek yerine böyle yapa-bilirdi. Ya da subaylar› Yunan palikaryalar›n›n önüne at-mak yerine, onlar› ve sand›klanarak istasyona y›¤›lm›flolan silahlar› Anadolu içlerine gönderebilirdi. Yapmad› vegüzelim flehir, kurbanl›k koyun gibi, eli kolu ba¤lanarakvahflilere teslim edildi.

‹‹flflggaallii PPrrootteessttoo MMiittiinngglleerrii

‹zmir’in iflgali Anadolu’da derin üzüntüyle karfl›land›.Yediden yetmifle bütün halk infiâl halindeydi. Yurdun heryerinde iflgali protesto mitingleri tertiplendi. En büyükmiting ‹stanbul’da yap›ld›. Fatih, Üsküdar ve Sultanah-met mitingleri muhteflem oldu. Mahflerî bir kalabal›k ifl-gali protesto etti. Fatih’teki mitinge 80 bin kifli, Sultanah-met’teki mitinge (23 May›s 1919) yüz bin kifli ifltirak et-miflti. ‹ngilizler mitingleri yasaklatmak için hükümetebask› yapmaktayd›. Osmanl› hükümeti el alt›ndan mi-tingleri desteklemekle birlikte zahiren mitinglere yasak-lama getiriyordu. Bu yasa¤›n göstermelik oldu¤u, on bin-lerin kat›ld›¤› mitinglerin tertiplenmesinden belliydi.

Artan ‹ngiliz bask›s› üzerine ‹stanbul’un fethini kut-lamak yasakland›. Böylece as›rlar sonra bir fetih günü (29May›s 1919), derin sessizlik içerisinde geçifltirildi.


SSeevviinneennlleerr……

‹zmir’in iflgali karfl›s›nda sevincini aç›kça ortaya ko-yanlar da vard›. Fener Patrikhanesi gibi. Fener Patrikha-nesi ‹stanbul’daki ‹tilaf Devletleri yüksek komiserlerinebirer mektup sunarak, ‹zmir’in Yunan ordusu taraf›ndaniflgaline müsaade edilmesinden dolay› duyduklar› sevincibelirtmifl ve ‹tilaf devletleri temsilcilerine teflekkür etmifl-tir.

Patrikhane bu mektubunda, Türkiye Rumlar›n›n herzaman ve ‘Türklerin bütün iflkencelerine ra¤men’ Yuna-nistan’a ba¤l› kald›klar›n› ve ‹ngiltere, Fransa ve Ameri-ka’y› desteklerini belirtmekte ve flöyle demekteydi:

“‹zmir’in Yunanl›lar taraf›ndan iflgali ile do¤uda ada-let kurulmaktad›r.”

‹zmir’in iflgali üzerine iyice fl›maran Patrikhane, aç›k-ça ‹stanbul’u da istemekteydi. Paris’teki konferanstaTürklerin ‹stanbul’da b›rak›lmalar›na karar verilmesikarfl›s›nda üzüldüklerine belirten Patrik Vekili Dorotee,Paris’te yay›nlanan Le Temps gazetesine verdi¤i beyanat-ta flöyle demekteydi:

“Bu karar› (Türklerin ‹stanbul’da b›rak›lmas› karar›-n›) büyük bir hayret ve derin bir teessürle karfl›lad›k. Bizegöre, ‹stanbul kati olarak Yunanl›lara verilmelidir. Adale-te s›¤›n›yor ve bundan böyle Türk idaresi alt›nda yaflamakistemedi¤imizi ilan ediyoruz. Padiflah ‹stanbul’dan at›l-mad›kça, zorbal›¤›n hak üzerindeki bask›s› kaybolmaya-cakt›r.”

Patrikhane, ‹tilaf devletlerinden güç alarak iyice fl›-marm›fl, az›tm›flt›. “Mavri Mira” cemiyetini, Karadeniz’de-ki Pontus Cemiyetini alenen destekliyor, Rum gençlerininbu silahl› çetelere kat›lmalar›n› teflvik ve onlar›n hareket-lerini organize ediyordu.

M. Kemal Pafla, Nutuk’ta o esnadaki tabloyu ve Pat-rikhane ile Rum ve Ermeni az›nl›klar›n faaliyetlerini flu


flekilde anlatmaktad›r:

“…Ordunun elinden esliha [silahlar] ve cephanesial›nm›fl ve al›nmakta.. ‹tilaf Devletleri, mütareke ahkâm›-na [hükümlerine] riâyete lüzum görmüyorlar. Birer vesileile, ‹tilâf donanmalar› ve askerleri ‹stanbul’da. Adana vi-layeti Frans›zlar; Urfa, Marafl, Ay›ntap ‹ngilizler taraf›n-dan iflgal edilmifl. Antalya ve Konya’da, ‹talyan k›taat-›askeriyesi; Merzifon ve Samsun’da ‹ngiliz askerleri bulu-nuyor. Her tarafta, ecnebi zabit ve memurlar› ve hususiadamlar› faaliyette.. Nihayet, mebde-i kelam [sözün bafl-lang›c›] kabul etti¤imiz tarihten [19 May›s 1919’dan] dörtgün evvel, 15 May›s 1919’da ‹tilaf Devletleri’nin muvafa-katiyle Yunan ordusu ‹zmir’e ihraç ediliyor.

“Bundan baflka, memleketin her taraf›nda, anâs›r-›H›ristiyaniye [H›ristiyan unsurlar] hafi [gizli], celi [aç›k-tan], hususî emel ve maksatlar›n›n temin-i istihsaline [ga-yelerinin gerçeklefltirilmesine], Devletin bir an evvel çök-mesine sarf-› mesai ediyorlar [çal›fl›yorlar].

