Cetinjska mitropolij

7/25/2019 Cetinjska mitropolij

1/50

Dr Ljubomir Durkovi-Jaki

Mitropolija Crnogorska nikada nije bila

autokefalna

tampano izdanje

Udrueni izdavai: Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve i Mitropolija Crnogorsko-primorskaBeograd - Cetinje 11!Bi"lioteka #Sveti $etar Cetinjski#% pose"na izdanja% knjiga 1&ecenzent: 'piskop (umadijski dr Sava

Uredio i za (tampu pripremio: )radimir Stani*+otogra,ije: &ade ivkovi*

Elektronsko izdanje

Sa "lagoslovom mitropolita Crnogorskog-primorskog% zetsko-"rdskog i skenderijskog .m,ilohija% integralnoelektronsko izdanje na /nternetu o"javili:0oran Ste,anovi* urednik2

3ata(a 4evetakovi* izvr(ni urednik% korektor23enad $etrovi* digitalizacija materijala2Milan Stoji* i Mihailo Ste,anovi* ve"mastering2!5"javljeno januara 6777! godine!/zvr(na produkcija: #8ehnologije% izdava(tvo% agencija 9anus# Beograd2 u saradnji sa #$rojekat &astko - Bi"lioteka

srpske kulture na /nternetu#!

adr!aj"

$&'4)55&

S/;5M 8U&S


2/50

! $lan o oslo"oAenju od 8uraka i uspostavljanju redovnog stanja u $e*koj patrijar(iji sa3jego(em na elu

3'% 1=2!

3aunim radom sam se poeo "aviti prouavanjem 3jego(a% kao vladike i gospodara% i njegoveCrne )ore! 3a osnovu prvih rezultata toga rada 1=! na Univerzitetu ar(avi do"io sam tituludoktora istorijeG1H $rilikom progla(enja za doktora% po pravilu Univerziteta% sveano sam daozakletvu% koju sam% kao pravoslavni vernik sa uzdignuta tri prsta,glasno izgovorio da *u u"udu*em naunom radu sluitisamo istini,istrauju*i je putem naune metode rada.

U toku daljeg prouavanja Stare Crne )ore zapazio sam neke istorijske pogre(ke% koje su piscipreuzimali jedan od drugog% ne ine*i napore da ih otklone! 3eke od njih ja sam ispravio% naprimer:

1! Ustanovio sam da je u Gorskom vijencu,(tampanom u Beu 1F=% dat lik vladike 4anila%#navodno# kao lik glavnog lica u tom delu! MeAutim% to nije lik vladike 4anila ve* liksamog 3jego(a% koji je tada uradio litogra, .nastas 9ovanovi*G6H

6! 3jego( je 1F=! u Beu dao da mu se izradi medalja Milo(a 5"ili*a% pa je na samojmedalji mesto Milo(a 5"ili*a prikazan 3jego(ev likGH
http://www.mitropolija.me/stari/istbibl/durkovic-mitropolija_l.html#p1.4http://www.mitropolija.me/stari/istbibl/durkovic-mitropolija_l.html#p1.4http://www.mitropolija.me/stari/istbibl/durkovic-mitropolija_l.html#p2http://www.mitropolija.me/stari/istbibl/durkovic-mitropolija_l.html#p2http://www.mitropolija.me/stari/istbibl/durkovic-mitropolija_l.html#p2.1http://www.mitropolija.me/stari/istbibl/durkovic-mitropolija_l.html#p2.2http://www.mitropolija.me/stari/istbibl/durkovic-mitropolija_l.html#p2.2http://www.mitropolija.me/stari/istbibl/durkovic-mitropolija_l.html#p2.3http://www.mitropolija.me/stari/istbibl/durkovic-mitropolija_l.html#p2.3http://www.mitropolija.me/stari/istbibl/durkovic-mitropolija_l.html#p3http://www.mitropolija.me/stari/istbibl/durkovic-mitropolija_l.html#p1.4http://www.mitropolija.me/stari/istbibl/durkovic-mitropolija_l.html#p1.4http://www.mitropolija.me/stari/istbibl/durkovic-mitropolija_l.html#p2http://www.mitropolija.me/stari/istbibl/durkovic-mitropolija_l.html#p2http://www.mitropolija.me/stari/istbibl/durkovic-mitropolija_l.html#p2.1http://www.mitropolija.me/stari/istbibl/durkovic-mitropolija_l.html#p2.2http://www.mitropolija.me/stari/istbibl/durkovic-mitropolija_l.html#p2.2http://www.mitropolija.me/stari/istbibl/durkovic-mitropolija_l.html#p2.3http://www.mitropolija.me/stari/istbibl/durkovic-mitropolija_l.html#p2.3http://www.mitropolija.me/stari/istbibl/durkovic-mitropolija_l.html#p3


3/50

! Ustanovio sam da na elikom zvonu Cetinjskog manastira nije lik vladike 4anila nego daje to vladika $etar / $etrovi*GH

! $rilikom poslednjeg nasilnog ru(enja na ;ov*enu 3jego(eve zadu"ine - Crkve Svetog$etra cetinjskog vladike $etra /2% koju je 3jego( podigao i odredio za svoje veito

pre"ivali(te% ru(itelji su tvrdili% da 3jego( nije podigao crkvu ve* samo gro"nicu za se"e!8im povodom prvi sam o"javio vi(e manjih radova% a zatim i knjigu 1=1! pod naslovomNjego i oven,u kojoj je data istorija o podizanju 1FE! 3jego(eve zadu"ine% kako juje 11>! austro-ugarska vojska poru(ila i ugasila u njoj srpsku sveu,da "i na njenommestu "io podignut spomen +ranji 9osi,u /% i na kraju kako je 16E! o"novljena ovazadu"ina i opet upaljena srpska !ravoslavna sveaGEH 5vo delo sam 1FF! dopuniodokumentima kako je 11>! austro-ugarski general Stjepan Sarkovi*% Drvat iz okoline5toca% uestvovao u osvajanju ;ov*ena% ru(enju 3jego(eve zadu"ine% prvomraskopavanju 3jego(evog gro"a i ga(enja srpske sve*e na ;ov*enu% da "i na tom mestupodigao spomenik +ranji 9osi,u /% za(to je do"io titulu #,on ;ov*en#% i da od Bajikogpolja% Skadarskog jezera do Bojane i 9adranskog mora sve predele pripoji .ustro -

Ugarskoj% odnosno u njoj zavojevakoj Drvatskoj

G>H

E! $osle drugog svetskog rata uli su se zli glasovi% zasnovani na avnojevskim odlukama% o

potre"i izdvajanja Crnogorske mitropolije iz sastava Srpske pravoslavne crkve usamostalnu autoke#alnu crkvu.8o "ezrazumno jednoumlje% zatrovano zapadno -istonim gujinim otrovom i sprovoAeno vlastodr(*em% navelo me je da u vi(e navratapoku(am naunim radovima suprotstaviti istinuneistini% kojom su se sluilizagovornicite zamisliG=H

0a takve radove% zasnovane na istorijskim injenicama i kanonskim propisima% u poverljivojdokumentaciji jednoumne vlasti "io sam zapisan kaopravoslavni klerikalac,isrpski

nacionalista,ime mi se u toku moga slu"ovanja e(*e podse*alo% da ne pripadam #po(tenojinteligenciji!# 5vakva karakteristika od strane razuzdane vlasti% od koje nisam imao mogu*nostida se "ranim% ispoljila se i na $lenumu Centralnog


4/50

politikog delovanja u samoj Srpskoj pravoslavnoj crkvi! &e je o postoje*im snagama u samojSrpskoj pravoslavnoj crkvi i o njihovom razliitom usmeravanju prema postoje*em politikomkursu% koji ide ka sve ve*oj demokratizaciji odnosa% a takoAe i ostvarenju vi(eg stepenaravnopravnosti meAu narodima i narodnostima! U tom smislu di,erenciraju se snage unutarSrpske pravoslavne crkve% jedan smer koji se orijenti(e oko politike vrha u Srpskoj crkvi% i drugi

koji se mahom centrira oko Udruenja sve(tenika! 8o% razume se% ne znai da je itav vrhpolitiki radikalno protivpostoje*eg kursa% i o"ratno% d! nema nijednog sve(tenika koji ne "i "ioprotivpostojeeg sistema.

Sa sve ve*im stepenom i demokratizacije u svim sverama dru(tva% kao (to je reeno% i kada seistovremeno doslednije a,irmi(e i realizuju princip ravnopravnosti meAu narodima inarodnostima% ose*aju se i otpori takvom kursu% koji dolaze i od strane nekih krugova u Srpskojpravoslavnoj crkvi! 9edan od vidova otpora jeste suprotstavljanje ideji odvajanja makedonskecrkve iz okrilja Srpske pravoslavne crkve! Srpska pravoslavna crkva% naime% odluno od"ija daprizna pravo na autoke,alnost makedonske pravoslavne crkve! U (tampi% u akcijama koje jepreduzimala Srpska pravoslavna crkva% postalo je oevidno da se eli umanjiti znaaj i ak

priznanje prava na nacionalnost Makedonaca! / to u vreme kada je S& Makedonija izloenaistom politikom "ojkotu iz inostranstva! Makedonci "ivaju progla(avani #etnikom grupom# odstrane nekih znaajnih predstavnika u Srpskoj pravoslavnoj crkvi% ime je jo( jednom a,irmisanopravo Sr"ije na ovaj deo zemlje koji se istorijskim argonom naziva #9unom Sr"ijom#! 8ime je iideja #elike Sr"ije# jo( jednom do"ila na a,irmaciji!

$ovezano s tim je vaskrsavanje #plemenite# misije Cara 4u(ana o kome crkvena (tampa neprestaje da pi(e s nadahnu*em% kao o oveku sa #osvajakim namerama#% koji je nije stigao dasasvim realizuje! 5tuda i protestni de,ile koji je Srpska pravoslavna crkva organizovalapreno(enjem mo(ti Cara 4u(ana u Beograd 1>=! godineGFH

Slino stoji stvar i sa osporavanjem prava na nacionalnost Crnogoraca! 8o (to najuticajnijicrkveni predstavnici otvoreno izjavljuju u duhu govora o Makedoncima2 da #su CrnogorciSr"i#% da je #3jego( srpski pesnik#% jeste samo izraz nezadovoljstva S$C i njenog vrha%odvajanjem M$C makedonske crkve2% talasom decentralizacije% tenjom za emancipacijomnacionalnih crkava iz tzv! #9ugoslovenskog pravoslavlja# u ijem okviru dominira prevashodniuticaj Srpske pravoslavne crkve! 0"og toga se u tekstovima u pu"likacijama S$C sve vi(e dovodiu pitanje teza koju je izneo crkveni istoriar 4u(an $etrovi*2 GH % da su do "alkanskih ratova116! i 11! na prostoru na(eg pravoslavlja #u crkvenom pogledu postojale tri autoke,alnecrkve: u Sr"iji% Crnoj )ori i


5/50

nepokole"ljivo "ranio otkrivenuistinu% pa sam svoje radove i dalje dopunjavao i o"javljivao!Sada dajem u (tampu ovaj rad o nepostojanju kanonske autoke#alije /par0ije )rne Gore, a zatimu, povodom izjava 1ime 2ordana da e braniti junu granicu 3rvatske na " ovenu " i&alibora 4rozovia da e se"0rvatske granice braniti do &rine"G11H % prirediti novoproirenoizdanje knjige, objavljene 5675, o Njegoevoj zadubini na ovenu,koju su nji0ovi preci, pod

komandom generala %tjepana %arkotia, 3rvata iz %inca kod $toca,naimenovanog 11! od+ranje 9osi,a / za )uvernera Sr"ije% a posle Cerske "itke% za guvernera Bosne i Drvatske% osvojili;ov*en i na njemu poru(ili 3jego(evu zadu"inu i ugasili srpsku sveu,s namerom dana tommestu podignu spomenik caru +ranji 9osi,u% za(to je Sarkoti* kao nagradu do"io titulu #,on;ov*en!#G16H

G1H;ju"omir 4urkovi*-9ak(i*%!etar '' !etrovi Njego, *585958:5+,ar(ava 1F!

G6H4r ;ju"omir 4urkovi*-9ak(i*%Njegoev lik,Beograd 1>% E-E>! / potpisi ispod tzv! lika

vladike 4anila nije pravilno prekopiran dr .leksandar Mladenovi*%!rilozi o Njegou,Bi"liogra,ski vjesnik% Cetinje% 6% 1>F% -=2!

GH4urkovi*-9ak(i*%Njegoev lik,E=->E!

GH/sti% $ iku ;ladike &anila i mitropolita !etra ' !etrovia,0"ornik Muzeja primenjenihumetnosti% Beograd 1==% ==-FE!

GEH/sti%Njego i oven,Beograd 1=1!

G>H/sti, Njego i oven !rvog svetskog rata,)lasnik S$C 1FF%1E=%1F!

