(Cholinesterase reactive paper) ส ำหรับเจ้ำหน้ำที่สำธำรณ ... · ทดสอบโคลีนเอสเตอเรส(Cholinesterase

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

องคความรเกยวกบการตรวจคดกรองความเสยงจากการสมผสสารเคมก�าจดศตรพชโดยกระดาษทดสอบโคลนเอสเตอเรส

(Cholinesterase reactive paper)ส�ำหรบเจำหนำทสำธำรณสขในหนวยบรกำรสขภำพปฐมภม

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม กรมควบคมโรค

จดท�ำและเผยแพร ส�ำนกโรคจำกกำรประกอบอำชพและสงแวดลอม กรมควบคมโรคกระทรวงสำธำรณสขจ�ำนวน 50,000เลมพมพครงท2 กนยำยน2560พมพท ศนยสอและสงพมพแกวเจำจอมมหำวทยำลยรำชภฏสวนสนนทำISBN 978-616-11-3528-7

จำกนโยบำยกำรดแลสขภำพในกลมวยท�ำงำนของกรมควบคมโรคสวนหนง กรมควบคมโรคใหควำมส�ำคญในกำรดแลสขภำพของผ ประกอบอำชพเกษตรกรรมเนองจำกเปนกลมแรงงำนกลมใหญและมควำมเสยงทงทำงดำนกำยภำพชวภำพสำรเคมกำรยศำสตรและควำมเครยดจำกกำรท�ำงำนกรมควบคมโรคจงมนโยบำยสนบสนนใหมกำรจดบรกำรอำชวอนำมยใหกบแรงงำนในชมชนโดยเนนใหบรกำรกบผประกอบอำชพกลมเกษตรกรรมซงควำมเสยงทส�ำคญของกลมผประกอบอำชพเกษตรกรรมคอสำรเคมก�ำจดศตรพชทเกษตรกรมกำรใชอยำงแพรหลำยไมวำจะเปนสำรก�ำจดแมลงสำรก�ำจดวชพชสำรก�ำจดโรคพช เปนตน เพอใหไดผลผลตทำงกำรเกษตรตำมควำมตองกำรของ ผบรโภคจำกกำรทเกษตรกรใชสำรเคมอยำงแพรหลำยนบำงคนขำดควำมรควำมเขำใจในกำรใชสำรเคมอยำงถกตองอกทงยงขำดกำรปองกนตนเองทถกตองท�ำใหเกษตรกรมโอกำสรบสมผสสำรเคมก�ำจดศตรพชมำกขน กำรตรวจคดกรองควำมเสยงจำกกำรสมผสสำรเคมก�ำจดศตรพชโดยใชกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรส(Cholinesterasereactivepaper)ซงกรมควบคมโรคสนบสนนใหเจำหนำทในหนวยบรกำรสำธำรณสขปฐมภมใชเปนเครองมอในกำรคดกรองควำมเสยงในเกษตรกรทใชสำรเคมก�ำจดศตรพชกลมออรกำโนฟอสเฟตและคำรบำเมตเพอคดกรองวำในกำรท�ำงำนทเกยวของกบสำรเคมของเกษตรกรนน เกษตรกรมควำมเสยงจำกกำรสมผสสำรเคมก�ำจดศตรพชอยในระดบใดแตอำจยงไมสงผลใหเกดอำกำรแพพษสำรเคมกไดซงจำกผลกำรคดกรองควำมเสยงจะท�ำใหเกษตรกรเกดควำมตระหนกและน�ำไปส กำรแนะน�ำใหเกษตรกรปรบเปลยนพฤตกรรมกำรใชสำรเคมก�ำจดศตรพชไมวำจะเปน กำรลดละเลกกำรใชสำรเคมก�ำจดศตรพชกำรท�ำเกษตรอนทรยหรอมกำรใชสำรเคมก�ำจดศตรพชอยำงถกตองและสำมำรถปองกนตนเองขณะใชสำรเคมก�ำจดศตรพช จำกกำรสนบสนนใหมกำรคดกรองควำมเสยงจำกกำรสมผสสำรเคมก�ำจดศตรพชดวยกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสตงแตปพ.ศ.2554-2557พบวำมขอจ�ำกดหลำยประกำรเชนเทคนคในกำรตรวจคดกรองกำรอำนผลกำรแปลผลควำมเสยงกำรคดกรองในผปวยเบำหวำนหรอผทรบประทำนยำบำงชนดและกำรใหค�ำแนะน�ำทถกตองแกผทไดรบกำรตรวจคดกรอง ดงนนกรมควบคมโรค โดยส�ำนกโรคจำกกำรประกอบอำชพและ สงแวดลอมจงจดท�ำองคควำมรเกยวกบกำรตรวจคดกรองควำมเสยงจำกสำรเคมก�ำจดศตรพชโดยกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสส�ำหรบเจำหนำทสำธำรณสขในหนวยบรกำรสขภำพปฐมภมเพอสนบสนนใหกบเจำหนำทในหนวยบรกำรสำธำรณสขใหสำมำรถท�ำงำนไดอยำงมประสทธภำพมำกยงขน

คณะผจดท�ำกนยำยน2560

ค�าน�า

ค�าน�า 3

สารบญ 4

บทน�า 6

กำรรบสมผสและผลกระทบตอสขภำพทเกดจำกสำรเคมก�ำจดศตรพช 7

ชนดของสำรเคมก�ำจดศตรพช 7

ขอมลสถำนกำรณกำรคดกรองควำมเสยงจำกกำรสมผสสำรเคม8

ก�ำจดศตรพชดวยกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรส

ควำมเปนมำของกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรส 10

หลกกำรของกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรส 10

ประโยชนของกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรส 11

กำรแปลผลกำรตรวจคดกรองดวยกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรส 12

คำควำมไวคำควำมจ�ำเพำะและคำควำมถกตองของวธกำรตรวจ 13

ปรมำณเอนไซมโคลนเอสเตอเรสโดยใชกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรส

ในหองปฏบตกำรและในภำคสนำม

วธกำรใชกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสอยำงถกตอง 14

ปจจยรบกวนเอนไซมอะซตลโคลนเอสเตอเรส 21

กำรตรวจวเครำะหทำงหองปฏบตกำรเพอประเมนกำรรบสมผส 24

สำรเคมก�ำจดศตรพชกลมออรกำโนฟอสเฟต

เทคนคกำรตรวจกำรรบสมผสสำรกลมออรกำโนฟอสเฟต 25

แนวทำงกำรใหสขศกษำและค�ำแนะน�ำแกเกษตรกรและประชำชน 27

ทมควำมเสยงตอสขภำพจำกกำรใชสำรเคมก�ำจดศตรพช

หนา

สารบญ

ค�ำแนะน�ำส�ำหรบเจำหนำทสำธำรณสขในกำรตรวจคดกรองควำมเสยง 29

ดวยกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรส

ค�ำถำมทพบบอย 30

ภำคผนวก 33

บรรณำนกรม 37

คณะทปรกษำและคณะผจดท�ำ 40

หนา

องคความรเกยวกบการตรวจคดกรองความเสยงจากการสมผสสารเคมก�าจดศตรพชโดยกระดาษทดสอบโคลนเอสเตอเรส (Cholinesterase reactive paper)ส�าหรบเจาหนาทสาธารณสขในหนวยบรการสขภาพปฐมภม