“Bilâhere elde edilen mevsuk malûmat [kesin bilgiler]ve vesaik ile teeyyüt etti ki, ‹stanbul Rum Patrikhane-


Yunan askerleri Sar› K›flla’da

si’nde teflekkül eden ‘Mavri Mira’ heyeti, vilayetler dahi-linde çeteler teflkil ve idare etmek, mitingler ve propagan-dalar yapt›rmakla meflgul. Yunan Salib-i Ahmer’i [K›z›l-haç’›], Resmî Muhacirîn Komisyonu, ‘Mavri Mira’ heyeti-nin teshil-i mesâisine hâdim [çal›flmalar›n› kolaylaflt›rma-ya hizmetkâr]. ‘Mavri Mira’ heyeti taraf›ndan idare olunanRum mekteplerinin izci teflkilatlar›, yirmi yafl›n› müteca-viz gençler de dahil olmak üzere her yerde ikmal olunuyor.

“Ermeni Patri¤i Zaven Efendi de, Mavri Mira heyetiy-le hemfikir olarak çal›fl›yor. Ermeni haz›rl›¤› da tamamenRum haz›rl›¤› gibi ilerliyor.

“Trabzon, Samsun ve bütün Karadeniz sahillerindeteflekkül etmifl ve ‹stanbul’daki merkeze merbut [ba¤l›]Pontus Cemiyeti sühuletle ve muvaffakiyetle çal›fl›yor.”(Nutuk, s. 1, 2)

Fener Patrikhanesi, “Türkler ‹stanbul’dan at›lmal›”derken güvendi¤i yerler vard›. ABD Baflkan› Wilson, Pa-ris’teki (Paris Konferans›) toplant›da, aç›kça “Türkler ‹s-tanbul’dan at›lmal›” demiflti. Frans›z Baflbakan› da ayn›görüflte olduklar›n› belirtmiflti.

VVaattaann ‹‹flflggaall AAlltt››nnddaa,, OOrrdduu DDaa¤¤››llmm››flfl,,

SSiillaahhllaarr TTooppllaannmm››flfl……

Kurtulufl Savafl› öncesindeki manzaray› bu anlatt›k-lar›m›z›n ›fl›¤›nda bir kere daha hülâsa edelim. Genel gö-rünüfl fludur:

Baflta ‹stanbul ve ‹zmir olmak üzere yurdun en stra-tejik yerleri iflgal edilmifl vaziyettedir. Musul’dan sonra,Çanakkale Bo¤az› ve ‹stanbul iflgal edilmifl, Frans›zlarTrakya’ya girmiflti. ‹ngilizler ve Frans›zlar Güneydo¤uAnadolu’yu ve Çukurova’y› ele geçirirken, ‹talyanlar An-talya’ya ayak basm›flt›. Öte yandan Ermeniler ve Rumlar,iflgal güçlerine dayanarak iflgal bölgelerinde katliâmlara


giriflmifllerdi.

Mondros Mütarekesi gere¤ince ordunun büyük bölü-mü terhis edilmifl, Osmanl› ordusunun bütün toplar›, ma-kineli tüfekleri, el silahlar›, cephaneleri ve di¤er vas›tala-r› da düflman kuvvetlerinin temsilcilerinin nezareti alt›n-da belli bafll› yerde depo edilmiflti. [‹zmir, Manisa, Band›r-ma, Çanakkale, ‹stanbul, ‹zmit, vs.] Bu silah ve cephane-lerin bir k›sm› bilahere millî mücâdele baflay›nca tekrarzorla geri al›nm›fl (Manisa, Band›rma gibi), bir k›sm› iseonlara nezarete memur ‹ngiliz subaylar› taraf›ndanTBMM Hükümetine para ile sat›lm›fl (‹stanbul Maçka gi-bi), di¤er bir k›sm› ise denize dökülmek ve di¤er suretler-le imha edilmifltir (‹zmit gibi).

Çanakkale ve ‹stanbul bo¤az› sahil tahkimat›ndaki


‹flgalciler ‹stanbul’da Tünel’den Beyo¤lu’na do¤ru yürürken...

toplar, dinamitlerle parçalanm›fl, böylece hiçbir müdafaavas›tas› b›rak›lmam›flt›.

‹flte kapkaranl›k tablo bu vaziyetteydi. Ordu yok, si-lah yok, en mühimi devlet yok…

SSeevvrr AAnnttllaaflflmmaass››

Mondros Mütarekesi ile koca Osmanl› Devletinin boy-nuna idam yaftas›n› asan düflman güçler, Sevr Anlaflma-s›yla, koca devletin ölümünü bütün dünyaya ilan ediyor-lard›. (10 A¤ustos 1920)

‹tilaf Devletleri ile, ma¤lup taraf aras›nda flu anlafl-malar yap›lm›flt›:

Almanya ile 28 Haziran 1919 tarihinde “Versay Ant-laflmas›”, Avusturya-Macaristan ‹mparatorlu¤u ile 10Eylül 1919 tarihinde “St. Germain Antlaflmas›”, Bulga-ristan ile 27 Kas›m 1920 tarihinde “Neuilly Antlaflma-s›”, Osmanl› Devletiyle 10 A¤ustos 1920 tarihinde “SevrAntlaflmas›”

Bu anlaflmalar içerisinde flartlar› en a¤›r olan “SevrAntlaflmas›” idi. Bu anlaflma, yaln›zca koca bir devleti öl-dürmüyor, o devletin çat›s› alt›ndaki bütün Müslümanhalk› da resmen köle vaziyetine getirmek istiyordu. 433ana madde ile 38 ek maddeden ibaret olan bu anlaflma,Haçl› zihniyetinin Müslümanlara ne kadar büyük h›nçbesledi¤inin en müflahhas delilidir.

Sevr anlaflmas›na göre Anadolu paramparça edilmek-teydi. Bu anlaflmaya göre; Ege bölgesinde ‹zmir, Manisave civar› Yunanl›lara, Akdeniz bölgesi ‹talyanlara, Güney-do¤u Anadolu bölgesi ve Suriye Frans›zlara, Irak’taki pet-rol yataklar›n›n bulundu¤u k›s›mlar ‹ngilizlere, Do¤uAnadolu’nun büyük bölümü (Erzincan, Erzurum, Mufl,Bitlis, Van, A¤r›) ile Karadeniz’de Trabzon ve Rize Erme-nistan’a veriliyordu.