G=H/sti% $dre(ivanje me(ucrkvenog poloaja )rnogorske mitropolije,/storijski zapisi Cetinje1E% >6-FI 1E% :5 isti, !lan o uspostavljanju redovnog stanja u !ekoj !atrijariji sNjegoem na elu,Sr"ijansko-crnogorska saradnja 1=7-1FE12% Beograd 1E=% 1=1-1=6I isti%?deo )etinjske mitropolije u borbi za uspostavljanje redovnog stanja u %rpskoj !ravoslavnojcrkvi,Srpska pravoslavna crkva 161-1>% Beograd% 61-6=7I isti% )etinjska mitropolija nijebila autoke#alna,)lasnik 1FE% 1E-1EFI $ravoslavlje% Beograd 1-1E! avgusta 1FE! g!

GFH3ije car 4u(an progla(en za sveca% pa zato njegovi zemni ostaci nisu moti.$ro,! dr &adoslav)ruji* je careve zemne ostatke pre rata otkrio kraj $rizrena u zadu"ini 4u(anovoj% manastiruSv! .rhangela i doneo u Beograd% odakle su iz kapele $atrijar(ije prenete u Markovu crkvu!

GH$etrovi* je "io srednjo(kolski nastavnik% i kad je ovo pisao on ponavlja gre(ku ranijih pisaca%koji to pitanje nisu podvrgavali naunoj kritikoj analizi i sudu istine% (to nisu uinili nijednoumnici na svom kongresu!

G17HBor"a 1! // 1=6I 3/3 6! // 1=6! $odvlaenje u tekstu je moje!

G11H$olitika 6E! / 17! str! =!


6/50

G16H4urkovi*%Njego i oven.Beograd 1=1I isti%Njego i oven prvog svetskog rata,)lasnikS$C 1FF% 1E=-1F!

ilom turske vlasti razorena je $%&&' (rganiza)ija peke

patrijarije" njeno obezglavljenje* progon srpski+ episkopa idovo,enje na nji+ova mesta grki+ episkopa

$' .asiljem potinjavanje #eke patrijarije $%&&' godine

$o odluci turske vlasti% Carigradska patrijar(ija je 1=>>! godine $e*ku patrijar(iju prisvojilasvojoj vlasti! 3a( istaknuti kanonista episkop Mila( kae da #to nije "io zakoniti% kanoniniopravdani in% nego prosta protuzakonita uzurpacija% izvedena uslijed malo pohvalnih po"uda# G1H

5vu nezakonitu radnju Carigradske patrijar(ije naglasio je &uvarac G6H a Slijepevi* idokumentovao u svojoj solidnoj raspravi posve*enoj tome pitanju! 3jegovo tvrAenje onezakonitosti tzv! ukidanja glasi: #/ po ,ormi i po su(tini ono je "ilo jedan nasilni akt% a time i

nezakonit! Svako drugo tvrAenje i argumentacija "ila "i prosta so,istika#GH

9o( odvoAenjem patrijarha asilija Brki*a u zatoenje poelo je neredovno stanje u $e*kojpatrijar(iji! 3ametanjem 1=>>! godine )rka


7/50

se ukloni sa patrijar(kog prestola! 0na se da ve* 1=>E! godine nije "io na prestolu GH 8urci su imalipravo (to su posumnjali u rad patrijarha asilija! 0na se da je vladika Crne )ore "io 1=>!godine s nekim Sr"ima pokrenuo pitanje o"nove stare srpske drave% u iji je sastav tre"alo dauAu Sr"ija% Bugarska% Bosna% )ornja .l"anija% 4almacija% 8emi(varski Banat i Slavonija! $odogovoru% koji su oni "ili uinili% imali su svi pravoslavni u tim o"lastima da u jedan dan po"iju

svoje 8urke% a u austrijskim provincijama da smaknu sve strance o,icire! 0a ovo je "io zado"ijeni 4anilo 9ak(i*% vladika gornjokarlovaki! Ceo taj poduhvat "io je osuje*en samo zato (to nijesvuda naAen dovoljan "roj voAa!G17H Mora da je u ovu organizaciju "io ume(an i patrijarh asilije%te su ga 8urci na vreme u tome poslu spreili! .ko je on "io ume(an u ovaj posao% onda tre"a tosve dovesti u vezu sa onom crkvenom kon,erencijom koja je "ila u 3i(u 1=>1! godine! G11H /zgledada je sve ovo imalo svoju vezu i da se radilo po odreAenom planu% na kome je na prvom mestusaraAivao vladika sa Cetinja!

$atrijarh asilije odveden je u zatoenje na ostrvo F! i predstavio seCrnogorcima kao ruski car $etar ///!G1EH 8ada su 8urci pronosili vesti po kojima je patrijarhasilije okrivljen zato (to je do(ao u Crnu )oru ruski car! H $redsednik 4vorskog ratnog saveta u Beu ,eldmar(al gro, ;aci pisao je 1E! juna1=>F! mitropolitu 3enadovi*u i pitao ga koga ima u Sremskim >% ije je mestozauzeo patrijarh asilije!G1=H #/z zatoenja on je nedavno umakao i oti(ao u Crnu )oru#% kaemitropolit!G1FH $atrijarh asilije je do(ao u Crnu )oru 1=>=! #negde prvi dan po Mitrovudne#! G1H

Mitropolit Sava #primi ga usredno i svijem ga svojijem preoAene i sna"Aene po pomogu*stvu#! G67H

/ @*epan Mali ga je #vrlo rado primio#% a ovaj mu je poklonio konja! G61H $o elji mitropolita Save i@*epana Malog patrijarh asilije hirotonisao je .rsenija $lamenca% koji je docnije ve*inom"oravio u manastiru Brelima! $o mletakom izve(taju od 6F! januara 1=>F! #patrijarh pe*kiistjeran od "egler-"ega rumeljskog% a od patrijarha carigradskog o"ustavljen #a divinis #%posvetio je .rsenija% unuka Savina% za "iskupa crnogorskog onda kad je u Crnoj )ori "ilo vi(estranaka#!G66H

$atrijarh asilije saraAivao je s @*epanom Malim i oni su spremali zajedniki oslo"oAenje svihpograninih plemena od 8uraka! &ad je neko vreme u poetku tekao u dogovoru i s mitropolitomSavom% ali kasnije njihova saradnja sla"i!G6H


8/50

"i se mogao pravilno upravljati po pitanju @*epana Malog i neprijatelja koji okruuju Crnu )oru!5dgovor je upu*en mitropolitu Savi 1=! novem"ra! U njemu se nagla(avalo da je @*epan Malisamozvanac i zahtevalo se od mitropolita da uveri narod da je ovo prevarant% prete*i mu da *e%ako to ne uini% "iti s narodom zauvek li(en ruske za(tite!G6EH .li ni @*epan Mali nije sedeoskr(tenih ruku! 5n je poku(ao da doAe u vezu s ruskim poslanikom u Beu! 4a "i u tome uspeo

poslao je delegate u Be! .rhimandrit pe*ki .vakum Milankovi* poslan je "io 6! decem"ra% aarhimandrit ni(ki )rigorije 4rekalovi* 66! decem"ra 1=>=! godine! 0a njima je poslan i nekivojvodin "rat 1! januara 1=>F!G6>H @*epan Mali pisao je 6! decem"ra 1=>=! godine ruskomposlaniku! 8o pismo nosio je arhimandrit .vakum!G6=H 5vi delegati su stigli do Mitrovice% a nekido 0emuna! .rhimandrit .vakum javio se iz Mitrovice ! januara 1=>F! ruskom poslaniku uBeu% a arhimandrit )rigorije iz 0emuna ! ,e"ruara iste godine% takoAe ruskom poslaniku uBeu! .ustrijske vlasti% po(to su oduzele od arhimandrita .vakuma pismo @*epana Malogupu*eno austrijskom caru% sprovele su ga u 0emun% a odatle je sa arhimandritom )rigorijemmolio ruskog poslanika da im omogu*i dolazak u Be% po(to im austrijske vlasti nisu% i posleodranog karantina% htele dozvoliti da mogu putovati!G6FH $oznat je odgovor ruskog poslanika uBeu% od 6E! marta iste godine% u kome se saop(tavalo arhimandritu )rigoriju da sva pisma% koja

je nosio ruskom poslaniku% po(alje u Be% ako ne moe do*i! U tom pismu za"ranjivano je da sasvojim drugovima pronosi vesti o @*epanu Malom kao ruskom caru% napominju*i da *eCrnogorci% ako ne "udu verovali da je @*epan Mali samozvanac% izgu"iti rusku za(titu! G6H

erovatno da ovo pismo delegati nisu primili% jer su proterani iz 0emuna% i kod 5strunicepre"aeni 16! ,e"ruara u @umadiju!G7H .rhimandrit .vakum% o"rijav(i "radu i o"ukav(i se ucivilno odelo% pod izgovorom da je grki trgovac% provukao se ponovo preko granice i do(ao uBe poetkom 1=>F! godine! 8amo se javio ruskom poslaniku% kome je predao pismo od @*epanaMalog% i izvestio ga o stanju u Crnoj )ori!G1H &usija je "ila 1=>F! godine poslala u Crnu )oruKorAa Merka% koji je tre"alo da preda Crnogorcima cariinu gramatu i o"jasni im ko je @*epanMali! 5vaj je stigao do


9/50

8urci su se pri"ojavali svega onoga (to se de(avalo u Crnoj )ori% a naroito ih je uznemiravaloprisustvo patrijarha asilija i @*epana Malog! 0"og toga su napali Crnu )oru avgusta 1=>!godine% od 3ik(i*a% $odgorice i $lavnice! U to vreme su Mlei*i drali zatvorenu granicu premaCrnoj )ori! /ako je situacija izgledala oajna% Crnogorci su i ovoga puta dostojanstveno sauvalisvoju srpsku nacionalnu i crkvenu slo"odu!GEH U to vreme stigao je na granicu i arhimandrit

.vakum! 5n je poku(ao da preAe u Crnu )oru% ali mu Mlei*i nisu dozvolili! $o nareAenjuruskog poslanika iz Bea on je oti(ao u eneciju i tamo je ruskom predstavniku predao cariinugramatu! 8u je saekao 4olgorukova% pa je s njim po(ao u Crnu )oru% gde je sve vreme ostao unjegovoj pratnji!G>H

4olgorukov je stigao u Crnu )oru avgusta 1=>! godine! 5n je imao zadatak da ispita stanje uCrnoj )ori i sluaj @*epana Malog% kao i to da izazove pokrete u .l"aniji i Bosni protiv 8uraka!


10/50

ode k patrijarhu% i s njim se pomiri! 3e moe se re*i da je ovo pomirenje "ilo iskreno% jerpodozrenja mitropolita da mu patrijarh ne uzme vlast u narodu izazvalo je u njemu nepomirljivumrnju% koja *e se svr(iti njegovom smr*u!GH $osle sedam dana patrijarh asilije i mitropolitSava posetili su kneza 4olgorukova% i neko vreme razgovarali#! GEH Uskoro je jedna grupacrnogorskih glavara posetila kneza i zahtevala #da se izagna iz cetinjskog manastira patrijarh

asilije radi spokojstva mitropolita Save#! 0a ovo su glavari "ili ukoreni i razi(li su se ku*ama!G>H Samovolja i neposlu(nost tada su carovali u ovom kraju!G=H Bilo je i takvih Crnogoraca koji supretili knezu i patrijarhu! #$atrijarh asilije izagnan iz svojeg otaastva% i sa Srpskog prestola%do(ao je u Crnu )oru nadaju*i se na*i tu pri"ei(tva! 3o 8urci% ele*i do"iti njegovu glavu%ponudili su Crnogorcima nekoliko kesa novca#! GFH 0a novac na(la su se 6 izdajnika% koji su sejavili patrijarhu i saop(tili mu da *e ga predati 8urcima! 5n ih je poku(ao odvratiti od toganeovenog dela% prvo pastirskim reima i prokletstvom% a posle je sa krstom pao na kolena i sasuzama molio da mu po(tede #"edni ivot#! 3a kraju mu ni(ta nije pomoglo% dao im je E dukata%samo da ga ostave na miru! Sutradan je po"egao u Maine% gde se ispred gonioca skrio kod nekepo"one oso"e!GH H /du*egodine stigli su u Moskvu punomo*nici manastira 6H Mleaninisu do"ro gledali na "oravak patrijarha asilija u Crnoj )ori i starali su se da mu doAu glave!G>H


11/50

U vreme kada je patrijarh "io u Crnoj )ori tamo je "ilo vrlo te(ko stanje! 8urci i Mleaniprite(njavali su tamo(nje stanovni(tvo i njegovu slo"odu i zahtevali da im se predaju4olgorukov% patrijarh i @*epan Mali! )lavari su se delimino "ili osilili! $ored mitropolita Save%koji nije "io sposo"an da upravlja narodom%G>H upravljali su guvernadurG>EH i @*epan Mali!G>>H

$risutni patrijarh esto je svima njima uskra*ivao vlast% a dolaskom 4olgorukova s pratnjom G>=H

nastala je jo( vi(a pometnja u upravi! 8u je neku vlast imao i vladika .rsenije! 3ovac% municija%koju je doneo 4olgorukov% itanje gramate i suvi(an "roj stare(ina izazvali su trvenje meAuCrnogorcima! $o 3jego(u% tada je na Cetinju dolazio i neki #eksperijus# patrijarha carigradskog!Crnogorci su ga uhvatili na granici i doveli na Cetinje!G>FH 8ada je Crna )ora "ila prepuna glavara!

