1

CCCÔÔÔØØ Ø VVVAAAÂÂ ÂYYY

圍棋 Nguyeãn Duy Chính

2

Chung Quó ñaùnh côø vôùi tieåu mò

(tranh Phaïm Taêng)

3

Coù theå noùi gaàn nhö ngöôøi Vieät chuùng ta ai ai cuõng bieát ít nhieàu veà côø töôùng nhöng laïi khoâng maáy ai chôi côø vaây. Moân côø töôùng cuõng laø moät sinh hoaït thöôøng nhaät cuûa ngöôøi mình neân vaên chöông thô phuù ñeà caäp ñeán raát nhieàu chaúng haïn nhö baøi Ñaùnh Côø cuûa Hoà Xuaân Höông, moät aùng vaên chöông tuyeät taùc, vöøa linh ñoäng, vöøa dí doûm. Trong Leàu Choõng, Ngoâ Taát Toá mieâu taû hai nhaø nho ñaùnh côø ñeå tieâu khieån muøa heø coøn Nguyeãn Tuaân trong Vang Boùng Moät Thôøi thì nhaéc ñeán moät thaày ñòa lyù vaø moät thanh nieân vöøa ñi caùng vöøa ñaùnh côø baèng mieäng. Moät truyeän ngaén khaùc cuûa Khaùi Höng, Töông Tri, keå moät oâng laõo vöôït moät quaõng ñöôøng xa ñeán ñaùnh côø vôùi moät oâng cuï khaùc, thoaït ñeán thoaït ñi nhö moät oâng tieân. Theá nhöng trong tieåu thuyeát kieám hieäp cuûa Kim Dung, moãi khi noùi ñeán chôi côø – moân ñöôïc lieät vaøo moät trong boán thuù vui tao nhaõ caàm kyø thö hoïa – thì moân côø laø noùi veà côø vaây chöù khoâng phaûi côø töôùng.

Côø vaây tieáng Anh goïi laø Go Game laø moät moân giaûi trí ñaõ coù raát laâu ôû phöông Ñoâng maëc duø chæ môùi phoå thoâng ôû phöông Taây chöøng moät traêm naêm nay, sau khi ngöôøi AÂu Chaâu coù nhöõng tieáp caän vôùi AÙ chaâu qua thöông maïi vaø chieám lónh thuoäc ñòa. Ngay töø luùc ñaàu côø vaây ñöôïc ñaùnh giaù raát cao vì chuù troïng ñeán phöông phaùp lyù luaän (rationalization). Moät kyø thuû laø oâng Emanuel Lasker ñaõ noùi:

- Côø vua chæ haïn cheá trong nhaân loaïi soáng treân quaû ñaát trong khi côø vaây vöôït khoûi theá giôùi naøy. Neáu treân moät haønh tinh naøo maø coù nhöõng sinh vaät bieát lyù luaän thì ôû ñoù hoï phaûi bieát ñaùnh côø vaây.1

Ngöôøi vieát cuõng nhö ña soá ñoäc giaû kieám hieäp khoâng bieát moân côø vaây nhö theá naøo. Thieân khaûo luaän naøy cuõng nhö nhieàu baøi khaùc cuõng chæ laø nhöõng goùp nhaët töø saùch vôû ñeå thoûa maõn söï toø moø vaø giuùp cho chuùng ta coù caùi nhìn roõ reät hôn veà nhöõng chi tieát nôi tieåu thuyeát.

LÒCH SÖÛ

Côø vaây tieáng Haùn laø “vi kyø” (圍棋) vì chuû yeáu cuûa moân chôi naøy laø laøm sao bao vaây vaø tieâu dieät beân ñòch. Cuõng nhö baát cöù boä moân naøo, ngöôøi ta luoân luoân tìm cho ra moät toå sö. Cho neân côø vaây cuõng coù moät vò toå maø theo Tröông Hoa (張華) trong Baùc Vaät Chí (博物志) thì:

Vua Nghieâu cheá ra côø vaây ñeå daïy cho con laø Ñan Chaâu.2

Thaàn tích naøy cuõng ñöôïc laäp laïi trong nhieàu saùch vôû caän ñaïi nhöng khoâng coù gì chaéc chaén. Theo Edward Falkener thì ghi nhaän sôùm nhaát veà côø vaây vaøo khoaûng 300 tröôùc Taây Lòch, döïa treân khaûo cöùu cuûa Giles, laõnh söï Anh taïi Trung Hoa cuoái theá kyû 19. Giles cuõng goïi côø vaây laø côø chieán tranh (a game of war), moät cuoäc chieán “khoâng döïa treân vuõ khí trang bò cho hai ñaïo quaân maø döïa treân caùch baøy binh boá traän, phoøng ngöï vaø taán coâng”. Hai beân khoâng tieâu dieät nhau töøng quaân moät maø coù theå tieâu dieät caû moät ñoaøn vaø ngöôøi ñaùnh côø khoâng chæ taäp trung vaøo moät choã maø phaûi thaáu trieät toaøn boä maët traän, nhöõng ñieåm maïnh hay ñieåm yeáu cuûa chính mình vaø ñoái phöông.3

4

Vi kyø ngaøy xöa goïi laø “dòch” 弈 (vieát vôùi boä cuûng). Trong nhöõng saùch coå cuûa Trung Hoa nhö Taû Truyeän, Luaän Ngöõ, Maïnh Töû ñaõ nhaéc nhieàu ñeán “dòch” nhöng töø ñôøi Haùn trôû ñi thì caùi teân vi kyø caøng ngaøy caøng thoâng duïng. Höùa Thaän trong Thuyeát Vaên Giaûi Töï coù cheùp:

Dòch töùc laø côø vaây.

弈，圍棋也

Dòch, vi kyø daõ.

Döông Huøng (揚雄) trong Phöông Ngoân vieát roõ hôn:

Vi kyø töùc laø dòch. ÔÛ vuøng Quan Ñoâng, Teà, Loã ngöôøi ta goïi laø dòch.

圍棋謂之弈。自關東齊魯之間皆謂之弈

Vi kyø vò chi dòch. Töï Quan Ñoâng Teà Loã chi gian giai vò chi dòch.

Ban Coá (班固) trong Dòch Chæ (弈旨) cuõng xaùc ñònh laø ngöôøi phöông Baéc goïi laø dòch trong khi phöông nam thì goïi laø vi kyø.

Theo nhö caùc nhaø nghieân cöùu, phöông phaùp vaø chieán löôïc ñaùnh côø vaây tröôùc nay vaãn theá maëc daàu baøn côø theo thôøi gian coù thay ñoåi ít nhieàu.

Baøn côø baèng söù ñôøi Tuyø

Ñaøo ñöôïc trong moä cuûa Tröông Thònh taïi Haø Nam naêm 1959 Thieäu Vaên Löông: Trung Quoác coå ñaïi theå duïc

Sports in Ancient China tr. 172

5

Hieän nay baøn côø goàm ngang doïc möôøi chín ñöôøng, toång coäng 19 x 19 = 361 nöôùc. Tuy nhieân theo nhöõng coå vaät ñaøo ñöôïc thì baøn côø nguyeân thuûy khoâng haún nhö theá. Naêm 1977, ôû Noäi Moâng trong moät ngoâi moä coå ñôøi Lieâu coù moät baøn côø ngang doïc chæ coù 13 vaïch (13 x 13 = 169 nöôùc). Naêm 1971 baøn côø ñaøo ñöôïc ôû Hoà Nam, huyeän Töông AÂm trong moät ngoâi moä ñôøi Ñöôøng, baøn côø coù 15 vaïch (15 x 15 = 225 nöôùc). Naêm 1952, ôû Voïng Ñoâ, Haø Baéc trong moät ngoâi moä ñôøi Ñoâng Haùn coù baøn côø baèng ñaù coù 17 ñöôøng (17 x 17 = 289 nöôùc) töông töï nhö baøn côø trong hình veõ cuûa nöôùc Thoå Phoàn. Baøn côø baèng söù ñôøi Tuyø ñaøo ñöôïc naêm 1959 trong moä cuûa Tröông Thònh taïi An Döông, Haø Nam coù 19 ñöôøng.4 Tuy nhöõng baøn ñoù khaùc nhau veà kích thöôùc nhöng töïu trung bao giôø cuõng laø soá leû (13, 15, 17, 19).

Ngay töø nguyeân thuûy, pheùp ñaùnh côø chuû yeáu laø vaây vaø dieät ñoái phöông, laáy ñoù laøm tieâu chuaån thaéng baïi. Moät beân ñaët quaân xuoáng, beân kia lieàn coá gaéng laøm caùch naøo coâ laäp vaø loaïi tröø, ñoái phöông phaûi ñöa ra moät keá saùch choáng laïi, vaø ngöôøi ñaët quaân ñaàu tieân kia khoâng khaùc gì ñöa ra moät muïc tieâu ñeå taán coâng, mang yù nghóa trung taâm cuûa cuoäc dieän, ñöôïc ñaët teân laø “kyø nhaïc”5 (棋鄂). Maõ Dung (馬融) trong Vi Kyø Phuù (圍棋賦) coù vieát:

Ñaùnh cho moät traän tan hoang,

Ñòch kia nguy ngaäp hoang mang haõi huøng.

Bao vaây soaùi tröôùng truøng truøng,

Y quan giaùp truï quaêng cuøng thoaùt thaân.

橫行陣亂

敵心駭惶

迫兼棋鄂

頗棄其裝

Hoaønh haønh traän loaïn

Ñòch taâm haõi hoaøng

Baùch kieâm kyø nhaïc

Phaû khí kyø trang6

Beân khaùch seõ nhaém vaøo quaân côø ñoù ñöa ra chieán löôïc bao vaây, tieâu dieät vaø beân chuû cuõng döïa vaøo ñoù ñeå khaùng cöï. Ñôøi xöa, quaân côø ñaàu tieân phaûi ñaët ngay chính giöõa (giao ñieåm vaïch soá 10 trong baøn côø 19 vaïch), vaø ñoù laø lyù do taïi sao baøn côø phaûi laø 13, 15, 17 hay 19 ñöôøng ngang doïc.

Ngheä Kinh (藝經) cuûa Haøm Ñan Thuaàn (邯鄲淳) ñôøi Taøo Nguïy coù cheùp:

6

Baøn côø möôøi baûy ñöôøng ngang doïc, toång coäng 289 ñaïo, hai beân ñen traéng moãi beân 150 quaân.

Saùch vôû, ca khuùc nhieàu nôi coøn truyeàn laïi cho thaáy Nam Baéc trieàu trôû veà tröôùc, baøn côø chæ coù 17 ñöôøng. Hieän nay, Taây Taïng, Tích Kim nhieàu nôi baøn côø vaãn chæ coù möôøi baûy ñöôøng maø thoâi.

Baøn côø 19 ñöôøng phaùt hieän sôùm nhaát vaøo khoaûng ñôøi Tuøy. Naêm 1959, taïi An Döông Haø Nam ngöôøi ta ñaøo ñöôïc moät baøn côø baèng söù coù 19 vaïch. Theá nhöng theo Toân Töû Toaùn Kinh (孫子算經) ñôøi Ñoâng Haùn ñaõ coù vieát laø baøn côø goàm 19 ñöôøng, thaønh thöû raát coù theå töø ñôøi Haùn ngöôøi ta duøng caû hai loaïi baøn côø 17 vaø 19 ñöôøng.

Theo nhöõng chuyeân gia veà côø vaây, baøn côø 17 ñöôøng hôi nhoû khoù thi trieån nhöõng nöôùc hay vaø söï tính toaùn cuûa caùc kyø thuû bò giaûm ñi nhieàu. Ngoaøi lyù do thöïc tieãn, ngöôøi ta cuõng ñöa ra nhieàu lyù luaän, ñem caû ñaïo hoïc vaø soá hoïc vaøo ñeå naâng ngheä thuaät chôi côø leân moät möùc cao hôn. Tröông Nghó (張擬) ñôøi Toáng vieát trong Kyø Kinh Thaäp Tam Thieân (棋經十三篇) nhö sau:

Baøn côø coù 361 ñieåm. Soá 1 laø chuû cuûa sinh soá (töùc soá ñaàu tieân), theo trung taâm (kyø nhaïc) maø vaän chuyeån boán phía. 360 laø con soá töôïng cho chu thieân (ngaøy trong moät naêm), chia ra laøm boán soá ngaãu töôïng tröng cho boán muøa (töù quí). Moãi ngaãu goàm 90 loä, moãi loä töôïng tröng cho moät ngaøy, chung quanh voøng ngoaøi 72 loä, töôïng tröng cho haàu ( töùc 1/3 cuûa tieát khí).

Leõ dó nhieân ñaây chæ laø moät caùch “taùn roäng” chuùng ta vaãn thöôøng thaáy trong nhieàu saùch vôû, keå caû moät soá ngöôøi Vieät chuùng ta döïa theo söï töôûng töôïng phong phuù cuûa mình ñeå tìm moät loái giaûi thích nhöõng hieän töôïng chung quanh cho theâm phaàn huyeàn bí.

Ñôøi xöa, moân côø vaây cuûa Trung Hoa coøn moät vò trí ñaëc bieät khaùc, tröôùc khi hai beân giao ñaáu thì baøn côø ñaõ ñaët saün boán quaân ñoái xöùng nhau, hai ñen hai traéng ôû boán goùc (caùch goùc moãi chieàu ba nöôùc) goïi laø “theá töû ” 勢子 (quaân traán giöõ). Theo suy ñoaùn, nguyeân thuûy vi kyø nhaèm bao vaây vaø tieâu dieät laãn nhau, laáy kyø nhaïc laøm trung taâm roài môû roäng ra, laøm theá naøo gieát ñöôïc quaân chính giöõa ñoù laø thaéng. Ñeå ngöøa vieäc moät beân taäp trung quaân laïi moät choã theo kieåu “caùc cöù nhaát phöông”, ngöôøi ta ñaët boán quaân boán goùc vaø daàn daàn bieán thaønh qui luaät ñeå baét ñaàu baøn côø.

Nhöõng ngöôøi ñaùnh côø cao thöôøng chaáp ngöôøi keùm mình hai quaân “theá töû” vaø loái ñaùnh ñoù goïi laø “khoâng hoa giaùc”, trong kyø phoå coøn ghi laïi nhieàu baøn côø nhö vaäy. Baøo Ñænh (鮑鼎), moät danh thuû ñôøi Thanh maït coù vieát:

Moät cuoäc côø coù theá töû ñeå ngay töø ñaàu hai beân ñeàu coù theå vöøa coâng vöøa thuû. Côø khoâng coù theá töû, ngöôøi ta coù theå chieám cöù moät vuøng roài coá thuû.

Moät ñieåm khaùc chuùng ta cuõng neân nhaéc ñeán laø chöõ kyø 碁(côø) coù theå vieát vôùi boä thaïch 石(ñaù) vì ngöôøi xöa nhaët nhöõng hoøn soûi laøm quaân côø nhöng veà sau quaân côø laøm baèng goã, chính vì theá chuyeån sang boä moäc. Döông Huøng trong Phaùp Ngoân vieát:

7

Chaët goã laøm côø

斷木為棋

Ñoaïn moäc vi kyø

Saùch Ngoïc Laâu Töû cheùp raèng vua Nghieâu daïy cho Ñan Chaâu ñaùnh côø vaây raèng:

Laáy goã daâu laøm baøn côø, laáy söøng teâ, ngaø voi laøm quaân côø

以文桑為局犀象為子

Dó vaên tang vi cuïc, teâ töôïng vi töû

Caøng veà sau khi ngöôøi ta ñöa ñaùnh côø leân moät thuù tieâu khieån tao nhaõ, baøn côø quaân côø caøng trôû neân tinh vi, veõ vôøi neân khoâng hieám nhöõng boä côø quí laøm baèng söøng, baèng ngaø coøn löu laïi trong caùc taøng coå vieän. Teà Kyû ñôøi Ñöôøng vieát trong Taï Nhaân Hueä Kyø (caûm ôn ngöôøi cho boä côø) laø:

Maøi voû trai bieån thaønh quaân saùng laáp laùnh

海蚌琢成星落落

Haûi baïng traùc thaønh tinh laïc laïc

Ñòa Lyù Chí trong Taân Ñöôøng Thö thì vieát:

ÔÛ quaän Nhöõ Nam, Saùi Chaâu coù tieán coáng quaân côø baèng ngoïc Maân.

蔡州汝南郡, 土貢岷玉棋子

Saùi Chaâu Nhöõ Nam quaän, thoå coáng maân ngoïc kyø töû

Treân moät böùc thieáp cuûa Baïch Khoång Luïc (白孔陸) coù ghi:

Taïi caùc nhaø phuù quí ôû Quan Thaønh ngöôøi ta duøng loõi goã töû ñaøn vaø thuïy long naõo laøm quaân côø.