Bu antlaflmaya göre, devletin ordusu olmayacak, sila-h› olmayacak, borçlar›na karfl›l›k bütün gelirlerine el ko-nulacak, att›¤› her ad›mda iflgal kuvvetlerinden izin al›na-cakt›. Bu flartlar alt›nda yaflayan devlete devlet denile-mezdi. K›saca Osmanl› devleti öldürülmüfltü.

‹nsan›n okumaya bile tahammül edemedi¤i bu “kinbelgesi”nin baz› maddeleri flöyledir:

“Türkiye, M›s›r’daki ve M›s›r üzerindeki bütün hakla-r›ndan ve s›fatlar›ndan vazgeçer. Bu vazgeçme, 5 Kas›m1914’ten bafllayarak geçerli say›lacakt›r. Türkiye, mütte-fik devletlerce giriflilen eyleme uygun olarak, ‹ngiltere’nin18 Aral›k 1914’te M›s›r üzerinde ilan etti¤i koruyuculu¤utan›d›¤›n› bildirir. (Madde 101)”

“Türkiye, Fas’da Fransa’n›n koruyuculu¤unu (hima-yesini) tan›r ve bunun bütün sonuçlar›n› kabul eder. Butan›ma, 30 Mart 1912 tarihinden bafllayarak geçerli ola-cakt›r. (Madde 118)”

“Türkiye, Tunus üzerinde Fransa’n›n koruyuculu¤unutan›r ve bunun bütün sonuçlar›n› kabul eder. Bu tan›ma12 May›s 1881 tarihinden bafllayarak geçerli olacakt›r.(Madde 120)”

“Türkiye, flimdi ‹talya’n›n iflgalinde bulunan Ege De-nizi adalar› üzerindeki bütün haklar›ndan ve s›fatlar›n-dan ‹talya yarar›na vazgeçer (Madde 122)”

“Yunan Hükümeti, ‹zmir kenti ile 66. Maddede belir-tilen topraklar›n yönetiminden sorumlu olacak ve bu yö-netimi hususi olarak bu maksatla tayin edece¤i bir görev-liler kurulunca yönetecektir. (Madde 70)”

“89. Madde uyar›nca s›n›r tespiti, sözü geçen vilayet-ler (Erzurum, Trabzon, Van, Bitlis) topraklar›n›n tümü-nün ya da bir kesiminin Ermenistan’a aktar›lmas›na yolaçacak olursa, Türkiye, aktar›lan toprak üzerindeki bütünhaklar›ndan ve s›fatlar›ndan, karar tarihinden bafllamaküzere geçerli olarak, vazgeçti¤ini flimdiden bildirir, iflbu


anlaflman›n, Türkiye’den ayr›lan topraklara uygulanacakhükümleri, o andan bafllayarak, bu topraklara da uygula-nacakt›r. (Madde 90)”

‹flte Kurtulufl savafl› öncesindeki tablo böyleydi. Ka-ranl›k, kapkaranl›k bir tablo… Tarihimizin en üzüntülügünlerini yaflamaktayd›k. Kurtulufl Savafl›’n›n hangi at-mosferde yap›ld›¤›n› ve ehemmiyetini anlamak için o gün-leri hat›rlamak, hiç unutmamak laz›m.

—0—


‹K‹NC‹ BÖLÜM

KKUURRTTUULLUUfifi MMÜÜCCÂÂDDEELLEESS‹‹NN‹‹NN

TTEEMMEELL DDAAYYAANNAA⁄⁄II

Kurtulufl Mücâdelesi, hiç flüphesiz dünya tarihindemüstesna yere sahip bir hâdisedir. Düflününüz; Müs-lüman halk›n 600 y›ll›k muhteflem devleti vefat etmeküzere.

Birinci Dünya Savafl› boyunca silah alt›na al›nm›flolan 2.850.000 (iki milyon sekiz yüz elli bin) kifliden, 385bini cephede, geri kalan› esarette olmak üzere 600 bini fle-hit düflmüfl. 1,5 milyonu ise ço¤u kolunu, aya¤›n›, gözünükaybetmek suretiyle yaralanm›fl. Savafl boyunca silah al-t›na al›nan askerlerden esaretten dönenleri de dahil eder-sek, ancak 560 bini tekrar savaflacak durumdad›r.

Mondros Mütarekesi gere¤ince; ordu terhis edilmiflvaziyette. Yani resmen ortada bir ordu yok. Silahlar›n bü-yük bölümü düflman›n eline geçmifl. Yani silah ta yok.

Halk fakr u zaruret içerisinde. Ölmek üzere olan dev-letin hazinesi bombofl. Yani para da yok.

Baflta baflflehir ‹stanbul ve en stratejik flehir ‹zmir ol-mak üzere, yurdun en mühim k›s›mlar› düflmanlar tara-f›ndan iflgal edilmifl vaziyette.

‹flte böylesine bir tablo karfl›s›nda verilen KurtuluflMücâdelesini anlamak için, bu mücadelenin temel daya-

39

nak noktalar›n›, ana fikrini, can damar›n› çok iyi tan›maklaz›m. Yoksa bu konuda yap›lan bütün çal›flmalar sathî(yüzeysel) olmaktan öteye geçmez.

Biz, “Yedi Cephe: Osmanl›’n›n Sekerât›” kitab›m›z›nsonlar›na do¤ru flöyle demifltik:

“Tarihi boyunca esir yaflamam›fl insanlar›n buantlaflmada dayat›ld›¤› üzere köle olarak yaflamay›kabullenmesi mümkün de¤ildi. Müslüman, de¤il birkâfirin kölesi olmak, gerçekte yeryüzünün halifesiidi. Cenab-› Hak Mü’min’e o selâhiyeti vermiflti.Mü’min izzet ve gayret sahibiydi. Mü’min mertti, yi-¤itti, flecaatliydi. ‹nanc› u¤runa seve seve ölümü gö-ze al›rd›. Müslüman devletsiz yaflayamazd›. Tarihboyunca kurulmufl olan 20’ye yak›n dünya çap›nda-ki devletle, 50 civar›nda devletcikler bunu göster-mektedir. ‹slam f›kh›na göre; Müslümanlar›n ba-¤›ms›z bir devleti ve ona önderlik edecek bir lideriolur. Osmanl› Devleti’nin mücâdelesinin mühim k›s-m›n›, bu f›khî hükümlerin yerine getirilmesini sa¤-lamaya çal›flmak teflkil eder.