$risustvo patrijarha asilija nije uvek "ilo po volji mitropolitu Savi% jer se "ojao njegovog ugledau narodu pa je zazirao da mu ne preotme vlast% iako ovaj nije to ni poku(ao! 5sim toga "ojao seodmazde od strane 8uraka i Mleana z"og patrijarhovog prisustva u Crnoj )ori! 3etrpeljivostmitropolita Save pojavljivala se s vremena na vreme% ali on nije osporavao patrijar0u !ravopatrijarake vlasti. itropolit je samo uvao svoja epar0ijska prava, u koja po kanonima nijeimao pravo da se mea ni patrijar0.G>H /spad cetinjskih kaluAera ne moe se uzimati u o"zir% jer

se zna da je patrijarh za sve vreme "io po(tovan i priznavan za zakonitog patrijarha i poglavara$e*ke patrijar(ije!G=7H @*epan Mali pojavio se s ciljem da preuzme svetovnu vlast u Crnoj )ori isanjao je o oslo"oAenju Sr"ije! / o njegovoj glavi radili su 8urci i Mlei*i! / z"og toga sepri"ojavao mitropolit Sava! 5n je oekivao napad 8uraka i Mlei*a! $atrijarh asilije je izvesnovreme pomagao @*epana Malog! 8ada su neki Crnogorci i $rimorci "ili uz mitropolita Savu% adrugi uz patrijarha i @*epana Malog! Bilo je i takvih koji su sluili neprijateljima! U takvojsituaciji patrijarhu nije "ilo lako da ostane u Crnoj )ori% tim pre (to je "io i "olestan! U nadi da*e se ponovo vratiti% im do"ije pomo* od &usa% i oslo"oditi pe*ki presto% patrijarh asilije jenapustio Crnu )oru!

/' Mitropolit ava moli 0use da pomognu rbima da uspostave redovno stanje u

#ekoj patrijarijiMitropolit Sava pisao je 6>! ,e"ruara 1==>! godine mitropolitu moskovskom $latonu% poznatomdogmatiaru% propovedniku i crkvenom istoriaru u &usiji krajem L/// i poetkom L/L veka!5 slavi ovoga mitropolita znao je i mitropolit Sava! 5n je nagla(avao da je poznato u svoj 'vropistaranje mitropolita o Crkvi i pravoslavlju! / to ga je po"udilo da mu pi(e o narodu #slaveno-ser"skom#% koji se nalazio pod te(kim i nepodno(ljivim turskim ropstvom% i to ne samo od svojestrane no #ot vsjeh arhiereov#% tj! od samokovskog% (tipskog% skopskog% novopazarskog% ni(kog%ikog% "eogradskog% "osanskog i hercegovakog% koji su "ili izgnani iz svojih eparhija% tako dasrpske eparhije nisu imale Sr"e za episkope!&akle, iz pisma saznajemo kako je carigradskipatrijar0 sa svojim %inodom proterao sve episkope %rbe i na nji0ova mesta doveo Grke, a po

pravoslavnim pravilima apostola i sv. otaca nije imao pravo da se mea u stvari %rpske crkve,kojoj je %v. %ava srpski izdejstvovao samostalnost.0"og tog postupka )rka% pomenuti arhijerejimolili su% s mitropolitom Savom na elu% da &uski sinod #radi jedinoverija i jedinojaziija ijedinokrovija s nami# podigne presto $e*ke patrijar(ije% koja je od strane )rka li(ena pravanepravednom odlukom! Srpski arhijereji su takoAe molili caricu


12/50

arhieps2kopijpe*koj% toj imjejet u va(oj imperiji arhimandritsvjata2go patrijarha asilijaBerki*a% kotoroj pro(lija rati iz"jegli v &osiju% a "la2enjej(ij patrijarha okonilsja! 5n%arhimandrit .vakum% godan "udet za prestol ser"skih "it arhiepisk2op% vsi ser"skij arhijerejijego primut s radostiju% da znajet turecki jazik i greeskij on% prirodnij Ser"in da znajet# da pod&uski sinod "ude Srpska crkva i da se srpski arhiepiskop postavlja po njegovoj saglasnosti% ili

ako "ude potre"no da "ude ruskiarhijerej arhijepiskop pe*ki% #po jednokroviju i jednojaziiju#%-ina to se pristajalo! 8amo se nagla(avalo da "i &usija u vreme ratova imala korist od srpskognaroda! $ismo je pisao mitropolit Sava% kako sam kae% u ime svi0 episkopa.5n kae: #Mnje vrucje predato ot vsjeh arhiereov slaveno-ser"skih% kak najstar(emu i nikakvoj vlalstinapodlea(emu svojimi ernogorskimi narodi#! 3a kraju% mitropolit je o"e*ao% ako &usioslo"ode Sr"e od )rka% da *e za sve to platiti &usiji srpski narod svojom krvlju% #(to jestnajdraaj(e#!G=1H

$oznato je da je rat &usije protivu 8uraka% u kome je uestvovala i Crna )ora uznemiravaju*ineprijatelja na svojim granicama% trajao od 1=>F! do 1==! godine! &usija je na kraju prinudila8ursku da trai mir! 8om prilikom 8urska je priznala pravo &usiji da "ude pokroviteljica

hri(*anske vere i crkve u turskim o"lastima!

G=6H

5vo je moralo ohra"riti Sr"e% pa su otada polagalivi(e nade u rusku pomo*! 0na se da je mitropolit Sava 1=E>! molio &use da za(tite Dilandar odpoku(aja )rka da ga preotmu od Sr"a! erovatno da ovo nije jedini sluaj kada on interveni(e uod"ranu Srpske crkve! 3jegova intervencija u od"ranu Dilandara znaajna je upravo zato (to je"ilo nasilnog razaranja organizacije $e*ke patrijar(ije 1=>>! godine% u vreme kada su se)rciotimali o $resto $e*ke patrijar(ije% tj! kada se pripremalo uvoAenje nezakonitog stanja u ovojCrkvi! Moda u vreme ove intervencije nije ni "ilo patrijarha na pe*kom prestolu% jer se tonikako ne moe proveriti!G=H .ko je tano da tada nije "ilo patrijarha% a ono izgleda vrloverovatno% jasno je da su i ovoga puta Sr"i na(li mitropolita Savu za najpodesnijeg arhijereja kojije mogao op(titi s &usijom%jer je bio u slobodnoj nacionalno crkvenoj epar0iji !ekepatrijarije koja je bila van domaaja Buraka i Grka./z istih razloga mora da su Sr"i traili da

mitropolit Sava interveni(e kod &usa i 1=>=! godine% kako "i se uspostavila vlast u $e*kojpatrijar(iji! Mitropolit %ava molio je u ime#vsjeh arhiereov slaveno-srpskih#% koji su "ilinastradali% pa ih navodi devet po eparhijama% ali ne i po imenima! $itanje je da li su svi tiepiskopi "ili tada ivi i da li su oni molili mitropolita Savu da u ime njih pi(e! 8o pitanjepoku(avano je da se re(i%G=H ali "ez uspeha! 3a njega je te(ko dati pravilan odgovor i dokazati ga!Moe se samo nagaAati i to pomo*u pretpostavki! 3ajverovatnije je da je aktivnost srpskihcrkvenih ljudi u zemlji% kao i onih koji su "ili u &usiji% pokrenula starog mitropolita Savu% da pi(e&usima! 3e moe se verovati da je arhimandrit .vakumskr(tenih ruku sedeo u Moskvi! Mora daje i on% za koga je takoAe znao i Stratimirovi*% davao neku inicijativu mitropolitu Savi% sa kojimje verovatno odravao vezu% jer vidimo da ga mitropolit u pismu predlae za kandidata na $e*kipresto% i to kao arhimandrita poiv(eg patrijarha asilija! Bez o"zira koji su srpski arhijereji "ili ikoliko je njih "ilo koji su molili% a sam mitropolit Sava mogao je intervenisati u ime oniheparhija iji su episkopi stradali% makar sa njima u tome momentu i nemao vezu!Cnaajno je daje on intervenisao za celu %rpsku crkvu, a to je imao pravo svaki srpski episkop a tim premitropolit %ava koji nije nad sobom priznavao ni Bursku ni )arigradsku patrijarijsku vlast.

3ije poznato da li su &usi (to preduzimali po ovome pitanju i sva je prilika da mitropolit $latonnije uzimao ovu mol"u u postupak!


13/50

0"og vladavine @*epana Malog u Crnoj )ori #ruska za(tita# je osla"ila! Crnogorci% nalaze*i se ute(koj situaciji% morali su traiti pomo* na drugoj strani! &e(eno je da se oslone na .ustriju!/zaslanstvo% koje je "ilo sastavljeno od guvernadura &adonji*a% prvog serdara /vana $etrovi*a iarhimandrita $etra $etrovi*a% poku(alo je da prvo u &usiji naAe razumevanje za pomo*% ali to je"ilo "ez uspeha! 3a povratnom putu kroz Be 1==! godine to izaslanstvo je preduzelo pregovore

sa austrijskim vlastima da "i .ustrija pomogla Crnu )oru u "or"i protiv 8uraka! )uvernadur&adonji* je jo( 1===! poslao 3ikolu Markovi*a% austrijskog uslunika% da sondira teren!Markovi* nije uspeo u svojoj misiji!G=EH Sada je nanovo povedena akcija za pomo* .ustrije! 5voizaslanstvo podnelo je caru #$ogod"e# na osnovu kojih je trailo pomo*! 8aka L/ tih #$ogod"i#glasila je "Delimo da mitropolit crnogorski zavisi od pekog !atrijar0a u %rbiji. Kada sadanjimitropolit umre, pristajemo zasad da njegov naslednik bude rukopoloen u Karlovcima, ali dauvek bude izabran po starom obiaju, tj. da ga biraju guvernadur, potinjeni glavari i ceo narodcrnogorski> ali samo dotle dokle Burci vladaju %rbijom, te ne moemo da ga slobodno poaljemou !e".G=>H

5vo ne tre"a komentarisati% tim pre (to se zna da je tada Crna )ora "ila u vrlo te(koj situaciji% pa

ipak je ostala na poziciji nacionalnog srpskog jedinstva i svetosavskog crkvenog jedinstva nakanonskoj osnovi!

1' uprotstavljanje 0uskom sinodu da se mea u poslove Episkopije Crne 2ore

$o(to je patrijarh .rsenije ///% z"og ue(*a u ratu austrijsko-turskom sa delom srpskog narodamorao pre*i preko Save 1>7! godine% 8urci su idu*e godine doveli na pe*ki presto )rka zapatrijarha! 4ok su "ila dva patrijarha 1>1-1=7>2% tj! dok nije umro patrijarh .rsenije ///mitropolit Crne )ore priznavali su vlast samo zakonitog patrijarha .rsenija ///! )odine 1>6!#poveljenijem# patrijarha .rsenija /// posve*en je u Dercegovini Sava 5ini* za episkopa koji jepriznavao vlast ovog patrijarha!G==H Sam patrijarh .rsenije /// posvetio je 4anila $etrovi*a u

Seuju 1=77% koji je nasledio Savu 5ini*a!G=FH

$osle vladike 4anila nasledio ga je sinovac Sava $etrovi*% koga je "io srpski patrijarh Mojsej%jo( kad je dolazio u Crnu )oru 1=1! hirotonisao za arhijereja% a po(to je umro 1=F6! uskoro jeiza"ran za naslednika arhimandrit $etar $etrovi*! 5vaj je oti(ao u Sremske


14/50

opaila# okrivi mitropolita $etra /! 5tuda je Sinod%po carevoj naredbi, pozvao mitropolita da sepred sinodskim sudom opravdava ili pokaje. ? sluaju da ovo ne uini, zapreeno mu je da ebiti lien ina i odluen od crkve, a )rnogorcima i 4r(anima predloeno da izaberu drugogpastira, koga bi poslali u !etrograd da se 0irotonie,jer neposlu(no(*u "i se dokazala krivicauinjena protiv vere i otad"ine!