6

จำกผลส�ำรวจของส�ำนกงำนสถตแหงชำต ในป2557มผมงำนท�ำทงสน38.4ลำนคนเปนกลมแรงงำนนอกระบบ22.1ลำนคนคดเปนรอยละ57.6และทเหลอเปนแรงงำนในระบบ16.3ลำนคนคดเปนรอยละ42.4ซงแรงงำนนอกระบบจ�ำนวนมำกกวำครงหนงท�ำงำนอยในภำคเกษตรกรรมโดยมจ�ำนวนถง12.5ลำนคนคดเปนรอยละ56.9ของแรงงำนนอกระบบทงหมด กรมควบคมโรคจงใหควำมส�ำคญในกำรดแลสขภำพเกษตรกร โดยสนบสนนใหมกำรจดบรกำร อำชวอนำมย (คลนกสขภำพเกษตรกร)ใหกบแรงงำนในชมชนโดยเนนใหบรกำรกบผประกอบอำชพกลมเกษตรกรรมใหเกษตรกรไดรบกำรดแลสขภำพจำกกำรประกอบอำชพอยำงตอเนองและทวถงควำมเสยงจำกกำรประกอบอำชพภำคเกษตรกรรมควำมเสยงอนตรำยดำนโรคจำกกำรประกอบอำชพภำคเกษตรกรรมแบงไดเปน6ดำนดงน 1. ทางเคม กำรใชสำรเคมโดยเฉพำะอยำงยงสำรเคมก�ำจดศตรพชสงผลกระทบ ตอสขภำพทงในระยะสนและระยะยำวอำกำรทเกดขนแตกตำงกนตงแตอำกำรเลกนอยจนรนแรงถงแกชวตขนอยกบชนดปรมำณและทำงเขำสรำงกำยของสำรเคม 2. ทางชวภาพกำรท�ำงำนในภำคเกษตรมโอกำสไดรบอนตรำยจำกปจจยทำงชวภำพและมควำมเสยงสงตอโรคตดตอจำกสตวสคน ยกตวอยำงเชน โรคฉหนหรอเลปโตสไปโรซส ไขหวดนกโรคแอนแทรกซรวมถงกำรบำดเจบจำกกำรถกสตวรำยกดงหรอสตวมพษกดตอยเปนตน 3. ทางกายภาพ กำรท�ำงำนในภำคเกษตรมโอกำสไดรบสงคกคำมทำงกำยภำพเชนกำรท�ำงำนในทมอำกำศรอนท�ำใหเกดกำรสญเสยน�ำจำกเหงอออกมำกเกนไปออนเพลยหมดสตเปนลมแดดและอำจเสยชวตได 4. เออรโกโนมคส ทำทำงและสภำพกำรท�ำงำนทไมเหมำะสมอำจท�ำใหเกดอำกำรปวดหลงปวดกลำมเนอ และอำกำรบำดเจบของกลำมเนอและขอ ซงเปนปญหำสขภำพทมกเกดขน ในเกษตรกรสวนใหญ 5. ทางจตวทยาสงคมควำมเครยดจำกกำรประกอบอำชพมกเกดจำกปจจยทำงเศรษฐกจสงคมเชนจำกรำคำผลผลตตกต�ำไมไดผลผลตตำมทคำดหวงไวจนเปนหนทงในและนอกระบบซงอำจเปนสำเหตท�ำใหเกดอำกำรซมเศรำหรอพยำยำมฆำตวตำยหรอสงผลกระทบตอสขภำพรำงกำยเชนอำจปวยเปนโรคกระเพำะโรคควำมดนโลหตสงเปนตน 6. อบตเหตจากการท�างาน เชนอบตเหตจำกกำรใชเครองจกรถกบำดจำกของมคม ตกจำกตนไมฯลฯ ปจจบนเกษตรกรมกำรใชสำรเคมทำงกำรเกษตรอยำงแพรหลำยเพอใหไดผลผลตทำง กำรเกษตรทมควำมสวยงำมตรงตำมควำมตองกำรของผบรโภคซงสำรเคมก�ำจดศตรพชหำกมกำรใชในปรมำณมำกใชไมถกวธผใชขำดกำรปองกนตนเองขณะใชงำนอำจกอใหเกดผลกระทบตอสขภำพทงแบบเฉยบพลนและแบบเรอรงได ดงนนสำรเคมก�ำจดศตรพชจงเปนควำมเสยงส�ำคญในกลมผประกอบอำชพเกษตรกร

บทน�า

องคความรเกยวกบการตรวจคดกรองความเสยงจากการสมผสสารเคมก�าจดศตรพชโดยกระดาษทดสอบโคลนเอสเตอเรส (Cholinesterase reactive paper)

ส�าหรบเจาหนาทสาธารณสขในหนวยบรการสขภาพปฐมภม

7

สารเคมก�าจดศตรพชเขาสรางกายได3ทางคอ 1.ทางผวหนงสำรเคมก�ำจดศตรพชจะเขำสรำงกำยผำนทำงผวหนงโดยตรง เชน กอนฉดพนสมผสไดจำกกำรผสมสำรโดยไมใชถงมอขณะฉดพนสมผสจำกกำรถกละอองสำรและเสอผำทเปยกชมดวยสำรเคมก�ำจดศตรพชหลงฉดพนสำมำรถสมผสสำรเคมก�ำจดศตรพชไดจำกกำรเกบเกยวผลผลตทมสำรปนเปอนอยโดยไมใสถงมอเปนตน 2.ทางการหายใจเกษตรกรทฉดพนสำรเคมก�ำจดศตรพชหรอผคนทอยใกลกบพนทฉดพนจะไดรบสำรเคมก�ำจดศตรพชผำนทำงกำรหำยใจได 3.ทางปากเกดขนไดโดยบงเอญเชนกำรใชมอทปนเปอนสำรเคมหยบจบอำหำรหรอดมเครองดมทปนเปอนสำรเคมก�ำจดศตรพชเขำไปเปนตนหรอกำรกนดมโดยเจตนำผลกระทบตอสขภาพจากการสมผสสารเคมก�าจดศตรพชแบงออกเปน2สวนคอ 1. พษเฉยบพลนผปวยจะมอำกำรแสดงในทนทหลงจำกทมกำรสมผสสำรเคมก�ำจดศตรพช เชนคลนไสอำเจยนปวดหวปวดกลำมเนอกลำมเนอเกรงกระตกทองรวง หำยใจตดขดตำพรำแสบตำเปนตน 2. พษเรอรงเกดจำกกำรสมผสสำรเคมก�ำจดศตรพชเปนเวลำนำนและเกดพษสะสมจนกอใหเกดโรคหรอปญหำตอสขภำพเชนมะเรงเบำหวำนอมพฤกษอมพำตโรคผวหนงตำงๆกำรเปนหมนกำรพกำรของทำรกแรกเกดกำรสญเสยกำรไดยนกำรเสอมสมรรถภำพทำงเพศเปนตน

สารเคมก�าจดศตรพชในทางการเกษตรแบงออกเปนกลมใหญๆดงน 1.สารเคมก�าจดแมลง (Insecticides)แบงออกเปนกลมใหญๆตำมชนดของ สำรเคมได4ประเภทคอ 1.1กลมออรกำโนฟอสเฟต(Organophosphates)เชนมำลำไธออน(Malathion)และเฟนนโตรไธออน(Fenitrothion)เปนตน 1.2กลมคำรบำเมต (Carbamates) เชนคำรบำรล (Carbaryl)คำรโบฟแรน (Carbofuran)และเมทโธมล(Methomyl)เปนตน 1.3กลมออรกำโนคลอรน(Organochlorines)เชนดดท(DDT)ดลดรน(Dieldrin)เปนตน 1.4กลมไพรทรอยด(Pyrethroids)เชนเดลตำเมธรน(Deltamethrin)เพอรเมธรน(Permethrin)เปนตน

การรบสมผสและผลกระทบตอสขภาพทเกดจากสารเคมก�าจดศตรพช

ชนดของสารเคมก�าจดศตรพช


8

2.สารก�าจดวชพข(Herbicides)แบงออกไดเปน2กลมใหญจ�ำแนกตำมกำรเลอก

ท�ำลำยเปน2กลมไดแก

2.1 สารชนดเลอกท�าลาย (Selective herbicides) โดยท�ำลำยเฉพำะวชพช

แตไมเปนอนตรำยตอพชทปลกเชน2,4-Dก�ำจดวชพชใบกวำงโดยไมเปนพษตอตนขำวทเปน

พชใบแคบเปนตน

2.2 สารชนดไมเลอกท�าลาย (Non-selevtive herbicides)ท�ำลำยวชพชใบแคบ

กวำงหรอตนกกเชนพำรำควอท(Paraquat)ไกลโฟเสท(Glyphosate)เปนตน

3.สารก�าจดเชอรา(Fungicides)มอยหลำยกลมบำงชนดมพษนอยแตบำงชนด

มพษมำก เชนกลมDimethyldithiocarbamatesกลมEthylenebisdithiocarbamates

กลมMethylMercuryเปนตน

4.สารก�าจดหนและสตวฟนแทะ(Rodenticides)สำรก�ำจดหนและสตวฟนแทะ

ทนยมใชกนสวนใหญเปนสำรกลมทมฤทธตำนกำรแขงตวของเลอดเชนวอฟฟำรน(Warfarin)