Toáng Söû cuõng coù cheùp Toáng Thaùi Toâng ban cho Tieàn Thuïc quaân côø baèng thuûy tinh, coøn Lyù Ñoâng Döông ñôøi Minh thì coù baøi thô nhan ñeà “Vaân Nguyeät Daï Quan Thuûy Tinh Kyø Hí Taùc” 雲月夜觀水精棋戲作 (Ñeâm traêng coù maây ngoài xem ñaùnh côø baèng quaân thuûy tinh maø laøm ra). Môùi ñaây ngöôøi ta cuõng ñaøo ñöôïc nhöõng quaân côø ñôøi Nguyeân laøm baèng maõ naõo. Trong Nam Trung Taïp Kyù cheùp veà quaân côø laøm taïi Vaân Nam:

Quaân côø ñaát Ñieàn Nam thì vuøng Vónh Xöông laø haïng nhaát ... saéc traéng nhö tröùng gaø, coøn ñen thì nhö loâng quaï.

Ñôøi Minh, quaân côø töø Vaân Nam duøng laøm coáng phaåm ñöôïc khen laø “naëng nhö ngoïc”.

Theá coøn baøn côø thì sao?

Trong lòch söû nhöõng baøn côø ñöôïc ghi laïi raát nhieàu. Trong Nam Phöông Thaûo Moäc Traïng (南方草木狀) cuûa Keâ Haøm (嵇含) coù vieát:

8

Caây quang lang 7 goã gioáng nhö tre, saéc ñen thaãm, coù vaân, ngöôøi ta thöôøng xeû ra laøm maët baøn côø, voán töø quaän Cöûu Chaân ñaát Giao Chæ.

桄榔木性如竹,紫 黑色,有紋理。工人解之,以製弈枰,出九真,交趾

Quang lang moäc tính nhö truùc, töû haéc saéc, höõu vaên lyù. Coâng nhaân giaûi chi, dó cheá dòch bình, xuaát Cöûu Chaân, Giao Chæ.

Nhö vaäy ngöôøi Taøu keå cuõng caàu kyø phaûi tìm ñeán taän nöôùc ta ôû phöông Nam ñeå laáy goã laøm baøn côø. Tuy nhieân thoâng thöôøng ngöôøi ta duøng goã thu8 vì goã naøy cöùng nhöng nheï, sôù khít khao “khi quaân côø goõ xuoáng tieáng nghe nhö kim ngoïc”, neân veà sau “thu bình” (楸枰) laø moät teân goïi khaùc cuûa baøn côø. Nhöõng baäc ñeá vöông coøn caàu kyø hôn, khoâng hieám saùch vôû nhaéc ñeán nhöõng baøn côø, quaân côø baèng ngoïc, baèng ngaø, baèng söøng teâ, söøng linh döông. Laïi coù caû baøn côø deät baèng gaám:

Gaùi ñaâu kheùo theá thì thoâi,

Baøn côø deät ñöôïc ñeàu ôi laø ñeàu.

錦城巧女費心機

織就一枰如許齊

(織錦棋盤詩) (樓鑰)

Caåm thaønh xaûo nöõ phí taâm cô

Chöùc töïu nhaát bình nhö höùa teà

Chöùc caåm kyø baøn thi

(Laâu Thöôïc) Nam Toáng

Trong nhieàu taùc phaåm daõ söû, ngoaïi söû ñôøi Minh Thanh ngöôøi ta cuõng nhaéc ñeán nhöõng boä côø tìm thaáy trong nhaø hai quyeàn thaàn Nghieâm Tung (嚴嵩) vaø Hoøa Khoân (和珅) khi hai ngöôøi ñaõ bò thaát suûng. Nhöõng boä côø ñoù ñöôïc ñuùc baèng vaøng baïc, bích ngoïc, baïch ngoïc, thuûy tinh ...

Baøn côø ngaøy nay thöôøng laøm baèng goã phæ (榧), ngaân haïnh, queá moäc. Ngöôøi ta choïn goã laøm sao ñeå luùc ñi quaân khoâng nghe tieáng saùt phaït, ñinh tai vaø khoâng coù söùc baät ñeå chôi laâu khoâng bò nhöùc xöông. Baøn côø cuõng thöôøng coù chaân vaø nhieàu loaïi raát ñaét tieàn.9

Qua theá ta ñuû bieát, ngöôøi Trung Hoa trong nhieàu trieàu ñaïi ñaõ hao phí khoâng bieát bao nhieâu coâng lao hôi söùc chæ ñeå vaøo nhöõng troø giaûi trí. Chuùng ta moät maët vaãn taám taéc khen ngôïi söï tinh xaûo vaø duïng coâng cuûa hoï, moät ñaëc tröng cuûa vaên minh Hoa Haï, maët khaùc vaãn nhìn thaáy caùi khuyeát ñieåm to lôùn khi caû moät daân toäc chæ chaïy theo nhöõng kyõ xaûo coûn con ñeå ñeán noãi nhieàu laàn bò ngoaïi xaâm, maát nöôùc vaø bieát bao thaûm hoïa cho daân toäc.

9

VI KYØ PHAÙT TRIEÅN RA SAO?

Ñôøi Haùn:

Ngay töø ñôøi Haùn ngöôøi ta ñaõ noùi nhieàu ñeán moân côø vaây. Haùn Cao Toå Löu Bang ñaõ töøng cuøng Thích phu nhaân uoáng röôïu cuùc ñaùnh côø. Ngoaøi ra trong söû saùch cuõng coøn ghi ñeán haøng chuïc ngöôøi khaùc ñöôïc meänh danh laø haûo thuû, maëc duø coå nhaân cuõng khuyeán caùo laø ñaùnh côø deã ñöa ngöôøi ta vaøo ñam meâ, khinh suaát trong lôøi aên tieáng noùi. Quaù chuùt nöõa, ngöôøi ta laïi coøn coi vieäc ñaùnh côø nhö moät hình thöùc boùi toaùn, ñöôïc laø heân (may), thua laø xui (ruûi). Tam Phuï Hoaøng Ñoà (三輔黃圖) cheùp laø trong cung nhaø Haùn khi ñaùnh côø ñaàu naêm “ngöôøi thaéng caû naêm may maén, ngöôøi thua caû naêm beänh taät”10.

Ñi saâu theâm nöõa, côø vaây ñöôïc giôùi nho só xieån thuaät vaø “taùn” roäng. Ban Coá ñeå caû moät thieân Dòch Chæ (弈旨) ñeå vieát veà pheùp ñaùnh côø:

Baøn côø vuoâng vöùc töôïng tröng cho ñaát. Ñöôøng vaïch (ñaïo hay kyø loä) thaúng baêng yù toân suøng caùi ñöùc saùng cuûa thieân haï. Quaân côø chia laøm ñen traéng, phaân ra aâm döông. Quaân baøy ra töôïng tröng cho tinh tuù treân trôøi.11

OÂng cuõng phaân bieät “baùc” 博 (ñaùnh baïc) vôùi “dòch” 弈 (ñaùnh côø) cho raèng ñaùnh côø bao haøm nhieàu yù nghóa, “treân tuaân theo luaät vaän haønh cuûa trôøi ñaát, roài tôùi phöông phaùp trò nöôùc cuûa thaùnh nhaân, sau ñoù phaân chia quyeàn löïc cho nguõ baù, thích hôïp vôùi ñöôøng loái trong thôøi chieán tranh”.12

Sau roát, oâng cuõng cho raèng vieäc ñaùnh côø phuø hôïp vôùi ñöôøng loái cuûa thaùnh hieàn, coù taùc duïng tu taâm döôõng tính. Cuõng thôøi naøy, nhieàu vaên nhaân khaùc laïi cuõng ñi saâu theâm vaøo vieäc ca tuïng caùi thuù nhaøn nhaõ naøy. Tuyeân Ñaøm (楦譚) trong Taân Luaän (新論) coi vieäc ñaùnh côø nhö haønh binh boá traän. Maõ Dung (馬融) trong Vi Kyø Phuù (圍棋賦):

Xem ñaùnh côø thaáy pheùp taéc chaúng khaùc gì duøng binh. Baøn côø ba thöôùc laø chieán tröôøng.13

Ñôøi Tam Quoác:

Kinh Tòch Chí (經籍志) ñôøi Tuøy, ngöôøi ta xeáp saùch vieát veà vi kyø vaøo binh phaùp loaïi, chia ra ba baäc. Baäc treân khoáng cheá ñaïi cuoäc, khoâng caàn ñaùnh maø khuaát phuïc ñöôïc ñoái phöông. Baäc giöõa hai beân tranh thuû töøng böôùc coøn baäc döôùi chæ coá thuû moät goùc caàu hoøa.

Ñôøi Tam Quoác (三國), Taøo Thaùo (曹操) cuõng laø moät kyø thuû noåi tieáng. Ngoaøi ra coøn phaûi keå ñeán Sôn Töû Ñaïo (山子道), Quaùch Khaûi (郭凱), Vöông Cöûu Chaân (王九真) raát noåi danh ngang taøi vôùi Taøo Thaùo. Gaàn ñaây, khi ngöôøi ta ñaøo ñöôïc ôû moä cuûa Taøo Ñaèng 曹騰 (oâng noäi Taøo Thaùo) taïi huyeän Baïc, tænh An Huy moät boä côø baèng ñaù thì ngöôøi ta cho raèng hoï Taøo laø moät theá gia veà moân côø vaây. Döôùi tröôùng hoï Taøo cuõng coù nhieàu danh só ñeå laïi taùc phaåm veà côø vaây chaúng haïn ÖÙng Söôùng (應暢) vieát taùc phaåm Dòch Theá

10

(弈勢), Vöông Xaùn (王粲) vieát Vi Kyø Phuù Töï (圍棋賦序) vaø laø ngöôøi noåi tieáng coù trí nhôù toát, xem ñaùnh côø gaëp vaùn hay coù theå ñi laïi töø ñaàu chí cuoái khoâng sai moät quaân.

Trong Tam Quoác Dieãn Nghóa, khi vieát veà Khoång Minh Gia Caùt Löôïng (諸葛亮), La Quaùn Trung cuõng toâ veõ oâng laø moät ngöôøi gioûi côø vaây khieán boán chöõ thaàn cô dieäu toaùn, voán ñó ñeå chæ vieäc tính toaùn nöôùc ñi ñaõ bieán thaønh moät caâu noùi chæ möu löôïc. Coøn ôû Ñoâng Ngoâ, hai kyø thuû Nghieâm Voõ (嚴武) vaø Maõ Tuy Minh (馬綏明) ñöôïc meänh danh laø kyø thaùnh vaø nhöõng theá côø cuûa hoï ñöôïc coi laø moät trong Ngoâ Trung Baùt Tuyeät (吳中八絕). Kyø Phoå coå nhaát maø saùch vôû coøn ghi cheùp cuõng töø Ñoâng Ngoâ, goïi laø Ngoâ Ñoà (吳圖) ñeán ñôøi Ñöôøng vaãn coøn. Ñoã Muïc (杜牧) trong Truøng Toáng tuyeät cuù (重送絕句) ñaõ vieát:

Gioù tuyeát qua ñeâm töø bieät baïn,

Moät ñeøn môø toû saép côø vaây.

別後竹窗風雪夜

一燈明暗復吳圖

Bieät haäu truùc song phong tuyeát daï,

Nhaát ñaêng minh aùm phuïc Ngoâ Ñoà.

Trong Vong Öu Thanh Laïc Taäp (忘憂清樂集) ñôøi Toáng coøn coù cheùp moät vaùn côø cuûa Toân Saùch (anh trai Toân Quyeàn) ñaùnh vôùi Laõ Phaïm coù teân laø Toân Saùch Chieáu Laõ Phaïm Dòch Kyø Cuïc Dieän (孫策詔呂範弈棋局面). Vaøo thôøi kyø naøy ngöôøi ta cuõng baét ñaàu xeáp haïng cao thuû côø vaây, chia thaønh 9 baäc, töông ñöông vôùi cöûu phaåm trong trieàu ñình, cao nhaát laø nhaäp thaàn, keá ñeán laø toaï chieáu, cuï theå, thoâng u, dung töù, tieåu xaûo, ñaáu löïc, nhöôïc ngu, thuû chuyeát.14

Ñôøi Taán:

Sang ñôøi Taán, Voõ Ñeá Tö Maõ Vieâm (司馬炎) thích ñaùnh côø khieán cho thôøi naøy trôû thaønh moät phong traøo. Hai gia ñình noåi tieáng laø hoï Vöông vaø hoï Taï raát meâ ñaùnh côø maø ñaïi bieåu laø Thöôïng Thö Vöông Ñaïo (王導), moät khai quoác coâng thaàn cuûa nhaø Taán, thöôøng ñaùnh côø vôùi con laø Vöông Duyeät (王悅). Em Vöông Duyeät laø Vöông Ñieàm (王恬) cuõng laø moät kyø thuû noåi danh. Coøn hoï Taï thì coù Taï An (謝安) noåi danh trong traän Phì Thuûy, Taï Huyeàn (謝玄) noåi tieáng laø tao nhaõ, traán tónh khi ñaùnh côø cuøng vôùi nhöõng danh só khaùc nhö Buøi Haø (裴遐), Nguyeãn Tòch (阮籍), Vöông Thaûn Chi (王坦之), Nguyeãn Giaûn (阮簡), Vieân Khöông (袁羌) ñeàu laø nhöõng ngöôøi yeâu thích côø vaây.

Cuõng vaøo thôøi kyø naøy ngöôøi ta coøn truyeàn tuïng nhieàu giai thoaïi veà nhöõng kyø thuû, thaùi ñoä vöøa khoaùng ñaït, vöøa bình thaûn, daãu gaëp luùc nguy nan vaãn khoâng bieán saéc, nöôùc ñi khoâng loaïn. Vöông UÙc (王彧) laøm quan döôùi trieàu Toáng Minh Ñeá, nhaân nhaø vua coù cuøng teân (Löu UÙc - 劉彧) sôï hoï Vöông quaù noåi tieáng khi bò beänh naëng saép cheát muoán

11

Vöông UÙc cheát theo mình ñeå khoûi haäu hoaïn neân sai ngöôøi ñem thuoác ñoäc ñeán ban cho Vöông UÙc. Vöông UÙc ñang ñaùnh côø, nhaän ñöôïc chieáu chæ ñoïc xong, maët khoâng bieán saéc, vaãn tieáp tuïc ñaùnh noát baøn côø dôû dang. Khi xong vaùn côø, oâng nhaët nhöõng quaân côø xeáp laïi ngay ngaén trong hoäp, sau ñoù môùi noùi cho ñoái phöông bieát mình phuïng meänh töï taän roài caàm cheùn thuoác ñoäc leân, xin loãi khaùch noùi raèng:

- Röôïu naøy raát tieác khoâng theå môøi ai uoáng ñöôïc.

Moät trang trong Vong Öu Thanh Laïc Taäp

Sports in Ancient China tr. 177

12

OÂng noùi xong thaûn nhieân uoáng. Thaùi ñoä traán tónh ñoù veà sau vaãn ñöôïc coi nhö moät phong thaùi tieâu bieåu cho ngöôøi quaân töû, coi caùi cheát nheï töïa loâng hoàng vaø vì theá ngöôøi ta xeáp vieäc ñaùnh côø ngang haøng vôùi caàm, thö, hoïa.

Ngöôøi ta cuõng ca tuïng vieäc ñaùnh côø ôû hai tö thaùi khaùc, ngoài ngay ngaén tröôùc baøn côø töôïng tröng cho söï thaúng thaén, trong saùng (toïa oån) coøn tay caàm quaân côø, ñi töøng nöôùc cho hay taâm söï, baûn tính mình ra sao cuõng khoâng khaùc gì noùi chuyeän (thuû ñaøm).

Ñôøi Taán cuõng coøn moät danh só khaùc laø Toå Naïp (祖納), anh cuûa Toå Ñòch (祖逖) ngöôøi noåi tieáng vì moãi saùng sôùm khi gaø vöøa gaùy laø daäy taäp muùa kieám (vaên keâ khôûi vuõ - 聞雞起舞) coi vieäc ñaùnh côø laø ñeå queân saàu (vong öu) maø sau naøy vua Toáng Huy Toâng (宋徽宗) ñaõ coi nhö moät taâm nieäm ñeå vieát thaønh caâu thô “vong öu thanh laïc taïi bình kyø”15 (queân saàu, vui moät caùch thanh nhaõ laø ôû nôi baøn côø).

Cho tôùi nay ngöôøi ta vaãn coi toïa oån (坐隱), thuû ñaøm (手談) vaø vong öu (忘憂) laø ba ñaëc tính phaûi coù cuûa ngöôøi thích vi kyø.

Nam Trieàu:

Nam Trieàu bao goàm moät thôøi gian daøi (170 naêm) bao goàm nhieàu trieàu ñaïi Toáng16 Teà Löông Traàn neân cuõng coù nhieàu ngöôøi meâ ñaùnh côø. Thôøi kyø naøy ñaùnh côø ñöôïc phaân chia thöù baäc, coù danh hieäu rieâng. Ngay töø thôøi Tam Quoác, Haøm Ñan Thuaàn (邯鄲淳)vieát trong Ngheä Kinh chi kyø ngheä thaønh chín loaïi:

Thöù nhaát laø nhaäp thaàn (入神), thöù nhì laø toïa chieáu (坐照), thöù ba laø cuï theå (具體), thöù tö laø thoâng u (通幽), thöù naêm laø duïng trí (用智), thöù saùu laø tieåu xaûo (小巧), thöù baûy laø ñaáu löïc (鬥力), thöù taùm laø nhöôïc ngu (若愚), thöù chín laø thuû chuyeát (守拙).