15/50

pomi(ljao da koristi ponuAenu ,rancusku pomo*% kako "i se oslo"odio od 8uraka! &usi su mu tou greh upisali! 3esporazum sa njima trajao je od 1F7! do 1F7E! godine! &usi su na krajuzagladili ovu stvar% jer ih je na to prinudila ratna situacija% i otuda je "ila ona saradnja Crnogoracai &usa u Boki% kada su zajedniki vodili "or"u protivu +rancuza! GFH &uski sinod nije sa svojestrane vi(e poku(avao da napada mitropolita $etra /% a ruski car mu je 1F7>! godine poslao na

poklon #"eli klo"uk s duhovnim krstom almazami ukra(enim#% u znak zahvalnosti zauestvovanje u "or"ama u Boki!GFEH

3' #lan o oslobo,enju od 4uraka i uspostavljanju redovnog stanja u #ekojpatrijariji sa .jegoem na elu

U prvoj polovini L/L veka vodila se te(ka "or"a za oslo"oAenje od 8uraka Sr"a i njihove Crkve!U to vreme pojavljuju se tenje da vladika Crne )ore doAe na $e*ki presto! 9o( je pivskiarhimandrit .rsenije )agovi*% saradnik mitropolita $etra / i tr(*anskih Sr"a% "ave*i se u &usiji%sugerirao &usima da pomognu Sr"e u "or"i za nacionalno-crkveno oslo"oAenje!GF>H ! okto"ra 1F7! godine% upu*ene glavarimacrnogorskim i "rdskim slaveno-srpskih o"lasti!GF=H3jegov ministar spoljnih poslova $oljak knez.dam Jartoriski% "rane*i Crnu )oru na diplomatskom polju% isticao je njen znaaj na Balkanu!GFFH 5n je predviAao da *e se 8urska raspasti% ija *e posledica "iti ujedinjenje "alkanskihhri(*ana!GFH $o(to se Jartoriski upoznao sa Stratimirovi*evim memorandumom% ukazivao je naulogu Crne )ore i njenog mitropolita u akciji za oslo"oAenje i ujedinjenje 9unih Slovena naBalkanu! 0"og toga je traio da ruska vlada pokloni (to ve*u panju znaajnom radu mitropolita$etra /! 3a Balkanu #sve slovenske zemlje% izgleda% ujedini*e se pod zastavom mitropolitacrnogorskog#% pisao je on 1F7>! u jednom izve(taju ruskoj vladi! G7H .pel Jartorinskog nije

primljen kako tre"a! Sam mitropolit $etar s narodom predloio je &usima jedan plan o,ormiranju #Slaveno-ser"skoga carstva#! $rema tome planu tre"alo je prisajediniti Crnoj )ori$odgoricu% Spu i a"ljak% Boku% Dercegovinu% 4u"rovnik i 4almaciju! 5d tih o"lasti tre"alo jeda se o"razuje carevina! $redviAala se u toj carevini i mitropolija slaveno-srpske carevine% naijem "i elu "io mitropolit $etar /! $redviAalo se jo( mesta i za tri episkopa! / to u 0adru za4almaciju% u 8re"inju za Dercegovinu i u


16/50

)ora i Boka ujedinjene% ova eparhija imala svoje jurisdikciono pravo samo nad manastirimaMainama i Stanjevi*ima% dok i oni nisu ustupljeni .ustrijancima za vreme prve decenije3jego(eve vladavine% samo da "i se izdejstvovalo od .ustrije meAuso"no priznanje i postavljanjegranice "ez ue(*a 8urske! 5tuda 'parhija Crne )ore poinje da se sve vi(e (iri u pravcu Brda io"linjim hercegovakim plemenima% koja su na Crnu )oru gledala kao na vode*u% u tom delu%

srpsku pokrajinu! 3a tome je 3jego( naroito vrlo ivo radio! 4ok je mitropolit $etar / vi(egledao na $rimorje% dotle je 3jego( vi(e gledao na @umadiju i tamo traio oslonac u "or"i zaoslo"oAenje!

$osle smrti $etra / 1F7! nasledio ga je 3jego(! 5n je% z"og neprijateljskog dranja .ustrijeprema Crnoj )ori% zatraio da ga ra(ko-prizrenski mitropolit .ntonije 1F7 -1F>2% na graniciCrne )ore% na H 8ako je on "ioproizveden 1! januara 1F1! godine!G=H Manastir


17/50

#


18/50

Sam knez Jartoriski savetovao je da Sr"ija napravi plan po kome "i radila na oslo"oAenju iujedinjenju! 8o je uradio 0ah kada je do(ao u Sr"iju! /lija )ara(anin uinio je u tom planu nekeizmene% izostavljanja i dopune! $o ovom izmenjenom planu% poznatom kod nas pod imenom#3aertanije#% vlada Sr"ije je vodila propagandu srpsku i jugoslovensku! $lanski je raAeno naoslo"oAenju i ujedinjenju! #)rnogorski vladika !etar '' obaveten je o ovom planu. !oslano mu

je 0iljadu dukata i obreeno prvo mesto me(u crkvenim velikodostojnicima na oslobo(enju. $nje na to pristao i obrekao pomagati da se plan izvri".9o( 1F1! godine u Bosni "io je jai pokretmeAu katolicima da se otcepe od pape i priznaju #za poglavara crkvenog ili patrijarhacarigradskog ili vladiku crnogorskog#! Mora da je i ova pojava "ila u vezi sa op(tim planom radana oslo"oAenju i ujedinjenju! U Beogradu je isticano 1F=!da je Cetinjska eparhija sastavni deo$e*ke patrijar(ije! 5vim se verovatno pripremalo javno mnjenje za izvoAenje plana po pitanju3jego(eva dolaska na pe*ki prestoG171H

Beogradska vlada uputila je 1FF! na Cetinje Matiju Bana #narodnim poslom#G176H 5n je 3jego(aupoznao sa planom o tom poslu! 5sim toga% 3jego( je tada "io upoznat i sa jednim konkretnimplanom% koji je "io tek sastavljen! /z toga plana vide se njegove glavne osnove! 8amo se kae da

su Sr"i i Drvati% kao najsvesniji meAu 9unim Slovenima% napravili svoje osnove za voAenjepolitike u"udu*e% po kojima su se o"avezali% da prema mogu*nostima rade na oslo"oAenju iujedinjenju! )lavnije osnove u tom planu su:

1! ,ederacija je osnov za sve SloveneI

6! 9ugosloveni *e imati svoju zajedniku dravu% s jednim vladaromI

! 9ugosloveni se dele na tri plemena% i to na srpsko% hrvatsko i "ugarskoI

! svako pleme ima*e potpunu autonomiju% svoj sa"or% upravljanje svojim ,ondovima%

ustanovama% crkvomIE! uz vladaoca "i*e vlada u koju *e ulaziti najsposo"niji ljudi iz svih plemenaI

>! u zakonodavnoj skup(tini "i*e podjednak "roj predstavnikaI

=! svako pleme prosve*iva*e svoj narod u svom nareju% ali za op(tu administraciju i ve*uknjievnost prima se srpski jezik sa *irilicomI

F! #crkva istona i zapadna jednake *e "iti#I

! odreAuju se granice hrvatskog plemenaI17! odreAuju se granice srpskog plemenaI

11! odreAuju se granice "ugarskog plemena% i


19/50

16! u propagandi plemena *e se pomagati% itd! 3a kraju se podvlai da *e se uvatietnogra,ska imena% ali sva plemena skupa zva*e se samo 9ugosloveni% a njihova drava9ugoslavija!G17H


20/50

misliti!G11EH 8e godine "ilo je postavljeno pitanje predsedniku vlade i ministru spoljnih poslovaStojanu 3ovakovi*u da li se moe o"noviti $e*ka patrijar(ija za one Sr"e koji su pod 8urcima!5vaj je svojim odgovorom uveravao da se pri re(avanju toga pitanja mora voditi rauna i oCarigradskoj crkvi!G11>H /ste kao i idu*e% godine 4ui* je pisao o srpskom crkvenom i nacionalnompro"lemu% gde je dokazivao da je $e*ka patrijar(ija nezakonito ukinuta!G11=H Kura ukievi* je

17! godine poku(ao da raspravi pitanja: 1! da li je $e*ka patrijar(ija kanonski ukinuta 1=>> i6! >! godineG11FH $o(to je do(ao do ovoga zakljuka% nastavio je sa dokazivanjem kako sevodila "or"a protivu nasilja )rka u ovoj $atrijar(iji! 5vu "or"u je sasvim izdrala 'piskopijaCrne )ore u kojoj se sauvao "crkvenopravni kontinuitet i tradicija %rpske peke patrijarije",ito "lagodare*i tome (to je Crna )ora uspela da se odri kao nezavisna zemlja! ukievi*nagla(ava da Crna )ora nije potpadala pod vlast 8uraka i zato ni crkva u tome kraju nijepotpadala pod Carigradsku patrijar(iju! 5tuda je zakljueno da je 'parhija Crne )ore jedininaslednik $e*ke patrijar(ije!G11H 5vo ukievi*evo gledi(te zapaeno je od strane 9ovana&adoni*a i 9ovana 8omi*a!G167H 5 tome gledi(tu pisao je i 4imitrije &uvarac! 5n mu je posvetiojednu raspravicu! U njoj je &uvarac po"ijao ukievi*eve zakljuke i revidiraju*i svoje ranije

mi(ljenje postavio je novo% a to je da karlovaki mitropolit% koji je 1FF! godine progla(enpatrijarhom% iako nije naslednik pe*kog patrijarha% ima najve*e pravo na titulu patrijarhasrpskog!G161H

$olitiki momenti i nacionalne aspiracije uticali su na pisce% iako su "ili svi Sr"i i do"ri patrioti% iotuda je razlika u mi(ljenjima po pitanju nasljedstva $e*ke patrijar(ije% jer koje% po mommi(ljenju% "ilo je pogre(no postavljeno!@er autoke#alija se ne nasle(uje. $na se dobija iliuspostavlja poremeeno u njoj redovno stanje, koje neki nazivaju obnovljenje, to je tako(epogreno. ? ovom sluaju, poto !eka patrijarija nije kanonski ukidana> potrebno je bilopovratiti u njoj red, tj. dovesti srpske episkope na onom terenu koji je pripadao njoj pre nasilnogpoinjavanja )arigradskoj patrijariji, sa seditem u !ei.

G1H3! Mila(%Kanonino naelo pravoslavne crkve pri razre(ivanju crkveni0 vlasti. K pitanju ojerar0ikom poloaju %arajevske mitropolije,0adar 1FF% 1! 8o gledi(te zastupao je i 4ui*;aseljenskapatrijarija i srpsko crkveno pitanje,Beograd 1F=% 11% E2!

G6HKura ukievi*%&a li se srpska !eka patrijarija god. 57==. kanoniki ukinula i konanougasila i ko joj je crkvenopravni naslednik-3ovi Sad 17% 1E-1I 4! &uvarac% $ ukinuu!eke patrijarije i njenom nasle(u,Srem!


21/50

G>H/sti% 61!

G=H4! Milakovi*%'storija )rne Gore,0adar 1FE>% 61I ivojin 9ovii*%!ismo pisanomitropolitom crnogorskim %avom mitropolitu !latonu 577=. god. #ebruara =%E% Carigradski patrijarh tvrdio je 5768,da njegova crkva crnogorskog arhijereja #ne

razluajet ot proih vijernih so"ratijev svojih arhijereov#% iako #sija nije "ila o"ikla pisati mu dotada# 0apisi% Cetinje% 61% 1% 62!

GFH4r ;ju"omir 4urkovi*-9ak(i*%!okuaj crkvene kon#erencije u Niu 57=5, da potvrdipatrijar0a Gavrila ''' na !eki presto,0"ornik $rav! "ogoslovskog ,akulteta 6% 1E1% 1E-1F!

GH)lasnik SU4 >% 1FE% >I#Spomenik S


22/50

G1H)ruji*% F-F! Sima Milutinovi* pria da je patrijarh asilije pu(ten sa ! godine o"ave(ten da je @*epan Mali navodno "io u .ziji% u gradu .ritiji "lizu 3ikeje% gdeje ostavio mnogo novaca upravniku tamo(nje (kole! Upravnik i jo( (est njegovih saradnika "ilisu uhap(eni! $osle dugog muenja upravnik je umro% ali ostali su se oslo"odili zatvora! U apriluiste godine pronele su se vesti kao da je @*epan Mali "io u Carigradskoj patrijar(iji i da je spatrijarhom pregovarao! 5dmah su uhap(eni patrijarh Melentije i naj"lii njegovi saradnici!MeAu njima "io je i episkop karistijski 9akov sa ostrva 'v"eje! 3jega su optuivali da je @*epanMali! 5n i jo( neki su umrli od muenja u zatvoru! $atrijarh je posle 1F meseci spaso ivot% ali jeposlan na ostrvo Mitilenu .rhimandritN .rsenije%IetopisI cerkovJni0 sobJtiL gradanski0poHsnHMi0 cerkovnJH od Eodestva 3ristova do 5876% S! $eters"urgN 1FF!7!% =12

G1>H)ruji*% FE!

G1=HMitropolit je dao podatke i o nekim $etrovi*ima!

G1FH)ruji*% F7! erovatno da je mitropolit 3enadovi* "io o ovom o"ave(teni od strane arh!.vakuma i arh! )ligorija kada su ovi "ili u Mitrovici i 0emunu Spomenik S-12!