เปนตน

กำรตรวจคดกรองควำมเสยงจำกกำรสมผสสำรเคมก�ำจดศตรพชดวยกระดำษทดสอบ

โคลนเอสเตอเรส ซงกรมควบคมโรคสนบสนนเจำหนำทในหนวยบรกำรสขภำพปฐมภมทม

กำรจดบรกำรอำชวอนำมยใหกบแรงงำนในชมชนเพอคดกรองควำมเสยงเกษตรกรทใชสำรเคม

ก�ำจดศตรพชกลมออรกำโนฟอตเฟตและคำรบำเมตจำกขอมลกำรตรวจคดกรองสำรเคมก�ำจด

ศตรพชในกลมเกษตรกรของส�ำนกโรคจำกกำรประกอบอำชพและสงแวดลอมกรมควบคมโรค

ในป2554รวบรวมขอมลไดทงหมด74จงหวดมจ�ำนวนผไดรบกำรตรวจคดกรอง533,524คน

พบวำมผลเสยงและ/หรอไมปลอดภยจ�ำนวน173,243คนคดเปนรอยละ32.47ป2555

รวบรวมขอมลไดทงหมด31จงหวดมผไดรบกำรตรวจคดกรอง244.822คนพบวำมผลเสยง

และ/หรอไมปลอดภยจ�ำนวน75,749คนคดเปนรอยละ30.94ป2556รวบรวมขอมลได

ทงหมด50จงหวดมจ�ำนวนผไดรบคดกรอง314,805คนพบวำมผลเสยงและ/หรอไมปลอดภย

จ�ำนวน96,227คนคดเปนรอยละ30.57และในป2557มจ�ำนวนผไดรบกำรตรวจคดกรอง

314,603คนจำก71จงหวดพบวำมผลเสยงและ/หรอไมปลอดภยจ�ำนวน107,989คน

คดเปนรอยละ34.33ดงแผนภมท1และ2

ขอมลสถานการณการคดกรองความเสยงจากการสมผสสารเคมก�าจดศตรพช

ดวยกระดาษทดสอบโคลนเอสเตอเรส



9

จำกขอมลดงกลำวขำงตนพบวำตงแตป2554-2557เกษตรกรมควำมเสยงและหรอไมปลอดภยจำกกำรสมผสสำรเคมก�ำจดศตรพชเฉลยรอยละ32.08ซงในป2557ส�ำนกโรคจำกกำรประกอบอำชพไดสนบสนนใหเจำหนำทสำธำรณสขใชแบบประเมนควำมเสยงจำกกำรรบสมผสสำรเคมก�ำจดศตรพช (นบก.1-56) ในกำรประเมนควำมเสยงเกษตรกรจำกพฤตกรรมหรอเกดกำรเจบปวยจำกกำรสมผสสำรเคมก�ำจดศตรพชในเบองตนกอนถำหำกวำเกษตรกรมผล กำรประเมนควำมเสยงอย ในระดบคอนขำงสงถงสงมำก จงจะไดรบกำรตรวจคดกรอง โดยใชกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสท�ำใหเกษตรกรทไดรบกำรคดกรองมผจ�ำนวนผทมผล ควำมเสยงและไมปลอดภยมำกขนซงเกษตรกรกลมนตองไดรบสขศกษำหรอค�ำแนะน�ำเกยวกบกำรใชสำรเคมก�ำจดศตรพชทถกตองกำรปฏบตตวขณะใชสำรเคมเพอลดควำมเสยงและสำมำรถท�ำงำนไดอยำงปลอดภย

แผนภมท2 แสดงรอยละเกษตรกรทมผลกำรตรวจพบวำเสยงและ/หรอไมปลอดภยตอพษ

สำรเคมก�ำจดศตรพชพ.ศ.2554-2557

แผนภมท1 สรปผลกำรตรวจพบวำเสยงและ/หรอไมปลอดภยตอพษสำรเคมก�ำจดศตรพชในกลม

เกษตรกรพ.ศ.2554-2557


10

เมอพ.ศ.2530-2532กองอำชวอนำมยสงกดอนำมยซงปจจบนคอส�ำนกโรคจำกกำรประกอบอำชพและสงแวดลอมสงกดกรมควบคมโรคไดรบทนจำกองคกำรอนำมยโลกเพอกำรศกษำเทคโนโลยทเหมำะสมในกำรเกบกำรวเครำะหตวอยำงและกำรตรวจคดกรองควำมเสยงจำกสำรเคมก�ำจดศตรพชกลมออรกำโนฟอสเฟตในโครงกำรสำธำรณสขมลฐำนซงขณะนนงำนสำธำรณสขมลฐำน (Primaryhealthcare) เปนนโยบำยส�ำคญของกระทรวงสำธำรณสขผลผลตจำกกำรศกษำครงนนไดพฒนำเทคโนโลยทเหมำะสม (Appropriatetechnology)ในกำรแกไขปญหำดำนอำชวอนำมยเพอสงเสรมสขภำพและปองกนอนตรำยจำกกำรประกอบอำชพภำคเกษตรกรรมผลตภณฑหนงทไดจำกกำรศกษำครงนนคอกระดำษโคลนเอสเตอเรสซงเปนเทคโนโลยทเหมำะสมทดดแปลงจำกวธวเครำะหทำงหองปฏบตกำรมำใชตรวจในภำคสนำมสำมำรถตรวจกำรท�ำงำนของเอนไซมโคลนเอสเตอเรส (Cholinesteraseenzyme)แลวใหผลกำรตรวจบนกระดำษทดสอบโดยเทยบเทำแผนเทยบสมำตรำฐำน เปนวธตรวจเชงคณภำพและไดน�ำกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสใชเปนทำงเลอกหนงในกำรเฝำระวงสขภำพของเกษตรกรในโครงกำรอสำนเขยวทไดปฏบตตงแตปพ.ศ.2530จนถงปพ.ศ.2533เพอด�ำเนนกำรตำมพระรำชด�ำรของพระบำทสมเดจพระเจำอยหวฯตอมำไดถำยทอดองคควำมรและเทคโนโลยกำรผลตกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสใหกบองคกำรเภสชกรรมใหเปนผผลตและจ�ำหนำยในเชงพำณชยปจจบนกระดำษทดสอบนใชในกำรจดบรกำรเชงรกเพอตรวจคดกรองควำมเสยงของเกษตรกรจำกกำรไดสมผสสำรเคมก�ำจดศตรพชกล มออรกำโนฟอสเฟส และคำรบำเนต

หลกการของกระดาษทดสอบโคลนเอสเตอเรส

สำรเคมก�ำจดศตรพชกลมออรกำโนฟอสเฟตและคำรบำเมตบำงชนตเมอเขำสรำงกำยจะไปยบยงกำรท�ำงำนของเอนไซมโคลนเอสเตอเรสในเมดเลอดแดงและในน�ำเหลอง(SerumหรอPlasma)ซงในภำวะปกตเอนไซมนจะท�ำหนำทสลำยสำรอะซตลโคลน(Acetylcholine)เปนกรดอะซตค(Aceticacis)และโคลน(Choline)ดงสมกำรเคมท1

สมการเคมท1Cholinesterase

HydrolyseAcetylcholine

Acetic+Choline(กระดำษเปลยนสตำมระดบควำมเขมขน

ของกรดทเกดขน)