Chín thöù baäc naøy moâ phoûng theo loái tuyeån ngöôøi laøm quan (cöûu phaåm trung chính cheá) nhöng khoâng neâu roõ noäi dung vaø tieâu chuaån neân khoâng bieát roõ theá naøo chæ ñoaùn chöøng theo teân goïi laø ngöôøi naøo ñaùnh côø tieâu saùi, phoùng khoaùng laø baäc cao coøn chaêm chaêm aên quaân, giöõ thaønh laø baäc thaáp.

Veà sau ngöôøi ta laïi ñaët theâm nhöõng teân goïi rieâng cho töøng loaïi trong cuøng moät baäc chaúng haïn nhö cao phaåm, danh phaåm, thöôïng phaåm, daät phaåm ... trong kyø phoå coøn ghi teân moät soá nhaân vaät thöôïng ñaúng nhö Vöông Ñieàm (王恬), Vöông UÙc (王彧) ñôøi Ñoâng Taán ñaõ ñöôïc nhaéc tôùi ôû treân.

Nhöõng quoác thuû ñôøi Toáng, Teà ñeán nay coøn ghi laïi phaûi keå ñeán Vöông Khaùng (王抗), Haï Xích Tuøng (夏赤松) vaø Chöû Tö Trang (褚思莊). Vöông, Haï, Chöû ba ngöôøi coù ba pheùp ñaùnh rieâng, moãi ngöôøi coù moät sôû tröôøng, Vöông Khaùng chuyeân veà thuû, coøn Haï Xích Tuøng laïi gioûi veà taán coâng17. Hai ngöôøi naøy suy nghó nhanh, ñi côø nhaäm leï, rieâng Chöû Tö Trang laïi ñi raát chaäm, moãi laàn caàm quaân leân suy nghó maõi môùi ñaët xuoáng, ñaùnh côø laém khi keùo daøi suoát ñeâm môùi xong moät baøn. Ngöôøi ta keå raèng moät laàn Vöông Khaùng ñaùnh

13

côø vôùi Chöû Tö Trang töø tröa ñeán toái, sang canh naêm môùi phaân hôn thua. Vöông Khaùng ngoài chôø Chöû ñi quaân, nguû gaät beân caïnh baøn côø, coøn Chöû vaãn ngoài suy nghó maõi.

Ñôøi Baéc Nguî, quoác thuû phöông baéc laø Phaïm Ninh Nhi (范寧兒) töøng ñi söù nöôùc Teà ôû Giang Nam, Teà Voõ ñeá sai Vöông Khaùng ra ñoái traän nhöng Vöông Khaùng bò thua.

Ñôøi Ñöôøng:

Ñôøi Ñöôøng laø giai ñoaïn maø vaên hoaù Trung Hoa leân ñeán cao ñieåm, vieäc ñaùnh côø cuõng ñöôïc ñeà cao. Ngöôøi ta vaãn cho raèng ñaùnh côø laø phaûn aûnh trình ñoä trí tueä, laø moät moân ngheä thuaät thanh nhaõ. Chính töø ñôøi Ñöôøng maø ngöôøi ta ñaët caàm kyø thi hoïa chung vôùi nhau. Chuùng ta ai cuõng bieát thô Ñöôøng laø loaïi thô vôùi nieâm luaät chaët cheõ, cuõng thöôøng ñöôïc ngaâm vònh khi ñaùnh côø vaø moân côø vaây ñeán giai ñoaïn naøy ñaõ tieán leân theâm moät möùc.

Theo ñieàu leä cuûa Haøn Laâm Vieän (翰林院) ghi trong Chöùc Quan Chí, Cöïu Ñöôøng Thö (職官志-舊唐書) coù ghi:

Trong cung Ñaïi Minh, cung Höng Khaùnh, cung Taây Noäi, cung Hoa Thanh ñeàu coù khu vöïc daønh cho ñaõi chieáu. Ñaõi chieáu goàm coù töø hoïc, kinh thuaät, hôïp luyeän, taêng ñaïo, boác chuùc, thuaät ngheä, thö dòch, (moãi ngaøy) caùc vieän taäp hoïp ñeán toái môùi tan.

Ñaõi chieáu (待詔) laø chöùc vuï beân caïnh hoaøng ñeá nhö moät loaïi coá vaán veà nhöõng vaán ñeà chuyeân moân, trong ñoù coù caû coá vaán veà ñaùnh côø (thö dòch). Kyø ñaõi chieáu noåi tieáng nhaát ñôøi Ñöôøng laø Vöông Tích Taân (王積薪), coá vaán cuûa vua Huyeàn Toâng, töùc Ñöôøng Minh Hoaøng.

Theo truyeàn thuyeát, sôû dó Vöông Tích Taân kyø lyù gioûi nhö theá laø vì coù moät con roàng xanh töø thöôïng giôùi bay xuoáng nhaû töø trong mieäng ra chín quyeån kyø kinh (棋經) ban cho. Thöïc ra, hoï Vöông laø ngöôøi raát chuyeân taâm nghieân cöùu caùch thöùc ñaùnh côø. Moãi khi ñi ñaâu, oâng ñem theo moät tuùi quaân côø vaø moät baøn côø giaáy boû trong oáng tre, treo vaøo coå ngöïa, gaëp baèng höõu lieàn môû ra ñaùnh, ñeán caû daân chuùng neáu muoán oâng cuõng chieàu. Thaønh ra ñi ñeán ñaâu oâng cuõng ñöôïc ngöôøi ta ñaõi ñaèng côm röôïu vaø laâu daàn trôû thaønh danh thuû soá moät cuûa ñôøi Ñöôøng. OÂng cuõng thöôøng ñaáu vôùi caùc danh thuû caùc nôi vaø chín vaùn côø oâng cuøng Phuøng Uoâng (馮汪) ñaáu nôi phuû ñeä cuûa Traàn Cöûu Ngoân (陳九言) ñöôïc ghi laïi thaønh kyø phoå teân laø Kim Coác Cöûu Cuoäc (金谷九局), truyeàn ñeán ñôøi Toáng thì khoâng coøn nöõa. Kyø theá naøy raát laø phöùc taïp, nhìn vaøo hoa caû maét.

ÔÛ ñôøi Ñöôøng, ngöôøi noåi tieáng chæ keùm Vöông Tích Taân laø Coá Sö Ngoân (顧師言). Trong Ñoã Döông taïp bieân (杜陽雜編) cuûa Toâ Ngaïc (蘇鶚) coù cheùp caâu chuyeän Traán Thaàn Ñaàu (鎮神頭) veà vieäc Vöông töû nöôùc Nhaät ñeán Trung Nguyeân ñöôïc vua Tuyeân Toâng sai Coá Sö Ngoân ñaáu côø. Vöông töû naøy laø quaùn quaân veà côø vaây cuûa Nhaät Baûn, Coá Sö Ngoân ñaáu vôùi y heát söùc gay go, toaùt caû moà hoâi tay. Ñeán nöôùc thöù ba möôi ba, Coá Sö Ngoân ñi nöôùc Traán Thaàn Ñaàu giaûi ñöôïc theá côø cuûa vöông töû nöôùc Nhaät khieán y phaûi

14

chòu thua. Vieäc Coá Sö Ngoân ñaáu côø vôùi khaùch coøn ñöôïc ghi laïi trong söû saùch nhöng theá côø Traán Thaàn Ñaàu Nhaát Töû Giaûi Song Chinh maø ngöôøi ta truyeàn laïi ñeán ngaøy nay e raèng chæ laø moät theá côø ñöôïc saép ñaët vì khoâng hôïp vôùi kyø phaùp.

Ngoaøi Vöông Tích Taân vaø Coá Sö Ngoân, ñôøi Ñöôøng cuõng coøn nhieàu danh thuû khaùc noåi tieáng nhö Phaùc La (朴羅), Hoaït Naêng (滑能), Vöông Thuùc Vaên (王叔文) ...

Ñôøi Toáng:

Ñôøi Toáng coù Löu Troïng Phuû (劉仲甫) laø kyø thuû noåi tieáng ñöôïc ngöôøi tieán cöû vaøo chöùc kyø ñaõi chieáu. Tröôùc khi nhaäp kinh, oâng ñeán Haøng Chaâu, khi ñoù laø moät nôi phoàn hoa ñoâ hoäi, cao thuû raát ñoâng, ngaøy ngaøy ra ngoaøi xem ngöôøi ta ñaùnh côø suoát möôøi ngaøy roài môùi tröông baûng nôi khaùch ñieám “Kyø Khaùch ñaát Giang Nam laø Löu Troïng Phuû chaáp caùc kyø thuû ñi tröôùc”18, roài ñem tieàn ra ñaùnh cöôïc.

Vua Ñöôøng Thaùi Toâng ñaùnh côø

Tranh ñôøi Toáng Söû Löông Chieâu: Baùc Dòch Du Hí Nhaân Sinh tr. 112

Baûng tröông leân, cao thuû trong thaønh laäp töùc uøn uøn keùo ñeán xin ñaùnh. Ñeán nöôùc thöù naêm möôi, quaân beân Löu Troïng Phuû trôû neân keùm theá, ñeán nöôùc thöù moät traêm thì hoï Löu laïi caøng sa suùt, ngöôøi chung quanh ai naáy cöôøi oâng khoâng bieát löôïng söùc mình, to moàm khoaùc laùc.

15

Ñoät nhieân Löu Troïng Phuû taèng haéng moät tieáng, vô quaân côø treân baøn boû caû vaøo hoäp. Ngöôøi ñöùng xem ai naáy ñeàu cho raèng oâng chòu thua, la où khoâng cho oâng tính nöôùc chaïy laøng. Löu Troïng Phuû khi aáy môùi töø toán noùi:

- Toâi ñeán Haøng Chaâu xem ñaùnh côø ñaõ maáy ngaøy, taøi ngheä caùc vò danh thuû ñeán möùc naøo cuõng ñaõ thaáy. Chaúng haïn nhö ngaøy ñoù oâng ñoù ñaùnh vaùn côø ñoù, ñaùng lyù ra beân traéng thaéng to, theá nhöng vì ñi nöôùc naøy nöôùc naøy thaønh ra hoûng. Coøn hoâm naøy vaùn côø naøy, beân ñen theá ñang toát, ñi nhaàm moät quaân “kieáp” (劫) thaønh ra laïi thua.

OÂng vöøa noùi vöøa baøy quaân lieân tieáp ñeán möôøi maáy baøn, ngöôøi xem ai naáy ñeàu kinh ngaïc. Löu Troïng Phuû noùi tieáp:

- Cöù laáy baøn côø vöøa môùi ñaây maø noùi, quí oâng chaéc haún nghó raèng toâi thua ñeán nôi, theá nhöng toâi chæ ñi moät quaân nöõa thì seõ thaéng möôøi möôi, xin caùc vò cao thuû nghó laïi xem coù ñuùng khoâng?

Moïi ngöôøi heát söùc suy tính nhöng khoâng ai tìm ra ñaùp aùn, ñaønh phaûi xin Löu Troïng Phuû giaûi quyeát. Löu Troïng Phuû baøy laïi vaùn côø y nhö tröôùc, sau ñoù ñaët xuoáng moät quaân ôû moät choã khoâng lieân quan gì ñeán theá côø roài noùi:

- Quaân naøy sau hai möôi nöôùc nöõa môùi coù taùc duïng.

Quaû nhieân theâm hôn hai möôi nöôùc côø, tình hình ñuùng nhö lôøi Löu Troïng Phuû. Ñeán khi buoåi côø keát thuùc, Löu Troïng Phuû thaéng caû möôøi ba baøn khieán nhaân só ñaát Haøng Chaâu ai naáy ñeàu ra söùc haäu ñaõi, coá giöõ oâng laïi theâm möôi ngaøy nöõa.

Sau ñoù Löu Troïng Phuû leân Bieän Löông laøm ñaõi chieáu trong Haøn Laâm Vieän vaø laø danh thuû voâ ñòch trong suoát hai möôi naêm lieàn. Caâu chuyeän naøy cho ta thaáy phong khí ñaùnh côø thôøi Toáng khaù thònh, caùc nôi thò töù ñeàu coù nhöõng cuoäc tranh taøi vaø trieàu Toáng ñi theo ñöôøng loái cuûa ñôøi Ñöôøng ñaët chöùc ñaõi chieáu trong cung.

Ngöôøi ta cuõng nhaän ñònh raèng sang ñôøi Toáng, caùc kyø thuû khoâng coøn chuù troïng ñeán phong ñoä vong öu, toaï oån, thuû ñaøm nöõa maø ñi saâu vaøo caùc theá côø hoùc hieåm ngöôøi sau goïi laø “kyø coâng” (棋工). Ngoaøi thaønh thò, caùc ñaïo quan, chuøa chieàn cuõng laø nôi hay baøy ra caùc cuoäc côø (hoäi côø). Khoâng bieát ngaãu nhieân hay coá yù, Kim Dung vieát Thieân Long Baùt Boä ñaõ cho nhieàu vaùn côø hoùc hieåm ñöôïc baøy ra nôi ñaïo quan vaø mieâu taû veà nhöõng vaùn côø gay go giöõa caùc nhaø sö vaø ñaïo só.

Nhöõng theá côø töø ñôøi Toáng coøn truyeàn laïi khaù nhieàu vaø phöông phaùp suy luaän cuõng ngaøy moät phaùt trieån. Trong Dòch Kyø Töï (弈棋序) cuûa Toáng Baïch (宋白) ñôøi Baéc Toáng coù vieát:

Ñaùnh côø coù maáy ñieàu: phaåm, theá, haønh, cuïc. Phaåm laø hôn keùm, theá laø maïnh yeáu, haønh laø kyø chính, cuïc laø ñöôïc thua.

Ñaïo cuûa phaåm, giaûn dò maø hieäu quaû laø baäc thöôïng, phaûi ñaùnh môùi thaéng laø baäc trung, nguy cô môùi ñöôïc laø baäc haï.

16

Ñaïo cuûa theá, roäng raõi thong dong laø baäc thöôïng, traän ñòa nghieâm nhaët laø baäc trung, sít sao gay go laø baäc haï.

Ñaïo cuûa haønh, an nhieân phaûn öùng laø baäc thöôïng, nhanh choùng öùng phoù laø baäc trung, noùng naûy ñi quaân laø baäc haï.

Ñaïo cuûa cuïc, thö thaùi maø thaéng laø baäc thöôïng, bieán hoaù maø thaéng laø baäc trung, saùt phaït maø thaéng laø baäc haï.

Traàn Nguyeân Tònh (陳元靚) trong saùch Söï Laâm Quaûng Kyù (事林廣記) coù cheùp Thaäp Quyeát (十訣) laø kinh nghieäm veà vieäc ñaùnh côø vaây:

- Moät laø khoâng ham thaéng

- Hai laø ñaùnh phaûi thö thaû

- Ba laø coâng ñònh nhöng khoâng queân cuûng coá beân mình

- Boán laø chòu maát quaân ñeå tranh tieân

- Naêm laø thaû caùi nhoû ñeå ñöôïc caùi lôùn

- Saùu laø thaáy nguy thì boû

- Baûy laø caån thaän khoâng hoái haû

- Taùm laø ra quaân caàn töông öùng

- Chín laø neáu ñòch maïnh thì phaûi töï baûo veä mình

- Möôøi laø theá yeáu thì coá thuû hoaø

Möôøi ñieàu treân ñaây ñöôïc ngöôøi sau coi laø yeáu chæ ñeå aùp duïng trong vieäc ñaùnh côø vaây nhöng döôøng nhö coù theå aùp duïng trong baát cöù moân chôi naøo vaø laø nhöõng baøi hoïc nhaân sinh ñaày töøng traûi. Löu Troïng Phuû cuõng ñeå laïi Kyø Quyeát trong ñoù ghi laïi chieán löôïc, chieán thuaät cuûa pheùp ñaùnh côø goàm boán phöông dieän:

- Moät laø boá trí thì caàn chaët cheõ, thích ñaùng coát sao quaân noï lieàn quaân kia, raøng buoäc hoã trôï laãn nhau (hoâ öùng) nhöng cuõng ñöøng gaàn quaù ñeå thaønh moät theá côø phöùc taïp, aáy chính laø “xa maø khoâng thöa, thöa aét deã ñöùt; gaàn nhöng khoâng co cuïm, co cuïm aét seõ yeáu”.19

- Hai laø taán coâng, khi vöøa oån ñònh theá côø laø phaûi laäp töùc tìm cô hoäi taán coâng vaøo traän ñòa cuûa ñoái phöông ñeå beân mình khoâng bò ñoái thuû uy hieáp. Nguyeân taéc aáy goïi laø “laøm sao öùng vieän tieáp lieàn nhau, taán coâng lieân tieáp”, sao cho “beân ñòch khoâng theå khoâng co ruùt, khoâng theå khoâng suy yeáu”.20

- Ba laø duïng chieán, nôi naøo khoâng aûnh höôûng ñeán beân mình, khoâng laøm haïi cho toaøn cuïc thì haõy ñi. Cho neân kheùo thuû thì beân mình coù thöïc löïc; coøn nhö taïo ñöôïc theá hoaøn toaøn thì mình nhaøn nhaõ vaø taùc chieán laø laøm sao “dó thöïc kích hö, dó daät ñaõi lao”.21

17

- Boán laø thu xaû, ñoù laø choã maø Löu Troïng Phuû goïi laø “ñaïi keá cuûa pheùp ñaùnh côø”. Phaøm beân trong maø ñaày ñuû thì aét döï tính ñöôïc chöôùc laï, beân ngoaøi maø ñaày ñuû thì hình theá ñöôïc phong long, daãu coù ít cuõng coù theå thu veà ñeå töï baûo. AÁy chính laø choã maø haäu theá noùi laø “lao daät du quan thieåu dieäc ñoà, tinh hoa dó kieät ña kham khí” (勞逸攸關少亦圖，精華已竭多堪棄).

