ეკონომიკისმარეგულირებელი

ინსტიტუტების განვითარება

საქართველოში

Development of Economic Regulatory Institutes in Georgia

2009

ეკონომიკის პრობლემების კვლევის ცენტრიCentre for Economics Problems Research

CEPR

თბილისიTbilisi2009

ეკონომიკის მარეგულირებელი ინსტიტუტების განვითარება საქართველოში

Development of Economic Regulatory Institutes in Georgia

ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

3

ეკო­ნო­მი­კის­ პრობ­ლე­მე­ბის­ კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი­ ახ­ლად­ შექ­მ­ნი­ლი­ (შეიქმნა­ 2008­წლის­აგ­ვის­ტო­ში)­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ა­ა,­რომ­ლის­დამ­ფუძ­ნებ­ლე­ბი­ ეკო­ნო­მი­კის­ ექ­ს­პერ­ტე­ბი­ არი­ან.­ ცენ­ტ­რის­ და­ფუძ­ნე­ბის­ უმ­თავ­რე­სი­ მი­ზა­ნი­ კვლე­ვი­თი­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი­სა­და­ინ­ს­ტი­ტუ­ტე­ბის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ ხელ­შეწყო­ბა­ა,­ რაც­ უზ­რუნ­ველ­ყოფს­ ეკო­ნო­მი­კუ­რი­პო­ლი­ტი­კი­სა­და­ცალ­კე­უ­ლი­სტრა­ტე­გი­ე­ბის­შე­მუ­შა­ვე­ბის­ან­შეც­ვ­ლი­სას­რამ­დე­ნი­მე­ალ­ტერ­ნა­ტი­ვის­ არ­სე­ბო­ბას­ და­ ოპ­ტი­მა­ლუ­რი,­გრძელ­ვა­დი­ან­გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე­ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­პო­ლი­ტი­კის­შერ­ჩე­ვა­სა­და­გა­ტა­რე­ბას.­

ცენ­ტ­რის­ძი­რი­თა­დი­ორი­ენ­ტი­რე­ბი­ა:­

• ეკო­ნო­მი­კის­ სა­კითხებ­ზე­ მეც­ნი­ე­რუ­ლი­და­პრაქ­ტი­კუ­ლი­კვლე­ვე­ბის­გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა­და­მა­თი­ხელ­შეწყო­ბა;­

• ეკო­ნო­მი­კუ­რი­პრობ­ლე­მე­ბის­კომ­პ­ლექ­სუ­რი­შეს­წავ­ლა,­რა­თა­უზ­რუნ­ველ­ყო­ფილ­იქ­ნას­არა­ცალ­კე­უ­ლი­პრობ­ლე­მის­გა­დაჭ­რა,­არა­მედ­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ ეკო­ნო­მი­კის­ სის­ტე­მუ­რი­გან­ვი­თა­რე­ბა;­

• ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ პროგ­ნო­ზი­რე­ბის­ მე­თო­დე­ბის­გა­მო­ყე­ნე­ბა,­რა­თა­შე­მუ­შა­ვე­ბუ­ლი­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­პო­ლი­ტი­კე­ბი­ეფუძ­ნე­ბო­დეს­არა­მარ­ტო­ ექ­ს­პერ­ტულ,­ არა­მედ­ მა­თე­მა­ტი­კურ­­­ს­ტა­ტის­ტი­კურ­გათ­ვ­ლებს;

• ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ უსაფ­რ­თხო­ე­ბის­ ინ­დი­კა­ტო­რე­ბის­ და­ შე­სა­ბა­მი­სი­ ზღვრუ­ლი­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბე­ბის­შეს­წავ­ლა,­რა­თა,­­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­რე­ფორ­მის­გა­ტა­რე­ბი­სას,­სწო­რად­შე­ფას­დეს­რე­ფორ­მის­შე­დე­გე­ბი­მთლი­ან­ეკო­ნო­მი­კა­ზე­­და­არა­კონ­კ­რე­ტულ­სფე­რო­სა­და­

მაჩ­ვე­ნე­ბელ­ზე;­• ეკო­ნო­მი­კურ­ პრო­ცე­სებ­ზე­ ობი­ექ­ტუ­რი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ მი­წო­დე­ბა­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­სა­ზო­გა­დო­ე­ბი­სათ­ვის;

• სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ მიმ­დი­ნა­რე­ ეკო­ნო­მი­კურ­პრო­ცე­სებ­ზე­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­მი­წო­დე­ბა­სხვა­ქვეყ­ნე­ბი­სა­და­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბის­წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი­სათ­ვის;

• უცხო­უ­რი­ გა­მოც­დი­ლე­ბის­ სიღ­რ­მი­სე­უ­ლი­შეს­წავ­ლა,­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­მა­თი­და­ნერ­გ­ვის­მი­ზან­შე­წო­ნი­ლო­ბის­შე­ფა­სე­ბა­და­ოპ­ტი­მა­ლუ­რი­მო­დე­ლე­ბის­შე­მუ­შა­ვე­ბა.

• ფორუმების,­ სემინარებისა­ და­ დისკუ­სიების­ჩატარება­გლობალურ­ეკონომიკურ­გამოწვევებზე.

კვლე­ვის­სფე­რო­ე­ბი:­

• სა­ხელ­მ­წი­ფოს­რო­ლი­ეკო­ნო­მი­კა­ში;• ფის­კა­ლუ­რი­და­მო­ნე­ტა­რუ­ლი­პო­ლი­ტი­კა;• სა­ხელ­მ­წი­ფო­ფი­ნან­სე­ბი;• ევ­რო­პულ­ბაზ­რებ­თან­ინ­ტეგ­რა­ცი­ა;• სა­ინ­ვეს­ტი­ციო­პო­ლი­ტი­კა;• ბიზ­ნეს­გა­რე­მო;• ეკო­ნო­მი­კუ­რი­უსაფ­რ­თხო­ე­ბა;­• სა­გა­რეო­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი.

ეკო­ნო­მი­კის­ პრობ­ლე­მე­ბის­ კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი­ მზად­ არის­ ითა­ნამ­შ­რომ­ლოს­ არა­სამ­თავ­რო­ბო,­ სამ­თავ­რო­ბო­ და­ ბიზ­ნეს­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­თან,­ და­მო­უ­კი­დე­ბელ­ ექ­ს­პერ­­ტებ­თან;­ გა­ნა­ხორ­ცი­ე­ლოს­ ერ­თობ­ლი­ვი­ კვლე­ვე­ბი­ და­ ღო­ნის­ძი­ე­ბე­ბი,­ რომ­ლე­ბიც­ მი­მარ­თუ­ლი­ იქ­ნე­ბა­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­­სა­კე­თილ­­დღე­ოდ.­

პროექტი­განხორციელდა­ფრიდრიხ­ებერტის­ფონდის­ფინანსური­მხარდაჭერით.­პუბლიკაცია­გამოხატავს­ მხოლოდ­ ავტორთა­ ჯგუფის­ მოსაზრებებს­ და­ ფრიდრიხ­ ებერტის­ ფონდი­პასუხისმგებელი­არ­არის­პუბლიკაციაში­მოცემულ­ინფორმაციასა­და­შეხედულებებზე.

The­project­was­implemented­with­the­financial­support­of­Friedrich­Ebert­Foundation.­This­publication­expresses­opinions­of­the­authors­only­and­the­Friedrich­Ebert­Foundation­does­not­bear­the­responsibility­regarding­the­information­and­opinions­given­in­the­publication.

ეკო ნო მი კის პრობ ლე მე ბის კვლე ვის ცენ ტ რი

©­2009­Centre­for­Economics­Problems­Research©­2009­Friedrich­Ebert­Stiftung

ISBN­978­9941­0­1438­3

The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

4 ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

5

The­ Centre­ for­ Economics­ Problems­Research­ is­ a­ new­ organization­ (founded­in­August,­2008),­established­by­economic­experts.­ The­ main­ objective­ of­ founding­this­centre­is­to­support­the­development­of­ research­ organizations­ and­ institutes,­which­will­ensure­the­existence­of­several­alternatives­while­elaborating­or­changing­the­economic­policy­and­certain­strategies,­and­also­the­selection­and­implementation­of­the­economic­policy­that­is­focused­on­optimal,­long­term­development.

The­centre­is­mainly­focused­on:

• Implementation­ and­ facilitation­ of­ sci­entific­ and­ practical­ research­ on­ eco­nomic­issues;

• ­Complex­study­of­economic­problems,­in­order­to­ensure­the­systematic­devel­opment­of­ the­economy­of­Georgia­ in­stead­of­solving­certain­problems;

• Application­ of­ economic­ forecasting­methods,­ in­ order­ that­ the­ elaborated­economic­ policies­ do­ not­ rely­ only­ on­experts,­but­also­on­mathematic­statis­tical­calculations;

• Study­of­indicators­of­economic­security­and­ respective­ marginal­ significances,­so­that­while­carrying­out­economic­re­form,­overall­outcomes­of­the­reform­on­the­economy­ in­ general,­ and­not­ on­a­particular­field­and­indicator­is­correctly­assessed;

• Dissemination­ of­ objective­ information­related­ to­ economic­ processes­ to­ the­population­of­Georgia;

• Dissemination­ of­ information­ with­ re­gard­to­the­current­economic­processes­to­foreign­countries­and­representatives­of­international­organizations;

• In­depth­ study­ of­ foreign­ experiences,­assessment­of­reasonability­of­their­in­troduction­in­Georgia,­and­elaborate­op­timal­models.

• Hold­forums,­seminars­and­discussions­concerning­on­challenges­to­the­global­economy.

The­fields­of­research:

• The­role­of­the­state­in­the­economy;• Fiscal­and­monetary­policies;• Public­Finance­;• Integration­with­European­markets;• Investment­policy;• Business­environment;• Economic­security;• External­economic­relations.

The­ Centre­ for­ Economics­ Problems­Research­ is­ ready­ to­ cooperate­ with­non­governmental,­ governmental­ and­business­ organizations,­ independent­experts;­ carry­ out­ joint­ research­ and­activities,­ which­ will­ be­ focused­ on­ the­welfare­of­Georgia.­

The Centre for Economics Problems Research შე სა ვა ლი

შო თა მურ ღუ ლი ა, და ვით ნარ მა ნიადა მო უ კი დე ბე ლი მა რე გუ ლი რე ბე ლი

კო მი სი ე ბის საქ მი ა ნო ბა

ნო დარ ხა დუ რიბაზ რის რე გუ ლი რე ბის მე ქა ნიზ მე ბის

ფაქ ტი უ რი გა უქ მე ბით გა მოწ ვე უ ლი შე დე გე ბის კვლე ვა

თე ი მუ რაზ მურ ღუ ლიაეკო ნო მი კუ რი უსაფ რ თხო ე ბის

ინ დი კა ტო რე ბის რო ლი ბაზ რის რე გუ ლი რე ბა ში

რე კო მენ და ცი ე ბი

Preface

Shota Murgulia, Davit NarmaniaActivity of Independent national regulatory Authorities

Nodar KhaduriResearch of results on the actual abolition of market regulation mechanisms

Teimuraz MurguliaRole of economic security indicators in market regulation

Recommendations

6

7

31

39

46

51

52

74

81

85

Table of contents

სარჩევი

The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

6 ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

7

ეკო­ნო­მი­კის­რე­ფორ­მი­რე­ბი­სა­ და­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­ ეკო­ნო­მი­კუ­რი­სის­ტე­მის­ ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბის­პრო­ცე­სი,­ხშირ­შემ­თხ­ვე­ვა­ში­არა­თან­მიმ­დევ­რუ­ლი­ ეკო­ნო­მი­კუ­რი­პო­ლი­ტი­კის­შე­დე­გად,­დრო­ში­საკ­მა­ოდ­გა­ი­წე­ლა.ამის­ მი­ზე­ზი,­ არ­ც­თუ­ იშ­ვი­

ა­თად,­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­პრო­ცე­სე­ბის­ იდე­ო­ლო­გი­ურ­ მარ­წუ­ხებ­ში­მოქ­ცე­ვა­და­მიმ­დი­ნა­რე­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ პრო­ცე­სე­ბის­ანა­ლი­ზის­ არარ­სე­ბო­ბა,­ ან,­სა­უ­კე­თე­სო­შემ­თხ­ვე­ვა­ში,­ზე­და­პი­რუ­ლი­ანა­ლი­ზი­ა.­სამ­წუ­ხა­როდ,­სა­ხელ­მ­წი­ფომ­პრაქ­ტი­კუ­ლად­გა­ა­უქ­მა­ ყვე­ლა­ ის­სა­მეც­ნი­ე­რო–კვლე­ვი­თი­ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა,­რო­მელ­თა­პირ­და­პი­რი­ მო­ვა­ლე­ო­ბაც­ სწო­რედ­ სა­ბაზ­რო­ ეკო­ნო­მი­კის­ფორ­მი­რე­ბის­ მო­ნი­ტო­რინ­გი­და­ მიმ­დი­ნა­რე­ო­ბის­ მეც­ნი­ე­რუ­ლი­ანა­ლი­ზი­იყო.­შე­სა­ბა­მი­სად,­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ ფუნ­ქ­ცია­არა­სამ­თავ­რო­ბო­ სექ­ტორ­მა­აიღო­თა­ვის­თავ­ზე.ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ პრობ­ლე­

მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი,­რო­მე­ლიც­გა­სუ­ლი­წლის­აგ­ვის­ტო­დან­ ფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­რებს,­ ძი­რი­თად­ ამო­ცა­ნად­ სწო­რედ­ამ­ ვა­კუ­უ­მის­ ამოვ­სე­ბას­ და­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ მიმ­დი­ნა­რე­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ პრო­ცე­სე­ბის­ობი­ექ­ტურ­ანა­ლიზს­ისა­ხავს.­

მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია­ აღი­ნიშ­ნოს,­ რომ­ ცენ­ტ­რი­ ლი­ბე­რა­ლუ­რი­ ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ პო­ლი­ტი­კის­ მხარ­დამ­ჭე­რია­ და­მი­აჩ­ნი­ა,­ რომ­ „მთავრობის­ზო­მის“­ და­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ეკო­ნო­მი­კურ­ პრო­ცე­სებ­ში­მი­სი­ ჩა­რე­ვის­ შემ­ცი­რე­ბას­ალ­ტერ­ნა­ტი­ვა­ არ­ გა­აჩ­ნი­ა.­თუმ­ცა,­არის­სფე­რო­ე­ბი,­რო­მელ­თა­ მხო­ლოდ­ სა­ბაზ­რო­მე­ქა­ნიზ­მე­ბის­ იმე­დად­ და­ტო­ვე­ბა­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბი­სა­ და­­ეკო­ნო­მი­კის­ გან­ვი­თა­რე­ბას­კარგს­არა­ფერს­მო­უ­ტანს.ცენ­ტ­რის­ პო­ზი­ცია­ ზო­გი­

ერ­თი­ სფე­როს­ დე­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ შე­სა­ხებ­ წი­ნამ­დე­ბა­რე­კრე­ბულ­შია­ გად­მო­ცე­მუ­ლი.­ჩვენ­თ­ვის­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა,­რომ­ სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­ კონ­სენ­სუ­სი­ იქ­ნეს­ მიღ­წე­უ­ლი­ეკო­ნო­მი­კის­ იმ­ სფე­რო­ე­ბის­ჩა­მო­ნათ­ვალ­თან­ და­კავ­ში­რე­ბით,­ რომ­ლე­ბიც­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ მხრი­დან­ გარ­კ­ვე­ულ­რე­გუ­ლი­რე­ბას­ და­ მო­ნი­ტო­რინგს­ უნ­და­ ექ­ვემ­დე­ბა­რე­ბო­დეს.­ სამ­წუ­ხა­როდ,­ დღე­ი­სათ­ვის­ ასე­თი­ კონ­სენ­სუ­სის­ჩა­ნა­სა­ხიც­ კი­ არ­ არ­სე­ბობს.­არა­და,­დღეს­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ეკო­ნო­მი­კა­ ვი­თარ­დე­ბა­ ისე­თი­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ინ­ს­ტი­ტუ­ცი­ე­ბის­ გა­რე­შე,­ რომ­ლე­ბიც­ხელს­უწყო­ბენ­ ქვეყ­ნის­ ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ უსაფ­რ­თხო­ე­ბის­უზ­რუნ­ველ­ყო­ფას.

დღეს­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­არ­ არ­სე­ბობს,­ ან­ მხო­ლოდ­ფორ­მა­ლუ­რად­ არ­სე­ბობს,­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ ისე­თი­ ინ­ს­ტი­ტუ­ცი­ე­ბი,­ რო­მელ­თა­ ვა­ლია­და­იც­ვან­ კონ­კუ­რენ­ცი­ა,­ არ­და­უშ­ვან­ კარ­ტე­ლუ­რი­ გა­რი­გე­ბე­ბი,­ და­იც­ვან­ მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­ უფ­ლე­ბე­ბი,­ უზ­რუნ­ველ­ყონ­ ან­ტი­დემ­პინ­გუ­რი­ღო­ნის­ძი­ე­ბე­ბი­ და­ სხვა.­ ეს­ყო­ვე­ლი­ვე­ ქვე­ყა­ნა­ში­ რო­გორც­ეკო­ნო­მი­კუ­რი,­ისე­სო­ცი­ა­ლუ­რი­ ფო­ნის­ გა­უ­ა­რე­სე­ბას­ იწ­ვევს­ და­ სე­რი­ო­ზუ­ლი­საფ­რ­თხის­მა­ტა­რე­ბე­ლი­ა.წი­ნამ­დე­ბა­რე­ ნაშ­რო­მი­

ამ­ სე­რი­ო­ზუ­ლი­ პრობ­ლე­მის­ კვლე­ვის­ მოკ­რ­ძა­ლე­ბუ­ლი­ მცდე­ლო­ბა­ა.­ კვლე­ვის­სა­ფუძ­ველ­ზე,­ ცენ­ტ­რი­ მზად­არის­ მო­ამ­ზა­დოს­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სფე­რო­ში­ მდგო­მა­რე­ო­ბის­ გა­მო­სას­წო­რე­ბე­ლი­პო­ლი­ტი­კის­ დო­კუ­მენ­ტი,­ გა­აგ­რ­ძე­ლოს­ მუ­შა­ო­ბა­ ყვე­ლა­და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ­ მხა­რეს­თან­ერ­თად­ამ­და­სხვა­პრობ­ლე­მა­ტურ­სა­კითხებ­ზე­და­გა­ით­ვა­ლის­წი­ნოს­საქ­მი­ა­ნი­შე­ნიშ­ვ­ნე­ბი­და­წი­ნა­და­დე­ბე­ბი.­გვსურს­მად­ლო­ბა­გა­და­ვუ­

ხა­დოთ­ ფრიდ­რიხ­ ებერ­ტის­ფონ­დის­ წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბას­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში,­ რო­მე­ლის­დახ­მა­რე­ბი­თაც­მო­ხერ­ხ­და­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ კვლე­ვის­ ჩა­ტა­რე­ბა.

შე სა ვა ლი

და მო უ კი დე ბე ლი მა რე გუ ლი რე ბე ლი ორ გა ნო ე ბი

„ვარ­დე­ბის­რე­ვო­ლუ­ცი­ის“­შემ­დეგ­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ­ ლი­ბე­რა­ლუ­რი­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­პო­ლი­ტი­კის­გა­ტა­რე­ბა­გა­დაწყ­ვი­ტა,­ რომ­ლის­ უმ­თავ­რე­სი­ პრინ­ცი­პიც­ იყო­ეკო­ნო­მი­კა­ში­ რაც­ შე­იძ­ლე­ბა­ მი­ნი­მა­ლუ­რი­ჩა­რე­ვა­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ მხრი­დან.­ ძი­რი­თა­დი­აქ­ცენ­ტი­გა­და­ტა­ნი­ლი­იქ­ნა­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ქო­ნე­ბის­პრი­ვა­ტი­ზე­ბა­ზე,­გა­და­სა­ხა­დე­ბის­გა­ნაკ­ვე­თე­ბის­ შემ­ცი­რე­ბა­ზე,­ლი­ცენ­ზი­ე­ბი­სა­და­ნე­ბარ­თ­ვე­ბის­რა­ო­დე­ნო­ბის­მი­ნი­მი­ზე­ბა­ზე­და­ა.შ.­ლი­ბე­რა­ლი­ზა­ცი­ის­პო­ლი­ტი­კა­შე­ე­ხო­ე.წ.­ბუ­ნებ­რივ­მო­ნო­პო­ლი­ებ­საც,­რომ­ლე­ბიც­ისე­თი­მომ­სა­ხუ­რე­ბის­/­სა­ქონ­ლის­მიმ­წო­დებ­ლე­ბი­არი­ან­ბა­ზარ­ზე,­რო­გო­რი­ცაა­ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ა,­ბუ­ნებ­რი­ვი­აირი,­სას­მე­ლი­წყა­ლი,­სა­ქა­ლა­ქო­და­მო­ბი­ლუ­რი­კო­მუ­ნი­კა­ცი­ა,­ მგზავ­რ­თა­ სატ­რან­ს­პორ­ტო­ გა­დაყ­ვა­ნა,­ ტვირ­თე­ბის­გა­და­ზიდ­ვა­ და­ სხვა.­ ამ­დე­ნად,­ ქვეყ­ნის­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­გუნ­დის­მი­ერ­გა­ტა­რე­ბუ­ლი­ლი­ბე­რა­ლუ­რი­პო­ლი­ტი­კის­შე­დე­გად,­ ზო­გი­ერ­თი­სერ­ვი­სის­ მი­წო­დე­ბის­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ფუნ­ქ­ცია­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­დან­ ბა­ზარს­ან­ კი­დევ­და­მო­უ­კი­დე­ბელ­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ­ეროვ­ნულ­კო­მი­სი­ებს­გა­და­ე­ცათ.­ქვეყ­ნის­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­მი­ერ­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ბერ­კე­ტე­ბის­გა­და­ცე­მა­ბა­ზრისთვის­ან­კი­დევ­და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი­სათ­ვის­ (ანუ­ე.წ.­დე­რე­გუ­ლი­რე­ბა)­ აიხ­ს­ნე­

ბო­და­იმით,­რომ­ბა­ზა­რი­და­ა­რე­გუ­ლი­რებ­და­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ მხრი­დან­ სექ­ტო­რებ­ზე­ უხე­ში­ჩა­რე­ვით­გა­მოწ­ვე­ულ­დე­ფექ­ტებს,­კონ­კუ­რენ­ცია­უზ­რუნ­ველ­ყოფ­და­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­კმა­ყო­ფი­ლე­ბის­ მეტ­ დო­ნეს­ და­ მე­ტად­ იქ­ნე­ბო­და­და­ცუ­ლი­მომ­ხ­მა­რებ­ლის­ინ­ტე­რე­სე­ბი.კლა­სი­კუ­რი­ გა­გე­ბით,­ რე გუ ლი რე ბა­ ეს­

არის­იმ­კა­ნო­ნე­ბი­სა­და­წე­სე­ბის­ერ­თობ­ლი­ო­ბა,­ რომ­ლი­თაც­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ ახ­დენს­ ზე­გავ­ლე­ნას­ ბა­ზარ­ზე­ მოქ­მე­დი­ სუ­ბი­ექ­ტე­ბის­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბებ­ზე.­ კონ­კ­რე­ტულ­ ბა­ზარ­ზე­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ აუცი­ლებ­ლო­ბამ­ შე­იძ­ლე­ბა­დრო­თა­ გან­მავ­ლო­ბა­ში­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა­ და­კარ­გოს.­ ასე­ვე­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ აუცი­ლებ­ლო­ბა­ შე­იძ­ლე­ბა­ გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი­ იყოს­ ბა­ზარ­ზე­სი­ტუ­ა­ცი­ის­შეც­ვ­ლით,­რა­თა­უფ­რო­მე­ტად­დაკ­მა­ყო­ფილ­დეს­სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­ინ­ტე­რე­სე­ბი1.­ძა­ლი­ან­ბევ­რი­ქვეყ­ნის­გა­მოც­დი­ლე­ბა­გვიჩ­ვე­ნებს,­რომ­აბ­სო­ლუ­ტურ­დე­რე­გუ­ლი­რე­ბას­მომ­ხ­მა­რებ­ლის­ინ­ტე­რე­სე­ბის­სა­ზი­ა­ნო­შე­დე­გი­მო­აქვს.­ძი­რი­თა­დად,­პა­ტა­რა­ბაზ­რებ­ზე­ბუ­ნებ­რი­ვი­ მო­ნო­პო­ლი­ე­ბის­ არ­სე­ბო­ბა­ ქმნის­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან­ საფ­რ­თხეს,­ ამი­ტო­მაც­ ასეთ­ბაზ­რებ­ზე­აუცი­ლე­ბე­ლია­რე­გუ­ლი­რე­ბის­გარ­კ­ვე­უ­ლი­ბერ­კე­ტე­ბის­არ­სე­ბო­ბა.­და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­გა­ნო­ე­ბი­ შექ­მ­ნეს­და­რე­ფორ­მე­ბი­წარ­მა­ტე­ბით­გა­ნა­ხორ­ცი­ე­ლეს­ისეთ­მა­ქვეყ­ნებ­მა,­რო­გო­რე­ბი­ცაა­აშშ,­1.­ „მარეგულირებელი­ კომ­პა­ნი­ე­ბის­ საქ­მი­ა­ნო­ბა­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­და­მსოფ­ლი­ოს­ზო­გი­ერთ­ქვე­ყა­ნა­ში“,­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­სტრა­ტე­გი­უ­ლი­კვლე­ვე­ბი­სა­და­გან­ვი­თა­რე­ბის­ცენ­ტ­რი,­ბი­უ­ლე­ტე­ნი­#96,­თბ.­2005­წ.,­გვ.­4.

და მო უ კი დე ბე ლი მა რე გუ ლი რე ბე ლი კო მი სი ე ბის საქ მი ა ნო ბა

შო თა მურ ღუ ლი ა

და ვით ნარ მა ნია საჯარო ადმინისტრირების დოქტორი

The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

8 ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

9

დი­დი­ბრი­ტა­ნე­თი,­ უნ­გ­რე­თი,­ შვე­დე­თი,­ გერ­მა­ნი­ა,­საფ­რან­გე­თი,­ეს­ტო­ნე­თი­და­ა.შ.უნ­და­ აღ­ვ­ნიშ­ნოთ,­ რომ­ თა­ვი­სუ­ფალ­ ბა­

ზარ­საც­ გა­აჩ­ნია­ კრი­ტი­კა,­ რაც­ ძი­რი­თა­დად­გა­მოწ­ვე­უ­ლია­ ისე­თი­ გა­რე­მო­ე­ბე­ბის­ არ­სე­ბო­ბით,­რომ­ლის­და­რე­გუ­ლი­რე­ბაც­მხო­ლოდ­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­შე­უძ­ლი­ა.­მსგავს­გა­რე­მო­ე­ბე­ბად­შე­იძ­ლე­ბა­გან­ვი­ხი­ლოთ:­• სა­ხელ­მ­წი­ფო­ პრო­დუქ­ცი­ის­ არ­სე­ბო­ბა­ ანუ­ე.წ.­სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­სერ­ვი­სე­ბი;­

• მომ­ხ­მა­რებ­ლის­თ­ვის­ არა­საკ­მა­რი­სი­ გამ­ჭ­ვირ­ვა­ლო­ბა­ ანუ­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ ნაკ­ლე­ბო­ბა­ბა­ზარ­ზე;­

• კონ­კუ­რენ­ცი­ის­ ხე­ლოვ­ნუ­რი­ შეზღუდ­ვის­მცდე­ლო­ბა­ კომ­პა­ნი­ე­ბის­ მხრი­დან,­ რა­თა­მათ­უზ­რუნ­ველ­ყონ­მო­გე­ბის­მაქ­სი­მი­ზე­ბა;­

• შე­მო­სავ­ლე­ბის­და­ქო­ნე­ბის­არა­თა­ნა­ბა­რი­გა­და­ნა­წი­ლე­ბა­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში.­აქე­დან­ გა­მომ­დი­ნა­რე,­ ცხა­დი­ა,­ რომ­ სა­

ხელ­მ­წი­ფო­საც­ აქვს­ ამო­ცა­ნე­ბი­ ეკო­ნო­მი­კა­ში­და­ის­ხელს­უნ­და­უწყობ­დეს­თა­ვი­სუ­ფა­ლი­კონ­კუ­რენ­ცი­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბას.­ ერ­თის­ მხრივ,­თა­ვი­სუ­ფა­ლი­ კონ­კუ­რენ­ცი­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბა­და,­ მე­ო­რეს­ მხრივ,­ ბუ­ნებ­რი­ვი­ მო­ნო­პო­ლი­ე­ბის­ არ­სე­ბო­ბის­ პი­რო­ბებ­ში­ და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­გა­ნო­ე­ბის­ მეშ­ვე­ო­ბით­ბაზ­რის­დე­ფექ­ტე­ბის­რე­გუ­ლი­რე­ბა­დღის­წეს­რიგ­ში­ აყე­ნებს­ ისე­თი­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ აუცი­ლებ­ლო­ბას,­რო­ცა:­(1).­ხდე­ბა­რე­ა­ლუ­რი­რე­გუ­ლი­რე­ბა­და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­ორ­გა­ნოს­მეშ­ვე­ო­ბით,­სა­დაც­გავ­ლე­ნას­ვერ­ახ­დენს­ვერც­სა­ხელ­მ­წი­ფო­და­ვერც­კომ­პა­ნი­ე­ბი;­(2).­სა­ქონ­ლის­/­მომ­სა­ხუ­რე­ბის­ტა­რი­ფე­ბი­წეს­დე­ბა­ღი­ად­(გამჭვირვალედ)­ ისე,­ რომ­ მიმ­წო­დე­ბელ­კომ­პა­ნი­ებს­არ­ეძ­ლე­ვათ­ზე­მო­გე­ბის­მი­ღე­ბის­სა­შუ­ა­ლე­ბა;­ (3).­ პრო­ცე­სე­ბი­ მიმ­დი­ნა­რე­ობს­გამ­ჭ­ვირ­ვა­ლედ­და­ მომ­ხ­მა­რებ­ლის­ უფ­ლე­ბა­თა­დაც­ვა­ზე­ხდე­ბა­კო­მი­სი­ის,­ასე­ვე­სა­სა­მარ­თ­ლოს­მხრი­დან­ადეკ­ვა­ტუ­რი­რე­ა­გი­რე­ბა.ჩვე­ნი­ ამო­ცა­ნაა­ ვნა­ხოთ,­ თუ­ რამ­დე­ნად­

ეფექ­ტუ­რად­ შეძ­ლეს­ და­მო­უ­კი­დე­ბელ­მა­ მა­

რე­გუ­ლი­რე­ბელ­მა­ კო­მი­სი­ებ­მა­ ბაზ­რის­ რე­გუ­ლი­რე­ბა­და­რამ­დე­ნად­და­ცუ­ლია­ მომ­ხ­მა­რებ­ლის­ინ­ტე­რე­სე­ბი,­რამ­დე­ნად­ეფექ­ტუ­რად­წყვეტს­ ბა­ზა­რი­ სა­ბაზ­რო­ჩა­ვარ­დ­ნებ­თან­და­კავ­ში­რე­ბულ­ პრობ­ლე­მებს­ და­თა­ვი­სუ­ფა­ლი­სა­ბაზ­რო­პრინ­ცი­პე­ბი­რამ­დე­ნად­უზ­რუნ­ველ­ყო­ფენ­მომ­ხ­მა­რებ­ლის­ინ­ტე­რე­სე­ბის­დაც­ვას.­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბით,­ და­

მო უ კი დე ბე ლი მა რე გუ ლი რე ბე ლი ორ გა­ნო­არის­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­მი­ერ­გან­საზღ­ვ­რუ­ლი­სფე­როს­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ მიზ­ნით­ შექ­მ­ნი­ლი,­სპე­ცი­ა­ლუ­რი­უფ­ლე­ბა­უ­ნა­რი­ა­ნო­ბის­მქო­ნე­სა­ჯა­რო­სა­მარ­თ­ლის­იური­დი­უ­ლი­პი­რი­(სსიპ),­რო­მელ­საც­არ­გა­აჩ­ნია­სა­ხელ­მ­წი­ფო­მა­კონ­ტ­რო­ლე­ბე­ლი­ ორ­გა­ნო,­ და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლია­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ ორ­გა­ნო­ე­ბი­სა­გან­ და­ მოქ­მე­დებს­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბით­დად­გე­ნი­ლი­უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბის­ფარ­გ­ლებ­ში2.გა­მომ­დი­ნა­რე­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­დან,­ სა­ქარ­თ­

ვე­ლოს­და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ორ­გა­ნო­ე­ბის­თ­ვის­ აუცი­ლე­ბე­ლია­ გა­მო­ი­ყოს­შემ­დე­გი­გა­რე­მო­ე­ბე­ბი:• სა­ხელ­მ­წი­ფო­ საზღ­ვ­რავს­ რე­გუ­ლი­რე­ბას­დაქ­ვემ­დე­ბა­რე­ბულ­სფე­რო­ებს;

• რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სპე­ცი­ა­ლუ­რი­ უფ­ლე­ბა­უ­ნა­რი­ა­ნო­ბა­ გა­და­ე­ცე­მა­ სა­ჯა­რო­ სა­მარ­თ­ლის­იური­დი­ულ­პირს;

• აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ სსიპ­ შექ­მ­ნი­ლია­ სპე­ცი­ა­ლუ­რად­რე­გუ­ლი­რე­ბი­სათ­ვის­და­მას­არ­ჰყავს­სა­ხელ­მ­წი­ფო­მა­კონ­ტ­რო­ლე­ბე­ლი­ორ­გა­ნო;

• მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ სსიპ­ და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლია­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ ორ­გა­ნო­ე­ბი­სა­გან­ და­მოქ­მე­დებს­ კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბით­ დად­გე­ნი­ლი­უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბის­ფარ­გ­ლებ­ში.სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­2005­წლის­1­დე­კემ­ბ­რამ­

დე­მოქ­მე­დებ­და­შემ­დე­გი­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ორ­გა­ნო­ე­ბი:• სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ ენერ­გე­ტი­კის­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ეროვ­ნუ­ლი­კო­მი­სი­ა;

2.­საქართველოს­კანონი­„დამოუკიდებელი­მარეგულირებელი­ორგანოების­შესახებ“,­მე­3­მუხლის­„გ“­პუნქტი.

• სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბის­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ეროვ­ნუ­ლი­კო­მი­სი­ა;

• სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ ნავ­თო­ბი­სა­ და­ გა­ზის­ რე­სურ­სე­ბის­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­სა­ა­გენ­ტო;

• სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ სა­ავ­ტო­მო­ბი­ლო­ ტრან­ს­პორ­ტის­ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­ა;

• სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­სა­მო­ქა­ლა­ქო­ავი­ა­ცი­ის­ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­ა;

• სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­საზღ­ვაო­ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­ა;• სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ სარ­კი­ნიგ­ზო­ ტრან­ს­პორ­ტის­ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­ა.აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­ე­ბი­ (საქარ­

თველოს­სა­ავ­ტო­მო­ბი­ლო­ტრან­ს­პორ­ტის­ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­ა,­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ სა­მო­ქა­ლა­ქო­ავი­ა­ცი­ის­ ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­ა,­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­საზღ­ვაო­ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­ა,­სარ­კი­ნიგ­ზო­ტრან­ს­პორ­ტის­ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­ა)­„დამოუკიდებელი­ეროვ­ნუ­ლი­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­გა­ნო­ე­ბის­შე­სა­ხებ”­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნონ­ში­შე­ტა­ნი­ლი­ცვლი­ლე­ბე­ბის­მი­ხედ­ვით,­2005­წ.­1­დე­კემ­ბ­რი­დან­გა­ერ­თი­ან­და­და­ჩა­მო­ყა­ლიბ­და­ერ­თი­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ორ­გა­ნო­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ტრან­ს­პორ­ტის­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ეროვ­ნუ­ლი­ კო­მი­სი­ა.­ ამ­რი­გად,­ „დამოუკიდებელი­ეროვ­ნუ­ლი­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­გა­ნო­ე­ბის­შე­სა­ხებ”­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნო­ნის­მი­ხედ­ვით,­2005­წლის­1­დე­კემ­ბ­რი­დან­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­შე­იქ­მ­ნა­ შემ­დე­გი­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­გა­ნო­ე­ბი­(კომისიები):• სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ ენერ­გე­ტი­კის­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ეროვ­ნუ­ლი­კო­მი­სი­ა;

• სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბის­ ეროვ­ნუ­ლი­კო­მი­სი­ა;

• სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ ნავ­თო­ბი­სა­ და­ გა­ზის­ რე­სურ­სე­ბის­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ეროვ­ნუ­ლი­კო­მი­სი­ა;

• სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ტრან­ს­პორ­ტის­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ეროვ­ნუ­ლი­კო­მი­სი­ა.2007­წლის­10­აპ­რილს­“დამოუკიდებელი­

ეროვ­ნუ­ლი­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­გა­ნო­ე­ბის­

შე­სა­ხებ”­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ კა­ნონ­ში­ შე­ვი­და­ცვლი­ლე­ბა,­რომ­ლის­შე­დე­გა­დაც­გა­უქ­მე­ბულ­იქ­ნა­ახ­ლად­შექ­მ­ნი­ლი­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ტრან­ს­პორ­ტის­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ეროვ­ნუ­ლი­კო­მი­სი­ა.­ ამ­ ფაქტს­ წინ­ უძღო­და­ პრე­ზი­დენ­ტის­გა­მოს­ვ­ლა,­ რო­მელ­მაც­ პირ­და­პირ­ მო­ითხო­ვა­ამ­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ორ­გა­ნოს­გა­უქ­მე­ბა.­მი­სი­მო­საზ­რე­ბით,­ეს­კო­მი­სია­თა­ვი­სუ­ფა­ლი­სა­ბაზ­რო­ ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის­ ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბას­არა­თუ­ ხელს­ უწყობ­და,­ არა­მედ­ საგ­რ­ძ­ნობ­ლად­ აფერ­ხებ­და­ დარ­გის­ გან­ვი­თა­რე­ბას.­მი­უ­ხე­და­ვად­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­გა­ნოს­და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბი­სა,­ პრე­ზი­დენ­ტის­ გა­მოს­ვ­ლი­დან­ რამ­დე­ნი­მე­ კვი­რა­ში­ ეს­ ორ­გა­ნო­ამო­ღე­ბუ­ლი­იქ­ნა­მა­რე­გუ­ლი­რებ­ლე­ბის­ჩა­მო­ნათ­ვა­ლი­დან.­ეს­ფაქ­ტი,­ერ­თის­მხრივ,­მეტყ­ვე­ლებს­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ მოქ­მე­დი­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ კო­მი­სი­ე­ბის­ არა­ე­ფექ­ტუ­რო­ბა­სა­და,­მე­ო­რეს­მხრივ,­მა­თი­და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის­და­ბალ­ხა­რის­ხ­ზე.­2007­წლის­19­ივ­ნისს,­კი­დევ­ერ­თი­ცვლი­

ლე­ბა­ შე­ვი­და­ “დამოუკიდებელი­ ეროვ­ნუ­ლი­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­გა­ნო­ე­ბის­ შე­სა­ხებ”­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ კა­ნონ­ში,­ რის­ სა­ფუძ­ველ­ზეც­ მა­რე­გუ­ლი­რებ­ლე­ბის­ ჩა­მო­ნათ­ვა­ლი­დან­ამო­ღე­ბულ­ იქ­ნა­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ ნავ­თო­ბი­სა­და­გა­ზის­რე­სურ­სე­ბის­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­სა­ხელ­მ­წი­ფო­სა­ა­გენ­ტო.­შე­სა­ბა­მი­სად,­დარ­ჩა­2­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­კო­მი­სი­ა.2007­ წლის­ 15­ დე­კემ­ბერს,­ “დამოუ­

კიდებელი­ ეროვ­ნუ­ლი­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ორ­გა­ნო­ე­ბის­შე­სა­ხებ”­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნონ­ში­ გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლი­ ცვლი­ლე­ბის­ შე­დე­გად,­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ ენერ­გე­ტი­კის­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ­ეროვ­ნულ­კო­მი­სი­ას­გა­უ­ფარ­თოვ­და­ფუნ­ქ­ცი­ე­ბი­ წყლის­რე­გუ­ლი­რე­ბის­თვალ­საზ­რი­სით­და­იგი­გა­და­კეთ­და­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ენერ­გე­ტი­კი­სა­ და­ წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ­ეროვ­ნულ­კო­მი­სი­ად.დღე­ის­ მდგო­მა­რე­ო­ბით,­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­

მოქ­მე­დებს­2­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­კო­მი­სი­ა:

The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

10 ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

11

• სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბის­ ეროვ­ნუ­ლი­კო­მი­სი­ა;

• სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ ენერ­გე­ტი­კი­სა­ და­ წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ეროვ­ნუ­ლი­კო­მი­სი­ა.სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბის­ თა­ნახ­

მად,­ ვი­ნა­ი­დან­ კო­მი­სია­ წარ­მო­ად­გენს­ სა­ჯა­რო­ სა­მარ­თ­ლის­ იური­დი­უ­ლი­ პი­რის­ მქო­ნე­მუდ­მივ­მოქ­მედ­ და­მო­უ­კი­დე­ბელ­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ორ­გა­ნოს,­ იგი­ვალ­დე­ბუ­ლი­ა,­ საქ­მი­ა­ნო­ბის­შე­სა­ხებ­ან გა რი ში წა რუდ გი ნოს სა ქარ­თ ვე ლოს პრე ზი დენ ტ სა და პარ ლა მენტს­კა­ნო­ნით­ დად­გე­ნი­ლი­ წე­სით.­ ამას­თან,­ კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბით­ და­უშ­ვე­ბე­ლია­ და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­გა­ნოს­ საქ­მი­ა­ნო­ბა­ში­ჩა­რე­ვა,­ამ­საქ­მი­ა­ნო­ბის­კონ­ტ­რო­ლი­და­ საქ­მი­ა­ნო­ბას­თან­ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­ ან­გა­რი­შის­მოთხოვ­ნა,­თუ­ეს­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი­არ­არის­შე­სა­ბა­მი­სი­კა­ნო­ნით.­­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­გა­

ნო­ ყო­ველ­წ­ლი­უ­რად,­ კა­ნო­ნით­ დად­გე­ნილ­ვა­დებ­ში,­ შე­ი­მუ­შა­ვებს­ სა­კუ­თარ­ ბი­უ­ჯეტს­ და­ატა­რებს­ თა­ვი­სი­ ხარ­ჯე­ბი­სა­ და­ ბუ­ღალ­ტე­რი­ის­ ან­გა­რი­შე­ბის­ ფი­ნან­სურ­ აუდიტს­ ბუ­ღალ­ტ­რუ­ლი­ აღ­რიცხ­ვის­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­სტან­დარ­ტე­ბის­ შე­სა­ბა­მი­სად.­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­პარ­ლა­მენ­ტი­ უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლია­ გა­დაწყ­ვი­ტოს­ და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ორ­გა­ნოს­ მი­ერ­ დამ­ტ­კი­ცე­ბუ­ლი­ ბი­უ­ჯე­ტის­შეს­რუ­ლე­ბის­აუდი­ტის­ჩა­ტა­რე­ბა.­ასე­თი­ორ­გა­ნო­ე­ბის­ აუდიტს­ ახორ­ცი­ე­ლე­ბენ­ და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­აუდი­ტო­რე­ბი,­რო­მელ­თაც­შე­არ­ჩევს­სა­ტენ­დე­რო­ კო­მი­სი­ა.­ მათ­ შე­მად­გენ­ლო­ბას,­დარ­გობ­რი­ვი­ეკო­ნო­მი­კი­სა­და­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­პო­ლი­ტი­კის­ კო­მი­ტე­ტის­ წარ­დ­გი­ნე­ბით,­ ამ­ტ­კი­ცებს­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ პარ­ლა­მენ­ტი.­ფი­ნან­სუ­რი­ საქ­მი­ა­ნო­ბის­ შე­სას­წავ­ლად­ შერ­ჩე­უ­ლი­აუდიტ­­ო­რის­ სა­კომ­პენ­სა­ციო­ სახ­ს­რე­ბი­ უნ­და­გა­ი­ღოს­ და­მო­უ­კი­დე­ბელ­მა­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ­მა­ ორ­გა­ნომ.­ და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ორ­გა­ნო­ვალ­დე­ბუ­ლი­ა,­სა­ჯა­როდ­

გა­მო­აქ­ვეყ­ნოს­თა­ვი­სი­საქ­მი­ა­ნო­ბის­ან­გა­რი­ში­და­ფი­ნან­სუ­რი­აუდი­ტის­შე­დე­გე­ბი.­და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­

გა­ნო­ე­ბი­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ბი­უ­ჯე­ტი­დან­არ­ფი­ნან­ს­დე­ბა.­და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ორ­გა­ნოს­ხარ ჯე ბი ფი ნან­ს დე ბა­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რი­დან­ და­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბით­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი­ სხვა­ შე­მო­სავ­ლე­ბი­დან.­ ყვე­ლა­პი­რი,­ რო­მე­ლიც­ ახორ­ცი­ე­ლებს­ ან­ აპი­რებს­გა­ნა­ხორ­ცი­ე­ლოს­საქ­მი­ა­ნო­ბა­და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­გა­ნოს­ უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბის­ სფე­რო­ში,­ ვალ­დე­ბუ­ლი­ა,­ გა­და­ი­ხა­დოს­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რი.­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სუ­რი­ისე­უნ­და­დად­გინ­დეს,­რომ­საკ­მა­რი­სი­იყოს­და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ორ­გა­ნოს­ბი­უ­ჯე­ტით­გან­საზღ­ვ­რუ­ლი­ხარ­ჯე­ბის­ და­სა­ფა­რა­ვად.­ იგი­ გა­და­ი­რიცხე­ბა­ცალ­კე­სა­ბან­კო­ან­გა­რიშ­ზე­შე­სა­ბა­მი­სი­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­გა­ნოს­ სარ­გებ­ლო­ბი­სათ­ვის,­რო­მელ­საც­ექ­ნე­ბა­მი­სი­მიზ­ნობ­რი­ვი­გა­მო­ყე­ნე­ბის­სრუ­ლი­უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბა.­და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­

გა­ნოს­ მი­ერ­ მიმ­დი­ნა­რე­ წელს­გა­მო­უ­ყე­ნე­ბე­ლი­სახ­ს­რე­ბი­გა­და­დის­მომ­დევ­ნო­წლის­ან­გა­რიშ­ში­ და­ გა­ით­ვა­ლის­წი­ნე­ბა­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სუ­რის­ცვლი­ლე­ბი­სას.­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ კო­მი­სი­ე­ბის­ ბი­უ­ჯე­ტე­

ბი­ყო­ველ­წ­ლი­უ­რად­იზ­რ­დე­ბა,­რაც­მათ­სექ­ტორ­ში­ მოქ­მე­დი­ სუ­ბი­ექ­ტე­ბის­ რა­ო­დე­ნო­ბის­ზრდი­თა­ და­ სა­ერ­თო­ შე­მო­სავ­ლე­ბის­ მა­ტე­ბით­ არის­ გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი.­ კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბის­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ კო­მი­სი­ის­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სუ­რი­ და­მო­კი­დე­ბუ­ლია­ კომ­პა­ნი­ის­ შე­მო­სავ­ლებ­ზე­ და­ იგი­ მთლი­ა­ნი­ შე­მო­სავ­ლე­ბის­1­პრო­ცენტს­შე­ად­გენს.­ენერ­გე­ტი­კი­სა­და­წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ კო­მი­სი­ის­ მი­ერ­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რი­ცალ­­­ცალ­კე­არის­გან­საზღ­ვ­რუ­ლი­რე­გუ­ლი­რე­ბა­დი­სფე­რო­ე­ბი­სათ­ვის­და­ისი­ნი­შე­სა­ბა­მი­სი­პრო­დუქ­ტის­ტა­რიფ­ში­აისა­ხე­ბა.

რო­გორც­წე­სი,­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ­კო­მი­სი­ებს­მიმ­დი­ნა­რე­წელს­გა მო უ ყე ნე ბე ლი სახ­ს რე ბი არ რჩე ბათ­და­შე­სა­ბა­მი­სად,­წლე­ბის­გან­მავ­ლო­ბა­ში­ არ­ ხდე­ბა­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რის­შემ­ცი­რე­ბა.­აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია­ის­ფაქ­ტი,­რომ­თან­ხე­ბის­ათ­ვი­სე­ბის­მიზ­ნით­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­გა­ნო­ე­ბის­ ბი­უ­ჯე­ტე­ბი­დან­ გა­წე­უ­ლი­ კა­პი­ტა­ლუ­რი­ ხარ­ჯე­ბი­ ყო­ველ­წ­ლი­უ­რად­იზ­რ­დე­ბა.­ამის­ნა­თე­ლი­მა­გა­ლი­თია­კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბის­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ კო­მი­სი­ა­ში­ ყო­ველ­წ­ლი­უ­რად­მიმ­დი­ნა­რე­“დაუსრულებელი”­კა­პი­ტა­ლუ­რი­რე­მონ­ტი.­­­აქ­ვე­ უნ­და­ აღი­ნიშ­ნოს,­ რომ­ ბუნ­დო­ვა­ნია­

,,დამოუკიდებელი­ეროვ­ნუ­ლი­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ორ­გა­ნო­ე­ბის­ შე­სა­ხებ”­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნონ­ში­ფი­ნან­სუ­რი­და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის­თა­ო­ბა­ზე­ არ­სე­ბუ­ლი­ ნორ­მა,­ სა­დაც­ მი­თი­თე­ბუ­ლი­ა,­ რომ­ და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ორ­გა­ნოს­ ხარ­ჯე­ბი­ფი­ნან­ს­დე­ბა­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რი­დან­ და­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბით­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი­სხვა­შე­მო­სავ­ლე­ბი­დან.­კა­ნონ­ში­არ­არის­მი­თი­თე­ბუ­ლი,­ თუ­ რა­ იგუ­ლის­ხ­მე­ბა­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბით­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბულ­ სხვა­შე­მო­სავ­ლებ­ში­და­და­მა­ტე­ბით­რი­სი­მი­ღე­ბის­უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბა­გა­აჩ­ნი­ათ­ამ­ორ­გა­ნო­ებს.და­ფი­ნან­სე­ბის­ეს­მე­ქა­ნიზ­მი,­რო­მე­ლიც­კომ­

პა­ნი­ე­ბის­შე­მო­სავ­ლებ­ზეა­მიბ­მუ­ლი,­ნაკ­ლე­ბად­უზ­რუნ­ველ­ყოფს­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ კო­მი­სი­ის­და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბას.­ამ­შემ­თხ­ვე­ვა­ში,­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ფი­ნან­სუ­რად­არ­არის­და­მო­კი­დე­ბუ­ლი­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ზე,­თუმ­ცა,­და­მო­კი­დე­ბუ­ლია­მსხვილ­კომ­პა­ნი­ებ­ზე,­რომ­ლის­გა­ნაც­ივ­სე­ბა­მი­სი­ბი­უ­ჯე­ტის­ძი­რი­თა­დი­ნა­წი­ლი.­აქე­დან­გა­მომ­დი­ნა­რე,­ კომ­პა­ნი­ებს­ შო­რის­ და­ვე­ბის­გან­ხილ­ვის­ დროს,­ ნაკ­ლე­ბად­ სა­ვა­რა­უ­დო­ა,­კო­მი­სი­ამ­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბა­მსხვი­ლი­კომ­პა­ნი­ე­ბის­სა­წი­ნა­აღ­მ­დე­გოდ­მი­ი­ღოს.­­­და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­

გა­ნოს­უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბაა­თა­ვი­სი­კომ­პე­ტენ­ცი­ის­ფარ­გ­ლებ­ში­ლი­ცენ­ზი­ე­ბის­და­ ნე­ბარ­თ­

ვე­ბის­გა­ცე­მა,­ასე­ვე­მა­თი­მოქ­მე­დე­ბის­შე­ჩე­რე­ბა,­მოქ­მე­დე­ბის­ვა­დის­გაგ­რ­ძე­ლე­ბა,­მა­თი­მო­დი­ფი­ცი­რე­ბა­და­გა­უქ­მე­ბა.­ ასე­ვე­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­გა­ნოს­ კომ­პე­ტენ­ცი­ას­ გა­ნე­კუთ­ვ­ნე­ბა­ტა­რი­ფე­ბის­დად­გე­ნა­და­რე­გუ­ლი­რე­ბა.­ მა­თი­ საქ­მი­ა­ნო­ბის­ გამ­ჭ­ვირ­ვა­ლო­ბის­სა­კითხი­გან­საზღ­ვ­რუ­ლია­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ზო­გა­დი­ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­უ­ლი­კო­დექ­სის­IX­თა­ვით­დად­გე­ნი­ლი­ წე­სით,­ რო­მე­ლიც­ გუ­ლის­ხ­მობს­სა­ჯა­რო­გან­ხილ­ვე­ბის­მოწყო­ბას­სა­ლი­ცენ­ზიო­და­ სა­ტა­რი­ფო­ უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბის­ გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის­თა­ო­ბა­ზე.­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ორ­გა­ნო­ე­ბის­ მი­ერ­ მი­ღე­ბუ­ლი­ გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბე­ბის­ გა­და­სინ­ჯ­ვის­ უფ­ლე­ბა­ აქვთ­ მხო­ლოდ­სა­სა­მარ­თ­ლო­ორ­გა­ნო­ებს.­და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­გა­ნო­ ვალ­დე­ბუ­ლი­ა,­მო­აწყოს­ სა­ჯა­რო­ გან­ხილ­ვე­ბი­ სა­ლი­ცენ­ზიო­და­ სა­ტა­რი­ფო­ უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბის­ გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის­თა­ო­ბა­ზე.მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ­ ორ­გა­ნო­ებს­ გა­აჩ­ნი­ათ­

მთე­ლი­ რი­გი­ ფუნ­ქ­ცი­ე­ბი­ და­ მო­ვა­ლე­ო­ბე­ბი,­რა­თა­ მათ­ უზ­რუნ­ველ­ყონ­ მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­უფ­ლე­ბე­ბის­დაც­ვა­და­საქ­მი­ა­ნო­ბის­სა­ჯა­რო­ო­ბა,­ ასე­ვე­ შე­სა­ბა­მი­სი­ სექ­ტო­რის­ ეფექ­ტუ­რი­ფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­რე­ბი­სათ­ვის­სა­ჭი­რო­გა­რე­მოს­შექ­მ­ნა.­და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­

გა­ნოს­ არ­სე­ბო­ბა­ წარ­მო­ად­გენს­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ მხრი­დან­ ნე­იტ­რა­ლუ­რი­და­ პო­ლი­ტი­კუ­რი­ ჯგუ­ფე­ბი­სა­გან­ თა­ვი­სუ­ფა­ლი­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ მყარ­ გა­რანტს.­ აქე­დან­ გა­მომ­დი­ნა­რე,­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ქმნის­სან­დო­და­სტა­ბი­ლურ­სა­ინ­ვეს­ტი­ციო­ გა­რე­მოს,­ რაც­ უზ­რუნ­ველ­ყოფს­ტექ­ნო­ლო­გი­უ­რად­ მზარ­დი­ და­ ინო­ვა­ცი­უ­რი­სის­ტე­მე­ბის­ და­ნერ­გ­ვას.­ მიმ­ზიდ­ვე­ლი­ სა­ინ­ვეს­ტი­ციო­ გა­რე­მოს­ პი­რო­ბებ­ში­ მიმ­დი­ნა­რე­ობს­ ლი­ბე­რა­ლი­ზა­ცი­ის­ ხელ­შეწყო­ბა,­ მცირ­დე­ბა­ ბი­უ­როკ­რა­ტი­უ­ლი­ ბა­რი­ე­რე­ბი,­ ხდე­ბა­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ სა­კუთ­რე­ბა­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ კომ­პა­ნი­ე­ბის­ პრი­ვა­ტი­ზე­ბა­და­დგინ­დე­ბა­ კონ­კუ­რენ­ცი­ის­ხელ­შემ­წყო­ბი­პი­რო­ბე­ბი.­ასე­ვე,­მა­

The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

12 ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

13

რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­კო­მი­სია­წარ­მო­ად­გენს­სექ­ტო­რის­არ­ბიტრს­და­უზ­რუნ­ველ­ყოფს­მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­უფ­ლე­ბე­ბის­დაც­ვას.­მსოფ­ლიო­ პრაქ­ტი­კა­ში­ ცნო­ბი­ლი­ა,­ რომ­

მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ კო­მი­სი­ე­ბის­ წარ­მა­ტე­ბუ­ლი­საქ­მი­ა­ნო­ბის­ შე­დე­გად,­ მა­თი­თვით­ლიკ­ვი­და­ცია­ ხორ­ცი­ელ­დე­ბა,­ რად­გან­ ოლი­გო­პო­ლი­უ­რი­ბაზ­რი­დან­პო­ლი­პო­ლი­ურ­ბა­ზარ­ზე­გა­დას­ვ­ლა­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ აუცი­ლებ­ლო­ბას­აღარ­ სა­ჭი­რო­ებს.­ სამ­წუ­ხა­როდ,­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­კო­მი­სი­ა,­ძი­რი­თა­დად,­მზარ­დი­ბი­უ­ჯე­ტით­და­სა­ჯა­რო­მო­ხე­ლე­ე­ბის­ძა­ლი­ან­მა­ღა­ლი­ხელ­ფა­სე­ბით­გა­მო­ირ­ჩე­ვა,­რის­გა­მოც,­ამ­კო­მი­სი­ის­წევ­რო­ბა­საკ­მა­ოდ­მიმ­ზიდ­ვე­ლი­ა.­თუ­გა­ვით­ვა­ლის­წი­ნებთ­კო­მი­სი­ა­ში­ წევ­რე­ბის­ და­ნიშ­ვ­ნის­ სა­კითხს,­შეგ­ვიძ­ლია­ ვი­ვა­რა­უ­დოთ,­ რომ­ ისი­ნი­ ბო­ლომ­დე­ და­მო­უ­კი­დებ­ლე­ბი­ გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის­მი­ღე­ბის­პრო­ცეს­ში­ვერ­იქ­ნე­ბი­ან.­­­

ენერ გე ტი კი სა და წყალ მო მა რა გე ბის სფე როს რე გუ ლი რე ბა

“ელექტროენერგეტიკისა­ და­ ბუ­ნებ­რი­ვი­გა­ზის­შე­სა­ხებ”­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნო­ნი­სა­და­“საქართველოს­ ენერ­გე­ტი­კი­სა­და­ წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ეროვ­ნუ­ლი­კო­მი­სი­ის­ დე­ბუ­ლე­ბის”­ თა­ნახ­მად,­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ ენერ­გე­ტი­კის­ და­ წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ეროვ­ნუ­ლი­კო­მი­სია­არის­სა­ჯა­რო­სა­მარ­თ­ლის­იური­დი­უ­ლი­პი­რი,­რო­მე­ლიც­ წარ­მო­ად­გენს­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ მი­ერ­გან­საზღ­ვ­რუ­ლი­სფე­როს­რე­გუ­ლი­რე­ბის­მიზ­ნით­შექ­მ­ნილ,­სპე­ცი­ა­ლუ­რი­უფ­ლე­ბა­უ­ნა­რი­ა­ნო­ბის­მქო­ნე­და­მო­უ­კი­დე­ბელ­ორ­გა­ნოს.­იგი­და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლია­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ ორ­გა­ნო­ე­ბის,­უწყე­ბე­ბი­სა­და­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი­სა­გან­და­არ­ არის­და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ ქო­ნე­ბის­ბა­ზა­ზე3.