ความเปนมาของกระดาษทดสอบโคลนเอสเตอเรส



11

แตถำในภำวะทรำงกำยไดรบสำรออรกำโนฟอสเฟตกำรท�ำงำนของเอนไซมโคลนเอสเตอเรส

จะถกยบยงท�ำใหไมเกดปฏกรยำจงไมเกดกรดอะซตคดงสมกำรเคมท2

สมการเคมท2

Acetylcholine+OrganophosphateCholinesterase

หลกกำรของกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสใชคณสมบตของกรดอะซตคทเกดขน

ท�ำใหเกดกำรเปลยนแปลงควำมเปนกรด-ดำง(pH)ดงนนถำสำรผสมระหวำงเลอดหรอน�ำเหลอง

และสำรเคมคออะซตลโคลนและอนดเคเตอร(ซงอำจจะใชสำรBromthymolblueหรอสำรอนๆ )

กำรเปลยนแปลงควำมเปนกรด–ดำงทเกดขนสำมำรถตรวจไดโดยกำรเปลยนสของอนดเคเตอร

บนกระดำษทดสอบทชบสำรเคมไวเทยบสดสวนกรดอะซตคทเกดจำกกำรท�ำงำนของเอนไซม

โคลนเอสเตอเรสได

กำรอำนและแปลผลกำรตรวจใชแผนเทยบสมำตรฐำนทจ�ำลองสทเกดจำกสำรละลำย

กรดอะซตคทควำมเขมขนตำงๆท�ำปฏกรยำกบอนดเคเตอร

ประโยชนของกระดาษทดสอบโคลนเอสเตอเรส

เปนเครองมอทเจำหนำทสำธำรณสขใชในกำรคดกรองควำมเสยงในกลมเกษตรกรและ

ผบรโภคทมกำรสมผสสำรเคมก�ำจดศตรพชกลมออรกำโนฟอสเฟตและกลมคำรบำเมตจำกกำร

ประกอบอำชพเกษตรกรรมและกำรบรโภคผกผลไมทมกำรปนเปอน (ในทนเนนตรวจคดกรอง

ในกลมผประกอบอำชพเกษตรกรรม) ซงผลจำกกำรคดกรองควำมเสยงดวยกระดำษทดสอบ

โคลนเอสเตอเรส เปนกำรคดกรองวำผทใชสำรเคมก�ำจดศตรพชมควำมเสยงจำกกำรสมผส

สำรเคมอยในระดบใดเปนกำรสรำงควำมตระหนกใหเหนควำมส�ำคญวำสำรเคมอำจสงผลใหเกด

ปญหำสขภำพ เปนขอมลทจะน�ำไปสกำรพฒนำกระบวนกำรแกปญหำในชมชน เชนกำรให

สขศกษำกำรน�ำขอมลไปเสนอเครอขำยในชมชนกำรปรบเปลยนพฤตกรรมกำรใชสำรเคม

ก�ำจดศตรพชทถกตองหรอเหมำะสมตอไป

ไมเกดปฏกรยำ(กระดำษไมเปลยนส)


12

กำรจดท�ำแผนสมำตรำฐำนส�ำหรบกำรแปลผลกำรท�ำงำนของเอนไซมโคลนเอสเตอเรส

(Cholineseteraseactivity)ไดดดแปลงมำจำกกำรท�ำCalibrationcurveของBigg’smethod

(1958) โดยกำรเจอจำงกรดอะซตคควำมเขมขน0.015 โมลำร (Molar;M) ใหเปน0.001,

0.003, ........,0.013และ0.015โมลำรซงเทยบกบกำรท�ำงำนของเอนไซมโคลนเอสเตอเรส

ทระดบ10,30,........,130และ150หนวยน�ำสำรละลำยทมควำมเขมขนตำงๆมำดกำรเปลยนส

ของBromthymolBlueสทเกดขนน�ำมำท�ำเปนสมำตรฐำนซงใชในกำรอำนผลได

การแปลผลกระดาษทดสอบเทยบกบแผนสมาตรฐานแบงได4ระดบ

1.สเหลอง แสดงระดบปกตหรอเทยบระดบกำรท�ำงำนของเอนไซมโคลนเอสเตอเรส

มคำมำกกวำหรอเทำกบ100หนวยตอมลลลตร

2.สเหลองอมเขยว แสดงระดบปลอดภยหรอเทยบระดบกำรท�ำงำนของเอนไซม

โคลนเอสเตอเรสมคำมำกกวำหรอเทำกบ87.5แตไมถง100หนวยมลลลตร

3.สเขยว แสดงระดบมควำมเสยงหรอเทยบกำรท�ำงำนของเอนไซมโคลนเอสเตอเรส

มคำมำกกวำหรอเทำกบ75แตไมถง87.5หนวยตอมลลลตร

4.สเขยวเขม แสดงระดบไมปลอดภยหรอเทยบระดบกำรท�ำงำนของเอนไซมโคลนเอสเตอเรส

มคำนอยกวำ75หนวยตอมลลลตร

แผนเทยบสมาตรฐานส�าหรบแปลผลโคลนเอสเตอเรส

ของ

กระดาษทดสอบ“REACTIVEPAPER”

ไมปลอดภย มความเสยง ปลอดภย ปกต

การแปลผลการตรวจคดกรองดวยกระดาษทดสอบโคลนเอสเตอเรส



13

คาความไวคาความจ�าเพาะและคาความถกตองของวธการตรวจปรมาณเอนไซมโคลนเอสเตอเรสโดยใชกระดาษทดสอบโคลนเอสเตอเรสในหองปฏบตการ

และในภาคสนาม

กอนน�ำกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสไปใชในกำรตรวจคดกรองควำมเสยงสำรเคม

ก�ำจดศตรพช ไดมกำรทดสอบควำมไวและควำมจ�ำเพำะของเครองมอ โดยกำรเปรยบเทยบ

ผลกำรตรวจปรมำณเอนไซมโคลนเอสเตอเรสของกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสทผลตขนกบ

ผลกำรตรวจโดยวธทำงหองปฏบตกำร(Bigg’smethod)โดยใชสถตPairedt-testซงพบวำ

ผลกำรตรวจทงสองวธไมมควำมแตกตำงกนอยำงมนยส�ำคญทำงสถต(P<0.01)ทระดบควำมเชอมน

99%และเมอประเมนผลควำมถกตองแมนย�ำจำกปฏกรยำของเอนไซมโคลนเอสเตอเรสดวย

กระดำษทดสอบในหองปฏบตกำรพบวำควำมไว(sensitivity)รอยละ89.89ควำมเฉพำะเจำะจง

(specificity)รอยละ95.65คำควำมถกตอง(positivepredictedvalue)รอยละ94.59ซง

สำมำรถน�ำไปใชเปนวธกำรตรวจคดกรองกำรสมผสสำรเคมก�ำจดศตรพชกลมออรกำโนฟอสเฟต

และคำรบำเมตไดและเมอน�ำกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสไปทดลองใชในภำคสนำมพบวำ

ควำมไว(sensitivity)รอยละ77.04ควำมเฉพำะเจำะจง(specificity)รอยละ90.01ควำมถกตอง

(positivepredictedvalue)รอยละ90.38

จำกกำรทดสอบดงกลำวกำรตรวจคดกรองกำรสมผสสำรเคมก�ำจดศตรพชกลมออรกำโน

ฟอสเฟตและคำรบำเมตดวยกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสสำมำรถน�ำไปใชทดสอบใน

ภำคสนำมซงไมจ�ำเปนตองทดสอบในหองปฏบตกำร และเทคนควธกำรใชงำยซงเจำหนำท

สำธำรณสขสำมำรถใชเปนเครองมอในกำรคดกรองผสมผสสำรเคมก�ำจดศตรพชกลมออรกำโน

ฟอสเฟตและคำรบำเมตไดดวยตนเอง


14

กระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรส ใชเปนกำรตรวจเชงคณภำพทมควำมถกตอง

และเทยงตรงในระดบของกำรตรวจเพอคดกรอง (screeningtest) เทำนน ดงนนปจจยทมผล

ตอกำรใชกระดำษทดสอบอยำงถกตองและมประสทธภำพมดงน

1.บคลากร

เจำหนำทสำธำรณสขทท�ำหนำทตรวจคดกรองตองผำนกำรฝกอบรมตองเขำใจ

หลกกำรและวธใชกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสจงจะแปลผลไดถกตองผท�ำกำรตรวจคดกรอง