“Anadolu’da yaflayan insanlar› düflünün: Sel-çuklu Devletini de sayarsak, yaklafl›k 850 sene bo-yunca güçlü devleti olmufl. Devlet karar alm›fl, halkda ayn› inanc›, ayn› duyguyu paylaflt›¤› devletinidarecileriyle beraber “Bismillah” diyerek yola ç›k-m›fl. En son yedi cephede canla baflla vuruflmufllar.‹flte flimdi, ci¤eri befl para etmez kimseler kalkm›fl,kendilerine; ‘Sizin art›k devletiniz yok! Siz kölemiz-siniz! Biz ne dersek ona uymaya mecbursunuz! Bun-dan böyle bu topraklarda ezan okunmayacak, çançal›nacak!’ demektedirler. Bu halk›n bunu kabul et-mesi mümkün mü? Bu bak›mdan k›sa bir müddetflok geçirildikten sonra toparlan›lm›fl ve KurtuluflSavafl›’na giriflilmifltir. Neticede de bu Sevr denilenkâbus defedilmifltir.”


CCiihhaadd vvee fifieehhââddeett fifiuuûûrruu

Kurtulufl Mücâdelesinin temel dayanak noktalar›flunlard›r: Müslüman›n mutlaka ba¤›ms›z bir devletininolmas› gere¤i, ‹slam birli¤inin sembolü say›lan halifelikmüessesesinin yaflat›lmas›, cihad ve flehâdet fluûru…

Gerçek savafl, öyle sinemada seyredilenlere, ya da bil-gisayar oyunlar›na benzemez. Bombalar›n patlad›¤›, kur-flunlar›n ya¤mur gibi ya¤d›¤›, süngülerin, kasaturalar›ndevreye girdi¤i karfl›l›kl› ölümüne vuruflmalarda, iflinucunda ölmek vard›r. Yani insan›n en tatl› varl›¤›n› kay-betmesi…

Cihad, Kur’an-› Kerim’de 350’den fazla âyetle sabitolan farz bir ibâdettir. Bu âyet-i kerimelere bakt›¤›m›zdacihad›n üç merhalede meflru’ k›l›nd›¤›n› görürüz. fiöyle ki:

Birinci Merhale: Cihad, Hicretten evvel Mekke dev-resinde meflru’ k›l›nmam›flt›. Bu devrede Resul-i Ekrem;evvelemirde, Kur’an-› Azimüflflan’› tebli¤ ve kâfirleri inzaretmekle [uyarmakla] memur idi. Tebli¤ görevi ilk önce giz-li yap›l›rken, daha sonra aç›ktan yap›lmaya bafllanm›flt›r.Cihad›n bu birinci merhalesi ile ilgili âyet-i kerimelerdenbirine meâlen bakal›m:

“Art›k Ey Resûl-i Zîflân›m! Sen üzülme! Münkir-lerin hallerinden pek müteessir olma! Sen onlardani’raz et [yüz çevir] ve onlar›n sana karfl› vaki’ kusur-lar›n› hüsn-i muâmele ile afvet. Onlardan intikamalmakta acele etme!” (Hicr / 85)

‹kinci Merhale: Kâfirler, Müslümanlarla savaflt›kla-r› takdirde, Müslümanlara savafl için izin verilen merha-ledir. Cenab-› Hak, Hicret’in ikinci senesinde (624 BedirSavafl›) Medine devresinde; kâfirler Müslümanlara karfl›savafl› bafllat›p onlara hücum ettikleri takdirde, Resulul-lah’a (asm) ve Müslümanlara, kâfirlerle savaflmak husu-sunda izin vermifltir. Bu izin, cihad›n meflrûiyetinin ikin-ci merhalesini teflkil etmektedir. Bu merhaleyi bildirenâyet-i kerimelerden birine meâlen bakal›m:

KURTULUfi MÜCÂDELES‹N‹N TEMEL DAYANA⁄I / 41

“Mukatele olunan, yani kendilerine karfl› kafir-ler taraf›ndan savafl ilan edilen Müslümanlara zul-molunduklar›ndan dolay›; yani dinlerine, hayatlar›-na ve memleketlerine tecâvüz vuku buldu¤u için,Müslümanlar›n kâfirlerle cihad etmelerine, o zâlimkâfirlere karfl› savafla at›lmalar›na taraf-› ‹lâhidenizin verildi. fiüphe yok ki Allahu Teâlâ, zulme u¤ra-m›fl Müslümanlara yard›m etme¤e kadirdir.” (Hac / 39)

Üçüncü Merhale: Cenab-› Hak, bu merhalede,‹slâma tehdid oluflturan din düflmanlar› ile k›yametekadar savaflmay› farz k›ld›. Bütün zaman ve mekanlardakay›ts›z ve flarts›z onlarla çarp›flmay› emretti. Cihad›n bumerhalesini bildiren âyet-i kerimelerden birine meâlenbakal›m:

“Ey Mü’minler! Gerek hafif, gerek sakil olarak,yani gerek hasta, gerek s›hhatli, gerek genç, gerekihtiyar, gerek süvari, gerek piyade, gerek zengin,gerek fakir, gerek silahl›, gerek silahs›z olarak, k›-saca hangi halde bulunursan›z bulunun; cihad içinseferber olun ve fîsebilillah mallar›n›z ve nefisleri-nizle cihâd edin! Bu cihad, sizin için hay›rl›d›r. E¤ercihâd›n sevâb›n› ve cihâddan geri kalman›n cezâs›-n› bilirseniz.” (Tevbe/ 41)

CCiihhaadd››nn KK››ss››mmllaarr››

‹slâm dininde cihad, maddî ve manevî olmak üzere ikik›sma ayr›l›r:

Maddî Cihad: Hâricî düflman olan kâfirlere karfl› si-lahla yap›lan cihadd›r.

Mânevî cihad: Dahilî düflman olan münaf›klara kar-fl› ilim ve hikmetle, onlar› hakka davet etmek suretiyle ya-p›lan mücâhededir.