3.­“დამოუკიდებელი­ეროვ­ნუ­ლი­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ორ­გა­ნო­ე­ბის­შე­სა­ხებ”­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნო­ნის­მე­3­მუხ­ლის­გ)­პუნ­ქ­ტი

ენერ­გე­ტი­კის­ სფე­რო­ში­ უმ­თავ­რეს­ ნორ­მა­ტი­ულ­ აქტს­ წარ­მო­ად­გენს­ “ელექტრო­ენერგეტიკისა­და­ბუ­ნებ­რი­ვი­გა­ზის­შე­სა­ხებ”­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნო­ნი,­რომ­ლის­უმ­თავ­რე­სი­მი­ზა­ნი­ კონ­კუ­რენ­ცი­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ სა­ფუძ­ველ­ზე­ და­ არ­სე­ბუ­ლი­ არა­კონ­კუ­რენ­ტუ­ლი­ბაზ­რის­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ მე­ქა­ნიზ­მე­ბის­ გა­მო­ყე­ნე­ბით­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის,­ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ი­სა­ და­ ბუ­ნებ­რი­ვი­ გა­ზის­ბაზ­რე­ბი­სა­და­ტა­რი­ფე­ბის­სის­ტე­მე­ბის­ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბის­უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა­ა.­კა­ნო­ნით­ გან­საზღ­ვ­რუ­ლი­ მიზ­ნე­ბის­ მი­საღ­

წე­ვად,­ აუცი­ლე­ბე­ლი­ გახ­და­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ენერ­გე­ტი­კის­ სა­მი­ნის­ტ­რო­სა­ და­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ­კო­მი­სი­ას­შო­რის­ფუნ­ქ­ცი­ე­ბი­გა­მიჯ­ვ­ნა.­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ ენერ­გე­ტი­კის­ სა­მი­ნის­ტ­

როს­ ამო­ცა­ნებს­ წარ­მო­ად­გენს­ ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გე­ტი­კი­სა­და­გა­ზის­დარ­გებ­ში­სა­ხელ­მ­წი­ფო­პო­ლი­ტი­კის­ძი­რი­თა­დი­მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბის­შე­მუ­შა­ვე­ბა,­ მა­თი­ გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის­ უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა,­ნორ­მა­ტი­ულ­სა­მარ­თ­ლებ­რი­ვი­ბა­ზის­ შექ­მ­ნა­და­ მი­ღე­ბა.­ იგი­ გან­თა­ვი­სუფ­ლე­ბულ­ უნ­და­ იქ­ნას­ ამ­დარ­გებ­ში­ მე­სა­კუთ­რის,­ოპე­რა­ტი­ულ­­­სა­მე­ურ­ნეო­და­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ფუნ­ქ­ცი­ე­ბი­სა­გან.­ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ი­სა­ და­ გა­ზის­ სფე­რო­ში­

სა­ხელ­მ­წი­ფო­ სა­კუთ­რე­ბის­ გან­კარ­გ­ვის­ უფ­ლე­ბა­გა­და­ცე­მუ­ლი­აქვს­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ სა­მი­ნის­ტ­როს,­ ხო­ლო­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ფუნ­ქ­ცი­ე­ბი­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ენერ­გე­ტი­კი­სა­და­წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­ეროვ­ნულ­კო­მი­სი­ას.­2007­წლის­15­დე­კემ­ბერს,­“ელექტროენერგეტიკისა­და­ბუ­ნებ­რი­ვი­ გა­ზის­ შე­სა­ხებ”­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ კა­ნონ­ში­გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლი­ცვლი­ლე­ბე­ბის­შე­დე­გად,­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ­ კო­მი­სი­ას­ და­ე­მა­ტა­ კი­დევ­ერ­თი­ფუნ­ქ­ცია­–­სას­მე­ლი­წყლის­მი­წო­დე­ბის­და­ ჩა­ნა­დე­ნი­ სითხის­ გა­ტა­რე­ბა­­გაწ­მენ­დის­სფე­რო­ში­სა­ტა­რი­ფო­რე­გუ­ლი­რე­ბა.­სა­ინ­ტე­რე­სოა­ ის­ ფაქ­ტი,­ რომ­ ამ­ სფე­

როს­ ნა­წი­ლობ­რი­ვი­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ ­ სა­

კითხე­ბი­ (ტარიფების­დად­გე­ნა)­ “ელექ­ტრო­ენერგეტიკისა­­და­ბუ­ნებ­რი­ვი­გა­ზის­შე­სა­ხებ”­კა­ნო­ნით­ და­რე­გუ­ლირ­და,­ თუმ­ცა,­ წყალ­მო­მა­რა­გე­ბა­ არ­ წარ­მო­ად­გენს­ ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გე­ტი­კი­სა­ და­ გა­ზის­ მო­მიჯ­ნა­ვე­ სფე­როს.­ ეს­ცვლი­ლე­ბა­ გა­მომ­დი­ნა­რე­ობს­ წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­ სა­კითხის­ “დერეგულირების”­ მიზ­ნი­დან,­რის­შე­დე­გა­დაც,­ად­გი­ლობ­რივ­თვით­მ­მარ­თ­ვე­ლო­ბე­ბის­ ექ­ს­კ­ლუ­ზი­უ­რი­ უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბე­ბი­დან4­ ამო­ღე­ბულ­ იქ­ნა­ წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის,­ კა­ნა­ლი­ზა­ცი­ის­ სა­მუ­შა­ო­თა­ წარ­მო­ე­ბის­და­გეგ­მ­ვა­და­ ­ გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა­ ან­ მათ­გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა­ზე­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ შეს­ყიდ­ვე­ბის­ორ­გა­ნი­ზე­ბა.­ამის­ პა­რა­ლე­ლუ­რად,­2007­ წელს­გა­ნუს­

ხ­ვი­სე­ბე­ლი­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ ქო­ნე­ბის­ ნუს­ხი­დან­ამო­ღე­ბულ­ იქ­ნა­ წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­ სის­ტე­მე­ბის­ სა­თა­ვე­ ნა­გე­ბო­ბე­ბი,­ წყალ­სა­დე­ნის­სა­ტუმ­ბა­ვი­ სად­გუ­რე­ბი­ და­ მა­გის­ტ­რა­ლუ­რი­მილ­სა­დე­ნე­ბი,­ სა­კა­ნა­ლი­ზა­ციო­ სის­ტე­მე­ბის­მა­გის­ტ­რა­ლუ­რი­კო­ლექ­ტო­რე­ბი­და­რე­გი­ო­ნუ­ლი­გამ­წ­მენ­დი­სად­გუ­რე­ბი.­უნ­და­ აღი­ნიშ­ნოს,­ რომ­ წყალ­მო­მა­რა­გე­ბა­

დღეს­დღე­ო­ბით­ არც­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­და­ არც­ცენ­ტ­რა­ლუ­რი­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბას­არ­წარ­მო­ად­გენს­და­შე­სა­ბა­მი­სად,­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ ან­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ბი­უ­ჯე­ტე­ბი­დან­ამ­ სფე­რო­ში­ მოქ­მე­დი­ სა­წარ­მო­ე­ბი­სათ­ვის­რა­ი­მე­ სა­ხის­ ფი­ნან­სუ­რი­ დახ­მა­რე­ბის­ გა­წე­ვა­ არა­მიზ­ნობ­რივ­ ხარ­ჯად­ ჩა­ით­ვ­ლე­ბა.­ მი­უ­ხე­და­ვად­ ამი­სა,­ მო­სახ­ლე­ო­ბის­ სო­ცი­ა­ლუ­რი­მდგო­მა­რე­ო­ბის­ და­ მა­თი­ მსყიდ­ვე­ლუ­ნა­რი­ა­ნო­ბის­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით,­ წყალ­მო­მა­რა­გე­ბა­იყო­და­რჩე­ბა­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ მხრი­დან­დო­ტა­ცი­ურ­სფე­როდ,­თუმ­ცა,­ამის­უფ­ლე­ბა­არც­ერ­თი­დო­ნის­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას­არ­გა­აჩ­ნი­ა.წყლის­ სის­ტე­მას­თან­ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­ სა­

კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ ცვლი­ლე­ბე­ბი­ აშ­კა­რად­ მი­მარ­თუ­ლია­ ამ­ სფე­როს­დე­რე­გუ­ლი­რე­ბის­კენ­

4.­“ადგილობრივი­თვითმმართველობის­შესახებ”­ორგანული­კანონის­მე­16­მუხლი.

და­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ ცენ­ტ­რა­ლუ­რი­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ მიდ­გო­მა­ ამ­ ობი­ექ­ტე­ბის­ პრი­ვა­ტი­ზე­ბას­ით­ვა­ლის­წი­ნებს.­თუმ­ცა,­არ­მომ­ხ­და­რა­ამ­სფე­როს­ სპე­ცი­ფი­კის­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბა.­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­უმე­ტეს­რე­გი­ო­ნებ­ში­შე­სა­ბა­მი­სი­ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რის­ პრი­ვა­ტი­ზე­ბა­ შე­უძ­ლე­ბე­ლი­ა,­რად­გან­იგი­არ­არის­მიმ­ზიდ­ვე­ლი­კერ­ძო­ინ­ვეს­ტო­რის­თ­ვის.­“ადგილობრივი­ თვით­მ­მარ­თ­ვე­ლი­ ერ­

თე­უ­ლის­ ქო­ნე­ბის­ შე­სა­ხებ”­ 2005­ წლის­ 25­მარტს­მი­ღე­ბუ­ლი­კა­ნო­ნით,­გა­ნი­საზღ­ვ­რა­ის­ქო­ნე­ბა,­რო­მე­ლიც­უნ­და­გა­დას­ცე­მო­დათ­ად­გი­ლობ­რივ­თვით­მ­მარ­თ­ვე­ლო­ბებს­სა­კუთ­რე­ბა­ში.­აგ­რეთ­ვე,­დად­გინ­და­ის­პრო­ცე­დუ­რე­ბი,­რომ­ლის­ თა­ნახ­მა­დაც,­ ხორ­ცი­ელ­დე­ბა­ ქო­ნე­ბის­გა­და­ცე­მა.­თვით­მ­მარ­თ­ვე­ლო­ბე­ბის­ნა­წილ­მა­მო­ითხო­ვა­მის­ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე­მოქ­მე­დი­სა­ხელ­მ­წი­ფო­შპს­ე­ბის­(ეგრეთწოდებული­წყალ­კა­ნა­ლი)­წი­ლე­ბის­ად­გი­ლობ­რივ­ქო­ნე­ბად­გად­მო­ცე­მა.­აღ­ნიშ­ნულ­ზე­ცენ­ტ­რა­ლურ­მა­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ­უარი­გა­ნაცხა­და­და­მა­ლე­ვე,­ად­გი­ლობ­რივ­ თვით­მ­მარ­თ­ვე­ლო­ბებს­ ჩა­მო­ერ­თ­ვათ­წყალ­თან­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­სა­კითხე­ბის­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბა.­ თუმ­ცა,­ ეს­ ფუნ­ქ­ცია­ არც­ ცენ­ტ­რა­ლურ­მა­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ­იკის­რა.2008­ წლის­ ბი­უ­ჯე­ტე­ბის­ შედ­გე­ნის­დროს,­

ად­გი­ლობ­რივ­მა­თვით­მ­მარ­თ­ვე­ლო­ბებ­მა­ად­გი­ლობ­რივ­ ბი­უ­ჯეტ­ში­ არ­ გა­ით­ვა­ლის­წი­ნეს­წყალ­მო­მა­რა­გე­ბა­ზე­ ხარ­ჯე­ბი,­ რაც­ გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლი­სა­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ცვლი­ლე­ბე­ბის­შე­დე­გი­ა.­შე­სა­ბა­მი­სად,­2008­წლის­პირ­ველ­კვარ­ტალ­ში­ საკ­მა­ოდ­ რთუ­ლი­ სი­ტუ­ა­ცია­ შე­იქ­მ­ნა­და­ ცენ­ტ­რა­ლუ­რი­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ იძუ­ლე­ბუ­ლი­ გახ­და­ ცენ­ტ­რა­ლუ­რი­ ბი­უ­ჯე­ტი­დან­გა­მო­ე­ყო­ თან­ხე­ბი­ წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­ კომ­პა­ნი­ე­ბის­ სუბ­სი­დი­რე­ბი­სათ­ვის.­ სა­ინ­ტე­რე­სო­ფაქ­ტი­ა,­ რომ­ ცენ­ტ­რა­ლუ­რი­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა,­უმე­ტეს­ შემ­თხ­ვე­ვა­ში,­ თა­ვი­სი­ვე­ სა­კუთ­რე­ბა­ში­არ­სე­ბულ­შპს­ებს­პირ­და­პირ­არ­ურიცხავს­თან­ხას.­ეს­თან­ხე­ბი­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ბი­უ­ჯე­ტის­

The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

14 ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

15

გავ­ლით­ მი­დის­ ად­რე­სა­ტამ­დე.­ სა­ჯა­რო­ ფი­ნან­სე­ბის­ ამ­გ­ვა­რი­ მოძ­რა­ო­ბის­ მი­ზან­შე­წო­ნი­ლო­ბის­ და­სად­გე­ნად,­ აუცი­ლე­ბე­ლია­ გან­ვი­ხი­ლოთ­სხვა­დას­ხ­ვა­დო­ნის­ბი­უ­ჯე­ტებს­შო­რის­თან­ხე­ბის­გა­და­ცე­მის­ფორ­მე­ბი.­ცენ­ტ­რა­ლურ­ბი­უ­ჯეტ­სა­ და­ ად­გი­ლობ­რივ­ ბი­უ­ჯეტს­ შო­რის­ფი­ნან­სუ­რი­ ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი­ ხორ­ცი­ელ­დე­ბა­სა­მი­სა­ხის­ტრან­ს­ფე­რით,­ესე­ნი­ა5:

გა მო თა ნაბ რე ბი თი­ –­ ექ­ს­კ­ლუ­ზი­ურ­ უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბა­თა­გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის­უზ­რუნ­ველ­სა­ყო­ფად,­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ თვით­მ­მარ­თ­ვე­ლი­ერ­თე­უ­ლის­ბი­უ­ჯე­ტი­სათ­ვის­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ ბი­უ­ჯე­ტი­დან­ ამ­ კა­ნო­ნით­გან­საზღ­ვ­რუ­ლი­ ფორ­მუ­ლით,­ ფი­ნან­სუ­რი­დახ­მა­რე­ბის­ სა­ხით­ გა­მო­ყო­ფი­ლი­ სახ­ს­რე­ბი,­რო­მელ­თა­გა­მო­ყე­ნე­ბის­მი­მარ­თუ­ლე­ბებს­და­მო­უ­კი­დებ­ლად­გან­საზღ­ვ­რავს­ად­გი­ლობ­რი­ვი­თვით­მ­მარ­თ­ვე­ლო­ბის­წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბი­თი­ორ­გა­ნო.­ მი­ღე­ბუ­ლი­ სახ­ს­რე­ბი­ ექ­ს­კ­ლუ­ზი­უ­რი­და­ნე­ბა­ყოფ­ლო­ბი­თი­უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბის­და­სა­ფი­ნან­სებ­ლად­გა­მო­ი­ყე­ნე­ბა.

მიზ ნობ რი ვი­ –­ დე­ლე­გი­რე­ბულ­ უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბა­თა­ გან­სა­ხორ­ცი­ე­ლებ­ლად­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­თვით­მ­მარ­თ­ვე­ლი­ერ­თე­უ­ლის­ბი­უ­ჯე­ტის­მი­ერ­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ბი­უ­ჯე­ტი­დან­ან­/­და­ავ­ტო­ნო­მი­უ­რი­რეს­პუბ­ლი­კე­ბის­ რეს­პუბ­ლი­კუ­რი­ ბი­უ­ჯე­ტე­ბი­დან­ ფი­ნან­სუ­რი­დახ­მა­რე­ბის­სა­ხით­მი­ღე­ბუ­ლი­სახ­ს­რე­ბი.

სპე ცი ა ლუ რი­ –­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ თვით­მ­მარ­თ­ვე­ლი­ ერ­თე­უ­ლის­ ბი­უ­ჯე­ტი­სათ­ვის­ ეკო­ლო­გი­უ­რი­ და­ სხვა­ სტი­ქი­უ­რი­ მოვ­ლე­ნე­ბის­შე­დე­გე­ბის­სა­ლიკ­ვი­და­ცი­ოდ,­აგ­რეთ­ვე,­კონ­კ­რე­ტუ­ლი­ კა­პი­ტა­ლუ­რი­ და­ სხვა­ მიმ­დი­ნა­რე­ხარ­ჯე­ბის­და­სა­ფი­ნან­სებ­ლად­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ბი­უ­ჯე­ტი­დან­ან­/­და­ავ­ტო­ნო­მი­უ­რი­რეს­პუბ­ლი­კე­ბის­რეს­პუბ­ლი­კუ­რი­ბი­უ­ჯე­ტე­ბი­დან­ფი­ნან­სუ­რი­დახ­მა­რე­ბის­ სა­ხით­ გა­მო­ყო­ფი­ლი­სახ­ს­რე­ბი.წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­ სა­კითხებ­ზე­ ვერ­ მოხ­

5.­ “ადგილობრივი­ თვითმმართველი­ ერთეულის­ ბიუჯეტის­შესახებ”­კანონის­მე­2­მუხლი.

დე­ბა­ გა­მო­თა­ნაბ­რე­ბი­თი­ და­ მიზ­ნობ­რი­ვი­ტრან­ს­ფე­რე­ბის­გა­მო­ყე­ნე­ბა,­რად­გან,­ეს­სფე­რო­არც­ად­გი­ლობ­რი­ვი­და­არც­ცენ­ტ­რა­ლუ­რი­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბას­ არ­წარ­მო­ად­გენს.­რჩე­ბა­სპე­ცი­ა­ლუ­რი­ტრან­ს­ფე­რი,­რომ­ლის­სა­შუ­ა­ლე­ბი­თაც­შე­საძ­ლე­ბე­ლია­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ბი­უ­ჯე­ტი­დან­წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­სფე­რო­ზე­ თან­ხე­ბის­ ად­გი­ლობ­რივ­ ბი­უ­ჯეტ­ში­გა­და­რიცხ­ვა.­ ეს­ ტრან­ს­ფე­რი­ კი­ სა­ხელ­წო­დე­ბი­დან­გა­მომ­დი­ნა­რე­ გა­და­უ­დე­ბე­ლი­აუცი­ლებ­ლო­ბის­შემ­თხ­ვე­ვა­ში­უნ­და­გან­ხორ­ცი­ელ­დეს­და­იგი­წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­სფე­რო­ში­რე­გუ­ლა­რუ­ლი­ და­ფი­ნან­სე­ბის­ სა­შუ­ა­ლე­ბას­ არ­უნ­და­წარ­მო­ად­გენ­დეს.­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ თვით­მ­მარ­თ­ვე­ლი­ ერ­თე­

უ­ლე­ბის­ 2008­ წლის­ ბი­უ­ჯე­ტებ­ში­ გვხვდე­ბა­წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­ სფე­რო­ზე­ სა­კუ­თა­რი­ შე­მო­სუ­ლო­ბე­ბის­მი­მარ­თ­ვის­ფაქ­ტე­ბიც,­რაც­კა­ნო­ნის­დარ­ღ­ვე­ვა­ა.­ამის­მი­ზე­ზი­ად­გი­ლობ­რი­ვი­“დამოუკიდებელი”­ბი­უ­ჯე­ტე­ბის­ფი­ნან­ს­თა­სა­მი­ნის­ტ­რო­ზე­ და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბის­ ძა­ლი­ან­მა­ღა­ლი­ხა­რის­ხი­ა.შეგ­ვიძ­ლია­ და­ვას­კ­ვ­ნათ,­ რომ­ წყალ­მო­მა­

რა­გე­ბის­სფე­როს­“დერეგულირებით”­ახა­ლი­ინ­ვეს­ტო­რე­ბის­მო­ზიდ­ვა­ვერ­გან­ხორ­ცი­ელ­და,­მაგ­რამ­შე­იქ­მ­ნა­საკ­მა­ოდ­დი­დი­პრობ­ლე­მა­სა­ჯა­რო­ფი­ნან­სე­ბის­ხარ­ჯ­ვის­მიზ­ნობ­რი­ო­ბა­ში.­­­დღეს­ მოქ­მე­დი­ ნორ­მა­ტი­უ­ლი­ აქ­ტე­ბის­

მოთხოვ­ნე­ბის­დაც­ვის­შემ­თხ­ვე­ვა­ში,­ქვე­ყა­ნა­ში­ მო­სახ­ლე­ო­ბის­ უმე­ტე­სო­ბა­ წყლის­ გა­რე­შე­დარ­ჩე­ბა,­ რაც­ ­ ცენ­ტ­რა­ლუ­რი­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­მი­ერ­მი­ღე­ბუ­ლი­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის­არა­რა­ცი­ო­ნა­ლუ­რო­ბას­ადას­ტუ­რებს.

სეწ მეკ ­ის ძი რი თა დი ფუნ ქ ცი ე ბი და სტრუქ ტუ რა

ენერ­გე­ტი­კი­სა­ და­ წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ეროვ­ნუ­ლი­ კო­მი­სი­ის­ ძი­რი­თა­დი­ ფუნ­ქ­ცი­ე­ბი­ გან­საზღ­ვ­რუ­ლია­“ენერგეტიკისა­ და­ ბუ­ნებ­რი­ვი­ გა­ზის­ შე­სა­

ხებ”­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ კა­ნო­ნის­ მე­4­ მუხ­ლით­და­“საქართველოს­ენერ­გე­ტი­კი­სა­და­წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ეროვ­ნუ­ლი­კო­მი­სი­ის­დე­ბუ­ლე­ბის”­მე­2­მუხ­ლით.­შე­სა­ბა­მი­სად,­კო­მი­სი­ის­ძი­რი­თა­დი­ფუნ­ქ­ცი­ე­ბი­ა:­­• “ლიცენზიებისა­ და­ ნე­ბარ­თ­ვე­ბის­ შე­სა­ხებ”­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნო­ნის­შე­სა­ბა­მი­სად­ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ის­ წარ­მო­ე­ბის,­ გა­და­ცე­მის,­დის­პეტ­ჩე­რი­ზა­ცი­ის,­გა­ნა­წი­ლე­ბის,­აგ­რეთ­ვე­ ბუ­ნებ­რი­ვი­ გა­ზის­ტრან­ს­პორ­ტი­რე­ბი­სა­და­ გა­ნა­წი­ლე­ბის­ლი­ცენ­ზი­რე­ბის­ წე­სე­ბი­სა­და­პი­რო­ბე­ბის­დად­გე­ნა;­აგ­რეთ­ვე,­ლი­ცენ­ზი­ე­ბის­ გა­ცე­მა,­ მათ­ში­ ცვლი­ლე­ბის­შე­ტა­ნა­და­გა­უქ­მე­ბა;­ლი­ცენ­ზი­ე­ბის­პი­რო­ბე­ბის­დაც­ვის­კონ­ტ­რო­ლი­და­დარ­ღ­ვე­ვი­სათ­ვის­კა­ნო­ნით­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი­ღო­ნის­ძი­ე­ბე­ბის­გა­ტა­რე­ბა;

• ენერ­გე­ტი­კულ­ სექ­ტორ­ში­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­პო­ლი­ტი­კის­ძი­რი­თა­დი­მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბის,­მათ­ სა­ფუძ­ველ­ზე­ მი­ღე­ბუ­ლი­ ნორ­მა­ტი­უ­ლი­ ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­ულ­­­სა­მარ­თ­ლებ­რი­ვი­აქ­ტე­ბი­სა­და­დად­გე­ნი­ლი­მე­თო­დო­ლო­გი­ის­შე­სა­ბა­მი­სად­მი­წო­დე­ბი­სა­და­მოხ­მა­რე­ბის­ ტა­რი­ფე­ბის­ დად­გე­ნა­ და­ რე­გუ­ლი­რე­ბა,­გარ­და­ავ­ტო­გაზ­გა­სა­მართ­სად­გუ­რებ­ში­რე­ა­ლი­ზე­ბუ­ლი­ბუ­ნებ­რი­ვი­გა­ზის­ტა­რი­ფე­ბი­სა;­

• ლი­ცენ­ზი­ა­ტებს,­მცი­რე­სიმ­ძ­ლავ­რის­ელექ­ტ­რო­სად­გუ­რებს,­ იმ­პორ­ტი­ო­რებს,­ ექ­ს­პორ­ტი­ო­რებს,­ მიმ­წო­დებ­ლებს,­ მომ­ხ­მა­რებ­ლებ­სა­და­სის­ტე­მის­კო­მერ­ცი­ულ­ოპე­რა­ტორს­ შო­რის­ წარ­მოქ­მ­ნი­ლი­ სა­და­ვო­სა­კითხე­ბის­ გა­დაწყ­ვე­ტა­ თა­ვი­სი­ კომ­პე­ტენ­ცი­ის­ფარ­გ­ლებ­ში;­

• ენერ­გე­ტი­კა­ში­სერ­ტი­ფი­კა­ცი­ის­სა­მუ­შა­ო­თა­ორ­გა­ნი­ზე­ბა­და­კო­ორ­დი­ნა­ცი­ა;­

• წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­ტა­რი­ფის­დად­გე­ნა.რო­გორც­ აღ­ვ­ნიშ­ნეთ,­ წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­

სფე­რო­ში­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­კო­მი­სი­ის­ფუნ­ქ­ცი­ე­ბი­ მხო­ლოდ­ წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­ ტა­რი­ფის­დად­გე­ნით­შე­მო­ი­ფარ­გ­ლე­ბა.­თუმ­ცა,­ ამ­

ფუნ­ქ­ცი­ის­ და­მა­ტე­ბით­ შე­იც­ვა­ლა­ კო­მი­სი­ის­სტრუქ­ტუ­რა­და­წევ­რ­თა­რა­ო­დე­ნო­ბა.2008­წლის­6­ოქ­ტომ­ბერს,­“ენერგეტიკისა­

და­ბუ­ნებ­რი­ვი­გა­ზის­შე­სა­ხებ”­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნო­ნის­მე­6­მუხ­ლ­ში­შე­სუ­ლი­ცვლი­ლე­ბის­შე­დე­გად,­კო­მი­სი­ის­წევ­რ­თა­რა­ო­დე­ნო­ბა­3­დან­5­მდე­გა­ი­ზარ­და.­შე­სა­ბა­მი­სი­ცვლი­ლე­ბა­2009­წლის­19­თე­ბერ­ვალს­გან­ხორ­ცი­ელ­და­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­კო­მი­სი­ის­დე­ბუ­ლე­ბა­შიც.­წევ­რ­თა­რა­ო­დე­ნო­ბის­ზრდა­პირ­და­პირ­კავ­შირ­შია­ფი­ნან­სებ­თან,­რად­გან­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­კო­მი­სი­ე­ბის­ბი­უ­ჯე­ტის­უმე­ტე­სი­ნა­წი­ლი­კო­მი­სი­ის­წევ­რე­ბი­სა­ და­ აპა­რა­ტის­ თა­ნამ­შ­რომ­ლე­ბის­ხელ­ფა­სებ­ზეა­მი­მარ­თუ­ლი.­მსოფ­ლი­ო­ში­ დამ­კ­ვიდ­რე­ბუ­ლი­ პრაქ­ტი­

კის­ თა­ნახ­მად,­ ეროვ­ნუ­ლი­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ კო­მი­სი­ე­ბის­ ფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­რე­ბის­ წარ­მა­ტე­ბის­ერ­თ­­ერ­თი­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ინ­დი­კა­ტო­რი­მა­თი­ ფუნ­ქ­ცი­ე­ბის­ ეტა­პობ­რი­ვი­ შემ­ცი­რე­ბა­ა,­რაც­მა­თი­ვე­ბი­უ­ჯე­ტის­კლე­ბა­ზე­უნ­და­აისა­ხე­ბო­დეს.­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ კი­ პი­რი­ქით­ ხდე­ბა­და­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ კო­მი­სი­ე­ბის­ წევ­რ­თა­რა­ო­დე­ნო­ბა­ და­ ბი­უ­ჯე­ტი­ საგ­რ­ძ­ნობ­ლად­ იზ­რ­დე­ბა.­ყო­ვე­ლი­ვე­ეს­კი,­ტვირ­თად­აწევს­ამ­სფე­რო­ში­ მოქ­მედ­ კომ­პა­ნი­ებს­და­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ზრდის­სა­ბო­ლოო­პრო­დუქ­ტის­ფასს.­თუ­ გა­ვიხ­სე­ნებთ­ პრე­ზი­დენ­ტის­ ინი­ცი­ა­ტი­

ვით­ 2­ კვი­რა­ში­ გა­უქ­მე­ბულ­ ტრან­ს­პორ­ტის­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ­კო­მი­სი­ას­და­ამ­გა­უქ­მე­ბის­არ­გუ­მენტს,­გა­უ­გე­ბა­რი­ხდე­ბა­კა­ნონ­ში­შე­სუ­ლი­ ცვლი­ლე­ბა­ სხვა­ მა­რე­გუ­ლი­რებ­ლე­ბის­წევ­რ­თა­ რა­ო­დე­ნო­ბის­ ზრდის­ შე­სა­ხებ.­ პრე­ზი­დენ­ტის­ გან­მარ­ტე­ბით,­ ტრან­ს­პორ­ტის­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ კო­მი­სია­ტვირ­თად­ აწ­ვა­ ამ­სფე­რო­ში­მოქ­მედ­კომ­პა­ნი­ებს­და­ხე­ლოვ­ნუ­რად­ ახ­დენ­და­ ფა­სე­ბის­ რე­გუ­ლი­რე­ბას,­ რაც­ხელს­უშ­ლი­და­ამ­სფე­როს­სა­ბაზ­რო­პრინ­ცი­პებ­ზე­გა­დაყ­ვა­ნას.­ენერ­გე­ტი­კი­სა­ და­ წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­ მა­

რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ეროვ­ნუ­ლი­ კო­მი­სი­ის­ წევ­რად­ ინიშ­ნე­ბა­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ მო­ქა­ლა­ქე,­

The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

16 ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

17

რო­მელ­საც­ აქვს­ უმაღ­ლე­სი­ გა­ნათ­ლე­ბა,­დად­გე­ნი­ლი­ ფუნ­ქ­ცი­ე­ბის­ გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბი­სათ­ვის­საკ­მა­რი­სი­კვა­ლი­ფი­კა­ცია­და­გა­მოც­დი­ლე­ბა.­კო­მი­სი­ის­წევ­რებს­თა­ნამ­დე­ბო­ბა­ზე­ნიშ­ნავს­და­თა­ნამ­დე­ბო­ბი­დან­ათა­ვი­სუფ­ლებს­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­პრე­ზი­დენ­ტი.კო­მი­სი­ის­წევ­რი,­კო­მი­სი­ის­თავ­მ­ჯ­დო­მა­რის­

წარ­დ­გი­ნე­ბით,­ინიშ­ნე­ბა­ექ­ვ­სი­წლით.­ვა­დის­გას­ვ­ლის­შემ­დეგ­კო­მი­სი­ის­წევ­რი­შე­იძ­ლე­ბა­ხე­ლახ­ლა­ და­ი­ნიშ­ნოს­ აღ­ნიშ­ნულ­ თა­ნამ­დე­ბო­ბა­ზე.­ თუ­ კო­მი­სი­ის­ წევ­რის­ თა­ნამ­დე­ბო­ბა­ვა­და­ზე­ად­რე­თა­ვი­სუფ­ლ­დე­ბა,­პრე­ზი­დენ­ტი,­კო­მი­სი­ის­თავ­მ­ჯ­დო­მა­რის­წარ­დ­გი­ნე­ბით,­ნიშ­ნავს­ახალ­წევრს­დარ­ჩე­ნი­ლი­ვა­დით.­კო­მი­სი­ის­მი­ერ­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის­მი­ღე­ბი­

სას,­ კო­მი­სი­ის­თი­თო­ე­ულ­ წევრს­ აქვს­ ერ­თი­ხმის­უფ­ლე­ბა.­კო­მი­სი­ის­ სა­მარ­თ­ლებ­რი­ვი­ გა­დაწყ­ვე­ტი­

ლე­ბის­მი­ღე­ბა­ხდე­ბა­კენ­ჭის­ყ­რის­სა­ფუძ­ველ­ზე.­გან­ხილ­ვა­შე­საძ­ლე­ბე­ლი­ა,­თუ­მას­ეს­წ­რე­ბა­კო­მი­სი­ის­სა­მი­წევ­რი­მა­ინც.კო­მი­სი­ა­ში­მუ­შა­ო­ბის­პე­რი­ოდ­ში,­კო­მი­სი­ის­

წევ­რი­ ვალ­დე­ბუ­ლი­ა,­ შე­ა­ჩე­როს­ პო­ლი­ტი­კუ­რი­პარ­ტი­ის­წევ­რო­ბა.კო­მი­სი­ის­წევ­რის­უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბის­შეწყ­

ვე­ტის­და­თა­ნამ­დე­ბო­ბი­დან­გან­თა­ვი­სუფ­ლე­ბის­სა­ფუძ­ვე­ლი­ გან­საზღ­ვ­რუ­ლია­ “ენერგეტიკისა­და­ბუ­ნებ­რი­ვი­გა­ზის­შე­სა­ხებ”­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნო­ნის­მე­7­მუხ­ლით.­ამ­ნორ­მის­თა­ნახ­მად,­მი­სი­გან­თა­ვი­სუფ­ლე­ბის­უფ­ლე­ბა­პრე­ზი­დენტს­არ­ გა­აჩ­ნი­ა,­ თუმ­ცა,­ გან­თა­ვი­სუფ­ლე­ბის­ ჩა­მო­ნათ­ვალ­ში­ მი­თი­თე­ბუ­ლია­ ისე­თი­ მი­ზე­ზე­ბი,­რომ­ლის­ გა­მო­ყე­ნე­ბი­თაც­ არა­სა­სურ­ვე­ლი­პი­რე­ბის­ გა­და­ყე­ნე­ბა­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ აპ­რო­ბი­რე­ბუ­ლი­მე­თო­დი­ა.­ მა­გა­ლი­თად,­ნე­ბა­ყოფ­ლო­ბი­თი­გა­დად­გო­მა­და­“საჯარო­სამ­სა­ხურ­ში­ინ­ტე­რეს­თა­შე­უ­თავ­სებ­ლო­ბი­სა­და­კო­რუფ­ცი­ის­შე­სა­ხებ”­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნო­ნის­მოთხოვ­ნე­ბის­უხე­ში­დარ­ღ­ვე­ვა.­­კო­მი­სი­ის­აპა­რა­ტის­სტრუქ­ტუ­რუ­ლი­ერ­თე­

უ­ლე­ბი­ა:

• ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გე­ტი­კის­დე­პარ­ტა­მენ­ტი;­• ბუ­ნებ­რი­ვი­გა­ზის­დე­პარ­ტა­მენ­ტი;­• წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­დე­პარ­ტა­მენ­ტი;­• ტა­რი­ფე­ბი­სა­ და­ ფას­წარ­მოქ­მ­ნის­ დე­პარ­ტა­მენ­ტი;­

• იური­დი­უ­ლი­დე­პარ­ტა­მენ­ტი;­• მე­თო­დო­ლო­გი­უ­რი­და­ინ­ფორ­მა­ცი­უ­ლი­უზ­რუნ­ველ­ყო­ფის­დე­პარ­ტა­მენ­ტი;­

• სა­ზო­გა­დო­ე­ბას­თან­ და­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ურ­თი­ერ­თო­ბის­დე­პარ­ტა­მენ­ტი;­

• საქ­მის­წარ­მო­ე­ბი­სა­ და­ სა­კად­რო­ საქ­მე­თა­დე­პარ­ტა­მენ­ტი;­

• ბუ­ღალ­ტე­რი­ა;­• სერ­ტი­ფი­კა­ცი­ის­სამ­მარ­თ­ვე­ლო;­• მა­ტე­რი­ა­ლურ­­­ტექ­ნი­კუ­რი­ უზ­რუნ­ველ­ყო­ფის­სამ­მარ­თ­ვე­ლო;­

• კომ­პი­უ­ტე­რულ­­­ტექ­ნი­კუ­რი­და­ პროგ­რა­მუ­ლი­უზ­რუნ­ველ­ყო­ფის­სამ­მარ­თ­ვე­ლო;­

• კო­მი­სი­ის­ თავ­მ­ჯ­დო­მა­რის­ და­ წევ­რე­ბის­აპა­რა­ტი.­კო­მი­სი­ის­ სტრუქ­ტუ­რა­ში­ შე­დი­ან­ კო­მი­სი­

ის­ მთა­ვა­რი­ მრჩე­ვე­ლი­ და­ თავ­მ­ჯ­დო­მა­რის­მრჩევ­ლე­ბი.მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­ ინ­ტე­რე­სე­ბის­ დაც­ვის­

და­მა­ტე­ბი­თი­გა­რან­ტი­ე­ბის­შე­საქ­მ­ნე­ლად,­კო­მი­სი­ის­ აპა­რა­ტის­გან­ და­მო­უ­კი­დებ­ლად,­ ჩა­მო­ყა­ლიბ­და­ მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­ ინ­ტე­რე­სე­ბის­სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­ დამ­ც­ვე­ლის­ სამ­სა­ხუ­რი.­სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­ დამ­ც­ვე­ლის­ საქ­მი­ა­ნო­ბა­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ შე­მად­გე­ნე­ლი­ საქ­მი­ა­ნო­ბა­ა,­ფი­ნან­ს­დე­ბა­ შე­სა­ბა­მის­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ­ორ­გა­ნო­ში­ გა­დახ­დი­ლი­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რი­დან­ და­ აისა­ხე­ბა­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ორ­გა­ნოს­ ბი­უ­ჯეტ­ში.­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­დამ­ც­ვე­ლის­სამ­სა­ხუ­რის­საშ­ტა­ტო­გან­რი­გი­ და­ ბი­უ­ჯე­ტი­ მტკიც­დე­ბა­ კო­მი­სი­ის­მი­ერ.­სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­დამ­ც­ვე­ლი­ინიშ­ნე­ბა­ღია­კონ­კურ­სის­წე­სით.­კო­მი­სია­ ვალ­დე­ბუ­ლი­ა,­ ყო­ვე­ლი­დად­გე­ნი­

ლე­ბის­ან­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის­მი­ღე­ბამ­დე­აც­ნო­ბოს­და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ­ პი­რებს­და­ მის­ცეს­ მათ­

კო­მი­სი­ის­შე­სა­ბა­მის­სხდო­მა­ზე­დას­წ­რე­ბის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბა.­იგი­უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლი­ა,­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ კონ­ფი­დენ­ცი­ა­ლო­ბის­ დაც­ვის­ მიზ­ნით,­გა­მარ­თოს­ და­ხუ­რუ­ლი­ სხდო­მე­ბი.­ კო­მი­სი­ის­და­ხუ­რულ­სხდო­მა­ზე­მი­ღე­ბუ­ლი­დად­გე­ნი­ლე­ბა­და­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბა­უნ­და­გა­მოქ­ვეყ­ნ­დეს.კო­მი­სი­ის­მი­ერ­მი­ღე­ბუ­ლი­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­

ბა­ შე­იძ­ლე­ბა­ გა­სა­ჩივ­რ­დეს­ სა­სა­მარ­თ­ლო­ში­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბით­დად­გე­ნი­ლი­წე­სით.

სეწ მეკ ­ის ფი ნან სე ბი და მა თი გან კარ გ ვა

მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ­ კო­მი­სი­ებ­თან­ მი­მარ­თე­ბა­ში­ ერ­თ­­ერ­თი­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ სა­კითხი­მა­თი­ ფი­ნან­სუ­რი­ და­ ქო­ნებ­რი­ვი­ და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბა­ა.­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­მოქ­მე­დი­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბის­ თა­ნახ­მად,­ ენერ­გე­ტი­კი­სა­ და­წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­ეროვ­ნუ­ლი­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­კო­მი­სია­ფი­ნან­სუ­რად­არ­არის­და­მო­კი­დე­ბუ­ლი­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ზე.­თუმ­ცა,­იგი­მთლი­ა­ნად­და­მო­კი­დე­ბუ­ლია­ამ­სფე­რო­ში­მოქ­მე­დი­კომ­პა­ნი­ე­ბის­მი­ერ­გა­დახ­დილ­რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სურ­ზე.­რე­გუ­ლი­რე­ბის­შე­სა­ბა­მი­სი­სა­ფა­სუ­რი­ კი­ ტა­რიფ­შია­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი­ და­სა­ბო­ლოო­ პრო­დუქტს­ აძ­ვი­რებს.­ ამას­თან­ერ­თად,­ კო­მი­სი­ის­ ბი­უ­ჯე­ტის­ შე­მო­სავ­ლე­ბის­უმე­ტეს­ ნა­წილს­ მსხვი­ლი­ კომ­პა­ნი­ე­ბის­ მი­ერ­გა­დახ­დი­ლი­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რი­ წარ­მო­ად­გენს,­ რაც­ კო­მი­სი­ის­ მი­ერ­ გან­ხი­ლულ­და­ვებ­ში­ სუ­ბი­ექ­ტუ­რი­ გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბე­ბის­მი­ღე­ბის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბას­ზრდის.“ელექტროენერგეტიკისა­ და­ ბუ­ნებ­რი­ვი­

გა­ზის­ შე­სა­ხებ”­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ კა­ნო­ნის­ მე­19­მუხ­ლით­და­“საქართველოს­ენერ­გე­ტი­კი­სა­და­წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ეროვ­ნუ­ლი­კო­მი­სი­ის”­დე­ბუ­ლე­ბის­მე­5­მუხ­ლით,­ გან­საზღ­ვ­რუ­ლია­ კო­მი­სი­ის­ ბი­უ­ჯე­ტის­ფორ­მი­რე­ბი­სა­და­გან­კარ­გ­ვის­წე­სე­ბი.კო­მი­სი­ის­ბი­უ­ჯე­ტის­შევ­სე­ბის­ძი­რი­თა­დი­წყა­

როა­ ლი­ცენ­ზი­ა­ტე­ბი­სა­გან,­ იმ­პორ­ტი­ო­რე­ბი­სა­

გან,­მიმ­წო­დებ­ლე­ბი­სა­გან­და­ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გე­ტი­კუ­ლი­ სის­ტე­მის­ კო­მერ­ცი­უ­ლი­ ოპე­რა­ტო­რი­სა­გან­მი­ღე­ბუ­ლი­რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სუ­რი.­2008­წლის­18­სექ­ტემ­ბ­რის­#24­დად­გე­ნი­

ლე­ბით­ენერ­გე­ტი­კი­სა­და­წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ­მა­ ეროვ­ნულ­მა­ კო­მი­სი­ამ­და­ამ­ტ­კი­ცა­ “ელექტროენერგეტიკის,­ ბუ­ნებ­რი­ვი­ გა­ზის­ და­ წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­ სექ­ტორ­ში­რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სუ­რის­გა­ან­გა­რი­შე­ბის­და­ გა­დახ­დის”­ წე­სი,­ რომ­ლის­ თა­ნახ­მა­დაც,­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რის­ გა­დამ­ხ­დე­ლე­ბი­არი­ან:­ ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ის­ წარ­მო­ე­ბის,­ გა­და­ცე­მის,­ დის­პეტ­ჩე­რი­ზა­ცი­ის,­ გა­ნა­წი­ლე­ბის,­ბუ­ნებ­რი­ვი­ გა­ზის­ ტრან­ს­პორ­ტი­რე­ბის­და­ გა­ნა­წი­ლე­ბის­ ლი­ცენ­ზი­ა­ტე­ბი;­ ასე­ვე,­ ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გე­ტი­კუ­ლი­ სის­ტე­მის­ კო­მერ­ცი­უ­ლი­ოპე­რა­ტო­რი­ (ესკო),­ მცი­რე­ სიმ­ძ­ლავ­რის­ელექ­ტ­რო­სად­გუ­რე­ბი,­ ბუ­ნებ­რი­ვი­ გა­ზი­სა­ და­სას­მე­ლი­წყლის­მიმ­წო­დებ­ლე­ბი.­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რი­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­

ბუ­ლია­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რის­ გა­დამ­ხ­დე­ლე­ბი­სათ­ვის­ დად­გე­ნილ­ ტა­რიფ­ში,­ ხო­ლო­რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სუ­რის­გა­დამ­ხ­დე­ლი­პი­რე­ბი­სათ­ვის,­რომ­ლე­ბიც­რე­გუ­ლი­რე­ბად­ საქ­მი­ა­ნო­ბას­ეწე­ვი­ან­ამ­საქ­მი­ა­ნო­ბა­ზე­კო­მი­სი­ის­მი­ერ­ტა­რი­ფის­დად­გე­ნის­გა­რე­შე,­რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სუ­რი­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლია­მათ­ხარ­ჯებ­ში.­­კო­მი­სია­ ყო­ვე­ლი­ წლის­ 1­ ოქ­ტომ­ბ­რის­თ­

ვის­ ამ­ტ­კი­ცებს­ შემ­დე­გი­ წლის­ ბი­უ­ჯეტს,­რო­მელ­შიც­ასა­ხუ­ლი­უნ­და­იყოს­კო­მი­სი­ის­ფუნ­ქ­ცი­ე­ბი­სა­ და­ უფ­ლე­ბა­­მო­ვა­ლე­ო­ბე­ბის­ გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბას­თან­ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­ ყვე­ლა­ხარ­ჯი.­ კო­მი­სი­ის­ ბი­უ­ჯე­ტი­ ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მი­უნ­და­ იყოს­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბი­სათ­ვის.­ თუმ­ცა,­ ამ­დო­კუ­მენ­ტის­კო­მი­სი­ის­ვებ­­­გ­ვერ­დ­ზე­და­დე­ბა­არ­ხორ­ცი­ელ­დე­ბა.რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სუ­რის­გა­დამ­ხ­დე­ლე­ბი­

ვალ­დე­ბულ­ნი­არი­ან­ყო­ვე­ლი­წლის­15­სექ­ტემ­ბ­რამ­დე­კო­მი­სი­ას­წა­რუდ­გი­ნონ­შე­სა­ბა­მი­სი­რე­გუ­ლი­რე­ბა­დი­საქ­მი­ა­ნო­ბის­შე­სა­ხებ­ინ­ფორ­მა­ცი­ა,­მიმ­დი­ნა­რე­კა­ლენ­და­რუ­ლი­წლის­

The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

18 ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

19

ფაქ­ტობ­რი­ვი­ და­ მო­მა­ვა­ლი­ კა­ლენ­და­რუ­ლი­წლის­საპ­როგ­ნო­ზო­მო­ცუ­ლო­ბე­ბის­თა­ო­ბა­ზე6.­კო­მი­სია­ მო­მა­ვა­ლი­ წლის­ ბი­უ­ჯე­ტის­ დამ­

ტ­კი­ცე­ბის­ შემ­დეგ,­ ყო­ვე­ლი­ კა­ლენ­და­რუ­ლი­წლის­1­ნო­ემ­ბ­რამ­დე,­და­ი­ან­გა­რი­შებს­მო­მა­ვა­ლი­წლის­საპ­როგ­ნო­ზო­რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სურს,­მათ­მი­ერ­წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­საპ­როგ­ნო­ზო­მო­ნა­ცე­მე­ბის­სა­ფუძ­ველ­ზე.­რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სუ­რი­უნ­და­გა­ან­გა­რიშ­

დეს­ ისე,­ რომ­ მთლი­ა­ნად­ ფა­რავ­დეს­ კო­მი­სი­ის­ ბი­უ­ჯე­ტით­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბულ­ხარ­ჯებს.­მი­სი­ ოდე­ნო­ბა­ არ­ უნ­და­ აღე­მა­ტე­ბო­დეს­ კა­ლენ­და­რუ­ლი­წლის­გან­მავ­ლო­ბა­ში­შე­სა­ბა­მი­სი­ რე­გუ­ლი­რე­ბა­დი­ საქ­მი­ა­ნო­ბი­დან­ მი­ღე­ბუ­ლი­ მთლი­ა­ნი­ღი­რე­ბუ­ლე­ბის­ (დღგ­ის­ გა­რე­შე)­0,5­პრო­ცენტს.რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რი­ჩა­ი­რიცხე­ბა­ კო­

მი­სი­ის­ ან­გა­რიშ­ზე.­ ამ­ ან­გა­რიშ­ზე­ არ­სე­ბულ­თან­ხებს­გან­კარ­გავს­მხო­ლოდ­კო­მი­სი­ა.­წლის­ გან­მავ­ლო­ბა­ში­ გა­მო­უ­ყე­ნე­ბე­ლი­

თან­ხე­ბი­გა­და­ი­ტა­ნე­ბა­შემ­დ­გო­მი­წლის­ან­გა­რიშ­ზე,­ ამ­ წლის­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რის­შე­სა­ბა­მი­სი­ შემ­ცი­რე­ბით.­ კო­მი­სია­ უფ­ლე­ბა­6.­ „ელექტროენერგეტიკის,­ ბუ­ნებ­რი­ვი­ გა­ზის­და­ წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­სექ­ტორ­ში­რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სუ­რის­გა­ან­გა­რი­შე­ბის­და­გა­დახ­დის“­წე­სი,­მუხ­ლი­4.

მო­სი­ლი­ა,­ სა­ჭი­რო­ე­ბის­ შემ­თხ­ვე­ვა­ში­ აიღოს­სეს­ხი.­ამ­სეს­ხი­სა­და­შე­სა­ბა­მი­სი­პრო­ცენ­ტის­გას­ტუმ­რე­ბა­ ხორ­ცი­ელ­დე­ბა­ შემ­დე­გი­ წლის­რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სუ­რი­დან.­2009­წლის­მდგო­მა­რე­ო­ბით,­რე­გუ­ლი­რე­

ბის­ კო­ე­ფი­ცი­ენ­ტე­ბი­ შემ­დეგ­ნა­ი­რა­დაა­ გან­საზღ­ვ­რუ­ლი­(იხ. ცხრილი 1).ლი­ცენ­ზი­ა­ტის,­იმ­პორ­ტი­ო­რის,­ექ­ს­პორ­ტი­

ო­რის,­მცი­რე­სიმ­ძ­ლავ­რის­ელექ­ტ­რო­სად­გუ­რე­ბის,­ ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გე­ტი­კუ­ლი­ სის­ტე­მის­კო­მერ­ცი­უ­ლი­ ოპე­რა­ტო­რი­სა­ და­ მიმ­წო­დებ­ლის­ მი­ერ­ გა­და­სახ­დე­ლი­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რის­ წლი­უ­რი­ მი­ნი­მა­ლუ­რი­ სი­დი­დე­ გა­ნი­საზღ­ვ­რე­ბა­500­(ხუთასი)­ლა­რით,­მაგ­რამ­არა­ უმე­ტეს­ კა­ნო­ნით­ შეზღუ­დუ­ლი­რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სუ­რის­ოდე­ნო­ბით.და­საშ­ვე­ბია­ კო­მი­სი­ის­ და­სა­ფი­ნან­სებ­ლად­

გრან­ტე­ბი­სა­და­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბით­ნე­ბა­დარ­თუ­ლი­სხვა­სახ­ს­რე­ბის­გა­მო­ყე­ნე­ბა.­რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სუ­რი­შე­დის­ლი­ცენ­ზი­

ა­ტე­ბის,­ იმ­პორ­ტი­ო­რე­ბის,­ მიმ­წო­დებ­ლე­ბის­და­ ელექ­ტ­რო­­ე­ნერ­გე­ტი­კუ­ლი­ სის­ტე­მის­ კო­მერ­ცი­უ­ლი­ოპე­რა­ტო­რის­მი­ერ­წარ­მო­ე­ბუ­ლი­პრო­დუქ­ცი­ის­ ან­/­და­ გა­წე­უ­ლი­ მომ­სა­ხუ­რე­ბის­ღი­რე­ბუ­ლე­ბა­ში.­

ცხრი ლი 1. რე გუ ლი რე ბის კო ე ფი ცი ენ ტე ბი

ელექტროენერგეტიკული სექტორი:წარმოების­ლიცენზიატი 0.005გადაცემის­ლიცენზიატი 0.005დისპეტჩერიზაციის­ლიცენზიატი 0.005განაწილების­ლიცენზიატი 0.005იმპორტიორი 0.0025ექსპორტიორი 0.005ელექტროენერგეტიკული­სისტემის­კომერციული­ოპერატორი 0.005მცირე­სიმძლავრის­ელექტროსადგური 0.005

ბუნებრივი გაზის სექტორი:მიმწოდებელი 0.005ტრანსპორტირების­ლიცენზიატი 0.005განაწილების­ლიცენზიატი 0.005

წყალმომარაგების სექტორი:მიმწოდებელი 0.005

წყა რო:­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ენერ­გე­ტი­კი­სა­და­წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­ეროვ­ნუ­ლი­კო­მი­სი­ა,­www.gnerc.org­

რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რის­ გა­დამ­ხ­დე­ლე­ბი­ვალ­დე­ბულ­ნი­ არი­ან,­ შე­სა­ბა­მი­სი­ რე­გუ­ლი­რე­ბა­დი­ საქ­მი­ა­ნო­ბი­დან­ გა­მომ­დი­ნა­რე,­ ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლუ­რად­და­ფა­რონ­კო­მი­სი­ის­მი­ერ­დად­გე­ნი­ლი­რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სუ­რის­30%­ყო­ვე­ლი­კა­ლენ­და­რუ­ლი­ წლის­ პირ­ვე­ლი­ კვარ­ტ­ლის­გან­მავ­ლო­ბა­ში­ და­ 35­35%­ მომ­დევ­ნო­ ორი­კვარ­ტ­ლის­გან­მავ­ლო­ბა­ში­იმ­გ­ვა­რად,­რომ­შე­სა­ბა­მი­სი­რე­გუ­ლი­რე­ბად­საქ­მი­ა­ნო­ბას­თან­და­კავ­ში­რე­ბით,­რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სუ­რის­100%­ის­ანაზღა­უ­რე­ბა­გან­ხორ­ცი­ელ­დეს­ყო­ვე­ლი­კა­ლენ­და­რუ­ლი­წლის­1­ოქ­ტომ­ბ­რამ­დე7.კო­მი­სია­ყო­ველ­წ­ლი­უ­რად,­31­მარ­ტამ­დე,­

ამ­ზა­დებს­და­აქ­ვეყ­ნებს­გა­სუ­ლი­წლის­ფი­ნან­სურ­ან­გა­რიშს.სა­ინ­ტე­რე­სო­ა,­ გან­ვი­ხი­ლოთ­ ენერ­გე­ტი­კი­სა­

და­წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ეროვ­ნუ­ლი­კო­მი­სი­ის­ბო­ლო­წლე­ბის­ბი­უ­ჯე­ტე­ბის­შე­მო­სავ­ლე­ბი­და­ხარ­ჯე­ბის­ძი­რი­თა­დი­პუნ­ქ­ტე­ბი.

დი აგ რა მა 1. მა რე გუ ლი რე ბე ლი კო მი სი ის შე მო სავ ლე ბი (ლარი)

2023575

2835658

4305305

0

1000000

2000000

3000000

4000000

5000000

2005 2006 2007

წყა რო:­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ენერ­გე­ტი­კი­სა­და­წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­ეროვ­ნუ­ლი­კო­მი­სი­ა,­www.gnerc.org­

7.­ „ელექტროენერგეტიკის,­ ბუ­ნებ­რი­ვი­ გა­ზის­და­ წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­სექ­ტორ­ში­რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სუ­რის­გა­ან­გა­რი­შე­ბის­და­გა­დახ­დის“­წე­სი,­მუხ­ლი­7.

რო­გორც­ დი­აგ­რა­მი­დან­ 1.­ ჩანს,­ ბო­ლო­წლებ­ში­ მა­რე­გუ­ლი­რებ­ლის­ შე­მო­სა­ვა­ლი­საგ­რ­ძ­ნობ­ლად­ გა­ი­ზარ­და,­ რაც­ ძი­რი­თა­დად­ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ა­სა­და­ბუ­ნებ­რივ­გაზ­ზე­სა­ფა­სუ­რის­საგ­რ­ძ­ნო­ბი­მა­ტე­ბით­არის­გა­მოწ­ვე­უ­ლი.­2007­წლი­დან,­წყლის­ტა­რი­ფის­რე­გუ­ლი­რე­ბაც­ კო­მი­სი­ის­ კომ­პე­ტენ­ცი­ას­ მი­ე­კუთ­ვ­ნე­ბა­და­შე­სა­ბა­მი­სად,­გა­ი­ზარ­და­მა­რე­გუ­ლი­რებ­ლის­ბი­უ­ჯე­ტი.დღეს­ არ­სე­ბუ­ლი­ სა­ტა­რი­ფო­ პო­ლი­ტი­კის­

და­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რის­ გა­ან­გა­რი­შე­ბის­მე­თო­დე­ბის­შე­დე­გად,­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­კო­მი­სია­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლია­ ფა­სე­ბის­ მა­ტე­ბით,­რად­გან­მი­სი­“წილი”­ტა­რიფ­ში­პრო­ცენ­ტუ­ლა­დაა­ასა­ხუ­ლი.­სა­გუ­ლის­ხ­მოა­ის­ფაქ­ტი,­რომ­ბო­ლო­წლებ­ში­ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გე­ტი­კი­სა­და­გა­ზის­სექ­ტო­რის­საკ­მაო­გან­ვი­თა­რე­ბი­სა,­რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სუ­რი­არ­იკ­ლებს­და­კა­ნო­ნით­დად­გე­ნილ­მაქ­სი­მუმს­შე­ად­გენს.მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ კო­მი­სი­ის­ ბი­უ­ჯე­ტის­

ხარ­ჯე­ბის­ უმე­ტე­სი­ ნა­წი­ლი­ კო­მი­სი­ის­ წევ­რე­ბის­ და­ თა­ნამ­შ­რომ­ლე­ბის­ ხელ­ფა­სებ­ზეა­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი.­ბი­უ­ჯეტ­ში,­ხელ­ფა­სე­ბის­მუხ­ლ­თან­ ერ­თად,­ არ­სე­ბობს­ მა­ტე­რი­ა­ლუ­რი­სტი­მუ­ლი­რე­ბი­სა­ და­ დახ­მა­რე­ბის­ ფონ­დე­ბი,­რომ­ლე­ბიც­2007­წელს­მი­ლი­ონ­ლარ­ზე­მეტს­შე­ად­გენ­და.­ ხელ­ფა­სე­ბი­ და­ მა­ტე­რი­ა­ლუ­რი­სტი­მუ­ლი­რე­ბის­ფონ­დე­ბის­ჯა­მი,­სა­შუ­ა­ლოდ,­მთლი­ა­ნი­ ბი­უ­ჯე­ტის­ 65­70­ პრო­ცენტს­ შე­ად­გენს.­2007­წელს,­ისე­ვე­რო­გორც­2006­წელს,­

მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­კო­მი­სი­ის­ბი­უ­ჯე­ტით­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი­თან­ხე­ბის­ათ­ვი­სე­ბა­ვერ­მო­

ცხრი ლი 2. სეწ მეკ ­ის ბი უ ჯე ტი 2006­2007 წლებ ში

2006 წელი 2007 წელიხელფასები 927.996 1.218.424დანარიცხები­ხელფასებზე 185.807 243.685მატერიალური­სტიმულირებისა­და­დახმარების­ფონდები 582.625 1.151.441დანარიცხები­სტიმულირებისა­და­დახმარების­ფონდებზე 116.525 130.288ჯამი 1.812.953 2.743.838

წყა რო: სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ენერ­გე­ტი­კი­სა­და­წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­ეროვ­ნუ­ლი­კო­მი­სი­ა,­www.gnerc.org­

The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

20 ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

21

ხერ­ხ­და­ და­ მომ­დევ­ნო­ წელს­ გა­და­ტა­ნი­ლი­იქ­ნა­ნაშ­თი,­რო­მე­ლიც­2006­წლის­ბი­უ­ჯეტ­ში­128.493­ლა­რით­გა­ნი­საზღ­ვ­რა­(2005­წლის­ბი­უ­ჯე­ტის­6,3­პრო­ცენ­ტი)­და­2007­წლის­ბი­უ­ჯეტ­ში­324.510­ლა­რით­(2006­წლის­ბი­უ­ჯე­ტის­11,3­პრო­ცენ­ტი).­“ელექტროენერგეტიკისა­და­ბუ­ნებ­რი­ვი­გა­

ზის­შე­სა­ხებ”­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნო­ნის­მე­19­მუხ­ლით­ და­რე­გუ­ლი­რე­ბუ­ლია­ წი­ნა­ წლის­ ნაშ­თის­მომ­დევ­ნო­ წლის­ ბი­უ­ჯეტ­ში­ გა­და­ტა­ნის­ პრო­ცე­დუ­რა,­კერ­ძოდ:­“კომისიის მი ერ წლის გან მავ­ლო ბა ში გა მო უ ყე ნე ბე ლი თან ხე ბი გა და ი ტა ნე­ბა მო მა ვა ლი წლის ან გა რიშ ზე, რე გუ ლი რე ბის სა ფა სუ რის შე სა ბა მი სი შემ ცი რე ბით”.­რო­გორც­აღ­ვ­ნიშ­ნეთ,­2006­წელს­კო­მი­სი­ას­“მორჩა”­ბი­უ­ჯე­ტის­11,3­პრო­ცენ­ტი,­თუმ­ცა,­რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სუ­რის­შემ­ცი­რე­ბა­არ­გან­ხორ­ცი­ელ­და,­რაც­კა­ნო­ნის­მოთხოვ­ნას­ეწი­ნა­აღ­მ­დე­გე­ბა.