G1HMilakovi*% 1! Sima kae da je to "ilo #malo po Boi*u prije pojave @*epanove#Milutinovi*% 2! $o arh! .vakumu patrijarh je "io na Cetinju 1=>=% pre Bogojavljenja% ali je

po(ao u Crnu )oru 1=>E! M! 4ragovi*%&okumenti o 1epanu alom,Spomenik S


23/50

G6EH4ragovi*%&okumenti o 1epanu alom,E->!

G6>H/sto% F-17I M! @apanin%etopis ravaniki,)lasnik SU4% 66% 1F>>% 17-61! 5 arh! )ligoriju4rekalovi*u% koji se potpisivao i #ot 7! do 1=>E! "ioarhimandrit ni(ki i 8rona srpskog egzarh ;j! Stojanovi*% %tari srpski zapisi i natpisi,Beograd%

17% 11% 1% 666% EF2! )odine 1=>1% kao istaknuti lan% uestvovao je u 3i(u na kon,erenciji4urkovi*-9ak(i*%!okuaj crkvene kon#erencije u Niu,1=-1F2! 3a jednom mestu se kae daje on "io poslan od crnogorskog i "rdskog naroda% "ez znanja @*epana Malog da sazna u Beu iu &usiji ko je @*epan Mali 4ragovi*%&okumenti o 1epanu alom,F2! Moda je on tamogovorio 1=>! kada je "io u &usiji% po(to mu je to godilo!

G6=H4ragovi*%&okumenti o 1epanu alom,>% !

G6FH/sti% =-17I @apanin% 67-61!

G6H4ragovi*%&okumenti o 1epanu alom,1E!

G7H@apanin% 61! .rh! )ligorije vratio se u Maine! tu ga je uhvatila mletaka vlast% odavde odvelau Bar i predala 8urcima! 5tuda je poslan u Carigrad! /spod Dotima% gde su ga ne(to kasnijeodveli 8urci% po"egao je u &usiju 1=>! 4ragovi*%&okumenti o 1epanu alom,F2!

G1H4ragovi*%&okumenti o 1epanu alom,6F-=!

G6H/sti% E!

GH/sti% E-=!

GH

/sti% 17-16% 1>-1=!GEHMilakovi*% 1E6-1E>!

G>H4ragovi*%&okumenti o 1epanu alom,-7!

G=H;j! Stojanovi*%!rilog istoriji )rne Gore %tjepana alog,)odi(njica 3J% 11% 1FF% 71-76!idi jo(: dr ;ju"omir 4urkovi*-9ak(i*,!rilog lanku "$dre(ivanje me(ucrkvenog poloaja)rnogorskoj mitropoliji"./storijski zapisi% 17% 1E% >1->1E!

GFH;j! Stojanovi*%!rilog istoriji )rne Gore,7!

GH/sti% 7% 7FI ;ju"i*% 11!

G7H;ju"i*% 11!

G1HStojanovi*%!rilog istoriji )rne Gore,7F!

G6H/sti% 7F!


24/50

GH/sti% 7!

GH/sti% 11!

GEH/sti% 1!

G>H/sti% 1>!

G=H/sti% 1% 6E!

GFH/sti% 6E!

GH/sti% 6>!

GE7H/sti% 66-6!

GE1H

/sti% =!GE6H/sti% I ;ju"i*% 166-16% 16!

GEH4ragovi*%&okumenti o 1epanu alom,-1!

GEHSt!. &imitrijevi, Gra(a za srpsku istoriju iz ruski0 ar0iva i biblioteka,Spomenik S!

GE>H

Stojanovi*%!rilog istoriji )rne Gore,6=-6=!GE=H4imitrijevi*% 1F!

GEFH/ &uvarac% $pis turski0 oblasti i u njima 0rianski0 naroda, a naroito naroda srpskog,Spomenik S>!

GEH/sti% E1!

G>7H)ruji*% F6-F>! $atrijarh asilije poku(ao je u Beu da do"ije dozvolu da se moe sklonitinegde u .ustriju i zato se o"ra*ao i karlovakom mitropolitu! 5d tamo(njih nekih arhijereja

traio je i novanu pomo*! /pak je na kraju morao po*i u &usiju isti% F7-F>2!G>1H$o )ruji*u% umro je 1==1 !eki patrijarsi i karlovaki mitropoliti u 58. veku,)lasnik /43S%% 11% 672% (to ne stoji St! M! 4imitrijevi*% ;asilije @ovanovi 4rki,Dri(*anski vesnik% 17!1F2!

G>6H4imitrijevi*% 1F!


25/50

G>HSt! M! ;ju"i(a%!rodaja patrijare 4rkia,4u"rovnik% 0a"avnik @tionice dru"rovake zagodinu% 1F=1% 6-6EF!

G>HM! Medakovi*%!ovIestnica )rne Gore od naistarieg vremena do 589A,0emun% 1FE7% EFIMilakovi*% 1=6!

G>EH5 ulozi guvernadura u upravi u Crnoj )ori vidi rad &! 9! 4ragi*evi*a: Guvernaduri u )rnojGori0apisi 17% knj! 62!

G>>H5 pojavi @*epana Malog u Crnoj )ori i njegovoj vladavini postoji op(irna literatura! .ntoljakje spomenuo najvi(e priloga o @*epanu Malom Nekoliko dokumenata o misiji kneza&olgorukova u )rnoj Gori,Cetinje% 1% -EI 11! idi jo( #5tad"inu# za 176% ==-F6I/storijski zapisi% LO1% 1E% F1-2!

G>=HStojanovi*%!rilog istoriji )rne Gore>6>-7! 8u su o"javljene "ele(ke o ekspediciji4olgorukova u Crnu )oru% koje je vodio neki od uesnika ove ekspedicije!

G>FH3jego(%ani car 1epan ali,1=-17!

G>H3! Mila(%!ravoslavno crkveno pravo,Mostar 176% 7-1!

G=7HSam mitropolit Sava% u pismu mitropolitu moskovskom% svedoi da je on tako mislio 9ovii*%E=-=2!

G=1H9ovii*% E=-E!

G=6H4imitrijevi*% 1>!

G=H)lasnik SU4% >% 1FE% E->I E% 1F=6% F1-F6I )las S.3% >% 1% 11!

G=H3! 4ui*% $dgovor na ku(enje i klevetanje,Strailovo 1FFE%161 -166I ! S! 4! 4imitrije&uvarac2&a l su bili %rbi ili Grci, oni0 8 mitropolita to su 57==. g. molili za ukidanje !ekesrpske patrijarije,3! Sad 1FF> iz #)lasa /stine#2% 6-1!

G=EHKorAevi*% )rna Gora i Fustrija u ;''' veku,1-6! Markovi* je rodom iz Budve% za vreme@*epana Malog neko vreme "oravio u Crnoj )ori% a posle je sluio u ruskoj ,loti pod komandom5rlova i 4olgorukova! 4ocnije je sluio u pregovorima izmeAu Crnogoraca i .ustrijanaca! 0ausluge uinjene .ustriji do"io je u Banatu 1777 jutara zemlje kao nagradu% razume se% (to je

radio na (tetu svoga naroda! 3jegov ivot i rad opisao je malo znani nemaki pisac u pose"nojknjiici 'rdemann Schmiedlen on


26/50

ali klerikalno je o"ojen masnom "ojom 9adranski dnevnik 6! /L 1F2! 0na se da je vladika.rsenije imao vezu s Markovi*em i da su njih dvojica s nekim glavarima iz Crmnice% &ijekenahije i s Cetinja pregovarali na svoju ruku sa Beom! 8o nije "ilo sa znanjem arhimandrita $etrai guvernadura koji su uvali Srpsku slo"odu u Crnoj )ori KorAevi*% )rna Gora i Fustrija u;''' veku,1-62! ladika .rsenije "io je#odan pi*u% te ga narod ne po(tuje# isti% 2! 8akav

ovek mogao je imati neke sumnjive veze s Markovi*em% koji je "io na usluzi .ustrije! Markovi*je "io nacionalno neispravan i zato je radio u korist .ustrije! HKorAevi*% -17I isti%'spisi iz beki0 dravni0 ar0iva u kojima su dokumenti uz delo")rnaGora i Fustrija u osamnaestom veku",Beograd 11% 67!

G==HMilakovi*% 17-17EI U! ?iri*% %rpska pravoslavna crkva u )rnoj Gori,)lasnik $ravoslavnecrkve 171% 1!

G=FHMilutinovi*% 7-6I Milakovi*% 17% 17E!

G=H

Milakovi*% 1>I .leksandrovP%!etrI ' !etroviI vladJka mitropolitI rnogorskiL. /goposvHOenie vo episkopa i skazannoe imI poslI Ptogo slovo,


27/50

GFFH.rhiv Srpske akademije nauka i umetnosti% "r! =>!

GFHM! 4ragovi*, &va akta o vjekovnoj nezavisnosti )rne Gore,;ua 1F>% -17!

G7HDenrik Batoski% Un precurseut poloniase de ;V Union "alkaniWue le prince .dam Czartorski%

&evue international des etudel "alkaniWue% 6-% 1>% 1-1E>!G1HS"or! imp! russ! ist! o"(! F6% 1F6% 6>E-6=E% -7!

G6HM! 4ragovi*%!rilozi za istoriju )rne Gore i 4oke Kotorske,Spomenik S


28/50

G17EH4! &uvarac%!atrijar0 @osi# Eajai i )rnogorska mitropolija,Srpski Sion 17=% 6-6E!

G17>H! 8eplov% GrekobolgarskiL voprosI,S! $eter"urg% 1FF% =>-==

G17=H)lasnik SU4% >6% 1FFE% 16>-16=!

G17FH/sto% >7% 1FFE% 6-1I >6% 1FFE% 16=-16F!

G17H/sto% >6% 1FFE% 16=!

G117H3! 4ui*% $dgovor na ku(enje i klevetanje,167>!

G111HDri(*anski vesnik% 1FF% F1-F!

G116HMila(%Kanoniko naelo !ravoslavne crkve,0adar 1FF!

G11H

)lasnik SU4% >7% 1FFE% 6-!G11H! S! 4! ajdnov Sin 4imitrije - 4imitrije &uvarac2%Ko je naslednik !eke patrijarije ikome danas pripada vr0ovno pravo nad sarajevnom pravoslavnom mitropolijom- Glasnik %?&,=

G11=H3! 4ui*%Eakoprizrenska mitropolija i nacionalnokulturna misija Kraljevine %rpske,Beograd% 1F>!

G11FHKura ukievi*%&ali se srpska patrijarija god. 57== kanoniki ukinula i konano ugasila-iKo joj je crkvenopravni naslednik-3ovi Sad 17% 17-1!

G11H/sti% 1-E! 7->6!

G161H

&uvarac% $ ukidanju !eke patrijarije,>-=1!

.ekanonsko unoenje Epar+ije Crne 2ore u rang listuautokefalni+ )rkava

$' 0uska )rkva je nekanonski unela Epar+iju Crne 2ore u svoju listuautokefalni+ )rkava


29/50

)rki pravnici &alis i $otlis su sastavili na grkom jeziku z"ornik zakonskih propisa $ravoslavnecrkve pod nazivom %intagmaG1H % (tampana u .tini u vi(e tomova od poetka 1FE6! U petom tomute %intagme,(tampane 1FEE% na strani E6% naveli su da je u Crnoj )ori "ila autoke,alnaitropolija crnogorska,i to meAu ostalim na rang listi deveta po redu! 8ekst o"javljen u%intagmiu doslovnom prevodu glasi:

#!

.utoke,alna Mitropolija crnogorskaG6H

Mitropolit skadarski i primorski% arhiepiskop cetinjski% egzarh sve(tenog 8rona pe*kog% despotisvladika2 crnogorski i "rdski g! $etar $etrovi*!

1! !!!2!

6! 5vaj rang ima prema ruskom Sintagmatu rang listi2I u Sintagmatu% pak% elike crkve tj!

Carigradske2 ne pominje se! 3ekad je "io podruni pe*skom arhiepiskopu!#

8ekst% unet u %intagmu1FEE% mnoge z"unjuje svojom sadrinom% u kom su injenice neodreAenei jedna drugoj kanonski se suprotstavljaju% jer ne mogu pravno i istorijski postojati jedna poreddruge:

1!