ตองอำนวธกำรใชจำกฉลำกทแนบในกลองบรรจขวดและศกษำวธกำรตรวจใหเขำใจกอนท�ำกำร

ตรวจคดกรอง

2.เครองมอและอปกรณ

ตองมครบและเพยงพอซงอปกรณหลกทจ�ำเปนตองม ไดแกกระดำษทดสอบโคลน

เอสเตอเรสและแผนเทยบสมำตรฐำนแผนกระจก(slide)เขมเจำะเลอด(lancet)หลอดฮมำโตครต

ชนดทเคลอบสำรกนเลอดแขง (หลอดทมแถบสแดง) (hematocrit capillarytube)ส�ำล

ทผำนกำรฆำเชอแลวแอลกอฮอล70%ปำกคบ (forceps)ดนน�ำมนและอปกรณเสรมเพอ

ควำมสะดวกในกำรทดสอบเชนตะแกรงส�ำหรบวำงหลอดเลอด(rack)อปกรณในกำรเปำ/ดน

น�ำเหลองออกจำกหลอดฮมำโตครต เครองปนฮมำโตครตนำฬกำจบเวลำถงมอยำงภำชนะ

ส�ำหรบทงเขมและถงแดงส�ำหรบใสขยะตดเชอรวมถงเอกสำรกำรบนทกประวตชอ-สกล ผรบ

กำรตรวจชอสกลผท�ำกำรตรวจและผลกำรตรวจ

วธการใชกระดาษทดสอบโคลนเอสเตอเรสอยางถกตอง



15

ตารางท1ภำพตวอยำงเครองมอและอปกรณในกำรตรวจคดกรอง

แผนเทยบสมำตรฐำนส�ำหรบแปลผลโคลนเอสเตอเรสของ

กระดำษทดสอบ“REACTIVEPAPER”

ไมปลอดภย มควำมเสยง ปลอดภย ปกต

แผนเทยบสมำตรฐำน

เขมส�ำหรบเจำะเลอดแบบตำงๆ หลอดฮมำโตครต

แผนกระจก ดนน�ำมน

ส�ำลแอลกอฮอล70%ปำกคบอปกรณในกำรเปำ/ดนน�ำเหลองออกจำก

หลอดฮมำโตครต

ตะแกรงส�ำหรบวำงหลอดฮมำโตครต เครองปนฮมำโตครต

ชดตรวจมำตรฐำนขององคกำรเภสชกรรมชดเลก ชดตรวจมำตรฐำนขององคกำรเภสชกรรมชดใหญ

กำระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรส


16

3.วธการตรวจคดกรอง

3.1 การตรวจสอบคณภาพของกระดาษทดสอบโคลนเอสเตอเรส

1) กระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสทเสอมคณภำพสำมำรถดไดจำกสเหลอง

ของกระดำษทไมสม�ำเสมอหรอเปลยนจำกสเหลองเปนสอนลกษณะไมชนไมบวม

2) ตรวจสอบวนหมดอำยของกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสชดตรวจและอำน

ขอก�ำหนดทกครงเมอเปดกำรใชงำน

3.2 การตรวจสอบประสทธภาพของกระดาษทดสอบโคลนเอสเตอเรส

วธกำรตรวจสอบประสทธภำพของกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสสงเกตไดจำก

กำรหยดน�ำเหลองลงไปบนกระดำษทดสอบถำกระดำษทดสอบเปลยนสจำกสเหลองเปนเขยวทนท

แสดงวำกระดำษทดสอบยงมประสทธภำพใชงำนไดแตถำกระดำษทดสอบไมเปลยนสยงคงเปน

สเหลองเหมอนเดมกแสดงวำกระดำษทดสอบไมมประสทธภำพแลวซงเกดจำกกำรเสอมสภำพ

ของสำรเคมบนกระดำษทดสอบไมควรน�ำมำใชงำนเพรำะจะท�ำใหแปรผลไมถกตองควรตรวจสอบ

ประสทธภำพของกระดำษทดสอบกอนน�ำไปใชในกำรทดสอบทกครง

3.3 เทคนควธการเจาะเลอด

1)ลำงมอใหสะอำดกอนเจำะเลอดทกครง

2)นวดคลงทปลำยนว เพอใหเลอดไหลเวยนด (ควรเปนนวกลำงหรอนวนำงขำงซำย

เพรำะนวกลำงและนวนำงแตละนวมเยอหมเอนทไมตอเนองกน เวลำอกเสบตดเชอจงมกเปน

นวใดนวหนงไมคอยลำมไปยงนวอน และเปนนวทใชงำนนอยกวำนวอนๆจงเปนตวเลอกทด

ในกำรเจำะเลอดจำกปลำยนว)

3)ใชส�ำลปรำศจำกเชอชบแอลกอฮอล70%เชดบรเวณทจะท�ำกำรเจำะเลอดแลว

รอใหแหง

4)ใชเขม/อปกรณส�ำหรบเจำะเลอดเจำะดำนขำงของปลำยนว

5) เชดเลอดหยดแรกออกกอนดวยส�ำลแหง (เพรำะอำจมเนอเยอและสงปนเปอน

อยมำก)และทดสอบกบเลอดหยดท2

6)น�ำหลอดฮมำโตครตทเคลอบสำรกนเลอดแขงHeparin(หลอดทมแถบสแดง)

มำแตะบรเวณหยดเลอดเอยงท�ำมมประมำณ45องศำ(เพอใหเลอดไหลเขำหลอดฮมำโตครต

ไดงำย)ใชเลอดประมำณเกอบเตมหลอดอดปลำยหลอดดำนหนงดวยดนน�ำมนตดชอ-สกล/

ล�ำดบทผรบกำรตรวจคดกรองใหชดเจน

7)กดแผลทปลำยนวจนเลอดหยดดวยส�ำลแหง



17

3.4 เทคนคการปนแยกน�าเหลอง น�ำหลอดฮมำโตครตทบรรจเลอดไปปนดวยเครองปนฮมำโตครตควำมเรว15,000รอบตอนำทนำน5นำทแรงเหวยงจะท�ำใหเมดเลอดแดงไปกองรวมตวทกนหลอดน�ำเหลองจะอยชนบนซงเปนสวนทจะน�ำไปใชในกำรทดสอบกรณไมมเครองปนฮมำโตครตสำมำรถตงหลอดฮมำโตครตในแนวดงเพอใหเกดกำรแยกตวของเมดเลอดแดงและน�ำเหลองซงอำจใชเวลำประมำณ0.5 -2ชวโมง (ขนอยกบพยำธสภำพของแตละบคคลแตตองมนใจวำเมดเลอดแดงตกตะกอน จนไดชนน�ำเหลองใส) เมดเลอดแดงจะตกตะกอนอยกนหลอดและน�ำเหลองจะอยชนบนซงเปนสวนทจะน�ำมำใชในกำรทดสอบ 3.5 เทคนคการดนน�าเหลองและการทดสอบ 1) ในอดตใชวธกำรหกหลอดฮมำโตครตเพอน�ำน�ำเหลองออกจำกหลอด แตเนองจำกมควำมเสยงทอำจกอใหเกดอบตเหตจำกกำรหกหลอดปจจบนจงแนะน�ำใหใชวสดอนๆ ในกำรดนน�ำเหลองออกจำกหลอดแทนกำรหกเชนใชไมหรอลวดเสยบกระดำษ(น�ำมำดดใหเปนเสนตรง)ทสำมำรถเสยบเขำไปในหลอดไดดนน�ำเหลองออกมำหรอใชเขมฉดยำดดเอำน�ำเหลองออกจำกหลอดเปนตน 2)ใชลวดเสยบกระดำษหรอไมเสยบเขำไปในหลอดฮมำโตครตดำนทเปนดนน�ำมนใหน�ำเหลองหยดลงบนกระจกสไลดจ�ำนวน1หยดหำมไมใหมเมดเลอดแดงปนเพรำะจะท�ำใหกำรอำนสผดพลำดได 3)ใชปำกคบหยบกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรส(ทน�ำออกจำกตเยนหรอกระตกน�ำแขงมำวำงไวทอณหภมหอง)วำงทบบนหยดน�ำเหลอง 4)น�ำแผนกระจกอกแผนปดทบกระดำษทดสอบไวเพอปองกนไมใหแหงกอนเกดปฏกรยำ 5)ตงเวลำตำมทก�ำหนดแลวจงอำนผลโดยกำรเทยบสกบแผนสมำตรฐำน 3.6 วธการสงเกตปฏกรยาและการอานผล 1)ตงไวทอณหภมหองนำน4-7นำทขนกบอณหภมหองขณะทท�ำกำรทดสอบกำรเปลยนสสำมำรถดไดชดเจนดวยตำเปลำอำนผลโดยกำรเทยบสกบแผนสมำตรฐำนทบรรจมำกบชดทดสอบตำมเวลำทก�ำหนดถำทงไวนำนเกนเวลำทก�ำหนดเอนไซมจะถกท�ำลำยกระดำษ อำจจะเปลยนเปนสเหลองท�ำใหกำรแปลผลผดพลำดเปนผลลบลวง(falsenegative) 2)สถำนทและสงแวดลอมในกำรทดสอบสถำนทควรท�ำงำนไดสะดวกสงแวดลอมตองค�ำนงถงอณหภมของอำกำศขณะท�ำกำรทดสอบเพรำะมผลตอปฏกรยำของน�ำเหลองและ สำรเคมทเคลอบบนกระดำษทดสอบอำกำศรอนปฏกรยำจะเกดเรวขนกำรรอเวลำอำนผลจงตองท�ำใหถกตอง