მომ ხ მა რე ბელ თა ინ ტე რე სე ბის დაც ვა

2003­წლის­22­ივ­ლისს­“დამოუკიდებელი­ეროვ­ნუ­ლი­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­გა­ნო­ე­ბის­შე­სა­ხებ”­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ კა­ნონ­ში­ გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლი­ ცვლი­ლე­ბე­ბის­ სა­ფუძ­ველ­ზე,­ენერ­გო­მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­ ინ­ტე­რე­სე­ბის­ დაც­ვის­მიზ­ნით,­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ენერ­გე­ტი­კის­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ­ ეროვ­ნულ­ კო­მი­სი­ას­თან­ შე­იქ­მ­ნა­ მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­ ინ­ტე­რე­სე­ბის­ სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­ დამ­ც­ვე­ლის­ სამ­სა­ხუ­რი,­ რო­მე­ლიც­არ­შე­დის­აპა­რა­ტის­შე­მად­გენ­ლო­ბა­ში.­ეს­სამ­სა­ხუ­რი­ფი­ნან­ს­დე­ბა­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ­ორ­გა­ნო­ში­ გა­დახ­დი­ლი­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რი­დან­ და­ აისა­ხე­ბა­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ორ­გა­ნოს­ბი­უ­ჯეტ­ში­ცალ­კე­მუხ­ლად.მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­ ინ­ტე­რე­სე­ბის­ სა­ზო­გა­

დო­ებ­რი­ვი­დამ­ც­ვე­ლის­სამ­სა­ხუ­რის­ძი­რი­თად­ფუნ­ქ­ცი­ას­წარ­მო­ად­გენს:• შე­ა­ფა­სოს­ მომ­ხ­მა­რებ­ლებ­ზე­ სა­ტა­რი­ფო­და­სხვა­სა­ხის­სა­რე­გუ­ლა­ციო­ცვლი­ლე­ბა­თა­გავ­ლე­ნა­და­მა­თი­შე­დე­გე­ბი;

• მი­ი­ღოს­ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა­ იმ­ ნორ­მა­ტი­უ­ლი­აქ­ტე­ბის­შექ­მ­ნა­სა­და­მი­ღე­ბა­ში,­რომ­ლებ­მაც­შე­საძ­ლოა­ზე­გავ­ლე­ნა­იქო­ნი­ოს­მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­ინ­ტე­რე­სებ­ზე­და­სხვა.მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­ ინ­ტე­რე­სე­ბის­ სა­ზო­გა­დო­

ებ­რი­ვი­დამ­ც­ვე­ლის­2006­და­2007­წლის­ან­გა­რი­შე­ბის­ გა­ა­ნა­ლი­ზე­ბის­ შე­დე­გად,­ შე­იძ­ლე­ბა­ და­ვას­კ­ვ­ნათ,­ რომ­ წლე­ბის­ გან­მავ­ლო­ბა­ში­სხვა­დას­ხ­ვა­ კომ­პა­ნი­ე­ბის­ და­ მა­თი­ მფლო­ბე­ლე­ბის­ მი­ერ­ ხორ­ცი­ელ­დე­ბა­ ერ­თი­ და­ იმა­ვე­ტი­პის­დარ­ღ­ვე­ვე­ბი:­კო­მუ­ნა­ლუ­რი­მრიცხ­ვე­ლე­ბის­მი­ხედ­ვით­თან­ხე­ბის­არას­წო­რი­და­რიცხ­ვა;­მრიცხ­ვე­ლე­ბის­შეც­ვ­ლის­მოთხოვ­ნა­აბო­ნენ­ტე­ბის­ ხარ­ჯ­ზე;­ და­ვა­ლი­ა­ნე­ბის­ რეს­ტ­რუქ­ტუ­რი­ზა­ცი­ა­ზე­და­უ­სა­ბუ­თე­ბე­ლი­უარი­და­სხვა.თუმ­ცა,­ მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­ უფ­ლე­ბე­ბის­ სა­

ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­ დამ­ც­ვე­ლი­ არ­ აფიქ­სი­რებს­თა­ვის­ პო­ზი­ცი­ას­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რის­წლე­ბის­გან­მავ­ლო­ბა­ში­უც­ვ­ლე­ლად­და­ტო­ვე­ბი­სა­და­მა­რე­გუ­ლი­რებ­ლის­ბი­უ­ჯე­ტის­ყო­ველ­წ­ლი­უ­რად­ზრდას­თან­და­კავ­ში­რე­ბით.­ეს­ლო­გი­კუ­რი­ცა­ა,­ რად­გან­ იგი­ ამა­ვე­ ბი­უ­ჯე­ტი­დან­ფი­ნან­ს­დე­ბა.­ ხო­ლო­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რის­ შე­უმ­ცი­რებ­ლო­ბა­ პირ­და­პირ­ აზი­ა­ნებს­მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­ეკო­ნო­მი­კურ­უფ­ლე­ბას.­სა­ინ­ტე­რე­სო­ა,­ ვნა­ხოთ­ მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­

ინ­ტე­რე­სე­ბის­ სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­ დამ­ც­ვე­ლის­სამ­სა­ხუ­რის,­ რო­მე­ლიც­ 2007­ წლის­ ბო­ლო­სათ­ვის­ 4­ თა­ნა­შემ­წის­გან­ შედ­გე­ბო­და,­ ფი­ნან­სე­ბი.­2007­წელს­ამ­სამ­სა­ხურ­მა­151.132­ლა­რი­ და­ხარ­ჯა,­ სა­ი­და­ნაც­ 130.850­ (87%)­სა­ხელ­ფა­სო­ფონ­დი­ა.­კო­მი­სი­ის­ ფი­ნან­სე­ბის­ გან­ხილ­ვის­ შე­დე­

გად,­ შეგ­ვიძ­ლია­და­ვას­კ­ვ­ნათ,­რომ­ იგი­ ვერ­იქ­ნე­ბა­ მომ­ხ­მა­რე­ბელ­ზე­ ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი,­რად­გან­ სა­მომ­ხ­მა­რებ­ლო­ ფა­სის­ დაკ­ლე­ბის­შემ­თხ­ვე­ვა­ში,­შემ­ცირ­დე­ბა­კო­მი­სი­ის­ბი­უ­ჯე­ტი,­რაც­პირ­და­პირ­აისა­ხე­ბა­ამ­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის­მიმ­ღებ­პი­რებ­ზე.­ამის­ნა­თე­ლი­მა­გა­ლი­თია­2008­წელს­ბუ­

ნებ­რივ­გაზ­ზე­ სა­მომ­ხ­მა­რებ­ლო­ტა­რი­ფის­უც­

ვ­ლე­ლად­შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა.­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ენერ­გე­ტი­კი­სა­ და­ წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ­მა­ეროვ­ნულ­მა­კო­მი­სი­ამ­2006­წელს­მი­ი­ღო­#30­დად­გე­ნი­ლე­ბა,­რომ­ლის­თა­ნახ­მა­დაც,­ გა­ზის­ სა­ფა­სუ­რი­ მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად­ გა­ი­ზარ­და.­ მი­ზე­ზად­და­სა­ხელ­და­2006­წლის­1­იან­ვ­რი­დან­ რუ­სე­თის­ ფე­დე­რა­ცი­ი­დან­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­იმ­პორ­ტი­რე­ბუ­ლი­ბუ­ნებ­რი­ვი­გა­ზის­ფა­სის­მკვეთ­რი­ზრდა.­აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია­ის­ფაქ­ტი,­რომ­ამ­დრო­ი­სათ­ვის­ქვე­ყა­ნა­ძი­რი­თა­დად­რუ­სულ­გაზს­ მო­იხ­მარ­და­და­ ეს­ გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბაც­ლო­გი­კუ­რი­იყო.­ამის­შემ­დ­გომ,­2007­წელს,­ კვლავ­ გა­ი­ზარ­და­ გა­ზის­ სა­ფა­სუ­რი,­რად­გან­ რუ­სე­თის­ ფე­დე­რა­ცი­ამ­ თით­ქ­მის­ გა­ა­ორ­მა­გა­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­თ­ვის­ მი­წო­დე­ბუ­ლი­გა­ზის­სა­ფა­სუ­რი.­ამ­დრო­ი­სათ­ვის,­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­აზერ­ბა­ი­ჯა­ნი­და­ნაც­იღებ­და­გაზს­და­ამის­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით,­ 2007­ წლი­სათ­ვის,­ გა­ზის­ერ­თი­ა­ნი­სა­შუ­ა­ლო­ფა­სი­1000მ3­ზე­167­აშშ­დო­ლა­რით­გა­ნი­საზღ­ვ­რა.­მომ­დევ­ნო­წლებ­ში,­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ხე­ლი­

სუფ­ლე­ბის­ მი­ერ­ გა­კე­თე­ბუ­ლი­ გან­ცხა­დე­ბე­ბი­დან­ნა­თე­ლი­გახ­და,­რომ­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­სა­და­აზერ­ბა­ი­ჯანს­ შო­რის­ გა­ფორ­მ­და­ ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბა,­ რომ­ლის­ მი­ხედ­ვი­თაც,­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­აზერ­ბა­ი­ჯა­ნი­დან­ შე­ღა­ვა­თი­ან­ ფას­ში­ მი­ი­ღებ­და­გაზს.­2008­წელს­კი,­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ენერ­გე­ტი­კის­სა­მი­ნის­ტ­როს­გან­ცხა­დე­ბით,­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­თით­ქ­მის­აღარ­შე­მო­დი­ო­და­რუ­სუ­ლი­ძვი­რი­ გა­ზი­ და­ შე­და­რე­ბით­ იაფ­ აზერ­ბა­ი­ჯა­ნულ­გაზს­მო­ვიხ­მარ­დით.­რაც­გა­ზის­სა­შუ­ა­ლო­“შეწონილ”­ფასს­ საკ­მა­ოდ­ ამ­ცი­რებს.­ მი­უ­ხე­და­ვად­ამ­ფაქ­ტი­სა,­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ­მა­კო­მი­სი­ამ­არ­გა­და­ხე­და­გა­ზის­ტა­რიფს,­რაც­საკ­მა­ოდ­ბევრ­ეჭვს­ბა­დებს­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში.­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­არ­არის­და­ინ­ტე­რე­სე­

ბუ­ლი­ მომ­ხ­მა­რებ­ლე­ბის­ ინ­ტე­რე­სე­ბის­ დაც­ვით,­რად­გან­არ­სე­ბუ­ლი­სა­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბა­ზი­დან­ გა­მომ­დი­ნა­რე,­ მომ­ხ­მა­რებ­ლის­ ინ­ტე­რე­სი­ და­ კო­მი­სი­ის­ “ინტერესი”­ ერ­თ­მა­ნეთს­ეწი­ნა­აღ­მ­დე­გე­ბა.­­­

დე რე გუ ლი რე ბა და ნა წი ლობ რი ვი დე­რე გუ ლი რე ბა

“ელექტროენერგეტიკისა­ და­ ბუ­ნებ­რი­ვი­გა­ზის­შე­სა­ხებ”­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნო­ნის­ერ­თ­­ერთ­უმ­თავ­რეს­მი­ზანს­და­სა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ­სფე­რო­ებ­ში­ კონ­კუ­რენ­ცი­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბა­და­მა­თი­ ეტა­პობ­რი­ვი­ დე­რე­გუ­ლი­რე­ბა­ წარ­მო­ად­გენს.ამა­ვე­კა­ნო­ნით,­დე­რე­გუ­ლი­რე­ბა­და­ნა­წი­

ლობ­რი­ვი­დე­რე­გუ­ლი­რე­ბა­ შემ­დეგ­ნა­ი­რა­დაა­გან­მარ­ტე­ბუ­ლი8:

დე რე გუ ლი რე ბა –­ ნორ­მა­ტი­უ­ლი­ ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­ულ­­­სა­მარ­თ­ლებ­რი­ვი­აქ­ტის­სა­ფუძ­ველ­ზე,­წარ­მო­ე­ბის­ლი­ცენ­ზი­ან­ტი­სათ­ვის­ტა­რი­ფის­დად­გე­ნის­გა­რე­შე­ან­მცი­რე­სიმ­ძ­ლავ­რის­ ელექ­ტ­რო­სად­გუ­რი­სათ­ვის­ ლი­ცენ­ზი­ი­სა­და­ტა­რი­ფის­დად­გე­ნის­გა­რე­შე,­საქ­მი­ა­ნო­ბის­უფ­ლე­ბის­მი­ნი­ჭე­ბა;­აგ­რეთ­ვე,­ბუ­ნებ­რი­ვი­გა­ზის­ მი­წო­დე­ბის­ ტა­რი­ფის­ დად­გე­ნის­ გა­რე­შე­საქ­მი­ა­ნო­ბის,­ ასე­ვე­ ახა­ლი­ბუ­ნებ­რი­ვი­გა­ზის­ტრან­ს­პორ­ტი­რე­ბის­ ან­ გა­ნა­წი­ლე­ბის­ ქსე­ლე­ბის­ აშე­ნე­ბის­ შემ­თხ­ვე­ვა­ში,­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ტრან­ს­პორ­ტი­რე­ბის­ ან­ გა­ნა­წი­ლე­ბის­ ტა­რი­ფის­ დად­გე­ნის­ გა­რე­შე­ საქ­მი­ა­ნო­ბის­ უფ­ლე­ბის­მი­ნი­ჭე­ბა.

ნა წი ლობ რი ვი დე რე გუ ლი რე ბა –­ ნორ­მა­ტი­უ­ლი­ ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­ულ­­­სა­მარ­თ­ლებ­რი­ვი­აქ­ტის­სა­ფუძ­ველ­ზე­წარ­მო­ე­ბის­ლი­ცენ­ზი­ან­ტი­სათ­ვის­ ზღვრუ­ლი­ ტა­რი­ფის­ დად­გე­ნით­საქ­მი­ა­ნო­ბის­ ან­ მცი­რე­ სიმ­ძ­ლავ­რის­ ელექ­ტ­რო­სად­გუ­რი­სათ­ვის­ლი­ცენ­ზი­ის­ გა­რე­შე­ და­ზღვრუ­ლი­ტა­რი­ფის­დად­გე­ნით­საქ­მი­ა­ნო­ბის­უფ­ლე­ბის­ მი­ნი­ჭე­ბა,­ აგ­რეთ­ვე­ ბუ­ნებ­რი­ვი­ გა­ზის­ მი­წო­დე­ბის­ ზღვრუ­ლი­ ტა­რი­ფის­ დად­გე­ნით­ საქ­მი­ა­ნო­ბის,­ ასე­ვე­ ახა­ლი­ ბუ­ნებ­რი­ვი­გა­ზის­ ტრან­ს­პორ­ტი­რე­ბის­ ან­ გა­ნა­წი­ლე­ბის­ქსე­ლის­ აშე­ნე­ბის­ შემ­თხ­ვე­ვა­ში,­ შე­სა­ბა­მი­სი­ტრან­ს­პორ­ტი­რე­ბის­ ან­ გა­ნა­წი­ლე­ბის­ ზღვრუ­

8.­ “ელექტროენერგეტიკისა­ და­ ბუნებრივი­ გაზის­ შესახებ”­საქართველოს­კანონის­მე­2­მუხლის­„ჯ“­და­„ჯ’“­ქვეპუნქტი.

The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

22 ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

23

ლი­ტა­რი­ფის­დად­გე­ნით­საქ­მი­ა­ნო­ბის­უფ­ლე­ბის­მი­ნი­ჭე­ბა.ამ­ მიზ­ნის­ მი­საღ­წე­ვად,­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­

ენერ­გე­ტი­კის­მი­ნის­ტ­რის­2007­წლის­25­აპ­რი­ლის­#30­ბრძა­ნე­ბით,­მცი­რე­სიმ­ძ­ლავ­რის­ელექ­ტ­რო­სად­გუ­რებ­ზე­ გან­ხორ­ცი­ელ­და­ დე­რე­გუ­ლი­რე­ბა.ამა­ვე­მიზ­ნის­მი­საღ­წე­ვად,­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­

ენერ­გე­ტი­კის­მი­ნის­ტ­რის­2008­წლის­28­ოქ­ტომ­ბ­რის­#92­ბრძა­ნე­ბის­2008­წლის­1­აგ­ვის­ტოს­ შემ­დეგ­ აშე­ნე­ბუ­ლი­ ყვე­ლა­ ელექ­ტ­რო­სად­გუ­რი­ გა­მოცხად­და­ დე­რე­გუ­ლი­რე­ბუ­ლად.ამ­ საქ­მი­ა­ნო­ბე­ბის­ დე­რე­გუ­ლი­რე­ბა­ შე­იძ­

ლე­ბა­ გა­მარ­თ­ლე­ბუ­ლი­ იყოს,­რად­გან­ ისი­ნი­ერ­თა­დერ­თ­ნი­არ­არი­ან­თა­ვი­ანთ­სფე­რო­ში.სა­ინ­ტე­რე­სო­ა­გა­ზის­სექ­ტორ­ში­გან­ხორ­ცი­

ე­ლე­ბუ­ლი­დე­რე­გუ­ლი­რე­ბა­და­ნა­წი­ლობ­რი­ვი­დე­რე­გუ­ლი­რე­ბა,­რად­გან­ამ­შემ­თხ­ვე­ვა­ში­გა­ზის­მი­წო­დე­ბას­თან­გვაქვს­საქ­მე,­რო­მე­ლიც,­ისე­ვე­რო­გორც­წი­ნა­ წლებ­ში,­ ბუ­ნებ­რივ­ მო­ნო­პო­ლი­ას­წარ­მო­ად­გენს.­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ ენერ­გე­ტი­კის­ მი­ნის­ტ­რის­

2007­წლის­25­სექ­ტემ­ბ­რის­#69­ბრძა­ნე­ბის­სა­ფუძ­ველ­ზე,­ ბუ­ნებ­რი­ვი­ გა­ზის­ მი­წო­დე­ბის­საქ­მი­ა­ნო­ბა­ გა­მოცხად­და­ დე­რე­გუ­ლი­რე­ბუ­ლად,­ გარ­და­ ქ.­ თბი­ლი­სის­ ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­ულ­­­ტე­რი­ტო­რი­ულ­ საზღ­ვ­რებ­ში­ სა­ცა­ლო­მომ­ხ­მა­რებ­ლი­სათ­ვის­ გა­ზის­ მი­წო­დე­ბის­ საქ­მი­ა­ნო­ბი­სა­და­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­და­ნარ­ჩენ­ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე­ამ­ბრძა­ნე­ბის­ძა­ლა­ში­შეს­ვ­ლამ­დე­არ­სე­ბუ­ლი­სა­ცა­ლო­მომ­ხ­მა­რებ­ლი­სათ­ვის­ბუ­ნებ­რი­ვი­ გა­ზის­ მი­წო­დე­ბის­ საქ­მი­ა­ნო­ბი­სა.­ანუ,­თბი­ლი­სის­ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე,­ამ­ბრძა­ნე­ბის­თა­ნახ­მად,­დე­რე­გუ­ლი­რე­ბა­სა­ცა­ლო­მომ­ხ­მა­რე­ბელს­არ­შე­ხე­ბი­ა,­ხო­ლო­რე­გი­ო­ნებ­ში,­ამ­ბრძა­ნე­ბის­გა­მო­ცე­მის­შემ­დეგ­ახა­ლი­მომ­ხ­მა­რებ­ლი­სათ­ვის­ გა­ზის­ მი­წო­დე­ბა­ დე­რე­გუ­ლი­რე­ბუ­ლი­ა.2008­წლის­24­ივ­ლისს,­ფი­ნან­ს­თა­მი­ნის­

ტ­რის­ 2007­ წლის­ #69­ ბრძა­ნე­ბა­ში­ შე­ვი­და­

ცვლი­ლე­ბა­და­ბუ­ნებ­რი­ვი­გა­ზის­საქ­მი­ა­ნო­ბა­გა­მოცხად­და­ დე­რე­გუ­ლი­რე­ბუ­ლად,­ გარ­და­2008­ წლის­ 1­ აგ­ვის­ტომ­დე­ არ­სე­ბუ­ლი­ ბუ­ნებ­რი­ვი­გა­ზის­ მომ­ხ­მა­რე­ბე­ლი­იმ­ფი­ზი­კუ­რი­პი­რე­ბი­სათ­ვის­(მოსახლეობა­–­სა­ყო­ფაცხოვ­რე­ბო­მომ­ხ­მა­რე­ბე­ლი),­რომ­ლე­ბიც­ბუ­ნებ­რივ­გაზს­არ­მო­იხ­მა­რენ­სა­მე­წარ­მეო­საქ­მი­ა­ნო­ბი­სათ­ვის,­ იმ­ პი­რე­ბის­ გა­მოკ­ლე­ბით,­ რომ­ლე­ბის­თ­ვი­საც­ბუ­ნებ­რი­ვი­გა­ზის­მი­წო­დე­ბის­საქ­მი­ა­ნო­ბა­დე­რე­გუ­ლი­რე­ბულ­იქ­ნა­2008­წლის­1­აგ­ვის­ტომ­დე.დე­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ შე­დე­გად,­ ქ.­ თბი­ლის­

ში­2008­წლის­1­აგ­ვის­ტომ­დე­და­და­ნარ­ჩენ­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­2007­წლის­25­აპ­რი­ლამ­დე­არ­სე­ბუ­ლი­ გა­ზის­ მომ­ხ­მა­რე­ბე­ლი­ ფი­ზი­კუ­რი­პი­რე­ბის­ გარ­და,­ ყვე­ლა­ მომ­ხ­მა­რებ­ლი­სათ­ვის­ გა­ზის­ მი­წო­დე­ბა­ დე­რე­გუ­ლი­რე­ბუ­ლი­ა.­ანუ,­ მიმ­წო­დე­ბელს­ და­მო­უ­კი­დებ­ლად­ შე­უძ­ლია­ და­ად­გი­ნოს­ მი­წო­დე­ბუ­ლი­ გა­ზის­ სა­ფა­სუ­რი­და­იგი­სა­ტა­რი­ფო­რე­გუ­ლი­რე­ბას­აღარ­ექ­ვემ­დე­ბა­რე­ბა.­მომ­ხ­მა­რე­ბელ­მა­კი,­ან­უნ­და­მი­ი­ღოს­ეს­ფა­სი­ან­შეწყ­ვი­ტოს­გა­ზის­მოხ­მა­რე­ბა.­ამ­ გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის­ მი­ღე­ბის­ შემ­დეგ,­

საკ­მა­ოდ­ გან­ს­ხ­ვავ­დე­ბა­ ძვე­ლი­ და­ ახა­ლი­მომ­ხ­მა­რებ­ლის­თ­ვის­ ტა­რი­ფი.­ რო­გორც­ მო­სა­ლოდ­ნე­ლი­ იყო,­ ახა­ლი­ აბო­ნენ­ტე­ბი­სა­და­იური­დი­უ­ლი­ პი­რე­ბი­სათ­ვის­ (მათ­ შო­რის­ სა­წარ­მო­ე­ბი)­ გა­ზის­ სა­ფა­სუ­რი­ საგ­რ­ძ­ნობ­ლად­გა­ი­ზარ­და.ეს­ საკ­მა­ოდ­ გა­უ­მარ­თ­ლე­ბე­ლი­ გა­დაწყ­ვე­

ტი­ლე­ბა­ იყო,­ რად­გან,­ ბუ­ნებ­რი­ვი­ მო­ნო­პო­ლი­ის­ შემ­თხ­ვე­ვა­ში,­ სა­ტა­რი­ფო­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­მოხ­ს­ნა­და­უშ­ვე­ბე­ლი­ა.­ამას­თან­ ერ­თად,­ იმის­ თქმა,­ რომ­ ეს­

ცვლი­ლე­ბა­ არ­ ეხე­ბა­ ძველ­მომ­ხ­მა­რე­ბელს,­ტყუ­ი­ლი­ა,­რად­გან­ბუ­ნებ­რი­ვი­გა­ზის­სა­ფა­სუ­რის­ გაძ­ვი­რე­ბა­ სა­წარ­მო­ე­ბი­სათ­ვის,­ გა­მო­იწ­ვევს­ ისე­დაც­ მცი­რე­ მო­ცუ­ლო­ბის­ ეროვ­ნუ­ლი­წარ­მო­ე­ბის­კი­დევ­უფ­რო­გაძ­ვი­რე­ბას.­ერ­თის­მხრივ,­ ყვე­ლა­ მომ­ხ­მა­რე­ბელს­ გა­უძ­ვირ­დე­ბა­

პრო­დუქ­ცია­ და,­ მე­ო­რეს­ მხრივ,­ ეროვ­ნუ­ლი­პრო­დუქ­ცია­კი­დევ­უფ­რო­კონ­კუ­რენ­ტუ­უ­ნა­რო­გახ­დე­ბა­ იმ­პორ­ტი­რე­ბულ­ პრო­დუქ­ცი­ას­თან­შე­და­რე­ბით.არც­იმის­მტკი­ცე­ბაა­მი­ზან­შე­წო­ნი­ლი,­რომ­

ქვე­ყა­ნა­ში­ სხვა­დას­ხ­ვა­ მიმ­წო­დე­ბე­ლი­ არ­სე­ბობს­და­ მომ­ხ­მა­რე­ბელ­საც­ არ­ჩე­ვა­ნის­ სა­შუ­ა­ლე­ბა­გა­აჩ­ნი­ა.­უძ­რა­ვი­ქო­ნე­ბის­გა­ყიდ­ვა­ან­გაც­ვ­ლა­ამ­მიზ­ნით­წარ­მო­უდ­გე­ნე­ლი­ა.ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ ეს­ გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბა­ აგ­

რეთ­ვე­ შე­უ­სა­ბა­მო­ბა­შია­ პრე­ზი­დენ­ტის­ ცნო­ბილ­და­პი­რე­ბას­თან,­ რო­მე­ლიც­ ყვე­ლა­ სო­ფელ­ში­ გა­ზი­ფი­ცი­რე­ბას­ ისა­ხავს­ მიზ­ნად.­შე­დე­გად­მი­ვი­ღებთ­გა­ზის­ მი­ლებს­ სოფ­ლე­ბის­ უმე­ტე­სო­ბა­ში­ და­ მიმ­წო­დებ­ლის­ მი­ერ­დად­გე­ნილ­ მო­ნო­პო­ლი­ურ­ ფასს,­ რომ­ლის­გა­დახ­და­ რამ­დე­ნი­მე­ ოჯახს­ თუ­ შე­ეძ­ლე­ბა.­შე­სა­ბა­მი­სად,­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ბი­უ­ჯე­ტი­დან­კო­ლო­სა­ლუ­რი­თან­ხე­ბის­ხარ­ჯ­ვა­გა­უ­მარ­თ­ლე­ბე­ლი­ხდე­ბა.­­­ეს­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბა­ნე­გა­ტი­უ­რად­აისა­ხე­ბა­

სამ­შე­ნებ­ლო­ ბიზ­ნეს­სა­ და­ ეკო­ნო­მი­კის­ სხვა­დარ­გებ­ზე.

კო მუ ნი კა ცი ე ბის სფე როს რე გუ ლი რე ბა

საქ მი ა ნო ბის სა ფუძ ვე ლი და კო მი სი ის წევ რო ბა

კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბის­ სფე­როს­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ არე­გუ­ლი­რებს­ “ელექტრონული­ კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბის­ შე­სა­ხებ”,­ “მაუწყებლობის­ შე­სა­ხებ”,­ “კავშირგაბმულობისა­ და­ ფოს­ტის­შე­სა­ხებ”­და­ “დამოუკიდებელი­ეროვ­ნუ­ლი­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­გა­ნო­ე­ბის­ შე­სა­ხებ”­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნო­ნე­ბი,­ასე­ვე­მათ­სა­ფუძ­ველ­ზე­ მი­ღე­ბუ­ლი­ კა­ნონ­ქ­ვემ­დე­ბა­რე­ აქ­ტე­ბი.“დამოუკიდებელი­ ეროვ­ნუ­ლი­ მა­რე­

გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­გა­ნო­ე­ბის­ შე­სა­ხებ”­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ კა­ნო­ნის­ და­ “საქართველოს­

კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბის­ ეროვ­ნუ­ლი­ კო­მი­სი­ის­დე­ბუ­ლე­ბის­ დამ­ტ­კი­ცე­ბის­ შე­სა­ხებ”­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ პრე­ზი­დენ­ტის­ 2003­ წლის­ 29­ ივ­ნი­სის­#326­ბრძა­ნე­ბუ­ლე­ბის­შე­სა­ბა­მი­სად,­კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბის­ სფე­როს­ რე­გუ­ლი­რე­ბას­ახორ­ცი­ე­ლებს­კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბის­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ეროვ­ნუ­ლი­ კო­მი­სი­ა.­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­კო­მი­სი­ა,­ ისე­ვე­ რო­გორც­ სე­წეკ,­ არის­ სა­ჯა­რო­ სა­მარ­თ­ლის­ იური­დი­უ­ლი­ პი­რი.­ იგი­და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლია­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ ორ­გა­ნო­ე­ბის,­ უწყე­ბე­ბი­სა­ და­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი­სა­გან­და­ არ­ არის­ და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ქო­ნე­ბის­ბა­ზა­ზე.კო­მი­სი­ის­ შე­მად­გენ­ლო­ბა­ გან­საზღ­ვ­რუ­

ლია­ 5­ წევ­რით,­ რომ­ლე­ბიც­ ირ­ჩე­ვი­ან­ 6­წლის­ ვა­დით­ღია­ კონ­კურ­სის­ სა­ფუძ­ველ­ზე.­მაგ­რამ­ ეს­ წე­სი,­ “მაუწყებლობის­ შე­სა­ხებ”­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნონ­ში­გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლი­ცვლი­ლე­ბის­შე­დე­გად,­არ­ვრცელ­დე­ბა­ყვე­ლა­ წევ­რ­ზე.­ წევ­რო­ბის­ კან­დი­და­ტო­ბის­თ­ვის­3­სა­ხელ­დე­ბა­სა­პარ­ლა­მენ­ტო­უმ­რავ­ლე­სო­ბის­ მი­ერ,­ ხო­ლო­ 3­ წევ­რი­ იმ­ ფრაქ­ცი­ე­ბის­მი­ერ,­ რომ­ლე­ბიც­ არ­ არი­ან­ გა­ერ­თი­ა­ნე­ბუ­ლი­უმ­რავ­ლე­სო­ბა­ში.­მათ­გან­თი­თო­­თი­თოს­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ პრე­ზი­დენ­ტი­ პარ­ლა­მენტს­წა­რუდ­გენს­და­სამ­ტ­კი­ცებ­ლად.­და­ნარ­ჩე­ნი­3­წევ­რი­კი,­შე­ირ­ჩე­ვა­წარ­დ­გე­ნი­ლი­დო­კუ­მენ­ტა­ცი­ის­ სა­ფუძ­ველ­ზე.­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ პარ­ლა­მენ­ტის­მი­ერ­თან­ხ­მო­ბის­მი­ცე­მის­შემ­დეგ,­კან­დი­და­ტებს­ თა­ნამ­დე­ბო­ბა­ზე­ ნიშ­ნავს­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ პრე­ზი­დენ­ტი.­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­პრე­ზი­დენ­ტი­კო­მი­სი­ის­ერ­თ­­ერთ­წევრს­ნიშ­ნავს­ კო­მი­სი­ის­ თავ­მ­ჯ­დო­მა­რედ.­ ამ­დე­ნად,­საკ მა ოდ დი დია სა ქარ თ ვე ლოს პრე ზი­დენ ტის წვლი ლი კო მი სი ის ფორ მი რე ბის პრო ცეს ში. სა ქარ თ ვე ლოს პრე ზი დენ ტის მი ერ და ნიშ ნუ ლი პი რი ვერ იქ ნე ბა და მო­უ კი დე ბე ლი და ის მუდ მი ვად თავს იგ რ ძ­ნობს დამ ნიშ ნა ვი პი რის წი ნა შე ან გა რიშ­ვალ დე ბუ ლად, რაც კო მი სი ის და მო უ კი­დებ ლო ბის ხა რისხს ამ ცი რებს.

The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

24 ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

25

კო მი სი ის ძი რი თა დი ფუნ ქ ცი ე ბი და სტრუქ ტუ რა

,,კავშირგაბმულობისა­ და­ ფოს­ტის­ შე­სა­ხებ”­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნო­ნის­ მი­ხედ­ვით,­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბის­ეროვ­ნუ­ლი­კო­მი­სი­ის­ ძი­რი­თად­ უფ­ლე­ბა­­მო­ვა­ლე­ო­ბებს­და­ფუნ­ქ­ცი­ებს­წარ­მო­ად­გენს:• სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ კავ­შირ­გაბ­მუ­ლო­ბი­სა­ და­ფოს­ტის­ სფე­რო­ში­ საქ­მი­ა­ნო­ბის­ ლი­ცენ­ზი­რე­ბის­ პი­რო­ბე­ბის­ დად­გე­ნა,­ კა­ნო­ნით­დად­გე­ნი­ლი­ წე­სით­ ლი­ცენ­ზი­ე­ბის­ გა­ცე­მა,­მო­დი­ფი­ცი­რე­ბა,­მოქ­მე­დე­ბის­ვა­დე­ბის­გაგ­რ­ძე­ლე­ბა,­შე­ჩე­რე­ბა­და­გა­უქ­მე­ბა;

• სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ კავ­შირ­გაბ­მუ­ლო­ბი­სა­და­ ფოს­ტის­ ქსე­ლე­ბით­ მომ­სა­ხუ­რე­ბა­ზე­ზღვრუ­ლი­ ტა­რი­ფე­ბის­ დად­გე­ნა­ და­ მა­თი­რე­გუ­ლი­რე­ბა;

• კავ­შირ­გაბ­მუ­ლო­ბი­სა­ და­ ფოს­ტის­ სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბის­ სერ­ტი­ფი­ცი­რე­ბა,­ სტან­დარ­ტი­ზა­ცია­და­მეტ­რო­ლო­გი­უ­რი­მომ­სა­ხუ­რე­ბის­უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა;

• კავ­შირ­გაბ­მუ­ლო­ბის­ ქსე­ლე­ბის­ ურ­თი­ერ­თ­ჩარ­თ­ვე­ბის­ ტექ­ნი­კურ­­ე­კო­ნო­მი­კუ­რი­ პი­რო­ბე­ბის­რე­გუ­ლი­რე­ბა;

• რა­დი­ო­სიხ­ში­რუ­ლი­ სპექ­ტ­რის­ დად­გე­ნა­და­ გა­ნა­წი­ლე­ბა­ სა­მი­ნის­ტ­რო­სა­ და­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­ უწყე­ბე­ბის­ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბით;

• რა­დი­ო­სიხ­ში­რე­ე­ბის­მი­ნი­ჭე­ბა;• კონ­კუ­რენ­ტუ­ლი­ გა­რე­მოს­ შექ­მ­ნის­ ხელ­შეწყო­ბა;

• კავ­შირ­გაბ­მუ­ლო­ბი­სა­ და­ ფოს­ტის­ სფე­რო­ში­ საქ­მი­ა­ნო­ბის­ ლი­ცენ­ზი­ის­ მფლო­ბელ­თა­შო­რის,­აგ­რეთ­ვე­მათ­სა­და­მომ­ხ­მა­რებ­ლებს­ შო­რის­ წარ­მოქ­მ­ნი­ლი­ სა­და­ვო­ სა­კითხე­ბის­ გა­დაწყ­ვე­ტა­ თა­ვი­სი­უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბის­ფარ­გ­ლებ­ში;

• კავ­შირ­გაბ­მუ­ლო­ბი­სა­და­ფოს­ტის­სფე­რო­ში­ საქ­მი­ა­ნო­ბის­ლი­ცენ­ზი­ე­ბის­ პი­რო­ბე­ბის­დაც­ვის­ ზე­დამ­ხედ­ვე­ლო­ბა­და­ მა­თი­დარ­

ღ­ვე­ვი­სას­ კა­ნო­ნით­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი­ღო­ნის­ძი­ე­ბე­ბის­გა­ტა­რე­ბა;

• სა­ზო­გა­დო­ე­ბას­თან­ღი­ა,­სა­ჯა­რო­და­გამ­ჭ­ვირ­ვა­ლე­ურ­თი­ერ­თო­ბა;

• კავ­შირ­გაბ­მუ­ლო­ბი­სა­და­ფოს­ტის­სფე­რო­ში­კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ა­ნი­გა­რე­მოს­შექ­მ­ნის­მიზ­ნით,­ მო­ნო­პო­ლი­ურ­ მდგო­მა­რე­ო­ბა­სა­ და­ საქ­მი­ა­ნო­ბას­თან­ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­ნორ­მე­ბის­ დად­გე­ნა,­ მათ­ შეს­რუ­ლე­ბა­ზე­ზე­დამ­ხედ­ვე­ლო­ბა­და­კონ­ტ­რო­ლი;

• ნუ­მე­რა­ცი­ის­რე­სურ­სის­გა­მო­ყო­ფის­პი­რო­ბე­ბი­სა­ და­ წე­სე­ბის­ გან­საზღ­ვ­რა­ და­ ნუ­მე­რა­ცი­ის­რე­სურ­სის­გა­ნა­წი­ლე­ბა.

,,მაუწყებლობის­ შე­სა­ხებ”­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნო­ნი­ გან­საზღ­ვ­რავს­ კო­მი­სი­ის­ ფუნ­ქ­ცი­ებს­მა­უწყებ­ლო­ბის­სფე­რო­ში,­კერ­ძოდ:

• მა­უწყებ­ლო­ბის­ სფე­რო­ში­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­პო­ლი­ტი­კის­ ძი­რი­თა­დი­ მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბის­შე­სა­ხებ­ წი­ნა­და­დე­ბე­ბის­ შე­მუ­შა­ვე­ბა­ სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­ აზ­რი­სა­ და­ სა­მა­უწყებ­ლო­ბაზ­რის­კვლე­ვის­შე­დე­გე­ბის­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით­და­გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა­ზე­ზე­დამ­ხედ­ვე­ლო­ბა­­კონ­ტ­რო­ლი;

• სა­ლი­ცენ­ზიო­პი­რო­ბე­ბის­დად­გე­ნა,­ლი­ცენ­ზი­ე­ბის­გა­ცე­მის­მო­დი­ფი­ცი­რე­ბა,­ლი­ცენ­ზი­ე­ბის­ მოქ­მე­დე­ბის­ შე­ჩე­რე­ბა­და­ გა­ნახ­ლე­ბა,­ლი­ცენ­ზი­ე­ბის­გა­უქ­მე­ბა;

• სიხ­ში­რუ­ლი­სპექ­ტ­რის­დად­გე­ნა­და­გა­ნა­წი­ლე­ბა­კა­ნო­ნით­გან­საზღ­ვ­რუ­ლი­წე­სით;

• სიხ­ში­რე­ე­ბის­მი­ნი­ჭე­ბა;• ლი­ცენ­ზი­ის­ მფლო­ბე­ლის­ მი­ერ­ კა­ნო­ნის­მოთხოვ­ნე­ბი­სა­ და­ სა­ლი­ცენ­ზიო­ პი­რო­ბე­ბის­ შეს­რუ­ლე­ბა­ზე­ ზე­დამ­ხედ­ვე­ლო­ბა­ და­კონ­ტ­რო­ლი;­ კა­ნო­ნის­ მოთხოვ­ნე­ბი­სა­ და­სა­ლი­ცენ­ზიო­ პი­რო­ბე­ბის­დარ­ღ­ვე­ვის­ შემ­თხ­ვე­ვა­ში,­ლი­ცენ­ზი­ის­ მფლო­ბე­ლე­ბი­სათ­ვის­შე­სა­ბა­მი­სი­სან­ქ­ცი­ე­ბის­და­კის­რე­ბა;

• თა­ვი­სი­ უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბის­ ფარ­გ­ლებ­ში­ კონ­კუ­რენ­ტუ­ლი­გა­რე­მოს­ შექ­მ­ნი­სა­და­

გან­ვი­თა­რე­ბის­ხელ­შეწყო­ბა,­ სა­ლი­ცენ­ზიო­გა­და­სახ­დე­ლი­სა­ და­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რის­ოდე­ნო­ბი­სა­და­გა­დახ­დის­წე­სის­გან­საზღ­ვ­რა;

• სა­ავ­ტო­რო­და­მო­მიჯ­ნა­ვე­უფ­ლე­ბე­ბის,­მავ­ნე­ ზე­გავ­ლე­ნი­სა­გან­ არას­რულ­წ­ლო­ვან­თა­დაც­ვის­შე­სა­ხებ­და­რეკ­ლა­მის­შე­სა­ხებ­სა­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­აქ­ტე­ბის­შეს­რუ­ლე­ბა­ზე­ზე­დამ­ხედ­ვე­ლო­ბა­და­კონ­ტ­რო­ლი;

• ლი­ცენ­ზი­ის­მფლო­ბელ­თა­შო­რის,­აგ­რეთ­ვე­მათ­სა­და­მომ­ხ­მა­რებ­ლებს­შო­რის­წარ­მოქ­მ­ნი­ლი­სა­და­ვო­სა­კითხე­ბის­გა­დაწყ­ვე­ტა­თა­ვი­სი­უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბის­ფარ­გ­ლებ­ში;

• სა­მარ­თ­ლებ­რი­ვი­აქ­ტე­ბის­მი­ღე­ბა.კო­მი­სი­ას­ საკუთარი­ უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბის­

გან­სა­ხორ­ცი­ე­ლებ­ლად­ ჰყავს­ აპა­რა­ტი,­ რო­მე­ლიც­შედ­გე­ბა­შემ­დე­გი­სტრუქ­ტუ­რუ­ლი­ერ­თე­უ­ლე­ბი­სა­გან:• ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­ა;• სტრა­ტე­გი­უ­ლი­და­გეგ­მ­ვის­სამ­სა­ხუ­რი;• მო­ნი­ტო­რინ­გის­სამ­სა­ხუ­რი;• ფი­ნან­სუ­რი­სამ­სა­ხუ­რი;• სა­ტე­ლე­კო­მუ­ნი­კა­ციო­ და­ სა­ფოს­ტო­ ბაზ­რის­რე­გუ­ლი­რე­ბის­სამ­სა­ხუ­რი;

• სა­მარ­თ­ლებ­რივ­სა­კითხ­თა­სამ­სა­ხუ­რი;• უნი­ვერ­სა­ლუ­რი­მომ­სა­ხუ­რე­ბის­სამ­სა­ხუ­რი;• სიხ­ში­რუ­ლი­ რე­სურ­სე­ბის­ მარ­თ­ვი­სა­ და­სტან­დარ­ტი­ზა­ცი­ის­სამ­სა­ხუ­რი;

• მა­უწყებ­ლო­ბის­მო­ნი­ტო­რინ­გის­სამ­სა­ხუ­რი.სულ­ კო­მი­სი­ა­ში,­ 2006­ წლის­თ­ვის,­ ად­მი­

ნის­ტ­რა­ცი­უ­ლი­ პერ­სო­ნა­ლის­ ჩათ­ვ­ლით,­ 69­თა­ნამ­შ­რო­მე­ლი­ მუ­შა­ობ­და,­ ხო­ლო­ 2009­წლის­თ­ვის,­მა­თი­რა­ო­დე­ნო­ბა­7­ერ­თე­უ­ლით­გა­ი­ზარ­და.

კო მი სი ის ბი უ ჯე ტი

კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბის­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­კო­მი­სი­ის­ბი­უ­ჯე­ტის­ფორ­მი­რე­ბის­უმ­თავ­რე­სი­წყა­როა­რე გუ ლი რე ბის სა ფა სუ­რი,­რო­მელ­საც­

იხ­დი­ან­და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ორ­გა­ნოს­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სფე­რო­ში­ საქ­მი­ა­ნო­ბის­მწარ­მო­ე­ბე­ლი­კომ­პა­ნი­ე­ბი­(ზოგიერთი­დაწყე­ბამ­დე,­ზო­გი­ერ­თი­–­დაწყე­ბის­შემ­დ­გომ,­პე­რი­ო­დუ­ლად).­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რის­გა­დამ­ხ­დე­ლე­ბი­ არი­ან­ლი­ცენ­ზი­ის­ მფლო­ბე­ლე­ბი.­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რის­ოდე­ნო­ბაა­ლი­ცენ­ზი­ის­ მფლო­ბე­ლის­ მი­ერ­ გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლი­ და­ რე­გუ­ლი­რე­ბას­ დაქ­ვემ­დე­ბა­რე­ბუ­ლი­სა­ქონ­ლის­(მომსახურების)­მი­წო­დე­ბის­ან­/­და­შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი­სა­მუ­შა­ოს­მთლი­ა­ნი­ღი­რე­ბუ­ლე­ბის­(დღგ­ის­გა­რე­შე)­0,5­პრო­ცენ­ტი9.­“დამოუკიდებელი­ ეროვ­ნუ­ლი­ მა­რე­გუ­ლი­

რე­ბე­ლი­კო­მი­სი­ე­ბის­შე­სა­ხებ”­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნო­ნის­მე­7­მუხ­ლის­მე­3­პუნ­ქ­ტით,­კო­მი­სი­ის­მი­ერ­რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სუ­რი­ისე­უნ­და­დად­გინ­დეს,­რომ­საკ­მა­რი­სი­იყოს­კო­მი­სი­ის­ბი­უ­ჯე­ტით­გან­საზღ­ვ­რუ­ლი­ხარ­ჯე­ბის­და­სა­ფა­რა­ვად.­ამას­თან,­და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ორ­გა­ნოს­მი­ერ­მიმ­დი­ნა­რე­წელს­გა­მო­უ­ყე­ნე­ბე­ლი­სახ­ს­რე­ბი­გა­და­დის­მომ­დევ­ნო­წლის­ან­გა­რიშ­ში­და­გა­ით­ვა­ლის­წი­ნე­ბა­რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სუ­რის­ცვლი­ლე­ბი­სას.­ ბი­უ­ჯე­ტის­ხარ­ჯ­ვი­თი­ნა­წი­ლი­უნ­და­შედ­გე­ბო­დეს­უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბის­გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბი­სათ­ვის­ყო­ველ­წ­ლი­უ­რად­აუცი­ლე­ბე­ლი­მიმ­დი­ნა­რე­და­კა­პი­ტა­ლუ­რი­ხარ­ჯე­ბი­სა­გან,­ასე­ვე,­ფი­ნან­სუ­რი­აუდი­ტის­მოწ­ვე­ვას­თან­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­ხარ­ჯე­ბი­სა­გან.თუ­გა­ვა­ა­ნა­ლი­ზებთ­კო­მი­სი­ის­ბო­ლო­წლე­

ბის­ბი­უ­ჯე­ტებს,­იკ­ვე­თე­ბა­შემ­დე­გი­სა­ინ­ტე­რე­სო­ტენ­დენ­ცი­ე­ბი:• კო­მი­სი­ის­ ჯა­მუ­რი­ შე­მო­სავ­ლე­ბის­ მო­ცუ­ლო­ბა­გარ­კ­ვე­უ­ლი­უთა­ნაბ­რო­ბით­ხა­სი­ათ­დე­ბა­და­მას­წი­ნა­წელ­თან­შე­და­რე­ბით­ზო­გი­ერთ­წე­ლი­წადს­ზრდა,­ხო­ლო­ზო­გი­ერთ­წლებ­ში­შემ­ცი­რე­ბა­ახა­სი­ა­თებს;

• კო­მი­სი­ის­ შე­მო­სავ­ლე­ბის­ და­გეგ­მ­ვას­თან­და­კავ­ში­რე­ბით,­ არ­სე­ბობს­ პროგ­ნო­ზი­რე­ბის­ პრობ­ლე­მა­ და­ მუდ­მი­ვად­ ხდე­ბა­ და­

9.­ „მაუწყებლობის­ შესახებ“­ საქართველოს­ კანონის­ მე­12­მუხლის­მე­5­პუნქტი.

The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

26 ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

27

გეგ­მილ­ შე­მო­სავ­ლებ­ზე­ გა­ცი­ლე­ბით­ მე­ტის­მი­ღე­ბა,­რაც,­შე­სა­ბა­მი­სად,­კო­მი­სი­ას­ხარ­ჯე­ბის­ გაზ­რ­დის­ სა­შუ­ა­ლე­ბას­ აძ­ლევს.­მაგ.­მი­უ­ხე­და­ვად­იმი­სა,­რომ­2005­წელს­კო­მი­სი­ამ­და­გეგ­მილ­ზე­54,2%­ით­მე­ტი­შე­მო­სავ­ლე­ბი­მი­ი­ღო,­მომ­დევ­ნო­წელს­წი­ნა­წლის­საპ­როგ­ნო­ზო­მაჩ­ვე­ნე­ბელ­ზე­ნაკ­ლე­ბი­და­გეგ­მა;

• კო­მი­სი­ის­ შე­მო­სავ­ლე­ბის­ მო­ცუ­ლო­ბი­დან­გა­მომ­დი­ნა­რე,­ მას­ მუდ­მი­ვად­ რჩე­ბა­ და­უ­ხარ­ჯა­ვი­თან­ხა­(ე.წ.­გარ­და­მა­ვა­ლი­ნაშ­თი).­2006­ წლის­თ­ვის,­ გარ­და­მა­ვალ­მა­ ნაშ­თ­მა­და­გეგ­მი­ლი­ბი­უ­ჯე­ტის­75,5%­შე­ად­გი­ნა.­მი­უ­ხე­და­ვად­გარ­და­მა­ვა­ლი­ნაშ­თის­მო­ცუ­ლო­ბი­სა,­კო­მი­სია­არ­ახორ­ცი­ე­ლებ­და­რე­გუ­ლი­

რე­ბის­სა­ფა­სუ­რის­გა­და­ხედ­ვას­შემ­ცი­რე­ბის­მი­მარ­თუ­ლე­ბით,­არა­და­ეს­მის­პირ­და­პირ­ვალ­დე­ბუ­ლე­ბას­გა­ნე­კუთ­ვ­ნე­ბო­და;

• კო­მი­სი­ის­ ბი­უ­ჯე­ტის­ ყვე­ლა­ზე­ დი­დი­ წი­ლი­შრო­მის­ანაზღა­უ­რე­ბა­ზე­და­ძი­რი­თა­დი­სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბის­შე­ძე­ნა­ზე­იხარ­ჯე­ბო­და.­2005­წელს­ბი­უ­ჯე­ტის­ფაქ­ტი­უ­რი­ხარ­ჯე­ბის­39%­შრო­მის­ ანაზღა­უ­რე­ბა­ზე­ და­ი­ხარ­ჯა,­ 2006­წელს­–­38,7%,­ხო­ლო­2007­წელს­–­49%,­ანუ­ ბი­უ­ჯე­ტის­ თით­ქ­მის­ ნა­ხე­ვა­რი.­ 2005­წელს­ ძი­რი­თა­დი­ სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბის­ შე­ძე­ნა­ზე­და­ი­ხარ­და­ბი­უ­ჯე­ტის­32,9%,­2006­წელს­–­39,4%,­ხო­ლო­2007­წელს­–­36,2%;

• თუ­ გა­ვით­ვა­ლის­წი­ნებთ­ იმას,­ რომ­ 2005­წელს­ კო­მი­სი­ა­ში­ 69­ თა­ნამ­შ­რო­მე­ლი­ მუ­

ცხრი ლი 3. კო მუ ნი კა ცი ე ბის მა რე გუ ლი რე ბე ლი ეროვ ნუ ლი კო მი სი ის ბი უ ჯე ტი

ათასი­ლარი 2005 2006 2007  დამტკ. ფაქტი დამტკ. ფაქტი დამტკ. ფაქტი

ჯამური შემოსავლები 6,440.7 9,934.0 5,200.0 6,386.4 5,760.0 6,499.0

სარეზერვო­ფონდი­(გარდამავალი­ნაშთი)­1­იანვრის­მდგომარეობით 2,440.6   2,335.9 1,200.0

სარეზერვო­ფონდის­წილი­დაგეგმილ­მთლიან­ბიუჯეტში 24.4   75.5 18.5

ჯამური ხარჯები 6,225.0 5,114.6 5,074.7 6,491.1 6,656.7 6,261.7შრომის­ანაზღაურება 2,005.4 1,995.1 2,553.9 2,515.5 3,144.0 3,069.0მივლინება 100.0 158.7 100.0 151.1 120.1 150.2ავტომანქანების­შეძენა­შენახვა 70.0 67.3 70.0 140.5 80.0 123.4კომუნიკაცია,­ელ.ენერგია,­გაზი­და­წყალი 100.0 108.2 120.0 191.4 180.0 230.6

კონფერენციები­და­სემინარები 50.0 30.4 80.0 31.5 34.7 46.0საკანცელარიო,­საფოსტო­და­ჟურნალ­გაზეთების­ხარჯები 60.0 88.0 50.0 42.9 50.0 48.3

წარმომადგენლობითი­ხარჯები 10.0 19.7 10.0 6.4 15.0 10.7მიმდინარე­რემონტის­ხარჯები 250.0 134.1 60.0 0.0 70.0 5.0საბიუჯეტო­ანარიცხები 621.7 399.0 510.8 503.1 0.0 0.0ძირითადი­საშუალებების­შეძენა 2,500.0 1,681.2 1,300.0 2,558.0 2,600.0 2,267.0მომხმარებელთა­უფლებების­დამცველის­სამსახური 249.9 148.3 40.0 1.4 152.7 102.3

სამეცნიერო­და­საკონსულტაციო­სამუშაოთა­ხარჯები 80.0 55.2 50.0 6.5 50.0 22.0

სხვა­საერთო­ხარჯები 80.0 202.8 100.0 322.0 100.0 139.6დანარჩენი­ხარჯები,­რომლებიც­არ­შედის­წინა­ჯგუფებში 48.0 26.6 30.0 20.8 60.2 47.6

წყა რო:­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბის­ეროვ­ნუ­ლი­კო­მი­სი­ა,­www.gncc.ge­

შა­ობ­და­და­შრო­მის­ანაზღა­უ­რე­ბა­ზე­გა­ი­ცა­1995,1­ათა­სი­ლა­რი,­სა­შუ­ა­ლოდ­ერთ­და­საქ­მე­ბულ­ზე­წლის­გან­მავ­ლო­ბა­ში­გა­ცე­მუ­ლია­28914,5­ლა­რი,­რაც­ყო­ველ­თ­ვი­უ­რად­2409,5­ლარს­შე­ად­გენს.­2008­წლის­თ­ვის­მოხ­და­ თა­ნამ­შ­რო­მელ­თა­ რა­ო­დე­ნო­ბის­გაზ­რ­და,­ თუმ­ცა,­ ამის­ კვა­ლო­ბა­ზე­ 2007­წელს­ საკ­მა­ოდ­ გა­ი­ზარ­და­ სა­ხელ­ფა­სო­ფონ­დის­მო­ცუ­ლო­ბაც.­თუ­გა­ვით­ვა­ლის­წი­ნებთ­იმას,­რომ­ამ­პე­რი­ოდ­ში­კო­მი­სი­ა­ში­76­თა­ნამ­შ­რო­მე­ლი­მუ­შა­ობ­და­და­შრო­მის­ანაზღა­უ­რე­ბა­ზე­ გა­ი­ცა­3069,0­ ათა­სი­ლა­რი,­სა­შუ­ა­ლოდ­ერთ­და­საქ­მე­ბულ­ზე­წლის­გან­მავ­ლო­ბა­ში­ გა­ცე­მუ­ლია­ 40381,5­ ლა­რი,­ რაც­ ყო­ველ­თ­ვი­უ­რად­ 3365,1­ ლარს­შე­ად­გენს;

• მუდ­მი­ვად­გა­და­ხარ­ჯ­ვას­აქვს­ად­გი­ლი­სა­მივ­ლი­ნე­ბო­თან­ხებ­ში­ და­ ის­ სულ­ მცი­რე­50%­ით­ მე­ტია­ და­გეგ­მილ­ზე.­ გა­და­ხარ­ჯუ­ლია­ ასე­ვე­ კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის,­ ელ­.ე­ნერ­გი­ის,­გა­ზი­სა­და­წყლის­ხარ­ჯე­ბი.­რო­ცა­წი­ნა­წელს­ კო­მი­სი­ას­ არ­ ჰყოფ­ნი­და­ ხარ­ჯე­ბი,­გა­და­ხარ­ჯ­ვას­ ჰქონ­და­ ად­გი­ლი­ და­ მომ­დევ­ნო­ წელს­ წი­ნა­ წლის­ ფაქ­ტი­ურ­ ხარ­ჯებ­ზე­ ნაკ­ლე­ბი­ მო­ცუ­ლო­ბით­ გეგ­მავ­და;­ეს,­ უბ­რა­ლოდ,­ ცუდ­ და­გეგ­მ­ვა­ზე­ მი­უ­თი­თებს.

დი აგ რა მა 2. კო მი სი ის შე მო სავ ლე ბი, ხარ­ჯე ბი და გარ და მა ვა ლი ნაშ თი

0.0

2,000.0

4,000.0

6,000.0

8,000.0

10,000.0

2005 2006 2007

შემოსავლები ხარჯები ნაშთი 1 იანვ.

0.0

2,000.0

4,000.0

6,000.0

8,000.0

10,000.0

2005 2006 2007

Revenues Expenses Reserve Fund 1 Jan.

წყა­რო:­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბის­ეროვ­ნუ­ლი­

კო­მი­სი­ა,­www.gncc.ge­

მომ ხ მა რე ბელ თა უფ ლე ბე ბის დაც ვა

სა­კო­მუ­ნი­კა­ციო­მომ­სა­ხუ­რე­ბის­მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­ ინ­ტე­რე­სე­ბის­ დაც­ვის­ და­მა­ტე­ბი­თი­გა­რან­ტი­ე­ბის­ შე­საქ­მ­ნე­ლად10,­ კო­მი­სი­ას­თან­შექ­მ­ნი­ლია­მომ ხ მა რე ბელ თა ინ ტე რე სე ბის სა ზო გა დო ებ რი ვი დამ ც ვე ლის სამ სა ხუ­რი.­სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­დამ­ც­ვე­ლის­უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბებ­ში­შე­დის:• და­იც­ვას­მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­ინ­ტე­რე­სე­ბი;• შე­ა­ფა­სოს­ მომ­ხ­მა­რებ­ლებ­ზე­ სა­ტა­რი­ფო­და­სხვა­სა­ხის­სა­რე­გუ­ლა­ციო­ცვლი­ლე­ბა­თა­გავ­ლე­ნის­შე­დე­გე­ბი;

• გა­მო­ვი­დეს­მხა­რედ­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ­ორ­გა­ნო­ში­მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­სა­ხე­ლით;

• გა­ეც­ნოს­ყვე­ლა­იმ­დო­კუ­მენ­ტა­ცი­ას­თუ­მა­სა­ლას,­ რო­მე­ლიც­ კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბით­ ნე­ბა­დარ­თუ­ლია­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­კო­მი­სი­ის­მი­ერ­გა­საც­ნო­ბად;

• წარ­მო­ად­გი­ნოს­ ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლუ­რი­ მომ­ხ­მა­რე­ბე­ლი­მომ­სა­ხუ­რე­კომ­პა­ნი­ას­თან­და­ვა­ში;

• მი­ი­ღოს­ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა­ სა­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­და­ აღ­მას­რუ­ლე­ბე­ლი­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ მი­ერ­იმ­ნორ­მა­ტი­უ­ლი­აქ­ტე­ბის­პრო­ექ­ტე­ბის­მომ­ზა­დე­ბა­ში,­ რომ­ლებ­მაც­ შე­საძ­ლე­ბე­ლია­ ზე­გავ­ლე­ნა­ მო­ახ­დი­ნოს­ მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­ინ­ტე­რე­სებ­ზე.კო­მი­სი­ის­2005­და­2006­წლე­ბის­ან­გა­რი­

შე­ბი­დან­ ჩანს,­რომ­ მრა­ვალ­სხვა­ პრობ­ლე­მას­ შო­რის,­ ყვე­ლა­ზე­ მე­ტად­ მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­მხრი­დან­შე­მო­სუ­ლი­სა­ჩივ­რე­ბის­ხა­სი­ა­თი­ეხე­ბა­შემ­დეგ­პრობ­ლე­მებს:• სა­კა­ბე­ლო­მე­ურ­ნე­ო­ბის­ქურ­დო­ბა­­და­ტა­ცე­ბის­მი­ზე­ზით­სა­ტე­ლე­ფო­ნო­მომ­სა­ხუ­რე­ბის­შეწყ­ვე­ტა;­

• ხა­ზე­ბის­ და­უც­ვე­ლო­ბა­ და­ მე­სა­მე­ პირ­თა­მი­ერ­აბო­ნენ­ტის­ხაზ­ში­ უკა­ნო­ნოდ­შეღ­წე­ვა;

10.­ ვალდებულება­ არსებობს­ `დამოუკიდებელი­ ეროვნული­მარეგულირებელი­ კომისიების­ შესახებ~­ საქართველოს­კანონის­მე­13­მუხლის­მე­7­პუნქტით.

The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

28 ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

29

• ინ­ტერ­ნე­ტით­ე.წ.­ვი­რუ­სუ­ლი­პროგ­რა­მე­ბის­სა­შუ­ა­ლე­ბით­ მომ­ხ­მა­რებ­ლის­ ნე­ბარ­თ­ვის­გა­რე­შე­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ზა­რე­ბის­გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა;

• უხა­რის­ხო­ სა­ტე­ლე­ფო­ნო­ მომ­სა­ხუ­რე­ბა,­და­უ­სა­ბუ­თე­ბე­ლი­ ან­გა­რი­შე­ბის­ გა­მო­წე­რა­და­ტე­ლე­ფო­ნე­ბის­გა­თიშ­ვა;

• მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­ ინ­ფორ­მი­რე­ბას­თან­ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­ხარ­ვე­ზე­ბი;

• მა­უწყებ­ლო­ბის­ დარ­გ­ში­ არას­რულ­წ­ლო­ვან­თა­მავ­ნე­ზე­გავ­ლე­ნი­სა­გან­დაც­ვის­თა­ო­ბა­ზე­ზო­მე­ბის­გა­ნუ­ხორ­ცი­ე­ლებ­ლო­ბა.აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ ხა­სი­ა­თის­ დარ­ღ­ვე­ვე­ბი­ საკ­

მა­ოდ­ მას­შ­ტა­ბუ­რი­ა,­ პერ­მა­ნენ­ტულ­ ხა­სი­ათს­ატა­რებს,­ თუმ­ცა­ 2007­ წლის­ ან­გა­რიშ­ში­ არ­არის­დარ­ღ­ვე­ვე­ბის­თა­ო­ბა­ზე­მი­თი­თე­ბუ­ლი.სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­ დამ­ც­ვე­ლის­ საქ­მი­ა­ნო­

ბა­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ შე­მად­გე­ნე­ლი­ საქ­მი­ა­ნო­ბა­ა;­ფი ნან ს დე ბა მა რე გუ ლი რე ბელ ორ გა ნო­ში გა დახ დი ლი რე გუ ლი რე ბის სა ფა სუ რი დან­და­ აისა­ხე­ბა­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ორ­გა­ნოს­ბი­უ­ჯეტ­ში.­ ამას­თან,­ სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­ დამ­ც ვე ლი ინიშ ნე ბა ღია კონ კურ სის წე სით, მა­რე გუ ლი რე ბე ლი ორ გა ნოს თავ მ ჯ დო მა რის ბრძა ნე ბით.­ ამ­დე­ნად,­ სა ზო გა დო ებ რი ვი დამ ც ვე ლი, რო მე ლიც ინიშ ნე ბა მა რე გუ­ლი რე ბე ლი ორ გა ნოს უფ რო სის ბრძა ნე­ბით და ფი ნან ს დე ბა ამა ვე კო მი სი ის ბი­უ ჯე ტი დან, ვერ იქ ნე ბა და მო უ კი დე ბე ლი პი რი. რო ცა და ვა, შე საძ ლო ა, მა რე გუ ლი­რე ბელ კო მი სი ა სა და სერ ვი სის მიმ წო დე­ბელ კომ პა ნი ას შო რის იყოს და გა სა ჩივ რ­დეს დამ ც ველ თან, დამ ც ვე ლი ძნე ლად თუ მი ი ღებს გა დაწყ ვე ტი ლე ბას კო მი სი ის სა­წი ნა აღ მ დე გოდ. ან კი დევ, თუ და ვა იქ ნე­ბა სერ ვი სის მიმ წო დე ბელ სა და კლი ენტს (მოქალაქეს) შო რის, დამ ც ვე ლი ძნე ლად თუ მი ი ღებს გა დაწყ ვე ტი ლე ბას იმ კომ პა­ნი ის წი ნა აღ მ დეგ, რო მე ლიც რე გუ ლი რე­ბის სა ფა სურს უხ დის (აფინანსებს) მა რე­გუ ლი რე ბელ კო მი სი ას.

მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­ უფ­ლე­ბე­ბის­ დარ­ღ­ვე­ვებს­ საკ­მა­ოდ­ მრავ­ლად­ აქვს­ ად­გი­ლი­ და­კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ კო­მი­სი­ა,­ხშირ­შემ­თხ­ვე­ვა­ში,­თა­მაშ­გა­რე­მდგო­მა­რე­ო­ბა­ში­რჩე­ბა.­მა­გა­ლი­თად,­2­წლის­გან­მავ­ლო­ბა­ში­ მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და­ და­ვა­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ბა­ზარ­ზე­ მოქ­მედ­ ორ­ უმ­ს­ხ­ვი­ლეს­ ინ­ტერ­ნეტ­­­პ­რო­ვა­ი­დერს­ “კავკასუს­ ონ­ლა­ინ­სა”­ და­“გაერთიანებული­ ტე­ლე­კომს”­ შო­რის.­ ­ და­ვის­მიმ­დი­ნა­რე­ო­ბის­პრო­ცეს­ში­ქ.­თბი­ლი­სის­მე­რი­ის­ზე­დამ­ხედ­ვე­ლო­ბის­სამ­სა­ხურ­მა­გა­ნა­ხორ­ცი­ე­ლა­“კავკასუს­ონ­ლა­ი­ნის”­მი­ერ­აშე­ნე­ბუ­ლი­“ჯეი­ლინ­კის”­დე­მონ­ტა­ჟი,­რის­შე­დე­გა­დაც,­ ამ­ კომ­პა­ნი­ის­ ინ­ტერ­ნეტ­­ა­ბო­ნენ­ტე­ბი­ინ­ტერ­ნე­ტის­გა­რე­შე­დარ­ჩა.­პრო­ცე­სებ­ში­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ პრე­მი­ერ­­­მი­ნის­ტ­რი­ ჩა­ე­რია­ და­მხა­რე­ებს­ მო­რი­გე­ბის­კენ­ (ხელშეკრულების­გა­ფორ­მე­ბის­კენ)­მო­უ­წო­და,­რა­საც­კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბის­ეროვ­ნუ­ლი­კო­მი­სია­მათ­გან­თვე­ე­ბის­გან­მავ­ლო­ბა­ში­ უშე­დე­გოდ­ ითხოვ­და.­ ამას­თან,­ეს­კო­მი­სია­ხშირ­შემ­თხ­ვე­ვა­ში­დუ­მილს­ამ­ჯო­ბი­ნებ­და­და­გან­მარ­ტე­ბა­მა­ში­ნაც­კი­არ­გა­უ­კე­თე­ბი­ა,­რო­ცა­თბი­ლი­სის­უდი­დე­სი­ნა­წი­ლი­ინ­ტერ­ნე­ტის­გა­რე­შე­იყო­დარ­ჩე­ნი­ლი11.

საქ მი ა ნო ბის გამ ჭ ვირ ვა ლო ბა და სა ჯა­რო ო ბა

“დამოუკიდებელი­ეროვ­ნუ­ლი­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­კო­მი­სი­ე­ბის­შე­სა­ხებ”­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნო­ნის­მე­17­მუხ­ლით,­და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ კო­მი­სია­ ყო­ველ­წ­ლი­უ­რად­ამ­ზა­დებს­თა­ვი­სი­ საქ­მი­ა­ნო­ბის­ ან­გა­რიშს­და­ატა­რებს­ფი­ნან­სურ­აუდიტს­და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­აუდი­ტო­რის­ მეშ­ვე­ო­ბით.­ კო­მი­სია­ სა­ჯა­როდ­აქ­ვეყ­ნებს­თა­ვი­სი­საქ­მი­ა­ნო­ბის­ან­გა­რიშს­და­ფი­ნან­სუ­რი­აუდი­ტის­შე­დე­გებს.­კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბის­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ­კო­მი­სი­ას­სა­კუ­თარ­ვებ­­­გ­ვერ­დ­ზე­გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლი­აქვს­2005­2007­

11.­http://www.commersant.ge/index.php?pg=nt&id=1889&ct=6­­­­­­­http://www.commersant.ge/index.php?pg=nt&id=1932&ct=6­

წლე­ბის­ საქ­მი­ა­ნო­ბის­ ან­გა­რი­შე­ბი,­ რო­მელ­თა­გან­ 2007 წლის ან გა რიშს არ ახ ლავს აუდი ტის დას კ ვ ნა. 2005 და 2006 წლე ბის ან გა რი შებ ზე თან დარ თუ ლი დას კ ვ ნე ბი არა ინ ფორ მა ტი უ ლია და მხო ლოდ ფორ­მა ლურ სა ხეს ატა რებს. აუდი ტის დას კ­ვ ნებ ში არ ჩანს ის აშ კა რა შე ნიშ ვ ნე ბი, რომ ლე ბიც, წე სით, და მო უ კი დე ბელ აუდი­ტორს უნ და მი ე თი თე ბი ნა კო მუ ნი კა ცი ე ბის მა რე გუ ლი რე ბე ლი ეროვ ნუ ლი კო მი სი ის­თ ვის (რაზეც ზე მოთ გვქონ და სა უ ბა რი.) კო მი სი ის ფი ნან სე ბის ანა ლი ზის ჩა ტა რე­ბი სას.“მაუწყებლობის­ შე­სა­ხებ”­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­

კა­ნო­ნის­მე­13­მუხ­ლის­მე­2­პუნ­ქ­ტით,­კო­მი­სი­ის­ან­გა­რი­შის­ის­ნა­წი­ლი,­რო­მე­ლიც­შე­ე­ხე­ბა­მა­უწყებ­ლო­ბის­სფე­როს,­სხვა­ინ­ფორ­მა­ცი­ას­თან­ერ­თად,­უნ­და­შე­ი­ცავ­დეს­ინ­ფორ­მა­ცი­ას­სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­აზ­რის­კვლე­ვის­შე­დე­გე­ბი­სა­და­კო­მი­სი­ის­მო­მა­ვა­ლი­წლის­ბი­უ­ჯე­ტის­შე­სა­ხებ.­ კო მი სი ის უკა ნას კ ნე ლი წლე ბის ან გა რი შე ბის ანა ლი ზი დან არ ჩანს, რომ კო მი სი ის მი ერ გან ხორ ცი ელ და სა ზო გა­დო ებ რი ვი აზ რის კვლე ვა და არც კო მი­სი ის მო მა ვა ლი წლის ბი უ ჯე ტის შე სა ხებ ინ ფორ მა ციაა მო ცე მუ ლი. შე სა ბა მი სად, კო მი სი ის საქ მი ა ნო ბის შე სა ხებ სრუ ლი ინ ფორ მა ცი ის მი ღე ბა შე უძ ლე ბე ლია და ამით გამ ჭ ვირ ვა ლო ბის პრინ ცი პე ბიც ირ­ღ ვე ვა.სულ­ახ­ლა­ხანს­დას­რულ­და­კო­მი­სი­ის­წევ­

რე­ბის­ შე­სარ­ჩე­ვი­ კონ­კურ­სი.­ მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ კო მი სი ის წევ რე ბის შერ ჩე­ვა ხდე ბა ღია კონ კურ სით12, კონ კურ სის თა ო ბა ზე გან კარ გუ ლე ბას გა მოს ცემს სა­ქარ თ ვე ლოს პრე ზი დენ ტი და კო მი სი ის წევ რო ბის შერ ჩე ვა მაქ სი მა ლუ რად გამ ჭ­ვირ ვა ლედ უნ და მიმ დი ნა რე ობ დეს, არც 12.­ „მაუწყებლობის­ შესახებ“­ საქართველოს­ კანონის­ მე­9­მუხლის­ მე­4­ პუნქტის­ საფუძველზე,­ გარდა­ საპარლამენტო­უმრავლესობის­ და­ უმცირებობის­ მიერ­ დასახელებული­კანდიდატებისა.

სა ქარ თ ვე ლოს პრე ზი დენ ტის ვებ ­ გ ვერ დ­ზე და არც სა ქარ თ ვე ლოს კო მუ ნი კა ცი ე ბის მა რე გუ ლი რე ბე ლი ეროვ ნუ ლი კო მი სი ის ვებ ­ გ ვერ დ ზე კონ კურ სის გა მოცხა დე ბის თა ო ბა ზე არც გან ცხა დე ბა გა მოქ ვეყ ნე ბუ­ლა და არც სა ქარ თ ვე ლოს პრე ზი დენ ტის გან კარ გუ ლე ბა.

და ვე ბის გან ხილ ვა

2007­ წელს­ კო­მი­სი­ა­ში­ გან­ხი­ლუ­ლი­ იქ­ნა­18­და­ვა,­რო­მელ­თა­გან­13­და­ვა­ში­ერ­თ­­ერთ­მხა­რედ­მო­ნა­წი­ლე­ობ­და­“საქართველოს­გა­ერ­თი­ა­ნე­ბუ­ლი­ სა­ტე­ლე­კო­მუ­ნი­კა­ციო­ კომ­პა­ნი­ა”.­რო­გორც­ვხე­დავთ,­და­ვე­ბის­ერ­თ­­ერთ­მხა­რედ­მუდ­მი­ვად­“საქართველოს­გა­ერ­თი­ა­ნე­ბუ­ლი­ სა­ტე­ლე­კო­მუ­ნი­კა­ციო­ კომ­პა­ნი­ის”­ყოფ­ნა­კო­მი­სი­ის­მხრი­დან­სე­რი­ო­ზუ­ლი­გან­ს­ჯის­სა­გა­ნი­უნ­და­გახ­დეს­და­ადეკ­ვა­ტუ­რი­რე­ა­გი­რე­ბაც­ მოჰ­ყ­ვეს.­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ კომ­პა­ნი­ის­შე­სა­ხებ­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­სა­ინ­ვეს­ტი­ციო­ჯგუ­ფი­შემ­დეგ­ინ­ფორ­მა­ცი­ას­აქ­ვეყ­ნებს13:სა­აქ­ციო­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­ “საქართველოს­

გა­ერ­თი­ა­ნე­ბუ­ლი­ სა­ტე­ლე­კო­მუ­ნი­კა­ციო­ კომ­პა­ნი­ა”­ აქ­ცი­ის­ ფა­სი­ გარ­კ­ვე­უ­ლი­ პე­რი­ო­დი­ბირ­ჟა­ზე­ისე­ივაჭ­რე­ბო­და,­რომ­სა­წარ­მოს­ფი­ნან­სუ­რი­ ან­გა­რი­შიც­ კი­ არ­ არ­სე­ბობ­და­ არც­ბირ­ჟა­ზე­ და­ არც­ კო­მი­სი­ა­ში.­ თუმ­ცა,­ აქ­ცი­ის­მი­მართ­მზარ­დი­ინ­ტე­რე­სი­და­ფიქ­სირ­და.­ფა­სი­“დარბოდა”­0.20­ლა­რი­დან­1.05­ლა­რამ­დე­და­ ვე­რა­ნა­ი­რი­ლო­გი­კის­ ჩარ­ჩო­ებ­ში­ ვერ­ჯდე­ბო­და.­ ყვე­ლა­ზე­ სა­კა­მა­თო­ გა­რი­გე­ბა­ ამ­აქ­ცი­ა­ზე­წლის­ბო­ლოს­შედ­გა,­რო­დე­საც,­ჩვე­ნი­აზ­რით,­სა­ტენ­დე­რო­შე­თა­ვა­ზე­ბის­თა­ვი­დან­აცი­ლე­ბის­ მიზ­ნით­ მოხ­და­ აქ­ცი­ა­თა­ სა­ერ­თო­რიცხ­ვის­40%­ის­გა­დას­ვ­ლა­ერ­თი­კომ­პა­ნი­ი­დან­მე­ო­რეს­სა­კუთ­რე­ბა­ში.­ამ­ოპე­რა­ცი­ით­სს­“საქართველოს­გა­ერ­თი­ა­ნე­ბუ­ლი­სა­ტე­ლე­კო­13.­ „საქართველოს­ საფონდო­ ბაზრის­ მიმოხილვა“,­საქართველოს­საინვესტიო­ჯგუფი,­2006­წლის­მიმოხილვა,­www.investgroup.ge/padmin/ge/research_main_page/files/saqartvelos_safondo_bazari_2006_weli.pdf

The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

30

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

31ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

მუ­ნი­კა­ციო­კომ­პა­ნი­ის”­40%­წი­ლი­გას­ხ­ვის­და­(თანაც­ თი­თო­ აქ­ცია­ 2.138­ ლარ­ში!)­ და­ ამ­გა­რი­გე­ბამ­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ სა­ფონ­დო­ ბირ­ჟის­2006­წლის­აქ­ცი­ე­ბის­ბრუნ­ვის­61.33%­და­ფუ­ლა­დი­ბრუნ­ვის­53%­შე­ად­გი­ნა.­აქ­ვე­დავ­ძენთ,­რომ­ 2006­ წელს,­ ამ­ აქ­ცი­ა­ზე­ 1973­ გა­რი­გე­ბა­ და­ფიქ­სირ­და,­ რაც­ გა­რი­გე­ბა­თა­ სა­ერ­თო­რიცხ­ვის­35%­ის­ტოლ­ფა­სი­იყო...საკ­მა­ოდ­სა­ინ­ტე­რე­სო­მე­ქა­ნიზ­მ­თან­გვაქვს­

საქ­მე,­რო­დე­საც­კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბის­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ­კო­მი­სი­ა­ში­იხი­ლე­ბა­და­ვა­ორ­კომ­პა­ნი­ას­ შო­რის­ (სერვისის­ მიმ­წო­დე­ბე­ლი­ კომ­

პა­ნი­ე­ბი).­რად­გა­ნაც­და­ვა­კო­მი­სი­ა­ში­იხი­ლე­ბა,­ ეს­ იმას­ნიშ­ნავს,­რომ­მო­და­ვე­მხა­რე­ე­ბი­კო­მი­სი­ის­რე­გუ­ლი­რე­ბას­დაქ­ვემ­დე­ბა­რე­ბულ­საქ­მი­ა­ნო­ბას­ ახორ­ცი­ე­ლე­ბენ­ და­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ კო­მი­სი­ას­ უხ­დი­ან­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სურს.­ რო ცა სას წორ ზე დიდ კომ პა ნი ა სა და შე და რე ბით მცი რე კომ პა ნი ას შო რის სა და ვო სა კითხი დევს, ალ ბათ, ძნე ლად თუ მი ი ღებს კო მი სია მცი რე კომ პა ნი ის სა­სარ გებ ლო გა დაწყ ვე ტი ლე ბას შე და რე ბით დი დი რე გუ ლი რე ბის სა ფა სუ რის გა დამ ხ­დე ლი კომ პა ნი ის სა ზი ა ნოდ.

პოს­ტ­კო­მუ­ნის­ტუ­რი­ტრან­ს­ფორ­მა­ცი­ა,­რო­მე­ლიც­ აღ­მო­სავ­ლეთ­ ევ­რო­პის­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ებ­ში­ბო­ლო­20­წლის­გან­მავ­ლო­ბა­ში­მეტ­­­ნაკ­ლე­ბი­ წარ­მა­ტე­ბით­ მიმ­დი­ნა­რე­ობს,­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­თ­ვის­ გან­სა­კუთ­რე­ბით­ რთუ­ლი­აღ­მოჩ­ნ­და.­აღ­ნიშ­ნულ­სირ­თუ­ლე­ებს­ჰქონ­და­რო­გორც­ ობი­ექ­ტუ­რი,­ ისე­ სუ­ბი­ექ­ტუ­რი­ მი­ზე­ზე­ბი,­ კერ­ძოდ­ კი,­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ უწევ­და­ სა­სი­ცოცხ­ლო­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბის­რამ­დე­ნი­მე­ამო­ცა­ნის­ერ­თ­დ­რო­უ­ლად­გა­დაწყ­ვე­ტა.­უპირ­ვე­ლეს­ყოვ­ლი­სა,­ეკო­ნო­მი­კის­რე­ფორ­მი­რე­ბის­ პა­რა­ლე­ლუ­რად,­ იქ­მ­ნე­ბო­და­ და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­ ქარ­თუ­ლი­ სა­ხელ­მ­წი­ფო.­ ამას­თან,­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ პრო­ცე­სე­ბის­ და­საწყი­სი­ მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და­რო­გორც­სა­მო­ქა­ლა­ქო,­ისე­სა­მა­მუ­ლო­ ომე­ბის­ და­ საბ­რ­ძო­ლო­ შე­ტა­კე­ბე­ბის­ფონ­ზე,­ მძი­მე­ კრი­მი­ნო­გე­ნულ­ ვი­თა­რე­ბა­ში.­რა­საკ­ვირ­ვე­ლი­ა,­ აღ­ნიშ­ნულ­მა­ ფაქ­ტო­რებ­მა­ეკო­ნო­მი­კის­რე­ფორ­მი­რე­ბის­პრო­ცე­სი­უკა­ნა­პლან­ზე­გა­და­წია­და­წი­ნა­პლან­ზე­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბის­სა­კითხი­დად­გა.ამ­დე­ნად,­ეკო­ნო­მი­კის­რე­ფორ­მი­რე­ბის­სა­

თა­ნა­დო­ დო­ნე­ზე­ დაწყე­ბა­ მხო­ლოდ­ კრი­მი­ნო­გე­ნუ­ლი­ფო­ნის­გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბი­სა­და­აქ­ტი­უ­რი­სა­ო­მა­რი­მოქ­მე­დე­ბე­ბის­შეწყ­ვე­ტის­შემ­დეგ­გახ­და­შე­საძ­ლე­ბე­ლი.­სამ­წუ­ხა­როდ,­ რე­ფორ­მის­ პირ­ველ­ წლებ­

ში,­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ბაზ­რის­რე­გუ­ლი­რე­ბის­გა­მოც­დი­ლე­ბა,­პრაქ­ტი­კუ­ლად,­არ­ქონ­და,­რაც­ის­ტო­რი­უ­ლი­ ფაქ­ტო­რით­ იყო­ გა­მოწ­ვე­უ­ლი.­უკა­ნას­კ­ნე­ლი­200­წლის­გან­მავ­ლო­ბა­ში­ (თუ­

მხედ­ვე­ლო­ბა­ში­ არ­ მი­ვი­ღებთ­ 1918­1920­წლებს),­ ეკო­ნო­მი­კუ­რი,­ მით­ უფ­რო,­ სტრუქ­ტუ­რუ­ლი­ და­ სის­ტე­მუ­რი­ გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბე­ბის­ მი­ღე­ბა­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ არ­ ხდე­ბო­და.­ამ­დე­ნად,­ რე­ფორ­მი­რე­ბის­ პირ­ველ­ წლებ­ში­შეც­დო­მე­ბი­ არ­ იყო­ გა­მო­რიცხუ­ლი;­ თუმ­ცა,­ქვე­ყა­ნა­ ნე­ლა,­ მაგ­რამ­ მი­ზან­მი­მარ­თუ­ლად­ახ­დენ­და­სა­ბაზ­რო­ინ­ს­ტი­ტუ­ტე­ბის­ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბას­და­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ მხრი­დან­ ეკო­ნო­მი­კუ­რი­პრო­ცე­სე­ბის­მარ­თ­ვა­თან­და­თან­რე­გუ­ლი­რე­ბის­სის­ტე­მე­ბით­იც­ვ­ლე­ბო­და.ქვე­ყა­ნას,­რე­ა­ლუ­რად­პირ­ვე­ლად­მის­ ის­

ტო­რი­ა­ში,­ გა­უჩ­ნ­და­ ეკო­ნო­მი­კის­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ ისე­თი­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ ინ­ს­ტი­ტუ­ტე­ბი,­რო­გო­რი­ცაა­ ეროვ­ნუ­ლი­ ვა­ლუ­ტა,­ სა­გა­და­სა­ხა­დო­ სის­ტე­მა;­ გაჩ­ნ­და­ ან­ტი­მო­ნო­პო­ლი­უ­რი­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბა,­ პა­რა­ლე­ლუ­რად­ შე­იქ­მ­ნა­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­კო­მი­სი­ე­ბი.­ქვე­ყა­ნა­ში­და­იწყო­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­პრო­ცე­სე­ბის­მარ­თ­ვის­ქა­ო­სუ­რი­ სის­ტე­მი­დან,­ რო­მე­ლიც­ ძი­რი­თა­დად­არა­ფორ­მა­ლურ­ ინ­ს­ტი­ტუ­ტებს­ ეყ­რ­დ­ნო­ბო­და­და­სა­ბო­ლოო­ჯამ­ში­კო­რუფ­ცი­ულ­გა­რი­გე­ბებ­ში­აისა­ხე­ბო­და,­ფორ­მა­ლუ­რი­ინ­ს­ტი­ტუ­ტე­ბის­ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა.ქვე­ყა­ნა­ში­ შე­იქ­მ­ნა­ ნე­ბარ­თ­ვე­ბის­ სის­ტე­მა,­

ლი­ბე­რა­ლუ­რი­გახ­და­სა­გა­რეო­ვაჭ­რო­ბა,­მი­ნი­მუ­მამ­დე­შემ­ცირ­და­რე­გუ­ლი­რე­ბა­დი­ფა­სე­ბის­ რა­ო­დე­ნო­ბა.­ რე­ა­ლუ­რად,­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­სხვა­დას­ხ­ვა­ ფორ­მით­ არე­გუ­ლი­რებ­და­ მხო­ლოდ­ე.წ.­ “ბუნებრივი­მო­ნო­პო­ლი­ე­ბის”­ფა­სებს.

ნო დარ ხა დუ რიეკონომიკის დოქტორი

ბაზ რის რე გუ ლი რე ბის მე ქა ნიზ მე ბის ფაქ ტი უ რი გა უქ მე ბით გა მოწ ვე უ ლი შე დე გე ბის კვლე ვა

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

32 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

33ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

2004­ წლის­ და­საწყი­სამ­დე­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­აყა­ლი­ბებ­და­სა­ბაზ­რო­ეკო­ნო­მი­კის­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ისეთ­ინ­ს­ტი­ტუ­ცი­ო­ნა­ლურ­ბა­ზას,­რომ­ლის­მაგ­ვა­რიც­იყო­ევ­რო­პის­ან­ამე­რი­კის­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ებ­ში.­ გა­სათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბე­ლია­ ის­ფაქ­ტიც,­ რომ­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ ნა­კის­რი­ აქვს­ვალ­დე­ბუ­ლე­ბე­ბი­ სა­კუ­თა­რი­ კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბის­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბას­თან­ჰარ­მო­ნი­ზა­ცი­ის­ შე­სა­ხებ.­ ამ­დე­ნად,­ ევ­რო­პუ­ლი­მო­დე­ლე­ბი­დან­გა­დახ­ვე­ვა,­ქვეყ­ნის­მის­წ­რა­ფე­ბას,­სა­კუ­თა­რი­ღირ­სე­უ­ლი­ად­გი­ლი­და­ი­კა­ვოს­ევ­რო­პულ­ოჯახ­ში,­სე­რი­ო­ზუ­ლი­საფ­რ­თხის­წი­ნა­შე­აყე­ნებს.2003­ წლის­ ნო­ემ­ბ­რის­ ბო­ლოს,­ სა­ქარ­თ­

ვე­ლო­ში­“ვარდების­რე­ვო­ლუ­ცი­ის”­შემ­დ­გომ,­ეკო­ნო­მი­კის­ რე­ფორ­მი­რე­ბის­ ახა­ლი­ ეტა­პი­იწყე­ბა,­რო­მე­ლიც­თით­ქ­მის­მთლი­ა­ნად­უკავ­შირ­დე­ბა­ რუ­სე­თი­დან­ დაბ­რუ­ნე­ბუ­ლი­ ოლი­გარ­ქის­კა­ხა­ბენ­დუ­ქი­ძის­სა­ხელს.სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ რა­დი­კა­ლუ­რი­ ეკო­ნო­მი­

კუ­რი­ (თუმცა­ ძნე­ლია­ ამ­ პრო­ცესს­ ეწო­დოს­“ეკონომიკური”)­ რე­ფორ­მე­ბი­ და­იწყო,­ რაც­ხშირ­ შემ­თხ­ვე­ვა­ში­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ მხრი­დან­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ მე­ქა­ნიზ­მე­ბის­ გა­უქ­მე­ბა­ში­ გა­მო­ი­ხა­ტე­ბო­და.სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ სა­ხელ­მ­წი­ფომ,­ სხვა­ მეტ­­­

ნაკ­ლე­ბად­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ რე­გუ­ლა­ცი­ე­ბის­გა­უქ­მე­ბის­პა­რა­ლე­ლუ­რად,­უარი­თქვა­გა­ნე­ხორ­ცი­ე­ლე­ბი­ნა­ შრო­მის­ ბაზ­რის,­ კონ­კუ­რენ­ცი­ის­შეზღუდ­ვის,­სურ­სა­თის­უვ­ნებ­ლო­ბის­რე­გუ­ლა­ცი­ე­ბი,­რო­მელ­თა­გა­უქ­მე­ბამ­ან­შეზღუდ­ვამ­მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად­გა­ა­უ­ა­რე­სეს­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­გა­რე­მო.­მო­საზ­რე­ბამ,­რომ­ეს­ყვე­ლა­ფე­რი­ ინ­ვეს­ტი­ცი­ე­ბის­ მო­ზიდ­ვას­ ემ­სა­ხუ­რე­ბო­და­და­ აისა­ხა­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ სხვა­დას­ხ­ვა­ რე­ი­ტინ­გე­ბის­ მაჩ­ვე­ნე­ბელ­ზე,­ რე­ა­ლუ­რად­ ეკო­ნო­მი­კის­ გან­ვი­თა­რე­ბას­ უამ­რა­ვი­ პრობ­ლე­მა­შე­უქ­მ­ნა.­ ამ­ პრობ­ლე­მე­ბის­ გა­მოს­წო­რე­ბა­ ან­გა­ნე­იტ­რა­ლე­ბა­ საკ­მა­ოდ­რთუ­ლი­ იქ­ნე­ბა­და­დრო­შიც­ სე­რი­ო­ზუ­ლად­ გა­ი­წე­ლე­ბა.­ თუ­ გა­ვით­ვა­ლის­წი­ნებთ,­ რომ­ სა­ხელ­მ­წი­ფომ­ გარ­

და­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ პირ­და­პი­რი­ ფორ­მე­ბი­სა,­მკვეთ­რად­შეზღუ­და­მაკ­რო­ე­კო­ნო­მი­კუ­რი­რე­გუ­ლა­ტო­რე­ბის­ფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­რე­ბაც,­სუ­რა­თი­კი­დევ­უფ­რო­მძიმ­დე­ბა.2004­ წლი­დან­ გა­უქ­მ­და­ საგ­ზაო­ ფონ­

დი,­ კავ­შირ­გაბ­მუ­ლო­ბის,­ტრან­ს­პორ­ტი­სა­და­ფოს­ტის­სა­მი­ნის­ტ­რო,­ურ­ბა­ნი­ზა­ცი­ი­სა­და­მშე­ნებ­ლო­ბის­სა­მი­ნის­ტ­რო,­სა­გა­რეო­ვაჭ­რო­ბი­სა­და­სა­გა­რეო­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის­სა­მი­ნის­ტ­რო,­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ ქო­ნე­ბის­ მარ­თ­ვის­ სა­მი­ნის­ტ­რო,­ კვე­ბის­ პრო­დუქ­ტე­ბის­ ექ­ს­პერ­ტი­ზი­სა­ და­ მო­ნი­ტო­რინ­გის­ სამ­სა­ხუ­რი,­მცე­ნა­რე­თა­დაც­ვის­ სამ­სა­ხუ­რი,­ მეცხო­ვე­ლე­ო­ბი­სა­ და­ სა­ნა­შე­ნე­ საქ­მის­ დე­პარ­ტა­მენ­ტი,­ძვირ­ფა­სი­ქვე­ბი­სა­და­ლი­თო­ნე­ბის­დე­პარ­ტა­მენ­ტი,­და­საქ­მე­ბის­სა­ხელ­მ­წი­ფო­სამ­სა­ხუ­რი,­“საქსტანდარტი”,­ კვე­ბის­ პრო­დუქ­ტე­ბის­ ხა­რის­ხის­ ინ­ს­პექ­ცი­ა,­ ფი­ტო­სა­ნი­ტა­რუ­ლი­ კონ­ტ­რო­ლი,­ ტრან­ს­პორ­ტის­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­კო­მი­სი­ა.­გა­მარ­ტივ­და­მშე­ნებ­ლო­ბის­პრო­ცე­დუ­რე­ბი.მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად­შემ­ცირ­და­იმ­საქ­მი­ა­ნო­ბა­

თა­ ჩა­მო­ნათ­ვა­ლი,­რო­მე­ლიც­ლი­ცენ­ზი­რე­ბას­მო­ითხოვ­და.­ კერ­ძოდ,­ ასე­თი­ საქ­მი­ა­ნო­ბე­ბის­900­და­სა­ხე­ლე­ბი­დან­დარ­ჩა­მხო­ლოდ­114.გა­უქ­მ­და­ ზო­მი­სა­ და­ წო­ნის­ კონ­ტ­რო­ლი,­

ვე­ტე­რი­ნა­რუ­ლი­ საქ­მი­ა­ნო­ბის­ ლი­ცენ­ზია­ და­ნე­ბარ­თ­ვა,­პეს­ტი­ცი­დე­ბის­წარ­მო­ე­ბის­და­ვაჭ­რო­ბის­ლი­ცენ­ზი­ა,­წი­ნა­სა­რე­ი­სო­სა­მე­დი­ცი­ნო­შე­მოწ­მე­ბა­და­ა.შ.პრაქ­ტი­კუ­ლად,­დე­რე­გუ­ლი­რე­ბუ­ლია­ფარ­

მა­ცევ­ტუ­ლი­პრო­დუქ­ცი­ით­სა­ბი­თუ­მო­ვაჭ­რო­ბა.გა­უქ­მ­და­ სა­ა­ვი­ა­ციო­ გა­და­ზიდ­ვებ­ში­ პრო­

ტექ­ცი­ო­ნის­ტუ­ლი­ ნორ­მა,­ რო­მე­ლიც­ ქარ­თუ­ლი­და­უცხო­უ­რი­კომ­პა­ნი­ე­ბის­პა­რი­ტეტს­ით­ვა­ლის­წი­ნებ­და.თუ­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ბო­ლო­5­წლის­გან­მავ­

ლო­ბა­ში­გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლი­სტრუქ­ტუ­რუ­ლი­ცვლი­ლე­ბე­ბის­ ანა­ლიზს­ ჩა­ვა­ტა­რებთ,­ ნათ­ლად­ გა­მოჩ­ნ­დე­ბა,­ რომ­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ ცვლი­ლე­ბე­ბის­ მი­ზა­ნი­ ეკო­ნო­მი­კის­ სრუ­ლი­დე­რე­

გუ­ლი­რე­ბა­ა.­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბა,­ მი­უ­ხე­და­ვად­ იმი­სა,­ რომ­ თე­ო­რი­უ­ლად­ევ­რო­პულ­ ორი­ენ­ტა­ცი­ას­ აღი­ა­რებს,­ აბ­სო­ლუ­ტუ­რად­სა­პი­რის­პი­როდ­ვი­თარ­დე­ბა.­ამის­სა­უ­კე­თე­სო­მა­გა­ლი­თად­გა­მოდ­გე­ბა­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­შრო­მის­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბა,­რო­მე­ლიც­აგე­ბუ­ლია­ დამ­ქი­რა­ვე­ბელ­თა­ უფ­ლე­ბე­ბის­პრი­მა­ტის­აღი­ა­რე­ბით­და­პრაქ­ტი­კუ­ლად­მი­ნი­მუ­მამ­დეა­ დაყ­ვა­ნი­ლი­ და­საქ­მე­ბულ­თა­ ინ­ტე­რე­სე­ბი.სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ,­ რე­ა­ლუ­

რად,­უარი­თქვა­არა­მარ­ტო­თა­ვად­და­ეც­ვა­და­საქ­მე­ბულ­თა­ ინ­ტე­რე­სე­ბი,­ არა­მედ­ და­საქ­მე­ბუ­ლებს­ სა­კუ­თა­რი­ უფ­ლე­ბე­ბის­დაც­ვის­ელე­მენ­ტა­რუ­ლი­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბაც­ წა­არ­თ­ვა,­ რად­გან­ კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბით,­ დამ­საქ­მე­ბელს­ უფ­ლე­ბა­ აქვს­ ნე­ბის­მი­ერ­ დროს,­ ყო­ველ­გ­ვა­რი­მი­ზე­ზის­გა­რე­შე­გა­ა­თა­ვი­სუფ­ლოს­და­საქ­მე­ბუ­ლი.­ რა­საკ­ვირ­ვე­ლი­ა,­ იმ­ ფონ­ზე,­რო­დე­საც­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ ეკო­ნო­მი­კა­ გა­ნიც­დის­მსოფ­ლიო­ფი­ნან­სუ­რი­და­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­კრი­ზი­სის­ ზე­გავ­ლე­ნას,­ სა­მუ­შაო­ ად­გი­ლე­ბის­შემ­ცი­რე­ბის­ პრო­ცე­სი­ აქ­ტი­უ­რად­ მიმ­დი­ნა­რე­ობს,­ მიმ­დი­ნა­რე­ობს­ შრო­მის­ ანაზღა­უ­რე­ბის­შემ­ცი­რე­ბაც,­რაც,­სა­ბო­ლოო­ჯამ­ში,­ერ­თობ­ლივ­ მოთხოვ­ნას­ მკვეთ­რად­ აუარე­სებს­და,­თა­ვის­მხრივ,­კი­დევ­უფ­რო­დი­დი­საფ­რ­თხის­ წი­ნა­შე­ აყე­ნებს­ ქარ­თულ­ ეკო­ნო­მი­კას.­მი­უ­ხე­და­ვად­ იმი­სა,­რომ­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­პო­ლი­ტი­კურ­და­ საქ­მი­ან­ წრე­ებ­ში­ საკ­მა­ოდ­სე­რი­ო­ზუ­ლად­ მსჯე­ლო­ბენ­ შრო­მის­ არ­სე­ბუ­ლი­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბის­ევ­რო­პულ­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბას­თან­ ჰარ­მო­ნი­ზა­ცი­ა­ზე,­ რე­ა­ლუ­რად­ ლო­ბი,­რო­მე­ლიც­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბის­“ლიბერალიზაციას”­ უჭერს­ მხარს,­ იმ­დე­ნად­ძლი­ე­რი­ა,­რომ­ჰარ­მო­ნი­ზა­ცი­ის­პრო­ცე­სი­ჯერ­­­ჯე­რო­ბით­სა­უბ­რის­დო­ნეს­ვერ­გას­ც­და.­აღ­ნიშ­ნუ­ლი,­ერ­თის­მხრივ,­აშო­რებს­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ევ­რო­პულ­სივ­რ­ცეს­თან,­ხო­ლო,­მე­ო­რეს­მხრივ,­იწ­ვევს­ისე­დაც­მო­ნო­პო­ლი­ზი­რე­ბუ­ლი­შრო­მის­ბაზ­რის­კი­დევ­უფ­რო­მო­ნო­პო­ლი­ზი­

რე­ბას,­რო­მელ­ზეც­დამ­ქი­რა­ვებ­ლე­ბის­სა­ბაზ­რო­ძა­ლა­უფ­ლე­ბა­გა­ნუ­საზღ­ვ­რე­ლი­ა.ცხა­დი­ა,­ შრო­მის­ ბა­ზა­რი­ სუ­ლაც­ არ­ არის­

გა­მო­ნაკ­ლი­სი­და­სხვა­ბაზ­რებ­ზეც­ანა­ლო­გი­უ­რი­ვი­თა­რე­ბა­ა.­ზო­გა­დად­ის,­რომ­სა­ბაზ­რო­ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­მქო­ნე­სუ­ბი­ექ­ტე­ბის­არ­სე­ბო­ბა­ეკო­ნო­მი­კა­ში­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­ კე­თილ­დღე­ო­ბას­ ამ­ცი­რებს,­ ყვე­ლა­ ქვე­ყა­ნა­ში,­ გარ­და­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­სი,­კარ­გად­იცი­ან.­

ზე­მოთ­ გვქონ­და­ სა­უ­ბა­რი,­ რომ­ გა­სუ­ლი­სა­უ­კუ­ნის­ბო­ლო­ათ­წ­ლე­ულ­ში­სა­ბაზ­რო­ეკო­ნო­მი­კის­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ინ­ს­ტი­ტუ­ტე­ბის­ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა­და­იწყო.­ერ­თ­­ერ­თი­წარ­მა­ტე­ბუ­ლი­იყო­ ინ­ს­ტი­ტუ­ტი,­ რო­მელ­საც­ ბაზ­რის­ ანა­ლი­ზი­და­ მას­ზე­ სა­ბაზ­რო­ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­ მქო­ნე­სუ­ბი­ექ­ტის­გა­მო­ჩე­ნის­შემ­თხ­ვე­ვა­ში,­მი­სი­ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­გა­ნე­იტ­რა­ლე­ბა­ან­იმ­გ­ვარ­ჩარ­ჩო­ებ­ში­ მოქ­ცე­ვა­ უნ­და­ მო­ეხ­დი­ნა,­რომ­ მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­ და­ ბაზ­რის­ სხვა­ მო­ნა­წი­ლე­თა­უფ­ლე­ბე­ბი­არ­დარ­ღ­ვე­უ­ლი­ყო.­ცხა­დი­ა,­სა­უ­ბა­რი­ან­ტი­მო­ნო­პო­ლი­ურ­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბა­სა­და­ მის­ ბა­ზა­ზე­ შექ­მ­ნილ­ ან­ტი­მო­ნო­პო­ლი­ურ­სამ­სა­ხურს­ შე­ე­ხე­ბა.­ უნ­და­ აღი­ნიშ­ნოს,­ რომ­ან­ტი­მო­ნო­პო­ლი­უ­რი­ სამ­სა­ხუ­რი­ მსოფ­ლიო­ბან­კის,­ აშ­შ­­ის­ მთავ­რო­ბის,­ ევ­რო­პუ­ლი­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ე­ბის­ მა­ტე­რი­ა­ლუ­რი,­ მე­თო­დუ­რი­და­ფი­ნან­სუ­რი­დახ­მა­რე­ბით­ იქ­მ­ნე­ბო­და.­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­მიღ­წე­ვე­ბით­ამ­სფე­რო­ში­საკ­მა­ოდ­ ხში­რად­ გვი­ა­მა­ყია­ სხვა­დას­ხ­ვა­ დო­ნე­ზე,­თუმ­ცა­ეს­სუ­ლაც­ვერ­გახ­და­მი­სი­გა­უქ­მე­ბის­და­ერ­თი­ხე­ლის­მოს­მით­დან­გ­რე­ვის­ხე­ლის­შემ­შ­ლე­ლი­ფაქ­ტო­რი.“ვარდების­ რე­ვო­ლუ­ცი­ის”­ შემ­დ­გომ­ პე­

რი­ოდ­ში,­ სწო­რედ­ ან­ტი­მო­ნო­პო­ლი­უ­რი­ სამ­სა­ხუ­რი­აღ­მოჩ­ნ­და­ის­პირ­ვე­ლი­სე­რი­ო­ზუ­ლი­სტრუქ­ტუ­რა,­ რო­მე­ლიც­ გა­უქ­მ­და.­ გა­უქ­მ­და­არა­ მხო­ლოდ­ სამ­სა­ხუ­რი,­ არა­მედ­ მთე­ლი­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბა­ და­ მის­ ნაც­ვ­ლად­ შე­იქ­მ­ნა­კა­ნო­ნი­“თავისუფალი­ვაჭ­რო­ბი­სა­და­კონ­კუ­რენ­ცი­ის­შე­სა­ხებ”­და­შე­სა­ბა­მი­სი­სამ­სა­ხუ­რი.­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

34 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

35ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

სა­ინ­ტე­რე­სო­ ისა­ა,­რომ­ ან­ტი­მო­ნო­პო­ლი­უ­რი­სამ­სა­ხუ­რის­გა­უქ­მე­ბის­მიზ­ნად,­ბა­ზარ­ზე­კონ­კუ­რენ­ცი­ი­სათ­ვის­ ხელ­შეწყო­ბა­ და­სა­ხელ­და.­არ­გუ­მენ­ტი­ გახ­ლ­დათ­ ის,­ რომ­ მო­ნო­პო­ლია­ინ­ვეს­ტო­რი­სათ­ვის­ დარ­გის­ მომ­გე­ბი­ა­ნო­ბის­სიგ­ნა­ლი­იქ­ნე­ბო­და­და­ისი­ნი­(ინვესტორები)­სწო­რედ­ ამ­გ­ვარ­დარ­გებ­ში­ გა­ნა­თავ­სებ­დ­ნენ­ინ­ვეს­ტი­ცი­ებს.დღეს­არა­ვინ­კა­მა­თობს­იმა­ზე,­რომ­ბა­ზა­რი­

რე­სურ­სე­ბის­ გა­ნა­წი­ლე­ბის­ სა­უ­კე­თე­სო­ სა­შუ­ა­ლე­ბაა­და­რაც­მე­ტად­ერე­ვა­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ბაზ­რის­ფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­რე­ბა­ში,­მით­უფ­რო­ცუ­დად­ანა­წი­ლებს­ ბა­ზა­რი­ რე­სურ­სებს­ და,­ ამა­ვე­ დროს,­რე­სურ­სე­ბის­ ნა­წი­ლი­ კო­რუფ­ცი­ულ­გა­რი­გე­ბებს­ხმარ­დე­ბა.­არც­ისაა­და­ფა­რუ­ლი,­რომ­ბაზ­რის­ფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­რე­ბას­ახა­სი­ა­თებს­ე.წ.­“ჩავარდნები”­და­ბა­ზა­რი­რე­სურ­სებს­ხშირ­შემ­თხ­ვე­ვა­ში­ეფექ­ტი­ა­ნად­და,­უფ­რო­ხში­რად­კი,­სა­მარ­თ­ლი­ა­ნად­ვერ­ ანა­წი­ლებს,­ ამი­ტომ­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ მხრი­დან­ჩა­რე­ვა­ხში­რად­გარ­და­უ­ვა­ლი­ა.კა­მა­თი­ იმის­ თა­ო­ბა­ზე,­ ზე­მო­აღ­ნიშ­

ნუ­ლი­ ორი­ ჭეშ­მა­რი­ტე­ბი­დან,­ რო­მე­ლი­“ჭეშმარიტებაა”­ უფ­რო­ ჭეშ­მა­რი­ტი,­ კარ­გა­ხა­ნია­გას­ც­და­რო­გორც­სა­მეც­ნი­ე­რო,­ისე­პო­ლი­ტი­კუ­რი­ კა­მა­თის­ სფე­როს­ და­ ხშირ­ შემ­თხ­ვე­ვა­ში,­ იდე­ო­ლო­გი­უ­რი­ სა­ფუძ­ვ­ლის­ გა­რე­შე­ არც­ კი­ გა­ნი­ხი­ლე­ბა.­რე­ა­ლუ­რად,­ არც­ერთ­ ქვე­ყა­ნა­ში­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა,­ მი­უ­ხე­და­ვად­დეკ­ლა­რი­რე­ბუ­ლი­პრინ­ცი­პე­ბი­სა,­არ­ამ­ბობს­უარს­ბა­ზარ­ზე­ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­მქო­ნე­სუ­ბი­ექ­ტე­ბის­ მი­მართ­ გარ­კ­ვე­უ­ლი­ ღო­ნის­ძი­ე­ბე­ბის­გა­ტა­რე­ბა­ზე.­ ამის­ მა­გა­ლი­თად­ მსოფ­ლი­ო­ში­ერ­თ­­ერ­თი­ ყვე­ლა­ზე­ ცნო­ბი­ლი­ კორ­პო­რა­ცი­ის­–­“Microsoft”­ის­–­ამე­რი­კუ­ლი­და­ევ­რო­პუ­ლი­სა­სა­მარ­თ­ლო­პრო­ცე­სე­ბიც­კმა­რა.ამ­ ყვე­ლაფ­რის­ მი­უ­ხე­და­ვად,­ სა­ქარ­თ­ვე­

ლოს­ პარ­ლა­მენ­ტ­მა­ გა­ა­უქ­მა­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ან­ტი­მო­ნო­პო­ლი­უ­რი­ კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბა­ და­მის­ნაც­ვ­ლად,­რო­გორც­უკ­ვე­აღ­ვ­ნიშ­ნეთ,­მი­ი­ღო­ კა­ნო­ნი­ “თავისუფალი­ ვაჭ­რო­ბი­სა­ და­კონ­კუ­რენ­ცი­ის­ შე­სა­ხებ”,­რო­მე­ლიც­ სულ­16­

მუხ­ლის­გან­ შედ­გე­ბა.­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ კა­ნო­ნის­“შემქმნელების”­ “სასახელოდ”­ უნ­და­ ით­ქ­ვას,­რომ­იგი­ძა­ლი­ან­ბევრ­,,ორიგინალურ”­დე­ბუ­ლე­ბას­შე­ი­ცავს.­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ კა­ნო­ნის­ “თავისუფალი­

ვაჭ­რო­ბი­სა­და­ კონ­კუ­რენ­ცი­ის­ შე­სა­ხებ”­ მიზ­ნად­ გა­მოცხა­დე­ბუ­ლია­ ფი­ზი­კუ­რი­ და­ იური­დი­უ­ლი­ პი­რე­ბი­სათ­ვის­თა­ვი­სუ­ფა­ლი­ ვაჭ­რო­ბი­სა­და­კონ­კუ­რენ­ცი­ის­ბა­რი­ე­რე­ბის­მოხ­ს­ნა,­ბა­ზარ­ზე­ შეს­ვ­ლის­ ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­უ­ლი­ წი­ნა­აღ­მ­დე­გო­ბე­ბის­ აღ­კ­ვე­თა,­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ და­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ მხრი­დან­დის­კ­რი­მი­ნა­ცი­უ­ლი­ ბა­რი­ე­რე­ბის­ არ­სე­ბო­ბის­აღ­კ­ვე­თა.­ ამ­ მიზ­ნი­დან­ გა­მომ­დი­ნა­რე­ობს,­რომ­ფი­ზი­კურ­და­იური­დი­ულ­პი­რებს­ბა­ზარ­ზე­შეს­ვ­ლას­სა­ხელ­მ­წი­ფო­უშ­ლის,­ხო­ლო­ბა­ზარ­ზე­შეს­ვ­ლის­სხვა,­თუნ­დაც­ხე­ლოვ­ნუ­რი,­ბერ­კე­ტე­ბი­არ­არ­სე­ბობს.­სამ­წუ­ხა­როდ,­ბიზ­ნეს­ში­კონ­კუ­რენ­ცია­ხში­რად­სცილ­დე­ბა­ჰარ­მო­ნი­ის­ჩარ­ჩო­ებს,­ამავ­დ­რო­უ­ლად­ეს­პრო­ცე­სე­ბი­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­მხრი­დან­კონ­ტ­რო­ლი­სა­და­რე­გუ­ლი­რე­ბის­გა­რე­შე­რჩე­ბა.მი­უ­ხე­და­ვად­ იმი­სა,­ რომ­ კა­ნო­ნი­ არ­ აღი­

ა­რებს­ სა­ბაზ­რო­ ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­ მქო­ნე­ სუ­ბი­ექ­ტე­ბის­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ დახ­მა­რე­ბის­ გა­რე­შე­წარ­მოქ­მ­ნის­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბას,­ კა­ნონ­ში­ მა­ინც­ “გაიპარა”­ ჩა­ნა­წე­რი,­ რომ­ლის­ მი­ხედ­ვი­თაც,­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ვალ­დე­ბუ­ლე­ბას­ იღებს­და­იც­ვას­ “რეგულირებად­ ეკო­ნო­მი­კურ­ სფე­რო­ებ­ში­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­ სა­სი­ცოცხ­ლო­ და­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ ინ­ტე­რე­სე­ბი”.­ შე­სა­ნიშ­ნა­ვი­ა!­მაგ­რამ­გარ­და­რე­გუ­ლი­რე­ბა­დი­სფე­რო­ე­ბი­სა,­ეკო­ნო­მი­კის­ აბ­სო­ლუ­ტუ­რად­ დი­დი­ ნა­წი­ლი­დე­რე­გუ­ლი­რე­ბუ­ლი­ა.­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­უარს­ამ­ბობს­ამ­სფე­რო­ებ­ში­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ან­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ან­სა­სი­ცოცხ­ლო­ინ­ტე­რე­სე­ბი­და­იც­ვას,­იმ­ფონ­ზეც­კი,­რო­დე­საც­ასეთ­სფე­რო­ებ­ში­კონ­კუ­რენ­ცია­შეზღუ­დუ­ლი­ა.კა­ნო­ნის­ მი­ხედ­ვით,­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ მხო­

ლოდ­რე­გუ­ლი­რე­ბად­სფე­რო­ებს­უწევს­მო­ნი­

ტო­რინგს­და,­რაც­მთა­ვა­რი­ა,­რე­გუ­ლი­რე­ბის­მხო­ლოდ­ერთ­­­სა­ტა­რი­ფო­ფორ­მას­ხე­დავს.ყვე­ლა­ზე­სა­ინ­ტე­რე­სო­კი­ისა­ა,­რომ­ზო­გა­

დად­კა­ნო­ნი­მო­ნო­პო­ლი­ურ­საქ­მი­ა­ნო­ბად­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ ქმე­დე­ბებს­ აღიქ­ვამს.­ ამ­დე­ნად,­ცხა­დია­სა­ხელ­მ­წი­ფო­სა­კუ­თარ­თავს­ვერ­გა­უ­წევს­კონ­ტ­როლს.სამ­წუ­ხა­როდ,­ მი­უ­ხე­და­ვად­ შეზღუ­დუ­ლი­

სფე­რო­სი,­ ამ­ კა­ნო­ნის­ ცხოვ­რე­ბა­ში­ გა­ტა­რე­ბა­და­აღ­ს­რუ­ლე­ბა­საკ­მა­ოდ­რთუ­ლი­ა.­ერ­თი­მარ­ტი­ვი­ ფაქ­ტის­ გა­მო.­ ამ­ კა­ნო­ნის­ სა­ფუძ­ველ­ზე­ შექ­მ­ნი­ლი­ სამ­სა­ხუ­რის­ თა­ნამ­შ­რო­მელ­თა­რა­ო­დე­ნო­ბა­მკვეთ­რად­შეზღუ­დუ­ლია­(20­მდე­თა­ნამ­შ­რო­მე­ლი).­ასე­თი­რა­ო­დე­ნო­ბის­ ადა­მი­ა­ნუ­რი­ რე­სურ­სით­ კი,­ ნე­ბის­მი­ე­რი­ქმე­დე­ბის­ გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა­ შე­უძ­ლე­ბე­ლი­ა.­შე­სა­ბა­მი­სად,­ ეს­ სამ­სა­ხუ­რი­ არ­ ფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­რებს.­ წი­ნა­აღ­მ­დეგ­ შემ­თხ­ვე­ვა­ში,­ წარ­მო­უდ­გე­ნე­ლი­ა,­ რომ­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ თა­ვი­სი­ ქმე­დე­ბე­ბით­ ხელს­ უწყობ­დეს­ ცალ­კე­ულ­ ბიზ­ნეს­სტრუქ­ტუ­რებს­ ან­ “ძირავდეს”­ მის­თ­ვის­ არა­სა­სურ­ველ­სტრუქ­ტუ­რებს­და­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­სამ­სა­ხუ­რი­არა­ნა­ირ­რე­ა­გი­რე­ბას­არ­ახ­დენ­დეს.­­ერ­თი­ რამ­ ცხა­დი­ა,­ იმის­ გა­მო,­ რომ­ სა­

ხელ­მ­წი­ფო­ბა­ზარ­ზე­არა­რე­გუ­ლი­რე­ბად­სფე­რო­ებ­ში­არ­ახორ­ცი­ე­ლებს­რე­ა­გი­რე­ბას,­ ირ­ღ­ვე­ვა­ მომ­ხ­მა­რებ­ლის­ უფ­ლე­ბე­ბი.­ სა­ბაზ­რო­ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­მქო­ნე­სუ­ბი­ექ­ტე­ბი­არი­ან­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­საქ­მი­ა­ნო­ბის­ბევრ­სფე­რო­ში,­მაგ­რამ­ მა­თი­ საქ­მი­ა­ნო­ბა­ არა­ნა­ირ­ რეგ­ლა­მენ­ტი­რე­ბას­ არ­ ექ­ვემ­დე­ბა­რე­ბა.­ სამ­წუ­ხა­როდ,­მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­ უფ­ლე­ბე­ბის­დაც­ვა­ზე­ ასეთ­დარ­გებ­ში­არა­ვი­ნაა­პა­სუ­ხის­მ­გე­ბე­ლი.ის,­ რომ­ ასე­თი­ სფე­რო­ე­ბის­ რე­გუ­ლი­რე­

ბის­არარ­სე­ბო­ბა­სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ­და­ნა­ხარჯს­ზრდის­და­მო­სახ­ლე­ო­ბის­ცხოვ­რე­ბის­დო­ნეს­აუარე­სებს,­ რამ­დე­ნი­მე­ სა­ინ­ტე­რე­სო­ მა­გა­ლით­მაც­ და­ა­დას­ტუ­რა.­ კერ­ძოდ,­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ ინ­ვეს­ტი­რე­ბას­ აპი­რებ­და­ ერ­თ­­ერ­თი­ავ­ს­ტ­რი­უ­ლი­კომ­პა­ნი­ა,­მაგ­რამ­ეს­შე­უძ­ლე­ბე­ლი­ აღ­მოჩ­ნ­და.­ ამ­ ფაქ­ტ­მა­ დიპ­ლო­მა­ტი­უ­რი­

სკან­და­ლი­ გა­მო­იწ­ვი­ა.­ რო­დე­საც­ იმ­დ­რო­ინ­დე­ლი­ პრე­მი­ერ­­­მი­ნის­ტ­რი­ იმ­ყო­ფე­ბო­და­ ავ­ს­ტ­რი­ა­ში,­ ეს­ სა­კითხი­ მი­სი­ ავ­ს­ტ­რი­ის­ კან­ც­ლერ­თან­შეხ­ვედ­რა­ზე­გან­ხილ­ვის­ერ­თ­­ერ­თი­თე­მა­იყო,­თუმ­ცა,­ვერც­პრე­მი­ერ­­­მი­ნის­ტ­რ­მა­შეძ­ლო­სა­კითხის­გა­დაჭ­რა.­შე­სა­ბა­მი­სად,­შე­ფერ­ხ­და­ავ­ს­ტ­რი­უ­ლი­ინ­ვეს­ტი­ცი­ა,­ად­გი­ლობ­რივ­კომ­პა­ნი­ას­სა­შუ­ა­ლე­ბა­მი­ე­ცა­კონ­კუ­რენ­ტის­ გა­რე­შე­ ეფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­რა­ და­ სა­ქო­ნე­ლი­უფ­რო­მა­ღალ­ფა­სად­გა­ე­ყი­და.­მომ­ხ­მა­რე­ბე­ლი­კი­წა­გე­ბუ­ლი­დარ­ჩა.მე­ო­რე­მა­გა­ლი­თი­კი,­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ჰი­

გი­ე­ნუ­რი­ მოხ­მა­რე­ბის­ საგ­ნე­ბის­ იმ­პორ­ტი­ო­რი­ ერ­თ­­ერ­თი­ კომ­პა­ნი­ის­ საქ­მი­ა­ნო­ბით­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ მა­კონ­ტ­რო­ლე­ბე­ლი­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბის­და­ინ­ტე­რე­სე­ბის­შემ­დეგ­პრო­დუქ­ცი­ის­მკვეთრ­გაძ­ვი­რე­ბას­შე­ე­ხე­ბა.­იმის­გა­მო,­რომ­ფი­ნან­სურ­მა­ პო­ლი­ცი­ამ­ კომ­პა­ნი­ის­ საწყო­ბე­ბი­და­ლუ­ქა,­ბა­ზარ­ზე­ჰი­გი­ე­ნუ­რი­პრო­დუქ­ცი­ის­მყი­სი­ე­რი­დე­ფი­ცი­ტი­გაჩ­ნ­და­და­ფა­სე­ბი­ჯე­რა­დად­გა­ი­ზარ­და.მი­უ­ხე­და­ვად­იმი­სა,­რომ­ეს­ორი­შემ­თხ­ვე­

ვაც­კარ­გად­ასა­ხავს­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­მხრი­დან­სა­ბაზ­რო­ ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­ მქო­ნე­ სუ­ბი­ექ­ტ­თა­საქ­მი­ა­ნო­ბის­ მო­ნი­ტო­რინ­გის­ აუცი­ლებ­ლო­ბას,­უნ­და­აღი­ნიშ­ნოს,­რომ­სა­ბაზ­რო­ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­მქო­ნე­სუ­ბი­ექ­ტ­თა­არ­სე­ბო­ბა­გა­მო­ნაკ­ლი­სი­სუ­ლაც­არ­არის­და­ასეთ­სა­წარ­მო­ებს­რე­ა­ლუ­რად­ეკო­ნო­მი­კის­ბევრ­სფე­რო­ში­შეხ­ვ­დე­ბით.­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ბა­ზა­რი­კი­იმ­დე­ნად­პა­ტა­რა­ა,­რომ­რო­მე­ლი­მე­უცხო­უ­რი­გი­გან­ტის­და­ინ­ტე­რე­სე­ბის­ შან­სი­ საკ­მა­ოდ­ მცი­რე­ა,­ პა­ტა­რა­სა­წარ­მო­კი,­რე­ა­ლუ­რად,­კონ­კუ­რენ­ცი­ას­ვერ­გა­უ­წევს­უკ­ვე­ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბულ­ძლი­ერ­კომ­პა­ნი­ებს.­შე­დე­გი­სა­ბაზ­რო­ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­ბო­რო­ტად­ გა­მო­ყე­ნე­ბა­ და­ მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­უფ­ლე­ბე­ბის­დარ­ღ­ვე­ვა­ა.ამ­დე­ნად,­ მი­უ­ხე­და­ვად­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­

კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ით­ აღი­ა­რე­ბუ­ლი­ (იხილეთ­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ის­30­ე­მუხ­ლის­მე­ო­რე­პუნ­ქ­ტი)­ვალ­დე­ბუ­ლე­ბი­სა,­რომ­ლის­თა­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

36 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

37ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

ნახ­მა­დაც,­“სახელმწიფო­ვალ­დე­ბუ­ლია­ხე­ლი­შე­უწყოს­თა­ვი­სუ­ფა­ლი­ვაჭ­რო­ბი­სა­და­კონ­კუ­რენ­ცი­ის­გან­ვი­თა­რე­ბას”,­“აკრძალულია­მო­ნო­პო­ლი­უ­რი­ საქ­მი­ა­ნო­ბა”­ და­ ამა­ვე­ დროს­“მომხმარებელთა­ უფ­ლე­ბე­ბი­ და­ცუ­ლია­ კა­ნო­ნით”,­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ ეს­ სფე­რო­ აბ­სო­ლუ­ტუ­რად­ “ლიბერალიზებულია”­ და­ შე­სა­ბა­მი­სად­ კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ის­ ეს­ მოთხოვ­ნა­ არ­სრულ­დე­ბა.სამ­წუ­ხა­როდ,­ საქ­მე­ მხო­ლოდ­ ან­ტი­მო­ნო­

პო­ლი­უ­რი­სამ­სა­ხუ­რის­გა­უქ­მე­ბას­არ­შე­ე­ხე­ბა.­“ვარდების­ რე­ვო­ლუ­ცი­ის”­ შემ­დეგ,­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­სა­მიზ­ნე­ეროვ­ნუ­ლი­ბან­კიც­გახ­და.თუ­და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ეკო­