30/50

izdajet sja% i vo vsakoje utverdenije jemu osvje(enijej(emu mitropolitu skenderinskomu iprimorskomu i egzarhu Svja2tjej(ago trona sr"skago kir asiliju $etroviu vruisja#G6H

6! $ravo egzarha% koje se spominje u %intagmi,nije poznato na(oj istoriji% jer ga nisu do"ili nivladika $etar /% a ni vladika $etar //% o emu postoje pouzdani dokazi:

a2 ladika $etar / $etrovi* hirotonisan je 1! okto"ra 1=F! u Sremskim


31/50

#ladika $etrovi#% #v! $! $etrovi#% #vladika crnogorski $! $! 3jego(#% #vladika crnogorski i"rdski $etar $etrovi*#% #visokopreosvja(enij $etr $etrovi% vladika ernogorskij i "erdskij#%#vladika ernogorski i "rdski#% #pokorni sluga vladika crnogorski $!$! 3jego(#% #vladikacrnogorski $! $etrovi* 3jego(#% #vladika $etrovi* 3jego(#% #ladica Montenegro $! $etrovich3jegosh# # ladika di Montenegro #GFH

3i kod stranih ni na(ih pisaca% koji su "ili kod 3jego(a i u njegovoj Crnoj )ori% nema pomena daje u njegovo vreme "ila 'parhija Crne )ore autoke,alna! 8o se vidi i iz njegovih delaGH3ema kod;avrova% koji je prvi napisao doktorsku raspravu o 3jego(u!G17H $osle ovoga &usa% ja samdoktorsku tezu o"javio 1F! u ar(aviG11H % a zatim vi(e knjiga% nekoliko desetina rasprava ilanaka o 3jego(u!G16H / sada se neprestano "avim 3jego(em kao vladici% vladaru i odnosu premanjegovom delu i zavetanju.8akoAe ni ja nigde nisam na(ao ne(to slino (to mu se ho*epopridodati!

v2 $osle svega ovoga% valja naglasiti da u %intagminije odreAeno ni koji je to!etar !etrovi"iona elu "autoke#alije",da li je to "io $etarX% koji je umro 1F7% ili je to "io $etar //% preminuli

1FE1! 7! i oti(ao u &usiju% kada je knez 3ikola do(ao na vlast% jer se nisu trpeli!

&uski sinod% u saglasnosti sa carem 3ikolom /% hirotoni(u*i za episkopa $etra //% a zatimdonose*i odluku i uzdiu*i ga za mitropolita% vezao mu je vlast na o"lasti Crne )ore i Brda! 5voje uinjeno u saglasnosti tada(nje politike &usije% da se ne zameri .ustriji i u nastojanju da Crna)ora i Brda pro(iruju svoj prostor na raun 8urske% (to je odgovaralo i elji samog vladike $etra//% koji jesanjao ooslo"oAenju Sr"a ispod 8uraka i da doAe u $e* i sedne na 8ron $e*kepatrijar(ije% pa otuda se i potpisivao vladika crnogorski i brdski.

U tekstu o"javljenom u%intagmi% poglavlju tzv! #autoke,alije# u 'parhiji Crne )ore episkoptituli(e se kao mitropolit i #skadarski i primorski% a na kraju i kao vladika #crnogorski i "rdski##!


32/50

grkom jeziku% dok su Sr"i traili da se slui i na crkvenoslovenskom jeziku! 0"og neslogerazi(li su se i zase"no organizovali crkveno-(kolske op(tine i crkve podigli G1H % pa se ne zna ko jeod njih "erat o"javio!

Jim se u Beogradu saznalo o o"javljivanju pomenutog "erata% 4ru(tvo srpske slovesnosti je 17!

marta 1FE>! pisalo ! vlada 8urske izdala je poznati 0ati0umajum,pravni akt kojim su Carigradskompatrijarhu data ve*a prava% od onih datih ranije% da "i mogla raditi slo"odnije na organizovanjucrkveno-(kolskog ivota hri(*ana na terenu njoj potinjenom% izmeAu ostalog i na terenu $e*kepatrijar(ije% na"rajaju*i mesta i na toj teritoriji,ukljuuju*i u nju #E! ova 'parhija tada nije "ila #autoke,alna#! G1FH

8re"a imati na umu% o"a ova dokaza svedoe% da se nije mogla do"iti autoke,alija od Carigradskepatrijar(ije bez saglasnosti turski0 vlasti,tim pre (to je Crna )ora bila u neprekidnoj borbi sanjom koju nije priznavala.


33/50

5tuda proizilazi% da su se grki pravnici &alis i $otliss pravom ogradili od izvora koji su dobiliod Euske crkve,u kome navedene injenice nisu zasnovane na kanonima i potekle od nadlenecrkvene vlasti, pozvavi se na katalog )arigradske patrijarije, u ijoj rang listi autoke#alni0crkava nije bilo ni pomena o "autoke#aliji" /par0ije u )rnoj Gori, navodno pod poglavarstvomvladike !etra !etrovia.

3a kraju% mora se znati% da $etar / ni $etar // nisu nita preduzeli,a kamo li uinili na dono(enjukakvog zakona o ureAenju crkve% zato u tzv! #autoke,aliji# nije "ilo ni crkveni0 sabora, sinoda ivie episkopa"ar dvojica2to sve ovo mora imati svaka autoke#alna crkva.8ada je u 'parhijiCrne )ore "io samo po jedan episkop% koji je "io i upravitelj Crne )ore i vladika 'parhije Crne)ore! / $etar / i $etar // "ili su "ez redovnog (kolovanja i "ogoslovskog o"razovanja! Upravo%"ili su samouci! Sami sve(tenici znali su samo itati i pisati i sluili su se samo Brebnikom,aretko ko od njih je imao!saltiri aslovac.

5 stanju u toj tzv! #autoke,aliji#% pored Milorada Medakovi*a% sekretara 3jego(evog% naj"olje jeopisao uk


34/50

nasljedan u nekijem porodicama% kao na pr! serdarski ili drugi koji! $opovi se ni inae ni po emune razlikuju od ostalijeh ljudi! 5ni ne samo (to ne nose "radu% nego kao i drugi "riju veliki diokose! 5ni nose oruje kao i svaki% i idu u "oj kako na 8urke tako i izmeAu se"eI ali kako vjeraza"ranjuje vr(enje crkvene slu"e onome ko u"ije ovjeka% to se% koliko je mogu*e% od togauvaju% ve* kao glavar i predvode vojsku% sokole je% itd!


35/50

5stroga o"rijanog% i po spolja(njosti izgledao je kao kakav hri(*anski trgovac iz kakve turskevaro(i! 3eki mlaAi kaluAeri koji to vole% nose i oruje% (to oni o"ja(njavaju i pravdaju time (to susvi manastiri% osim onoga u &ijekoj nahiji% na granici% sasvim u "lizini 8uraka% i nijesu sigurniivotom! - $oznata je stvar da Crnogorci nijesu tako po"oni kao ostali Sr"i% napr! oni u Sr"iji% ito se o"ja(njava raznim uzrocima% od kojijeh ne*e "iti najnevanije i taj (to ovdje kaluAeri ne idu

po zemlji% kao u Sr"iji% i narodu predikuju% iako samo o paklu i Aavolima! - $od 8urcima u Sr"ijinije "ilo ni u desetom selu crkve% pa ipak tamo je "ilo malo ljudi koji se nijesu "ar jednom ugodini prie(*ivali uz veliki post u manastirima2I ovo su naroito inili oni koji se z"og velikoggrijeha nijesu usuAivali i*i svome popu% ili kojim je pop za nekolike godine za"ranioprie(*ivanje! .u Crnoj )ori rjeAi su oni ljudi koji se "ar jednom u godini prie(*uju% nego onikoji to nikako ne ine! U ovakvijem prilikama ne moe se drugaije ni oekivati% po(to zakonza"ranjuje prie(*ivanje u"icama za 67 godina% za koje vrijeme ima da izdri razne pokore% asvaki Crnogorac mora "iti svakog trenutka gotov i na u"istvo% ako ne namjerno% a ono izod"rane! . pri njegovu nainu ivota nemogu*e mu je i o"inu pokoru izdravati! U Sr"iji seo"ino mole Bogu triput na dan: ujutru kad ustanu% uvee kad ho*e daveeraju i poslije veerekad ho*e da spavaju! Ujutru se mole Bogu kad koje ustane% poslije veere kad koje dospije da

spava% a pred veeru svi se mole zajedno! Starje(ina porodice stane naprijed% za njim mu(karci% aene i djeca za njima! Starje(ina poinje molitvu i niko ne smije prestati ni sjesti dok starje(inane svr(i! 5ni se ne mole Bogu jednako od hiljade moda nijedan ne zna 5ena(2% nego (to kojezna ono i govori (apu*u*i: samo starje(ina moe govoriti malo po"olje da se uje2% i (to eli onoi i(te%i molitva je ovdje ili ondje dua ili kra*a! Crnogorci imaju o"iaj da nedjeljom i praznikomidu u crkvu% ali ovakve molitve u ku*i nijesu u o"iaju! Moe "iti da je turski jaram u Sr"ijiuinio da se "olje dri zakon% ali jamano i kaluAeri za to imaju zasluga% emu je izmeAu ostalogdokaz i to da je poturivanje naje(*e "ilo onamo gdje nije "ilo manastira% kao na pr! u Bosni!Sada(nji vladika otvorio je na Cetinju jednu malu (kolu% u kojoj se oko 7 mladi*a meAu njima igore pomenuti mladi popovi2 ue osim itanja i pisanja jo( i raunu i crkvenoj istoriji! 3eka "iBog dao da ova (kola i dalje napreduje i da se i drugijem naukama umnoeX /sti vladika podigaoje i jednu malu (tampariju#!

/ sam 3jego( je u svom Gorskom vijencustih 67E1 6772% pisanom 1F>% a (tampanom idu*egodine% ponaj"olje prikazao samouko sve(tenstvo u licu #popa Mi*e#% o ijoj pismenosti jepoznato itaocima ovog 3jego(evog dela!

4a "i se ovopotkrepilo,navodi se jo( jedan dokaz! 3jego( je "io svestan da nije potkovan"ogoslovskim znanjem% tzv! poznavanjem kanona i ostalih crkvenih pravila% pa se zato nije niupu(tao u ocenu njegovih primena! 5tuda% kada mu se 1F! i 1F=! uk


36/50

3apomenuti je% da tre"a imati na umu i do"ro znati: tada u 'parhiji Crne )ore vladika isve(tenici sa kaluAerima su prevashodno sluili u od"rani Crne )ore i mirenja plemena ipojedinaca meAu so"om!

/' Epar+ija Crne 2ore pod vlau samodr!)a kneza .ikole nekanonski je

predstavljena kao 5autokefalna5$osle vladike $etra // $etrovi*a 3jego(a u Crnu )oru do(ao je na vlast knez 4anilo% koji jedotada(nju tzv! teokratsku vlast% kojom je vladao vladika% podelio na svetovnu i crkvenu ali nijedoneo ama ba nijedan zakon o crkvenoj vlasti.G61H

7% posle kneza 4anila% do(ao na vlast knez 3ikola zatekao je upranjeno mesto nacrkvenoj stolici 'parhije Crne )ore% jer ju je "io napustio vladika 3ikanor /vanovi* i oti(ao u&usiju! 0ato je knez tada(njeg arhimandrita Cetinjskog manastira /lariona &oganovi*anaimenovaona upranjeno mesto% koji je kasnije otputovao u &usiju% gde je u $etrograduhirotonisan za episkopa 7! maja 1F>! godine! #$oslije kratkog vremena "ude naimenovan i za

mitropolita crnogorskog i "rdskog#!G66H

5vaj #kneev# mitropolit je 1F>>! izdao nared"u dasve(tenici ne "riju "radu% z"og ega su vi(e njih napustili slu"u% da vode matine knjige i da sevodi kontrola o voAenju manastirskih do"ara! 0a njegovo vreme 1F>! otvorena je na CetinjuBogoslovija!


37/50

5namo% onamo!!! za "rda ona%gdje ne"o plavo sa"ija svodIna srpska polja% na polja "ojna%onamo "ra*o% spremajmo hodX

5namo% onamo!!! za "rda onapogaen konjVma klikuje 9ug:#U pomo*% djeco% u pomo*% sinci%svetitV me starca - svet vam je dugX#

5namo% onamo!!! sa"lje zastaranjegova re"ra da tupim rezpo turskim re"rim# da "Vjednoj rajinjom istom s ruku rasVjecam vezX

5namo% onamo!!! za "rda ona

Mile(ev% kau% pre"iva gro"X5namo pokoj do"i*u du(i%kad Sr"in% vi(e ne "ude ro"#!G6H

4o"ijanjem 1F=F! nezavisnost Crne )ore i uspostavljanjem granice na reci 8ari% knez 3ikola jeosnovao0ahumsko-ra(ku eparhiju sa sedi(tem u 5strogu% u koju je u(ao deo Starog 0ahumlja iStare &a(ke% a za njenog episkopa naimenovaoje arhimandrita Cetinjskog manastira isariona;ju"i(u% koji je hirotonisan na Cetinju! Jin hirotonije o"avili su mitropolit /larion i episkop"okokotorski )erasim $etranovi*! 8ada mesto u Cetinjskom manastiru zauzeo je morakiiguman Mitro,an Ban% koji je proizveden u in arhimandrita% ali je uskoro po potre"i slu"evra*en u Morau% pa se zatim vratio na Cetinje% gde je ostao do 1F=% u koje vreme predavao je

veronauku prestolonasledniku i u )imnaziji% pomau*i u poslovima i mitropolitu!