18

อณหภม25�Cรอเวลำ7นำทเทยบสจำกแผนเทยบสมำตรฐำน




ตารางท2ขนตอนกำรตรวจคดกรอง

3.น�ำหลอดฮมำโตครตทเคลอบสำรกนเลอดแขงHeparinใชดำน

ทมสแดงแตะบรเวณหยดเลอดเอยงท�ำมมประมำณ45องศำ

7. ใชปำกคบหยบกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรส วำงบน

กระจกไลด

9.น�ำแผนกระจกอกแผนปดทบกระดำษทดสอบไวเพอปองกน

ไมใหแหงกอนเกดปฎกรยำ

10.ตงเวลำตำมทก�ำหนดเพอรอใหน�ำเหลองท�ำปฎกรยำกบ

กระดำษทดสอบอำนผลโดยกำรเทยบสกบแผนสมำตรฐำน

5.ปนดวยเครองปนฮมำโตครตหรอวำงตงไว

8.ลวดเสยบกระดำษเสยบหลอดฮมำโตครตดำนทเปนดนน�ำมนให

น�ำเหลองหยดลงกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสบนกระจกไลด

6.ใหเกดกำรแยกตวของเมดเลอดแดงและน�ำเหลอง

4.อดปลำยหลอดดำนหนงดวยดนน�ำมน

1.ใชส�ำลปรำศจำกเชอชบแอลกอฮอล70%เชดบรเวณทจะ

ท�ำกำรเจำะเลอดแลวรอใหแหง 2.ใชเขม/อปกรณส�ำหรบเจำะเลอดเจำะดำนขำงของปลำยนว



19

4.การเกบและการบ�ารงรกษาเครองมอและชดทดสอบ

1)เกบกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสไวทอณหภมทก�ำหนด

2) ท�ำควำมสะอำดไมใหมเลอดตดและเกบใสกระเปำหรอภำชนะบรรจหลงจำก

ท�ำควำมสะอำดแลวเพอปองกนควำมชน

3)ตรวจสอบวนหมดอำยขำงขวดและดกำรเปลยนสของกระดำษทดสอบโคลน

เอสเตอเรสทกครงกอนท�ำกำรทดสอบ

5.ขอควรระวง

1) เอนไซมทเคลอบบนกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสควำมคงตวคอนขำงต�ำ

ทอณหภมมำกกวำ25องศำเซลเซยสเอนไซมจะเสอมคณภำพตองเกบแชในถงน�ำแขงอณหภม

ทท�ำปฏกรยำกนจะไมเกน37องศำเซลเซยสซงเปนอณหภมปกตของรำงกำยถำจะน�ำไปใชใน

ภำคสนำมตองเกบแชในถงน�ำแขงเสมอ

2) ควรเลอกอปกรณทใชในกำรเจำะเลอดใหเหมำะสมโดยเลอกใชชนดทใชแลวทง

ทนท

3) ไมควรใชเขมหรอใบมดทไมสำมำรถควบคมควำมลกของกำรเจำะได

4) ไมควรใชทเจำะเลอดแบบปำกกำเพรำะอำจเปนพำหะตดเชอใหกบผทเจำะเลอด

รำยตอไปได

5) ไมควรบบหรอเคนใหเลอดออกเพรำะอำจท�ำใหเมดเลอดแดงแตกหรอท�ำให

ของเหลวจำกเนอเยอไหลปนเขำมำ

6)ไมควรใชส�ำลทชมแอลกอฮอลเกนไปและไมควรเจำะเลอดขณะทแอลกอฮอลไมแหง

7) หลกเลยงสถำนทตรวจทมอณหภมสงเกนไปขณะท�ำกำรตรวจปกตไมควรเกน40

องศำเซลเซยส

8) หำมสวมปลอกเขมกลบหลงใชแลวและหำมหกงอเขม

9) ใชกลองส�ำหรบทงวสดมคมกลองตองมลกษณะแขงแรงปองกนกำรทะลของ

วสดมคมและชบงดวยฉลำกมสญลกษณชววตถตดเชออนตรำยตดขำงกลองและรวบรวม

ใสถงแดงส�ำหรบขยะตดเชอ


20

6.วธเกบรกษากระดาษทดสอบโคลนเอสเตอเรส

กระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสผลตจำกกำรชบสำรเคมซงสำมำรถสลำยตวไดดวย

แสงแดดควำมรอนควำมชนจงควรเกบไวในขวดแกวหรอขวดพลำสตก(PET)สชำเกบชดทดสอบ

ไวในทแหงและเยน(เกบในตเยนอณหภม4-8องศำเซลเซยส)หลกเลยงกำรถกควำมรอนและ

แสงแดดกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสมอำยกำรใชงำน2ปนบจำกวนผลตหรอดจำกวนหมดอำย

ขำงภำชนะบรรจ

ขอควรระวงเมอน�ำขวดกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสออกจำกตเยนตองวำงทงไว

ใหมอณหภมเทำกบอณหภมหองกอนเปดขวดเพอปองกนไมใหกระดำษชนและควรปดฝำขวด

ใหสนททนทหลงเปดใชงำนเกบไวในทแหงอณหภม4-8องศำเซลเซยส(ในตเยน)และไมให

ถกแสง



21

เนองจำกกลไกกำรท�ำงำนของรำงกำยอำศยสำรสอประสำท(Neurotransmitter)จำก

เซลลประสำทหนงไปสอกเซลลหนงเปนระยะ โดยมเอนไซมอะซตลโคลนเอสเตอเรสท�ำลำย

สำรสอประสำทเปนระยะดวยเชนกนทงนเพอใหเกดควำมสมดลของกำรสอสำรระหวำงเซลล

ไมใหมกำรสอสำรมำกเกนไปหรอนอยเกนไปโดยระดบของเอนไซมอะซตลโคลนเอสเตอเรสในเลอด

หรอในซรมจะเปนตวบงช(Biomarker)ควำมเสยงภยตอสขภำพทอำจท�ำใหเกดพยำธสภำพตอ

รำงกำยไดปจจบนตำมประกำศกรมควบคมโรค เรองขอแนะน�ำกำรเฝำระวงสขภำพจำกพษ

สำรเคมกรณดชนชวดกำรไดรบ/สมผสทำงชวภำพส�ำหรบผประกอบอำชพทสมผสสำรเคมส�ำหรบ

ประเทศไทย (ThaiBiologicalExposure Indices:ThaiBEIs)ฉบบท1 ไดระบวำระดบ

กำรท�ำงำนของโคลนเอสเตอเรสในเซลลเมดเลอดแดงควรอยในระดบ70เปอรเซนตของคำพนฐำน

รำยบคคล(Cholinesteraseactivityinredbloodcells70%ofindividual’sbaseline)