ნო­მი­კუ­რი­ ინ­ს­ტი­ტუ­ტე­ბის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ ის­ტო­რი­ას­ გა­დავ­ხე­დავთ,­ ნათ­ლად­ ჩანს,­ რომ­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ეროვ­ნუ­ლი­ბან­კი­ერ­თ­­ერ­თი­ყვე­ლა­ზე­ წარ­მა­ტე­ბუ­ლი­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ინ­ს­ტი­ტუ­ტი­ იყო.­ მი­სი­ წარ­მა­ტე­ბე­ბის­ ჩა­მოთ­ვ­ლა­ სა­ჭი­რო­ არც­ არის,­ რად­გან­ ის,­ რომ­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ აქვს­ ეროვ­ნუ­ლი­ ვა­ლუ­ტა,­რო­მე­ლიც­ ინარ­ჩუ­ნებს­ პო­ზი­ცი­ებს,­ და­ რომ­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ სა­ბან­კო­ სის­ტე­მამ­ მრა­ვალ­ქარ­ტე­ხილს­ გა­უძ­ლო,­ სწო­რედ­ ეროვ­ნუ­ლი­ბან­კის­დამ­სა­ხუ­რე­ბა­ა.სამ­წუ­ხა­როდ,­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ საკ­მა­ოდ­

აქ­ტი­უ­რად­გა­ნი­ხი­ლე­ბო­და­ამ­სფე­როს­აბ­სო­ლუ­ტუ­რი­დე­რე­გუ­ლი­რე­ბის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­იმ­დო­ნემ­დეც­კი,­რომ­სა­უ­ბა­რი­ე.წ.­“სავალუტო­ფა­რის”­ან­“სავალუტო­საბ­ჭოს”­შექ­მ­ნას­შე­ე­ხე­ბო­და,­რაც­ეროვ­ნუ­ლი­ბან­კის­ფუნ­ქ­ცი­ე­ბის­მი­ნი­მი­ზე­ბას­ და,­ რე­ა­ლუ­რად,­ მხო­ლოდ­ ვა­ლუ­ტის­გაც­ვ­ლი­თი­კურ­სის­შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბას­გუ­ლის­ხ­მობ­და.­არ­გან­ხორ­ცი­ელ­და­ეს­სა­კითხი,­შე­იც­ვა­ლა­ბრძო­ლის­ფორ­მა,­მაგ­რამ­მი­ზა­ნი­იგი­ვე­დარ­ჩა­–­ეროვ­ნუ­ლი­ბან­კის,­რო­გორც­ერ­თ­­ერ­თი­ყვე­ლა­ზე­წარ­მა­ტე­ბუ­ლი­სტრუქ­ტუ­რის­ უფ­ლე­ბე­ბის­ შეკ­ვე­ცა­და­ სა­ზე­დამ­ხედ­ვე­ლო­ფუნ­ქ­ცი­ის­ბან­კი­დან­გა­მო­ტა­ნა.­ ეს­მი­ზა­ნი­სე­რი­ო­ზუ­ლი­გარ­თუ­ლე­ბე­ბის­გა­რე­შე­იქ­ნა­მიღ­წე­უ­ლი­ და­ ეროვ­ნუ­ლი­ ბან­კი­ და­ი­შა­ლა.­

იდე­ის­ ავ­ტო­რე­ბი­ უფ­რო­ შორს­ წა­ვიდ­ნენ­და­ნაც­ვ­ლად­ სა­ბან­კო­ სის­ტე­მის­ მო­ნი­ტო­რინ­გი­სა,­ ანა­ლი­ზი­სა,­ ეროვ­ნუ­ლი­ ბან­კის­ ერ­თა­დერთ­ ფუნ­ქ­ცი­ად­ ინ­ფ­ლა­ცი­ას­თან­ ბრძო­ლა­გა­მო­აცხა­დეს­და­თან­ ისე,­რომ­ ინ­ფ­ლა­ცი­ის­მაჩ­ვე­ნებ­ლის­ გა­და­ჭარ­ბე­ბის­ შემ­თხ­ვე­ვა­ში,­ეროვ­ნუ­ლი­ ბან­კის­ პრე­ზი­დენ­ტის­ პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბის­სა­კითხი­დგე­ბა.უნ­და­ შე­გახ­სე­ნოთ,­ რომ­ ეროვ­ნუ­ლი­ ბან­

კის­შე­სა­ხებ­ორ­გა­ნუ­ლი­კა­ნო­ნის­შე­სა­ბა­მი­სად,­ეროვ­ნუ­ლი­ ბან­კი­ და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­ სტრუქ­ტუ­რა­ა,­რომ­ლის­პრე­ზი­დენტს­ირ­ჩევს­ბან­კის­საბ­ჭო­და­მას­პო­ლი­ტი­კუ­რი­იმუ­ნი­ტე­ტი­იცავს,­რაც­ იმას­ ნიშ­ნავს,­ რომ­ ბან­კის­ პრე­ზი­დენ­ტი­ხელ­შე­უ­ხე­ბე­ლია­და,­ პო­ლი­ტი­კუ­რი­ ქარ­ტე­ხი­ლე­ბის­ მი­უ­ხე­და­ვად,­ მი­სი­ თა­ნამ­დე­ბო­ბი­დან­გა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბა­ მხო­ლოდ­ გარ­კ­ვე­უ­ლი­ პი­რო­ბე­ბის­მკაც­რი­დაც­ვი­თაა­შე­საძ­ლე­ბე­ლი.­ეს­ნამ­დ­ვი­ლად­ასე­იყო­“ვარდების­რე­ვო­ლუ­ცი­ამ­დე”,­ მაგ­რამ­ ვარ­დე­ბის­ რე­ვო­ლუ­ცი­ის­ შემ­დეგ,­ ეროვ­ნუ­ლი­ ბან­კის­ პრე­ზი­დენ­ტი­ პრე­მი­ერ­­­მი­ნის­ტ­რ­მა­ტე­ლე­კა­მე­რე­ბის­ წინ­ ისე­ მოხ­ს­ნა­ და­ პრე­ზი­დენ­ტო­ბის­ ახა­ლი­ კან­დი­და­ტი­ისე­წა­რად­გი­ნა,­რომ­არც­კი­გახ­სე­ნე­ბი­ა,­რომ­ეროვ­ნუ­ლი­ბან­კი­და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­სტრუქ­ტუ­რაა­და­რომ­არა­ვის,­მით­უმე­ტეს,­მთავ­რო­ბის­მე­თა­ურს,­ამის­გა­კე­თე­ბის­უფ­ლე­ბა­არ­ჰქონ­და.­სა­ბო­ლო­ოდ­კი,­მი­ვი­ღეთ­სი­ტუ­ა­ცი­ა,­რომ­ეროვ­ნუ­ლი­ბან­კი­თით­ქ­მის­წე­ლი­წად­ნა­ხე­ვა­რი­პრე­ზი­დენ­ტის­ გა­რე­შე­ იყო­ დარ­ჩე­ნი­ლი.­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ ინ­ს­ტი­ტუ­ცი­უ­რად­ და­ ადა­მი­ა­ნუ­რი­რე­სურ­სე­ბის­ მხრივ­ საკ­მა­ოდ­ და­სუს­ტე­ბულ­მა­ეროვ­ნულ­მა­ ბან­კ­მა­ ვერ­ გა­ნა­ხორ­ცი­ე­ლა­ ის­ფუნ­ქ­ცი­ე­ბი,­ რო­მე­ლიც­ ქვე­ყა­ნა­ში­ მაკ­რო­ე­კო­ნო­მი­კურ­სტა­ბი­ლი­ზა­ცი­ას­უზ­რუნ­ველ­ყოფ­დ­ნენ­და­მი­ვი­ღეთ­რამ­დე­ნი­მე­საკ­მა­ოდ­სე­რი­ო­ზუ­ლი­უარ­ყო­ფი­თი­ შე­დე­გი.­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ სა­ბან­კო­კრი­ზი­სის­ წი­ნა­შე­ აღ­მოჩ­ნ­და,­ რაც­ შე­საძ­ლოა­იპო­თე­კუ­რი­დაკ­რე­დი­ტე­ბის­ კრი­ზი­სის­ფონ­ზე­გან­ვი­ხი­ლოთ.­ბან­კე­ბი,­ ყო­ველ­გ­ვა­რი­ნორ­მა­ტი­ვე­ბის­ მკაც­რად­დაც­ვის­ გა­რე­შე,­ იძ­ლე­ოდ­

ნენ­იპო­თე­კურ­და­სა­მომ­ხ­მა­რებ­ლო­სეს­ხებს,­ხო­ლო­ იმის­ გა­მო,­რომ­ სეს­ხე­ბი­ არ­ იყო­ სა­თა­ნა­დოდ­ უზ­რუნ­ველ­ყო­ფი­ლი,­ უკ­ვე­ გა­სუ­ლი­წლის­ გა­ზაფხულ­ზე­ და­იწყო­ არ­გა­დახ­დე­ბის­პრაქ­ტი­კა,­ რა­მაც­ ბან­კე­ბის­ ლიკ­ვი­დუ­რო­ბა­ზე­უარ­ყო­ფი­თად­ იმოქ­მე­და­და,­რაც­ მთა­ვა­რი­ა,­მა­თი­ დაკ­რე­დი­ტე­ბი­სუ­ნა­რი­ა­ნო­ბა­ მკვეთ­რად­შე­ამ­ცი­რა.­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ შემ­ცირ­და­ ბიზ­ნე­სის­დაკ­რე­დი­ტე­ბა,­ და­იწყო­ ბიზ­ნე­საქ­ტი­ო­ბე­ბის­შე­სუს­ტე­ბა,­ სა­მუ­შაო­ ად­გი­ლე­ბის­ შემ­ცი­რე­ბა­და­ბან­კე­ბი­“მოჯადოებულ­წრე­ში”­აღ­მოჩ­ნ­დ­ნენ.­შე­სა­ბა­მი­სად,­2008­წე­ლი­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ მოქ­მედ­მა­ პრაქ­ტი­კუ­ლად­ ყვე­ლა­ სა­ბან­კო­და­წე­სე­ბუ­ლე­ბამ­ სე­რი­ო­ზუ­ლი­ ზა­რა­ლით­ და­ას­რუ­ლა.­ გა­ი­ზარ­და­ საპ­რო­ცენ­ტო­ გა­ნაკ­ვე­თი­(მიუხედავად­ ინ­ფ­ლა­ცი­ის­ შე­და­რე­ბით­ და­ბა­ლი­ ტემ­პე­ბი­სა)­ და­ შე­დე­გად,­ ეკო­ნო­მი­კის­დაკ­რე­დი­ტე­ბა­ კი­დევ­ უფ­რო­ შემ­ცირ­და.­ ცხა­დი­ა,­ ეს­ მხო­ლოდ­ იმის­ ბრა­ლი­ არა­ა,­ რომ­ეროვ­ნუ­ლი­ბან­კი­ვერ­ახ­დენ­და­ბან­კე­ბის­საქ­მი­ა­ნო­ბის­ კონ­ტ­როლს,­ მაგ­რამ­ შე­დე­გე­ბი­ შე­საძ­ლოა­ნაკ­ლე­ბად­მტკივ­ნე­უ­ლი­ყო­ფი­ლი­ყო,­ბან­კი­რომ­თა­ვის­სი­მაღ­ლე­ზე­დარ­ჩე­ნი­ლი­ყო­და­ მთავ­რო­ბი­სა­გან­და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­ პო­ლი­ტი­კა­გა­ე­ტა­რე­ბი­ნა.ამით­ არ­ დას­რუ­ლე­ბუ­ლი­ სა­ბან­კო­ რე­გუ­

ლი­რე­ბა­ზე­შე­ტე­ვე­ბი.­უკ­ვე­2009­წლის­მარ­ტ­ში,­კა­ხა­ბენ­დუ­ქი­ძე­ახა­ლი­“გენიალური”­იდე­ით­გა­მო­ვი­და­და­მო­ითხო­ვა­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ეროვ­ნულ­ვა­ლუ­ტას­ –­ლარს­ –­ ჩა­მო­ერ­თ­ვას­ერ­თა­დერ­თი­კა­ნო­ნი­ე­რი­სა­გა­დამ­ხ­დე­ლო­სა­შუ­ა­ლე­ბის­ სტა­ტუ­სი­ და­ იგი­ გა­და­უ­ნა­წილ­დეს­დო­ლარ­სა­და­ევ­როს.მულ­ტი­სა­ვა­ლუ­ტო­რე­ჟი­მი,­ბენ­დუ­ქი­ძის­აზ­

რით,­ინ­ვეს­ტი­ცი­ე­ბის­მო­ზიდ­ვის­ერ­თა­დერ­თი­გზა­ა.­ სამ­წუ­ხა­როდ,­ მის­ ამ­ წი­ნა­და­დე­ბას­ სე­რი­ო­ზუ­ლად­ გა­ნი­ხი­ლა­ვენ.­ არა­და,­ ამ­ ნა­ბი­ჯის­ გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის­ შემ­თხ­ვე­ვა­ში,­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­სა­ხელ­მ­წი­ფო­კარ­გავს­ეკო­ნო­მი­კის­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ ისეთ­მე­ქა­ნიზმს,­რო­გო­რი­ცაა­ვა­ლუ­ტა­და­ფუ­ლად­­­საკ­რე­დი­ტო­პო­ლი­ტი­კა.­

სა­ხელ­მ­წი­ფო­ე­ბი,­ სა­დაც­ მულ­ტი­სა­ვა­ლუ­ტო­(ალბათ,­ უფ­რო­ სწო­რედ­ ბი­სა­ვა­ლუ­ტო)­ რე­ჟი­მე­ბი­ა,­ ცხა­დია­ არ­სე­ბობს,­ მაგ­რამ,­ უმე­ტეს­შემ­თხ­ვე­ვა­ში,­ეს­ხდე­ბა­დრო­ე­ბით,­რო­დე­საც­ერ­თი­ვა­ლუ­ტა­მე­ო­რე­ვა­ლუ­ტით­უნ­და­ჩა­ნაც­ვ­ლ­დეს.­ფუ­ლი­ხომ­სხვა­არა­ფე­რი­ა,­თუ­არა­ნდო­ბა.­ სამ­წუ­ხა­როდ,­ არც­ ისაა­ სა­ი­დუმ­ლო,­რომ­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­მო­სახ­ლე­ო­ბი­სა­და­გან­სა­კუთ­რე­ბით­უცხო­ე­ლი­ინ­ვეს­ტო­რე­ბის­ნდო­ბა­ქარ­თუ­ლი­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­მი­მართ­არ­ც­თუ­ისე­მა­ღა­ლი­ა.­ ამ­დე­ნად,­თუ­ ადა­მი­ა­ნე­ბი­დად­გე­ბი­ან­არ­ჩე­ვა­ნის­წი­ნა­შე,­ენ­დონ­ლარს­(ანუ­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­სა­ხელ­მ­წი­ფოს),­დო­ლარს­(აშშ­ის­ ფე­დე­რა­ლურ­ სა­რე­ზერ­ვო­ სის­ტე­მას)­ თუ­ევ­როს­(ევროპის­ცენ­ტ­რა­ლურ­ბანკს),­დი­დი­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­გათ­ვ­ლე­ბი­არ­იქ­ნე­ბა­სა­ჭი­რო­იმის­და­სად­გე­ნად,­რომ­ლა­რი­მი­სი­წი­ნა­მორ­ბე­დის­­­კუ­პო­ნის­­­ბედს­გა­ი­ზი­ა­რებს,­ხო­ლო­ეროვ­ნუ­ლი­ბან­კის­ფუნ­ქ­ცი­ე­ბი­ნუ­ლამ­დე­და­ვა­და­მი­სი­არ­სე­ბო­ბა­სა­ჭი­რო­აღარ­იქ­ნე­ბა.­შე­სა­ბა­მი­სად,­სა­ხელ­მ­წი­ფო­და­კარ­გავს­მაკ­რო­ე­კო­ნო­მი­კუ­რი­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ ერ­თ­­ერთ­ ყვე­ლა­ზე­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან­ბერ­კეტს.შემ­დ­გომ­კი,­ბაზ­რის­დე­რე­გუ­ლი­რე­ბის­შე­

დე­გე­ბის­კვლე­ვის­სა­ჭი­რო­ე­ბაც­აღარ­იქ­ნე­ბა.ასე­თი­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ სა­მი­ სფე­როს­ აბ­

სო­ლუ­ტუ­რი­ დე­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ შემ­დეგ,­ სხვა­სფე­რო­ე­ბის­ დე­რე­გუ­ლი­რე­ბა­ზე­ სა­უ­ბა­რი,­ შე­საძ­ლო­ა,­ არც­ იყოს­ იმ­დე­ნად­ აქ­ტუ­ა­ლუ­რი,­მაგ­რამ­რო­დე­საც­სა­უ­ბა­რი­ეხე­ბა­ადა­მი­ან­თა­ჯან­მ­რ­თე­ლო­ბას­და­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ით­გა­რან­ტი­რე­ბუ­ლი­სი­ცოცხ­ლის­უფ­ლე­ბას,­არ­შე­იძ­ლე­ბა­ამ­სფე­რო­ებ­ში­დე­რე­გუ­ლი­რე­ბის­შე­დე­გებ­ზეც­არ­გა­ვა­მახ­ვი­ლოთ­ყუ­რადღე­ბა.უპირ­ვე­ლეს­ ყოვ­ლი­სა,­ სა­უ­ბა­რი­ შე­ე­ხე­ბა­

სურ­სა­თის­ უვ­ნებ­ლო­ბას.­ იმ­ მო­ტი­ვით,­ რომ­ეს­სფე­რო­კო­რუფ­ცი­უ­ლი­გა­რი­გე­ბე­ბის­სფე­რო­ იყო,­ ნაც­ვ­ლად­ კო­რუფ­ცი­ას­თან­ ბრძო­ლი­სა,­ გა­უქ­მ­და­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ ფუნ­ქ­ცი­ა,­ებ­რ­ძო­ლოს­ ფალ­სი­ფი­კა­ცი­ას­ და­ უხა­რის­ხო­სურ­სათს.

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

38 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

39ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

თე­ო­რი­უ­ლად­ ეს­ ყვე­ლა­ფე­რი­ გა­სა­გე­ბი­ა.­ბა­ზა­რი­იმ­სა­წარ­მო­ებს,­რომ­ლე­ბიც­აწარ­მო­ე­ბენ­ უხა­რის­ხო,­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბი­სათ­ვის­ მავ­ნე­პრო­დუქ­ტებს,­ “ჩაძირავს”­ და­ გა­ი­მარ­ჯ­ვე­ბენ­ის­სა­წარ­მო­ე­ბი,­რო­მელ­თა­პრო­დუქ­ტი­არ­იქ­ნე­ბა­ სა­ში­ში­ ჯან­მ­რ­თე­ლო­ბი­სათ­ვის.­ მაგ­რამ­არა­ვინ­ სვამს­ კითხ­ვას,­ –­ რის­ფა­სად?­ ადა­მი­ა­ნი­გა­ი­გებს­მავ­ნე­ბე­ლია­თუ­არა­ესა­თუ­ის­პრო­დუქ­ტი­მხო­ლოდ­მას­შემ­დეგ,­რაც­მო­იხ­მარს­მას­და­სა­კუ­თა­რი­ჯან­მ­რ­თე­ლო­ბის­გა­უ­ა­რე­სე­ბის,­ან­კი­დევ­უფ­რო­მძი­მე­შე­დე­გე­ბის­დად­გო­მის­ ხარ­ჯ­ზე­ უნ­და­ დარ­წ­მუნ­დეს­ პრო­დუქ­ცი­ის­უხა­რის­ხ­ობაში.­სამ­წუ­ხა­როდ,­ ყვე­ლა­ გა­უქ­მე­ბუ­ლი­ რე­გუ­

ლა­ცი­ის­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­შე­დე­გის­გათ­ვ­ლა­საკ­მა­ოდ­ რთუ­ლი­ა,­ ხში­რად­ შე­უძ­ლე­ბე­ლიც­ კი.­ერ­თი­ კი­ ცხა­დი­ა,­ რომ­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას­ არ­აქვს­ნათ­ლად­ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბუ­ლი­პო­ზი­ცია­ამ­

და­ სხვა­ სა­კითხე­ბის­ მი­მართ,­ რა­საც­ ადას­ტუ­რებს­ის­გა­რე­მო­ე­ბაც,­რომ­ერ­თი­და­იმა­ვე­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში,­მე­ტიც,­მი­ნის­ტ­რ­თა­ერთ­კა­ბი­ნეტ­ში,­ერ­თი­პრე­მი­ერ­­­მი­ნის­ტ­რის­ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლო­ბით,­ერ­თი­მი­ნის­ტ­რის­მე­ო­რე­მი­ნის­ტ­რით­შეც­ვ­ლის­პა­რა­ლე­ლუ­რად,­ხში­რად­ამ­დარ­გ­ში­მთე­ლი­პო­ლი­ტი­კა­იც­ვ­ლე­ბა.­ასე­მა­გა­ლი­თად,­ დღეს­ დღის­ წეს­რიგ­ში­ დად­გა­ან­ტი­მო­ნო­პო­ლი­უ­რი­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბის­აღ­დ­გე­ნის­სა­კითხი.ცხა­დი­ა,­ სჯობს­ გვი­ან,­ ვიდ­რე­ არას­დ­როს,­

მაგ­რამ­ გა­სუ­ლი­ 4­5­ წლის­ გან­მავ­ლო­ბა­ში­ქვე­ყა­ნა­ში­იმ­დე­ნად­და­მა­ხინ­ჯ­და­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი,­რომ­მის­ცი­ვი­ლი­ზე­ბულ,­ევ­რო­პულ­თან­ მი­ახ­ლო­ე­ბულ­ სტან­დარ­ტებ­ზე­გა­დას­ვ­ლას­არა­ერ­თი­წე­ლი­დას­ჭირ­დე­ბა­და­ისიც,­მხო­ლოდ­სწო­რი,­მი­ზან­და­სა­ხუ­ლი,­შე­უქ­ცე­ვა­დი­რე­ფორ­მე­ბის­ფონ­ზე.

2008­წლის­მსოფ­ლიო­ფი­ნან­სუ­რი­კრი­ზი­სის­შე­დე­გად,­ორ­თო­დოქს­მე­მარ­ჯ­ვე­ნე­ებ­საც­­კი,­ ნებ­სით­ თუ­ უნებ­ლი­ეთ,­ მო­უ­წი­ათ­ პო­ზი­ცი­ე­ბის­ დათ­მო­ბა­ და­ ეკო­ნო­მი­კა­ში­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ რო­ლის­ აღი­ა­რე­ბა.­ ­ თა­ვი­სუ­ფალ­მა­ბა­ზარ­მა­კი­დევ­ერ­თხელ­აჩ­ვე­ნა­თა­მა­შის­წე­სე­ბის­სწო­რად­გან­საზღ­ვ­რი­სა­და­მა­თი­დაც­ვის­აუცი­ლებ­ლო­ბა.­იმის­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით,­რომ­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­წე­სე­ბი­მე­ურ­ნე­სუ­ბი­ექ­ტე­ბის­რაც­შე­იძ­ლე­ბა­ფარ­თო­სპექ­ტ­რის­თ­ვის­უნ­და­იყოს­ სა­სარ­გებ­ლო,­ ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ამ­ ჯერ­ ვერ­შე­ძ­ლო­მო­ე­ძებ­ნა­უზე­ნა­ე­სი­არ­ბიტ­რა­ჟის­სხვა­სუ­ბი­ექ­ტი,­ თუ­ არა­ სა­ხელ­მ­წი­ფო,­ რო­გორც,­იდე­ა­ში,­ სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­ პო­ზი­ცი­ის­ აბ­სო­ლუ­ტუ­რი­ფორ­მა.სხვა­დას­ხ­ვა­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ე­ბის­ კრი­ზის­თან­

ბრძო­ლის­ სა­მოქ­მე­დო­ გეგ­მე­ბის­ მი­მო­ხილ­ვა­გვიჩ­ვე­ნებს,­ რომ,­ უმე­ტეს­ შემ­თხ­ვე­ვა­ში,­ ად­გი­ლობ­რივ­მა­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ­ ვერ­ შე­ძ­ლო­თა­ვი­და­ეღ­წია­„საჭესთან“­დად­გო­მის,­ან­სა­კუ­თა­რი­ შეც­დო­მე­ბის­ოპე­რა­ტი­უ­ლად­ გა­მოს­წო­რე­ბის­ცდუ­ნე­ბი­სა­გან,­რის­შე­დე­გა­დაც,­მი­ვი­ღეთ­ნა­ცი­ო­ნა­ლი­ზა­ცი­ის,­რე­კა­პი­ტა­ლი­ზა­ცი­ის­და­სა­ბი­უ­ჯე­ტო­თუ­სა­რე­ზერ­ვო­სახ­ს­რე­ბის­არა­ე­ფექ­ტი­ა­ნი­ხარ­ჯ­ვის­მრა­ვა­ლი­სხვა­დას­ხ­ვა­პრო­ექ­ტი.ნა­თე­ლი­ა,­რომ­კრი­ზი­სის­ პი­რო­ბებ­ში,­ ხე­

ლი­სუფ­ლე­ბას­არ­ჩე­ვა­ნის­გა­კე­თე­ბა­ცუდ­სა­და­უარესს­შო­რის­უწევს,­მაგ­რამ­ასე­ვე­ფაქ­ტი­ა,­რომ­იაფი­რე­სურ­სის­პი­რო­ბებ­ში­დაწყე­ბუ­ლი­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ბუ­მის­ფონ­ზე,­აშ­შ­­­ში,­მა­გა­ლი­

თად,­­ყუ­რადღე­ბის­მიღ­მა­დარ­ჩა­­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ უსაფ­რ­თხო­ე­ბის­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ ინ­დი­კა­ტო­რის­ ­­ ში­ნა­მე­ურ­ნე­ო­ბებ­ში­ დაგ­რო­ვე­ბის­დო­ნის­ მაჩ­ვე­ნებ­ლის­ ­­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ შემ­ცი­რე­ბა­და­2005­წლის­ბო­ლო­სათ­ვის­უარ­ყო­ფით­ბა­ლან­ს­ში­გას­ვ­ლაც­კი.­ამი­ტომ,­ძა­ლი­ან­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ მო­ბი­ლი­ზე­ბუ­ლი­და­ქმე­დი­თი­იყოს­პრე­ვენ­ცი­ის­და­არა­მკურ­ნა­ლო­ბის­ეტაპ­ზე.ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ უსაფ­რ­თხო­ე­ბა,­ თა­ვის­თა­

ვად,­ არ­ არის­ მკაც­რი­ დის­ციპ­ლი­ნა.­ ყვე­ლა­ქვე­ყა­ნა­ თა­ვის­ სპე­ცი­ფი­კი­დან­ გა­მომ­დი­ნა­რე­გან­საზღ­ვ­რავს­ უსაფ­რ­თხო­ე­ბის­ კრი­ტე­რი­უ­მებს.­ზო­გი­ერთ­ქვე­ყა­ნა­ში­ძი­რი­თა­დი­აქ­ცენ­ტი­კეთ­დე­ბა­ ეკო­ნო­მი­კის­ ჯა­მურ­ სიმ­ძ­ლავ­რე­ზე,­ზო­გან­გა­რე­შო­კე­ბი­სად­მი­მდგრა­დო­ბა­ზე,­ზო­გან­ სო­ცი­ა­ლურ­ ას­პექ­ტებ­ზე­და­ ა.შ.­ მაგ­რამ,­ამას­თან­ერ­თად,­ ­თე­მა­ტუ­რი­ლი­ტე­რა­ტუ­რის­კვლე­ვა­გვიჩ­ვე­ნებს,­რომ­ყვე­ლა­მეტ­­­ნაკ­ლე­ბად­ გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი­ ქვე­ყა­ნა­ გა­ნი­ხი­ლავს­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ უსაფ­რ­თხო­ე­ბის­ უზ­რუნ­ველ­ყო­ფას,­ რო­გორც­ რე­ა­ლუ­რი­ სუ­ვე­რე­ნი­ტე­ტის­ფუნ­და­მენ­ტურ­ფაქ­ტორს.რო­გორც­ უკ­ვე­ აღ­ვ­ნიშ­ნეთ,­ ეკო­ნო­მი­კუ­რი­

უსაფ­რ­თხო­ე­ბის­ პო­ლი­ტი­კა­ ეფუძ­ნე­ბა­ გარ­კ­ვე­ულ­ კრი ტე რი უ მებს,­ რომ­ლე­ბიც,­ თა­ვის­მხრივ,­ გა­ნიშ­ლე­ბა­ მიზ­ნობ­რი­ვი­ ინ დი კა ტო­რე ბის­ ერ­თობ­ლი­ო­ბად.­ ამ­ უკა­ნას­კ­ნე­ლის­მთა­ვარ­ ატ­რი­ბუტს­ წარ­მო­ად­გენს­ ზღვრუ ლი მნიშ ვ ნე ლო ბა,­ რომ­ლის­ დარ­ღ­ვე­ვა­ საგ­რ­ძ­ნო­ბი­ რის­კის­ ფაქ­ტო­რია­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ სო­

თე ი მუ რაზ მურ ღუ ლიაეკონომიკის დოქტორი

ეკო ნო მი კუ რი უსაფ რ თხო ე ბის ინ დი კა ტო რე ბის რო ლი ბაზ რის რე გუ ლი რე ბა ში

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

40 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

41ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

ცი­ა­ლუ­რი­ და­ ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ სტა­ბი­ლუ­რო­ბი­სათ­ვის.სამ­წუ­ხა­როდ,­უნ­და­ვა­ღი­ა­როთ,­რომ­დღე­

ი­სათ­ვის­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ არ­ გა­აჩ­ნია­ ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ უსაფ­რ­თხო­ე­ბის­ ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბუ­ლი­ხედ­ვა,­ კრი­ტე­რი­უ­მე­ბი­სა­ და­ შე­სა­ბა­მი­სი­ ინ­დი­კა­ტო­რე­ბის­სა­კუ­თა­რი­სის­ტე­მა.­იმ­ინ­დი­კა­ტო­რე­ბის­ მი­ხედ­ვი­თაც­ კი,­რომ­ლე­ბიც­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ მე­თო­დო­ლო­გი­ით­ ­ გა­ით­ვ­ლე­ბა,­არ­არ­სე­ბობს­ფორ­მა­ლი­ზე­ბუ­ლი­პო­ლი­ტი­კა.­არა­და,­მი­სი­არ­სე­ბო­ბა,­სულ­მცი­რე,­რე­ფორ­მე­ბის­ ურ­თი­ერ­თ­თავ­სე­ბა­დო­ბის­ კონ­ტ­რო­ლის­თ­ვის­ არის­ სა­ჭი­რო,­ რა­თა­ ერთ­ პრობ­ლე­მა­ზე­ რე­ა­გი­რე­ბის­ შე­დე­გებ­მა­ მე­ო­რე­ არ­წარ­მოშ­ვას.­ ერ­თ­მ­ნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად­ შე­იძ­ლე­ბა­ ით­ქ­ვას,­

რომ­ბაზ­რის­რე­გუ­ლი­რე­ბის­პო­ლი­ტი­კა­არ­სე­ბით­გავ­ლე­ნას­ახ­დენს­უსაფ­რ­თხო­ე­ბის­ისეთ­კრი­ტე­რი­უ­მებ­ზე,­რო­გო­რი­ცა­ა:1.­ეკო­ნო­მი­კის­კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ა­ნო­ბა;2.­საფ­რ­თხე­ე­ბი­სა­და­ შო­კე­ბი­სად­მის­ მდგრა­დო­ბა;

3.­რე­სურ­სე­ბის­მარ­თ­ვის­ეფექ­ტი­ა­ნო­ბა.ემ­პი­რი­ულ­მა­გა­მოც­დი­ლე­ბამ­აჩ­ვე­ნა,­რომ­

თა­ვი­სუ­ფა­ლი­ და­ კონ­კუ­რენ­ტუ­ლი­ ბა­ზა­რი­მხო­ლოდ­დი­დი­და­ძლი­ე­რი­ეკო­ნო­მი­კის­პი­რო­ბებ­შია­ შე­საძ­ლე­ბე­ლი.­ ამას­თან,­ დი­დი­სუ­ლაც­ არ­ ნიშ­ნავს­ ტე­რი­ტო­რი­უ­ლად­ დიდს.­იაპო­ნი­ის­ ეკო­ნო­მი­კა­ ტე­რი­ტო­რი­ის­ ერთ­კვად­რა­ტულ­ კი­ლო­მეტ­რ­ზე­ თით­ქ­მის­ 12­ მი­ლი­ო­ნი­დო­ლა­რის­მშპ­ს­გე­ნე­რა­ცი­ას­ახ­დენს­(PPP­ მე­თო­დით),­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო,­ ჯერ­ჯე­რო­ბით,­მხო­ლოდ­–­300­ათა­სის.სხვა­შემ­თხ­ვე­ვა­ში,­ბა­ზარ­ზე­აუცი­ლებ­ლად­

წარ­მო­იქ­მ­ნე­ბა­შემ­დე­გი­სა­ხის­პრობ­ლე­მე­ბი:1.­მო­ნო­პო­ლი­ზა­ცი­ი­სა­და­ტრეს­ტუ­ლი­შე­თან­ხ­მე­ბის­რის­კე­ბი;

2.­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ სის­ტე­მუ­რი­ ასი­მეტ­რი­უ­ლო­ბა­შე­სა­ბა­მი­სი­სა­შუ­ა­მავ­ლო­ბიზ­ნე­სე­ბის­გა­ნუ­ვი­თა­რებ­ლო­ბის­ფონ­ზე.ამ­მო­ცე­მუ­ლო­ბის­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით,­ეკო­

ნო­მი­კის­ კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ა­ნო­ბა­ ცალ­სა­ხად­არის­ და­მო­კი­დე­ბუ­ლი­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ მხრი­დან­თა­მა­შის­ადეკ­ვა­ტუ­რი­წე­სე­ბის­დად­გე­ნა­ზე.­ბუ­ნებ­რი­ვი­ა,­ყო­ველ­თ­ვის­რჩე­ბა­კონ­კ­რე­ტუ­ლი­სა­ჯა­რო­უწყე­ბე­ბის­ არა­კომ­პე­ტენ­ტუ­რი­და­არა­ე­ფექ­ტი­ა­ნი­ქმე­დე­ბე­ბის­რის­კი,­მაგ­რამ­გან­ვი­თა­რე­ბულ­ ქვეყ­ნებ­ში­ ამ­ პრობ­ლე­მას­უწყე­ბის­ საქ­მი­ა­ნო­ბის­ სრულ­ყო­ფით­ ებ­რ­ძ­ვი­ან.­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ამ­მხრივ­უნი­კა­ლუ­რი­ქვე­ყა­ნა­ა,­სა­დაც­პრობ­ლე­მე­ბის­უმე­ტე­სო­ბა­მა­კე­დო­ნე­ლის­ პრინ­ცი­პე­ბით,­ გორ­დი­ას­ კვან­ძის­გა­დაჭ­რით­წყდე­ბა­და­არა­გახ­ს­ნით.­ამ­შემ­თხ­ვე­ვა­შიც,­ ლიკ­ვი­და­ცია­ ან­ტი­მო­ნო­პო­ლი­უ­რი­ სამ­სა­ხუ­რის­ არა­ე­ფექ­ტუ­რო­ბის­ მოგ­ვა­რე­ბის­სა­უ­კე­თე­სო­გზად­იქ­ნა­მიჩ­ნე­უ­ლი.­ფაქ­ტი­ა,­რომ­ ეკო­ნო­მი­კის­ მთელ­ რიგ­ სექ­ტო­რებ­ში­მო­ნო­პო­ლი­უ­რი­ მდგო­მა­რე­ო­ბის­ და­ გან­სა­კუთ­რე­ბით­ტრეს­ტუ­ლი­შე­თან­ხ­მე­ბე­ბის­შე­დე­გებ­მა­(რაც­სპე­ცი­ა­ლუ­რი­გა­მო­ძი­ე­ბის­გა­რე­შე­ძნე­ლი­და­სამ­ტ­კი­ცე­ბე­ლი­ა)­მას­შემ­დეგ­იმ­დე­ნად­იჩი­ნა­თა­ვი,­რომ­დღის­წეს­რიგ­ში­შე­სა­ბა­მი­სი­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­სამ­სა­ხუ­რის­ აღ­დ­გე­ნის­სა­კითხი­ისევ­დად­გა.მო­ნო­პო­ლი­ე­ბი­ და­ ტრეს­ტე­ბი,­ სა­ხელ­მ­წი­

ფოს­მი­ერ­სა­თა­ნა­დო­კონ­ტ­რო­ლის­დე­ფი­ცი­ტის­პი­რო­ბებ­ში,­წარ­მო­შო­ბენ­ისეთ­სა­ბაზ­რო­ძა­ლებს,­ რომ­ლე­ბიც­ ხელს­ უშ­ლი­ან­ ინო­ვა­ცი­უ­რი­ ბიზ­ნე­სის­ გან­ვი­თა­რე­ბას­ და­ მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად­აზა­რა­ლე­ბენ­ქვეყ­ნის­კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ა­ნო­ბას.სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­იმ­თა­ვით­ვე­არ­შედ­გა­დემ­

პინ­გი­სა­ და­ ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ ინ­ტერ­ვენ­ცი­ი­სა­გან­დაც­ვის­ინ­ს­ტი­ტუ­ტე­ბი.­ან­ტი­მო­ნო­პო­ლი­ურ­სამ­სა­ხურს,­სა­ნამ­იგი­ჯერ­კი­დევ­არ­სე­ბობ­და,­ჰქონ­და­ფორ­მა­ლუ­რი­სა­შუ­ა­ლე­ბა­ამ­კუთხით­ემოქ­მე­და,­ მაგ­რამ­ ამ­ჟა­მად,­ ეს­ თე­მა­ სა­ერ­თოდ­ ყუ­რადღე­ბის­ გა­რე­შეა­ და­ტო­ვე­ბუ­ლი.­მი­ღე­ბუ­ლი­ შე­დე­გის­ სა­უ­კე­თე­სო­ ნი­მუშს­ წარ­მო­ად­გენს­უზარ­მა­ზა­რი­აგ­რა­რუ­ლი­პო­ტენ­ცი­ა­ლის­მქო­ნე­ქვე­ყა­ნა­ში­სურ­სა­თის­ექ­ს­პორ­ტ­­იმ­პორ­ტის­დი­ნა­მი­კა­(იხილეთ­დი­აგ­რა­მა­3.).­­

დი აგ რა მა 3. სურ სა თის ექ ს პორ ტ ­იმ პორ­ტის მო ცუ ლო ბა მე ოთხე კვარ ტ ლე ბის მი ხედ­ვით (მლნ აშშ დო ლა რი)

0.0

50.0

100.0

150.0

200.0

250.0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

ექსპორტი იმპორტი

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

ექსპორტი იმპორტი

წყა რო: სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ გან­ვი­თა­რე­

ბის­სა­მი­ნის­ტ­რო,­სტა­ტის­ტი­კის­დე­პარ­ტა­მენ­ტი.

კი­დევ­უფ­რო­სა­ინ­ტე­რე­სოა­იგი­ვე­მო­ნა­ცე­მე­ბი­წი­ლობ­რივ­ჭრილ­ში­(იხილეთ­დი­აგ­რა­მა­4.).

დი აგ რა მა 4. სურ სა თის ექ ს პორ ტ ­იმ პორ­ტის მო ცუ ლო ბა მე ოთხე კვარ ტ ლე ბის მი ხედ­ვით (% ბრუნ ვას თან).

0.0

50.0

100.0

150.0

200.0

250.0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

ექსპორტი იმპორტი

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

ექსპორტი იმპორტი

წყა რო:­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ გან­ვი­თა­რე­

ბის­სა­მი­ნის­ტ­რო,­სტა­ტის­ტი­კის­დე­პარ­ტა­მენ­ტი.

­ სტა­ტის­ტი­კის­ დე­პარ­ტა­მენ­ტის­ მი­ერ­ გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ სტრუქ­ტუ­რი­სა­და­რაც­არა­ნაკ­ლებ­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა,­ფორ­მა­ტის­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით,­ ძნე­ლია­ უსაფ­რ­თხო­ე­ბის­ მე­ტად­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ ინ­დი­კა­ტო­რის­ ­ ­­ ქვე­ყა­ნა­ში­ მოხ­მა­რე­ბულ­ სა­სურ­სა­თო­პრო­დუქ­ცი­ა­ში­იმ­პორ­ტის­წი­ლის­ზუს­ტად­გათ­ვ­ლა,­ მაგ­რამ­ იმ­პორ­ტ­­ექ­ს­პორ­ტის­ დი­ნა­მი­კა­ნათ­ლად­აჩ­ვე­ნებს­დემ­პინ­გი­სა­და­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ინ­ტერ­ვენ­ცი­ის­ბლო­კი­რე­ბის­მე­ქა­ნიზ­მე­ბის­აუცი­ლებ­ლო­ბას,­მით­უმე­ტეს,­რომ­მსოფ­

ლიო­ სა­ვაჭ­რო­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის­ წეს­დე­ბით,­ასე­თი­მე­ქა­ნიზ­მე­ბის­შექ­მ­ნის­უფ­ლე­ბა­ყვე­ლა­ქვეყ­ნი­სათ­ვის­არის­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი.რე­სურ­სე­ბის­ მარ­თ­ვის­ ეფექ­ტი­ა­ნო­ბის­ ინ­

დი­კა­ტორ­თა­ მთე­ლი­ სის­ტე­მა­ უკავ­შირ­დე­ბა­ენერ­გო­მა­ტა­რებ­ლებ­ზე­ და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბის­ხა­რისხს­და­ მათ­ წილს­ სა­ბო­ლოო­ პრო­დუქ­ტის­(განსაკუთრებით­სურ­სა­თის)­თვით­ღი­რე­ბუ­ლე­ბა­ში.­ამ­ინ­დი­კა­ტო­რე­ბის­მაჩ­ვე­ნებ­ლე­ბი­ძა­ლი­ან­სა­ყუ­რადღე­ბო­ა,­რად­გან­ენერ­გო­მა­ტა­რებ­ლე­ბის­ფა­სის­კონ­ტ­რო­ლით­შე­საძ­ლე­ბე­ლია­ქვეყ­ნის­გან­ვი­თა­რე­ბის­ტემ­პის­რე­გუ­ლი­რე­ბა­ რო­გორც­ პო­ზი­ტი­უ­რი,­ ასე­ვე­ ნე­გა­ტი­უ­რი­ მიზ­ნე­ბით.­ ამ­ფონ­ზე,­რა­თქმა­ უნ­და,­ჩნდე­ბა­ კითხ­ვა,­ ბუ­ნებ­რი­ვი­ გა­ზის­ 100%­ით­იმ­პორ­ტი­ორ­ ქვე­ყა­ნა­ში,­ პრაქ­ტი­კუ­ლად­ მო­ნო­პო­ლი­უ­რი­დის­ტ­რი­ბი­უ­ცი­ით,­თუ­რა­მიზ­ნებს­ემ­სა­ხუ­რე­ბა­გა­ზის­ტა­რი­ფის­ფაქ­ტი­უ­რი­დე­რე­გუ­ლა­ცია­ (ფაქტიური­ ­­ რად­გან­ ფორ­მა­ლუ­რად­ იგი­ ნა­წი­ლობ­რივ­დე­რე­გუ­ლი­რე­ბუ­ლად­ით­ვ­ლე­ბა.­ თუმ­ცა,­ ისიც­ უც­ნო­ბი­ დარ­ჩა,­ რა­პრინ­ცი­პით­მოხ­და­დი­ფე­რენ­ცი­ა­ცი­ა).ამ­და­ ბიზ­ნე­სის­ სხვა­ სფე­რო­ე­ბის­ შემ­თხ­ვე­

ვა­შიც,­სა­ხელ­მ­წი­ფომ­უნ­და­გა­ით­ვა­ლის­წი­ნოს,­რომ­ ძა­ლი­ან­ ძნე­ლია­ ნა­ცი­ო­ნა­ლუ­რი­ ქსე­ლე­ბი­სათ­ვის­ კონ­კუ­რენ­ცი­ის­ გა­წე­ვა.­ თუ­ ბა­ზარ­ზე­შე­მომ­ს­ვ­ლე­ლი­ახა­ლი­მო­თა­მა­შე­აირ­ჩევს­ეტა­პობ­რი­ვი­ექ­ს­პან­სი­ის­გზას,­ნა­ცი­ო­ნა­ლურ­ქსელს­შე­უძ­ლია­ კონ­კუ­რენ­ტის­ სა­მოქ­მე­დო­ არე­ალ­ში­მო­ახ­დი­ნოს­დემ­პინ­გი­და­ნარ­ჩე­ნი­რე­გი­ო­ნე­ბის­ხარ­ჯ­ზე,­ხო­ლო­თუ­კონ­კუ­რენ­ტი­შე­ეც­დე­ბა­ერ­თი­ა­ნად­შე­იყ­ვა­ნოს­ქსე­ლი­მწყობ­რ­ში,­ექ­ს­პ­ლუ­ა­ტა­ცი­ის­ დაწყე­ბი­სათ­ვის­ მო­ნო­პო­ლისტს­ უკ­ვე­ექ­ნე­ბა­რე­სურ­სე­ბის­­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­უპი­რა­ტე­სო­ბა,­ რა­თა­ გა­ნა­ხორ­ცი­ე­ლოს­ მო­დერ­ნი­ზა­ცია­ან­დას­წი­ოს­ფა­სე­ბი.­ ამ­ჩა­კე­ტი­ლი­წრის­გარ­ღ­ვე­ვა,­რო­გორც­ წე­სი,­ მხო­ლოდ­ინო­ვა­ცი­უ­რი­პრო­დუქ­ცი­ით­ ან­ მომ­სა­ხუ­რე­ბით­ არის­ შე­საძ­ლე­ბე­ლი,­რაც­ფიქ­სი­რე­ბუ­ლი­ხარ­ჯე­ბის­ნა­წილ­ში­ საკ­მა­ოდ­ ძვი­რია­და­ პა­ტა­რა­ ბა­ზარ­ზე­ ნაკ­ლე­ბად­მო­სა­ლოდ­ნე­ლი.

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

42 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

43ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

ამის­ ნა­თე­ლი­ დას­ტუ­რია­ კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბის­სფე­რო­ში­ შექ­მ­ნი­ლი­ ვი­თა­რე­ბა.­ ფიქ­სი­რე­ბუ­ლი­ სა­ტე­ლე­ფო­ნო­ სერ­ვი­სე­ბის­ პრო­ვა­ი­დე­რე­ბის­ რიცხ­ვის­ ზრდა­ დღემ­დე­ მხო­ლოდ­ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­უ­ლი­ რე­სურ­სის­ ხარ­ჯ­ზე­ ხდე­ბო­და,­რაც,­ბუ­ნებ­რი­ვი­ა,­და­დე­ბი­თად­არ­ასა­ხუ­ლა­ კონ­კუ­რენ­ტულ­ გა­რე­მო­ზე.­ პირ­ვე­ლი­რე­ა­ლუ­რი­ კონ­კუ­რენ­ტე­ბი­ ამ­ დარ­გის­ მო­ნო­პო­ლის­ტებს­ მხო­ლოდ­ მას­ შემ­დეგ­ გა­უჩ­ნ­და,­რაც­ მომ­ხ­მა­რებ­ლამ­დე­ ფარ­თო­ზო­ლო­ვა­ნი­ინ­ტერ­ნე­ტის­ მიყ­ვა­ნის­ სა­ტე­ლე­ფო­ნო­ კა­ბე­ლი­სა­გან­გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი­ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბი­შე­მო­ვი­და­ქვე­ყა­ნა­ში­ოპ­ტი­კუ­რი,­სა­კა­ბე­ლო­და­უკა­ბე­ლო­არ­ხე­ბის­ფორ­მით,­რო­მელ­შიც­სა­ტე­ლე­ფო­ნო­ზა­რის­გა­ტა­რე­ბა­პრობ­ლე­მას­არ­წარ­მო­ად­გენს.თა­ვის­ მხრივ,­ არა­ერ­თ­გ­ვა­რო­ვა­ნი­ სი­ტუ­

ა­ცია­ შე­იქ­მ­ნა­ ინ­ტერ­ნე­ტის­ მომ­წო­დე­ბელ­თა­სეგ­მენ­ტ­შიც.­ ჯერ­ მომ­ხ­მა­რებ­ლე­ბი­ უჩი­ოდ­ნენ­ კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბის­ ეროვ­ნულ­ კო­მი­სი­ა­ში­მო­ნო­პო­ლისტ­ პრო­ვა­ი­დერს,­ რომ­ იგი­ არ­იცავ­და­ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბის­პი­რო­ბებს,­შემ­დეგ­უკ­ვე­იგი­ვე­მო­ნო­პო­ლის­ტი­იყო­იძუ­ლე­ბუ­ლი­შვე­ლა­ეთხო­ვა,­რო­ცა­მის­ქსელს­კონ­კუ­რენ­ტი­ ფი­ზი­კუ­რად­ ანად­გუ­რებ­და.­ ამ­ სფე­რო­ში­არა­ე­ფექ­ტი­ა­ნი­პო­ლი­ტი­კის­შე­დე­გად,­მსოფ­ლიო­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ფო­რუ­მის­„გლობალური­კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ა­ნო­ბის­ ინ­დექ­სის“­ ფარ­გ­ლებ­ში­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ინ­ტერ­ნე­ტის­მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­ფარ­დო­ბი­თი­რა­ო­დე­ნო­ბის­მი­ხედ­ვით­ 102­ე,­ ხო­ლო­ ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბი­სად­მი­წვდო­მის­დო­ნით­ ­ ­­ 116­ე­ ად­გი­ლი­ უკა­ვი­ა,­რაც­ ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ უსაფ­რ­თხო­ე­ბის­ შე­სა­ბა­მი­სი­ინ­დი­კა­ტო­რე­ბის­მი­ხედ­ვით­სე­რი­ო­ზუ­ლი­ხარ­ვე­ზი­ა.გან­სა­კუთ­რე­ბით­ სა­ყუ­რადღე­ბოა­ მო­ბი­

ლურ­კავ­შირ­გაბ­მუ­ლო­ბა­ში­შექ­მ­ნი­ლი­სი­ტუ­ა­ცი­ა.­ მსოფ­ლიო­ პრაქ­ტი­კა­ აჩ­ვე­ნებს,­ რომ­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ ზო­მის­ ქვეყ­ნებ­ში,­ რო­გორც­წე­სი,­ორი­ნა­ცი­ო­ნა­ლუ­რი­ოპე­რა­ტო­რი­მოქ­მე­დებს.­ჩვენთან,­მო­ბი­ლუ­რი­კავ­შირ­გაბ­მუ­

ლო­ბის­ ტა­რი­ფე­ბის­ სფე­რო­ში­ პროგ­რე­სის­ხან­გ­რ­ძ­ლივ­მა­ შე­ჩე­რე­ბამ­ რა­ღაც­ ეტაპ­ზე­ბა­ზარ­ზე­ ახა­ლი­ ოპე­რა­ტო­რის­ შე­მოს­ვ­ლას­მის­ცა­ სტი­მუ­ლი,­ მაგ­რამ­ სიხ­ში­რუ­ლი­ სპექ­ტ­რის­თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბის­ გა­მო,­ მას­ ამ­ ეტაპ­ზე­არა­აქვს­ტექ­ნო­ლო­გი­უ­რი­სრულ­ყო­ფის­რე­სურ­სი.თა­ვის­ მხრივ,­ არ­სე­ბუ­ლი­ ოპე­რა­ტო­რე­

ბი­ტექ­ნო­ლო­გი­უ­რი­პროგ­რე­სის­ავან­გარ­დ­ში­არი­ან,­ მაგ­რამ­ რენ­ტა­ბე­ლო­ბის­ მიმდინარე,­საკ­მა­ოდ­ მა­ღა­ლი­ დო­ნე,­ სამ­წუ­ხა­როდ,­ არ­უბიძ­გებს­მათ­უფ­რო­მე­ტი­ყუ­რადღე­ბა­და­უთ­მონ­ინო­ვა­ცი­უ­რი­სერ­ვი­სე­ბის­და­ნერ­გ­ვას.­ამ­მხრივ­ გან­სა­კუთ­რე­ბით­ სა­გან­გა­შოა­ ქვე­ყა­ნა­ში­ სწრა­ფი­ და­ და­უ­ყოვ­ნე­ბე­ლი­ გა­დახ­დე­ბის­სის­ტე­მე­ბის­ გა­ნუ­ვი­თა­რებ­ლო­ბა,­ რაც,­ მო­ბი­ლურ­ ოპე­რა­ტო­რებ­თან­ ერ­თად,­ კო­მერ­ცი­უ­ლი­ ბან­კე­ბის­ ბრა­ლი­ცა­ა,­ რომ­ლე­ბიც­ იაფი­საკ­რე­დი­ტო­ რე­სურ­სის­ პი­რო­ბებ­ში,­ ნაკ­ლე­ბად­ ზრუ­ნავ­დ­ნენ­ ახა­ლი­ ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის­და­ნერ­გ­ვა­ზე.­ შე­დე­გად,­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ჯერ­კი­დევ­შე­უძ­ლე­ბე­ლია­ინ­ტერ­ნეტ­მა­ღა­ზი­ის­ან­სერ­ვი­სე­ბის­და­უ­ყოვ­ნე­ბე­ლი­გა­დახ­დის­ბიზ­ნე­სის­იმა­ვე­სი­ად­ვი­ლით­დაწყე­ბა,­რო­გორც­ეს­გან­ვი­თა­რე­ბულ­ქვეყ­ნებ­ში­ხდე­ბა.აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ სა­გა­დახ­დო­ სის­ტე­მე­ბი,­რამ­

დე­ნად­ ტექ­ნი­კუ­რიც­ არ­ უნ­და­ ჩან­დეს­ მა­თი­ფუნ­ქ­ცი­ა,­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან­გავ­ლე­ნას­ახ­დე­ნენ­ფუ­ლის­ბრუნ­ვის­სიჩ­ქა­რე­ზე,­რო­მე­ლიც­ასე­ვე­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ უსაფ­რ­თხო­ე­ბის­ ინ­დი­კა­ტორს­წარ­მო­ად­გენს.­წლე­ბის­მან­ძილ­ზე,­M2­ს­ბა­ზის­ზრდას­თან­ერ­თად,­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­სტა­ბი­ლუ­რად­ მცირ­დე­ბო­და­ მი­სი­ ბრუნ­ვის­ სიჩ­ქა­რე­(იხილეთ­დი­აგ­რა­მა­5.).­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ზრდის­პი­რო­ბებ­ში,­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­პრობ­ლე­მა,­რო­გორც­მრა­ვა­ლი­სხვა,­არ­იქ­ცევ­და­სა­თა­ნა­დო­ყუ­რადღე­ბას,­მაგ­რამ­კრი­ზი­სის­პი­რო­ბებ­ში,­რო­ცა­ფუ­ლის­დე­ფი­ცი­ტი­იჩენს­თავს,­მი­სი­ ბრუნ­ვის­ დაჩ­ქა­რე­ბის­ ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბი­და­ ინ­ს­ტ­რუ­მენ­ტე­ბი­ ფრი­ად­ მოთხოვ­ნი­ლი­ხდე­ბა.

დი აგ რა მა 5. მო ნე ტა რუ ლი აგ რე გა ტი (M2) და ფუ ლის ბრუნ ვის სიჩ ქა რე (M2) პე რი ო დის ბო ლოს

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

მონეტარული აგრეგატი (M2) / 100 000 000 ლარიფულის ბრუნვის სიჩქარე (M2)

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Money Supply (M2)/100 000 000 GEL Velocity of Circulation (M2)

წყა რო: სა ქარ თ ვე ლოს ეროვ ნუ ლი ბან კი www.

nbg.ge

მაკ­რო­ე­კო­ნო­მი­კუ­რი­ ხა­სი­ა­თის­ ბევ­რი­მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი­ და­ მა­თი­ ფუნ­ქ­ცი­ის­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბე­ბი­ ავ­ტო­მა­ტუ­რად­ ატა­რებს­ ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ უსაფ­რ­თხო­ე­ბის­ ინ­დი­კა­ტო­რის­ფუნ­ქ­ცი­ას.­ სა­ბა­ზო­ მო­ნე­ტა­რუ­ლი­ აგ­რე­გა­ტე­ბი­სა­და­ კო­ე­ფი­ცი­ენ­ტე­ბის­ აბ­სო­ლუ­ტუ­რი­უმ­რავ­ლე­სო­ბი­სათ­ვის­არ­სე­ბობს­ზღვრუ­ლი­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბე­ბი,­ რო­მელ­თა­ დარ­ღ­ვე­ვის­მი­მართ­ მა­ღა­ლია­ რო­გორც­ ეკო­ნო­მი­კის­კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ა­ნო­ბის,­ ასე­ვე­ საფ­რ­თხე­ე­ბი­სა­და­შო­კე­ბი­სად­მი­ მდგრა­დო­ბის­ კრი­ტე­რი­უ­მე­ბის­მგრძნობელობა.ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ უსაფ­რ­თხო­ე­ბის­ სის­ტე­მა­

ზე­ კომ­პ­ლექ­სურ­ გავ­ლე­ნას­ ახ­დენს­ ასე­ვე­სა­ბუ­ღალ­ტ­რო­აღ­რიცხ­ვის­და­­აუდი­ტის­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ ­ ჩვენს­ ქვე­ყა­ნა­ში­ მი­ვიწყე­ბუ­ლი­და­ იგ­ნო­რი­რე­ბუ­ლი­ სეგ­მენ­ტი.­ თუმ­ცა,­ ეს­ის­ შემ­თხ­ვე­ვა­ა,­ რო­ცა­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა­ დღე­სა­ვით­ ნა­თე­ლი­ა.­ კერ­ძოდ,­ ევ­რო­პარ­ლა­მენ­ტის­ 2006­წლის­ 17­ მა­ი­სის­ 2006/43/EC­ დი­რექ­ტი­ვით­„სავალდებულო­ აუდი­ტის­ შე­სა­ხებ“,­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ ქვეყ­ნებს­ ევა­ლე­ბათ­ შექ­მ­ნან­აუდი­ტურ­ საქ­მი­ა­ნო­ბა­ზე­ ზე­დამ­ხედ­ვე­ლო­ბის­ინ­ს­ტი­ტუ­ტე­ბი.­ „ენრონის“­ და­ „არტურ­ ან­დერ­სე­ნის“­ ცნო­ბი­ლი­ სკან­და­ლის­ შემ­დეგ,­ანა­ლო­გი­უ­რი­ინ­ს­ტი­ტუ­ტე­ბის­შექ­მ­ნა­და­იწყო­

აშ­შ­­­შიც.­ფი­ნან­სურ­ბაზ­რებ­ზე­ სა­ჯა­რო­ინ­ტე­რე­სე­ბის­ დაც­ვის­ ხა­რის­ხის­ კონ­ტ­რო­ლის­ ეს­ფორ­მა­ პირ­და­პირ­ კავ­შირ­შია­ დაგ­რო­ვე­ბის­დო­ნის­ იმ­ ინ­დი­კა­ტორ­თან,­ რო­მე­ლიც­ უკ­ვე­ვახ­სე­ნეთ,­პირ­და­პი­რი­უცხო­უ­რი­ინ­ვეს­ტი­ცი­ე­ბის­ მო­ცუ­ლო­ბას­თან­ (თუმცა­ მხო­ლოდ­ ინ­ს­ტი­ტუ­ცი­ო­ნა­ლუ­რი,­ რად­გან­ სპე­კუ­ლა­ტი­უ­რი­ინ­ვეს­ტო­რე­ბი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ სხვა­ წყა­რო­ე­ბით­ სარ­გებ­ლო­ბენ)­ და­ საფ­რ­თხე­ე­ბი­სად­მი­მდგრა­დო­ბის­ კრი­ტე­რი­უ­მის­ შე­საძ­ლო­ სხვა­კომ­პო­ნენ­ტებ­თან.კი­დევ­ უფ­რო­ გლო­ბა­ლუ­რია­ სო­ცი­ა­ლუ­რი­

რე­გუ­ლი­რე­ბის­სეგ­მენ­ტი.­ფაქ­ტი­უ­რად,­სო­ცი­ა­ლუ­რი­სტა­ბი­ლუ­რო­ბი­სა­და­კონ­ფ­ლიქ­ტე­ბის­პრე­ვენ­ცი­ის­თე­მა­ტი­კა,­კი­დევ­ერთ­­­მე­ოთხე­­­კრი­ტე­რი­უ­მად­ შეგ­ვიძ­ლია­ ჩა­მო­ვა­ყა­ლი­ბოთ,­რო­მელ­საც­ ძა­ლი­ან­ ბევ­რი­ ინ­დი­კა­ტო­რი­ ემ­სა­ხუ­რე­ბა,­მათ­შო­რის:1.­შე­მო­სავ­ლე­ბის­დი­ფე­რენ­ცი­ა­ცი­ი­სა­და­კონ­ცენ­ტ­რა­ცი­ის­კო­ე­ფი­ცი­ენ­ტე­ბი;

2.­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ კე­თილ­დღე­ო­ბის­ მაჩ­ვე­ნებ­ლე­ბი;

3.­უმუ­შევ­რო­ბის­მაჩ­ვე­ნებ­ლე­ბი;4.­სი­ღა­რი­ბის­მაჩ­ვე­ნებ­ლე­ბი.გან­სა­კუთ­რე­ბით­ სა­ყუ­რადღე­ბოა­ და­საქ­

მე­ბის­პო­ლი­ტი­კა,­სა­დაც,­ერ­თის­მხრივ,­ძა­ლი­ან­დი­დია­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­მას­ტი­მუ­ლი­რე­ბე­ლი­ფუნ­ქ­ცია­და,­მე­ო­რეს­მხრივ,­ვიწ­როა­წყალ­გამ­ყო­ფი,­ ­ რო­მე­ლიც­ ამ­ სფე­რო­ში­წარ­მა­ტე­ბებს­ და­ წა­რუ­მა­ტებ­ლო­ბებს­ აშო­რებს.­2003­ წლი­დან­ 2008­ წლამ­დე­ სა­ქარ­თ­ვე­

ლო­ში­სა­წარ­მო­ებ­სა­და­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ში­და­ქი­რა­ვე­ბით­და­საქ­მე­ბულ­თა­სა­შუ­ა­ლო­თვი­უ­რი­ნო­მი­ნა­ლუ­რი­ ხელ­ფა­სი­ მთე­ლი­ ეკო­ნო­მი­კის­მი­ხედ­ვით­ გა­ი­ზარ­და,­ მაგ­რამ­ შე­მო­სავ­ლე­ბი­კვლავ­ძა­ლი­ან­დი­ფე­რენ­ცი­რე­ბუ­ლია­ეკო­ნო­მი­კის­ სხვა­დას­ხ­ვა­ სფე­რო­ებ­ში.­ ამას­თან,­ იზ­რ­დე­ბა­მო­სახ­ლე­ო­ბის­შე­მო­სავ­ლე­ბის­სხვა­ო­ბა­დე­ცი­ლუ­რი­ჯგუ­ფე­ბის­მი­ხედ­ვით­(იხილეთ­დი­აგ­რა­მა­6.).