Ñôøi Toáng cuõng coøn löu haønh moät boä söû veà côø vaây cuûa Trung Hoa do Tröông Nghó (張擬) soaïn nhan ñeà “Kyø Kinh Thaäp Tam Thieân” (棋經十三篇) vaø moät boä Kyø Phoå do kyø ñaõi chieáu Lyù Daät Daân (李逸民) bieân soaïn laïi “Vong Öu Thanh Laïc Taäp” (忘憂清樂集) maø thaønh.

Saùch naøy khoâng nhöõng söu taäp laïi caùc coå phoå vaø caùc vaùn côø noåi tieáng cuøng thôøi, ñònh laïi caùch thöùc maø coøn bao goàm luoân caû Kyø Kinh Thaäp Tam Thieân cuûa Tröông Nghó, Kyø Quyeát cuûa Löu Troïng Phuû, Luaän Kyø Quyeát Yeáu Taïp Thuyeát cuûa Tröông Tònh.

Ñôøi Nguyeân Minh:

Khi khaûo saùt veà tình hình trong cung nhaø Nguyeân, maëc duø vieäc ñaùnh côø vaãn coøn phoå bieán nhöng trieàu ñình khoâng coøn chöùc kyø ñaõi chieáu nöõa. Tuy nhieân thôøi naøy phong khí nho gia vaãn thònh vaø nhieàu ngöôøi chuyeån sang caùc thuù tieâu khieån ñeå queân ñi caùi nhuïc maát nöôùc. Ñeán cuoái ñôøi Nguyeân, loaïn laïc lieân mieân vaø phaûi maáy chuïc naêm sau khi Minh trieàu thaønh laäp thì trieàu ñình môùi cho trieäu caùc quoác thuû vaøo cung ñeå giuùp vui cho hoaøng gia.

Moâät caùch toång quaùt, hai trieàu Nguyeân Minh côø vaây laø sinh hoaït daân gian vaø laø moân giaûi trí cuûa quaàn chuùng. Chu Maïn Só (周漫士) ñôøi Minh trong Kim Laêng toaû söï (金陵瑣事) coù vieát:

Minh Thaùi Toå Chu Nguyeân Chöông xaây Tieâu Dao Laâu ôû Nam Kinh, khaùch toaøn laø boïn bình daân ñeán chôi côø ñaùnh baïc, troâng vaøo chaúng thaáy chuùt gì tieâu dao, chæ toaøn boïn oám ñoùi.

Kyø thuû tröù danh nhaát ñaàu ñôøi Minh laø Töông Leã (相禮) vaø Laâu Ñaéc Ñaït (樓得達). Töông Leã cuõng tinh thoâng thi hoaï, noåi tieáng laø “thieân haï kyø sö”, Vöông Phuøng coù baøi thô Tuyù Taëng Töông Töû Tieân (Töû Tieân laø ngoaïi hieäu cuûa Töông Leã) trong ñoù ca tuïng taøi ñaùnh côø cuûa hoï Töông. Tuy nhieân khi ôû Nam Kinh, hoï Töông laïi bò moät ngöôøi ôû Ninh Ba laø Laâu Ñaéc Ñaït ñaùnh baïi, veà ñeán Hoa Ñình laïi bò moät nhaø sö khaát thöïc (du taêng) haï luoân maáy vaùn khieán cho khoâng coøn daùm khoe danh hieäu “thaày côø” nöõa.

Töø khi coù Laâu Ñaéc Ñaït, phong khí ñaùnh côø laïi noåi leân. Sang ñôøi Chính Ñöùc (1506-1521) cao thuû ñaùnh côø coù Phaïm Hoàng (范洪), sang ñôøi Long Khaùnh (1567-1573), Vaïn Lòch (1573-1620) thì daàn daàn hình thaønh ba kyø phaùi:

1. Phaùi Vónh Gia (永嘉), ñöùng ñaàu laø Baøo Nhaát Trung22 (鮑一中), ngöôøi ñöôïc Teå Phuï Döông laø baïn cuûa Phaïm Hoàng ca ngôïi, keát laøm baïn vong nieân vaø Vöông

18

Theá Trinh nhaéc ñeán trong Dòch Chæ (弈旨) laø ñaùnh côø bieán hoaù nhö Haøn Tín caàm quaân, vöøa linh hoaït, vöøa maõnh lieät.

Ngoâ Thöøa AÂn (吳承恩), taùc giaû boä truyeän noåi danh Taây Du Kyù trong “Vi Kyø Ca Taëng Baøo AÛnh Vieãn” coù hai caâu:

... Hoát thôøi haï töû xaûo thaønh coâng,

Nhaát tieáu teà thanh haûi traøo hoáng.

忽時下子巧成功,

一笑齊聲海嘲哄。

Caát tay ñaët quaân khoân kheùo laï,

Tieáng cöôøi roä leân nhö bieån gaøo.

Ngoaøi hoï Baøo, phaùi Vónh Gia coøn nhöõng cao thuû nhö Lyù Xung, Chu Nguyeân, Töø Hi Thaùnh ...

2. Phaùi thöù hai laø phaùi Taân An (新安) maø ñaïi bieåu laø Trình Nhöõ Löôïng (程汝亮), thaønh vieân coù Uoâng Thöû (汪曙), Phöông Töû Khieâm (方子謙) ...

3. Phaùi thöù ba laø phaùi ôû ngay kinh sö coù Nhan Luaân (顏倫), Lyù Phuû (李釜).

Ngöôøi ñöông thôøi baûo laø daãu Gia Caùt taùi sinh cuõng khoâng phaù ñöôïc Trình Nhöõõ Löôïng maø Toân Ngoâ keïp hai beân cuõng khoù thaéng ñöôïc Nhan Luaân. Lyù Phuû thì coù “aùp noaõn chi uy” cuûa Voõ An Quaân cuøng vôùi Baøo Nhaát Trung laø hai ngöôøi soá moät ñôøi Minh.

Uoâng Thöû so vôùi Baøo Nhaát Trung hôi keùm hôn moät chuùt nhöng ñôøi sau cho raèng Phöông Töû Khieâm coøn hôn caû hai ngöôøi. Töông truyeàn hoï Phöông ñöôïc moät kyø nhaân daïy cho 48 caùch thöùc bieán hoaù neân trôû thaønh moät cao thuû nhöng chính Phöông Töû Khieâm ñaõ caûi chính raèng oâng töø nhoû ñaõ meâ côø vaø nhöõng gì oâng bieát ñöôïc laø do chính mình nghieân cöùu.

Caùc moân phaùi ñôøi Minh cho thaáy vieäc ñaùnh côø vaøo thôøi naøy trôû thaønh ña daïng trong ñoù kyø thuû tröù danh laø Laâm Phuø Khanh (林符卿), Quaù Baùch Linh (過百齡), Chu Laïi Dö (周懶予) noåi tieáng cho tôùi taän Thanh sô. Trong Ngu Sô Taân Chí (虞初新志) coù moät thieân “Quaù Baùch Linh truyeän” cheùp raèng naêm Quaù Baùch Linh 11 tuoåi, ñaïi hoïc só Dieäp Höôùng Cao ñi qua Voâ Tích, muoán ñaùnh côø, ngöôøi trong haït ñöa hoï Quaù ra. Dieäp Höôùng Cao laø danh thuû ôû kinh sö, naøo ngôø thua caäu beù con luoân maáy vaùn, neân ñöa leân ñaáu vôùi Laâm Phuø Khanh, hoï Laâm môùi ñaàu khinh thò nhöng sau cuøng phaûi nhöôøng chöùc “quoác thuû” cho Quaù Baùch Linh.

Tieàn Khieâm Ích (錢謙益) trong baøi thô ca ngôïi Quaù Baùch Linh “Kinh Khaåu Quan Kyø Luïc Tuyeät Cuù” coù hai caâu:

Baùt tueá ñoàng nha thöôïng dòch ñaøn,

Baïch ñaàu kyø ñoäc höùa thuyø can?

19

八歲童牙上弈壇

白頭旗纛許誰干?

Ra quaân töø thuôû môùi leân taùm,

Côø quaït trong tay ñeán baïc ñaàu.

Quaù Baùch Linh coù tröù taùc “Quan Töû Phoå” (官子譜), “Tam Töû Phoå” (三子譜), “Töù Töû Phoå” (四子譜) vaø hieäu ñính laïi “Tieân Cô Voõ Khoá” (仙機武庫), caûi tieán laïi caùc chieán thuaät traán thaàn ñaàu, kim tænh lan, ñaïi thieát voõng, tieåu thieát voõng ... taïo neân moät phong khí môùi trong ngheä thuaät côø vaây.

Chu Laïi Dö laø ngöôøi Gia Höng, Chieát Giang bieát ñaùnh côø töø khi môùi 5, 6 tuoåi, naêm leân möôøi ñaõ noåi tieáng laø coù theå phaân trí vöøa ñoïc truyeän vöøa ñaùnh côø, ñeán nöûa baøn ñaõ ñoaùn ñöôïc heát caùc caùch ñi cuûa ñoái thuû. Tuy hoï Chu noåi tieáng sau Quaù Baùch Linh nhöng caû hai ñeàu laø nhöõng danh thuû coù nhieàu oùc saùng taïo. Trong möôøi vaùn côø maø hai ngöôøi ñaáu vôùi nhau (Quaù Chu Thaäp Cuïc - 過周十局), Chu Laïi Dö chieám thöôïng phong trôû thaønh khaéc tinh cuûa hoï Quaù nhöng aûnh höôûng khoâng qua ñöôïc vì thôøi theá ñaõ bieán chuyeån, trieàu Minh ñoå, trieàu Thanh leân. Ñaëng Nguyeân Hueä (鄧元鏸) trong Luaän Dòch (論弈) ñaõ vieát:

Minh maït Thanh sô chieán cuoäc khai,

Quaù Chu coån coån coäng ñaêng ñaøi.

Nhaát thôøi phong khí xu tuaân khaån,

Voâ phuïc khinh cöøu hoaõn ñaùi lai.

明末清初戰局開，

過周袞袞共登台。

一時風氣趨遵緊，

無復輕裘緩帶來。

Ñaàu trieàu chieán cuoäc ngheânh ngang,

Hai oâng Chu, Quaù laêng xaêng tranh baøn.

Thôøi nay phong khí ñaõ taøn,

Coøn ñaâu aùo moûng ñai nhaøn ñeán xem.

Ñôøi Thanh:

20

Ngöôøi ta baûo raèng caùi thuù ñaùnh côø vaây ôû ñôøi Thanh phong thònh chaúng khaùc gì thô ca ñôøi Ñöôøng. Maø khoâng cöù gì côø, nhieàu boä moân ngheä thuaät khaùc cuõng phaùt trieån ñeán cöïc thònh ñöa nhaø Thanh leân trieàu ñaïi cao ñieåm cuûa vaên minh Trung Hoa.

Cuoái ñôøi Thanh, Ñaëng Nguyeân Hueä vieát Quoác Trieàu Dòch Gia Tính Danh Luïc (國朝弈 家姓名綠) trong ñoù söu taàm ñöôïc 169 ngöôøi. Ngöôøi ñöôïc xöng laø Kyø Thaùnh ñaàu ñôøi Thanh laø Hoaøng Long Só (黃龍士). Long Só teân thöïc laø Caàu (虬),coøn teân laø Haø (霞) ngöôøi ñaát Thaùi Chaâu, tænh Giang Toâ sinh naêm 1651 (Thuaän Trò thöù 8), môùi 18 tuoåi ñaùnh côø vôùi caùc quoác thuû ñaõ daùm chaáp quaân hay nhöôøng ñoái thuû ñi tröôùc. Nöôùc côø cuûa oâng ngöôøi sau khen laø “nhö tieân treân trôøi xuoáng traàn, khoâng vöông moät chuùt buïi”23, xuaát thaàn nhaäp hoaù. Kinh hoïc gia Dieâm Nhöôïc Cöø (閻若璩) ñaõ xeáp Hoaøng Long Só, Hoaøng Toâng Hi (黃宗羲), Coá Vieâm Voõ (顧炎武) vaøo trong danh saùch möôøi boán thaùnh nhaân thôøi Thanh sô ñuû bieát tieáng taêm oâng vang doäi laø chöøng naøo.

Ngoâ Thanh Nguyeân, moät nhaân vaät chuyeân nghieân cöùu veà côø vaây ñaõ cho raèng nöôùc côø cuûa Hoaøng Long Só coù theå saùnh ngang vôùi danh nhaân Nhaät Baûn Tuù Saùch (秀策) laø ngöôøi maø tröôùc nay khoâng ai bì kòp. Theo chính lôøi cuûa Hoaøng Long Só thì:

... Möôøi chín ñöôøng doïc ngang cuûa baøn côø khoâng khaùc gì 28 phaân daõ cuûa tinh tuù neân ñaùnh côø cuõng khoâng khaùc gì hoaïch thoå phaân cöông, laáy choã hieåm laøm kinh ñoâ, cheïn choã yeáu ñeå döïng traïi, bao vaây trung thoå ñeå phoøng thuû chung quanh, khi chieán thì moät töôùng ñôn thaân xoâng leân, daãu choã kieân coá ñeán ñaâu cuõng san baèng, khi thuû thì nhö moät keû thaát phu giöõ cöûa, daãu coù thaát huøng cuõng khoâng qua ñöôïc, aáy laø ñaïi theá cuûa coâng thuû.

Ñaát hai beân baèng nhau, ai coù theá thì maïnh, löïc hai beân ngang ngöûa, ngöôøi duïng trí thì thaéng, caàm roi thì aùi moä nöôùc ñi tröôùc cuûa Toå Sinh, nhaäp quan thì theïn vieäc ñi sau Baùi Coâng, aáy laø vieäc xaây döïng cô nghieäp phaûi sôùm suûa. Coøn nhö hö thöïc khaùc nhau theá naøo, kyø chính tinh dieäu ra sao, Taøo Coâng vì coù ñaát Kinh maø vuøng vaãy trung nguyeân, AÙ Phu vì ñaát Löông maø boû Ngoâ Sôû, Haïng Vuõ laáy chính binh phaù Trieäu neân phaûi ñaùnh Taàn tröôùc, Toân Taãn duøng kyø binh cöùu nöôùc Haøn maø thaúng ñöôøng sang Nguî, aáy laø vieäc boû hay laáy phaûi tuyø nghi, minh baïch chuyeän nhanh hay chaäm cuûa ta cuûa ñòch ... (Kyø Quaùt)

Naêm Hoaøng Long Só hôn ba möôi tuoåi coù Töø Tinh Höõu (徐星友) ôû kinh sö ñeán hoïc, kyø löïc ñaït ñeán möùc chæ coøn keùm thaày hai quaân. Theá nhöng Hoaøng Long Só laïi chaáp Töø ñeán ba quaân, hai ngöôøi ñaùnh möôøi vaùn, hai beân ñeàu kieät löïc suy nghó, vaän heát taâm huyeát ñeán noãi hoäc caû maùu ra, thaønh thöû haäu nhaân ñaët teân cho möôøi baøn côø ñoù laø “huyeát leä thieân” (血淚篇). Sau traän côø naøy Töø Tinh Höõu trôû thaønh quoác thuû noåi danh.

Töø Tinh Höõu ngöôøi Haøng Chaâu, tuoåi coøn cao hôn Hoaøng Long Só, ñaùnh theo loái chính phaùi vôùi taâm nieäm “hö khoâng hôn ñöôïc thöïc, kheùo khoâng hôn ñöôïc vuïng” laøm nguyeân taéc. Sau khi ñaùnh xong möôøi baøn côø huyeát leä thieân, oâng tieàm taâm suy nghó, ba naêm khoâng xuoáng döôùi laàu. Sau khi Hoaøng Long Só qua ñôøi, Töø ñöùng ñaàu kyø ñaøn trong lieân

21

tieáp ba boán chuïc naêm, thaéng caû söù thaàn nöôùc Cao Ly laø ngöôøi töï cho raèng khoâng ai ñoái thuû.

Naêm Khang Hy thöù 58 (1719), oâng tuyeån soaïn Kieâm Sôn Ñöôøng Dòch Phoå (兼山堂弈 譜). Hai naêm sau, oâng ngaãu nhieân gaëp hai caäu beù môùi 12, 13 coù thieân tö ñaùnh côø beøn chaáp 3 quaân, laïi taëng luoân cho cuoán saùch oâng môùi soaïn. Hai ñöùa treû ñöôïc cuoán Kieâm Sôn Ñöôøng Dòch Phoå beøn cuøng nhau nghieân cöùu moät naêm, kyø ngheä ñaïi tieán, sau naøy chính laø hai ngöôøi noåi danh ñôøi Thanh Thi Töông Haï (施襄夏) vaø Phaïm Taây Bình (范西 屏).