ซงกรมควบคมโรค โดยส�ำนกโรคจำกกำรประกอบอำชพและสงแวดลอม ไดมกำรใชกระดำษ

ทดสอบโคลนเอสเตอเรสคดกรองควำมเสยงเกษตรกรทสมผสสำรเคมก�ำจดศตรพชประเภท

ออรกำโนฟอสเฟตและคำรบำเมตซงสำรเคมก�ำจดศตรพชทงสองชนดนมผลยบยงเอนไซมอะซตล

โคลนเอสเตอเรสในกำรคดกรองควำมเสยงดงกลำวทงนมเกณฑในกำรคดกรองควำมเสยงวำถำ

กระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรส เปลยนสจำกสเหลองเปนสเขยวหรอสเขยวน�ำเงนแสดงวำ

มระดบเอนไซมอะซตลโคลนเอสเตอเรสลดลงมำกจนนำจะเกดควำมเสยงตอกำรเกดพษสำรเคม

ก�ำจดศตรพชสองประเภทดงกลำว

นอกเหนอจำกสำรเคมก�ำจดศตรพชทงสองประเภททมผลตอเอนไซมอะซตลโคลน

เอสเตอเรสแลวยงพบวำมสำรหลำยชนดทมผลตอเอนไซมอะซตลโคลนเอสเตอเรสจงเปนปจจย

รบกวนตอกำรแปลผลกำรคดกรองควำมเสยงดวยกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรส โดยสำร

บำงชนดมผลยบยงกำรท�ำงำนของเอนไซมสำรบำงชนดลดปรมำณสำรสอประสำทสำรบำงชนด

มผลกระตนกำรท�ำงำนของเอนไซมและสำรบำงชนดเพมปรมำณสำรสอประสำทดงนนจงควร

มขอก�ำหนดกรณเฉพำะทงในกำรปฏบตตวกอนรบกำรตรวจคดกรองและในแบบสมภำษณผรบ

กำรตรวจคดกรองเพอปองกนกำรแปลผลกำรคดกรองคลำดเคลอนเนองจำกปจจยรบกวนดงกลำว

ปจจยรบกวนเอนไซมอะซตลโคลนเอสเตอเรส


22

ระยะเวลำทปจจยรบกวน

มผลตอเอนไซมโคลนเอสเตอเรส

ฟลออไรด(fluoride) ตะกว(Lead)ทองแดง(Copper) สงกะส(Zinc)แคดเมยม(Cadmium) ปรอท(Mercury)

ยำรกษำโรคตอหน(Physostigmine,Dyflos,Ecothiopate)

ยำรกษำโรคกลำมเนอออนแรง (Edrophonium,Neostigmine,Pyridostigmine)

โรคเบำหวำนชนดไมพงอนซลน[DiabetesMellitusTypeII(*)]

ฟลำโวนอยด (Flavonoid) ในกระเพรำ โหระพำแมงลกมะกรดสะระแหนผกชฝรงใบยอตนหอมกยชำยคนชำยตะไครขงกระชำยขำกระเทยมหอมแดงพรกไทยออนพรกขหนและพรกชฟำ

อณหภมรำงกำยต�ำ(Temperature(Hypothermia)

หมายเหต:(*)โรคเบาหวานชนดไมพงอนซลน(Non-insulin-dependentdiadetesmellitus,typeII)

สำรเสพตด เชนแอลกอฮอล ไวนกำแฟชำบหร สำรไมทรำจนน (Mitragynine) ในใบกระทอมเปนตนGalanthamine,Morphine,Codeine,Dilaudid,Desomorphine

ยำรกษำโรคอลไซเมอร(Tacrine,Donepezil,Galantamine,Rivastigmine,Metrifonate)และยำรกษำอำกำรขำงเคยงโรคอลไซเมอรและยำรกษำกำรบำดเจบในสวนสมอง

มผลระยะยำวกำรท�ำงำนของเอนไซมอำจไมกลบคนสสภำพเดม

Edrophonium 10นำทNeostigmine 1-2ชวโมงPyridostigmine 0.5-5ชวโมง

1.4ชวโมง-3.6ชวโมง

9-12ชวโมง

เมออณหภมรำงกำยอยในภำวะปกต

4-5ชวโมง

Galantamine7ชวโมงยำชนดอนอำจมผลระยะยำวประมำณ70ชวโมง

ยำแกอกเสบยำแกปวดยำลดไข 3-7วน

1ชวโมงถำไมไดรบเพมเตมหรออำจลดกำรรบกวนภำยหลงกำรรบยำตำนพษโลหะหนก

ตารางท 1 สำรทมฤทธยบยงเอนไซมอะซตลโคลนเอสเตอเรส (Acetylcholineesterase

Inhibitor)

ตำรำงขำงลำงนแสดงตวอยำงสำรบำงชนดทมกพบ/ใชในชวตประจ�ำวนทควรน�ำมำ

ก�ำหนดกำรปฏบตตวเปนกรณเฉพำะและควรน�ำมำบรรจในแบบสมภำษณในสวนของโรคประจ�ำตว

ยำทรบประทำนอำหำรทรบประทำนและขอสงเกตของสภำวะรำงกำย เพอรวมเปนขอมล

ประกอบในกำรคดกรองกลมเสยงภยตอสขภำพจำกสำรเคมก�ำจดศตรพชสองประเภทดงกลำว

ปจจยรบกวน



23

ตารางท2สำรทมฤทธกระตนเอนไซมอะซตลโคลนเอสเตอเรส(Acetylcholineesterase

Activator)

ชนดของปจจยรบกวน

มกำรบำดเจบในสวนสมอง

โรคตอหน

โรคกลำมเนอออนแรง

โรคเบำหวำนชนดไมพงอนซลน[DiabetesMellitusTypeII(*)]

อณหภมรำงกำยสงหรอเปนไข(Temperature(Hyperthermia)&Fever)

หมายเหต:(*)โรคเบาหวานชนดไมพงอนซลน(Non-insulin-dependentdiabetesmellitus,TyprII)

รำงจด(LaurelClockvine)

โรคอลไซเมอร

แคลเซยม(Ca) แมกนเซยม(Mg)แมงกำนส(Mn) โซเดยม(Sodium)

ระยะเวลำทปจจยรบกวนม ผลตอเอนไซมโคลนเอสเตอเรส

ตลอดเวลำทมพยำธสภำพ และไมไดรบยำรกษำเฉพำะโรค




เมออณหภมรำงกำยอยในภำวะปกต

1วน


1 ชวโมง ถำไมไดรบเพมเตม หรออำจลด กำรรบกวนภำยหลงกำรรบยำตำนพษโลหะหนก


24

ออรกำโนฟอสเฟตเปนสำรเคมก�ำจดศตรพชทนยมใชกนอยำงแพรหลำยในระยะ

20ปทผำนมำตวอยำงเชนพำรำไทออนหรอฟลดอล อ-605 (ใชในภำคเกษตรกรรม)