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

44 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

45ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

დი აგ რა მა 6. შე მო სავ ლე ბის სხვა ო ბა ბო­ლო და პირ ველ დე ცილს შო რის (ლარი თვე­ში)

0

100

200

300

400

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

წყა რო: სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ ეკო­ნო­მი­კუ­რი­გან­ვი­თა­რე­ბის­ სა­მი­ნის­ტ­რო,­ სტა­ტის­ტი­კის­დე­პარ­ტა­მენ­ტი.

ცალ­კე­ გან­ხილ­ვის­ სა­განს­ წარ­მო­ად­გენს­ბაზ­რის­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ გარ­კ­ვე­ულ­წი­ლად­„არაოფიციალური“­სეგ­მენ­ტი­სტან­დარ­ტი­ზა­ცი­ი­სა­და­რეგ­ლა­მენ­ტი­რე­ბის­პო­ლი­ტი­კის­სა­ხით.­მი­უ­ხე­და­ვად­იმი­სა,­რომ­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ამ­ ფუნ­ქ­ცი­ა­ზე­ არას­დ­როს­ კეთ­დე­ბა­ სა­თა­ნა­დო­ აქ­ცენ­ტი,­ რე­სურ­სე­ბის­ მარ­თ­ვის­ ეფექ­ტი­ა­ნო­ბის­ ინ­დი­კა­ტო­რე­ბის­ უმე­ტე­სი­ ნა­წი­ლი­პირ­და­პირ­ან­ირი­ბად­მას­თან­არის­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი.­სტან­დარ­ტი­ზა­ცი­ი­სა­და­რეგ­ლა­მენ­ტი­რე­ბის­ პო­ლი­ტი­კა­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ ხელ­ში­ქი­რურ­გი­უ­ლი­ იარა­ღის­ მსგავ­სი­ა.­ მი­სი­ სა­შუ­ა­ლე­ბით­ შე­საძ­ლე­ბე­ლია­ ბევ­რის­ გა­კე­თე­ბაც­და­გა­ფუ­ჭე­ბაც.გა­ნათ­ლე­ბის,­ მეც­ნი­ე­რე­ბის,­ წარ­მო­ე­ბის­

დარ­გ­ში­ სტან­დარ­ტი­ზა­ცია­ და­ რეგ­ლა­მენ­ტა­ცია­ეფექ­ტი­ა­ნო­ბის­კრი­ტე­რი­უ­მის­ფარ­გ­ლებ­ში­კრი­ტი­კუ­ლი­ა,­რად­გან­არას­წო­რი­პო­ლი­ტი­კის­პი­რო­ბებ­ში­შე­უძ­ლია­ეკო­ნო­მი­კის­რე­სურ­სე­ბის­უყა­ი­რა­თო­ხარ­ჯ­ვა­გა­მო­იწ­ვი­ოს.­რო­გორც­უკ­ვე­აღ­ვ­ნიშ­ნეთ,­ეკო­ნო­მი­კურ­სუ­ბი­ექტს­ძა­ლი­ან­დი­დი­ტვირ­თი­და­აწ­ვე­ბა,­თუ­ შე­ეც­დე­ბა­ სა­კუ­თა­რი­ რე­სურ­სე­ბით­ უზ­რუნ­ველ­ყოს­ თა­ნა­მედ­რო­ვე­სტან­დარ­ტებ­თან­შე­სა­ბა­მი­სო­ბა.გა­ნათ­ლე­ბა­ზე­ ასიგ­ნე­ბა­თა­ შე­ფარ­დე­ბა­

მშპ­სთან,­ ექ­ს­პორ­ტ­ში­ მა­ღალ­ტექ­ნო­ლო­

გი­უ­რი­ პრო­დუქ­ცი­ის­ წი­ლი­ და­ სა­სურ­სა­თო­უსაფ­რ­თხო­ე­ბა­ ­­ ამ­ სეგ­მენ­ტ­ში­ ხვდე­ბა­ ერ­თ­მა­ნე­თის­გან­გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი,­მაგ­რამ­ქვეყ­ნის­მდგრა­დი­ გან­ვი­თა­რე­ბის­თ­ვის­ აუცი­ლე­ბე­ლი­ინ­დი­კა­ტო­რე­ბი.

სა­ინ­ტე­რე­სო­სუ­რათს­მი­ვი­ღებთ­თუ­შე­ვა­და­რებთ­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­გა­ნათ­ლე­ბა­ზე­და­თავ­დაც­ვა­ზე­ასიგ­ნე­ბა­თა­შე­ფარ­დე­ბებს­მშპ­თან.­

დი აგ რა მა 7. გა ნათ ლე ბა სა და თავ დაც ვა ზე სა ბი უ ჯე ტო ასიგ ნე ბა თა წი ლი მშპ–ში

0.7% 0.5%

2.4% 2.2% 2.2%1.9%

3.3%

4.9%

8.8%8.1%

0.0%

2.0%

4.0%

6.0%

8.0%

10.0%

2004 2005 2006 2007 2008

განათლება/ მშპ თავდაცვა/ მშპ

ბო­ლო­200­წლის­მან­ძილ­ზე­მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად­და­პა­ტა­რა­ვე­ბულ­მსოფ­ლი­ო­ში­უკ­ვე­საკ­მა­რი­სი­არ­არის­მხო­ლოდ­გან­ვი­თა­რე­ბა­–­თუ­ჩვე­ნი­ მსგავ­სი,­ გარ­და­მა­ვა­ლი­ ეკო­ნო­მი­კის­ქვეყ­ნის­გან­ვი­თა­რე­ბის­ტემ­პი­და­სტრუქ­ტუ­რა­არ­სჯო­ბია­ცი­ვი­ლი­ზე­ბუ­ლი­ქვეყ­ნე­ბი­სას,­იგი­ერ­თ­მ­ნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად­გან­წი­რუ­ლია­სტა­ბი­ლუ­რი­აუტ­სა­ი­დე­რო­ბი­სათ­ვის.თუმ­ცა,­მცი­რე­ეკო­ნო­მი­კის­მქო­ნე­ქვე­ყა­ნა­

გა­ცი­ლე­ბით­უფ­რო­მოქ­ნი­ლია­გან­ვი­თა­რე­ბის­სტრა­ტე­გი­ა­ში­ და­ სხვა­ თა­ნა­ბარ­ პი­რო­ბებ­ში­მი­სი­ROI­გა­ცი­ლე­ბით­მა­ღა­ლი­ა.ამ­კუთხით­სა­ინ­ტე­რე­სოა­მსოფ­ლიო­ეკო­

ნო­მი­კუ­რი­ ფო­რუ­მის­ მი­ერ­ შე­მუ­შა­ვე­ბუ­ლი­ეკო­ნო­მი­კის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ 5­ სა­ფე­ხუ­რი­ა­ნი­შკა­ლა,­რო­მელ­შიც­3­სა­ბა­ზო­სა­ფე­ხუ­რი­ა:­1.­გა­რე­მო­ე­ბე­ბით­მარ­თუ­ლი;­2.­ეფექ­ტი­ა­ნო­ბა­ზე­ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი;­ 3.­ ინო­ვა­ცი­უ­რად­ მარ­თუ­ლი;­ ხო­ლო­ორი­ მათ­ შო­რის­ გარ­და­მა­ვა­ლი­1­>2­და­2­>3.

დღე­ი­სათ­ვის­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ მი­ნი­ჭე­ბუ­ლი­აქვს­ 1­>2­ გარ­და­მა­ვა­ლი­ სა­ფე­ხუ­რი.­ თუმ­ცა,­ ქარ­თუ­ლი­ ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ რე­ფორ­მე­ბის­სპე­ცი­ფი­კა­ უფ­რო­ პირ­ველ­ სა­ფე­ხურ­თა­ნაა­ახ­ლოს,­ ვიდ­რე­ მე­ო­რეს­თან.­ რო­გორც­ უკ­ვე­აღ­ვ­ნიშ­ნეთ,­ეფექ­ტი­ა­ნო­ბა­ზე­ორი­ენ­ტი­რე­ბულ­სტა­დი­ა­ზე­გა­და­სავ­ლე­ლად­ძა­ლი­ან­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია­ რე­ფორ­მე­ბის­ სწო­რი­ თა­ნაწყო­ბა,­რა­საც,­ თა­ვის­ მხრივ,­ შე­სა­ბა­მი­სი­ ინ­ფორ­მა­ცი­უ­ლი­ბა­ზი­სი­სჭირ­დე­ბა.ჩვე­ნი­მი­მო­ხილ­ვის­მი­ზა­ნია­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ში­

შე­იქ­მ­ნას­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­უსაფ­რ­თხო­ე­ბის­სრულ­ყო­ფი­ლი­და,­ამავ­დ­რო­უ­ლად,­მოქ­ნი­ლი­სის­ტე­მა,­რო­მე­ლიც­და­ეყ­რ­დ­ნო­ბა­რე­ა­ლურ­მო­ნა­ცე­მებს­და­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბი­სათ­ვის­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის­მი­ღე­ბის­პრო­ცეს­ში­იქ­ნე­ბა­ეფექ­ტი­ა­ნო­ბი­სა­და­­ეფექ­ტუ­რო­ბის­ადეკ­ვა­ტუ­რი­სა­ზო­მი.ასე­თი­პრო­ექ­ტის­რე­ა­ლი­ზა­ცი­ი­სათ­ვის­დღეს­

მთა­ვარ­დაბ­რ­კო­ლე­ბას­წარ­მო­ად­გენს­შე­სა­ბა­მი­სი­ კრი­ტე­რი­უ­მე­ბის­ არარ­სე­ბო­ბა.­ ინ­დი­კა­ტო­რე­ბის­ ის­ ნა­წი­ლი,­ რო­მე­ლიც­ მსოფ­ლიო­ანა­ლო­გი­ე­ბის­ გა­სა­შუ­ა­ლე­ბით­ გა­ით­ვ­ლე­ბა­(მაგ.­ჯი­ნის­კო­ე­ფი­ცი­ენ­ტი),­არ­არის­საკ­მა­რი­სი­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­უსაფ­რ­თხო­ე­ბის­პო­ლი­ტი­კის­სრულ­ფა­სო­ვა­ნი­რე­ა­ლი­ზა­ცი­ი­სათ­ვის.შე­სა­ბა­მი­სად,­ აუცი­ლე­ბე­ლია­ სა­ხელ­მ­წი­

ფოს­მხრი­დან­ამ­პრობ­ლე­მე­ბის­და­ნახ­ვა­და­სა­მუ­შა­ოს­შე­სას­რუ­ლებ­ლად­სა­ჭი­რო­რე­სურ­სის­მო­ბი­ლი­ზა­ცი­ა.

ერ­თი­შე­ხედ­ვით,­ეკო­ნო­მი­კის­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ შე­მო­თა­ვა­ზე­ბუ­ლი­ ფორ­მე­ბი­ „ამძიმებს“­სა­ხელ­მ­წი­ფოს,­მაგ­რამ­ამ­შემ­თხ­ვე­ვა­შიც­სა­ხე­ზე­გვაქვს­შე­ძე­ნის­ფას­სა­და­ფლო­ბის­ფასს­შო­რის­კლასიკური­წი­ნა­აღ­მ­დე­გო­ბა.­ემ­პი­რი­უ­ლი­გა­მოც­დი­ლე­ბა­გვიჩ­ვე­ნებს,­რომ­სა­შუ­ა­ლო­და­ გრძელ­ვა­დი­ან­ პერ­ს­პექ­ტი­ვა­ში,­ ბიზ­ნე­სი­სათ­ვის­­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­„ფლობის“­ხარ­ჯე­ბი­გა­ცი­ლე­ბით­და­ბა­ლი­ა,­რო­გორც­სა­კუ­თა­რი­კა­პი­ტა­ლი­ზა­ცი­ის­სტა­ბი­ლუ­რო­ბის­კუთხით­(მაგალითისათვის,­აშშ­ფი­ნან­სუ­რი­კრი­ზი­სის­შე­დე­გად­2009­წლის­თე­ბერ­ვალ­ში­დოუ­ჯონ­სის­ ინ­დექ­სი­ 33%­ით,­ ექ­ვ­სი­ წლის­ წი­ნან­დელ­ დო­ნემ­დე­ და­ე­ცა),­ ასე­ვე­ სა­ო­პე­რა­ციო­ხარ­ჯე­ბის­ ოპ­ტი­მი­ზა­ცი­ი­დან­ გა­მომ­დი­ნა­რე­(ეს­ნა­წი­ლი­ქარ­თუ­ლი­ბიზ­ნე­სი­სათ­ვის­უფ­რო­­კარ­გა­დაა­ ნაც­ნო­ბი­ და­მა­ტე­ბი­თი­ ხარ­ჯე­ბის­მთე­ლი­ სპექ­ტ­რით­ ­­ სა­გა­და­სა­ხა­დო­და­ვე­ბი­დან­დაწყე­ბუ­ლი,­გან­ვი­თა­რე­ბულ­ბაზ­რებ­თან­პრო­დუქ­ცი­ის­ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლუ­რად­ჰარ­მო­ნი­ზა­ცი­ის­ ­პრობ­ლე­მე­ბით­დამ­თავ­რე­ბუ­ლი).­უკ­ვე­დამ­დ­გა­რი­ფი­ნან­სუ­რი­კრი­ზი­სის­პი­რო­ბებ­შიც­კი,­ ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ უსაფ­რ­თხო­ე­ბის­ პო­ლი­ტი­კა­ზე­მუ­შა­ო­ბა­უდ­როო­არ­არის.­მით­უმე­ტეს,­რომ­ ინ­დი­კა­ტო­რე­ბის­ უმე­ტე­სო­ბის­ მდგო­მა­რე­ო­ბა­ ისე­ვე­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია­ კრი­ზი­სი­დან­გა­მო­სავ­ლის­ძი­ე­ბის­პრო­ცეს­ში,­რო­გორც­მი­სი­პრე­ვენ­ცი­ი­სას.

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

46 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

47ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

• წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­ სფე­როს­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ფუნ­ქ­ცი­ის­ად­გი­ლობ­რი­ვი­თვით­მ­მარ­თ­ვე­ლო­ბე­ბის­თ­ვის­ჩა­მორ­თ­მე­ვა­სა­და­სა­ხელ­მ­წი­ფო­გა­ნუს­ხ­ვი­სე­ბე­ლი­ქო­ნე­ბის­ნუს­ხი­დან­შე­სა­ბა­მი­სი­ ქო­ნე­ბის­ ამო­ღე­ბას­ არ­ მოჰ­ყო­ლია­ამ­ქო­ნე­ბის­გან­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ებ­რი­ო­ბა.­ეს­ სფე­რო­ იყო­ და­ რჩე­ბა­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­

მხრი­დან­ დო­ტა­ცი­ურ­ სფე­როდ.­ თუმ­ცა,­ კა­ნონ­ში­ გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლი­ ცვლი­ლე­ბე­ბით,­ამ­ სფე­როს­ და­ფი­ნან­სე­ბა­ (სუბსიდირება)­არც­ერ­თი­დო­ნის­ბი­უ­ჯე­ტი­დან­არ­და­იშ­ვე­ბა.­მი­უ­ხე­და­ვად­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­სა,­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­თვით­მ­მარ­თ­ვე­ლო­ბე­ბის­უმე­ტე­სო­ბა­წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის­ სუბ­სი­დი­რე­ბას­ კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბის­დარ­ღ­ვე­ვით­ახორ­ცი­ე­ლებს.

წყალ მო მა რა გე ბის სფე როს რე გუ ლი­რე ბა უნ და გა ნი საზღ ვ როს ხე ლი სუფ ლე­ბის რო მე ლი მე დო ნის კომ პე ტენ ცი ად და მოხ დეს შე სა ბა მი სი ბი უ ჯე ტი დან თან ხე ბის გა მო ყო ფა. სა სურ ვე ლი ა, ეს კომ პე ტენ ცია ისევ თვით მ მარ თ ვე ლო ბებს და უბ რუნ დეთ. თუმ ცა, ამ სფე როს სუბ სი დი რე ბი სათ ვის მათ დას ჭირ დე ბათ და მა ტე ბი თი სა­კუ­თა­რი შე მო სუ ლო ბე ბი. შე სა ბა მი სად, აუცი ლე ბე­ლია შე მო სუ ლო ბე ბის სხვა დას ხ ვა დო ნის ბი უ ჯე ტებს შო რის გა ნა წი ლე ბის ნორ მე ბის გა და ხედ ვა.

• გა­ზის­ სექ­ტორ­ში­ სფე­რო­ში­ გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლი­ დე­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ შე­დე­გად,­

მიმ­წო­დე­ბელ­სა­ და­ მომ­ხ­მა­რე­ბელს­ შო­რის­ტა­რი­ფის­რე­გუ­ლი­რე­ბა­არ­ხდე­ბა.­შე­სა­ბა­მი­სად,­ მიმ­წო­დე­ბელს,­რო­მე­ლიც­კონ­კ­რე­ტულ­რე­გი­ონ­ში­მო­ნო­პო­ლისტს­წარ­მო­ად­გენს,­შე­უძ­ლია­ფა­სის­და­მო­უ­კი­დებ­ლად­გან­საზღ­ვ­რა.­ამ­ ცვლი­ლე­ბის­ შე­დე­გად,­ საფ­რ­თხე­ ექ­მ­ნე­ბა­ქვეყ­ნის­ ეკო­ნო­მი­კურ­ უსაფ­რ­თხო­ე­ბას,­ რად­გან­არა­ნა­ი­რი­სა­მარ­თ­ლებ­რი­ვი­ბა­რი­ე­რი­არ­არ­სე­ბობს­ მო­ნო­პო­ლის­ტის­ მი­ერ­ ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­ბო­რო­ტად­გა­მო­ყე­ნე­ბის­შე­საზღუ­დად.­

აუცი ლე ბე ლია გა ზის სექ ტორ ზე სა ხელ­მ წი ფო რე გუ ლი რე ბის მე ქა ნიზ მის აღ დ გე­ნა, რაც უმ თავ რე სად სა ტა რი ფო რე გუ ლი­რე ბას უნ და მო ი ცავ დეს და კონ კ რე ტულ რე გი ონ ში არ სე ბულ მო ნო პო ლისტს ზღუ­დავ დეს ძა ლა უფ ლე ბის ბო რო ტად გა მო­ყე ნე ბით, მომ ხ მა რებ ლის ხარ ჯ ზე, ზე გა­ნაკ ვე თუ რი მო გე ბის მი ღე ბის გან.

• წლე­ბის­ გან­მავ­ლო­ბა­ში­ ხდე­ბა­“მარეგულირებელი­ კო­მი­სი­ე­ბის­ შე­სა­ხებ­ –­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნო­ნი­სა­და­“რეგულირების­სა­ფა­სუ­რის­ შე­სა­ხებ”­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ კა­ნო­ნე­ბით­ გან­საზღ­ვ­რუ­ლი­ ნორ­მის­ დარ­ღ­ვე­ვა.­ქვე­ყა­ნა­ში­მოქ­მედ­ორი­ვე­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელს­ბო­ლო­წლე­ბის­გან­მავ­ლო­ბა­ში­რჩე­ბათ­გა­მო­უ­ყე­ნე­ბე­ლი­სახ­ს­რე­ბი,­რა­საც­უნ­და­გა­მო­ეწ­ვია­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რის­ შემ­ცი­რე­ბა,­ თუმ­ცა,­ბო­ლო­2­წე­ლია­ამ­სა­ფა­სუ­რის­გა­და­ხედ­ვა­არ­მომ­ხ­და­რა.

რე კო მენ და ცი ე ბი

სა ჭი რო ა, აუთ ვი სე ბე ლი სახ ს რე ბის შე­სა ბა მი სად გან ხორ ცი ელ დეს რე გუ ლი რე­ბის სა ფა სუ რის შემ ცი რე ბა. აგ რეთ ვე გა­ნი საზღ ვ როს, თუ რო მე ლი ხარ ჯე ბის რა რა ო დე ნო ბით გა წე ვა შე უძ ლია მა რე გუ­ლი რე ბელს. წი ნა აღ მ დეგ შემ თხ ვე ვა ში, თან ხე ბის ათ ვი სე ბა პი რო ბი თი ცნე ბაა და მა რე გუ ლი რე ბე ლი ორ გა ნო ე ბი ული მი­ტოდ ხარ ჯა ვენ ნე ბის მი ე რი მი მარ თუ ლე­ბით სახ ს რებს.

• მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ კო­მი­სი­ე­ბის­ და­ფი­ნან­სე­ბის­არ­სე­ბუ­ლი­მო­დე­ლი­ვერ­უზ­რუნ­ველ­ყოფს­მათ­რე­ა­ლურ­და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბას.­ისი­ნი­არ­ფი­ნან­ს­დე­ბი­ან­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ბი­უ­ჯე­ტი­დან,­ მა­თი­ და­ფი­ნან­სე­ბის­ ძი­რი­თა­დი­ წყა­რო­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ სა­ფა­სუ­რი­ა,­ რო­მელ­საც­ამ­სფე­რო­ებ­ში­მოქ­მე­დი­მე­წარ­მე­ე­ბი­იხ­დი­ან.­რე­გუ­ლი­რე­ბის­სა­ფა­სუ­რი­კი,­პირ­და­პირ­არის­მიბ­მუ­ლი­ კომ­პა­ნი­ის­ შე­მო­სავ­ლებ­ზე.­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ კო­მი­სი­ის­ ბი­უ­ჯე­ტის­უმე­ტე­სი­ნა­წი­ლი­მსხვი­ლი­კომ­პა­ნი­ე­ბის­გან­გა­დახ­დი­ლი­ფი­ნან­სე­ბით­ივ­სე­ბა,­რაც­იწ­ვევს­ მა­რე­გუ­ლი­რებ­ლე­ბის­ მსხვილ­კომ­პა­ნი­ებ­ზე­და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბას.­ მსხვილ­და­ მცი­რე­კომ­პა­ნი­ებს­ შო­რის­ წარ­მოქ­მ­ნი­ლი­ და­ვე­ბის­გან­ხილ­ვის­ დროს,­ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ვერ­იქ­ნე­ბა­ობი­ექ­ტუ­რი.მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ კო­მი­სი­ე­ბი­ ფი­ნან­სუ­

რად­ არ­ არი­ან­ და­მო­კი­დე­ბუ­ლი­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ზე,­თუმ­ცა,­და­მო­კი­დე­ბუ­ლი­არი­ან­მსხვილ­მე­წარ­მე­ებ­ზე,­რაც­არა­ნაკ­ლებ­სა­ხი­ფა­თო­ა.

უნ და შე იც ვა ლოს მა რე გუ ლი რებ ლე ბის და ფი ნან სე ბის არ სე ბუ ლი მო დე ლი. შე­საძ ლე ბე ლია მა რე გუ ლი რებ ლის და ფი­ნან სე ბის კომ ბი ნი რე ბუ ლი მო დე ლის შე მუ­შა ვე ბა, რო მე ლიც სა ხელ მ წი ფოს მხრი დან და ფი ნან სე ბა საც ით ვა ლის წი ნებს. თუმ­ცა, ამ შემ თხ ვე ვა ში, ნორ მა ტი უ ლი აქ ტით

უნ და იყოს დად გე ნი ლი ფორ მუ ლა, რომ­ლის მი ხედ ვი თაც მოხ დე ბა თან ხე ბის და­ან გა რი შე ბა. აღ ნიშ ნუ ლი ერ თ მ ნიშ ვ ნე­ლოვ ნად შე ამ ცი რებს სუ ბი ექ ტუ რი გა დაწყ­ვე ტი ლე ბე ბის მი ღე ბის ალ ბა თო ბას.

შე საძ ლე ბე ლია რეგ რე სუ ლი რე გუ ლი­რე ბის სა ფა სუ რის შე მო ტა ნაც, რაც კი დევ უფ რო წა ა ხა ლი სებს ამ სფე რო ში მოქ მედ სა წარ მო ებს.

• მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­ კო­მი­სი­ე­ბის­ და­კომ­პ­ლექ­ტე­ბის­არ­სე­ბუ­ლი­მე­ქა­ნიზ­მი­ არ­უზ­რუნ­ველ­ყოფს­ ამ­ ორ­გა­ნო­ე­ბის­ და­მო­უ­კი­დე­ბელ­ფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­რე­ბას.­პრე­ზი­დენ­ტის­გავ­ლე­ნა­ კო­მი­სი­ის­ წევ­რე­ბი­სა­ და­ თავ­მ­ჯ­დო­მა­რის­და­ნიშ­ვ­ნა­ზე­ საკ­მა­ოდ­ მა­ღა­ლი­ა.­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­სა­ და­ კომ­პა­ნი­ას­ შო­რის­წარ­მოქ­მ­ნი­ლი­და­ვის­დროს­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­კომ­პა­ნია­ვერ­იქ­ნე­ბა­ობი­ექ­ტუ­რი,­იგი­ყო­ველ­თ­ვის­ და­მო­კი­დე­ბუ­ლი­ იქ­ნე­ბა­ იმ­ პირ­ზე,­რო­მელ­მაც­იგი­და­ნიშ­ნა.

მა რე გუ ლი რე ბე ლი კო მი სი ის და კომ პ­ლექ ტე ბის დროს, უნ და შე სუს ტ დეს პრე ზი­დენ ტის და გა ი ზარ დოს პარ ლა მენ ტის და ამ სფე რო ში მოქ მე დი სა წარ მო ე ბის კომ­პე ტენ ცი ა.

შე სა ბა მის სფე რო ში მოქ მე დი ომ ბუც მე­ნი სა სურ ვე ლია არ იყოს და მო კი დე ბუ ლი კო მი სი ის წევ რე ბის გა დაწყ ვე ტი ლე ბა სა და ფი ნან სებ ზე. იგი უნ და ინიშ ნე ბო დეს პირ და პირ სა ხალ ხო დამ ც ვე ლის მი ერ და ფი ნან ს დე ბო დეს სა ხელ მ წი ფო ბი უ ჯე ტი­დან.

• მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­კო­მი­სი­ე­ბის­საქ­მი­ა­ნო­ბა­უფ­რო­მეტ­გამ­ჭ­ვირ­ვა­ლო­ბას­სა­ჭი­რო­ებს.­ მათ­ მი­ერ­ მომ­ზა­დე­ბუ­ლი­და­ გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლი­ წლი­უ­რი­ ან­გა­რი­შე­ბი­ უფ­რო­ მე­ტად­ინ­ფორ­მა­ტი­უ­ლი­უნ­და­იყოს.­ამას­თან,­კო­მი­სი­ა­ში­ უნ­და­ არ­სე­ბობ­დეს­ სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

48 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

49ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

აზ­რის­ და­ფიქ­სი­რე­ბის­ და­ კო­მი­სი­ის­ საქ­მი­ა­ნო­ბა­ზე­ მა­თი­ ასახ­ვის­ სა­შუ­ა­ლე­ბა.­ კო­მი­სი­ის­წევ­რე­ბის­ და­ აპა­რა­ტის­ თა­ნამ­შ­რო­მელ­თა­და­ნიშ­ვ­ნის­სა­კითხი­უმე­ტეს­შემ­თხ­ვე­ვა­ში­გა­უმ­ჭ­ვირ­ვა­ლედ­(დახურულად)­ხდე­ბა.­

გამ ჭ ვირ ვა ლო ბის პრინ ცი პე ბი უფ რო მე ტად უნ და აისა ხოს მა რე გუ ლი რე ბე ლი ორ გა ნო ე ბის კა ნონ მ დებ ლო ბა სა და დე­ბუ ლე ბებ ში. აუცი ლე ბე ლი ა, კო მი სი ე ბის ვებ ­ გ ვერ დებს და ე მა ტოს სა ზო გა დო ე ბის ელექ ტ რო ნუ ლი გა მო კითხ ვის ფან ჯა რა, რაც კო მი სი ის ბი უ ჯე ტის ხარ ჯე ბის ეკო ნო­მი ა საც გა მო იწ ვევს და კო მი სი ას სა ზო გა­დო ე ბის აზ რის გათ ვა ლის წი ნე ბის სა შუ ა­ლე ბას მის ცემს.

• სა ქარ თ ვე ლო ში უნ და გა ნახ ლ დეს სა ბაზ რო ეკო ნო მი კის რე გუ ლი რე ბის ისე­თი ინ ს ტი ტუ ცი ო ნა ლუ რი ბა ზის ჩა მო ყა ლი­ბე ბა, რო მე ლიც დაგ ვეხ მა რე ბა სა კუ თა რი კა ნონ მ დებ ლო ბის ევ რო კავ ში რის კა ნონ მ­დებ ლო ბას თან ჰარ მო ნი ზა ცი ა ში და ხელს შე უწყობს ქვეყ ნის ევ რო ­ატ ლან ტი კურ სტრუქ ტუ რებ ში ინ ტეგ რა ცი ას.

• ექ ს პერ ტე ბის, მეც ნი ე რე ბის და სხვა და ინ ტე რე სე ბუ ლი პი რე ბის მო ნა წი ლე ო­ბით უნ და და იწყოს შრო მის ბაზ რის, კონ კუ­რენ ცი ის შეზღუდ ვის, სურ სა თის უვ ნებ ლო­ბის და სხვა რე გუ ლა ცი ე ბის (რომელთა გა უქ მე ბამ ან შეზღუდ ვამ მნიშ ვ ნე ლოვ ნად გა ა უ ა რე სა ეკო ნო მი კუ რი გა რე მო) ევ რო­პუ ლი გა მოც დი ლე ბის მი ხედ ვით აღ დ გე­ნა ზე მუ შა ო ბა.

• უმ ნიშ ვ ნე ლო ვა ნე სია შრო მის კა­ნონ მ დებ ლო ბის სრულ ყო ფა. დღე ვან დე­ლი კა ნონ მ დებ ლო ბა, რო მე ლიც აპ რი ო რი იცავს დამ საქ მებ ლის ინ ტე რე სებს, კი დევ უფ რო მძი მე დღე ში აგ დებს და საქ მე ბუ­ლებს, რად გან იგი მათ არ თ მევს სა სა მარ­თ ლოს მეშ ვე ო ბით სა კუ თა რი უფ ლე ბე ბის დაც ვის შე საძ ლებ ლო ბა საც კი.

• მი უ ხე და ვად ხე ლი სუფ ლე ბის მი­ერ უკა ნას კ ნელ პე რი ოდ ში გა მოთ ქ მუ ლი მო საზ რე ბი სა, რომ ლის თა ნახ მა დაც, ის აპი რებ და ან ტი მო ნო პო ლი უ რი რე გუ ლი­რე ბის აღ დ გე ნას, კონ კ რე ტუ ლი ნა ბი ჯე ბი არ არის გა დად გ მუ ლი. ამ დე ნად, უნ და და იწყოს სა ხელ მ წი ფოს მხრი დან ბაზ რის კვლე ვა, სა ბაზ რო ძა ლა უფ ლე ბის მქო ნე სუ ბი ექ ტე ბის გა მოვ ლე ნა და ისე თი ღო­ნის ძი ე ბე ბის შე მუ შა ვე ბა, რომ ლებ თა სა­შუ ა ლე ბი თაც კომ პა ნი ე ბი სა ბაზ რო ძა ლა­უფ ლე ბის გა მო ყე ნე ბას მომ ხ მა რე ბელ თა სა ზი ა ნოდ ვერ შეძ ლე ბენ.

• მნიშ ვ ნე ლო ვა ნი ა, გა ნი საზღ ვ როს ის მე ქა ნიზ მე ბი, რომ ლი თაც ბა ზარ ზე კონ­კუ რენ ცი ის ხელ შეწყო ბა უნ და გან ხორ ცი­ელ დეს. აღ ნიშ ნუ ლი, რა თქმა უნ და, არ გუ ლის ხ მობს ად მი ნის ტ რა ცი უ ლი რე სურ­სის გა მო ყე ნე ბით ბიზ ნე სის ხე ლოვ ნუ რი შეზღუდ ვე ბის და წე სე ბას.

• იმი სათ ვის, რომ სა ქარ თ ვე ლო ში ად გი ლობ რი ვი წარ მო ე ბის ხელ შეწყო ბა მოხ დეს, აუცი ლე ბე ლია მსოფ ლიო სა ვაჭ­რო ორ გა ნი ზა ცი ის (WTO) ფარ გ ლებ ში ან ტი დემ პინ გუ რი ღო ნის ძი ე ბე ბის გან ხორ­ცი ე ლე ბა და პა რა ლე ლუ რად, ხა რის ხის კონ ტ რო ლი. წი ნაღ მ დეგ შემ თხ ვე ვა ში, სა­ქარ თ ვე ლოს აქვს შან სი, გახ დეს მე ზო ბე­ლი სა ხელ მ წი ფო ე ბის იაფი და უხა რის ხო სა ქონ ლის გა სა ღე ბის ბა ზა რი.

• დღეს არ სე ბუ ლი “თავისუფალი ვაჭ რო ბი სა და კონ კუ რენ ცი ის შე სა ხებ” კა ნო ნიც იძ ლე ვა იმის სა შუ ა ლე ბას, რომ სა ხელ მ წი ფომ თა ვად არ უბიძ გოს ხე ლი მო ნო პო ლი უ რი სტრუქ ტუ რე ბის წარ მოქ მ­ნას. სამ წუ ხა როდ, იმის გა მო, რომ სა ხელ­მ წი ფო ხში რად არ ღ ვევს “სახელმწიფო შეს ყიდ ვე ბის შე სა ხებ” კა ნონ მ დებ ლო­ბას, იგი ცალ კე ულ სუ ბი ექ ტებს სა ბაზ­რო ძა ლა უფ ლე ბის მო პო ვე ბა ში უწყობს ხელს.

• უნ და გა ნი საზღ ვ როს ბაზ რის ის წი­ლი, რომ ლის ფლო ბაც ბაზ რის კონ კ რე ტუ­ლი სეგ მენ ტის ან სფე რო სათ ვის ჩა ით ვ­ლე ბა სა ბაზ რო ძა ლა უფ ლე ბად. ამ წი ლის ზე მოთ ბა ზარ ზე ოპე რი რე ბის შემ თხ ვე ვა­ში, ჩა ით ვ ლე ბა, რომ კომ პა ნი ას აქვს სა­ბაზ რო ძა ლა უფ ლე ბა და მი სი საქ მი ა ნო ბა და ექ ვემ დე ბა რე ბა მო ნი ტო რინგს.

• გან სა კუთ რე ბუ ლი ყუ რადღე ბა უნ და და ეთ მოს ბა ზარ ზე ე.წ. “ტრესტულ” შე­თან ხ მე ბებს, მათ შო რის ისეთ სფე რო ებ ში, რომ ლე ბიც, შე საძ ლო ა, ბაზ რის რე გუ ლი­რე ბად სეგ მენ ტებს შე ე ხე ბა (მაგალითად, ენერ გე ტი კა, ტრან ს პორ ტი, კავ შირ გაბ მუ­ლო ბა).

• მომ ხ მა რე ბელ თა უფ ლე ბე ბის დაც­ვა უნ და იქ ცეს სა ხელ მ წი ფოს ერ თ ­ერთ ძი რი თად ფუნ ქ ცი ად. ამი სათ ვის, გა მო ყე­ნე ბულ უნ და იქ ნეს რო გორც აღ მას რუ ლე­ბე ლი ხე ლი სუფ ლე ბის, ისე სა ხალ ხო დამ­ც ვე ლის ავ ტო რი ტე ტი და შე საძ ლებ ლო ბე­ბი.

• მო ნე ტა რუ ლი პო ლი ტი კის ეფექ ტი­ა ნო ბის გაზ რ დის მიზ ნით, აუცი ლე ბე ლი ა, ეროვ ნუ ლი ბან კი გა თა ვი სუფ ლ დეს მთავ­რო ბის ზე წო ლი სა გან, მას და უბ რუნ დეს სა ვა ლუ ტო ბაზ რის რე გუ ლი რე ბის მე ქა­ნიზ მე ბი და მო ნი ტო რინ გის ფუნ ქ ცი ა.

• ეროვ ნუ ლი ბანკს უნ და და უბ რუნ­დეს სა ბან კო სფე რო ში მომ ხ მა რე ბელ თა უფ ლე ბე ბის დაც ვის ფუნ ქ ცი ა. სა ბან კო და­წე სე ბუ ლე ბე ბის მი ერ დად გე ნი ლი ნორ მა­ტი ვე ბი სა და მომ ხ მა რე ბელ თა უფ ლე ბე ბის დარ ღ ვე ვის უმ ნიშ ვ ნე ლო ფაქ ტე ბიც კი, სე­რი ო ზუ ლი გან ს ჯის სა გა ნი უნ და გახ დეს.

• სა ხელ მ წი ფომ უნ და და ა ფი ნან სოს სპე ცი ა ლუ რი ლა ბო რა ტო რი ე ბის შე ძე ნა და ფუნ ქ ცი ო ნი რე ბა, რომ ლე ბიც შე ის წავ­ლი ან ბა ზარ ზე სა ქონ ლის ხა რისხს, მარ კი­რე ბის წესს, მათ ში მავ ნე ნივ თი ე რე ბე ბის არ სე ბო ბას და ა.შ.;

• მნიშ ვ ნე ლო ვა ნი ა, რომ რე გუ ლი რე­ბის შე სა ხებ კა ნონ მ დებ ლო ბა იყოს სრულ­ყო ფი ლი, ქვე ყა ნა ში და ი ნერ გოს სტან­დარ ტი ზა ცი ის ერ თი ა ნი სის ტე მა. მა შინ, რო ცა აქ ცენ ტი კეთ დე ბა სა ქარ თ ვე ლოს ეკო ნო მი კის ექ ს პორ ტ ზე ორი ენ ტი რე ბუ­ლო ბა ზე, ხა რის ხის მო ნი ტო რინ გის ევ რო­პუ ლი სის ტე მე ბის და ნერ გ ვის გა რე შე, ექ­ს პორ ტ ზე ოც ნე ბაც კი არ შე იძ ლე ბა.

• მსოფ­ლი­ო­ში­ გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი­ფი­ნან­სუ­რი­კრი­ზი­სის­მი­ზე­ზე­ბის­ანა­ლი­ზი­ნათ­ლად­გვიჩ­ვე­ნებს,­ რომ­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ კვლა­ვაც­რჩე­ბა­ ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ პრო­ცე­სე­ბის­ საკ­ვან­ძო­სუ­ბი­ექ­ტად.­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ლი­ბერ­ტა­რი­ა­ნიზ­მის­ ეგი­

დით­ გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლი­ რე­ფორ­მე­ბის­ წა­რუ­მა­ტებ­ლო­ბის­ერ­თ­­ერ­თი­უმ­თავ­რე­სი­მი­მა­ნიშ­ნე­ბე­ლი­ ისიც­ იყო,­ რომ­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას­ხში­რად­უწევ­და­და­ახ­ლაც­უწევს­მე­მარ­ცხე­ნე­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის­მი­ღე­ბა­(მაგალითად,­საწ­ვა­ვი­სა­და­სა­სუ­ქის­და­რი­გე­ბა,­მო­სახ­ლე­ო­ბის­1/4­ის­სო­ცი­ა­ლურ­დახ­მა­რე­ბა­ზე­აყ­ვა­ნა,­ნაკ­ლე­ბე­ფექ­ტუ­რი­ სა­მე­დი­ცი­ნო­ დაზღ­ვე­ვა)­ ამ­რე­ფორ­მე­ბის­ ნე­გა­ტი­უ­რი­ სო­ცი­ალ­­ე­კო­ნო­მი­კუ­რი­შე­დე­გე­ბის­ნი­ვე­ლი­რე­ბი­სათ­ვის.დღეს­ ქარ­თულ­ ეკო­ნო­მი­კა­ში­ შექ­მ­ნი­ლი­

პრობ­ლე­მე­ბის­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ ნა­წი­ლი­ პირ­და­პირ­არის­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­ეკო­ნო­მი­კის­რე­გუ­ლი­რე­ბის­პო­ლი­ტი­კა­ში­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­უსაფ­რ­თხო­ე­ბის­ფაქ­ტო­რე­ბის­იგ­ნო­რი­რე­ბას­თან.ეკო­ნო­მი­კუ­რი­უსაფ­რ­თხო­ე­ბის­უზ­რუნ­ველ­

ყო­ფა­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ექ­ს­კ­ლუ­ზი­უ­რი­უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბაა­ და­ მსოფ­ლი­ოს­ აბ­სო­ლუ­ტუ­რად­ყვე­ლა­ გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი­ ქვე­ყა­ნა­ გან­სა­კუთ­რე­ბულ­ ყუ­რადღე­ბას­ უთ­მობს­ ამ­ სა­კითხს.­სხვა­დას­ხ­ვა­ ქვეყ­ნე­ბი­ ოპე­რი­რე­ბენ­ ინ­დი­კა­ტო­რე­ბის­ გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი­ სა­ხე­ე­ბით,­ მაგ­რამ­ძნე­ლად­ მო­ი­პო­ვე­ბა­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ მსგავ­სი­­ქვე­ყა­ნა,­ სა­დაც­ ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ უსაფ­რ­თხო­ე­ბის­თე­მა­სა­ხელ­მ­წი­ფო­პო­ლი­ტი­კის­დო­ნე­ზეა­იგ­ნო­რი­რე­ბუ­ლი.

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

50 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

51ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ ზრდის­ პი­რო­ბებ­ში­ არას­წო­რი­ ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ პო­ლი­ტი­კის­ ნე­გა­ტი­უ­რი­შე­დე­გე­ბი­ გარ­კ­ვე­ულ­წი­ლად­ ვუ­ა­ლი­რე­ბუ­ლი­იყო­ (თუმცა­ არა­ ნი­ვე­ლი­რე­ბუ­ლი),­ ხო­ლო­პირ­ვე­ლი­ვე­ შო­კის­ პი­რო­ბებ­ში­ ძა­ლი­ან­ ნათ­ლად­იჩი­ნა­თა­ვი.ჩვენ­არ­გუ­მენ­ტი­რე­ბუ­ლად­წარ­მო­ვა­ჩი­ნეთ,­

რომ­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­პო­ლი­ტი­კა­მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად­უნ­და­ემ­ყა­რე­ბო­დეს­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­უსაფ­რ­თხო­ე­ბის­ინ­დი­კა­ტო­რე­ბის­კონ­ტ­როლს.­ მა­გა­ლი­თად,­ ენერ­გო­მა­ტა­რებ­ლე­ბი­სა­ და­ პირ­ვე­ლა­დი­ მოხ­მა­რე­ბის­ საგ­ნე­ბის­ფა­სე­ბის­ამო­ვარ­დ­ნა­სა­ბაზ­რო­კო­ნი­უნ­ქ­ტუ­რი­დან­სე­რი­ო­ზულ­დარ­ტყ­მას­აყე­ნებს­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ ზრდის­ ტემპს.­ ასეთ­დროს­ სა­ხელ­მ­წი­ფომ­უნ­და­მი­ი­ღოს­ზო­მე­ბი­სი­ტუ­ა­ცი­ის­გა­მოს­წო­რე­ბი­სათ­ვის.­­რა­თქმა­უნ­და,­და­უშ­ვებ­ლად­მიგ­ვაჩ­ნია­ ეკო­ნო­მი­კა­ში­ ჩა­რე­ვის­ ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­უ­ლი­ფორ­მა,­რაც­კრი­ზი­სის­პი­რო­ბებ­ში­გან­ვი­თა­რე­ბულ­ქვეყ­ნებ­შიც­კი­და­ფიქ­სირ­და,­მაგ­რამ­ გარ­კ­ვე­უ­ლი­ პრო­დუქ­ცი­ი­სა­ და­ მომ­სა­ხუ­რე­ბის­ ფა­სე­ბის­ მნიშ­ნე­ლო­ვა­ნი­ სხვა­ო­ბა­მსოფ­ლიო­ ბაზ­რის­ფა­სებ­თან­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­მი­უ­თი­თებს­ მო­ნო­პო­ლი­უ­რი­ მდგო­მა­რე­ო­ბის­ან­ ტრეს­ტუ­ლი­ შე­თან­ხ­მე­ბე­ბის­ არ­სე­ბო­ბა­ზე,­ბიზ­ნე­სის­და­მა­ტე­ბით­ტვირ­თ­ზე­პრო­ცე­დუ­რუ­ლი­ან­სა­გა­და­სა­ხა­დო­კუთხით,­ასეთ­შემ­თხ­ვე­ვა­ში­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ მხრი­დან­ რე­ა­გი­რე­ბა­აუცი­ლე­ბე­ლი­ა.

ჩვენ გან ვი ხი ლავთ ეკო ნო მი კუ რი უსაფ­რ თხო ე ბის კრი ტე რი უ მე ბის სამ ძი რი თად ფორ მას. ესე ნი ა:

1. ეკო ნო მი კის კონ კუ რენ ტუ ნა რი ა ნო ბა;2. საფ რ თხე ე ბი სა და შო კე ბი სად მის

მდგრა დო ბა;3. რე სურ სე ბის მარ თ ვის ეფექ ტი ა ნო ბა.

კი დევ ერ თი, სო ცი ა ლუ რი უსაფ რ თხო­ე ბის სფე რო უშუ ა ლოდ არის და კავ ში რე­ბუ ლი ეკო ნო მი კუ რი პო ლი ტი კის სწო რად წარ მარ თ ვას თან.

შე სა ბა მი სად, სა ქარ თ ვე ლო ში, სხვა ქვეყ ნე ბის მსგავ სად, ად გი ლობ რი­ვი სპე ცი ფი კის გათ ვა ლის წი ნე ბით უნ­და შე იქ მ ნას ეკო ნო მი კუ რი უსაფ რ თხო­ე ბის ინ დი კა ტორ თა სის ტე მა, ერ თ გ ვა რი „ხელსაწყოთა და ფა“, რო მე ლიც სა ბა ზი­სო ინ ფორ მა ცი უ ლი წყა რო იქ ნე ბა სა ხელ­მ წი ფოს მი ერ ეკო ნო მი კის რე გუ ლი რე ბის პრო ცეს ში. ასე თი სის ტე მის არ სე ბო ბა იმის თ ვი საც არის მნიშ ნე ლო ვა ნი, რომ თა ვი დან იქ ნას აცი ლე ბუ ლი გა მოწ ვე ვებ ზე რე ა გი რე ბის სამ წუ ხა რო პრაქ ტი კა, რო დე­საც კონ კ რე ტუ ლი პრობ ლე მის მოგ ვა რე ბა ხდე ბა იმის გა უთ ვ ლე ლად, თუ რა გავ ლე­ნას მო ახ დენს ასე თი „გადაწყვეტა“ სხვა სფე რო ებ ზე.

Preface

The­process­of­economic­reforms­ and­ formation­ of­the­ independent­ economic­system­in­Georgia­are­quite­extended­ because­ of­ the­frequent­cases­of­inconsist­ent­economic­policy.The­ reason­ often­ lies­ in­

the­positioning­of­ the­eco­nomic­processes­under­the­ideological­frames­and­lack­of­ongoing­analysis,­or­ su­perficial­ analysis­ at­ best.­Unfortunately­ the­ State­had­ decommissioned­ all­the­ scientific­ and­ research­institutions­ that­ were­ re­sponsible­ for­ monitoring­and­ formation­ of­ the­mar­ket­economy­and­scientific­analysis­of­such­processes.­Therefore­ the­ stated­ func­tion­ has­ been­ undertaken­by­the­NGO­sector.The­ Centre­ for­ Econom­

ics­ Problems­ Research,­which­ began­ commenced­operations­ from­ August­ of­last­ year­ aims­ to­ fill­ the­abovementioned­ vacuum­and­deliver­objective­anal­ysis­of­ the­economic­proc­esses­in­Georgia.­It’s­worth­mentioning,­that­the­centre­supports­ liberal­ economic­policy­ and­ considers­ no­other­ alternative­ than­ de­creasing­ “the­ size­ of­ gov­

ernment”­ and­ the­ level­of­ its­ intervention­ in­ the­economy,­ although­ there­are­ certain­ spheres­ which­cannot­ be­ left­ only­ in­ the­hope­of­the­market­mecha­nisms­as­ this­will­ not­ben­efit­ socio­economic­ devel­opment.The­ position­ and­ atti­

tude­of­the­centre­towards­deregulation­ of­ certain­spheres­is­described­in­the­presented­ research.­ It­ is­significant­ for­ us­ that­ par­ticular­ public­ consensus­could­ be­ achieved­ on­ the­list­of­ spheres­of­economy­which­ require­ particular­regulation­ and­ monitor­ing­ from­ the­ state.­ Unfor­tunately­ for­ the­ time­ be­ing,­ there­ are­ no­ signs­ of­such­ consensus,­ whereas­the­Georgian­economy­de­velops­ without­ important­institutions­ which­ could­potentially­ strengthen­ the­economic­ security­ of­ the­country.The­ research­ represents­

the­ modest­ attempt­ at­analysis­of­this­existing­se­rious­ problem.­ The­ centre­is­poised­and­ready­to­pre­pare­ the­ policy­ document­on­regulation­sphere­based­on­the­presented­research,­

to­continue­its­work­on­the­stated­and­also­other­prob­lematic­ issues­ together­with­ all­ interested­ parties­and­to­consider­any­reason­able­comments­and­recom­mendations.­We­ would­ like­ to­ thank­

the­Friedrich­Ebert­Stiftung­Tbilisi­ Office­ for­ provided­support­with­regards­to­the­conduction­ of­ the­ present­ed­research.

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

52 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

53ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

Independent Regulatory Authorities

After­ the­ Rose­ Revolution,­ Georgian­authorities­ were­ determined­ to­ pursue­ a­liberal­ economic­ policy­ whose­ principal­point­ implied­ the­ least­ interference­ of­ a­state­within­its­economy.­­Therein,­general­emphasis­was­extended­towards­property­privatization,­the­lowering­of­tax­rates­and­decrease­of­the­amounts­paid­for­licenses,­amongst­others.­ ­The­policy­of­ liberaliza­tion­ also­ concerned­ natural­ monopolies­when­ a­ market­ becomes­ a­ consumer­ of­such­services­and­commodities­as­electro­energy,­natural­gas,­drinking­water,­urban­and­mobile­communications,­public­trans­portation,­ cargo­ conveyance­ and­ others.­­As­the­result­of­a­liberal­policy­undertaken­by­the­state­economic­team,­the­regulato­ry­function­passed­from­the­government­to­the­market­ itself­or­ to­other­ independent­national­regulatory­committees.­­Transfer­ring­of­regulating­levers­from­the­state­au­thorities’­to­a­market­or­to­an­independent­authority­is­grounded­upon­the­notion­that­the­market­would­ improve­or­ correct­ the­mistakes­which­were­created­by­the­gross­interference­ of­ a­ state­ within­ the­ sector.­­Furthermore,­ competition­ would­ ensure­higher­public­satisfaction­as­well­as­better­

securing­the­interests­of­the­population.In­ accordance­ with­ classic­ interpreta­

tion,­ regulation­ implies­ the­ integrity­ of­laws­and­rules­by­means­of­which­a­state­exerts­influence­upon­the­decisions­made­by­active­parties.­­In­a­certain­market,­the­necessity­ for­ regulation­ may­ sometimes­lose­its­significance­within­an­also­certain­time­ span.­ ­ Moreover,­ regulation­ needs­can­ be­ stipulated­ by­ situational­ market­shifts­by­means­of­which­the­public­inter­ests­will­be­better­met.1­­The­experience­of­many­countries­shows­that­a­total­deregu­lation­brings­about­ injurious­effects­upon­the­interests­of­consumers.­­Generally,­the­existence­of­a­natural­monopoly­harbours­the­main­risk­ for­small­markets.­ ­For­ this­reason,­it­is­essential­to­have­determined­levers­of­regulation­at­these­markets.­­The­creation­ of­ such­ independent­ authorities­and­ a­ successful­ implementation­ of­ re­forms­have­been­applied­in­such­countries­as­ the­ USA,­ the­ UK,­ Hungary,­ Sweden,­Germany,­ France­ and­ Estonia,­ amongst­others.It­ should­be­noted­ that­ the­ criticism­of­

free­markets­ can­be­provoked­as­a­ result­of­situations­in­which­regulatory­function­of­1.­ ­ ­ “Activity­of­Regulatory­Companies­ in­Georgia­and­ in­Some­ Countries­ of­ the­ World,” Centre for Strategic Re­search and Developmen of Georgia, Bulletin No. 96,­Tbilisi,­2005,­p.­4.

Shota Murgulia

Davit NarmaniaPhD in Public Administration

Activity of Independent national regulatory Authorities

an­economy­can­only­be­carried­out­by­the­government.­­These­situations­can­include:• The­ existence­ of­ public­ goods­ –­ avail­ability­of­so­called­public­services.

• Insufficient­ informational­ transparency­–­customers­have­an­informational­lack­at­the­markets.

• The­ efforts­ of­ companies­ to­ artificially­constrain­competition­which­ leads­to­a­maximization­of­their­profits.

• Unequal­ distribution­ of­ income­ and­property.Following­ the­ abovementioned,­ it­ is­

obvious­ that­ a­ state­ also­ has­ its­ duties­and­ responsibilities­ and­ it­ should­ main­tain­ free­ development­ of­ competition.­­Development­ of­ free­ competition­ on­ the­one­hand,­and,­on­the­other,­the­fact­that­market­ faults­correction­by­means­of­ in­dependent­authority­calls­for­such­needs­in­the­terms­of­natural­monopoly­subsist­ence,­when:­

1.­A­genuine­regulation­process­occurs­by­means­ of­ independent­ authorities­ in­which­neither­the­state­nor­a­company­is­able­to­exert­an­influence.

2.­Tariffs­for­goods­and­services­are­deter­mined­ transparently­ so­ that­ the­ com­pany­or­consumer­does­not­have­an­op­portunity­to­gain­a­super­/­mega­profit.

3.­The­processes­run­transparently­and­an­adequate­ response­ in­ defense­ of­ con­sumer­rights­takes­place­either­from­the­side­ of­ the­ committee­ or­ from­ that­ of­the­court.

Our­ goal­ is­ to­ analyze­ the­ level­ of­ ef­ficiency­ of­ independent­ authorities­ in­frames­of­market­ regulation­and­the­pro­tection­of­consumer­rights,­,­how­can­this­

be­handled­by­the­market­­with­the­prob­lems­ related­ to­ the­market­ falls­and­how­free­market­principles­assure­the­defense­of­customers’­rights.In­ accordance­ with­ Georgian­ legisla­

tion,­ the­ term­ independent authority­implies­to­the­special­capacity­possessing­legal­ entity­of­public­ law­ founded­by­ the­government­in­order­to­regulate­a­certain­sector­and­does­not­operate­under­a­state­authority’s­supervision.­­It­is­an­independ­ent­regulatory­organ­which­acts­within­the­framework­of­assumed­responsibilities­as­determined­by­a­law.2

According­ to­ the­ abovementioned­ the­following­conditions­should­be­created­for­Georgian­independent­authorities:• The­state­determines­spheres­of­regula­tion.

• Special­regulatory­power­is­handed­over­to­the­legal­entity­of­public­law­

• Abovementioned­legal­entity­is­created­with­ a­ special­ regulatory­ purpose­ and­is­not­considered­to­operate­under­the­supervision­ of­ any­ state­ authoritative­organ.

• This­ special­ capacity­possessing­ legal­entity­of­public­law­is­independent­and­acts­ in­ the­ framework­ of­ assumed­ re­sponsibilities­as­determined­by­law.Until­the­1st­­of­December­2005,­the­fol­

lowing­regulatory­bodies­operated­in­Geor­gia:• Georgian­National­Electricity­Regulatory­Commission­

• Georgian­ National­ Communications­Commission

• Georgian­ State­ National­ Regulatory­Agency­on­Oil­and­Natural­Gas­Issues

2.­ ­ Georgian­ Law­On­ Independent­ Authorities,­ Article­ 3,­Clause­g.