Thi Töông Haï (1710-1770) coù teân laø Thieäu AÙm (紹闇), hieäu laø Ñònh Am (定庵); Phaïm Taây Bình (1709-1776) teân laø Theá Huaân (世勛) ñeàu laø ngöôøi Chieát Giang, thaønh quoác thuû töø khi coøn nhoû. Hieän nay saùch vôû coøn truyeàn laïi 10 vaùn côø cuûa hai ngöôøi. Ngöôøi ñôøi nhaän ñònh raèng:

Taây Bình kyø dieäu cao vieãn, bieán hoaù nhö con roàng thaàn khoâng ai coù theå ñoaùn ñöôïc ñaàu ñuoâi; Ñònh Am khít khao nghieâm chænh nhö ngöïa Kyù xoaûi böôùc, nhanh maø khoâng nhôõ böôùc.

Trong Dòch Tieàm Trai Taäp Phoå (弈潛齋集譜), Ñaëng Nguyeân Hueä coù vieát:

Phaïm Taây Bình nhôø bieán hoaù thaàn tình maø noåi danh, Thi Ñònh Am ñöôïc khen laø tieâu chuaån khoâng ai saùnh noåi.

Töø Kha (徐珂) trong Thanh Baïi Loaïi Sao (清稗類鈔) thì cho raèng hai ngöôøi trong kyø ñaøn cuõng khoâng khaùc gì Lyù Baïch vaø Ñoã Phuû trong laøng thô, moãi ngöôøi coù moät neùt ñoäc ñaùo rieâng. Sau khi oâng maát, vaên hoïc gia Vieân Mai (袁枚) ñaõ vieát moä chí cho Phaïm Taây Bình, heát söùc taùn döông.

Thi Töông Haï ñeå laïi Dòch Lyù Chæ Qui (弈理指歸) vaø Dòch Lyù Chæ Qui Tuïc Bieân (弈理 指歸續編) coøn Phaïm Taây Bình thì bieân soaïn Ñaøo Hoa Tuyeàn Kyø Phoå (桃花泉棋譜) toång hôïp nhöõng gì hai ngöôøi ñaõ thu ñaït ñöôïc trong maáy chuïc naêm ñaùnh côø vaø cho ñeán nay vaãn laø nhöõng kim chæ nam cho ngöôøi öa thích moân côø vaây.

Ngoaøi Thi, Phaïm hai ngöôøi, trong soá quoác thuû ñôøi Thanh cuõng coøn Löông Nguî Kim (梁魏今) vaø Trình Lan Nhö (程蘭如) ñöôïc hôïp xöng laø Töù Ñaïi Gia.

Cuoái ñôøi Thanh, ngöôøi ta cuõng thaáy coù moät soá quoác thuû khaùc nhö Traàn Töû Tieân (陳子仙), Chu Tieåu Tuøng (周小松). Traàn Töû Tieân maát sôùm nhöng Chu Tieåu Tuøng soáng thoï qua nhieàu trieàu ñaïi töø Ñaïo Quang ñeán Quang Töï, tuy khoâng löøng laãy nhö Thi Phaïm hai ngöôøi. OÂng ñeå laïi taùc phaåm San Cuùc Trai Kyø Bình (餐菊齋棋評).

TRIEÁT LYÙ VAØ GIAI THOAÏI VEÀ CÔØ VAÂY

AÂu Döông Tu ñôøi Toáng coù vieát trong Taân Nguõ Ñaïi Söû:

22

Vieäc trò nöôùc cuõng khoâng khaùc gì ñaùnh côø vaây, bieát caùch duøng, bieát caùch ñaët cho ñuùng choã thì thaéng, khoâng bieát caùch duøng, khoâng bieát caùch ñaët thì thua.24

OÂng cuõng ñi xa hôn ñeå nhaän ñònh raèng trong ngheä thuaät ñaùnh côø laém khi chæ thay ñoåi moät quaân cuõng coù theå chuyeån baïi thaønh thaéng, cuõng khoâng khaùc gì söû duïng con ngöôøi, neáu bieát caùch thì nguy seõ thaønh an, thua seõ thaønh ñöôïc. Vaán ñeà duïng nhaân nhö duïng moäc ngay töø xöa ñaõ ñöôïc ñeà cao maëc daàu khoâng coù nhöõng tieâu chuaån chaët cheõ, naëng phaàn tröïc giaùc nhöng ñaõ aûnh höôûng raát nhieàu trong chính trò.

Luïc Cöûu Uyeân (陸九淵), moät lyù hoïc gia treo moät baøn côø treân töôøng, traàm tö suy nghó trong hai ngaøy lieàn roài buoät mieäng:

Côø vaây so vôùi haø ñoà cuõng chaúng coù gì khaùc nhau!

Hoï Luïc laø ngöôøi chuû tröông “vuõ truï laø taâm maø taâm cuõng laø vuõ truï”25 laø saùng toå cuûa phaùi taâm hoïc trong trieát hoïc Trung Hoa. Maõ Ngoïc (馬鈺), moät trong Toaøn Chaân Thaát Töû ñôøi Kim cuõng thöôøng hay ñaùnh côø vôùi ñeä töû ñeå truyeàn daïy ñaïo phaùp. OÂng töøng noùi:

Thaàn tieân ñi ñeán choã chí ñaïo laø baõo nhaát, neáu nhö khi ñaùnh côø moãi quaân ñeàu toû loä ñöôïc neùt ñoäc nhaát voâ nhò, chaúng phaûi laø “chí ñaïo hôïp nhaát” hay sao?

Caùc baäc cao taêng cuõng hay laáy ví duï töø ñaùnh côø maø thuyeát phaùp. Phaùp Vieãn thieàn sö truyeàn ñaïo cho AÂu Döông Tu laáy côø vaây laøm aån duï. Trung Phong thieàn sö cho raèng tuïc ñeá laø quaân ñen, chaân ñeá laø quaân traéng ... neáu ai nhìn thaáu ñöôïc caùi leõ ñoù thì baøn côø bieán hoaù cuõng khoâng khaùc gì theá gian.

Lyù Bí (李泌) ñôøi Ñöôøng, baûy tuoåi laøm thô vònh ñaùnh côø coù caâu:

Vuoâng nhö laøm ñieàu nghóa, troøn nhö duøng möu trí, ñoäng thì nhö thi thoá taøi naêng, tónh thì nhö ñaõ hoaøn thaønh yù nguyeän.26

Luïc Thuï Thanh (陸樹聲) ñôøi Minh coi ñaùnh côø laø tuyeät ngheä cuûa nhaân sinh coøn Vöu Ñoàng (尤侗) ñôøi Thanh thì baûo raèng “quan saùt möôøi chín ñöôøng kia coøn hôn caû ñoïc hai möôi moát boä söû”.27 Ngöôøi ta lyù giaûi raèng ñaùnh côø haøm nghóa hai phöông dieän:

- Kyø lyù hay qui luaät ñaùnh côø

- Nhaän thöùc hay söï töông ñoàng vôùi xaõ hoäi

Chính vì ñaùnh côø coù nhieàu ñieåm töông ñoàng vôùi cuoäc ñôøi, ngöôøi ta cho raèng töø ñoù chuùng ta coù theå ruùt ra nhöõng baøi hoïc nhaân sinh, aùp duïng vaøo sinh hoaït thöôøng nhaät. Ñieàu ñoù ñuùng tôùi möùc ñoä naøo thì tuyø theo söï ñaùnh giaù cuûa moãi ngöôøi.

Trong lòch söû Trung Hoa, nhieàu taùc phaåm vieát veà côø, kyø lyù cuõng nhö kyø cuoäc, kyø phoå coøn löu truyeàn ñeán ngaøy nay. Ñôøi Toáng coù Vong Öu Thanh Laïc Taäp (忘憂清樂集), ñôøi Nguyeân coù Huyeàn Huyeàn Kyø Kinh (玄玄棋經), ñôøi Minh coù Thích Tình Luïc (適情錄), Thu Tieân Di Phoå (秋仙遺譜), Dòch Taåu (弈藪), Tieân Cô Voõ Khoá (仙機武庫), ñôøi Thanh coù Quan Töû Phoå (官子譜), Dòch Quaùt (弈括), Kieâm Sôn Ñöôøng Dòch Phoå (兼山堂弈譜)

23

, Dòch Lyù Chæ Qui (弈理指歸) ... Nhöõng taùc giaû ngoaøi taøi ñaùnh côø bao giôø cuõng tìm ra ñöôïc nhöõng caùch thöùc môùi vöôït ra khoûi bình thöôøng.

Laâm ÖÙng Long (林應龍) trong Thích Tình Luïc ñaõ söu taàm ñöôïc baûy traêm baøn côø, sau ñoù phaân tích baèng thuaät ngöõ quaân söï ñeå chia ra hai möôi loaïi, roài duøng haøo queû trong Dòch Kinh ñeå lieân heä vôùi nhau.

Quoác thuû ñôøi Thanh laø Thi Töông Haï trong Dòch Lyù Chæ Qui thì ñem kinh nghieäm ñaõ ñöa ra ñöôïc nhöõng qui taéc ñeå giaûi nhöõng nöôùc khoù khaên nhö “nhaäp phuùc tranh chính dieän” (入腹爭正面), “hình phöông taát thöù, ñaàu nhuyeãn tu baûn” (形方必覷，頭軟須扳) ...

Phan Thaän Tu (潘慎修) ñôøi Toáng thì laïi ñem nguõ thöôøng ñeå luaän côø – “nhaân taéc naêng toaøn, nghóa taéc naêng thuû, leã taéc naêng bieán, trí taéc naêng kieâm, tín taéc naêng khaéc. Quaân töû tri kyø nguõ giaû, thöù kyû khaû dó ngoân kyø hó.” (coù theå toaøn ñöôïc aáy laø ñieàu nhaân, coù theå thuû ñöôïc, aáy laø ñieàu nghóa, coù theå bieán ñöôïc, aáy laø ñieàu leã, coù theå kieâm ñöôïc, aáy laø ñieàu trí, coù theå khaéc ñöôïc, aáy laø ñieàu tín. Ngöôøi quaân töû bieát caû naêm ñieàu, laø coù theå baøn veà ñaùnh côø ñöôïc).

Ñôøi Toáng, Tröông Nghó (張擬) bieân soaïn Kyø Kinh Thaäp Tam Thieân döïa theo Thaäp Tam Thieân binh phaùp cuûa Toân Töû, toång keát moïi phöông phaùp lyù luaän cuûa caùc ñôøi, trong ñoù Luaän Cuïc laø thieân ñaàu tieân coù theå duøng laøm cô sôû ñeå luaän cho möôøi hai thieân keá tieáp. Saùch vôû cuõng ñeà cao kyø ñöùc laø phaåm haïnh cuûa ngöôøi ñaùnh côø vaø khoâng hieám ngöôøi duø phaûi tieáp baäc ñeá vöông cuõng khoâng vì uy vuõ maø maát tö caùch.

Laïn Kha tieân khaùch (爛柯仙客)

閑看數着爛樵柯，

澗草山花一剎那。

五百年來棋一局，

仙家歲月也無多。

題王質爛柯圖

徐渭

Nhaøn khan soå tröôùc laïn tieàu kha,

Giaûn thaûo sôn hoa nhaát saùt na.

Nguõ baùch nieân lai kyø nhaát cuïc,

Tieân gia tueá nguyeät daõ voâ ña.

Ñeà Vöông Chaát laïn kha ñoà

(Töø Vò)

Vaøi nöôùc troâi qua caùn muïc roài,

24

Coû khe hoa nuùi saùt na thoâi.

Naêm traêm naêm ñoù chöa ñaày vaùn,

Ngaøy thaùng nôi tieân khaùc haún ñôøi.

Thuaät Dò Kyù (述異記) cuûa Nhaâm Phöôûng (任昉) thôøi Nam Trieàu coù cheùp:

Vaøo ñôøi Taán, ôû nuùi Tín An, quaän Thaïch Thaát coù moät tieàu phu teân laø Vöông Chaát (王質) ñi vaøo röøng ñaün cuûi, thaáy hai ñöùa beù ngoài ñaùnh côø, cho Chaát moät vaät gì ñoù troâng gioáng nhö haït taùo, aên vaøo khoâng thaáy ñoùi ñeå cho y ngoài choáng buùa maø xem. Vaùn côø chöa xong, moät ñöùa beù chæ tay maø noùi raèng:

- Caùn buùa cuûa ngöôi muïc roài kìa!

Khi Chaát trôû veà ñeán queâ cuõ thì ñaõ moät traêm tuoåi, khoâng caùch naøo coù theå quay trôû laïi nhö ngaøy xöa.

Hieän nay moät baøn côø coøn ghi laïi trong Vong Öu Thanh Laïc Taäp ñôøi Nam Toáng do Lyù Daät Daân bieân soaïn, truyeàn laø vaùn côø maø Vöông Chaát thaáy hai vò tieân treân nuùi ñaõ ñaùnh. Caâu chuyeän naøy cuõng ñöôïc cheùp trong Phoá Ñaûo Truyeän Kyù (浦島傳記) cuûa Nhaät tuy coù khaùc hôn ñoâi chuùt.28

Laïn Kha ñoà luïc phoå

Baùc Dòch Du Hyù Nhaân Sinh tr. 140-1

25

Baøn côø naøy taát caû 290 nöôùc, beân ñen thaéng moät quaân. Cao Thanh Khaâu ñaõ vieát hai caâu thô hoûi khaùy:

Moät baøn sao laïi neân nghìn tuoåi?

Chaéc taïi tieân oâng chaäm ñaët quaân.29

CÔØ VAÂY VÔÙI KIM DUNG

Nhöõng ai thích ñoïc tieåu thuyeát kieám hieäp cuûa Kim Dung ñeàu ít nhieàu nhôù ñeán nhöõng baøn côø vaây ñöôïc Tra tieân sinh ñöa vaøo truyeän ñeå theâm khôûi saéc, khôûi ñaàu cho nhieàu bieán coá quan troïng trong voõ laâm. Baøn côø giöõa Coân Luaân Tam Thaùnh Haø Tuùc Ñaïo vôùi Giaùc Vieãn treân nuùi Thieáu Laâm laø bieán coá quan troïng nhaát trong YÛ Thieân Ñoà Long Kyù tröôùc khi thieân haï chia ra thaønh boán ñaïi moân phaùi Thieáu Laâm, Voõ Ñöông, Nga Mi, Coân Luaân. Sau ñaây laø söï xuaát hieän cuûa Haø Tuùc Ñaïo trong röøng saâu:

Ngöôøi ñoù tieän tay ñöa leân daây ñaøn gaûy theâm vaøi ñoaïn ngaén, ngaång ñaàu leân nhìn trôøi thôû daøi, ngaâm:

Voã kieám döông mi loøng tróu naëng, Nöôùc trong ñaù traéng nôõ lìa nhau.30?

Theá gian naøy neáu khoâng coù keû tri aâm, duø soáng ñeán nghìn tuoåi, phoûng coù ích gì?