‹slâm âlimleri cihad›n bu iki k›sm›n› Tevbe Suresinin122. âyet-i kerimesinden ç›karm›fllard›r. Bu âyet-i kerime-


de meâlen flöyle buyrulmaktad›r:

“Bütün Mü’minlerin, birden toplan›p savafla ç›k-malar› do¤ru de¤ildir. Her kabileden bir k›s›minsan savafla gitmeli, onlardan bir k›sm› da din ilim-lerini ö¤renmek ve kabileleri savafltan kendilerinedöndü¤ü zaman, onlar› Allah’›n azab›yla uyarmakiçin geri kalmal›d›r. Olur ki, Allah’›n azab›ndan sa-k›n›rlar.”

Demek, bu âyet-i celile, Müslümanlar›n iki k›s›mcihad ile mükellef oldu¤unu ifade ediyor:

Biri: Maddî cihadd›r ki; Müslümanlardan bir k›sm›-n›n ‹slâma karfl› tehdit oluflturan kâfirlerle savaflmas›d›r.

Di¤eri ise: Mânevî cihadd›r ki; Müslümanlardan birk›sm›n›n ilim tahsilinde bulunmas›, ‹slam beldelerindebulunan münaf›klar› hüccetle ilzam etmesi ve mü’minlerekarfl› emr-i bi’l-ma’rûf ve nehy-i ani’l-münker vazifesiniedâ etmesidir.

Cihad konusunu bütün yönleriyle ele alan eserlerdenbiri olan “Mir’âtü’l Cihad”da Maddî cihad için flu aç›klamayap›lm›flt›r:

“Maddî cihâd: Müslümanlar, Medine Devrinde Pey-gamberimiz (asm) ile beraber cihad emrini ald›ktan sonra,kâfirlere karfl› bilfiil harbetmifller ve bu harbler, Resûl-iEkrem (asm) âhirete irtihal edinceye kadar devam etmifl-tir. Hulefâ-yi Râflidin Devresinde de Müslümanlar kâfir-lerle savaflmaktan geri kalmam›fllard›r. Asr-› Saadettensonra gerek Emeviler, gerek Abbasiler, gerek Suçluklular vegerek Osmanl›lar, kâfirlere karfl› bu maddî cihad› sürdür-müfllerdir. Zirâ, ‹slâmiyetin güvenli¤i, cihana yay›l›p hâ-kim olmas›, insanlar›n cemaatler halinde fevc fevc gelip ‹s-lâm ile hidayet bulmalar› ve bu sayede hem dünya, hem deâhiret saadetine nâil olmalar›, maddî cihad iledir.

“Evet, ‹slâm tarihi flâhiddir ki, bu devrelerde maddîcihad sebebiyle Müslümanlar, devaml› kâfirlere karfl› izzet


ve refah içinde yaflam›fllar; buna mukabil kâfirler ise zilletve sefalet içine düflmüfllerdir. Müslümanlar, bu as›rda isekâfirlere karfl› olan maddî cihad› yapacak gücü yitirdikle-ri için kâfirlerin hâkimiyeti alt›na girmifl, bunun neticesiolarak da zillet ve sefâlete mahkum olmufllard›r.” (Mir’atü’lCihad, c.1/ 206)

CCiihhaadd››nn HHüükkmmüü

‹slâm âlimlerinin ittifak›na göre cihâd, farzd›r. Fakat,bu farziyet, bazan farz-› kifaye, bazan da farz-› ayn olur.Devletin yeteri miktarda askeri varsa, di¤er gücü yetenle-re cihada ifltirak etmek farz-› kifaye olur. Ancak flu haller-de cihad etmek farz-› ayn hükmüne geçer.

“Kâfirler, Müslümanlar›n bulundu¤u memlekete gir-seler; bu durumda o beldenin ahâlisine kâfirlerle savafl›ponlar› defetmek farz-› ayn olur. Böyle bir durumda zen-gine, fakire, köleye, düflmanlar› defetme güçleri varsa–kocalar›n›n izni olmadan– kad›nlara da kâfirlerle savafl-mak farzd›r. Hattâ, imkan derecesinde köre, hastaya vetopala da kâfirler kendilerini öldürmeye kastettikleri tak-dirde güçleri nisbetinde onlarla savaflmak farzd›r.” (el-En-vâr 2/ 348)

Cumhur-u fukâha, flu hallerde de kafirlerle savaflma-n›n Müslümanlara farz-› ayn oldu¤unu belirtmifllerdir:

Birinci Hâl: ‹slâm ordusu ile küffâr ordusu, karfl›karfl›ya geldi¤i zaman, art›k cephede bulunan her Müslü-mana cihâd farz-› ayn olur. Bu durumda cepheden kaçmakharamd›r ve ekberü’l kebâirdendir (en büyük günahlar-dand›r.) Harbde sebat gösterip, düflmanla savaflmak ise,oradaki herkese farzd›r.

‹kinci Hâl: Düflman ordusu, bir Müslüman tâifesineâniden sald›rd›¤› zaman, bu durumda cihad, orada bulu-nan herkese farz-› ayn olur. ‹ster kad›n, ister savaflacak


gücü olan çocuk, ister yafll›, –kim olursa olsun– her Müs-lümana, kuvveti dahilinde müdafaada bulunmak farz-›ayn olur. E¤er bu Müslüman tâifesi tek bafl›yla düflman›ma¤lub etmek gücüne sahib de¤ilse; onlara yard›ma kofl-mak, yak›n›ndaki di¤er Müslümanlara da farz-› aynd›r.

Üçüncü Hâl: Müslümanlar›n devlet baflkan›, birMüslüman tâifesine, “Benimle beraber Allah yolunda ci-hâda kat›l›p seferber olun!” diye cihâda davet etti¤i za-man; kesin bir özrü olmayanlar›n bu davete icâbet etme-leri, yani cihada kat›lmalar› farz-› ayn olur.

‹mâm ‹bn-i Kuddâme, cihad›n farz-› ayn oldu¤u yerle-ri flu flekilde belirtmektedir:

“Cihâd üç yerde her bir ferde farz-› ayn olur:

“Birincisi: ‹ki ordu karfl›lafl›nca, haz›r olan›n oradanayr›lmas› haram, orada kalmas› ise ona farz-› ayn olur.