38/50

4a se ovo djelo privede% po najvi(oj dozvoliknjaza 3ikole% mitropolit Mitro,an o"ratio sepoznatom kanonisti% episkopu zadarskom dru 3ikodimu Mila(u% s mol"om% da "i napisaopotre"ne ustaveza pravoslavne konsistorije i Sv! sinod u Crnoj )ori!

$reosve*eni episkop 3ikodim rado se odazvao ovoj mol"i% te je ove ustave i napisao% a kad su

"ili gotovi% knjaz 3ikola blagovolio i0 je sankcionisati,ito ?stav %v. sinoda 9A. decembra 56A9.godine, a ?stav konsistorija 5. januara 56AQ. godine.

3a osnovu usvojenih zakona otvorena je na Cetinju 6! januara 17! prva u Crnoj )ori% cetinjskaH U Glasu )rnogorcaje 1! januara 17! uru"rici&omae vijestio"javljena samo ova kratka "ele(ka: #*&u0ovni savjet i konsistorije+.3jegovo knjaevsko visoanstvo% na( uzvi(eni gospodar "lagoslovio je potpisati zakon oureAenju 4uhovnog savjeta i konzistorije u Crnoj )ori% kao (to se vidi iz odnosnih ukaza% koji sudone(eni na elu dana(njeg na(eg lista!

5ve zakone i po elji na(eg mitropolita gosp! Mitro,ana% napisao je doktor "ogoslovlja 3ikodimMila(% pravoslavni episkop dalmatinski!

$o(to se g! episkop Mila( danas rauna meAu naj"oljim kanonistima% (to ih pravoslavna crkva

ima% to smo uvjereni% da *e i ovi zakoni u potpunom smislu odgovoriti svijema savremenimpotre"ama Sv! pravoslavne crkve u Crnoj )ori!

Mi iskreno i sa oso"itom rado(*u pozdravljamo ovaj napredak Svete na(e crkve i na(egsve(tenstva#! 5vu vest je u celini preneo )arigradski glasnikve* 1>! januara iste godine!Beogradski asopis3rianski vesnik17! na strani 11% u ru"riciNove crkvene ustanove u)rnoj Goripisao je: #$od prvim januarom izi(ao je knjaev ukaz kojim se ustanovljava u Crnoj)ori 4uhovni savjet i konsistorije! U 4uhovnom savjetu i konsistorijama predsednik jemitropolit Mitro,an Ban% a lanovi 4uhovnog savjeta: arhimandrit ostro(ki i moraki% igumanpivski% protoAakon cetinjski i tri protojereja!

$ozdravljamo ovo novo ureAenje crkve u "ratskoj nam Crnoj )ori% koje je zauzimanjemvisokopreosve*enog mitropolita izvedeno! / nadamo se da *e kroz to i duhovno sudstvo pruitidovoljno garantije sve(tenstvu za pravilnije raspravljanje sviju pitanja koja zasecaju u ivotcrkve i sve(tenstva!


39/50

Knjaevini )rnoj Gori".Jitamo u #)lasu Crnogoraca#: #5vaj Ustav plod je trajne "rige nj!visokopreosve(tenstva mitropolita g! Mitro,ana oko "oljitka i napretka svete na(e $ravoslavnecrkve i na(eg sve(tenstva% a napisao ga je pravoslavni episkop dalmatinski% doktor "ogoslovije%nj! preosve(tenstvo g! 3ikodim Mila(! 8a oinska "riga nj! visokopreosve(tenstva g! mitropolitaMitro,ana s jedne strane% i nauni "ogoslovski autoritet preosve*enog pisca s druge% naj"olje su

jemstvo% da *e i ovaj Ustav potpuno odgovoriti svim suvremenim potre"ama Sv! pravoslavnecrkve u Crnoj )ori% pa se mi ovome napretku radujemo i srdano pozdravljamo#!

? svim ovim vestima nigde se nije reklo da je /par0ija u )rnoj Gori "autoke#alna" i da to stoji uustavima koje je napisao episkop ila,jer su one preuzete iz prve vesti o"javljene u Glasu)rnogoraca,ve* se javljalo sa Cetinja o uspostavljanju "&u0ovnog savjetai konzistorije",a iz0adra o %%?stavui konzistorijama#% ali ne o su(tini% koja se krila% i zato nije mogla "iti data ocenao ustavima% u kojima je najznaajnije ono (to se nalazi u dva prva lana ?stava %vetog sinoda,koji glase

#Jlanak 1!Fvtoke#alnapravoslavna mitropolija u


40/50

od svoje atice, majke crkve, !eke !atrijarije, ili od )arigradske patrijarijekoja ju jepotinila silom turske vlasti! 'piskop Mila( je izveo tvrdnjuna osnovu onog (to je reeno u%intagmiali nije kritiki rasmotrio navedene tamo injenice,o emu je op(irno ukazano u prvojtaci ovog poglavlja!

MeAutim% ovde se mora ukazati jo( na jedan veliki propustkoji je episkop Mila( uinio kada jedonosio sud o tzv! samostalnosti 'piskopije Crne )ore! 5n je morao saznati u kakvom je stanju"ila 'parhija Crne )ore pod vla(*u drave od dolaska kneza 4anila na vlast% a naroito kneza3ikole% koji je vladao kaosamodrac.U to vreme% crkvena vlast% ukoliko je postojala% bila jesasvim ukljuena u dravnu vlast,odnosno potinjena volji kneza% koji je njom neogranienoupravljao kaosvakim drugim organom svetovne vlasti.Ustvari to je "io izvrni organ kneevevlasti za crkvene poslove.


41/50

administrator tada(njih dveju eparhija2%sve dok drugi dobije 0irotoniju u drugoj crkvi, i to odepiskopa te crkve.

0a postajanje autoke,alne crkve potre"no je imati sve napred navedene uslove% a onda voljomepiskopata svi0 episkopajedne crkve% koji je kanonski #aktor,moe se traiti pravo autoke#alije

od atice, tj. majkecrkve,koja je jedini kanonski #aktor volja njenog episkopata.

8o znai% za do"ijanje autoke,alijeje jedini put traenje od majkecrkve,ispod ije se suverenevlastieli izdvojiti,i jedini#aktor autoke#alije jeova majka-crkva po voljisvoga episkopatasposobna dati autoke#aliju.GH

/z ovoga sledi% 'parhija Crne )ore nije imala usloveda trai autoke,alijusa jednim episkopom,ada je i imala uslove mogla je traiti samo od majkecrkve !eke !atrijarije,ali po(to je ona "ilapodinjena Carigradskoj patrijar(iji onda to je mogla jedino uiniti od ove crkve,kao (to je touinjeno u o"novljenoj Sr"iji!

=E gro(a godi(nje!5d 1F6! dogovoreno je% da u znak po(tovanja prema Carigradskoj patrijar(iji pla*a se godi(njepo >!777 gro(a! 0apostavljanjemitropolita 1F6>! i za dug grkih vladika ispla*eno je 1>!777gro(a! /du*e godine pla*eno je >!777 za izborvladika!Ca proglaenje 5895. autonomije %rpske!ravoslavne crkve u %rbiji,pored pla*enih dugova za vladike% knez Milo( dao je patrijarhu E7dukata kao poklon% aza izdavanje patrijarijskog pisma o proglaenju autonomije dato je tako(e

6.AAA groa, dok je za 0irotonijusrpskog mitropolita pla*eno 77 *esarskih dukata i datao"e*anja da *e se pla*ati godi(nje po >!777 gro(a% a kada su Sr"iji prikljuene jo( (est nahijapla*anje godi(nje pove*ano jena !777 gro(a! Sve je to injeno zato (to je Sr"ija "ila prinuAenada i 8urskoj pla*a danak dok nije 1F=F! do"ila nezavisnost% posle ega je i Srpska pravoslavnacrkva u Sr"iji 1F=! dobilaautoke,aliju za koju je pla*ena ve*a suma novca! Sve je ovo uinjenolegalno i kanonskim putem,tj! voljomsrpskih episkopa u Sr"iji upu*ena je mol"a Carigradskojpatrijar(iji% koja je voljomnjenog episkopatapristala na izdvajanjeSrpske pravoslavne crkve uSr"iji usamostalnu autoke#alnu crkvu./ to je ona do"ilapotvrdomizdatom o tome tomosapismaod strane Carigradske patrijar(ije!GEH

'storija ne znada je 'parhija Crne )ore% koja je imala skoro uvek samo po jednog episkopa%ikada i odkoga traila autoke#aliju, niti joj je to ikad iko kanonski dao, pa zato nije je ni imala.

/ samo onajkoji "i na(ao dokaz o traenju autoke,alije i zato pismenu dozvolu da ju je do"io% tj!o"javio tomospismo izdato od majkecrkve nadlene za to,moe osporitigornje tvrAenje!

$o crkvenom uenju #Boansko poreklo crkve% sve(tena priroda crkvene vlasti i crkvenih pravilamoraju uzdravati dravnu vlast od nasrtaja na o"last isto crkvenog pravila i zakonodavstva G>H !


42/50

mitropolita i episkope% onda je Sr"ija u svom prvom ?stavu iz 589:,lan ! ustanovila:#nutrenje rukovodstvo prinadlei mitropolitu i duhovnoj vlasti% koja *e se ukazom odrediti ina"ljudavati ugovora% utvrAeni s patrijarhom u Carigradu#% i tek posle toga otpoelo je saureAenjem crkvene vlasti izdavanjemNaertanija o du0ovnoj vlastiG=H % a kada je Srpskapravoslavna crkva u Sr"iji do"ila od Carigradske patrijar(ije autoke#alnostsamostalnost1F=%

od tada se sa njom upravljalopo volji njenog episkopata.


43/50

0a mnom% junaci% da ruku pruimo "ra*i u nevolji% kao i vite(koj Malesiji% koja se evo dvijegodine lavovski "ori za svoja prava% slo"odu i sjedinjenje sa Crnom )oromX

3ijesmo sami! S nama je Bog% s nama su "alkanske hri(*anske kraljevine% sa kojima smoudrueni u zajednicu% za kojom sam vazda eznuo i koju su sve do navale azijatskog osvajaa

eljno oekivali toliki pasovi "alkanskih naroda!

/mam tvrdu nadu u mi(ice% red i poslu(nost sinova mojijeh starijeh vojnika% da mi ni(ta ne*e "itinemogu*e% no da *e sad visoije nego ikad uzdignuti ugled drage 4omovine i proslavljenocrnogorsko oruje novim sjajem o"asjati!

Smjelost je uhvatiti se u ko(tac sa jednom velikom carevinom (to je najmilije zaloiti se za"ra*u! $rati*e nas simpatije svega o"razovanog svijeta% svega na(ega srpskoga roda i ostalogaSlovenstva% vite(ke ruke sa maevima pruaju nam kraljevi: Sr"ije% Bugarske i )rke% iji sunarodi u ovome svetome preduze*u s nama z"ratimljeni! 3i tu carevinu ne zatiemo iz o"jesti%ve* iz najplemenitijih po"uda% da sprijeimo konano uni(tenje prekogranine "ra*e!

CrnogorciX a(ijem mu(kijem korakom pohitajte onamo gdje se strada% gdje se plae! 3ekapovezana "ra*a Starosr"ijanci as prije ugledaju va(e slavne "arjake: neka reknu: #'vo "ra*e%evo osvetnika ispod ;ov*ena%


44/50

primjerima mojih slavnih pradedova%gospodara sve zemlje% i "iti nadahnuti premanepravoslavnoj "ra*i onom njihovom (irokom vjerskom sno(ljivo(*u% kojom su se vazdaodlikovali!

$rva tamo va(a molitva neka "ude "lagodarnost Bogu za doivele ove sre*ne dane% za

upokojenje du(a poginulih Sr"a% kao i onijeh Sr"a% koji su radom% trudom% eljom i molitvomdoprineli oslo"oAenju na(ega naroda ispod 8uraka!

'skraj tamo dugog upranjenog !rijestola slavni0 srpski0 !atrijara0aG7H % uite mi dragi mojnarod krijeposti i vjeri pravoslavnoj! UtvrAujte u njem lju"av prema domovini% jer $e* je "ilaognji(te Srpske crkve i mo*i srpskog duha! $e* je "ila srpska Moskva% a Moskva je edna majkane samo "ra*e nam &usa% nego i na(a% jer ona nas je "ranila u munim vremenima i ozaravalavjerom u Boga i u po"jedu na(e pravedne misli!

3ajlep(i Boji hram na Balkanu% moje visoke 4eane% odravajte u sjaju i velikoljepnosti kaosveti izraz i svjedoke srpske po"onosti i veliine#!G1H

5vo kralja 3ikole sr"ovanje% pro(irivanje svoje vlasti na $e*% i preuzimanje 8rona $e*kepatrijar(ije% nije dugo trajalo% jer ve* idu*e godine iz"io je rat% koji ga je skinuo sa svoga trona naCetinju!