Noùi ñeán ñaây, ñoät nhieân ngöôøi ñoù ruùt ra töø ñaùy chieác ñaøn moät thanh tröôøng kieám, aùnh xanh laáp laùnh, chieáu ra trong röøng. Quaùch Töông nghó thaàm: “Nguyeân lai ngöôøi naøy vaên voõ toaøn taøi, khoâng bieát kieám phaùp cuûa y ra sao”. Chæ thaáy y chaäm raõi ñi tôùi baõi ñaát troáng tröôùc moät caây coå tuøng, muõi kieám chæ xuoáng ñaát, gaïch tôùi gaïch lui, heát vaïch naøy tôùi vaïch khaùc. Quaùch Töông laáy laøm laï: “Treân theá gian coù loaïi kieám phaùp kyø quaùi ñeán theá sao? Chaúng leõ chæ troû kieám xuoáng ñaát vaïch moät hoài, coù theå khaéc ñòch cheá thaéng? Ngöôøi naøy quaû thaät quaùi dò khoâng theå naøo ño löôøng ñöôïc.” Y vaïch moät hoài, thaáy gaïch ngang möôøi chín neùt, roài ñoåi qua gaïch doïc, taát caû cuõng möôøi chín neùt. Kieám chieâu tröôùc sau khoâng thay ñoåi, duø doïc hay ngang cuõng chæ thaúng baêng nhö chöõ nhaát. Quaùch Töông theo doõi kieám theá cuûa y, cuõng ñöa tay vaïch leân ñaát möôøi chín neùt, boãng döng baät cöôøi, y ñaâu coù söû duïng kieám phaùp quaùi dò naøo ñaâu, maø chæ duøng kieám vaïch thaønh moät baøn côø doïc ngang moãi chieàu möôøi chín neùt. Ngöôøi ñoù veõ baøn côø xong, duøng muõi kieám veõ taïi goùc traùi beân treân vaø goùc phaûi beân döôùi moãi nôi moät voøng troøn, laïi taïi goùc phaûi beân treân vaø goùc traùi beân döôùi moãi nôi veõ moät vaïch cheùo. Quaùch Töông ñaõ thaáy y veõ ñaây laø moät baøn côø vaây, bieát y ñang boá trí traän theá taïi boán goùc, hình troøn laø beân traéng, hình cheùo laø beân ñen. Laïi thaáy y ñaët moät voøng troøn caùch ba oâ treân goùc traùi, laïi caùch döôùi hai oâ vaïch moät hình

26

cheùo. Ñi ñeán nöôùc thöù möôøi chín, y choáng kieám ñöùng, cuùi ñaàu suy nghó, ñang phaân vaân khoâng bieát neân boû quaân giöõ theá hay coá söùc tranh goùc caïnh. Quaùch Töông nghó thaàm: “Ngöôøi naøy cuõng chaúng khaùc gì ta, thaät laø tòch mòch, ôû trong nuùi hoang gaûy ñaøn, laáy chim choùc laøm tri aâm; ñaùnh côø laïi cuõng khoâng coù ñoái thuû, chæ töï mình ñaùnh vôùi mình.” Ngöôøi ñoù suy nghó moät hoài, quaân traéng khoâng caùch gì lôi ra ñöôïc, treân goùc traùi ñaáu vôùi quaân ñen thaät kòch lieät, nhaát thôøi chöa tìm ra caùch naøo hay, töø baéc xuoáng nam khoâng theå naøo tranh ñöôïc phuùc ñòa ôû Trung Nguyeân. Quaùch Töông xem côø xuaát thaàn, töø töø nhích laïi gaàn, nhöng vì quaân traéng luùc boá cuïc bò thua moät nöôùc, tröôùc sau vaãn bò rôi vaøo haï phong, ñeán nöôùc thöù hai möôi ba thì gaëp phaûi lieân hoaøn kieáp, beân quaân traéng laâm vaøo theá nguy, nhöng y vaãn coá gaéng choáng ñôõ. Ngöôøi ñôøi thöôøng noùi “Côø ngoaøi baøi trong”, yù noùi ngöôøi ñöùng ngoaøi coi ñaùnh côø bao giôø cuõng saùng nöôùc hôn. Quaùch Töông ñaùnh côø cuõng chæ bình bình, nhöng nhìn thaáy theá cuïc neáu beân traéng coøn ñaùnh giaèng dai khoâng khoûi toaøn quaân bò maát, neân buoät mieäng noùi: - Sao khoâng boû Trung Nguyeân ñi ñeå laáy Taây Vöïc? Ngöôøi noï giaät mình, thaáy treân baøn côø phía taây coøn moät choã troáng lôùn, neân lôïi duïng beân kia ñang chaën baét, ñeå luoân hai quaân, chieám laáy choã yeáu, tuy boû nöûa chöøng nhöng bieán ñöôïc thaønh theá khoâng thaéng khoâng baïi. Ngöôøi ñoù ñöôïc Quaùch Töông moät lôøi nhaéc nhôû, ngöûng maët leân trôøi cöôøi moät hoài daøi, luoân moàm: “Hay laém, hay laém”. Noùi roài haï luoân maáy quaân. Y chôït nghó ra coù ngöôøi ñang ôû beân caïnh, neân neùm tröôøng kieám xuoáng ñaát, quay laïi noùi: - Vò cao nhaân naøo ñoù ñaõ chæ daïy, taïi haï thaät laø caûm kích. Noùi roài höôùng veà phía Quaùch Töông ñang aån naùu vaùi chaøo moät caùi.

Kim Dung: YÛ Thieân Ñoà Long Kyù, chöông 1 (baûn dòch Nguyeãn Duy Chính) Neáu chuùng ta ñeå yù kyõ, baøn côø ñaàu tieân cuûa Haø Tuùc Ñaïo ñaõ phaàn naøo hình dung ñöôïc cuoäc theá voõ laâm vaø lôøi nhaéc cuûa Quaùch Töông “boû Trung Nguyeân ñi ñeå laáy Taây Vöïc” coù theå ñem ñeán cho Haø Tuùc Ñaïo yù nieäm huøng cöù nhaát phöông treân nuùi Coân Luaân thay vì toan tính huøng cöù ôû luïc ñòa. Baøn côø Haø Tuùc Ñaïo ñaáu treân chuøa Thieáu Laâm laø moät cuoäc tæ ñaáu noäi löïc khoâng tieàn khoaùng haäu:

Haø Tuùc Ñaïo khoâng traû lôøi, cuùi xuoáng nhaët moät vieân ñaù saéc caïnh, ñoät nhieân vaïch ngang, vaïch doïc treân neàn ñaù taïi tröôùc saân chuøa. Chæ trong khoaûnh khaéc, y ñaõ vaïch ngang doïc moãi chieàu möôøi chín ñöôøng thaønh moät baøn côø lôùn. Ñöôøng kinh ñöôøng vó ñeàu thaúng taép, töôûng nhö duøng thöôùc maø ño, moãi neùt ñeàu saâu ngaäp vaøo ñaù khoaûng nöûa taác. Phieán ñaù ñoù voán ñeõo baèng ñaù xanh cuûa nuùi Thieáu Thaát, cöùng nhö theùp, maáy traêm naêm qua bieát bao ngöôøi lai vaõng cuõng khoâng moøn ñi chuùt naøo. Y thuaän tay duøng moät cuïc ñaù veõ leân maø vaøo saâu caû taác, noäi coâng nhö theá treân ñôøi ít thaáy. Chæ thaáy y cöôøi noùi:

27

- Tæ kieám e raèng baù ñaïo, ñaùnh ñaøn thì khoâng coù caùch gì maø so taøi. Neáu ñaïi hoøa thöôïng caûm thaáy cao höùng, chuùng ta ñaùnh vôùi nhau moät vaùn côø xem sao?

Vieäc y duøng ñaù vaïch thaønh baøn côø quaû laø moät tuyeät kyõ kinh ngöôøi, Thieân Minh, Voâ Saéc, Voâ Töôùng vaø caû ñeán Taâm Thieàn Ñöôøng thaát laõo ai cuõng maët maøy ngô ngaån, thaàm sôï trong loøng. Thieân Minh phöông tröôïng bieát raèng noäi löïc hoàn haäu nhö theá trong chuøa khoâng ai bì kòp, taâm ñòa oâng quang minh loãi laïc, ñang ñònh môû mieäng chòu thua, boãng nghe tieáng xích saét loaûng xoaûng keùo leâ treân ñaát voïng tôùi. Chæ thaáy Giaùc Vieãn gaùnh ñoâi thuøng saét lôùn ñi tôùi tröôùc maët, theo sau laø moät thieáu nieân cao raùo. Giaùc Vieãn tay traùi vòn laáy meùp thuøng nöôùc, tay phaûi ñôn chöôûng chæ leân trôøi höôùng veà Thieân Minh haønh leã, noùi:

- Theo leänh laõo phöông tröôïng cho goïi ñeán. Thieân Minh noùi:

- Vò Haø cö só naøy coù lôøi muoán noùi vôùi ngöôi. Giaùc Vieãn quay ngöôøi nhìn laïi, thaáy Haø Tuùc Ñaïo nhöng khoâng nhaän ra laø ai, noùi:

- Tieåu taêng laø Giaùc Vieãn, cö só coù ñieàu gì muoán sai baûo? Haø Tuùc Ñaïo vaïch xong baøn côø, kyø höùng noåi leân, noùi:

- Chuyeän ñoù ñeå noùi sau cuõng khoâng muoän. Baây giôø ñaïi hoøa thöôïng naøo cuøng ta ñaùnh côø tröôùc?

Thöïc ra y khoâng coá yù hieån thò coâng phu, coù ñieàu trong ñôøi ñoái vôùi ba moùn caàm kyø kieám ham quaù hoùa meâ, moãi khi höùng tôùi thì duø coù trôøi saäp cuõng khoâng coi vaøo ñaâu, neân khi muoán ñaùnh côø chæ mong coù ngöôøi ñoái cuộc, coøn vieäc tæ thí voõ coâng gaùc sang moät beân. Thieân Minh thieàn sö noùi:

- Haø cö só vaïch ñaù thaønh baøn côø, thaàn coâng nhö theá, laõo naïp töø khi sinh ra chöa thaáy bao giôø, taêng chuùng trong teä töï cam chòu haï phong.

Giaùc Vieãn nghe Thieân Minh noùi nhö vaäy, nhìn xuoáng thaáy baøn côø lôùn treân neàn ñaù xanh, bieát raèng ngöôøi naøy ñeán ñaây coát ñeå phoâ baøy voõ coâng, laäp töùc xoác laïi ñoâi thuøng saét, hít moät hôi, ñem heát coâng löïc moät ñôøi tu luyeän doàn xuoáng hai ñuøi, theo nhöõng ñöôøng vaïch cuûa baøn côø töøng böôùc ñi tôùi. Chæ thaáy daây xích treân chaân oâng ta ñi ñeán ñaâu thì treân phieán ñaù hieän ra moät veát loõm roäng chöøng naêm taác, nhöõng ñöôøng vaïch cuûa Haø Tuùc Ñaïo bò xoùa saïch. Chuùng taêng thaáy theá khoâng nhòn ñöôïc ñeàu lôùn tieáng hoan hoâ. Thieân Minh, Voâ Saéc, Voâ Töôùng vöøa laï luøng vöøa möøng rôõ, khoâng ngôø vò laõo taêng si si ngoác ngoác naøy laïi coù noäi coâng thaâm haäu ñeán theá, tuy cuøng soáng döôùi moät maùi chuøa maáy chuïc naêm, maø mình khoâng heà hay bieát gì. Boïn Thieân Minh bieát raèng neáu chæ troâng vaøo noäi löïc cuûa con ngöôøi thì duø maïnh caùch maáy cuõng khoâng theå naøo ñaïp leân ñaù xanh maø in daáu ñöôïc. Cuõng nhôø Giaùc Vieãn gaùnh theâm ñoâi thuøng saét ñaày nöôùc, toång coäng phaûi ñeán hôn boán traêm caân. Hôn boán traêm caân ñoù töø vai truyeàn xuoáng döôùi xích saét ôû

28

ñoâi baøn chaân, ñi tôùi chaúng khaùc gì moät caùi ñuïc lôùn ñuïc leân ñaù, caøo saïch nhöõng ñöôøng vaïch doïc ngang cuûa Haø Tuùc Ñaïo. Neáu Giaùc Vieãn chæ ñi chaân khoâng, thì khoâng caùch naøo coù theå laøm ñöôïc. Tuy theá, maëc duø coù möôïn löïc thaät, nhöng cuõng laø thaàn coâng ít coù ôû treân ñôøi.

YÛ Thieân Ñoà Long Kyù, chöông 2 (baûn dòch Nguyeãn Duy Chính)

Thieân Long Baùt Boä thì coøn phöùc taïp hôn vôùi baøn côø giöõa Hoaøng Mi Taêng vaø thanh baøo quaùi khaùch Ñoaøn Dieân Khaùnh ñaùnh daáu söï taùi xuaát cuûa Thieân Haï Ñeä Nhaát AÙc Nhaân vaø cuoäc tranh chaáp trong hoaøng gia Ñaïi Lyù. ÔÛ giöõa truyeän, vaùn côø Traân Lung kyø dieäu ñöa tôùi moät bieán ñoäng baát ngôø trong voõ laâm:

... Hö Truùc môû maét ra nhìn, khoâng khoûi ñoû maët. Thì ra khi y nhaém maét ñeå ñaïi xuoáng moät quaân, sao laïi truùng ngay moät ñaùm quaân traéng ñang bò quaân ñen bao vaây khoâng coøn hôû choã naøo loït ra ñöôïc. Ñaùm quaân traéng ñoù voán dó coøn moät nöôùc nöõa, quaân ñen luùc naøo ñaët xuoáng cuõng aên saïch, nhöng neáu nhö ñoái phöông khoâng raûnh roãi ñeå haï kyø thì cuõng coøn coù ñöôøng soáng, maø beân traéng coá gaéng vuøng vaãy cuõng chæ ôû moät nöôùc ñoù maø thoâi. Theá nhöng luùc naøy y laïi ñem quaân mình aên quaân mình, trong pheùp chôi côø chöa töøng coù ai ñi loái töï saùt nhö theá. Quaân traéng cheát roài, phe mình coi nhö tan raõ.

Ngôø ñaâu, chính nöôùc côø töï saùt ñoù ñaõ môû ñöôøng cho moät cuïc dieän môùi ñeå beân traéng chuyeån nguy thaønh an, töø töø laáy laïi ñöôïc phong ñoä:

... Nöôùc côø ñoù quaû laø raát cao. Trong ba möôi naêm qua, Toâ Tinh Haø ñaõ suy nghó taát caû nhöõng thieân bieán vaïn hoùa cuûa theá côø naøy, saùch giaûi thuoäc naèm loøng, daãu ñoái phöông ñi nöôùc naøo cuõng khoâng qua khoûi nhöõng gì oâng ta ñaõ nghó tôùi. Theá nhöng Hö Truùc thoaït ñaàu nhaém maét ñaët böøa moät quaân, töï mình gieát cheát moät ñaùm quaân mình vi phaïm pheùp ñaùnh côø raát naëng, duø ngöôøi chæ hôi bieát ñaùnh côø cuõng khoâng ai laïi laøm theá.

Caùi caùch ñoù chaúng khaùc gì töï mình giô kieám vung ñao leân cöùa coå mình. Ngôø ñaâu sau khi y nhaém maét ñaët moät quaân gieát cuûa mình moät khoái lôùn roài, cuïc dieän laïi thaáy thoâng toû hôn, beân quaân ñen tuy coù lôïi lôùn nhöng quaân traéng luùc naøy cuõng coøn coù cô choáng ñôõ, khoâng phaûi nhö tröôùc boù chaân boù tay, ñöôïc choã noï maát choã kia. Cuïc dieän môùi naøy Toâ Tinh Haø duø coù naèm mô cuõng khoâng sao nghó tôùi ñöôïc. OÂng ta ngaïc nhieân, suy nghó moät luùc laâu, luùc ñoù môùi ñi moät quaân ñen.

Thì ra khi Hö Truùc troâng thaáy Toâ Tinh Haø ñaùnh ra moät chöôûng uy hieáp, sö baù toå cuõng khoâng leân tieáng giaûi vaây cho mình, coøn ñang baøng hoaøng lo laéng, boãng nghe moät tieáng noùi nho nhoû truyeàn vaøo trong tai:

- Ñeå vaøo bình vò ôû nöôùc tam cöûu.

Hö Truùc chaúng caàn bieát ai laø ngöôøi chæ ñieåm mình, cuõng khoâng caàn bieát ñuùng hay sai, caàm ngay quaân traéng, theo ñuùng lôøi daën haï vaøo bình vò tam cöûu. Ñeán

29

khi Toâ Tinh Haø ñi moät quaân ñen nöõa roài, gioïng noùi ñoù laïi truyeàn vaøo tai Hö Truùc:

- Bình vò nhò baùt.

Hö Truùc laïi ñaët moät quaân traéng xuoáng nöôùc bình vò nhò baùt. Quaân côø ñi roài, chæ nghe Cöu Ma Trí, Moä Dung Phuïc, Ñoaøn Döï caû boïn ñeàu oà leân moät tieáng. Hö Truùc ngaång ñaàu leân, thaáy moïi ngöôøi ai naáy toû veû ngaïc nhieân, ñoàng thôøi khaâm phuïc ñuû bieát nöôùc ñi cuûa mình thaät tinh dieäu, laïi thaáy veû maët Toâ Tinh Haø vöøa möøng rôõ sung söôùng nhöng cuõng noùng naûy boàn choàn, ñoâi loâng maøy daøi khoâng ngôùt nhoâ leân huïp xuoáng.

Hö Truùc trong buïng khôûi nghi: “Sao oâng ta ñoät nhieân laïi cao höùng theá? Khoâng leõ nöôùc côø mình ñi sai roài chaêng?”. Theá nhöng laïi laäp töùc nghó ngay: “Khoâng caàn bieát ñi ñuùng hay sai, chæ caàn mình ñi ñöôïc möôøi nöôùc trôû leân, ñuû ñeå bieát raèng mình cuõng coù ñöôøng ñi nöôùc böôùc, khoâng phaûi ñeán quaáy roái laøm loaïn nöôùc côø, hoái nhuïc tieân sö cuûa oâng ta, luùc ñoù seõ khoâng traùch mình ñöôïc nöõa”. Ñeán khi Toâ Tinh Haø ñi moät quaân ñen nöõa, y laïi theo ñuùng ngöôøi naøo ñoù aùm trung töông trôï chæ ñieåm, haï moät quaân traéng. Hö Truùc moät maët haï kyø, moät maët chuù taâm quan saùt, coù phaûi sö baù toå bí maät giuùp ñôõ mình hay khoâng, nhöng thaáy Huyeàn Naïn thaàn tình ra chieàu noùng ruoät, xem ra khoâng phaûi, huoáng chi tröôùc sau oâng ta khoâng môû mieäng noùi caâu naøo.

Ngöôøi ñöa tieáng noùi truyeàn vaøo tai y noäi löïc phaûi cöïc kyø thaâm haäu, hieån nhieân laø “truyeàn aâm nhaäp maät” duøng thöôïng thöøa noäi coâng truyeàn lôøi noùi thaúng vaøo tai y, ngöôøi khaùc duø coù ñöùng ngay beân caïnh cuõng khoâng nghe thaáy gì caû.

