18

• door Saskia Hendriks

De film begint: licht uit, led aan

In het historische centrum van Dordrecht is sinds kort bioscoop the Movies gevestigd in een 17e-eeuws monumentaal pand. Aan de verlich-ting valt echter niets ouds te ontdekken: er zijn hypermoderne, dimbare leds toegepast die door centrale drivers worden aangestuurd.

JJimmy van Bemmel van LRS Solutions tekende voor het lichtregelsysteem van dit bijzondere project. “De combi-natie van centrale leddrivers met traploos en tot 0% dim-bare leds maken dit project uniek”, glundert hij. Ook Cees Prins van Elektroservice Holland kijkt met gepaste trots de trendy en met veel hout ingerichte bioscoop rond. “De architect werkt met op maat gemaakte armaturen en had geschetst dat bij elke armatuur een driver boven het plafond moest komen. Toen dacht ik: dat kan anders, en daarom betrok ik Jimmy van Bemmel bij het project”, vertelt hij. “Ik heb de afgelopen 15 jaar veel ervaring opgedaan met verlichting in diverse bioscopen”, vult Van Bemmel hem aan. “Mijn opdracht hier was om een licht-regelsysteem te leveren bij het bestaande lichtplan van de

architect. De uitdaging in dit monumentale gebouw was vooral de beperkte ruimte boven de vaste plafonds. Daarom heb ik een systeem ontworpen met centraal aan-gestuurde drivers. Dat houdt in dat de drivers die de leds aansturen niet direct boven de armatuur zitten, maar in een aparte technische ruimte. Vanuit die ruimte lopen kabels naar alle armaturen. Zo wordt alle verlichting in het gebouw centraal aangestuurd. We hebben 12 leddri-vers geïnstalleerd, die ieder 700 W aan ledverlichting kunnen aansturen.”

VoordelenDit systeem heeft meer voordelen, weet Prins: “Door de centrale aansturing losten we het niet alleen het ruimte-

[inst]ALLICHT_9-2013(rev0).indd 18 23-10-13 15:06

19

probleem op, maar ook financieel was het een aantrekkelijke oplossing. Als we bij alle leds individuele drivers hadden moe-ten monteren, dan hadden we dikkere koperen kabels nodig gehad om de armaturen aan te sluiten. Dankzij de centrale dri-vers volstaan dunne koperen kabels, die vanaf de centrale led-drivers naar de armatuur lopen. Dat bespaart geld, zowel in aanleg als straks bij het onderhoud, want als een losse driver kapot gaat, dan moet het plafond er deels uit. Een kostbare zaak, want hier zijn alleen vaste plafonds. Nu volstaat een han-deling in de technische ruimte.”

Centrale driversDe drivers die Van Bemmel heeft gebruikt, zijn nog redelijk uniek in Nederland: “Elke led heeft zijn eigen specificaties en daarbij moet je normaal gesproken altijd een bijpassende driver zoeken. De drivers waarmee ik werk, kunnen we zelf program-meren en daarom zijn ze toepasbaar op elke ledlamp.” Het licht in de bioscoop wordt aangestuurd door het I-light-systeem, dat werkt met touchscreens en een app. Zo is alle verlichting cen-traal en simpel aanstuurbaar. Van Bemmel laat het zien op zijn smartphone: met een schuivende beweging over zijn scherm dimmen alle lichten in de bioscoopzaal en door op de zoge-naamde ‘schoonmaakstand’ te drukken, branden alle leds ineens fel. Om tot de juiste instellingen voor de bioscoop te komen, is het systeem twee weken lang uitvoerig getest. Terwijl bezoekers naar de film gingen, dineerden in het restaurant en borrel-den in de bar, ontdekten de specialisten de beste lichtinstellingen voor bijna elke voorkomende situatie. Prins noemt als voorbeeld: “Eerst waren tijdens de film alle lichten in de zaal uit, maar toen een laatkomende bezoeker in het donker struikelde, hebben we besloten om de verlichting die in de stoelen is gemonteerd, aan te houden tijdens de film.” Deze leds zijn zo gemonteerd, dat de filmkijker er geen hinder van ondervindt, maar de laatkomer

‘De filmkijker heeft er geen last van, en de laatkomer

struikelt niet in het donker’

wel goed zijn stoel kan vinden. Van Bemmel vult aan: “Het systeem is ook weer gekoppeld aan het luchtbehande-lings- en alarmsysteem. Als het alarm erop gaat, dooft automatisch alle nog brandende verlichting en als het alarm er in de ochtend weer afgaat, springt de de benodigde verlichting aan. Alles is gericht op het gemak van de gebruiker. In het lichtregelsysteem zit bijvoorbeeld ook een atomische klok. Die zorgt ervoor dat bij zonsondergang de buitenverlich-ting automatisch aangaat. Handig aan dit systeem is, dat de gebruiker de instellin-gen ook zelf kan aanpassen. Hiervoor heeft hij geen installateur meer nodig.”

Dimmen tot 0%In een bioscoop is verlichting van groot belang voor de sfeer en de beleving. Ook

de mogelijkheid om licht goed te dim-men is onmisbaar. “De gebruikte ledlam-pen zijn traploos dimbaar”, licht Van

Bemmel toe. “We kunnen ze dim-men tot 0%, eigenlijk 0,00185% om het correct te benoemen voor de echte specialisten. Dat is belangrijk, want in een bioscoop wil je controle hebben over het licht. Als de film is afgelopen, moet het licht heel geleidelijk weer aangaan. Als het van 0% gelijk naar 5% springt, schrikken mensen daarvan.” Om het sfeervol te hou-

den, zijn de leds in de filmzaal aange-past. “In de armaturen in de filmzalen zijn drie kleuren leds gebruikt. Het nadeel van alleen een witte led is dat het

[inst]ALLICHT_9-2013(rev0).indd 19 23-10-13 15:06

21

licht onderin het dimbereik een blauwwitte kleur krijgt. Door dit te mengen met rood ontstaat bij het dimmen een meer natuurlijke kleur. De leddrivers mengen deze kleur automatisch”, aldus Prins.

Platte noodverlichtingOpvallend in dit project is dat de standaard huisverlichting ook als noodverlichting wordt gebruikt. Normaal gesproken moet noodver-lichting een eigen accu achter de lamp hebben om te blijven branden bij spanningsuitval. Dit levert extra grote armaturen op, die niet altijd even fraai zijn. “Als de stroom uit-valt, zullen de centrale leddrivers door de UPS (noodbatterij), die naast de drivers is gemonteerd, toch blijven werken. Ze zorgen er alleen voor dat de leds naar een iets lager percentage zullen gaan. Hierdoor kan de verlich-ting anderhalf uur blijven branden bij spanningsuitval’’, verklaart Van Bemmel. Dat is helemaal zo gepro-grammeerd in het systeem. Dat instellen van het lichtregelsysteem kon voor 90% vooraf bij LRS op kantoor worden gedaan. “Gelukkig

hoefde dit niet in de hectiek van de verbouwing”, lacht Prins. “Die was soms al best lastig dankzij de enorm hoge plafonds van dit historische

Betrokken partijen bij het verlichtingsproject  van The Movies:Architect: Bertus de Kock www.adk-architecten.nlOntwerper armaturen: Geert Postma http://www.varioledsolutions.nlInstallatie: Elektroservice Holland installatie BV www.elektroserviceholland.nlLichtregelsysteem: LRS Solutions www.lrssolutions.nl

gebouw. Door het van te voren in te stellen is het eigenlijk een soort plug-and-play-systeem geworden.”

[inst]ALLICHT_9-2013(rev0).indd 21 23-10-13 15:06