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

54 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

55ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

• Georgian­Automobile­ Transport­ Admin­istration

• Georgian­Civil­Aviation­Administration• Georgian­Maritime­Administration• Georgian­Railway­Transport­Administra­

tionThe­ abovementioned­ administrations­

(Georgian­ auto­ transport­ administration,­Georgian­ civil­ aviation­ administration,­Georgian­ maritime­ administration­ and­Georgian­ railway­ transport­ administra­tion),­according­to­the­introduced­amend­ments­ into­ the­Georgian­ legislation­ “Law­of­Georgia­on­Independent­National­Regu­latory­Authorities­”­on­the­1st­of­ ­Decem­ber,­ were­ consolidated­ into­ ­ one­ regula­tory­ body.­ ­ A­ united­ regulatory­ organ,­therefore,­was­established­ in­ the­ form­of­the­Georgian­National­Regulatory­Commis­sion­on­Transportation­Issues.­Afterwards,­based­ upon­ the­ Georgian­ Law­ on­ Inde­pendent­ National­ Regulatory­ Authorities,­the­following­bodies­were­founded:• Georgian­ National­ Electricity­ ­ Regula­tory­Commission

• Georgian­ National­ Communications­Commission

• Georgian­ State­ National­ Regulatory­Agency­on­Oil­and­Natural­Gas­Issues

• Georgian­National­Regulatory­Commis­sion­on­Transport­IssuesOn­the­10th­of­April­2007,­amendments­

concerning­ Law­ on­ Independent­ National­Regulatory­Authorities­were­adopted­ into­Georgian­ law­ which­ resulted­ in­ the­ can­cellation­of­ the­ recently­ created­National­Regulatory­Commission­of­Transportation.­­This­event­was­preceded­by­the­interven­tion­of­the­President­who­directly­revoked­this­regulatory­organ­owing­to­his­opinion­that­ the­Commission­did­not­ support­ the­

formation­of­a­free­market­relationship­and­perceivably­ hindered­ this­ sector’s­ devel­opment.­ ­Despite­ the­ independent­status­of­the­body,­it­was­withdrawn­from­the­list­of­ regulatory­ commissions­within­ several­weeks­of­the­President’s­intervention.­­This­fact­ clearly­ shows­ that­ active­ regulatory­committees­in­Georgia­are­ineffective,­on­the­one­hand,­and­their­ independent­sta­tus­is­dubious,­on­the­other.On­the­19th­of­June­2007,­Georgian­leg­

islation­adopted­another­amendment­con­cerning­ the­ independent­ national­ author­ity­which­resulted­in­the­withdrawal­of­the­state­regulatory­agency­for­oil­and­gas­re­sources­leaving,­in­the­end,­only­two­regu­latory­committees.On­ the­ 15th­ of­ ­ December­ 2007,­ the­

responsibilities­ of­ the­ Georgian­ National­Electricity­ Regulatory­ Commission­ were­extended­and­consolidated­with­the­water­regulatory­ commission­ following­ further­amendments­ in­Georgian­ law­ concerning­the­ independent­ national­ authority.­ ­ This­organ­ was­ ultimately­ transformed­ to­ the­Georgian­National­Energy­and­Water­Sup­ply­Regulation­Commission.Currently­ there­ are­ two­ active­ regula­

tory­commissions­in­Georgia:1.­Georgian­ National­ Communications­Commission

2.­Georgian­ National­ Energy­ And­ Water­Supply­Regulation­CommissionAccording­ to­ Georgian­ legislation,­ an­

authority­ is­obliged­to­present a report about its activity to the President and Parliament of Georgia­when­this­author­ity­represents­a­permanently­active­inde­pendent­ regulatory­ commission­ ­­ legal­entity­of­public­ law­based­on­established­rules.­­Simultaneously,­either­interference­

into­the­activity­of­an­independent­author­ity­and­control­or­requirement­of­reports,­is­legally­inadmissible,­ if­ it­ is­not­envisaged­by­a­particular­law.­The­ Georgian­ independent­ national­ au­

thority­is­required­to­submit­its­budget­and­conduct­a­financial­audit­of­its­expenses­and­accounting­in­accordance­with­the­interna­tional­accounting­standards­upon­an­annual­basis­within­the­framework­set­up­by­the­law.­­It­is­the­Georgian­Parliament­which­author­izes­the­making­of­a­decision­regarding­how­the­audit­should­be­conducted­in­reference­to­ the­ approved­ budget­ of­ an­ independ­ent­authority.­­The­audit­of­an­independent­regulatory­Authority­shall­be­conducted­by­independent­auditors­selected­by­a­tender­commission,­ whose­ composition­ shall­ be­approved­by­the­Parliament­on­presentation­of­the­Sector­Economy­and­Economic­Policy­Committee­thereof.­Financial­obligations­re­garding­independent­auditors­must­be­car­ried­out­by­an­independent­authority.­ ­ It­ is­mandatory­for­the­independent­authority­to­publish­a­report­of­its­activity­and­the­results­of­the­financial­audit.­An­independent­authority­is­not­financed­

from­the­state­budget.­­Its­expenses are covered­from­the­regulation­fee­as­well­as­other­kinds­of­revenues­according­to­Geor­gian­legislation­.­­Any­person­who­carries­out­or­intends­to­carry­out­any­activity­in­an­ authorized­ field­ is­ obliged­ to­ pay­ the­regulation­ fee.­ ­This­cost­should­be­fixed­in­such­a­way­that­it­would­ensure­an­in­dependent­authority’s­budget­to­defray­all­necessary­ expenses­ therein.­ ­ It­ is­ trans­ferred­ to­a­separate­bank­account­of­ the­independent­ authority­ and­ its­ purposed­disposal­ falls­ entirely­ within­ the­ compe­tences­of­the­regulatory­organ.­

An­independent­authority’s­financial­re­sources­which­are­unused­within­ the­cur­rent­ year­ are­ transferred­ to­ the­ account­designated­for­the­following­year­and­are­taken­into­consideration­during­fee­modi­fication.Annually,­the­budget­of­an­independent­

authority­ grows,­ because­ the­ number­ of­operating­entities­ increases­which,­there­fore,­enlarges­­­frames­of­activity­and,­con­sequently­ the­ income.­ ­ The­ Value­ of­ the­Georgian­National­ Communications­ Com­mission,­ for­ example,­ depends­ upon­ the­company’s­income­and­comprises­one­per­cent­of­its­entire­income.­­The­cost­of­the­Georgian­National­Energy­System­and­Wa­ter­Supply­Regulating­Commission­­­is­de­termined­separately­according­to­its­fields­of­activities­and­is­reflected­in­the­tariffs­of­its­products.­As­a­rule,­there are not any unspent

funds­ of­ an­ independent­ authority­ dur­ing­ a­ current­ year­ and,­ appropriately,­there­are­no­reductions­ in­any­regulatory­fees.­­Herein­it­should­be­noted­that­capi­tal­ expenditures­ of­ independent­ national­authorities­ grow­ year­ after­ year­ in­ order­to­ensure­complete­spending­of­available­funds.­ ­Continuous­and­endless­major­re­pairs­in­the­office­of­the­Georgian­National­Communications­ Commission­ are­ a­ clear­example.It­ should­ also­ be­ emphasized­ that­ the­

standards­ concerning­ the­ financial­ free­dom­ of­ independent­ national­ authorities,­as­ accepted­ by­ Georgian­ law,­ are­ rather­obscure.­­Georgian­law­asserts­that­all­dis­bursements­ of­ independent­ national­ au­thorities­must­ be­ covered­ by­ the­ regula­tion­ fee­ although­other­ kinds­ of­ incomes­are­also­assumed­by­legislation.­­The­law,­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

56 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

57ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

however,­does­not­clarify­what­is­meant­by­other­incomes.Such­ a­ mechanism­ of­ funding,­ which­

has­ a­ direct­ link­ with­ the­ company’s­ in­come,­ does­ not­ in­ fact­ maintain­ the­ in­dependence­of­an­authority.­­In­this­case,­such­a­regulatory­organ­does­not­rely­upon­the­government­but­depends­upon­a­large­scale­ company­ whose­ assistance­ usually­comprises­ the­ major­ part­ of­ its­ budget.­­It’s­ less­ likely­ that­ the­ commission­ will­make­a­decision­against­ such­companies­in­case­hearings­on­disputes­between­big­and­rather­small­companies.In­ the­ framework­ of­ the­ commission’s­

competence,­ an­ independent­ national­authority­ can­ issue­ licenses­ and­ authori­zations,­ suspend­ their­ validity­ or­ extend­them,­ modify­ licenses­ and­ authorization­forms­or­abrogate­them.­­Furthermore,­the­competence­ of­ an­ independent­ national­authority­comprises­the­fixing­of­tariffs­and­their­control.­ ­Concerning­the­ issue­of­the­transparency­ of­ an­ independent­ national­authority’s­ activity,­ this­ is­ determined­ by­Chapter­IX­of­the­Georgian­General­Admin­istrative­Code­which­implies­that­the­fixing­of­ tariffs­and­ the­ issuing­of­ licenses­must­be­discussed­publicly.­ ­Decisions­made­by­an­ independent­national­ authority­ can­be­inspected­only­by­ juridical­organs.­ ­An­ in­dependent­national­authority­ is­obliged­to­arrange­public­discussions­on­the­subject­of­the­implementation­of­licenses­and­tariffs.An­ independent­ national­ authority,­

therefore,­ conducts­ a­ broad­ range­ of­ re­sponsibilities­and­duties­in­order­to­ensure­the­protection­of­consumers’­rights,­trans­parency­of­activities­for­public,­Creation­an­appropriate­environment­for­effective­op­erating­of­sectors.

The­ fact­ that­ an­ independent­ national­authority­is­neutral­from­any­government­allows­it­to­be­considered­as­a­firm­and­sta­ble­guarantor­free­from­any­political­affilia­tion.­­Relying­upon­this,­a­state­establishes­a­trustworthy­and­steady­environment­for­investment­which­consequently­facilitates­the­application­of­new­technology­and­the­launching­of­innovative­systems.­­The­en­couragement­of­the­liberalization­process,­the­reduction­in­the­amount­of­bureaucrat­ic­barriers,­ the­promotion­of­privatization­and­the­creation­of­favorable­conditions­for­competition­make­for­an­equally­favorable­environment­ for­ investment.­ Moreover,­an­ independent­ regulatory­commission­ is­considered­ as­ an­ arbitrator­ which­ cares­about­the­defense­of­consumers’­rights.It­ is­ a­ notoriously­ well­ known­ fact­ in­

world­ practice­ that­ the­ independent­ na­tional­authority­self­liquidates­or,­in­other­words,­ the­need­ for­ this­ authoritative­or­gan­is­lost­after­the­transition­from­the­oli­gopoly­to­polypoly­market.­­Unfortunately­in­ Georgia,­ such­ regulatory­ commissions­are­ characterized­ by­ high­salaried­ staff­funded­ at­ the­ expense­ of­ the­ extended­budget­which­makes­membership­of­such­independent­commissions­very­appealing.­­It’s­ very­ difficult­ to­ suppose­ that­ mem­bers­of­commissions­are­truly­independent­while­ making­ decisions­ considering­ the­fact­that­they­are­appointed­to­their­posi­tions.

Fields of Regulation of Power system and Water Supply

In­accordance­with­Georgian­legislation­about­energy­and­natural­gas­and­the­stat­ute­ of­ the­Georgian­National­ Energy­ and­

Water­ Supply­ Regulation­ Commission,­ a­special­capacity­possessing­legal­entity­of­public­law­is­created­by­the­government­in­order­to­regulate­a­certain­sector.­­This­en­tity­of­public­law­is­independent­from­any­state­bodies­or­organizations­and­it­is­not­based­on­state­property.3

In­ the­ field­ of­ the­ power­ system,­ the­principal­ normative­ act­ Georgian­ Law­ on­Electricity­and­Natural­Gas,­as­presented­by­ Georgian­ legislation,­ claims­ that­ the­chief­goal­based­upon­the­development­of­competition­ and­ upon­ the­ application­ of­accepted­regulatory­mechanisms­for­non­competing­market­to­settle­the­system­and­tariffs­for­the­water­supply,­power­system­and­natural­gas­markets.Goals­ determined­ by­ law­ create­ the­

need­to­for­a­functional­apportion­between­the­Ministry­of­Energy­of­Georgia­and­the­regulatory­commission.The­objectives­of­the­Ministry­of­Energy­

of­Georgia­deal­with­the­general­directions­of­the­state­policy­in­the­field­of­power­and­natural­ gas,­ their­ distribution­ and­ elabo­ration­and­approval­of­legislative­base.­­It­must­ be­ freed­ from­ the­ property,­ opera­tional­and­regulatory­functions­in­the­area.In­the­field­of­power­and­natural­gas,­the­

government­conveyed­the­rights­of­prop­erty­ issues­ to­ the­ Ministry­ of­ Economic­Development­with­the­regulatory­function­being­assumed­by­ the­Georgian­National­Energy­and­Water­Supply­Regulation­Com­mission.­­On­the­15th­­of­­December­2007,­the­functions­of­the­independent­national­authority­ were­ expanded­ as­ a­ result­ of­amendments­adopted­in­the­Georgian­Law­On­Energy­and­Natural­Gas­with­a­further­

3.­­Law­of­Georgia­on­Independent­National­Regulatory­Au­thorities,­Article­3,­Clause­g.

responsibility­being­added­­­to­impose­tar­iffs­on­the­drinking­water­supply­and­waste­water­disposal.Herein,­ an­ interesting­ fact­ should­ be­

disclosed­ that­ even­ though­water­ supply­does­not­fall­within­energy­or­gas­issues,­it­was­actually­partially­regulated­(regulation­of­tariff)­by­the­Law­on­Power­and­Natural­Gas4.­­The­reason­for­such­an­amendment­was­the­aim­to­“deregulate”­water­supply­issues.­ ­ Afterwards,­ the­ planning­ of­ the­water­supply,­works­on­the­sewer­system­and­appropriate­state­procurements­were­withdrawn­from­the­list­of­exclusive­com­petences­of­local­self­governments.­At­ same­ time,­during­2007­ intake­sys­

tems­ of­ water­ supply,­ water­ pump­ sta­tions,­header­pipes,­main­trunk­sewer­sys­tems­and­regional­sewage­disposal­plants­were­removed­from­the­list­of­state­prop­erty­that­was­restricted­for­transfer­to­third­parties.It­ should­ further­ be­ noted­ that­ water­

supply­issues­are­not­considered­as­com­petence­of­either­ the­ local­or­ the­central­authorities.­­For­this­reason,­funds­granted­by­ state­ or­ local­ budgets­ for­ conducting­any­work­ in­this­sector,­would­be­consid­ered­as­illegal­expenses.­­Despite­the­so­cial­ conditions­ of­ the­ population­ as­ well­as­taking­ its­purchasing­capacity­ into­ac­count,­ the­ water­ supply­ still­ remains­ on­the­state­subvention­even­though­none­of­the­ levels­of­authority­are­qualified­to­do­this.­Amendments­ in­ the­ legislation­ con­

nected­ with­ the­ water­ supply­ system,­obviously­ aimed­ at­ its­ deregulation­ and,­consequently,­ the­ approach­ of­ the­ state­authority­ implies­ its­privatization­but­ this­

4.­­­Organic­Law­On­Local­self­governance,­Article­16.

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

58 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

59ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

has­not­ been­ considered­as­ a­peculiarity­in­this­field.­­In­most­Georgian­regions,­the­privatization­ of­ such­ an­ infrastructure­ is­impossible­because­it­is­not­appealing­for­a­private­investor.On­ the­ 25th­ of­ March­ 2005,­ property­

which­was­meant­to­be­transferred­to­the­local­ authorities­ and­ appropriate­ proce­dures­for­transfer­was­defined­by­Georgian­law­on­property­of­ local­ self­governance.­­Some­local­authorities­required­the­trans­fer­of­state­LTDs­which­operated­on­their­territory­ (so­called­ “tskalkanali”).­ ­ The­central­ government,­ however,­ refused­ to­respond­and­so­the­local­authorities­were­excluded­within­ the­water­ supply­ regula­tory­authority.­Although,­ this­ function­did­not­refer­to­the­central­authority­either.In­2008,­local­authorities­did­not­envis­

age­water­supply­expenses­in­the­process­of­ planning­ of­ their­ budgets­ as­ a­ result­of­ amendments­ in­ the­ law.­ ­ Accordingly,­in­the­first­quarter­of­2008­a­rather­ardu­ous­ situation­was­ created­when­ the­ cen­tral­ authority­ was­ forced­ to­ grant­ some­money­ from­ the­state­budget­ in­order­ to­subsidize­ water­ supply­ companies.­ ­ It­ is­interesting­ that­ in­ the­majority­ of­ cases,­the­central­authority­does­not­finance­the­water­ companies­ directly.­ ­ This­ financial­help­was­directed­towards­the­local­budg­et­and­reached­water­companies­through­it.­­To­analyze­such­organization­of­public­finance,­it­is­necessary­to­look­at­the­issue­of­grant­transfers­between­different­budg­etary­ levels.­ ­ The­ relation­ between­ the­state­budget­and­local­budget­is­arranged­by­three­types­of­transfers,­as­follows:5

Equalizing Transfers­–­From­the­Georgian­state­budget­by­means­of­a­legally­set­rule­

5.­­Law­on­the­Budgets­of­Local­self­governance,­Article­2.

is­granted­as­financial­assistance­in­order­to­carry­out­the­exclusive­competences­by­local­authoritative­unit.­ ­ Its­application­ is­determined­by­the­representative­organ­of­a­ local­ authority.­ Funds­may­ be­ used­ for­exclusive­or­voluntary­commitments.

Special Purpose Transfers­ ­­ Is­ granted­as­financial­assistance­to­carry­out­the­del­egated­ competence­ of­ a­ local­ authorita­tive­unit­ from­ the­Georgian­ state­budget­and­or­an­autonomous­republic’s­budget.

Special Transfers­–­Designed­for­the­liq­uidation­of­any­ecological­or­other­disas­trous­ occurrence­ by­ a­ local­ authoritative­unit.­ ­ Financial­ assistance­ is­ granted­ for­covering­any­ capital­ or­ current­ expenses­from­the­Georgian­state­budget­and­or­an­autonomous­republic’s­budget.­As­ concerns­ water­ supply,­ neither­ the­

equalizing­transfer­nor­the­special purpos­es­(targeted­transfer)­transfer­can­be­used­because­this­sector­does­not­pertain­to­ei­ther­a­central­or­a­local­authority.­­The­spe­cial­ transfer­ is­ the­only­one­which­allows­the­opportunity­to­grant­financial­backing­for­the­local­budget­from­the­state­budg­et.­ ­ This­ transfer,­ as­ its­ name­ indicates,­implies­ in­ case­ of­ urgent­ and­ otherwise­necessary­occurrences­and­does­not­ rep­resent­a­means­of­regular­financing­of­the­field­of­the­water­supply­system.In­2008,­ budgets­of­ local­ authoritative­

units­ financed­ the­ water­ supply­ sector­from­its­own­resources­which­is­a­violation­of­the­law.­­The­reason­for­this­fact­was­a­high–level­dependence­on­the­Ministry­of­Finance­of­the­local­“independent”­budget.­­It­can­be­concluded­that­in­the­water­sup­ply­field,­there­is­no­appeal­for­new­inves­tors­but,­rather,­the­enormous­problem­of­purposeless­public­financial­expenditures.

Today,­ in­ the­ case­ of­ full­ compliance­with­ existing­ legislation,­ the­ majority­ of­the­ population­ will­ stay­ without­ a­ water­supply­ and­ this­ fact­ proves­ the­ irrational­steps­which­have­been­taken­by­the­cen­tral­government­in­the­field­of­its­general­function­and­structure.

Main functions and structure of The Georgian National Energy and Water Supply Regulation Commission

The­ principal­ functions­ of­ the­ Geor­gian­ National­ Energy­ and­ Water­­Supply­ Regulation­ Commission­ are­ de­termined­ by­ the­ Georgian­ Law,­ Law of Georgia on Electric Power and Natu­ral Gas­ (Article­4)­and­by­ the­ statute­of­the­ Georgian­ National­ Energy­ and­Water­­Supply­Regulation­Commission­(Article­2).­­The­chief­functions­of­the­regulatory­com­mission­are­as­follows:• Overseeing­the­transmission,­dispatch­ing­and­sharing­of­electro­energetic­pro­duction­as­well­as­gas­transportation,­li­censes­issuing­and­the­definition­of­their­terms­ of­ application,­ licenses­ distribu­tion,­their­alteration­and­revocation,­the­control­of­activity­confined­by­ licenses­and­taking­measures­in­case­of­violation­according­ to­ the­ Law­ on­ Licenses­ and­Authorizations.

• Elaboration­ of­ general­ state­ policy­ in­power­system­field­on­the­base­of­adopt­ed­ norms­ and­ administrative­juridical­acts,­ approaching­ the­ calculation,­ fix­ing­ and­ regulation­ of­ transmission­ tar­iffs­and­tariffs­of­consumed­natural­gas­with­ the­exception­of­ tariffs­on­gas­on­gas­stations­for­cars.

• Adjudication­of­disputes­amongst­grant­

ees­ of­ licences,­ small­ capacity­ power­stations,­ importers,­ exporters,­ purvey­ors,­consumers­and­commercial­opera­tors­of­a­system­within­the­framework­of­their­assumed­competence.

• Arranging­ and­ co­ordinating­ energetic­certification.

• Fixing­water­supply­tariffs.As­previously­mentioned,­the­responsi­

bility­of­the­Water­Supply­Regulatory­Com­mission­is­confined­by­the­fixing­of­tariffs­although­ this­ function­ additionally­ modi­fied­the­structure­and­the­members­quan­tity­of­the­commission.On­ the­ 6th­ of­ October­ 2008,­ according­

to­the­adopted­amendments­in­Article­6­of­the­Law­of­Georgia­on­Electric­Power­and­Natural­ Gas,­ the­ number­ of­ members­ in­the­ Commission­ rose­ from­ three­ to­ five.­­On­ the­19th­ ­ of­ February­2009,­ the­ same­changes­ took­ place­ in­ the­ statute­ of­ the­Regulatory­Commission.­ ­ The­ increase­ in­the­number­of­members­has­an­immediate­link­with­finances­because­the­most­part­of­the­Commission’s­budget­is­designated­to­the­staff­for­their­salaries.­According­ to­ global­ experience,­ one­

of­ the­ indicators­ of­ the­ successful­ work­of­ national­ regulatory­ commissions­ is­gradual­ function­ abridgement­ which­ is­something­ that­ should­ be­ reflected­ in­ a­budgetary­reduction.­ ­ In­Georgia,­on­ the­contrary,­a­growth­in­the­amount­of­mem­bers­ is­observed­ together­with­a­consid­erable­ budget­ extension.­ ­ This­ situation­has­a­pressing­influence­upon­the­active­companies­ and­ eventually­ increases­ the­production­cost.If­we­ recall­ that­ the­Georgian­National­

Regulatory­Commission­on­Transportation­Issues­ was­ revoked­ upon­ the­ urgent­ re­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

60 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

61ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

quest­of­the­President­of­Georgia­within­a­two­week­period­ of­ time­and­ if­we­ recall­the­arguments­in­favor­of­taking­this­step,­the­ adopted­ amendments­ about­ the­ in­crease­in­the­amount­of­members­in­other­regulatory­commissions­becomes­unclear.­­Based­upon­ the­President’s­explanations,­the­ Transportation­ Regulatory­ Commis­sion­ burdened­ the­ companies­ acting­ in­this­field­and­affected­the­costs.­­Owing­to­this,­the­transition­to­market­principles­has­been­impeded.Appointed­ members­ of­ the­ Geor­

gian­ National­ Energy­ and­ Water­­Supply­Regulation­Commission­should­be­Georgian­citizens­with­university­degrees­and­appropriate­qualifications­and­experi­ence.­ ­ A­member’s­ appointment­ and­ re­dundancy­is­overseen­by­the­President­of­Georgia.Commission­members­and­ their­ chair­

man­are­appointed­for­a­six­year­period­of­time­after­which­a­member­may­stand­for­reappointment.­ In­case­ the­member­vol­untarily­vacates­his­position­prior­the­ex­piration­date­of­his­tenure,­the­President­and­ the­ Commission’s­ chairman­ appoint­a­ new­ member­ for­ the­ remaining­ term.­­Within­ the­ process­ of­ decision­making,­each­member­ has­ the­ right­ of­ only­ one­vote.Resolutions­ and­ decisions­ of­ the­ Com­

mission­ are­ made­ at­ the­ Commission’s­meetings­by­ the­majority­of­ votes­of­ the­Commission­Members.­The­meeting­of­the­Commission­is­authorized­if­at­least­three­members­ of­ the­ Commission­ attend­ the­meeting.During­employment,­each­member­of­a­

Commission­is­obliged­to­resign­from­his/her­membership­in­any­political­party.­

The­member­of­ the­Commission­has­a­right­to­appeal­his­dismissal­according­to­the­ rules­ and­ procedures­ defined­ by­ the­clause­7­of­the­“Georgian­Law­on­Electric­ity­and­Gas­Supply”.­According­to­the­stated­regulation,­the­

President­ does­not­ have­ the­ right­ to­ dis­miss­ the­member.­ Although­ utilization­ of­the­terms­stated­in­list­of­“The­Discontinu­ation­ of­ Authority­ and­ Dismissal”­ repre­sents­the­approbated­methods­for­prema­ture­interruption­of­non­desirable­persons.­For­ example,­ voluntary­ quits­ and­ viola­tions­of­provisions­of­“The­Law­of­Georgia­On­Conflicts­of­Interests­and­Corruption­in­Public­service”.The­structural­units­of­the­Commission­

are­as­follows:• Electricity­Department;• Natural­Gas­Department;• Water­Supply­Department;­• Economic­Analysis­and­Price­Making­De­partment

• Legal­Department• Methodology­ and­ Information­ Aware­ness­Department

• Public­ and­ International­ Relations­ De­partment

• Department­of­Human­Resources­• Accounting­Division• Central­Unit­of­Certification• Logistics­Department;­• Computer­ Hardware­ and­ Software­ De­partment;­

• Apparatus­of­ The­Chairman­and­mem­bersThe­ Commission’s­ structure­ consists­

of­a­General­Adviser­and­Advisers­ to­ the­Chairman.­In­order­to­create­complementary­guar­

antees­ for­ consumers’­ rights­ advocacy­

(separately­ from­ the­ Commission),­ the­Public­ Defender’s­ office­ has­ been­ estab­lished­ for­ the­ protection­ of­ consumers’­interests.­The­activity­of­this­office­repre­sents­this­part­of­the­regulation,­is­funded­by­ the­ regulatory­ fee­ and­ is­ reflected­ in­the­ budget.­ That­ is­ why­ the­ budget­ and­staff­of­a­public­defender­are­approved­by­the­ Commission.­ The­ public­ defender­ is­appointed­openly­on­a­competetive­basis.Before­ promulgating­ any­ resolution­ or­

decision,­ the­ Commission­ shall­ give­ rea­sonable­ notice­ of­ its­ contents­ and­ shall­give­interested­Persons­an­opportunity­to­attend­the­meeting.­In­order­to­keep­infor­mation­confidential,­the­Commission­is­au­thorized­to­conduct­meetings­closed­from­the­ public.­ The­ resolutions­ and­ decisions­made­ in­ closed­ meetings­ shall­ be­ pub­lished.A­resolution­and­decision­made­by­the­

Commission­may­be­appealed­to­a­court,­in­accordance­with­the­existing­rules­and­procedures.

Georgian National Energy and Water Supply Commission’s Revenues and Expenses

One­of­the­significant­questions­towards­the­regulatory­Commission­is­ its­financial­and­ proprietary­ (economical)­ independ­ence.In­Georgia,­in­accordance­with­the­cur­

rent­legislation,­Georgian­National­Energy­and­water­Supply­Commission­is­financial­ly­ independent­ from­ the­ state.­ However,­it­ entirely­ depends­ on­ the­ regulatory­ fee­of­acting­companies­in­this­sector.­The­ap­propriate­regulation­fee­is­included­in­the­tariff­ that­ increases­ the­final­price­of­ the­

product.­ Herewith,­ the­ major­ part­ of­ in­come­of­the­Commission’s­budget­is­com­posed­of­the­above­mentioned­regulatory­costs­ (fees),­ paid­ by­ large­scale­ compa­nies;­ so­ this­ fact­may­ cause­prejudicially­favorable­decisions­made­by­the­Commis­sion­ towards­ these­ companies­ in­ case­of­disputes.The­budget­of­the­Commission­is­stipu­

lated­by­ the­19th­ ­ clause­of­ the­Georgian­Law­ on­ Electricity­ and­ Natural­ Gas­ sup­ply­and­according­to­the­5th­­clause­of­the­“Georgian­ Electricity­ and­ Water­ Supply­Regulatory­National­Commission”­decree.The­ regulatory­ fee­ received­ from­ the­

Licensees,­Importers,­Exporters­and­Com­mercial­Operators­of­the­Electricity­System­represents­the­main­source­for­replenish­ment­of­the­Commission’s­budget.On­18th­of­ September­2008,­ by­ the­de­

cree­#24,­ “The­Georgian­National­ Energy­and­ water­ Supply­ Commission”­ declared­the­regulation­about­“payment­and­calcu­lation­of­ the­ regulatory­ fee­ in­ the­field­of­electricity,­natural­gas­and­water­supply”.­Based­on­this­rule,­the­payees­of­the­regu­latory­fee­are:­Electricity­Generation,­Trans­mission,­Dispatch­and­its­distribution,­also,­Natural­ Gas­ Transportation­ and­ Distribu­tion,­ as­well­ as­ the­ Commercial­ Operator­of­ the­ electricity­ system,­ Small­ Capacity­Power­Stations­and­Water­Supply­providers.Regulatory­fee­is­defined­by­the­rate­of­

fixed­tariffs­for­the­regulatory­fee­payees.­However,­for­those­who­conduct­their­reg­ulated­activities­without­the­tariff­defined­by­the­Commission,­the­above­mentioned­regulatory­fee­is­taken­into­account­in­their­expenditures.­The­ Commission­ shall,­ by­October­ the­

1st­ of­ each­ year,­ approve­ its­ budget­ for­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

62 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

63ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

the­following­year,­which­shall­indicate­all­the­expenses­of­the­Commission­related­to­the­Commission’s­functions­and­undertak­ing­ of­ responsibilities.­ The­ budget­ of­ the­Commission­must­be­published.­However,­the­stated­document­could­not­be­reached­via­the­web­page­of­the­Commission.On­ the­basis­of­actual­workload­and­ fu­

ture­forecasts­for­the­following­year­received­from­the­Licensees,­Importers,­and­Export­ers­by­September­15th,­the­Commission­shall­establish­a­Regulatory­Fee­at­a­ level­ suffi­cient­to­cover­the­budgeted­expenses­of­the­Commission­for­the­next­year.­The­budget­of­the­Commission­must­be­published.6­Upon­approval­of­the­next­year’s­budg­

et­by­November­1st­of­each­calendar­year,­the­Commission­will­calculate­the­forecast­ed­regulatory­fee­based­on­presented­data­forecasts.The­regulatory­fee­should­be­fixed­in­such­

a­way­that­it­would­completely­cover­all­the­expenses­ indicated­ in­ the­ budget.­ Its­ rate­

6.­­­Rule­for­tariff­calculation­and­refunding­in­the­sector­of­electricity,­natural­gas­and­water­supply,­article­4.­

should­not­exceed­0,5­%­of­the­overall­cost­(excluding­­VAT)­received­from­the­appropri­ate­regulatory­work­within­a­calendar­year.­The­regulatory­fee­is­transferred­to­the­

Commission’s­account,­and­only­the­Com­mission­can­dispose­of­the­finances­avail­able­in­this­account.During­a­ year,­ unutilized­amounts­ can­

be­transferred­to­the­next­year’s­account,­which­ consequently­ reduces­ the­ regu­latory­ fee­ of­ the­ current­ year.­ In­ case­ of­neccessity,­the­Commission­can­receive­a­loan;­and­repayment­of­a­loan­as­well­as­of­its­interest­is­made­from­the­regulatory­fee­of­the­forthcoming­year.For­the­year­of­2009­the­regulatory­co­

efficients­are­given­ in­ the­ following­ table­(see­table1).­The­minimal­ value­ of­ an­ annual­ regu­

latory­ fee­ paid­ by­ Licensees,­ Importers,­Exporters,­Small­Capacity­Power­Stations,­Commercial­Operator­of­electricity­­system­and­Suppliers­is­defined­as­500­GEL,­but­it­can­not­exceed­the­regulatory­fee’s­value­restricted­by­law.­

The­ Commission­ is­ allowed­ to­ use­ al­located­grants­and­resources­that­are­ap­proved­by­the­Georgian­Legislation.The­ regulatory­ fee­ is­ included­ in­ the­

cost­of­manufactured­production­and­/­or­cost­ of­ service­ rendered­ by­ a­ Licensees,­Importers,­ Commercial­ Operator­ of­ elec­tricity­­system­and­Suppliers/Providers.The­payees­of­the­regulatory­fee­–with­

regard­ to­ their­ regulatory­ activity,­ are­obliged­to­individually­cover­a­fixed­regu­latory­fee­defined­by­the­Commission­ac­cording­to­the­the­following­terms:­during­the­first­quarter­of­each­calendar­year­–­30­%,­35­­35%­during­the­next­two­quarters­of­a­year.­ ­Thus,­by­ the­1st­of­October­of­­each­calendar­year,­100%­of­the­appropri­ate­regulatory­work­fee­is­covered.7

By­the­31st­of­March­each­year,­the­Com­mission­should­prepare­and­publish­the­fi­nancial­report.­It­ is­ interesting­ to­ review­ the­ general­

points­ of­ revenues­ and­ expenses­ of­ the­Georgian­National­Energy­and­water­Sup­ply­Commission.

Diagram 1. Revenues of a regula­tory Commission (in GEL)

2023575

2835658

4305305

0

1000000

2000000

3000000

4000000

5000000

2005 2006 2007

Source:­ Georgian­ National­ Energy­ and­ water­

Supply­Commission­­www.gnerc.org­­

7.­­­Rule­for­tariff­calculation­and­refunding­in­the­sector­of­electricity,­natural­gas­and­water­supply,­article­7.­

As­ it­can­be­seen­ from­the­diagram­1,­the­income­of­the­regulatory­Commission­increased­ considerably,­ that­ is­ reasoned­by­ growth­ of­ electricity­ and­ natural­ gas­rates/tariffs.­ From­ the­ year­ of­ 2007­ the­regulatory­ Commission­ became­ respon­sible­ for­ the­ regulation­of­ the­water­ sup­ply­tariff­and,­­accordingly,­the­regulatory­Commission’s­budget­has­increased.­­­Nowadays,­ as­ a­ result­ of­ the­ adopted­

policy­ on­ tariff­ and­ methods­ of­ calcula­tion­ of­ the­ regulatory­ fee,­ the­ regulatory­Commission­is­interested­in­increasing­the­price,­because­it­receives­some­share­from­the­tariffs.­It­is­worth­mentioning­that,­de­spite­the­efficient­development­of­the­sec­tor­of­electricity­and­natural­gas,­a­regula­tory­ fee­was­not­decreased­and­stays­on­the­ maximum­ permissible­ level,­ defined­by­law.­The­largest­part­of­the­expenses­of­the­

Commission’s­ budget­ is­ allocated­ for­ the­remuneration­ of­ the­ employees.­ Along­with­the­budget­item­related­to­remunera­tion­ there­ are­ funds­ allotted­ for­ a­ finan­cial­motivation­and­relief,­which­exceeded­1,000,000­GEL­ in­2007.­The­ total­ sum­of­salaries­ and­ financial­ motivation­ funds­and­relief­equals­to­65­70­%­of­the­entire­budget.According­ to­ the­ regulatory­ Commis­

sion’s­budgets­of­2007­as­well­as­2006,­the­allocated­ amounts­ were­ not­ utilized­ and­appeared­ left­ over­ in­ the­ current­ year’s­balance­.­For­the­year­of­2006­the­budget­left­over­was­equal­­to­128,493­GEL­(6,3­%­of­the­budget­of­2005)­and­for­the­budg­et­of­2007­­­­324,510­GEL­(11.3­%­of­the­budget­of­2006).The­regulatory­procedure­of­the­previous­

year’s­left­over­transfer­to­the­budget­of­the­

Table 1: The regulatory coefficients

Electricity­­Sector:Generation­Licensee 0.005Transmission­Licensee 0.005Dispatch­Licensee 0.005Electricity­Distribution­Licensee 0.005Importers 0.0025Exporters 0.005Commercial­operator­of­Electricity­­system 0.005Small­capacity­power­station 0.005Natural­Gas­­SectorSupplier/Provider: 0.005Transportation­Licensee 0.005Distribution­Licensee­ 0.005Water­Supply­­Sector:Supplier/Provider 0.005

Source:­Georgian­National­Energy­and­water­Supply­Commission­­www.gnerc.org­­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

64 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

65ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

forthcoming­ year,­ is­ defined­ by­ Georgian­legislation­ “about­ electricity­ and­ natural­gas”­(article­19).­Particularly,­amounts­unu­tilized­by­the­regulatory­committee­within­the­ current­ year­ should­ be­ transferred­ to­the­account­of­the­following­year­with­cor­respondingly­abated­ regulatory­ fee.­ ­As­ it­was­ indicated­above,­ the­regulatory­Com­mission­“ended”­year­2006­with­an­11.3­%­budget,­though­the­regulatory­fee­was­not­reduced,­which­is­against­the­law.

Protection of Consumers’ Interests

On­ the­ 22nd­ of­ July­ 2003,­ according­ to­the­ amendments­ to­ the­ “Law­ of­ Georgia­on­ Independent­ National­ Regulatory­ Au­thorities”,­with­the­purpose­to­protect­con­sumers’­ interests­ the­ Georgian­ National­Energy­and­water­Supply­Commission­es­tablished­the­office­of­the­Public­Defender­that­does­not­represent­part­of­the­latter.­The­ stated­ office­ is­ financed­by­ the­paid­regulatory­fees­and­it­is­reflected­in­a­sep­arate­article­of­the­budget.The­main­responsibility­of­the­Public­De­

fender­office­for­protection­of­consumer’s­rights­comprises­of:• Evaluating­ the­ impact­of­ the­ tariff­and­other­kinds­of­regulatory­deviations­and­consequent­results­

• Participation­in­the­process­of­creation­and­adoption­ of­ such­ normative­ acts­ which­may­impact­consumers’­interests­and­etc.As­a­result­of­analysis­of­the­reports­intro­

duced­by­the­Public­Defender­Office­for­pro­tection­of­the­consumers’­interests­in­2006­and­ 2007,­ it­ can­ be­ concluded­ that­ over­several­ years­ the­ same­ type­of­ violations­committed­by­ the­various­companies­and­their­owners:­charging­extra­ fees­as­com­pared­to­the­counter’s­statement,­counters­replacement­at­the­expense­of­a­consumer,­groundless­rejection­of­debts’­conversion.­However,­ the­ Public­ Defender­ of­ con­

sumers’­ interests­does­not­ show­his­ atti­tude­ towards­fixed­ rate­of­ the­ regulatory­fee­for­several­years,­or­concerning­annu­ally­excessive­budget.­ It­has­ its­ common­sense,­because­he­is­financed­by­the­same­budget.­However,­the­fact­that­the­regula­tory­fee­is­not­reduced­justifies­the­viola­tion­of­consumers’­economical­rights.It­is­interesting­to­observe­the­funds­of­

the­Public­Defender’s­Office­for­protection­of­consumers’­interests­that­consisted­of­4­colleagues­by­the­end­of­2007.­During­the­year­2007­the­stated­office­spent­151.132­GEL,­ from­which­130,850­ (82­%)­goes­ to­salaries­fee.Based­on­the­review­of­the­Commission’s­

finances­the­conclusion­can­be­made­that­

the­ Public­ Defender’s­ Office­ could­ not­ be­tailored­to­the­consumers’­interests.­In­case­of­cutting­down­the­price­for­customers,­the­budget­ of­ the­ Commission­ would­ also­ be­decreased,­and­it­would­have­a­direct­influ­ence­on­the­decision­making­persons.­The­clear­example­ is­ the­ fact­ that­ tar­

iffs­on­gas­consumption­in­2008­remained­unchanged.­In­2006­the­Georgian­Nation­al­ Energy­ and­ water­ Supply­ Commission­adopted­ a­ decree­#30,­ in­ accordance­ to­which­ the­gas­ fee­ increased­significantly.­The­reason­for­the­above­stated­is­the­gas­rate­imported­from­the­Russian­Federation,­which­from­the­1st­of­January­2006­sharply­increased.­It­is­worth­mentioning­that­the­principal­ importer­ of­ gas­ in­ Georgia­ was­the­Russian­Federation,­so­such­a­decision­to­raise­the­price­was­logical.­Afterwards,­in­2007­the­gas­rate­was­again­increased,­which­was­caused­by­the­fact­that­the­Rus­sian­Federation­almost­doubled­ the­price­of­the­exported­/­supplied­Georgia­gas.­By­this­ time­ Georgia­ was­ supplied­ with­ gas­from­Azerbaijan,­and­considering­this,­ for­the­ 2007­ the­ common­ average­ price­ of­1,000­cubes­equaled­167­$.In­the­following­years,­it­became­obvious­

from­the­statement­of­the­Georgian­author­ities’­that­the­agreement­between­Georgia­and­ Azerbaijan­ was­ concluded.­ According­to­ the­ agreement,­ Georgia­ was­ supplied­with­gas­for­a­reasonable­price.­Moreover,­as­was­declared­by­the­Ministry­of­Energy­of­Georgia,­the­import­of­an­expensive­Rus­sian­gas­was­almost­ completely­declined,­and­ it­ was­ substituted­ by­ the­ relatively­cheap­gas­form­Azerbaijan­that­­decreased­the­average­price­of­gas.­However,­the­reg­ulatory­ Commission­ did­ not­ revise­ tariffs­which­evoked­a­lot­of­suspicion.­

Thus,­the­regulatory­Commission­is­not­interested­in­the­protection­of­consumers’­interests,­ because­ of­ current­ legislation,­consumers’­ and­ Commissions­ “interests”­are­in­mutual­conflict.

Deregulation and Partial Deregulation

According­to­the­Georgian­law­“on­Elec­tricity­and­Natural­Gas”,­the­main­goal­in­the­field­of­regulation,­relates­to­develop­ment­ of­ competition­ and­ its­ gradual­ de­regulation.According­ to­ the­ stated­ law,­ deregula­

tion­ and­ partial­ deregulation­ are­ deter­mined­as­follows8:

Deregulation­ ­­ Authorisation­ of­ the­generation­ licensee­based­on­ the­admin­istrative­normative­act­to­operate­without­a­ defined­ tariff,­ or­ authorisation­ of­ small­capacity­power­stations­to­operate­without­a­ license­and­defined­ tariff;­Also­authori­sation­of­the­­transportation­and­building­of­distribution­network­of­new­natural­gas­without­determining­the­tariff­for­such­ac­tivities;

Partial deregulation­ –­ authorisation­of­ the­ generation­ licensee­ based­ on­ the­administrative­ normative­ act­ to­ activity­using­a­limited­tariff­or­operating­without­a­license­for­small­capacity­power­stations­with­a­defined­ limited­tariff,­also­authori­sation­of­activities­regarding­the­new­natu­ral­gas­supply­based­on­ the­ limited­ tariff­and­also­in­case­of­ its­transportation­and­building­of­distribution­network­authorisa­tion­ of­ such­ activities­ by­ determining­ of­limited­tariff.

8.­ ­“Georgian­Law­on­Electricity­and­Gas­Supply”,­article­2,­clause­­j’­da­j.­

Table 2. Georgian National Energy and Water Supply Commission’s budget for 2006­2007 years

2006­ 2007­Salaries 927.996 1.218.424Additions 185.807 243.685Funds­for­Material­Stimulation­and­Support 582.625 1.151.441Additions­to­the­Funds­for­Material­Stimulation­and­Support 116.525 130.288Total 1.812.953 2.743.838

Source:­Georgian­National­Energy­and­water­Supply­Commission­­www.gnerc.org­­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

66 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

67ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

In­order­to­attain­the­presented­goal,­ac­cording­the­order­#30­as­of­the­25th­of­April­2007­of­the­Minister­of­Energy­of­Georgia­all­small­power­stations­were­deregulated.In­order­to­achieve­the­stated­goal,­as­of­

the­1st­of­August­2008,­according­to­order­#92­of­2008­of­the­Minister­of­Energy­all­power­ stations­were­ declared­ as­ deregu­lated.Deregulation­of­the­stated­activity­could­

be­justified­as­they­are­not­the­only­ones­operating­in­this­field.With­regard­to­gas­supply,­it­is­interest­

ing­ that­ implemented­ deregulation­ and­partial­ deregulation­ still­ represents­ the­monopoly­as­it­was­in­the­previous­years.According­to­order­#69­of­ the­Minister­

of­Energy­of­Georgia­dated­the­25th­of­Sep­tember­2007­the­natural­gas­supply­activ­ity­was­announced­as­deregulated­except­for­ ­ the­ gas­ supply­ for­ retail­ consumers­inside­Tbilisi­administrative­territorial­bor­ders­and­retail­consumers­residing­in­other­parts­of­the­country­who­were­already­sup­plied­before­promulgation­of­the­stated­or­der­ i.e.­per­stated­order­the­deregulation­did­nor­affect­the­retail­consumers­in­Tbi­lisi­and­upon­declaration­of­the­presented­order­the­gas­supply­is­deregulated­for­the­new­consumers­in­regions.On­ the­ 24th­ of­ July­ 2008,­ order­ #­ 60­

as­of­2007­of­the­Minister­of­Finance­was­amended­and­natural­gas­ supply­activity­was­ declared­ as­ deregulated,­ except­ for­the­physical­ persons­not­utilizating­natu­ral­gas­for­entrepreuneural­activities­(pop­ulation­domestic­ consumers)­ until­ the­ 1st­of­August­2008­and­excluding­the­persons­whose­activities­with­regard­to­natural­gas­supply­were­deregulated­by­the­1st­of­Au­gust­2008.

As­a­result­of­deregulation,­by­the­1st­of­August­ 2008­ in­ Tbilisi­ and­by­ the­25th­ of­April­ 2007­ in­ other­ territories­ of­ Georgia­gas­ supply­ has­ been­ deregulated­ for­ all­consumers­ apart­ from­ ­ physical­ persons,­i.e.­ the­provider­ is­able­ to­determine­ the­tariff­for­supplied­gas­and­is­not­under­sub­ordination­of­tariff­regulation.­The­consum­er­should­either­accept­the­rate­or­stop­the­utilization­of­gas.Upon­ making­ the­ stated­ decision,­ the­

tariffs­for­the­old­and­new­consumers­dif­fer­significantly.­As­it­was­anticipated,­the­gas­supply­cost­has­significantly­increased­for­ the­new­subscribers­and­ juridical­per­sons­(including­enterprises).It­was­quite­ an­unjustified­decision­be­

cause­it­is­inadmissible­to­cancel­the­tariff­regulation­procedure­in­case­of­a­monopoly.­Moreover,­stating­ that­ the­above­men­

tioned­change­does­not­have­an­impact­on­the­old­consumer­is­not­true­as­an­increase­in­the­­natural­gas­tariff­will­cause­an­ in­crease­in­prices­of­the­national­production,­which­aready­holds­a­very­small­share­of­­the­market­.­Prices­on­products­will­go­up­for­all­consumers­and­on­the­other­hand,­national­production­will­become­less­com­petetive­compared­to­the­imported­one.It­ is­ not­ applicable­ to­ state­ that­ there­

are­ several­ providers­ in­ the­ country­ and­the­consumers­can­make­their­choice.­For­the­ stated­ purpose,­ sale­ or­ exchange­ of­real­estate­is­unamaginable.This­decision­by­the­government­is­not­

also­ in­ conformity­ with­ the­ President’s­well­known­promise­that­foresees­supply­ing­every­village­with­gas.­As­a­result,­we­will­gain­the­installed­gas­pipelines­in­the­majority­ of­ villages­ and­ the­monopolistic­price­ would­ be­ affordable­ only­ for­ some­

households.­Accordingly,­spending­of­­the­collosal­amounts­from­the­state­budget­is­unreasonable.The­stated­decision­will­have­a­negative­

influence­ on­ the­ construction­ sector­ and­other­fields­of­the­economy.

Regulation of Communications

Field of Activity and CommissionersSphere­of­communications­is­regulated­

by­ the­ The­ Law­ of­ Georgia­ on­ Electronic­Communications,­ The­ Law­ of­ Georgia­ on­Broadcasting,­The­Law­of­Georgia­on­Com­munications­and­Post,­ Law­of­Georgia­on­Independent­National­Regulatory­Authori­ties­and­other­normative­acts.According­to­the­Law­of­Georgia­on­“In­

dependent­National­Regulatory­Authorities”­and­Decree­of­The­President­#326­ issued­on­the­29th­ June,­2003­about­“Adoption­of­the­Statute­of­the­Georgian­National­Com­munications­Commission”­regulation­of­the­sphere­is­undertaken­by­the­Georgian­Na­tional­ Communications­ Commission.­ The­abovementioned­ commission,­ as­ well­ as­Georgian­National­Energy­and­Water­Sup­ply­Regulation­Commission­are­a­legal­enti­ty­of­public­law.­It­is­this­entity­is­independ­ent­from­any­state­bodies­or­organizations­and­it­is­not­based­on­state­property.­The­Commission­consists­of­5­members,­

which­are­elected­for­a­6­year­period­based­on­ the­open­contest.­Although­this­ rule­ is­not­extended­to­all­commissioners­after­the­amendments­made­ to­ the­ law­of­Georgia­“on­Broadcasting”.­3­candidates­are­nomi­nated­ by­ the­ majority­ of­ the­ parliament;­another­3­are­nominated­by­ the­ fractions­which­are­not­members­of­the­majority.­­The­President­chooses­one­candidate­from­each­

group­and­presents­them­to­the­parliament­for­approval,­3­members­are­chosen­based­on­the­presented­documentation.­After­the­approval­of­candidates­by­the­parliament­of­Georgia­ they­ are­ appointed­ by­ The­ Presi­dent.­He­also­approves­one­of­the­commis­sioners­ as­ the­ chairman­ of­ the­ commis­sion.­It­is­clear,­that­The President plays a very important part in the process of the formation of the commission. A person, which is in fact assigned by the president couldn’t be considered as truly independent, because of the actual dependence on the latter and this reduces the level of independence of the commission.

Main Functions and Structure of The Commission

According­ to­ the­ “Law­ of­ Georgia­ on­Communications­ and­ Post”­ Georgian­ Na­tional­ Communications­ Commission­ un­dertakes­ the­ following­ authorities­ and­functions:• Determines­conditions­regarding­licens­ing­ in­ the­ sphere­ of­ communications­and­post,­defines­the­license­conditions;­issues,­modifies,­suspends,­renews­and­revokes­licenses;

• Approves­ and­ regulates­ utmost­ tariffs­regarding­ communications­ and­ postal­services;

• Certificates,­ delivers­ metrological­ and­standardization­ services­ for­ communi­cations­and­post­equipment;

• Regulates­technical­economic­parameters­of­interconnection­between­networks;

• Defines­ radio­ frequencies­ and­ distrib­utes­ them­ together­ with­ ministry­ and­other­authorities;

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

68 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

69ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

• Determines­radio­frequencies;• Develops­ an­ environment­ for­ competi­tion;

• Considers­ complaints­ and­ disputes­raised­between­ license­holders­as­well­as­ between­ license­ holders­ and­ their­consumers,­within­the­scope­of­its­com­petence;

• Supervises­the­license­rules­and­condi­tions­ in­ the­ sphere­of­ communications­and­post­and­in­case­of­any­breach,­im­poses­appropriate­sanctions;

• Ensures­ open,­ public­ and­ transparent­relations­with­the­society;

• Determines­ normatives­ regarding­ mo­nopoly,­ supervizes­ and­ controls­ them­in­order­to­ensure­competetive­environ­ment­ in­the­sphere­of­communications­and­post;

• Determines­ rules­ and­ regulations­ re­garding­ distribution­ of­ numbering­ re­sources.

The­Law­of­Georgia­on­Broadcasting­de­termines­the­functions­of­the­commission­in­the­sphere­of­broadcasting:• Determine­strategic­trends­of­state­poli­cy­in­the­broadcasting­sector,­taking­into­account­ broadcasting­ market­ research­as­well­as­public­opinion,­and­supervise­their­implementation­and­control;

• Define­ the­ license­ conditions;­ issue,­modify,­ suspend,­ renew­ and­ revoke­ li­censes;

• Determine­ and­ allocate­ the­ radio­fre­quency­spectrum­according­to­the­law;

• Allocate­radio­frequencies;• Supervise­ and­ control­ implementation­of­this­law­and­license­conditions­by­the­license­holders­and,­ in­case­of­breach,­impose­appropriate­sanctions;

• Support­ the­creation­and­development­of­a­competitive­environment­within­the­scope­of­its­competence,­set­the­license­fee­ and­ the­ regulation­ fee­ and­ define­payment­procedures;

• Supervise­ enforcement­ of­ legislative­acts­ on:­ Copyright­ and­ Neighboring­Rights,­Defending­Minors­from­Unwhole­some­Influence­and­Advertisement;

• Consider­complaints­and­disputes­raised­between­ license­ holders­ as­well­ as­ be­tween­license­holders­and­their­consum­ers,­within­the­scope­of­its­competence;

• Issue­legal­acts;

In­order­to­undertake­its­competencies­the­ commission­ holds­ apparatus,­ which­consists­of­the­following­structural­entities:• Administrative­Department• Strategic­Planning­Department• Monitoring­Department• Financial­Department• Communications­ and­ Post­ Regulation­Department

• Legal­Department• Logistic­Department• Frequency­Resources­Management­and­Standartization­Department

• Department­of­Broadcasting

In­total­the­commission­counted­69­staff­members­during­2006­ including­adminis­trative­personel.­Since­then­the­number­of­personel­has­grown­by­7­staff­members.­

Budget of The Commission

The­main­source­of­the­budget­of­Geor­gian­ National­ Communications­ Commis­sion­is­The­regulation fee,­which­is­paid­by­the­companies­(some­of­them­pay­be­

fore­starting­the­activities­and­some­peri­odically)­operating­in­the­regulated­sphere.­The­Regulation­ fee­ is­paid­by­ the­ license­holders.­ The­ Regulation­ fee­ is­ calculated­as­0.5­percent­of­the­total­price­(excluding­VAT)­ of­ the­ goods­ (services)­ or/and­ jobs­which­are­under­the­regulation9.­Clause­3­of­ the­Article­7­of­ the­Law­of­

Georgia­on­ Independent­National­Regula­tory­Authorities­ reads­ that­ the­ regulation­fee­must­be­enough­to­ensure­the­expendi­tures­defined­by­the­budget­of­the­commis­sion.­Financial­resources­which­are­unused­within­the­current­year­are­transferred­to­the­ account­ designated­ for­ the­ following­year­and­are­taken­into­consideration­dur­ing­fee­modification.­Annual­expenditures­of­ the­commission­consist­of­ current­and­capital­costs­related­to­the­regulation­and­also­cost­of­financial­audit.If­we­analyze­ the­budgets­of­ the­com­

mission­for­previous­years­the­following­in­teresting­tendencies­are­disclosed:• Total­ income­of­the­commission­is­rather­unequal­during­different­years,­sometimes­there­is­a­growth­and­sometimes­fall­back­compared­to­the­the­previous­year;­

• There­is­a­problem­regarding­planning­of­revenues­in­the­commission­and­actual­revenues­are­always­exceeding­planned­amounts,­ therefore­ the­ commission­ is­able­to­increase­its­expenditure.­­For­ex­ample­despite­the­fact­that­the­commis­sion­had­54.2­%­overfulfilment­of­reve­nues­during­2005­plan­for­the­next­year­defined­decrease­of­revenues­compared­to­the­prognoses­made­during­the­previ­ous­years­budget;

• Based­on­the­amount­of­revenues­of­the­commission­it­always­has­resources­which­

9.­­The­Law­of­Georgia­on­Broadcasting,­Article­12,­clause­5.

are­unused­within­the­current­(so­called­“carry­over”­ funds).­ During­ 2006­ carry­over­amount­was­equal­to­75.5%­of­the­planned­revenues.­In­spite­of­the­above­mentioned­ fact,­ the­ commission­ didn’t­revise­ the­ regulation­ fee­with­ regard­ to­reduction,­even­though­it­represented­the­direct­responsibility­of­the­authority.

• The­ majority­ of­ the­ expenditure­ of­ the­commission­is­spent­on­salaries­and­pur­chase­of­fixed­assets.­During­2005­39%­of­the­actual­expenditures­were­spent­on­sal­aries,­during­2006­–­38.7%,­during­2007­–­ 49%,­ almost­ half­ of­ the­ budget.­ Dur­ing­2005­commission­spent­32.9%­of­the­budget­on­purchase­of­fixed­assets,­during­2006­–­39.4%,­during­2007­–­36.2%.

• Taking­ into­ consideration­ the­ fact­ that­during­the­year­of­2005,­the­commission­employed­ 69­ staff­ members­ and­ the­total­ salary­ fund­ was­ equal­ to­ 1995,1­thousand­ GEL,­ the­ average­ earning­per­employee­makes­28914.5­GEL­per­­year,­or­2409.5­GEL­on­a­monthly­basis.­During­2008,­the­number­of­employees­increased,­though­the­salary­funds­were­significantly­increased­during­2007.­The­commission­employed­a­personnel­of­76­members­and­the­total­salary­was­equal­to­3069.­0­thousand­GEL,­average­earn­ing­per­employee­equaled­40381.­5­GEL­per­year,­or­3365.1­on­a­monthly­basis..

• There­ are­ simultaneous­ overspendings­on­ subsistence­ money­ for­ the­ trips­ ­­at­ least­50%­compared­to­the­planned­amount.­Funds­defined­for­the­commu­nications,­ electricity,­ natural­ gas­ and­water­ had­ also­ been­ overspent.­When­the­commission­faced­insufficient­funds­it­ still­ planned­ expenditures­ less­ than­the­actual­amount­during­ the­previous­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

70 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

71ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

year­–­this­simply­represents­the­weak­nesses­of­the­planning­process.

• There­are­continuous­overspendings­on­subsistence­ allowance­ ­­ at­ least­ a­ sur­plus­ of­ 50%­ compared­ to­ the­ planned­budget.­ The­ allocated­ budget­ for­ com­munication,­ electricity,­ natural­ gas­ and­water­supply­ is­also­overspent.­Despite­the­fact­that­the­commission­faced­insuf­ficient­ funds,­ it­ still­ has­not­ considered­the­actual­expenditures­in­the­next­year­budget­ and­ the­ budgeted­ amount­ was­less­compared­to­the­actual­spending­of­the­previous­year–­this­simply­represents­the­weaknesses­of­the­planning­process.

Diagram 2. Revenues, Expenses and Reserve Fund of The Commission

0.0

2,000.0

4,000.0

6,000.0

8,000.0

10,000.0

2005 2006 2007

შემოსავლები ხარჯები ნაშთი 1 იანვ.

0.0

2,000.0

4,000.0

6,000.0

8,000.0

10,000.0

2005 2006 2007

Revenues Expenses Reserve Fund 1 Jan.

Source:­ Georgian­ National­ Communications­

Commission,­www.gncc.ge­

Defender of Consumer Rights’ With­ a­ view­ to­ providing­ additional­

guarantees­of­the­protection­of­consumers­in­the­sphere­of­communications10,­at­the­regulatory­Authority­there­shall­be­set­up­the Service of the Public Defender of Consumers Interests.­The­authorities­of­The­Public­defender­include:

• To­protect­the­interests­of­consumers;• To­assess­the­impact­of­tariff­and­other­regulatory­changes­on­consumers;

• To­appear­before­a­regulatory­Authority­on­behalf­of­consumers­as­a­Party;

• To­ examine­ all­ the­ documentation­ or­materials,­ which­ the­ Regulatory­ Com­mission­ is­permitted­To­examine­under­the­Legislation;

• To­represent­individual­consumer­during­disputes­with­service­provider­company;

• To­participate­in­the­development­by­the­Legislative­and­Executive­Authorities­of­such­draft­normative­acts,­as­may­influ­ence­consumers’­interests.According­ to­ the­annual­ reports­of­ the­

Commission­ for­ the­ years­ of­ 2005­ and­2006­the­most­part­of­the­claims­from­con­sumers­refer­to:• Problems­ related­ to­ telephone­ service­provision­caused­by­stealings­of­cables;­

• Unauthorized­ intervention­ of­ third­ per­sons­in­telephone­lines;

• Making­ international­ calls­ without­ the­permission­of­the­consumer,­by­means­of­the­so­called­virus­programs;

• Low­­quality­­telephone­­service,­­impos­ing­­of­­non­justified­­bills­­and­discon­necting­the­telephones;

10.­ ­Obligation­ according­ to­ “The­ Law­of­Georgia­ on­ In­dependent­ National­ Regulatory­ Authorities”­ Article­ 13,­Clause­7.

• Problems­related­ to­ informing­ the­con­sumers;

• Non­defending­ minors­ from­ unwhole­some­influence­at­broadcasting.

• Such­ violations­ have­ permanent­ and­widespread­character,­though­Commis­sion­did­not­include­them­in­the­annual­report­of­the­year­2007.The­ activities­ of­ the­ Public­ Defender­

shall­ be­ a­ constituent­ part­ of­ regulatory­activities­ they­ shall­ be­ financed­ by­ the­Regulation­Fees­paid­to­the­relevant­regu­latory­Authority,­and­shall­be­reflected­ in­the­ Budget­ of­ such­ regulatory­ Authority.­The­Public­Defender­shall­be­appointed­on­an­open­contest­basis­by­the­order­of­the­Chairperson­ of­ the­ regulatory­ Authority.­Therefore,­the Public Defender, who is appointed based on the direct order of the chairman and is being financed by the commission’s budget, could not be considered as an independent per­son. In case of the disputes between the Commission and service provider company it will difficult for the Public Defender to make the decision against the Commission. Moreover, in case of disputes between the service provid­ing company and its consumer (citi­zen) The Public Defender could hardly make the decision against the service provider which in fact pays the regu­lation fee (finances) the Regulatory Commission. There­ are­many­ cases­ of­ violations­ of­

consumer­rights­and­the­Commission­usu­ally­ is­ left­ out­ of­ the­game.­ For­ example­disputes­between­the­two­largest­ISPs­on­the­Georgian­market­–­“Caucasus­Online”­and­ “UTG”­ lasted­ for­ two­ years.­ During­that­period­ ­The­Supervision­Department­

Table 3. Budget of The Georgian National Communications CommissionThousand­GEL 2005 2006 2007

  BudgetPlanned

BudgetReal

BudgetPlanned

BudgetReal

BudgetPlanned

BudgetReal

Total­annual­revenue 6,440.7 9,934.0 5,200.0 6,386.4 5,760.0 6,499.0Financial­reserve­fund­of­last­year­(carry­over)­on­January­1 2,440.6   2,335.9 1,200.0

Share­of­Financial­reserve­fund­of­last­year­in­Total­Budget 24.4   75.5 18.5

Total­expenses 6,225.0 5,114.6 5,074.7 6,491.1 6,656.7 6,261.7Remuneration 2,005.4 1,995.1 2,553.9 2,515.5 3,144.0 3,069.0Missions 100.0 158.7 100.0 151.1 120.1 150.2Expenses­on­fuel,­repair­and­maintenance­of­cars 70.0 67.3 70.0 140.5 80.0 123.4

Expenses­on­water,communications­and­energy 100.0 108.2 120.0 191.4 180.0 230.6

Expenses­on­conducting­conferences,­seminars 50.0 30.4 80.0 31.5 34.7 46.0

Expenses­on­office­supplies­,­post­and­journals/newspapers 60.0 88.0 50.0 42.9 50.0 48.3

Representative­expenses 10.0 19.7 10.0 6.4 15.0 10.7Expenses­of­current­repair 250.0 134.1 60.0 0.0 70.0 5.0Payments­to­the­State­Budget 621.7 399.0 510.8 503.1 0.0 0.0Purchase­of­fixed­assets 2,500.0 1,681.2 1,300.0 2,558.0 2,600.0 2,267.0Expenses­of­the­department­of­consumer­rights’­defender 249.9 148.3 40.0 1.4 152.7 102.3

Expenses­for­scientific­and­consulting­services­provided 80.0 55.2 50.0 6.5 50.0 22.0

Other­common­expenses 80.0 202.8 100.0 322.0 100.0 139.6Other­expenses­not­slassified­in­abovemantioned­groups 48.0 26.6 30.0 20.8 60.2 47.6

Source:­Georgian National Communications Commission,­www.gncc.ge­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

72 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

73ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

of­Tbilisi­City­hall­dismantled­“Gelink”­net­work­­installed­by­“Caucasus­Online”­and­as­ a­ result­ consumers­ of­ the­ abovemen­tioned­ ISP­were­ left­without­ internet.­The­Prime­Minister­of­Georgia­interfered­in­the­process­and­appealed­ to­both­parties­ for­reconciliation­ (entering­ the­ agreement).­Georgian­National­ Communications­ Com­mission­was­ trying­ to­achieve­mentioned­agreement­ for­ a­ several­ months­ without­any­result.­In­addition,­the­Commission­of­ten­ prefered­ to­maintain­ silence­ and­ did­not­make­any­clarifications­while­the­ma­jority­ of­ the­ internet­ consumers­ in­ Tbilisi­were­left­without­internet­service11.