Theá nhöng duø tieáng noùi coù nhoû tôùi möïc naøo thì mieäng vaãn phaûi maáp maùy, Hö Truùc leùn quan saùt moâi moïi ngöôøi, khoâng thaáy ngöôøi naøo ñoäng ñaäy, vaäy maø caâu: “Ñeå xuoáng vò trí nguõ luïc” vaãn vaøo tai y thaät roõ raøng. Hö Truùc ñuùng theo ñoù maø ñi, nghó thaàm: “Daïy ta ngoaøi sö baù toå ra thì coøn ai nöõa. Nhöõng ngöôøi khaùc vôùi mình voâ thaân voâ coá, vieäc gì phaûi giuùp mình? Trong nhöõng cao thuû ôû ñaây, chæ coù mình sö baù toå chöa ñaùnh côø, coøn ai cuõng ñaõ thöû qua vaø cuõng ñaõ thua roài. Sö baù toå thaàn coâng phi phaøm, thaønh ra khoâng maáp maùy moâi vaãn coù theå “truyeàn aâm nhaäp maät”, ta khoâng bieát ñeán bao giôø môùi tu luyeän ñöôïc ñeán möùc ñoù”.

Y coù bieát ñaâu ngöôøi chæ cho y laïi chính laø thieân haï ñeä nhaát aùc nhaân coù caùi ngoaïi hieäu AÙc Quaùn Maõn Doanh Ñoaøn Dieân Khaùnh. Vöøa roài Ñoaøn Dieân Khaùnh chìm saâu meâ maån vaøo cuoäc côø, bò Ñinh Xuaân Thu thöøa cô daäu ñoå bìm leo, ñònh ñaåy y vaøo choã taåu hoûa nhaäp ma, töï saùt thaân vong, cuõng may Hö Truùc laøm loaïn nöôùc côø môùi cöùu maïng cho y ñöôïc. Y thaáy Toâ Tinh Haø naëng lôøi traùch maéng Hö Truùc, coù yù muoán gieát chuù tieåu naøy neân buoâng lôøi chæ ñieåm, coá yù giaûi vaây, ñeå cho nhaø sö coù dòp thoaùi lui. Y gioûi veà thuaät phuùc ngöõ, khi noùi khoâng caàn phaûi maáp maùy moâi, laïi theâm noäi coâng thaâm haäu neân bieát caùch “truyeàn aâm nhaäp maät”, tuy beân caïnh coù maáy cao thuû haïng nhaát nhöng vaãn khoâng ai khaùm phaù ra.

30

Theá nhöng sau maáy nöôùc, cuoäc dieän laïi bieán hoùa maõnh lieät, Ñoaøn Dieân Khaùnh naém ngay ñöôïc caùi bí aùo cuûa baøn côø Traân Lung naøy. Ñoù laø beân traéng phaûi töï gieát moät soá quaân cuûa mình tröôùc, sau ñoù nhöõng choã kyø dieäu môùi lieân tuïc sinh ra. Trong pheùp ñaùnh côø coù nhöõng nöôùc phaûn phaùc, ñaûo thoaùt ngoa, töï mình coá yù ñi vaøo choã cheát ñeå nhöû cho ñoái phöông aên quaân, sau ñoù seõ laät ngöôïc theá côø nhöng coù cheát nhieàu laém cuõng chæ taùm chín quaân, chöù ñôøi naøo laïi nhöôøng ñeán maáy chuïc quaân bao giôø. Pheùp “töï mình gieát mình” quaû laø trong moân côø vaây nghìn naêm chöa ai thaáy, duø cho loaïi cao thuû ñeán möùc thaàn thaùnh cuõng khoâng ai daùm nghó ñeán moät nöôùc côø nhö vaäy. Ai ai cuõng chæ nghó ñeán laøm sao thoaùt khoûi khoán caûnh ñeå tìm ñöôøng soáng, chöù coù ai laïi nghó ñeán nöôùc ñi vaøo cöûa töû ñeå tìm ñöôøng ra, neáu khoâng phaûi Hö Truùc nhaém maét, thuaän tay ñaët böøa moät nöôùc cöïc kyø ngoác ngheách ñoù, e raèng moät nghìn naêm sau, vaùn côø Traân Lung naøy cuõng khoâng ai giaûi ñöôïc.

Kyø thuaät cuûa Ñoaøn Dieân Khaùnh voán ñaõ cöïc cao minh, hoâm xöa ñaùnh côø vôùi Hoaøng Mi taêng nöôùc Ñaïi Lyù ñaõ laøm cho nhaø sö naøy khoâng coøn ñöôøng choáng ñôõ, luùc naøy beân traéng ñaõ maát ñi moät maûng lôùn, theá ñaùnh boãng roäng raõi ra nhieàu, chaúng nghó tôùi ñaùm quaân mình vöøa maát, cuõng khoâng nghó tôùi cuïc dieän boù chaân boù caúng môùi roài, töï nhieân thoaûi maùi maø ñi quaân khoâng phaûi vaøo caûnh tieán thoaùi löôõng nan nhö tröôùc.

Cöu Ma Trí, Moä Dung Phuïc ñaâu coù bieát Ñoaøn Dieân Khaùnh ñöùng ngoaøi chæ ñieåm, chæ thaáy Hö Truùc nöôùc naøo ra nöôùc naáy, aên luoân hai khoái côø ñen, nhòn khoâng noåi phaûi taám taéc khen ngôïi.

Huyeàn Naïn laåm baåm noùi moät mình:

- Cuoäc côø naøy voán quaán quít trong tröôøng thaéng baïi ñaéc thaát, cho neân khoâng theå naøo phaù giaûi ñöôïc. Nöôùc côø cuûa Hö Truùc khoâng coøn maøng sinh töû, cuõng khoâng chaáp tröôùc ñöôïc thua, hoùa ra vöôït ra khoûi voøng soáng cheát, ñaït tôùi giaûi thoaùt ...

OÂng mang maùng thaáy coù choã sôû ngoä, nhöng laïi chöa naém ñöôïc, bieát mình caû ñôøi chuyeân lo voõ hoïc, khieám khuyeát coâng phu thieàn moân, boãng nghó ra: “Lung AÙ tieân sinh vaø Haøm Coác baùt höõu chuyeân veà taïp hoïc, cho neân voõ coâng khoâng baèng ñöôïc Ñinh Xuaân Thu, ta tröôùc ñaây cöôøi cheâ hoï ñi vaøo ngaõ reõ. Theá nhöng ta caû ñôøi luyeän taäp voõ coâng, khoâng chaêm lo tham thieàn ñeå vöôït voøng sinh töû, coù phaûi cuõng ñi vaøo sai laàm hay khoâng?”. OÂng nghó ñeán ñoù, töï nhieân toaøn thaân moà hoâi toaùt daàm deà.

Kim Dung: Thieân Long Baùt Boä – chöông 31 (baûn dòch Nguyeãn Duy Chính)

Trong Tieáu Ngaïo Giang Hoà chuùng ta laïi thaáy vì tính meâ côø cuûa Haéc Baïch Töû ñaõ khieán cho Höôùng Vaán Thieân coù cô hoäi loït vaøo Mai Trang cöùu thoaùt Nhaäm Ngaõ Haønh.

... Höôùng Vaán Thieân noùi:

31

- Thì ra laø theá! Ví nhö hieäp só taàm thöôøng, uoáng röôïu vaøo chæ theâm cay theâm ñaéng, cuõng chaúng heà chi. Theá nhöng nhò trang chuû, töù trang chuû aån cö ôû caïnh Taây Hoà, phong caûnh tuù leä, thanh cao nhö theá, so vôùi nhöõng keû thoâ loã trong voõ laâm thaät khaùc xa. Röôïu naøy moät khi ñaõ öôùp laïnh roài, hôi noàng bay heát, thaät hôïp vôùi thaân phaän cuûa hai vò cao nhaân. Cuõng nhö ñaùnh côø, duøng söùc ñeå baét quaân, saùt phaït nhau, aáy laø kyø phaåm cuûa boïn taàm thöôøng, chöù baäc haïng nhaát haïng nhì thì phaûi nhaäp thaàn toaï chieáu ...

Ñoâi maét quaùi dò cuûa Haéc Baïch Töû nhöôùng leân, choäp laáy vai y, hoûi doàn:

- Ngöôi cuõng bieát ñaùnh côø ö?

Höôùng Vaán Thieân ñaùp:

- Taïi haï bình sinh thích ñaùnh côø nhaát, tieác raèng kyø löïc khoâng cao, thaønh thöû ñi khaép Giang Nam, Giang Baéc, treân döôùi Hoaøng Haø, söu taàm kyø phoå. Trong ba möôi naêm qua, caùc danh cuïc xöa nay, trong daï thuoäc loøng khoâng phaûi ít.

Haéc Baïch Töû giuïc giaõ:

- Theá nhôù ñöôïc nhöõng baøn côø naøo?

Höôùng Vaán Thieân ñaùp:

- Chaúng haïn nhö baøn côø maø Vöông Chaát gaëp tieân treân nuùi Laïn Kha hay Löu Troïng Phuû ñaùnh côø vôùi tieân ôû Lö Sôn hay Vöông Tích Taân ñaùnh vôùi con choàn thaønh tinh ...

Y noùi chöa döùt caâu, Haéc Baïch Töû ñaõ laéc ñaàu cuoài cuoäi, noùi:

- Nhöõng chuyeän thaàn thoaïi ñoù, ai maø tin cho noåi? Khoâng leõ coù cheùp trong kyø phoå thöïc hay sao?

Y vöøa noùi vöøa buoâng vai Höôùng Vaán Thieân ra. Höôùng Vaán Thieân noùi:

- Luùc ñaàu taïi haï cuõng cho raèng chaúng qua chæ laø chuyeän cuûa keû hieáu söï nguî taïo ra, theá nhöng hai möôi laêm naêm tröôùc thaáy ñöôïc ñoà phoå baøn côø Löu Troïng Phuû ñaùnh vôùi Lö Sôn laõo moã, quaû laø tinh vi, ngöôøi thöôøng khoâng sao ñi ñöôïc, töø ñoù môùi chaéc möôøi möôi, tin chaéc khoâng phaûi hö ngoân. Khoâng leõ tieàn boái cuõng thích kyø ñaïo hay sao?

Ñan Thanh Sinh cöôøi leân ha haû, boä raâu raäm laïi tung bay, Höôùng Vaán Thieân hoûi:

- Tieàn boái côù sao cöôøi nhö theá?

Ñan Thanh Sinh ñaùp:

- Ngöôi hoûi nhò ca ta coù thích ñaùnh côø hay chaêng? Ha ha ha! Ñaïo hieäu cuûa nhò ca ta laø Haéc Baïch Töû , lieäu xem y coù thích ñaùnh côø hay chaêng? Nhò ca ta thích côø thaät chaúng khaùc gì ta thích röôïu.

Höôùng Vaán Thieân voäi choáng cheá:

32

- Taïi haï noùi laêng nhaêng, thaät ñuùng laø muùa buùa tröôùc cöûa Loã Ban, xin nhò trang chuû ñöøng traùch.

Haéc Baïch Töû noùi:

- Coù thöïc laø ngöôi ñaõ xem qua ñoà phoå cuûa Löu Troïng Phuû ñoái dòch vôùi Lö Sôn tieân moã ö? Ta xem ngöôøi xöa coù vieát, ñoïc roài nhôù ñöôïc aáy laø Löu Troïng Phuû laø quoác thuû ñöông thôøi, ñi qua chaân nuùi Lö Sôn gaëp moät muï giaø nhaø queâ ñaùnh cho ñaïi baïi, khieán hoäc ra maáy thaêng maùu, thaønh thöû baøn côø ñoù ñöôïc meänh danh laø “AÅu Huyeát Phoå”31. Khoâng leõ baøn côø hoäc maùu aáytreân ñôøi naøy coù thaät sao?

Khi y vaøo trong phoøng thaàn tình laõnh ñaïm nhöng luùc naøy laïi möôøi phaàn quan thieát. Höôùng Vaán Thieân noùi:

- Hai möôi laêm naêm tröôùc, taïi Thaønh Ñoâ, Töù Xuyeân taïi haï ñaõ thaáy ñöôïc ôû moät caên nhaø cuõ cuûa moät theá gia vaùn côø naøy, nöôùc ñi thaät laø kinh taâm ñoäng phaùch. Cho neân tuy ñaõ hai möôi laêm naêm qua maø toaøn boä moät traêm möôøi hai nöôùc, tôùi nay vaãn coøn nhôù nhö in.

Haéc Baïch Töû hoûi:

- Caû thaûy moät traêm möôøi hai nöôùc ö? Ngöôi baøy ra cho ta xem naøo. Mau mau, ñi sang kyø thaát cuûa ta ñeå xeáp côø.

Ñan Thanh Sinh ñöa tay chaën laïi, noùi:

- Khoan ñaõ! Nhò ca chöa cheá baêng cho tieåu ñeä, khoâng caùch naøo ñeå nhò ca ñi ñöôïc.

Noùi roài böng tôùi moät caùi boàn söù traéng, trong boàn ñöïng ñaày nöôùc trong. Haéc Baïch Töû thôû daøi:

- Boán anh em moãi ngöôøi coù moät say meâ rieâng, thaät coøn bieát noùi sao ñi nöõa?

Y ñöa ngoùn tay troû beân phaûi vaøo trong boàn nöôùc. Chæ trong giaây laùt, maët nöôùc ñaõ toaû ra moät laøn hôi môø môø, chaúng bao laâu, thaønh boàn cuõng boác leân moät lôùp söông traéng, treân maët nöôùc keát thaønh töøng mieáng baêng moûng, caøng luùc caøng daøy, chæ ñoä thôøi gian uoáng moät cheùn traø, caû moät boàn nöôùc ñeàu ñoâng thaønh ñaù laïnh.

Höôùng Vaán Thieân vaø Leänh Hoà Xung ñeàu lôùn tieáng reo hoø. Höôùng Vaán Thieân noùi:

- Coâng phu Haéc Phong Chæ naøy nghe noùi thaát truyeàn trong voõ laâm ñaõ laâu, ngôø ñaâu nhò trang chuû ...

Ñan Thanh Sinh xen vaøo:

- Ñaây khoâng phaûi laø Haéc Phong Chæ maø laø Huyeàn Thieân Chæ, so vôùi coâng phu baù ñaïo cuûa Haéc Phong Chæ thaät cao thaáp khaùc nhau nhieàu.

Y vöøa noùi vöøa ñaët boán caùi cheùn leân maët baêng, roùt röôïu boà ñaøo vaøo, chaúng maáy choác treân maët röôïu cuõng coù nhöõng tia baïch khí. Leänh Hoà Xung noùi:

33

- Ñöôïc roài!

Ñan Thanh Sinh caàm cheùn röôïu leân, uoáng moät hôi caïn saïch, thaáy quaû vöøa ñaäm ñaø, vöøa thuaàn khieát, vò laï khoâng coøn, laïi theâm moät chuùt thanh löông thaám vaøo tì vò, taám taéc khen:

- Ngon thöïc! Ta naáu röôïu ñaõ taøi, Phong huynh ñeä bình phaåm cuõng hay, caùch cheá baêng cuûa nhò ca laïi caøng tuyeät. Coøn ngöôi thì sao?

Y noùi roài nhìn Höôùng Vaán Thieân, cöôøi tieáp:

- Ngöôi ñöùng ôû beân caïnh, theâm maém daëm muoái, taøi tung höùng cuõng kheùo laém.

Haéc Baïch Töû böng röôïu leân uoáng xong, chaúng caàn bieát töûu vò ngon hay dôû, caàm tay Höôùng Vaán Thieân noùi:

- Ñi thoâi, ñi thoâi! Baøy baøn côø AÅu Huyeát Phoå cuûa Löu Troïng Phuû cho ta xem naøo.

Höôùng Vaán Thieân naém tay aùo Leänh Hoà Xung, Leänh Hoà Xung hieåu yù noùi:

- Taïi haï cuõng ñi xem.

Ñan Thanh Sinh noùi:

- Xem laøm gì? Chi baèng ngöôi vôùi ta ôû ñaây hai ngöôøi uoáng röôïu.

Leänh Hoà Xung ñaùp:

- Hai ngöôøi mình vöøa uoáng röôïu, vöøa xem ñaùnh côø.

Noùi xong soùng böôùc cuøng Höôùng Vaán Thieân vaø Haéc Baïch Töû ñi ra. Ñan Thanh Sinh khoâng coøn sao hôn, ñaønh caép luoân voø röôïu lôùn kia ñi theo sang kyø thaát. Chæ thaáy moät gian phoøng khaù lôùn, ngoaøi moät chieác baøn ñaù, hai chieác ñeäm ra, khoâng coøn gì khaùc, treân maët baøn khaéc moät baøn côø ngang doïc möôøi chín ñöôøng, treân ñeå moät hoäp quaân traéng, moät hoäp quaân ñen. Kyø thaát naøy ngoaøi baøn côø vaø hai hoäp quaân kia khoâng ñeå theâm moät thöù gì, coát cho ngöôøi ñaùnh khoûi phaân taâm.

Höôùng Vaán Thieân ñeán tröôùc thaïch kyû, baøy leân boán goùc bình thöôïng khöù nhaäp boán quaân theá, sau ñoù ôû nöôùc bình luïc tam laïi ñeå theâm moät quaân traéng, roài nôi cöûu tam ñeå xuoáng moät quaân ñen, taïi nöôùc luïc nguõ ñaët moät quaân traéng, taïi nöôùc cöûu nguõ moät quaân traéng nöõa, cöù lieân tieáp ñaët quaân caøng luùc caøng chaäm daàn.