G1H%intagma jegrka re% a oznaava sreAivanje% z"irku% z"ornik spisa% rang listu i slino!

G6H

Milutinovi*%'storiH )rneGore,=F-F6I 9evto M! Milovi*% Bitule vladika !etrovia,/storijskizapisi% >7% 1F=% E-E!

GH0apisi% Cetinje% 1% 1F% I Milovi*% Bitule vladika !etrovia,EE! $odvlaenje u tekstu jemoje!2

GH$etar / $etrovi* 3jego(2%Kratka istoriH )rne Gore,)rlica% Cetinje 1FE% EE-F>I 1-=FI 1F=%1-E6I 1FF% 1->6I!oslanice,Cetinje 1>!

GEH;! C! ialla de Commieres% ;oTage 0istoriUue et politiUue au ontenegro,$aris 1F67I ;azarP$opoviP% ernogorskiL vladka !etrI ',HMilovi*%Njego u slici i rei,8itograd $odgorica2 1=% >!

G=HNjegoev album,Cetinje 1E1% !

GFHMilovi*% Bitule vladika !etrovia,EF


45/50

GHuk St! S!- Sanktpeter"urgP 1FFI dr ;!8omanovi*%!etar &rugi !etrovi Njego kao vladalac,Cetinje 1F>I ;ju"omir 4urkovi*-9ak(i*%/nglezi o Njegou i njegovoj )rnoj Gori,8itograd $odgorica2 1>!

G17H$! .! ;avrovP%!etrI !etroviI NjIegoI vladJka ernogorskiL i ego literalnaHdIHatelnostiI,Moskva 1FF=!

G11H;ju"omir 4urkovi* Y 9ak(i*% $etar // $etrovi* 3jego( 1F1Y1FE12% ar(ava 1F! napoljskom2

G16Hidi: 4o"rilo .ranitovi*%!ro#. dr jubomir &urkovi@aki =io=io=ibliogra#ija,Bi"liogra,ski vjesnik% Cetinje 1F>% "r! 1% str! 1=-6E!

G1H4r ;ju"omir 4urkovi*-9ak(i*% Branski %rbi i slovenska stremljenja u Brstu 58Q858Q6,/storijski glasnik% Beograd% 1-% 1E6% F=-16I isti%!rilog istoriji %rpske pravoslavne optine uBrstu,Bogoslovlje% Beograd 1=7% =-1I Miodrag .l! $urkovi*, 'storija %rpske pravoslavneoptine u Brstu,8rst 1>7I )uiseppe Ste,ani2% )reci a 8rieste nel settecenti% 8rieste 1>7!

G1H.rhiv S.3U - 4SS 1FE>O!

G1EH

/sto! - 4SS 1FE>OE6!G1>H)lasnik 4SS 1FE>% 11>-17!

G1=H/sto% 1FE=% 66=-66! 5vde je dat prevod na srpski jezik

G1FH/! /! Sokolov%KonstantinopolskaH cerkovI vI 3'3 vIkI,S!- $eters"urgP! 17% >F!

G1Huk! Ste,! 7% -=!

G67H

4r ;ju"omir 4urkovi*-9ak(i*%Njego i pitanje ar0ijerejskog blagoslova za prevod ;ukovaNovoga zavjeta,


46/50

G66H$odvlaenje u tekstu je moje! 5 teokratizmu u Crnoj )ori pisao je /! &oganovi*)ernogorskiL teokratizmP 1>-1FE12% %1% E->!

G6H$odvlaenje u tekstu je moje!2

G6EH!edeset godina na prestolu )rne Gore 58=A565A>Cetinje 117% E-17! $odvlaenje utekstu je moje!

G6>H?stav %vetoga sinoda u Knjaevini )rnoj Gori,Cetinje 17% strana 61%vel! FZI ?stavpravoslavni0 konzistorija u Knjaevini )rnoj Gori,Cetinje 17% strana 17>% vel! FZ!

G6=H$odvlaenje u tekstu je moje!

G6FH

.rhiv S.3U% "r! 1EFO=F!G6H/sto! "r! 1EFOFE!

G7H/sto% "r! 1EFO=FI Marko 9aov%Futobiogra#ija Nikodima ilaa,Me(ovita graAa/storijskog instituta% 16% 1F% -17!

G1H4r 3ikodim Mila(%!ravoslavno crkveno pravo,Beograd 16>%6-7 drugo izdanje2!

G6H8e godine je 4imitrije &uvarac pisao: #Moe se pravim unikum nazvati autoke,alnom jedneepiskopije-mitropolije u kojoj nema vi(e od jednog episkopa-mitropolita% koga je pre narod

"irao% i sada knez% i koji mora da moljaka druge da "i ga posvetile# 4! &uvarac% 5ukinuu!eke !atrijarije i njenog nasle(a,Beograd 17Oiz #Srpskog Siona# za 17O% str! 72!

GH%pomenica o dvadeset petogodinjici ar0ijerejske slube njegovoga visokopreosvetenstvamitropolita )rne Gore itro#ana 4ana,Cetinje 111% 16! 8ekst originala Mila(evog pozdravanisam mogao proveriti% da li je tako glasio!

GHS! 8roicki% %utina i #aktor autoke#alije,.rhiv za pravne i dru(tvene nauke% 6>% 1% 1F-677I isti% )arigradska crkva kao #aktor autoke#alije,.rhiv za pravne i dru(tvene nauke% %1=% 67-F!

GEH

4r ;ju"omir 4urkovi*-9ak(i*%Eazvoj osnovnog zakona u 1umadiji u prvoj polovini ' veka*58AQ58Q7+,)lasnik S$C 1=% 61-6I isti% %rbija i ;atikan 58AQ5658,


47/50

G=H/sti%!rvi srpski zakon o crkvenim vlastima,Beograd 17!

GFH! S! 4! 4! &uvarac2%Ko je naslednik %rpske pravoslavne patrijarije i kome danas to pravopripada vr0ovno pravo nad sarajevskom pravoslavnom mitropolijom-)lasnik SU4% >6% 1FFE%16E-1=1I!itanje o obnavljanju %rpske !eke patrijarije i $0ridske ar0iepiskopije,Beograd

1F>I 3! 4ui*% ;aseljensko i %rpsko crkveno pitanje,Beograd 1F=!GHKura ukievi*%&a li se %rpska pravoslavna !atrijarija god. 57==, kanonski ukinula ikonano ugasila- i Ko joj je crkveni i pravni naslednik-3! Sad 17I 4! &uvarac% 5 ukinuu!eske !atrijarije i njegovom nasle(u,Srem! !

6spostavljanje redovnog stanja u #ekoj patrijariji $7/8' 2odine

$osle oslo"oAenja 11F% voljomsvih episkopa sa teritorije $e*ke patrijar(ije% koja je 1=>>! "ilasilom turske vlasti nasilno potinjena Carigradskoj patrijar(iji% otpoeli su kanonskim putemraditi na o"navljanju i uspostavljanju redovnog stanja u crkvi u granicama nove drave! 'piskopisu ve* na $rvoj kon,erenciji u Sremskim


48/50

sa %rbijom, pa je i na elu delegacije te %kuptine tu odluku doneo u 4eograd.GH 5dluke srpskogepiskopata pozdravila je Carigradska patrijar(ija% i to je iskazala u svome tomosuod 67! ,e"ruarai kanonskompismuod 6! okto"ra 166! godine carigradskog !atrijar0ai njegovog %vetogsinoda.

3a taj nain% u svemu skladno kanonima% ponovo je uspostavljeno redovno stanje u $e*kojpatrijar(ijiGH % o emu se uo i potvrdio i glas iz slavne /par0ije )rne Gore.

$rotojerej /van H i prvipredsjednik Sredi(njeg .rhijerejskog sa"ora% ovaj veliki i sveani in o"avi!

Bra*oX 3a( mueniki narod tugovao je stole*ima z"og nasilnog razjedinjenja "ra*e i Crkvesvoje! Stole*ima je on prorokovao svoje narodno i crkveno oslo"oAenje i ujedinjenje% raunaju*ikao aksiomu da kad doAe jedno do*i *e i drugo!

Sa politikim ujedinjenjem na(eg troimenog naroda Sr"a% Drvata i Slovenaca u jednoj 4ravi%odmah je do(lo na dnevni red i pitanje o crkvenom ujedinjenju!

Ujedinjenje Srpske pravoslavne crkve% iz sviju crkvenih o"lasti na(e 2 maja pro(legodine od cjelokupnog srpskog episkopataRa vladarskim ukazom =! juna ove godine do"io jenajvi(u sankciju!


49/50

5vim su sve dosada(nje srpske pravoslavne crkve% kao i one koje su "ile u vezi sa drugimpravoslavnim crkvama%sjedinjene u zajedniku nerazdvojnu cjelinu.

4anas% na dan Sa"ora srpskih prosvjetitelja% u prisustvu sviju srpski0 ar0ijereja% u Srijemskim! 4u(an sazove u Skoplju znameniti Sa"or i o Uskrsu% 1>! aprila% proglasi se $e*kaarhiepiskopija za $atrijar(iju% a 4u(an se sveano kruni(e za cara srpskog!

4anas se samo o"navlja stara $e*ka patrijar(ija% koju su Grci 57==. nezakonito ukinuli. Fli,

%rpska patrijarija nije se tada konano ugasila. !risajedinjenje ove )arigradskoj crkvi nije bilopunovano, jer je sprovedeno nasilno, protiv volje nadleni0 #aktora, nezakonitim i nekanonskimputem i nainom. Baj nasilniki akt smatrala je %rpska crkva za dravni udar./ narod isve(tenstvo srpsko "ori(e se protivu toga udara dugo i oajno!!! .li% nastupilo je te(ko do"a% da je$e*ka patrijar(ija ,aktiki potpala pod )rku patrijar(iju% u najve*em o"imu svome% ali u celininikad i nikako.

!oslednji plam na prijestolu %v. %ave, gori uvijek, gori i danas, te svojim ivotom i biemklasiki svjedoi daje prvobitna %vetosavska autoke#alija %rpske crkve uvijek i neprekidno iostajala, daje trajala i dotrajala do dananjeg dana. Baj ivi i nikad neugaeni !lamen tinjao jena )etinju, na prijestolu staroslavne Cetske, skenderijske i !rimorske mitropolije, toj jedinoj

mitropoliji srpskoj, do dananjeg dana uspjeno se odrao crkvenopravni kontinuitet i tradicija!eke !atrijarije.

Dra"ra na(a vojska na Mitrovdan 116! godine oslo"odila je $atrijar(iju i $e*% a aktompolitikog ujedinjenja i crkvenog jedinstva% omogu*eno je podizanje na(e stare srpske slave io"navljanje $e*ke patrijar(ije !!!2!

5"navljanje Srpske pe*ke patrijar(ije djelo je Boje u istini i Bog *e ga po milosti svojoj"lagosloviti% kako "i cvjetalo i napredovalo u svemu svome (to je Bogu ugodno% a ujedinjenomsrpskom narodu sre*no i korisno!

Bra*oX $ostigosmo politiko ujedinjenje% ostvari se crkveno jedinstvo% sad je potre"no da seopa(emoslogom i ljubavlju i to ne samo u obimu srpski0 ili jugoslovenski0 nego i u obimusveslovenski0 ideala.

.ko tako slono "udemo radili% po(to smo se na djelu osvjedoili da samo sloga %rbina spasava,u"rzo *emo ste*i i to sveto uvjerenje da samo sloga %lovenstvo spasava,(to *e se% ako Bog dauskoro i ostvariti! .minX#G=H


50/50

/ na kraju% nuno je podvu*i% da na osnovu svega onoga (to je u ovomeradu ustanovljeno% od167! postoji% Srpska pravoslavna crkva kao kanonska samostalna crkva,koju kao takvu priznajusve pravoslavne autoke,alne crkve na elu sa Carigradskom - aseljenskom crkvom u Carigradu%i prema tome nijedna njena epar0ija ili vie nji0, ne moe se kanonski izdvojiti u samostalnu posebnu crkvu bez njene saglasnosti kao ajkecrkve, tj. bez saglasnosti njeni0 episkopata

%vetog ar0ijerejskog sabora.

F, to treba da znaju oni sa @uga i Capada, jer se %rpstvo tutnjavom zli0 du0ova 5688. !robudiloi na noge vostaloS...

G1H)lasnik% slu"eni list US$C 167% 1-6!

G6H?skrnja poslanica mitropolita crnogorskog itro#ana 4ana,Cetinje 11% E->! $odvlaenjeu tekstu je moje!2

GH9ovan &! Bojovi*%!odgorika skuptina 5658,Beograd 1F% 1-1E!

GHSva znaajna akta o radu na uspostavljanju ovog redovnog stanja o"javljena su u )lasniku%slu"enom listu US$C za 167!

GEH5 ivotu i radu /vana

Documents

Cetinjska mitropolij