“‹kincisi: Kâfirler bir beldeye girerse, oradaki halk›n okâfirleri defetmesi ve onlarla savaflmas› farz-› ayn olur.

“Üçüncüsü: E¤er devlet idarecisi, bir toplulu¤u cihâdaça¤›r›rsa; o toplulu¤un cihâda ç›kmalar› farz-› ayn olur.”(el-Mu¤nî Ve’fl-fierhü’l-Kebîr 10/ 365-366)

AAnnaaddoolluu HHaallkk›› BBuu GGeerrççeekklleerrddeenn HHaabbeerrddaarrdd››

Kurtulufl Savafl› bafllang›c›nda yediden yetmifle her-kes bu ‹slâmî hükümlerden haberdard›. Onun içindir ki,çocuklardan ihtiyarlara, her yafltan erkeklerden, kad›nla-ra var›ncaya kadar bütün halk topyekün bu savafla ifltiraketmifltir. Çünkü cihad farz-› ayn olmufltu. Ölüm sonras›hayat›, yani “as›l hayat›” düflünenler, fani dünyada geçire-cekleri zaman› düflünmeksizin cihada koflmufllard›. fiayetbu cihad yolunda hayatlar›n› kaybetseler, onun ad› flehit-likti. Mü’minler ise o rütbeyi kazanmak için can atmak-tayd›.


fifieehhiittllii¤¤iinn FFaazziilleettii

fiehitlik, k›saca; can›, o can› veren Allahu Azimüfl-flan’›n yolunda, r›zas›n› kazanmak için fedâ etmek demek-tir. Kâfirlerle savafl›rken Allah yolunda rûhunu fedâ edenflehidlerin fazileti, Kur’an-› Kerim’de ve Hadis-i fieriflerdetafsilatl› olarak zikredilmifltir. fiimdi flehitli¤in mükâfat›ve faziletiyle ilgili âyet-i kerimelerden ve hadis-i flerifler-den baz›lar›na bakal›m:

fiehitli¤in faziletini beyan eden baz› âyet-i keri-meler:

1) “‹’lâ-y› kelimetullah için Allah yolunda öldürülenle-re ölüler demeyiniz. Bilakis onlar diridirler. Fakat, siz bu-nun fark›nda de¤ilsiniz.” (Bakara/154)

2) “E¤er Allah yolunda öldürülür ya da ölürseniz, flu-nu bilin ki; Allah’›n ma¤fireti ve rahmeti onlar›n dünyal›knam›na toplad›klar› bütün fleylerden daha hay›rl›d›r.” (Âl-i ‹mran/ 157)

3) “Allah yolunda savafl›p öldürülenleri ölüler zannet-me. Bilâkis, onlar diridirler. Allah’›n kendilerine lütuf vekereminden verdi¤i fleylerle sevinç içinde olduklar› haldeRablerinin kat›nda r›z›klanmaktad›rlar. Arkalar›ndan ge-len ve henüz kendilerine kat›lmam›fl olan (flehid olacakkardefllerine de) hiçbir korku ve üzüntünün bulunmad›¤›müjdesini verirler. Onlar, (sonradan kendilerine iltihakedeceklere) Allah’›n nimet ve fazl›n› ve Allah’›n imânedenlerin mükâfât›n› zâyi’ etmeyece¤inin müjdesini ver-mekle sevinirler.” (Âl-i ‹mrân/169-171)

4) “Onlar ki, hicret ettiler, memleketlerinden ç›kar›l-d›lar, Benim yolumda eziyete u¤rad›lar, savaflt›lar ve öl-dürüldüler; kasem olsun, Ben de onlar›n günahlar›n› örte-ce¤im ve onlar› altlar›ndan ›rmaklar akan Cennetlere ko-yaca¤›m. Bu mükâfât, Allah taraf›ndand›r ve sevab›n daen güzeli Allah kat›ndad›r.” (Âl-i ‹mrân/ 195)


fiehitli¤in faziletiyle ilgili baz› Hadis-i fierifler:

1) Hz. Enes’den (ra) rivayet edildi¤ine göre, Resûl-iEkrem (sav) flöyle buyurdu:

“Cennet’e gidenlerden hiç kimse, yeryüzündeki bütünmülk ona verilse dahi tekrar bu dünyaya geri dönmek is-temez. fiehîd müstesna. O, flehâdetten dolay› Allah’›n ken-disine yapm›fl oldu¤u ikram› gördü¤ünde, tekrar dünyayadönüp on kez Allah yolunda savafl›p öldürülmek ister.”(Buhari ve Müslim)

2) Hz. Cabir (ra) anlat›yor:

“Adam›n biri Peygamberimize gelerek: ‘Ey Allah’›nResûlü! E¤er ben Allah yolunda savafl›p öldürülürsem ne-rede olurum?’ diye sordu.

“Resûlullah (sav) ‘Cennet’te olacaks›n’ buyurdu. Bu-nun üzerine adam, elinde bulunan hurmalar› at›p, öldürü-lünceye kadar savaflt›.” (Müslim)

3) Hz. Ebû Hureyre (ra) anlat›yor:

“Resulullah (sav) buyurdular ki: ‘Allah yolunda sava-fl›p flehîd olan kifli, öldürülürken, sizden birinizi bir kar›n-ca ›s›rd›¤›nda duydu¤u elem kadar bir ac› duyar.” (Tirmizî)

4) Hz. Câbir (ra) der ki:

“Ben Uhud savafl›ndan üzgün bir flekilde döndüm.Zirâ, babam Abdullah, Uhud’da flehid düflmüfl ve gerideboynumda büyük bir borçla beraber çocuklar›n sorumlu-lu¤unu da b›rakm›flt›. Gece olunca Peygamberimiz (asm)bana haber gönderdi, onun yan›na vard›m. Peygamberi-miz (asm) buyurdular ki: ‘Ey Câbir! Allah (cc) senin baba-n› ihyâ edip diriltti ve onunla konufltu.’