Hai beân ñen traéng caøng ñaáu caøng theâm aùc lieät, khoâng ñeå hôû ra moät nöôùc naøo, Haéc Baïch Töû nhìn vaøo maø moà hoâi treân traùn rôi laõ chaõ. Leänh Hoà Xung cuõng kinh haõi thaàm, môùi ñaây thaáy y duøng Huyeàn Thieân Chæ hoaù thuyû thaønh baêng, ñuû bieát laø ngöôøi noäi coâng cao thaâm bieát chöøng naøo, chaúng coi chuyeän ñoù vaøo ñaâu; vaäy maø moät vieäc nhoû laø ñaùnh côø y nhìn maø moà hoâi ñaàm ñìa, ñuû bieát quan taâm ñeán loaïn trí, ngöôøi naøy meâ quaù hoaù si, haún laø Höôùng Vaán Thieân baét thoùp ñöôïc nhöôïc ñieåm cuûa y neân ra tay taán coâng vaøo.

34

Haéc Baïch Töû thaáy Höôùng Vaán Thieân ñeå ñeán quaân thöù saùu möôi saùu roài, moät luùc laâu sau vaãn chöa ñaët theâm quaân khaùc, nhòn khoâng noåi caát tieáng hoûi:

- Quaân sau ñoù ñi theá naøo?

Höôùng Vaán Thieân mæm cöôøi hoûi laïi:

- Choã naøy chính laø roát raùo, theo cao kieán cuûa nhò trang chuû thì phaûi ñi theá naøo?

Haéc Baïch Töû suy nghó hoài laâu, traàm ngaâm:

- Quaân naøy ö? Ñoaïn cuõng khoâng xong, lieân cuõng chaúng oån, hoaønh cuõng chaúng hoaønh ñöôïc, maø hoaït cuõng chaúng ñeán ñaâu. Caùi ñoù ... caùi ñoù ...

Tay y caàm moät quaân traéng, ñöa ra toan ñaët nhöng coù ñeán thôøi gian moät böõa aên, thuyû chung vaãn chöa haï xuoáng baøn côø ñöôïc. Trong thôøi gian ñoù, Ñan Thanh Sinh vaø Leänh Hoà Xung hai ngöôøi ñaõ uoáng ñeán möôøi baûy möôøi taùm cheùn boà ñaøo myõ töûu roài.

Ñan Thanh Sinh nhìn thaáy maët Haéc Baïch Töû caøng luùc caøng taùi ñi, lieàn noùi:

- Ñoàng laõo huynh, ñaây laø AÅu Huyeát Phoå, khoâng leõ ngöôi ñònh ñeå cho nhò ca ca ta nghó ñeán hoäc maùu ra ö? Ñi moät quaân thì coù gì ñaâu, sao khoâng noùi huîch toeït ra cho roài?

Höôùng Vaán Thieân ñaùp:

- Ñöôïc roài, quaân thöù saùu möôi baûy haï xuoáng ñaây.

Noùi roài taïi thöôïng boä thaát töù y ñeå moät quaân. Haéc Baïch Töû voã ñuøi moät caùi, keâu leân:

- Hay laém, quaân ñoù ñi ôû ñaây thaät laø tuyeät dieäu.

Höôùng Vaán Thieân mæm cöôøi:

- Löu Troïng Phuû ñi nöôùc ñoù quaû laø hay thieät nhöng coù chaêng cuõng chæ laø dieäu kyø cuûa baäc quoác thuû döôùi nhaân gian, so vôùi Lö Sôn tieân moã thì coøn keùm xa.

Haéc Baïch Töû voäi hoûi:

- Theá nöôùc côø tieân cuûa Lö Sôn tieân moã ñi nhö theá naøo?

Höôùng Vaán Thieân hoûi laïi:

- Sao nhò trang chuû khoâng thöû nghó coi.

Haéc Baïch Töû nghó ngôïi moät luùc, xem ra thua chaéc roài, khoâng caùch gì laät ngöôïc laïi ñöôïc, laéc ñaàu:

- Neáu laø nöôùc côø tieân thì moät keû phaøm phu tuïc töû nhö ta laøm sao nghó ra cho ñöôïc? Ñoàng huynh khoâng caàn phaûi thaùch ñoá nöõa.

Höôùng Vaán Thieân mæm cöôøi noùi:

- Thaàn cô dieäu toaùn nhö nöôùc naøy, quaû laø chæ thaàn tieân môùi nghó ra ñöôïc.

35

Haéc Baïch Töû laø keû gioûi côø, neân cuõng ñoaùn ngay ñöôïc taâm yù ñoái phöông, thaáy Höôùng Vaán Thieân khoâng chòu baøy baøn côø moät caùch saûng khoaùi khieán cho keû si meâ caøng theâm ngöùa ngaùy, lieäu chöøng y coù ñieàu gì muoán caàu lieàn noùi:

- Ñoàng huynh, ngöôi ñem baøn côø naøy noùi cho ta nghe, ta chaúng aên khoâng cuûa ngöôi ñaâu.

Kim Dung, Tieáu Ngaïo Giang Hoà, chöông 19 (baûn dòch Nguyeãn Duy Chính)

AÅu Huyeát Phoå

Kim Dung: Tieáu Ngaïo Giang Hoà, quyeån 2, phuï baûn 14, 15

36

KEÁT LUAÄN

Côø vaây laø moät troø chôi trí oùc, caàn suy nghó vaø tieàm taâm nghieân cöùu, moät thuù chôi tao nhaõ cho maëc khaùch tao nhaân, khoâng phaûi cho giôùi bình daân. Theo nhaän ñònh cuûa laõnh söï Anh Giles thì hoïc ñaùnh côø laø moät ñoøi hoûi moät khi ngöôøi ta böôùc chaân vaøo moät ngheà nghieäp vaên chöông (literary career). Jacques Gernet cuõng noùi raèng vaøo ñôøi Toáng ñaùnh côø laø moät trong ba moân (côø, thö phaùp vaø thi vaên) daønh rieâng cho giôùi quí toäc32. Muoán thaønh moät cao thuû, ngöôøi ta phaûi trau gioài laâu naêm vaø cuõng phaûi ñam meâ noàng nhieät.

Nhieàu saùch vôû cuõng cho raèng ñaùnh côø laø moät caùch trau gioài binh phaùp vaø nhaân caùch laõnh ñaïo. Khaúng ñònh ñoù ñuùng ñeán ñaâu thaät khoù maø coù caâu traû lôøi. Tuy nhieân khoâng phaûi luùc naøo ñaùnh côø cuõng ñöôïc coi laø tao nhaõ. Nhieàu nhaø nho ñaõ nhìn thaáy caùi haïi cuûa vieäc ñam meâ vi kyø vaø ñaû kích teä naïn naøy. Ñôøi Tam Quoác ñaùnh côø lan roäng trong cung Ñoâng Ngoâ ñeán noãi Vi Dieäu (韋曜) phaûi daâng moät baøi bieåu nhan ñeà Baùc Dòch Luaän (博弈論)33 ñeå ñaøn haëc trong ñoù coù nhöõng caâu:

Neáu ñeå duøng trong chieán traän thì laøm sao saùnh ñöôïc vôùi Toân Ngoâ, neáu noùi veà ñaïo ngheä thì chaúng theå naøo baèng nhöõng ngöôøi trong cöûa Khoång. Coøn noùi veà bieán traù thì boû qua söï trung tín, neáu laáy chuyeän cheùm gieát laøm troïng thì coøn ñaâu loøng nhaân töø.

求之於戰陣, 則非孫吳之倫也。 考之於道藝, 則非孔氏之門也。 以變詐為務, 則非忠信之事也。以劫殺為名, 則非仁者之意也.

Caàu chi ö chieán traän, taéc phi Toân Ngoâ chi luaân daõ. Khaûo chi ö ñaïo ngheä, taéc phi Khoång thò chi moân daõ. Dó bieán traù vi vuï, taéc phi trung tín chi söï daõ. Dó kieáp saùt vi danh, taéc phi nhaân giaû chi yù daõ.

Lòch söû ñaõ chöùng minh raèng thôøi kyø thònh vöôïng nhaát cuûa moät trieàu ñaïi, con ngöôøi coù nhieàu cô hoäi höôûng thuï vaø xa phí thì cuõng laïi laø thôøi kyø baùo hieäu cho moät suy vi vaø tieáp ñeán seõ laø loaïn laïc, bò xaâm laêng cuûa nhöõng quoâc gia khaùc. Döôøng nhö ñònh luaät ñoù vaãn coøn toàn taïi ñeán ngaøy nay.

Trong thieân khaûo luaän naøy, chuùng toâi coù ñính keøm hai baûn kyø phoå hieám coù, Laïn Kha Phoå vaø AÅu Huyeát Phoå ñeå chö vò cao nhaân tham khaûo. Ngöôøi vieát hoaøn toaøn khoâng bieát gì veà moân côø vaây neân khoâng daùm bình phaåm.

37

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

---- 1. AÂn Vó (殷偉). Trung Quoác Vi Kyø Söû Dieãn Nghóa (中國圍棋史演義) Vaân Nam:

Vaân Nam Nhaân Daân xuaát baûn xaõ, 2003.

2. Frederic V. Grunfield (ed.). Games of the World. New York: Holt, Rinehart and Winston, 1975.

3. Gernet, Jacques: Daily Life in China on the Eve of the Mongol Invasion 1250-1276. Calif: Stanford University Press, 1962. Baûn dòch cuûa George Allen sang tieáng Anh töø nguyeân taùc La vie quotidienne en Chine aø la vielle de l’invasion mongole, 1250-1276 (Paris: Hachette, 1959).

4. Kim Dung (金庸): Thieân Long Baùt Boä (天龍八部) (5 cuoán) Vieããn AÛnh xb söï nghieäp coâng ty, 1981.

5. Kim Dung (金庸): Tieáu Ngaïo Giang Hoà (笑傲江湖) (4 cuoán) Höông Caûng: Minh Haø Xaõ, 1980.

6. Kim Dung (金庸): YÛ Thieân Ñoà Long Kyù (倚天屠龍記) (4 cuoán). Höông Caûng: Minh Haø Xaõ, 1976.

7. Ñaïi Töø Ñieån Tieáng Vieät. Haø Noäi: nxb Vaên Hoùa Thoâng Tin, 1998.

8. Ñaïi Truùc Anh Huøng (大竹英雄): Sô Hoïc Vi Kyø Nhaäp Moân (初學圍棋入門). Ñaøi Nam: Tín Hoaønh xb xaõ, 1990. Nguyeân taùc tieáng Nhaät, baûn Haùn dòch cuûa Taï Vó Nhaân (謝偉仁).

9. Söû Löông Chieâu (史良昭). Baùc Dòch Du Hí Nhaân Sinh (博弈遊戲人生). Hongkong: Thöông Vuï AÁn Thö Quaùn, 1992.

10. Thieäu Vaên Löông (邵文良). Trung Quoác Coå Ñaïi Theå Duïc - 中國古代體育 (Sports in Ancient China) Baéc Kinh: Nhaân Daân theå duïc xuaát baûn xaõ, 1986.

11. Traàn Ngoïc Thuaän, Ñaøo Duy Ñaït, Ñaøo Phöông Chi (dòch). Lòch Söû Vaên Hoaù Trung Quoác (2 taäp). Haø Noäi: nxb Vaên Hoaù – Thoâng Tin, 1999.

38

1 Chess is confined to the inhabitants of this earth, but Go somehow passes beyond our world. If on any planet there are rational beings, then they know Go. Frederic V. Grunfield (ed.), Games of the World, (New York: Holt, Rinehart and Winston, 1975) tr. 42 2 堯造圍棋，以教子丹朱 (Nghieâu taïo vi kyø, dó giaùo töû Ñan Chaâu) AÂn Vi: Trung Quoác Vi Kyø Söû Dieãn Nghóa (Vaân Nam: Vaân Nam nhaân daân xb xaõ, 2003) tr. 1 3 Edward Falkener, Games Ancient and Oriental and How to Play Them (New York: Dover Publications, Inc., 1961) (reprinted of 1892 edition) tr. 239 - 240 4 Thieäu Vaên Löông, Trung Quoác Coå Ñaïi Theå Duïc (Sports in Ancient China) (Baéc Kinh: Nhaân Daân theå duïc xuaát baûn xaõ, 1986) tr. 170-1 5 chöõ ngaïc naøy moät beân boä chuy 隹 nhöng chuùng toâi khoâng coù neân taïm thay baèng boä aáp 阝

6 Töø Haûi, Ñaøi Loan thö cuïc 1974, Vol. 2 tr. 3104 7 桄榔 arenga saccharifera, tieáng Vieät goïi laø caây ñoaùc hay ñoaùt, coøn goïi laø baùng, moät loaïi caây truï luøn moïc ôû vuøng trung du nöôùc ta (Ñaïi Töø Ñieån Tieáng Vieät (Haø Noäi: nxb Vaên hoùa Thoâng tin, 1998) tr. 99 8 楸 Chinese catalpa hay mallotus japonicus, thuoäc hoï nhaø ruoái, cao chöøng 10 meùt, goã saên chaéc

9 Ñaïi Truùc Anh Huøng (大竹英雄), Sô Hoïc Vi Kyø Nhaäp Moân (初學圍棋入門) (Ñaøi Nam: Tín Hoaønh xb xaõ, 1990) tr. 29. 10 (勝者終年有福,負者終年疾病) thaéng giaû chung nieân höõu phuùc, phuï giaû chung nieân taät beänh 11 Cuïc taát phöông chính, töôïng ñòa taéc daõ. Ñaïo taát chính tröïc, thaàn minh ñöùc daõ. Kyø höõu haéc baïch, aâm döông phaân daõ. Bieàn la lieät boá, hieäu thieân vaên daõ. (局必方正, 象地則也.道必正直, 神明德也. 棋有黑白, 陰陽分也. 駢羅列 效天文也) 12 Thöôïng höõu thieân ñòa chi töôïng, thöù höõu ñeá vöông chi trò, trung höõu nguõ baù chi quyeàn, haï höõu chieán quoác chi söï (上有天地之象, 次有帝王之治, 中有五霸之權, 下有戰國之事)

13 Löôïc quan vi kyø, phaùp ö duïng binh. Tam xích chi cuoäc, vi chieán ñaáu tröôøng. (略觀圍棋, 法於用兵. 三尺之局, 為戰鬥場)

14 Lòch Söû Vaên Hoaù Trung Quoác, taäp II, (Haø Noäi: nxb VH-TT, 1999) tr. 609 15 忘憂清樂在枰棋

16 Toáng ñaây laø Löu Toáng (Nam Trieàu) keùo daøi töø 420 ñeán 479 chöù khoâng phaûi nhaø Toáng sau naøy. 17 Khaùng thuû theá, Xích Tuøng ñaáu töû (抗取勢赤松鬥子)

18 江南棋客劉仲甫奉饒天下棋先

19 Vieãn baát khaû thaùi sô, sô taéc dò ñoaïn; caän baát khaû thaùi xuùc; xuùc taéc theá luy (遠不可太疏，疏則易斷; 近不可太促，促則勢羸)

20 taát söû öùng vieän töông tieáp, caâu laïc töông lieân; bæ loä baát ñaéc baát xuùc, bæ theá baát ñaéc baát luy (必使應援 相接， 勾落相連; 彼路不得不促，彼勢不得不羸)

21 以實擊虛，以逸待勞

39

22 töï AÛnh Vieãn (影遠)

23 nhö thieân tieân hoaù nhaân, tuyeät voâ traàn töôûng (如天仙化人，絕無塵想)

24 trò quoác döï chi ö dòch, tri kyø duïng nhi trí kyø xöù giaû thaéng, baát tri kyø duïng nhi trí phi kyø xöù giaû baïi.

(治國譽之於弈，知其用而置得其處者勝。不知其用而置非其處者敗)

25 vuõ truï tieän thò ngoâ taâm, ngoâ taâm töùc thò vuõ truï

(宇宙便是吳心，吳心即是宇宙)

26 Phöông nhö haønh nghóa, vieân nhö ñuïng trí, ñoäng nhö sính taøi, tónh nhö toaïi yù (方如行義，圓如用智，動如逞才，靜如遂意) 27 thí quan nhaát thaäp cöûu haøng, thaéng ñoäc nhò thaäp nhaát söû (Kyø Phuù) (試觀一十九行，勝讀二十一史) (棋賦) 28 Ñaïi Truùc Anh Huøng (大竹英雄) sñd. tr. 127 29 Nhö haø nhaát cuïc thaønh thieân taûi? ÖÙng thò tieân oâng haï töû trì. (如何一局成千載? 應是仙翁下子遲) 30 Phuû tröôøng kieám, nhaát döông mi Thanh thuûy baïch thaïch haø ly ly 撫長劍，一揚眉 清水白石何離離

(Lyù Baïch – Phuù phong haøo só ca) 31 嘔血譜 32 Jacques Gernet: Daily Life in China on the Eve of the Mongol Invasion 1250-1276 (Calif: Stanford University Press, 1962) tr. 152 33 luaän veà côø baïc