Transparency and Publicity of Activities

According­ to­ article­17­of­ “The­ Law­of­Georgia­on­ Independent­National­Regula­tory­ Authorities”­ An­ independent­ regula­tory­ Authority­ shall­ annually­ prepare­ a­report­on­its­activities­and­conduct­finan­cial­audit­of­ its­expenses­and­accounting­by­ independent­ auditors­ in­ conformity­with­ international­ accounting­ standards.­The­ Commission­ publishes­ its­ activity­and­ financial­ audit­ reports.­ The­Commis­sion­published­annual­activity­ reports­ for­the­years­of­2005­2007­On­its­web­page.­Report for the year of 2007 is not ac­companied by the report of the inde­pendent auditors.­The Audit Reports for the years of 2005 and 2006 are formal and almost useless. The Au­dit Reports does not present obvious notes (mentioned above) that should have been made by the Indepen dent

11.­http://www.commersant.ge/index.php?pg=nt&id=1889&ct=6­­­­­­­http://www.commersant.ge/index.php?pg=nt&id=1932&ct=6­

Auditors to the Georgian National Communications Commission.­­According­to­the­clause­7,­Article­13­of­

“The­ Law­ of­ Georgia­ on­ Broadcasting”,­the­part­of­the­Commission’s­report­which­refers­ to­ broadcasting­ should­ include­ in­formation­results­of­the­opinion­polls­and­future­budget­of­The­Commission.­Analy­sis of the annual reports of The Com­mission disclosed neither conducted opinion surveys nor any information about future budgets. Therefore full information about The Commission was unavailable and transparency ob­ligations were not met.The­competition­with­regard­to­selection­

of­ the­ Commission­ members­ has­ ended­recently.­Despite the fact, that mem­bers of the Commission must be se­lected based on open competition12, the President must issue a decree and the process must be fully trans­parent neither the president’s, nor the Commission web page published any information about competition or the president’s decree.

DisputesIn­ 2007­ the­ Commission­ reviewed­ 18­

disputes;­ “UTG”­ represented­ one­ of­ the­parties­in­13­disputes­out­of­eighteen.­It­is­obvious,­that­according­to­the­above­men­tioned­ statistics,­ the­ Commission­ should­discuss­and­react­to­the­situation­with­re­gard­to­the­activities­of­this­company�:JSC­ “United­Telecommunication­Company­

of­Georgia”­­­stocks­of­UTC­for­a­long­period­were­ traded­at­GSE­ in­ the­condition­of­zero­financial­transparency:­Neither­National­Com­

12.­­The­Law­of­Georgia­on­Broadcasting,­Article­12,­Item­5,­Excluding­candidates­nominated­­by­the­majority­or­the­minority­of­The­Parliament.

mission,­nor­GSE­had­financial­Statements­of­the­ company­ at­ all,­ but­ demand­was­ high!­Price­“fluctuated”­from­time­to­time­from­0.20­to­1.05­up­and­down­without­any­logical­ex­planation.­The­most­strange­transaction­hap­pened­at­the­end­of­2006­–­40%­of­UTC­was­transferred­from­one­company­to­another­(in­our­opinion­to­avoid­Tender­Offer).­The­price­was­fixed­–­2.138­Gel­per­stock!­That­deal­con­stituted­61.33%­of­the­entire­stocks­turnover­and­53%­of­all­ the­money­ turnover­of­GSE.­Also,­we­want­to­notice­–­1973­deals­were­con­ducted­on­UTC­in­2006­(35%­of­GSE­deals)…

Quite­ interesting­ situations­ may­ oc­cur­ in­case­of­ the­dispute­settlement­by­the­Commission­between­two­companies­(service­ providers).­ If­ a­ dispute­ is­ tak­ing­place­at­the­Commission­both­parties­provide­regulated­services­and­therefore­are­ paying­ the­ regulation­ fee.­When a dispute is between large and rather small companies it’s quite unreal­istic, that the Commission will make the decision against the company which pays the largest part of the regulation fee.

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

74 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

75ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

Post­ communist­ transformation,­ which­has­been­ongoing­more­or­less­successfully­for­ the­ last­ 20­ years­ in­ Eastern­ European­states,­ turned­out­ to­be­especially­compli­cated­ for­ Georgia.­ The­ accompanying­ dif­ficulties­ were­ caused­ by­ objective­ as­ well­as­ subjective­ reasons;­ in­ particular,­ Geor­gia­had­to­simultaneously­solve­several­es­sential­ issues.­First­and­ foremost,­ together­with­the­economic­reforms,­the­independent­state­of­Georgia­was­involved­in­the­forma­tion­process.­Besides,­these­processes­were­launched­ against­ the­ background­ of­ civil­war,­patriotic­war­and­struggles­in­an­acute­criminal­environment.­Certainly,­the­above­mentioned­facts­diminished­the­significance­of­economic­reforms­and­brought­the­issue­of­retaining­the­state­to­the­foreground.Thereby,­ the­ commencement­ of­ eco­

nomic­reformation­at­the­appropriate­level­became­realizable­only­after­the­improve­ment­of­a­criminological­background­and­ceasing­active­military­actions.Unfortunately,­during­ the­first­years­of­

reforms­ Georgia­ actually­ had­ no­ experi­ence­in­market­regulation.­It­was­precondi­tioned­by­the­historical­factors.­During­the­last­200­years­ (with­ the­exception­of­ the­years­1918­­­1920)­the­economic,­more­so­the­structural­and­systemic­decisions­were­not­ taken­ in­ Georgia.­ Thus,­ in­ the­ first­

years­ of­ reformation­ the­ mistakes­ were­not­excluded;­however,­the­market­institu­tions­were­slowly­but­purposefully­formed­in­Georgia;­the­state­gradually­substituted­the­ management­ of­ economic­ processes­with­the­regulation­system.­Such­substantial­ regulating­ institutions­

as­national­currency,­tax­system,­emerged­actually­ for­ the­ first­ time­ in­ the­ country.­An­Antimonopoly­ law­was­created,­at­the­same­ time­ the­ regulation­ commissions­were­formed.­The­formal­institutions­grew­out­of­the­chaotic­system­of­management­of­ economic­ processes­ mainly­ based­ on­informal­ institutions­and­consequently­on­corruption­deals.­­­­The­system­of­permissions­was­created­

in­ the­ country;­ foreign­ trade­became­ lib­eral,­ the­number­of­ regulated­prices­was­minimized.­ Actually,­ the­ state­ regulated­only­ the­ prices­ of­ the­ so­called­ “natural­monopoly”­in­different­forms.­Up­ to­ the­ beginning­ of­ 2004­ Georgia­

was­ forming­ institutional­ base­ of­ regula­tion­of­market­economy­ like­ those­ in­Eu­ropean­states­or­America.­We­should­also­consider­ that­ Georgia­ has­ attempted­ to­harmonize­ its­ legislation­ with­ EU­ legisla­tion.­ Thereby,­ deviation­ from­ European­models­endangers­its­aspiration­­­to­hold­a­significant­place­in­the­“European­family”.­­­

Research of results on the actual abolition of

market regulation mechanisms

Nodar KhaduriPhD in Economics

At­the­end­of­November­2003,­after­The­Rose­ Revolution­ the­ new­ stage­ of­ eco­nomic­reformation­started­in­Georgia.­This­stage­is­almost­certainly­and­wholly­relat­ed­to­Kakha­Bendukidze­­­the­oligarch­who­returned­from­Russia.­The­ extreme­ economic­ reforms­ began­

in­ Georgia­ (though­ this­ process­ was­ not­exactly­“economic”).­In­most­cases­the­re­form­ implied­ abolition­ of­ state­controlled­regulation­mechanisms.­Simultaneously­with­the­abolition­of­the­

other­more­or­less­significant­regulations,­the­ state­of­Georgia­ rejected­ implement­ing­the­ labor­market,­competition­restric­tion­and­food­safety­regulations.­Abolition­or­ restriction­ of­ the­ mentioned­ regula­tions­ resulted­ in­ significant­ deterioration­of­ the­ economic­ environment.­ It­ was­ of­ten­ stated­ that­ all­ the­ above­mentioned­served­ for­ attracting­ investments­ and­ it­was­expressed­in­various­rating­points­for­Georgia;­however,­it­actually­gave­rise­to­a­number­of­difficulties­ in­Georgia’s­eco­nomic­development.­Correction­or­elimina­tion­of­these­problems­will­be­quite­ardu­ous­and­will­take­a­considerable­amount­of­time.­Considering­the­fact­that­besides­the­direct­ regulation­ forms,­ the­state­sharply­restricted­performance­of­macroeconomic­regulators,­the­economic­condition­seems­to­be­far­more­aggravated.­Since­ the­ year­ 2004­ the­ following­ has­

been­abolished:­road­fund,­the­Ministry­of­Communication,­Transport­and­Post,­Minis­try­of­Urbanization­and­Construction,­Min­istry­of­Foreign­Trade­and­Foreign­Econom­ic­ Relations,­ Food­ Expertise­ and­Monitor­ing­Service,­ Plant­ Protection­Service,­De­partment­of­Livestock­Farming­and­Animal­Breeding,­Department­of­Precious­Stones­

and­Metals,­State­Service­of­Employment,­“Sakstandarti”­ (Georgian­Standard),­Food­Quality­ Inspection,­Phytosanitary­Control,­Transport­ Regulatory­ Commission.­ Con­struction­procedures­were­made­easier.The­ list­ of­ activities­ requiring­ licenses­

became­ considerably­ shorter.­ In­ particu­lar,­ only­ 114­ out­ of­ 900­ such­ activities­were­retained.­In­addition,­also­abolished­were­the­size­

and­weight­control,­license­and­permission­for­ veterinary­ activities,­ license­ for­ pro­duction­of­pesticides­and­trade­with­them,­pre­flight­medical­examination,­etc.­The­wholesale­of­pharmaceutical­prod­

ucts­is­actually­deregulated.The­ protective­ regulation­ in­ air­ trans­

portation,­ considering­ the­parity­of­Geor­gian­ and­ Foreign­ companies,­ was­ also­abolished.­­The­analysis­of­structural­changes­imple­

mented­in­Georgia­during­the­last­5­years­will­obviously­prove­that­ the­main­goal­of­these­ changes­ is­ the­ complete­ deregula­tion­of­economy.­Despite­its­theoretical­ac­knowledgment­of­European­trends­and­ten­dencies,­ the­ Georgian­ legislation­ actually­has­been­developing­in­completely­the­op­posite­direction.­It­can­be­best­demonstrat­ed­by­the­example­of­Georgian­labor­legis­lation­based­on­the­admission­of­primacy­of­employers’­rights.­The­interests­and­rights­of­employees­are­dramatically­minimized.The­government­of­Georgia­actually­re­

fused­not­ only­ to­defend­ the­employees’­interests­itself,­but­also­it­deprived­the­em­ployees­of­any­ability­to­protect­their­own­rights.­ ­According­ to­ the­ labor­ legislation­an­ employer­ has­ the­ right­ to­ dismiss­ an­employee­at­any­time­without­any­reason.­Of­ course,­ the­ number­ of­ jobs­ is­ rapidly­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

76 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

77ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

decreasing­as­the­Georgian­economy­is­af­fected­by­the­world­financial­and­econom­ic­crisis.­Simultaneously­the­salaries­have­also­been­decreased­too.­As­a­result,­ the­total­demand­has­sharply­­declined.­There­fore­­the­Georgian­economy­is­further­en­dangered.­­Despite­the­fact­that­in­political­and­business­circles­of­Georgia­there­is­a­great­deal­of­consideration­ regarding­ the­harmonization­of­the­present­labor­legisla­tion­ with­ the­ European­ one,­ actually­ the­lobby­supporting­the­“liberalization”­of­this­legislation­ is­ so­ strong­ that­ the­harmoni­zation­process­is­still­limited­to­discussion­level.­ On­ one­ hand­ the­ abovementioned­keeps­Georgia­away­ from­Europe­and­on­the­ other­ hand,­ it­ preconditions­ much­more­monopolization­of­ the­ labor­market­which­is­monopolized­even­without­it.­The­power­ of­ employers­ is­ boundless­ in­ the­Georgian­labor­market.­Obviously­ the­ labor­ market­ is­ not­ ex­

cluded­and­ the­ situation­ is­ similar­ in­ the­other­markets­too.­In­general,­the­fact­that­the­ existence­ of­ entities­ having­ power­over­ the­ market­ results­ in­ the­ reduction­of­social­welfare,­this­is­well­known­in­any­country­except­Georgia.­It­was­already­mentioned­above­that­in­

the­last­decade­of­the­last­century­forma­tion­of­institutions­of­regulation­of­market­economy­began.­One­of­the­successful­in­stitutions­was­the­one­which­was­to­imple­ment­the­market­analysis.­Besides,­in­case­of­merging­ the­entity­with­market­power­the­mentioned­ institution­was­ to­balance­its­power­or­to­keep­it­within­the­limits­not­to­allow­violation­of­rights­of­the­other­cus­tomers­and­market­members.­­Certainly­we­are­speaking­about­antimonopoly­law­and­antimonopoly­service­created­on­the­basis­

of­it.­It­is­worth­mentioning­that­an­antimo­nopoly­service­was­created­with­material,­methodological­and­financial­assistance­of­the­World­ Bank,­ the­US­ government­ and­European­ states.­ ­ We­ have­ always­ been­proud­ of­ Georgia’s­ achievements­ in­ this­field­at­different­levels,­though­it­could­not­prevent­this­service­from­abolition­and­de­struction.In­the­post­Rose­Revolution­period­ just­

the­antimonopoly­service­turned­out­to­be­the­first­serious­structure­which­was­abol­ished.­ Not­ only­ the­ service­ but­ also­ the­whole­ legislation­ was­ abolished.­ Instead­the­law­“about­free­trade­and­competition”­and­appropriate­service­were­created.­It­is­interesting­ that­ contribution­ to­ competi­tion­at­market­was­named­as­the­main­rea­son­ for­ the­abolition­of­ the­antimonopoly­service.­It­was­claimed­that­the­monopoly­would­be­a­signal­about­the­field­profitabil­ity­for­the­investors­and­they­would­invest­just­in­such­fields.­­It­is­not­arguable­today­that­the­market­

is­ the­best­ instrument­for­resource­distri­bution;­ more­ the­ government­ interferes­with­market­performance,­worse­is­the­re­source­distribution­by­ the­market.­At­ the­same­time­a­certain­proportion­of­resourc­es­are­spent­on­corruption­deals.­It­is­not­secret­ either­ that­ the­ so­called­ “failures”­are­ evident­ in­ market­ performance;­ the­market­fails­to­distribute­the­resources­ef­fectively­and­ fairly.­Because­of­ that­state­interference­is­often­inevitable.­Discussions­ for­ deciding­ ­which­ of­ the­

abovementioned­“truths”­is­more­true­is­no­more­limited­to­scientific­or­political­fields.­In­most­ cases­ this­ issue­ is­not­discussed­without­ ideological­ grounds.­ Despite­ the­principles­ declared­ in­ certain­ countries,­

actually­none­of­their­governments­refuse­to­implement­certain­measures­against­the­entities­having­market­power.­It­is­obvious­ly­proved­by­the­example­of­American­and­European­ lawsuits­ against­ Microsoft,­ one­of­the­most­world­renowned­corporations.­Despite­ all­ the­ above­mentioned,­ the­

parliament­of­Georgia­abolished­the­anti­monopoly­ legislation­ of­Georgia;­ instead,­it­adopted­ the­ law­“about­ free­ trade­and­competition”­consisting­of­16­clauses.­“To­the­glory”­of­“authors”­it­is­worth­mention­ing­that­the­abovementioned­law­includes­“original”­provisions.It­ is­declared­that­the­aim­of­the­Geor­

gian­ law­ “about­ free­ trade­ and­ competi­tion”­is­to­remove­the­barriers­in­free­trade­and­ competition­ for­ natural­ persons­ and­legal­entities,­to­eliminate­the­administra­tive­obstacles­of­entering­into­the­market­and­ to­ eliminate­ discriminative­ barriers.­Proceeding­ from­ this­ aim,­ only­ the­ gov­ernment­prevents­natural­persons­and­le­gal­entities­from­entering­the­market­and­there­ are­ no­ other­ levers,­ even­ the­ arti­ficial­ levers­ for­ coming­ into­ the­ market.­Unfortunately,­ competition­ in­ business­ is­often­beyond­the­harmonization­limits.­At­the­ same­ time­ these­ processes­ are­ not­controlled­and­regulated­by­the­state.­However,­there­is­a­loophole­in­the­law­

and­ it­ admits­ the­ possibility­ of­ develop­ment­of­an­entity­having­the­market­power­without­the­state­assistance;.­It­is­a­record­according­to­which­the­state­undertakes­to­defend­“substantial­and­economic­interest­of­society­in­controlled­economic­fields”.­Great!­But­besides­the­controlled­fields­

the­major­part­of­the­economy­is­deregu­lated.­Accordingly,­the­state­refuses­to­de­fend­economic­or­ substantial­ interests­of­

state­ or­ society­ in­ the­ mentioned­ fields,­even­ against­ the­ background­ where­ the­competition­is­limited.­­According­to­the­law­the­state­monitors­

only­ the­controlled­fields­and­notices­ the­only­regulation­form­­­the­tariff­regulation.It­is­interesting­that­in­general,­the­law­

regards­the­state­actions­as­monopolistic­activities.­Thus,­the­state­cannot­obviously­control­itself.­­Unfortunately,­despite­the­limited­field,­

realization­of­this­law­is­quite­difficult.­Be­cause­ of­ one­ simple­ fact­ the­ number­ of­employees­of­service­created­on­the­basis­of­this­law­is­quite­limited­(nearly­20­em­ployees).­With­ such­a­quantity­ of­ human­resources­it­is­impossible­to­implement­any­activity.­Respectively,­this­service­does­not­function.­Otherwise,­it­is­difficult­to­believe­that­with­its­actions­the­state­contributes­to­ certain­business­ structures­or­ gets­ rid­of­undesirable­structures­and­this­service­does­not­respond.­­­­­­­It­is­obvious­that­because­of­the­state’s­

inaction­in­the­fields­controlled­at­market,­the­customer’s­rights­are­violated.­Entities­having­market­power­are­present­in­many­fields­of­economic­activities­but­ their­ac­tions­ are­ not­ subject­ to­ any­ regulations.­Unfortunately,­ no­ one­ is­ responsible­ for­defending­ the­ customers’­ rights­ in­ such­fields.­­Several­examples­have­proved­the­fact­

that­an­absence­of­regulation­of­mentioned­fields­ increases­ the­ social­ expenses­ and­worsens­the­standard­of­life.­In­particular,­one­of­the­Austrian­companies­was­going­to­ invest­ in­ Georgia­ but­ it­ turned­ out­ to­be­ impossible.­This­ fact­became­ the­ rea­son­for­diplomatic­scandal.­Then­the­Prime­Minister­ visited­ Austria,­ the­ mentioned­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

78 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

79ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

issue­was­one­of­ the­discussion­topics­at­his­ meeting­ with­ the­ chancellor­ of­ Aus­tria;­however,­the­Prime­Minister­could­not­manage­to­solve­this­ issue.­Respectively,­the­ Austrian­ investment­ was­ hindered.­The­local­company­was­given­the­chance­to­ function­ without­ any­ competition­ and­to­sell­its­goods­at­a­higher­price;­without­doubt­it­was­not­beneficial­for­customers.­Another­example­ is­ the­growth­ in­prices­

when­ the­ state­ controlling­organization­be­came­ interested­ in­ the­ activities­ of­ one­ of­the­ importers­ of­ sanitary­ products.­ Due­ to­the­fact­that­the­financial­police­sealed­the­warehouses­of­ the­company,­a­shortage­of­sanitary­products­became­ instantly­evident­in­the­market­and­prices­dramatically­soared.­­The­ abovementioned­ two­ cases­ ap­

propriately­ demonstrate­ the­ necessity­ of­state­ monitoring­ of­ entities­ having­ mar­ket­power;­it­is­worth­mentioning­that­the­existence­of­such­entities­is­not­exclusion­and­these­kind­of­enterprises­are­present­in­a­number­of­economic­fields.­The­Geor­gian­market­is­so­small­that­there­is­not­a­strong­possibility­for­ foreign­giants’­ inter­est­ in­ it­and­small­ companies­cannot­ac­tually­ compete­ with­ already­ established­large­ companies.­ The­ consequences­ of­these­ facts­ are­ misuse­ of­ market­ power­and­violation­of­customers’­rights.­­Thereby,­ despite­ the­ constitutionally­

acknowledged­obligation­(refer­to­second­paragraph­of­article­30­of­the­constitution­of­Georgia)­according­to­which­“the­state­is­ obliged­ to­ contribute­ to­ the­ develop­ment­of­free­trade­and­competition”,­“mo­nopolistic­activity­is­forbidden”­and­at­the­same­ time­ “customers’­ rights­ are­ legally­protected”,­ this­ constitutional­ ­ require­ment­is­never­met.­

Unfortunately,­this­is­not­the­only­case­of­ antimonopoly­ service­ abolition.­ After­the­ Rose­ Revolution­ the­ government­ at­tacked­the­National­Bank­too.The­history­of­development­of­the­eco­

nomic­ institutions­ within­ independent­Georgia­obviously­proves­that­the­National­Bank­was­one­of­the­most­successful­reg­ulatory­ institutions.­ It­ is­useless­to­ list­ its­successes­as­far­as­the­facts­that­Georgia­has­a­currency­retaining­its­positions­and­banking­system­of­Georgia­has­sustained­after­great­difficulties­are­merits­of­just­the­National­Bank.­Unfortunately,­ the­ issue­ of­ absolute­

deregulation­of­this­field­was­actively­dis­cussed­in­Georgia.­Even­the­creation­of­the­so­called­“monetary­council”­was­planned.­It­implied­minimization­of­functions­of­the­National­Bank­and­actually­only­the­reten­tion­of­exchange­rate­of­currency.­This­is­sue­ was­ not­ implemented­ and­ the­ form­of­fighting­was­changed,­but­the­aim­was­the­same­­­to­restrict­the­rights­of­the­Na­tional­Bank­as­one­of­the­most­successful­institutions­and­to­deprive­the­bank­of­su­pervisory­function.­This­aim­was­achieved­without­any­serious­complications­and­the­National­Bank­was­dissolved.­The­authors­of­this­idea­acted­further­and­declared­that­instead­of­monitoring­and­analysis­of­ the­banking­ system­ the­ only­ function­ of­ the­National­ Bank­ was­ to­ fight­ against­ infla­tion.­ Furthermore,­ in­ case­ of­ exceeding­the­inflation­rate­responsibility­rests­on­the­President­of­the­National­Bank.­It­ should­be­ recalled­ that­according­ to­

the­ organic­ law­ regarding­ the­ National­Bank­the­latter­is­independent­structure­the­president­of­which­is­elected­by­the­bank­council.­He/she­is­protected­by­political­im­

munity.­It­means­that­the­president­is­privi­leged­and­despite­the­political­events­he/she­can­be­replaced­only­by­strict­keeping­of­certain­provisions.­It­really­happened­so­before­ the­Rose­Revolution­but­after­ that­the­Prime­Minister­replaced­the­President­of­ the­ National­ Bank­ in­ presence­ of­ TV­cameras­and­presented­the­new­candidate­for­presidency­as­if­the­National­Bank­was­not­ an­ independent­ structure.­ The­ Prime­Minister­showed­no­sign­to­remember­that­no­one,­more­so­the­governmental­leader­had­no­right­to­replace­the­president­of­the­National­Bank.­In­consequence­the­Nation­al­Bank­had­no­president­for­almost­a­year­and­a­half.­Respectively,­the­National­Bank­which­was­considerably­weakened­institu­tionally­and­ in­terms­of­human­resources­could­not­ implement­ the­ functions­assur­ing­the­macroeconomic­stabilization­in­the­country.­ In­consequence­several­negative­results­occurred.­Georgia­faced­a­banking­crisis­which­can­be­considered­against­the­background­of­ crisis­ in­mortgage­credits.­The­ banks­ issued­ mortgages­ and­ con­sumer­ loans­without­ strictly­ keeping­ any­normative.­ As­ far­ as­ the­ loans­ were­ not­appropriately­ secured­ even­ in­ spring­ of­last­ year­ the­ practice­ of­ non­repayment­was­ observed.­ It­ negatively­ affected­ the­solvency­of­banks­and­their­credit­capac­ity­ significantly­ decreased.­ ­ Respectively­the­ business­ loans­ diminished­ and­ busi­ness­activities­began­to­weaken;­besides,­the­number­of­ jobs­decreased­and­banks­turned­out­to­be­included­in­a­“magic­cir­cle”.­ Accordingly,­ almost­ all­ the­ banking­institutions­ acting­ in­ Georgia­ ended­ the­year­2008­with­serious­losses.­The­interest­rate­increased­(despite­the­low­rate­of­in­flation)­and­consequently­crediting­of­the­

economy­decreased­further.­Obviously­it­is­caused­ not­ only­ because­ of­ the­ National­Bank’s­ incapacity­ to­ control­ activities­ of­the­banks;­the­consequences­could­be­less­painful­ if­ the­Bank­could­ retain­ its­status­and­if­it­implemented­the­policy­independ­ent­from­the­government.­It­was­not­the­end­of­attacks­on­regula­

tion­of­banks.­Even­ in­March­2009­Kakha­Bendukidze­stated­the­new­“brilliant”­idea­and­required­to­deprive­GEL­­­national­cur­rency­of­Georgia­­­­of­its­status­as­the­only­legal­ payment­means­ and­ to­ assign­ and­extend­this­status­to­USD­and­Euro­also.­­­According­to­Bendukidze,­multicurrency­

regime­is­the­only­method­of­attracting­in­vestments.­Unfortunately,­ his­ proposition­was­ seriously­discussed.­However,­ in­ the­case­of­realization­of­his­offer­the­Georgian­state­will­lose­such­a­mechanism­of­regu­lation­of­economics­as­currency­and­mon­etary­ policy.­ Obviously,­ there­ are­ states­with­ multicurrency­ (more­ exactly­ the­ bi­currency)­regimes­but­mostly­this­happens­temporarily­ when­ one­ currency­ is­ to­ be­changed­with­another­one.­Money­is­noth­ing­else­than­the­trust,­ is­ it­not?­Unfortu­nately,­it­is­obvious­that­the­population­of­Georgia­and­especially­ the­ foreign­ inves­tors­have­no­special­trust­in­the­Georgian­state.­ Thereby,­ if­ people­ have­ to­ choose­among­GEL­(i.e.­the­state­of­Georgia),­USD­(USA­ Federal­ Reserve­ System)­ or­ Euro­(Central­Bank­of­Europe)­there­is­no­need­for­ economic­ prediction­ to­ find­ out­ that­GEL­will­ suffer­ the­ same­ fate­ as­ it­ pred­ecessor­coupon;­as­for­the­National­Bank,­it­will­ lose­all­ its­ functions­and­ it­will­not­be­necessary­any­more.­Respectively,­the­state­will­ lose­one­of­the­most­significant­levers­for­macroeconomic­regulation.

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

80 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

81ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

After­ that­ the­ research­ of­ market­ de­regulation­ results­will­not­be­needed­any­more.­Upon­ absolute­ deregulation­ of­ these­

three­significant­fields­maybe­the­discus­sion­regarding­deregulation­of­other­fields­is­not­so­urgent;­however,­when­ it­ is­ the­case­ of­ health­ and­ constitutionally­ guar­anteed­right­of­ living,­we­should­also­put­emphasis­on­the­results­of­deregulation­in­these­fields­too.­First­of­all,­we­should­consider­the­food­

safety­issue.­Declaring­this­field­as­a­field­of­corruption­deals,­instead­of­anti­corrup­tion­fighting,­ the­state­ lost­ the­ function­ ­­to­fight­against­adulteration­and­foods­of­poor­quality.­Theoretically­ everything­ is­ clear.­ The­

market­will­get­rid­of­the­enterprises­pro­ducing­unsafe­food­of­poor­quality­and­the­enterprises­ producing­ the­ safe­ food­ will­become­ the­ winners.­ But­ nobody­ poses­the­question­­at­what­cost?­Harmfulness­of­any­particular­food­becomes­evident­only­after­ consuming­ it­ and­ injuring­ of­ one’s­

health­or­ it­ is­possible­to­assure­the­food­quality­at­a­cost­of­even­worse­results.­­Unfortunately,­it­is­quite­difficult­to­pre­

dict­ the­economic­ results­ of­ all­ the­abol­ished­ regulations;­ sometimes­ it­ is­ even­impossible.­However,­it­is­obvious­that­the­state­ has­ not­ clearly­ formulated­ its­ posi­tion­regarding­this­and­the­other­issues.­It­is­proven­by­the­fact­that­within­the­same­government,­ within­ the­ same­ cabinet­ of­ministers­managed­by­one­Prime­Minister,­substitution­of­ one­minister­with­ another­one­is­often­accompanied­by­changing­of­the­whole­policy­ in­ the­ appropriate­ field.­For­ example,­ the­ issue­ for­ the­ recovery­of­ the­ antimonopoly­ legislation­has­been­raised.­Certainly,­ better­ late­ than­ never,­ but­

during­the­last­4­5­year­economic­relations­were­spoiled­so­many­times­in­the­country­that­ it­will­ take­many­years­ to­ transfer­ it­to­the­civilized­standards­close­to­the­Eu­ropean­ ones;­ though­ it­ can­ be­ achieved­only­with­ correct,­ purposeful,­ irrevocable­reforms.

As­a­result­of­the­world­financial­crisis­­2008­even­ the­ orthodox­ rightists­ had­ to­give­up­their­positions­and­to­adopt­­the­role­of­state­in­the­economy.­Once­again­free­market­proved­that­it­is­necessary­to­correctly­determine­the­rules­by­which­to­play­and­to­keep­them.­The­rules­should­be­beneficial­for­as­wide­a­range­of­eco­nomic­ entities­ as­ possible.­ Considering­this­ fact­ that­ civilization­ could­ not­ find­the­ supreme­ arbitrage­ entity­ different­from­the­state­­­ideally­the­absolute­form­of­public­position.­The­review­of­anti­crisis­action­plans­of­

different­states­proves­that­in­most­cases­the­local­governments­could­not­overcome­the­ temptation­ of­ “steering”­ or­ correc­tion­of­ their­mistakes­operatively.­Conse­quently,­a­number­of­different­projects­of­nationalization,­ recapitalization­ and­ inef­fective­expenditure­of­reserve­funds­were­created.Obviously,­ while­ facing­ the­ crisis,­ the­

government­ has­ to­ choose­ between­ the­bad­and­the­worse;­however,­against­the­background­of­an­economic­boom,­which­begun­ in­ the­ circumstances­ of­ cheap­ re­sources,­ for­ example,­ in­ the­US,­ the­ sig­nificant­ decrease­ in­ essential­ indicators­of­ economic­ security­ was­ overlooked.­This­was­ the­ indicator­ of­ a­ savings­ level­

in­households­which­even­had­a­negative­balance­ by­ the­ end­ of­ 2005.­ Because­ of­that,­it­is­essential­for­the­state­to­be­mobi­lized­and­active­at­prevention­rather­than­at­the­treatment­phase.Surely­ the­ economic­ security­ is­ not­ a­

strict­discipline.­Proceeding­from­its­speci­fication,­all­countries­define­their­own­se­curity­ criteria.­ Certain­ countries­ put­ em­phasis­ on­ total­ economic­ power,­ but­ the­others­concentrate­on­resistance­to­exter­nal­shocks­or­social­aspects,­etc.­Besides,­research­of­thematic­literature­proves­that­all­ the­more­ or­ less­ developed­ countries­regard­the­provision­of­economic­security­as­ a­ fundamental­ factor­ of­ actual­ sover­eignty.­As­mentioned­above,­the­economic­se­

curity­ policy­ is­ based­ on­ criteria­ which­from­their­perspective­present­a­combina­tion­of­purposeful indicators.­The­main­attribute­of­the­latter­is­the­limited value,­violation­of­which­is­a­significant­risk­factor­for­state­social­and­economic­stability.Unfortunately,­we­should­admit­that­cur­

rently­ Georgia­ has­ neither­ clearly­ stated­its­viewpoint­of­economic­security­nor­ its­own­system­of­criteria­and­appropriate­in­dicators.­Even­according­to­the­indicators,­determined­by­the­international­methods,­there­is­no­formalized­policy.­However,­its­

Teimuraz MurguliaPhD in Economics

Role of economic security indicators in market regulation

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

82 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

83ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

existence­is­necessary­for­at­least­control­of­these­reforms’­compatibility.­It­will­pre­vent­ the­ responses­ to­ one­ problem­ from­origination­of­the­other­problems.­One­may­definitely­say­that­the­market­

regulation­ policy­ significantly­ influences­such­security­criteria­as:1.­Competitiveness­of­the­economy;2.­Resistance­to­dangers­and­shocks;3.­Effectiveness­of­resource­management.­­

­The­empiric­experience­proved­that­the­free­and­competitive­market­can­exist­only­in­great­and­powerful­economic­conditions.­Besides,­a­great­economy­does­not­mean­great­ in­ terms­ of­ territory.­ The­ Japanese­economy­generates­nearly­12­million­USD­GDP­per­square­meter­of­its­territory­(cal­culated­by­the­PPP­method),­while­Georgia­generates­only­300­thousand.­Otherwise,­ the­ following­ problems­

emerge­in­the­market:1.­Risks­of­monopolization­and­trust­agree­ments;

2.­Systemic­ asymmetry­ of­ information­against­ the­background­of­underdevel­opment­of­­appropriate­­brokerage­busi­nesses;

With­ consideration­ of­ these­ facts,­ the­competitiveness­ of­ the­ economy­ is­ une­quivocally­dependent­on­determining­ade­quate­rules­of­play­by­the­state.­Surely,­the­risk­ of­ inefficient­ and­ ineffective­ actions­of­ particular­ public­ departments­ always­remains­ to­ a­ certain­ extent.­ However,­ in­developed­ countries­ public­ departments­fight­ against­ this­ problem­ with­ improve­ment­ of­ their­ activities.­ In­ this­ respect­Georgia­ is­ a­ unique­ country,­ where­ the­majority­of­problems­are­solved­with­Mac­

edonian­principles,­by­cutting­rather­than­by­untying­the­Gordian­knot.­­Likewise,­liq­uidation­was­regarded­as­the­best­way­for­solving­the­problem­of­antimonopoly­serv­ice­ inefficiency.­Obviously­ in­a­number­of­economic­sectors­the­results­of­monopoly­and­ trust­ agreements­ (that­ is­ difficult­ to­prove­without­ investigation)­ became­ evi­dent­again­after­ liquidation;­ the­ recovery­of­ an­ appropriate­ regulatory­ service­ be­came­urgent.In­case­of­a­shortage­of­appropriate­con­

trol­ by­ the­ state,­ monopolies­ and­ trusts­originate­ such­market­ forces­which­ inter­rupt­ the­development­of­ innovative­busi­ness­ and­ significantly­ damage­ the­ com­petitiveness­of­the­country.Georgia­has­never­had­institutions­pro­

tecting­from­dumping­and­economic­inter­vention.­ When­ the­ antimonopoly­ service­had­not­yet­been­abolished,­it­had­formal­means­ to­ act­ in­ this­ respect­ but­ nowa­days­ this­ issue­ is­ absolutely­ overlooked.­The­consequences­are­best­ illustrated­by­the­dynamics­of­food­export­import­in­the­country­with­huge­agrarian­abilities­(refer­to­diagram­3).­­

Diagram 3. Volume of food export­import according to the fourth quarters (million USD)

0.0

50.0

100.0

150.0

200.0

250.0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Export Import

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Export Import

Source: Department­ of­ statistics­ ­­ Ministry­ of­

Economic­Development­of­Georgia.

The­same­data­is­more­interesting­in­re­spect­of­shares­(refer­to­diagram­4)­

Diagram 4. Volume of food export­im­port according to the fourth quarters (% turnover)

0.0

50.0

100.0

150.0

200.0

250.0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Export Import

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Export Import

Source: Department­ of­ statistics­ ­­ Ministry­ of­

Economic­Development­of­Georgia.

Considering­ the­ structure­ and­ format­of­ information­ published­ by­ the­ Depart­ment­of­Statistics,­ it­ is­difficult­to­exactly­determine­ the­ significant­ security­ indica­tor­–­the­share­of­import­in­food­products­consumed­in­the­country;­however,­the­ex­port­import­dynamics­clearly­demonstrate­the­necessity­of­mechanisms­for­blocking­the­ dumping­ and­ economic­ intervention,­more­so­that,­according­to­the­World­Trade­Organization­charter,­each­country­has­a­right­to­create­this­type­of­mechanism.­The­whole­system­of­resource­manage­

ment­effectiveness­indicators­is­connected­to­the­quality­of­dependence­on­energy­re­sources­and­their­share­in­net­cost­of­final­product­(especially­ food).­These­ indicator­values­ are­ worth­ paying­ attention­ to­ as­far­as­the­control­over­the­price­of­energy­sources­enables­ regulation­of­ the­ rate­of­the­ country’s­ development­ with­ positive­as­well­as­negative­purposes.­Against­this­background­it­is­logical­to­pose­the­ques­tion­­­what­is­the­purpose­of­actual­deregu­

lation­ of­ the­ gas­ rate­ (actual­ ­­ as­ far­ as­formally­it­is­regarded­as­partially­deregu­lated;­ however,­ the­ principle­ of­ differen­tiation­is­not­known­either)­in­the­country­with­100%­imported­natural­gas­and­actu­ally­monopolistic­distribution.­In­ case­ of­ this­ and­ the­ other­ fields­ of­

business,­the­state­shall­consider­the­fact­that­ it­ is­ very­ difficult­ to­ compete­ with­national­ networks.­ If­ a­ new­ player,­ com­ing­into­the­market,­prefers­the­method­of­step­by­step­expansion,­ the­national­net­work­may­ implement­dumping­ in­a­ com­petitor’s­area­of­action­at­the­expense­of­other­ regions;­and­ if­ the­competitor­ tries­to­ jointly­ bring­ the­ network­ to­ order,­ by­beginning­ the­ operation,­ the­ monopolist­will­already­have­significant­preference­in­resources­ to­ implement­modernization­or­to­ reduce­ the­ prices.­ As­ a­ rule,­ breaking­through­this­closed­circle­ is­possible­only­with­ innovative­ products­ or­ service.­ It­ is­quite­pricy­in­the­area­of­fixed­expenditure­and­is­less­expected­in­small­markets.­­The­ abovementioned­ is­ well­ demon­

strated­by­the­situation­in­the­field­of­com­munications.­ The­ number­ of­ providers­ of­fixed­phone­services­ (PSTN)­has­been­ in­creasing­only­at­ the­expense­of­adminis­trative­ resources.­ Surely,­ it­ has­ negative­results­ for­ a­ competitive­ environment.­The­first­actual­rivals­ for­the­monopolists­of­this­field­appeared­only­after­the­tech­nologies­of­leading­internet­lines,­different­from­broadband­phone­cables,­were­intro­duced­into­the­market.­The­new­technolo­gies­ included­fiber­ optic,­ cable­ and­wire­less­ channels.­ Transmission­of­ the­phone­calls­through­them­is­possibly­quite­easily.­­On­the­other­hand,­the­non­uniform­sit­

uation­was­ in­ the­market­ segment­ of­ in­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

84 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

85ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

ternet­providers.­First­ the­users­sued­ the­provider­ as­ a­ monopolist­ in­ the­ national­commission­ of­ communications­ for­ viola­tion­of­contract­terms;­later­the­same­mo­nopolist­ had­ to­ ask­ for­ assistance­ when­the­rival­was­actually­ruining­its­network.­In­consequence­of­an­ineffective­policy­in­this­field,­within­the­world­economic­forum­“Index­ of­Global­Competitiveness”,­Geor­gia­is­102nd­in­the­list­as­per­the­relative­amount­ of­ internet­ users­ and­ it­ is­ 116th­­as­per­the­level­of­having­access­to­tech­nologies.­ It­ is­ a­ serious­ defect­ according­to­the­appropriate­indicators­of­economic­security.­We­should­pay­special­attention­to­the­

situation­ of­ mobile­ communications.­ Ac­cording­to­universal­practices,­in­countries­of­ similar­ size­ as­ Georgia,­ two­ national­operators­act.­ In­our­country­at­a­certain­phase,­the­longtime­halting­of­progress­in­the­ field­ of­ mobile­ communication­ rates­contributed­to­the­entry­of­a­new­operator­into­ the­market;­ though,­ because­ of­ the­specification­ of­ the­ frequency­ spectrum,­currently­ this­ operator­ has­ no­ resources­for­technological­improvement.On­its­side­the­present­operators­are­in­

the­forefront­of­technological­progress;­but­the­current­quite­high­profitability,­unfor­tunately,­does­not­encourage­them­to­pay­more­ attention­ to­ the­ implementation­ of­innovative­services.­In­this­respect,­the­un­derdevelopment­ of­ quick­ and­ immediate­payment­systems­is­especially­troubling.­In­addition­to­the­mobile­operators,­the­com­mercial­banks­are­guilty­of­this­as­well.­In­conditions­of­cheap­credit­resources,­these­banks­have­no­regard­for­the­implementa­tion­of­new­technologies.­As­a­result,­it­is­impossible­to­set­up­a­business­of­internet­

cafes­ or­ immediate­ payment­ services­ as­easily­as­in­developed­countries.­­The­payment­systems­mentioned,­not­

withstanding­ the­ technical­ type­ of­ their­function,­significantly­influence­the­rate­of­monetary­circulation­which­is­also­the­eco­nomic­security­ indicator.­For­many­years,­together­ with­ increasing­ the­ M2­ base,­the­ circulation­ rate­ steadily­decreased­ in­Georgia­ (refer­ to­ diagram­ 5).­ With­ eco­nomic­growth­the­mentioned­problem,­like­the­other­ones,­was­not­placed­under­ap­propriate­attention;­however,­in­economic­crisis,­when­the­money­shortage­becomes­evident,­ technologies­and­tools­ for­accel­eration­ of­ its­ circulation­ are­ quite­ highly­demanded.­

Diagram 5. Money supply and circula­tion rate (M2) at the end of the period

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

მონეტარული აგრეგატი (M2) / 100 000 000 ლარიფულის ბრუნვის სიჩქარე (M2)

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Money Supply (M2)/100 000 000 GEL Velocity of Circulation (M2)

Source:­National­Bank­of­Georgia,­www.nbg.ge

Plenty­of­macroeconomic­ indicators­and­their­ functions­ automatically­ become­ the­economic­security­indicators.­For­the­abso­lute­majority­of­basic­monetary­aggregates­and­coefficients­exist­limited­values.­The­cri­teria­for­economic­competitiveness­as­well­as­the­criteria­for­resistance­to­dangers­and­shocks­are­exposed­to­the­violation­of­men­tioned­values.­Economic­ security­ systems­ are­ also­

complexly­ influenced­ by­ the­ accounting­

and­audit­regulation­segment­which­is­ne­glected­and­ignored­in­our­country.­Though,­it­is­the­case­when­the­significance­of­state­regulation­is­undoubtedly­obvious.­In­par­ticular,­on­May­the­17th,­2006­The­European­parliament­ issued­ the­guideline­2006/43/EC­ ­ ­­ “On­Statutory­Audit”­ .­According­ to­this­guideline­the­EU­countries­are­obliged­to­ create­ supervisory­ institutions­ observ­ing­ the­ audit­ activities.­ After­ the­ famous­scandals­of­“Enron”­and­“Arthur­Andersen”­similar­ institutions­ were­ established­ in­the­US­too.­This­form­of­quality­control­of­keeping­ public­ interests­ in­ financial­mar­kets­ is­ directly­ connected­ to­ the­ above­mentioned­ indicator­ of­ savings.­ It­ is­ also­related­to­the­volume­of­direct­foreign­in­vestment­(though­only­to­the­institutional­investments­ as­ speculative­ investors­ ap­ply­the­other­information­sources­as­well)­and­other­possible­components­of­criteria­for­resistance­to­dangers.­The­social­ regulation­segment­ is­much­

more­ global.­ Actually,­ we­ may­ form­ the­issue­ of­ social­ stability­ and­ conflict­ pre­vention­as­one­more­­­the­fourth­criterion,­served­by­many­ indicators,­ including­ the­following:­­

1.­Coefficients­ of­ differentiation­ and­ con­centration­of­incomes;

2.­Level­of­economic­welfare;3.­Unemployment­indicators;4.­Poverty­indicators.

Special­attention­shall­be­paid­to­the­em­ployment­policy.­There,­on­the­one­hand,­the­state­has­a­huge­function­of­stimulat­ing­and,­on­the­other­hand,­the­line­divid­ing­ the­successes­and­ failures­ from­each­other,­is­extremely­narrow.­

­­­­­­­In­terms­of­the­whole­economy,­from­2003­to­2008­the­average­nominal­salary­of­employees­employed­at­companies­and­organizations­ increased;­however,­ the­ in­comes­are­still­considerably­varied­ in­dif­ferent­fields­of­the­economy.­Besides,­dif­ference­ increases­ in­ population­ incomes­according­ to­ the­ decile­ groups­ (see­ Dia­gram­6).

Diagram 6. Difference in incomes bet­ween the last and the first deciles (GEL per month)

0

100

200

300

400

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Source: Department­ of­ statistics­ ­­ Ministry­ of­

Economic­Development­of­Georgia.

We­should­separately­discuss­ the­mar­ket­ regulation­ segment­ in­ form­of­ stand­ardization­and­limitation,­which­is­“unoffi­cial”­to­a­certain­extent.­Despite­the­fact,­that­this­function­is­never­emphasized­ap­propriately,­ the­ majority­ of­ indicators­ of­resource­ management­ effectiveness­ cri­terion­are­directly­or­indirectly­connected­just­ to­ it.­ Standardization­ and­ limitation­policy­is­like­a­surgical­tool­at­the­disposal­of­the­state.­­By­means­of­this­policy­it­is­possible­to­create­positive­change­and­to­damage­a­lot­as­well.­In­ the­ field­ of­ education,­ science­ and­

production,­ standardization­ and­ limita­tion­ are­ critical­ within­ the­ effectiveness­criterion;­while­having­the­incorrect­policy­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

86 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

87ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

may­ trigger­ ineffective­ spending­ of­ eco­nomic­resources.­As­mentioned­above,­an­economic­entity­will­carry­a­heavy­load­if­it­ attempts­ to­be­ compliant­with­modern­standards­with­its­own­resources.­ Relation­ of­ assignment­ to­ education­

with­ GDP,­ the­ share­ of­ high­ technology­products­ in­ export­ and­ food­ safety­ ­­ are­included­in­this­sector­as­different­indica­tors,­ which­ are­ necessary­ for­ the­ stable­development­of­country.­In­Georgia­ it­ is­ interesting­ to­ compare­

relations­ between­ the­ shares­ of­ assign­ments­ on­ education­ and­ defence­ in­GDP­(see­Diagram­7).

Diagram 7. Shares of budget assign­ments on education and defence in GDP

0.7% 0.5%

2.4% 2.2% 2.2%1.9%

3.3%

4.9%

8.8%8.1%

0.0%

2.0%

4.0%

6.0%

8.0%

10.0%

2004 2005 2006 2007 2008

Education / GDP Defence / GDP

During­the­last­200­years­development­is­ no­ more­ sufficient­ in­ this­ significantly­belittled­ world­ ­­ if­ the­ rate­ of­ develop­ment­and­structure­of­the­country,­having­a­ transitional­ economy­ like­ ours,­ are­ not­better­than­that­of­civilized­countries,­then­the­country­is­undoubtedly­a­potential­out­sider.­However,­the­country­with­a­small­econ­

omy­ is­ far­more­ flexible­ in­ respect­ of­ its­development­strategy­and­ in­other­equal­terms­its­ROI­is­much­higher.­In­ this­ respect­ it­ is­ interesting­ to­ view­

the­ 5­­ phase­ scale­ of­ economic­ develop­

ment­ elaborated­ by­ the­ world­ economic­forum.­This­scale­includes­3­basic­phases:­1.­Factor­Driven;­2.­ Investment­Driven;­3.­Innovation­Driven;­ and­ two­ transitional­phases:­1­>2­and­2­>3.Currently­Georgia­ is­assigned­with­1­>­

2­ transitional­phase.­However,­ the­speci­fication­ of­ Georgian­ economic­ reforms­ is­closer­to­the­first­phase­rather­than­to­the­second­phase.­As­mentioned­above,­for­a­successful­transition­to­the­phase­which­is­concentrated­on­effectiveness,­the­correct­sequence­of­reforms­is­of­ultimate­signifi­cance.­On­its­side,­the­latter­needs­an­ap­propriate­information­base.The­aim­of­this­review­is­to­contribute­to­

the­creation­of­a­perfect­and­flexible­sys­tem­of­economic­security­in­Georgia.­The­system­ should­ be­ based­ on­ actual­ data­and­ for­ the­ state­ it­ will­ be­ an­ adequate­gauge­ for­ effectiveness­ and­ efficiency­ in­the­decision­making­process.­Currently­the­main­obstacle­for­the­im­

plementation­of­this­kind­of­project­is­the­absence­of­appropriate­criteria.­A­part­of­indicators­ predicted­ by­ means­ of­ world­analogs­(for­example­the­Gini­coefficient)­are­ not­ sufficient­ for­ the­ perfect­ imple­mentation­of­an­economic­security­policy.­Respectively,­ it­ is­ necessary­ for­ the­

state­ to­ pay­ attention­ to­ these­ problems­and­to­mobilize­the­resources­required­for­performing­the­work.­Seemingly­the­proposed­economic­reg­

ulation­forms­“load”­the­state,­but­in­this­case­ again­ we­ have­ classic­ contrast­ be­tween­ the­ purchase­ price­ and­ ownership­price.­The­empiric­experience­proves­that­in­the­medium­and­long­term­perspective,­the­ state­ “ownership”­ costs­ for­ business­are­much­ less­ in­ terms­of­stabilization­of­

its­own­capitalization­(e.g­as­a­result­of­the­US­ financial­ crisis­ in­ February­ 2009­Dow­Jones­Index­­reduced­by­33­%­and­equal­to­its­ level­presented­six­years­before).­The­mentioned­costs­are­also­less­proceeding­from­optimization­of­operation­costs­(This­part­is­more­familiar­for­Georgian­business­as­in­Georgia­it­is­accompanied­with­a­wide­range­of­extra­costs­­­from­tax­disputes­to­

problems­ of­ individual­ harmonization­ of­products­ within­ the­ developed­ market).­Even­ in­ the­circumstances­of­ the­already­present­financial­crisis­it­is­not­inappropri­ate­to­work­on­an­economic­security­policy.­More­so­that,­the­condition­of­most­of­indi­cators­are­as­significant­in­the­process­of­finding­the­way­out­of­crisis­as­during­the­prevention­of­it.

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

88 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

89ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

• Removal­of­ the­water­supply­ regu­lation­ issues­ from­ the­ list­ of­ the­ compe­tences­ of­ the­ local­ self­ governance­ and­exclusion­of­the­appropriate­property­from­the­list­of­the­state­property­that­was­re­stricted­for­privatization­was­not­followed­by­the­actual­privatization.The­above­mentioned­sphere­is­still­sub­

sidized­by­the­state,­although­according­to­the­existing­legislation­neither­central,­nor­local­budget­ is­authorized­ to­ fund­ it.­De­spite­this,­the­majority­of­self­governances­continue­ to­ finance­ water­ supply­ that­ in­fact­represents­a­violation­of­the­law.

Regulation of the water supply is­sues must be defined as competence of the particular level of the govern­ment and funded appropriatly from the budget . It is desirable to bring this competence back to the local lev­el. Although to subsidize this sphere local authotities will need additional own revenues. Therefore it is required to make changes to the existing rules of revenue sharing between different budgets.

• As­a­result­of­the­deregulation­in­the­natural­gas­ sphere­ the­ tariff­ is­no­ longer­regulated­ between­ the­ supplier­ and­ the­

consumer.­ Therefore­ it­ is­ obvious,­ that­the­supplier,­which­is­the­monopilist­in­the­specific­region­can­define­the­price­based­only­on­own­interests.­This­change­threat­ens­the­economic­security­of­the­country,­because­ there­ are­ no­ legislative­ barriers­against­possible­violations­of­the­monopil­ists­on­the­market.

It is neccessary to restore the state regulation mechanisms in the natural gas sector, mostly the tariff regulation in order to ensure, that monopolist in specific region is not able to act only based on its own interests and obtain excessive profit from the consumers.

• The­Law­of­Georgia­on­Independent­National­ Regulatory­ Authorities­ and­ The­Law­of­Georgia­on­The­Regulation­Fee­are­being­violated­during­several­years.­Both­existing­ Regulatory­ Authorities­ had­ un­spent­reserves­at­the­end­of­the­ last­ few­years,­ but­ this­ fact­ did­ not­ result­ in­ any­changes­regarding­a­decrease­in­the­regu­lation­fee.­Regulation­Fee­had­not­changed­during­the­last­two­years.­

It is significant to decrease The Regulation Fee based on the un­spent reserves at the end of the

Recommendations

year. It is also important to define the amount and types of expenses that are allowed for the Regulating Authorities, otherwise it is impossi­ble to manage allocated resources and the Regulating Authorities are spending their resources without any control.

• Existing­model­ of­ financing­ of­ The­Regulating­ Commissions­ are­ not­ able­ to­ensure­ their­ full­ independence.­ Commis­sions­ are­ not­ financed­ from­ the­ budget,­revenues­ come­ from­ the­ companies­ act­ing­on­the­market­and­the­­regulation­fee­is­based­on­revenues­of­these­companies.­Therefore­ the­ majority­ of­ the­ budget­ of­the­Commission­is­actually­formed­by­the­fee­paid­by­ large­companies.­This­means­that­the­Commission­is­in­fact­dependent­on­big­companies.­The­Commission­could­not­ be­ considered­ fully­ impartial­ when­ a­dispute­is­taking­place­between­large­and­rather­ small­ companies.­The­ revenues­of­the­Commissons­are­independent­from­the­state­ but­ depend­ on­ big­ companies­ and­this­means­NLE­threat.

The existing model of financing must be changed. It is possible to use a combined model, which will include financing from the state. Although in this case the formula which will be used for the calcula­tion of the funds must be defined by the legislative act. The above­mentioned will ensure a decrease in subjective decisions.

It is also possible to implement the regressive regulating fee which will stimulate operating companies.

• The­existing­mechanism­of­staffing­of­ the­ Regulating­ Commissions­ does­ not­ensure­ independent­ functioning.­ Author­ity­ of­ ­ the­ President­ is­ very­ high­ regard­ing­ selection­ of­ the­ ­ Commissioners­ and­the­Chairman.­In­case­of­disputes­between­The­ state­ and­ the­ company­ Regulating­Commission­can­not­be­considered­as­fully­objective­because­it­will­always­depend­on­the­ person­ who­ had­ appointed­ its­mem­bers.

It is important to decrease the role of The President and to increase the competences of The Parliament and operating companies regarding selec­tion of the Commission members.

The Public Defender of the regulat­ed sphere must not depend on the de­cisions and finances of The Commis­sioners. He must be appointed direct­ly by the Ombudsman and financed from The State budget.

• There­ is­ a­ need­ to­ increase­ ­ the­tranparency­ regarding­ activities­ of­ The­Regulating­ Commissions.­ Existing­ annu­al­ reports­must­be­more­ informative­and­there­ must­ be­ the­ possibility­ to­ express­and­implement­public­opinion­on­the­act­ing­of­The­Regulating­Commissions.­Com­missioners­ and­ other­ staff­ members­ are­mostly­ appointed­ without­ any­ transpar­ency.­

It is important to further increase the level of transparency issues in the laws and other normative acts re­garding the regulation. It is important to add the opinion poll window to the Commissions webpages. This will en­

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

90 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

Developm

ent­of­Economic­Regulatory­Institutes­in­G

eorgia

91ეკო­ნო­მი­კის­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი

sure less spending on opinion polls and the ability to take them into ac­count.

• Georgia must restart the proc­ess of creation of the institutional base which will ensure harmonization of our legislation with regards to The EU legislation and integration of the country into the North Atlantic Alli­ance.

• Experts, scientists and other in­terested parties must begin their ef­fort to restore the labour­market, re­striction of competition, food safety and other regulations (abolishment of which had worsened the economic environment) according to the exist­ing European experience.

• It is very important to optimize the labour legislation. The existing legislation, which protects the inter­ests of the employers, worsens the situation for the employees which cannot even defend themselves in the court.

• Despite the fact, that state au­thorities declared their desire to re­store the antimonopoly regulation concrete steps had not yet been un­dertaken. Therefore the state must begin the research regarding the com­panies which have power over the market and undertake activities in order to ensure the protection of con­sumers from these excessive powers.

• It is important to determine the market mechanisms which will ensure the development of competition. Of course this does not include the use of the administrative resources for restrictions over the business.

• In order to ensure the develop­ment of local enterprises it is impor­tant to undertake antidumping ac­tivities and to control the quality in frames of the WTO. Otherwise Geor­gia has the chance to become the market for the cheap and low­quality products produce by the neighboring countries.

• The existing Georgian Law “On Free Trade and Competition” provides protection against the situations, when the state itself creates monopo­ly structures. Unfortunately the state often violates “The Law on State Pro­curements” and therefore helps some companies to gain the excessive pow­er on the market.

• The size of the share on the market must be defined, which will be declared as the share which gives excessive powers to the market for a particular sphere. The company, which will exceed its mentioned share, will be classified as an enterprise with ex­cessive powers over the market and its activities will be monitored.

• Special attention must be paid to the so called “Trust Agreements”, including the regulated spheres of the market (for example energy sec­tor, transport, and communications).

• Protection of consumer’s rights must be defined as one of the main functions of the government. This must be ensured by the authority and features of the state and the public defender.

• In order to ensure the improve­ment of the monetary policy it is im­portant to free The National Bank of

Georgia from the existing pressure of the government. NBG must restore its regulating functions regarding cur­rency market and monitoring func­tion.

• NBG must restore its function to protect the consumers in the given sphere. Even insignificant violations of the consumer’s rights and exist­ing normatives by the banks must be strictly discussed.

• The State must provide financ­ing for the procurement and function­ing of the special laboratories, which will study quality of the products, marking rules, existence of unsafe in­gredients etc.

• It is important for the coun­try to develop the full value legisla­tion regarding the regulation and to implement the combined system of standardization.

While making accents about the orientation of Georgian economy to­wards the export we must not forget that without the proper implemen­tation of European quality control systems its quite unrealistic to even dream about export.

• The­analysis­of­the­reasons­for­finan­cial­ crisis,­ developed­ in­ the­whole­world,­proves­that­a­state­remains­the­key­entity­in­economic­processes.Several­ indicators­ proved­ that­ reforms­

implemented­under­the­aegis­of­ libertari­anism­in­Georgia­were­unsuccessful.­One­of­them­was­the­fact­that­the­government­often­had­and­has­to­take­leftist­decisions­(e.g.,­ distribution­ of­ fuel­ and­ fertilizers,­registering­ the­ 1/4­ population­ for­ provid­ing­social­assistance,­not­so­effective­med­

ical­ insurance)­ for­ levelling­ the­ negative­social­­economic­results­of­the­mentioned­reforms.­Nowadays,­most­problems­in­the­Geor­

gian­economy­are­directly­related­to­ignor­ing­ the­ economic­ security­ factors­ in­ the­economic­regulation­policy.Assurance­ of­ economic­ security­ is­ ex­

clusive­authority­of­state­and­all­the­devel­oped­countries­around­the­world­pay­spe­cial­attention­to­this­issue.­Different­coun­tries­operate­with­different­kinds­of­indica­tors;­however,­there­is­almost­no­country­similar­to­Georgia,­ ignoring­the­economic­security­at­state­level.­­In­these­conditions­for­economic­growth,­

the­ negative­ results­ of­ an­ incorrect­ eco­nomic­policy­were­veiled­(but­not­levelled)­to­a­certain­extent­but­they­became­obvi­ous­even­at­the­first­shock.We­ proved­ with­ arguments­ that­ the­

state’s­ economic­ policy­ shall­ be­ mostly­based­on­control­of­economic­security­in­dicators.­For­example,­extracting­prices­of­energy­ sources­ and­ primary­ necessities­from­market­ conditions­ is­ a­ serious­ blow­for­ the­ economic­ growth­ rate.­ In­ such­ a­case,­ the­ state­ must­ take­ measures­ for­the­improvement­of­this­situation.­Surely,­we­ regard­ the­ administrative­ form­ of­ in­terference­ in­ economics­ as­ inadmissible;­this­form­was­recorded­even­in­developed­countries­ in­ the­conditions­of­crisis;­how­ever,­ considerable­ differences­ between­the­prices­of­certain­products­and­services­and­ world­ prices­ indicate­ a­ presence­ of­monopolistic­conditions­or­trust­deals,­ex­tra­load­of­business­in­terms­of­procedures­or­ taxes.­ In­ such­ a­ case,­ the­ state­must­surely­respond.

ეკონომიკის­მარეგულირებელი­ინსტიტუტების­განვითარება­საქართველოში­

92 The­Centre­for­Economics­Problems­Research­

We consider three main forms of economic security criteria. They are:1. Competitiveness of the economy;2. Resistance to dangers and shocks;3. Effectiveness of resource manage­

ment. Besides, the social security field is

directly related to the correct man­agement of economic policy.

Respectively, in Georgia, similarly to other countries, there shall be cre­ated a system of economic security

indicators with consideration of local specific requirements. This system shall be a kind of «board of tools». It shall function as the base source of information for economic regula­tion processes by the state. Existence of such a system is also significant for avoiding regretful practice of re­sponding to provocation ­ when after a particular problem is solved without forecasting the influence of this «so­lution» on the other fields.

ეკონომიკის პრობლემების კვლევის ცენტრიილ.­ჭავჭავაძის­გამზ.,­74ა­(501)0162,­თბილისი,­საქართველოტელ:­+995­32­22­06­10მობ:­­+­995­99­90­16­76­ელ­ფოსტა:­­mail@cepr.ge

Centre for Economics Problems ResearchIlia­Chavchavadze­Ave.,­74a,­room­501,­Tbilisi,­0162,­Georgia­Office­Tel:­ +995­32­22­06­10­Mobile:­+­995­99­90­16­76­E­mail:­mail@cepr.ge

ISBN 978-9941-0-1438-3