“Ben, ‘Ey Allah’›n Resûlü! Allah bizâtihî onunla ko-nufltu mu?’ diye sordum.

“Resûlullah buyurdular ki: Evet. Allah, babana, ‘Netemennide bulunursan bulun, vereyim!’ dedi. Baban dediki: ‘Ey Rabbim! Benim arzum, benim ruhumu geri iâde et


ve benim cesedimi yeniden dirilt. Beni tekrar Muhammed(asm)’a geri gönder, Senin yolunda tekrar savafl›p flehidolay›m.’ Allah (cc) buyurdular ki: ‘Ben bu hususta kesinhükmümü vermiflim ki, ölenler bir daha dünyaya geridönmeyeceklerdir.’” (ed-Dürrü’l-Mensûr, 2/ 172)

5) Hz. Ebû Hüreyre (ra)’den rivayet edildi¤ine göre,Resûlullah (sav) flöyle buyurmufltur:

“Muhammed’i kudret ve irâdesiyle yaflatan Allah’a ye-min ederim ki; Allah yolunda savafl›p öldürülmemi, diril-dikten sonra yine savafl›p öldürülmemi, sonra tekrar sa-vafl›p öldürülmemi isterim.” (Buhari ve Müslim)

6) Hz. Mugire (ra) der ki:

“Resulullah (sav), peygamberlik s›fat›yla bize bildirdiki: ‘Sizden kim öldürülürse Cennetlik olacakt›r.’ Bu sebep-le biz, ölümü sizin hayat› sevdi¤inizden daha çok severiz.”(Hz. Mugire (ra), bu sözlerini Nihâvend flehrinde ‹ran vâ-lisine karfl› söylemifltir.) (Kütüb-i Sitte Tercümesi, 5/ 46)

7) Hz. Enes b. Mâlik (ra), Hz. Peygamber (sav)’in flöy-le buyurdu¤unu rivayet etti:

“K›yâmet gününde kullar hesap için durdu¤u zaman,bir topluluk omuzlar›na koymufl olduklar› k›l›çlar›ndankan akarak gelip Cennet’in kap›s›nda dalgalan›rlar.

“ ‘Bunlar kimdir?’ denilince; ‘fiehitlerdir. Diri idiler, r›-z›klar› veriliyordu’ diye cevab verilir.’ (Taberânî)

8) Hz. Ubâde b. Sâmit (ra), Hazret-i Peygamber(sav)’den rivâyete göre, Resûlullah (sav) flöyle buyurdu:

“fiehidin Allah kat›nda yedi özelli¤i vard›r:

“- Kan›n›n ilk damlas› yere düfltü¤ünde affedilir,

“- Cennet’teki yerini görür,

“- Îmân hullesi giydirilir,

“- Kabir azâb›ndan kurtar›l›r,


“- K›yâmetin korkunç hâlinden emin olur,

“- Bafl›na dünya ve dünyadakilerden daha hay›rl› olanyakuttan vakar tac› konur.

“- Yetmifl iki hûri ile evlendirilir ve akrabas›ndan yet-mifl iki kifliye flefaat eder.” (Ahmed b. Hanbel, Taberânî)

9) Hz. Ebu Musa el-Efl’âri, o¤lu Ebu Bekir (ra)’dan:

“Düflman karfl›s›nda iken babam›n flöyle dedi¤ini iflit-tim: ‘Resûlullah (sav) flöyle buyurdu: ‘Cennet’in kap›lar›,k›l›çlar›n gölgesi alt›ndad›r.’

“K›yafeti da¤›n›k olan bir adam kalk›p, ‘Ey Ebû Musa!Resululla (sav)’in böyle söyledi¤ini duydun mu?’ dedi.

“Ebû Musa, ‘Evet’ cevab›n› verince; adam arkadafllar›-n›n yan›na dönüp; ‘Sizi selâml›yorum!’ dedikten sonra k›-l›c›n›n k›n›n› k›rarak att›. Sonra yal›n k›l›çla düflmanado¤ru yürüdü. Ölünceye kadar savaflt›.” (Müslim, Tirmizî;Mir’âtü’l Cihad, c.2/ 157)

fiehitli¤in faziletine ve flehit olanlar›n Allahu Teâlakat›nda alaca¤› mükafat›n büyüklü¤üne dair daha pekçok âyet-i kerime ve hadis-i flerif vard›r. Bu ülkenin insan-lar›, çok küçük yafltan itibaren bu hakikatleri ö¤reniyor,ruhlar›na yerlefltiriyorlard›. Çocuklar anneleri taraf›n-dan, “Ya flehid ol, ya gazi!” temennisiyle yetifltiriliyorlard›.Delikanl›lar askere gönderilirken, kurbanl›klara niflaniçin k›na vurulmas›ndan kinaye olarak ellerine k›na yak›-l›p öyle gönderiliyordu. ‹flte ecdâd›m›z, savafllarda; Ça-nakkale’de, Yedi Cephede ve Kurtulufl Savafl›’nda bu fluûr-la savaflm›flt›r. Komutanlar hat›ralar›nda: Birkaç dakikasonra siperden f›rlay›p hücuma kalkacak olanlar›n, kur-flunlara gö¤üslerin siper etmeden önce zerre kadar tered-düt göstermediklerini, flehâdet sevdas›yla ölüme gülerekgittiklerini, son anlar›nda Kur’an-› Kerim okuduklar›n›,dillerinde Lafzullah ile hücuma kalkt›klar›n› belirtmifller-dir.


EEssaarreetttteenn DDöönneerr DDöönnmmeezz CCeepphheeyyee KKooflflttuullaarr

‹flte bu cihad ve flehadet fluûru; yaral›, bîtap, yorguninsanlar›m›za müthifl bir flevk vermifl, bu flevkle kükremiflarslanlar gibi düflman›n üzerine at›lm›fllard›r. KurtuluflSavafl›na ifltirak edenlerden baz›lar›; 10-12 y›l cephedencepheye koflarak askerlik yapm›fl, baz›lar› esir kamp›ndamüthifl ›zd›raplar çekmifl, vatan›ndan ve ailesinden y›llar-ca ayr› kalm›fllard›. Ama onlar, Mondros Mütarekesindensonra terhis edilip, ya da esaretten kurtulup vatana dön-düklerinde, yurtlar›n›n iflgale u¤rad›¤›n› görünce hiç vakitkaybetmeksizin cepheye koflmufllard›r.

Ay›ntapl› fiahin Beyi düflünün; y›llarca cephelerde sa-vaflt›ktan, ‹ngilizlere esir düfltükten sonra, memleketinedöndü¤ünde Ay›ntap’›n Frans›zlar taraf›ndan iflgal edildi-¤ini görmüfltü. Evinde sadece bir gece yatt›ktan sonra er-tesi sabah düflmanla savafl› organize eden teflkilata gidipgörev istemifl ve görevi ald›ktan sonra evine dahi u¤rama-dan do¤ruca görev yerine gitmifl, orada vazifesini hakk›y-la yerine getirmifl ve neticede flehit düflmüfltür. Bu durumkuvvetli imandan, cihad ve flehadet fluurundan baflka ney-le izah edilebilir?

CCiihhaadd FFeettvvââss››

Kurtulufl savafl› öncesinde yurdumuzu iflgal eden düfl-man›n ilk hedefi, iflte bu cihad ve flehâdet fluûrunu öldür-mekti. Anadolu’da iflgale karfl› direnifl çal›flmalar›n›n bafl-lad›¤›n› fark eden düflman, en baflta ‹ngilizler, bu direniflidaha bafllang›c›nda tesirsiz hale getirmek için “uyduruk”bir fetva yay›nlatmak istemiflti. Savafl gemilerinin sarayaçevrili toplar›, gerçekte, hükümet erkân›n›n bafl›na daya-t›lm›fl tabanca gibiydi. Baflta Padiflah olmak üzere topye-kün Osmanl› Hükümeti düflman elinde esirdi. ‹ngilizler,bask› yaparak, tehdit ederek, ‹stiklâl mücâdelesi aleyhinefetva yay›nlatmak istediler. fieyhülislâm Haydarizâde ‹b-rahim Efendi böyle bir fetva vermeye yanaflmad›. Gerçek-


te çok az f›k›h bilgisi olan kimse bile böyle bir fetva verile-meyece¤ini bilirdi. Zira bütün ‹slâm ulemâs›n›n ittifak›y-la sabitti ki:

“Müslümanlara hücum eden küffâra hangi çefli-diyle olursa olsun yard›m eden, onlar gibi kâfirolur.”

Bu gerçek ortada iken, küffâr›n istedi¤i fetvay› kimverebilirdi? Ama maalesef her devirde örne¤i görüldü¤ügibi, o y›llarda da düflman›n davulunu çalanlar görülmüfl-tür. fieyhülislam ‹brahim Efendi’nin mefl’um fetvay› ver-memek için fieyhülislaml›k makam›ndan ayr›lmas› üzeri-ne o makama getirilen Dürrizâde Abdullah Efendi, 11 Ni-san 1920 tarihli bir fetva verdi. Bu fetvada hülasa olarak;Anadolu hareketinin Padiflah’a karfl› ayaklanma oldu¤ubelirtiliyor ve Kuvâ-y› Milliye kötülenerek, ileri gelen si-malar› hakk›nda idam fetvas› veriliyordu.

Bu fetva ‹stanbul gazetelerinde yay›nlanm›fl, dahasonra iflgal kuvvetleri taraf›ndan ço¤alt›larak uçaklarlaAnadolu’da da¤›t›lm›flt›r.

Bu uyduruk fetva ‹stanbul gazetelerinde yay›nlan›ryay›nlanmaz, buna ilk tepki gösteren ‹slâm âlimlerindenbiri Bediüzzaman idi. ‹slâm›n hükümlerini hat›rlatan Be-diüzzaman, “Bir ‹slâm beldesi küffâr taraf›ndan iflgaledildi¤i takdirde, savaflmak yediden yetmifle herMüslümana farz-› ayn olur. Bu bak›mdan ‹ngilizle-rin desiselerine aldanmay›n, vurun onlar›!” demifltir.

O s›ralar henüz TBMM aç›lmam›flt›. Seçilen milletve-killeri yurdun dört bir yan›ndan Ankara’ya geliyor, oradageceli gündüzlü, kurtulufl mücadelesinin planlar›n› konu-fluyorlard›. Ne yapabilirlerdi? Düflmanlar›n oyunlar›n› na-s›l bozabilirlerdi? ‹lk ifl olarak karfl› fetva yay›nlanmas›kararlaflt›r›ld›. Ankara Müftüsü ve ayn› zamanda AnkaraMüdafaa-i Hukuk Cemiyeti Reisi olan Mehmet Rifat Efen-di (Börekçi) baflkanl›¤›nda befl müftü, dokuz müderris vealt› ilmiye mensubundan meydana gelen toplam yirmi


kiflilik bir grup, karfl› fetva haz›rl›¤›na bafllad›. Haz›rla-nan fetva metninde, Anadolu’da iflgal kuvvetlerini yurttandefetmek üzere yap›lan çal›flmalar›n meflru oldu¤u, Padi-flah ve Halife’nin düflman elinde esir bulundu¤u, esir olanHalife’ye zor ve bask› kullan›larak fetva yay›nlatt›r›ld›¤›,dolay›siyle onlar›n yay›nlatt›¤› fetvan›n geçersiz oldu¤ubelirtiliyor ve düflmanla mücadelenin farz-› ayn oldu¤uüzerinde duruluyordu. Bu fetva, 19-22 Nisan 1920 tarihle-rinde Ö¤üt, ‹rade-i Milliye ve Aç›ksöz gibi Millî mücâdeletaraftar› gazetelerde yay›nland›. Ayr›ca bu fetva 16 Nisan1920’de Heyet-i Temsiliye Riyaseti’

Documents

BURHAN BOZGEYiK · 2020. 3. 18. · nakkale’yi ve 13 Kas›m’da bütün Bo¤az istihkamlar›n› ifl-gal etti. 13 Kas›m 1918’de Baflflehir ‹stanbul iflgal edildi. Trakya