คลอไพรฟอสและไดคลอวอสหรอดดวพ(ใชในบำนเรอนพบในสเปรยก�ำจดยงแมลงสำบ

ปลวกมดและมอด)ออรแกโนฟอสเฟตมฤทธยบยงกำรท�ำงำนของเอนไซมโคลนเอสเตอเรส

ซงเปนเอนไซมทท�ำหนำทเปลยนอะซตลโคลน (สำรสอประสำท) ไปเปนโคลนและอะซเตท

เมอเอนไซมโคลนเอสเตอเรสไมสำมำรถท�ำหนำทไดจงท�ำใหเกดกำรคงของอะซตลโคลน

ซงกำรคงนจะมผลตอระบบประสำทสวนกลำงและสวนปลำยท�ำใหเกดกำรกระตกของกลำมเนอ

ดวยเหตน จงมกำรตรวจประเมนกำรรบสมผสสำรก�ำจดศตรพชกลมออรกำโนฟอสเฟต

ดวยกำรตรวจวดกำรท�ำงำนของเอนไซมโคลนเอสเตอเรสโดยตรงกำรตรวจวดกำรท�ำงำนของ

เอนไซมโคลนเอสเตอเรสน สำมำรถน�ำมำใชเปนตวชวดทำงชวภำพของกำรสมผส

(biomarkerofexposure)และตวชวดทำงชวภำพของผลกระทบ(biomarkerofeffect)

จำกกำรรบสมผสสำรก�ำจดศตรพชกลมออรกำโนฟอตเฟตและคำรบำเมตไดขอจ�ำกดของ

กำรตรวจวดเอนไซมโคลนเอสเตอเรสคอจะตองท�ำกำรตรวจวด2ครงคอกอนสมผสและ

หลงสมผส เพอกำรเปรยบเทยบผล (รอยละกำรลดลงของระดบเอนไซมโคลนเอสเตอเรส

รำยบคคล)นอกจำกนแลวขอจ�ำกดอกอยำงหนงคอวธนไมมควำมจ�ำเพำะส�ำหรบกำรตรวจ

วดกำรรบสมผสสำรก�ำจดศตรพชกลมออรกำโนฟอสเฟตแตสำรเคมก�ำจดศตรพชกลมคำรบำเมต

บำงชนดกใหผลในลกษณะเดยวกน

กำรตรวจวเครำะหหำปรมำณสำรกลมอลคลฟอสเฟต(AlkylPhosphate)ซงเปน

สำรแปรรปหรอสำรเมตำบอไลตของสำรกลมออรกำโนฟอสเฟตเปนกำรตรวจวเครำะห

กำรรบสมผสสำรทำงออม แตเปนกำรตรวจทมควำมจ�ำเพำะส�ำหรบกำรรบสมผสสำรก�ำจด

ศตรพชกลมออรกำโนฟอตเฟตโดยสำรกลมนจะผำนกระบวนกำรเผำผลำญทตบโดยปฏกรยำ

oxidationและhydrolysis ไดสำรเมตำบอไลตคอสำรกลมอลคลฟอสเฟตซงสวนใหญ

จะถกก�ำจดออกจำกรำงกำยทำงไต และขบออกทำงปสสำวะ โดยทวไปสำรกล มออร

กำโนฟอตเฟตสวนใหญจะถกเปลยนแปลงในรำงกำยไดเรวและขบออกไดเรวจงมกพบเปน

พษแบบเฉยบพลนมำกกวำพษสะสมหำกไดรบในปรมำณไมมำกจะท�ำใหเกดอำกำรคลนไส

การตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการเพอประเมนการรบสมผส

สารเคมก�าจดศตรพชกลมออรกาโนฟอสเฟต



25

วงเวยนออนเพลยกลำมเนอกระตกแนนหนำอกอำเจยนทองเดนตำพรำน�ำลำยออกมำก

ผดปกตและถำไดรบปรมำณมำกขนจะท�ำใหหมดสตน�ำลำยฟมปำกอจจำระปสสำวะรำด

กลำมเนอกระตกทวตวชกหำยใจล�ำบำกตวเขยวและหยดหำยใจพษของออรกำโนฟอสเฟต

เกดขนไดภำยในเวลำไมกนำทจนถง2–3ชวโมงและออกฤทธอยไดนำน1-5วนหำกไดรบ

ในปรมำณมำกและไดรบกำรรกษำไมทนอำจเสยชวตไดภำยใน24ชวโมง

1.การตรวจวดการท�างานของเอนไซมโคลนเอสเตอเรส (Cholinesteraseactivitydetermination) ปจจบนมวธกำรตรวจวเครำะหปรมำณกำรสมผสสำรกลมออรกำโนฟอสเฟตทใชกน อยำงแพรหลำยคอ กำรตรวจวดกำรท�ำงำนของเอนไซมโคลนเอสเตอเรสซงมอย ดวยกน หลำยเทคนคสวนใหญเปนวธกำรวดส(Colorimetricmethod)ทเกดขนจำกปฏกรยำวธทนยมใชกนอยำงแพรหลำยเปนของEllmanและคณะเนองจำกเปนวธทงำยมควำมถกตองและรวดเรวเครองมอทใชเปนเครองสเปคโตรโฟโตมเตอรขนำดเลกทเรยกวำ เครองไมโครเพลทรดเดอร (Microplatereader)สวนวธกำรตรวจวดอนๆไดแก 1.1Manometricmethodหลกกำรของวธน คอท�ำกำรตรวจวดปรมำณกำซคำรบอนไดออกไซดทเกดจำกไฮโดรเจนคำรบอเนต ในสำรละลำยไฮโดรเจนคำรบอเนตบฟเฟอรซงถกยอยสลำยโดยกรดอะซตคทเกดจำกปฏกรยำไฮโดรไลซสของอะซตลโคลน 1.2Potentiometricmethodsหลกกำรของวธนคอใชกำรสลำยตวของสำรเรมตนคออะซตลโคลนไปเปนโคลนและกรดอะซตคแลวตรวจวดกำรท�ำงำนของเอนไซมโคลนเอสเตอเรสทระดบควำมเปนกรด-ดำงแตกตำงกนภำยหลงจำกกำรสมผสสำร 1.3TitrimetricmethodsวธนดดแปลงมำจำกPotentiometricmethodsโดยกำรไตเตรตกรดอะซตคทเกดกำรสลำยตวอะซตลโคลนกบสำรละลำยทเปนดำง เปรยบเทยบ ควำมแตกตำงของระดบควำมเปนกรด-ดำง 1.4Photometricmethodsหลกกำรของวธนคอวดกำรดดกลนแสงของเอนไซมโคลนเอสเตอเรสทระดบควำมยำวคลนทจ�ำเพำะโดยสำมำรถบงบอกถงปรมำณสำรไดดวยเทคนคทใชในกำรตรวจวด คอ Spectrophotometricซงวธ Ellman’s assay กใชหลกกำรน เชนเดยวกน

เทคนคการตรวจการรบสมผสสารกลมออรกาโนฟอสเฟต


26

1.5FluorometricmethodsหลกกำรของวธนคอวดกำรเรองแสงของผลตภณฑทเกดขนจำกปฏกรยำของเอนไซมโคลนเอสเตอเรสโดยกำรใสสำรเรองแสงทเหมำะสมในกำรจบกบผลตภณฑนนวธนมควำมไวมำกกวำวธColorimetricถง100เทำ 1.6Mass spectrometry วธกำรนใชในกำรตรวจวเครำะหสำรทเขำไปยบยง กำรท�ำงำนของเอนไซมอะซตลโคลนเอสเตอเรสโดยใชเทคนคHPLC/MS 1.7Polarographicmethodsเปนวธกำรทำงเคมไฟฟำโดยใชแพลทนมอเลคโทรดเปนขวไฟฟำสองอนจมลงในตวอยำงแลววดควำมตำงศกยทเกดขนจำกปฏกรยำ 1.8Radio isotopicmethod เปนเทคนคทำงดำนรงส โดยมกำรตดฉลำกสำรกมมนตรงสคอ3Hหรอ14Cทต�ำแหนงไฮโดรเจน (H)หรอคำรบอน (C)ของอะซตลโคลน แลวท�ำกำรตรวจวดกำรท�ำงำนของเอนไซมโคลนเอสเตอเรส 1.9Biosensorsเปนวธกำรทำงเคมไฟฟำอกวธหนงโดยใชอปกรณทมควำมไวและควำมจ�ำเพำะตอสำรชวโมเลกล (อะซตลโคลนเอสเตอเรส)ทเคลอบอยบนผวตวแปลงสญญำณ(Transducer)ในกำรตรวจวเครำะหเทคนคนนยมใชกนอยำงแพรหลำยในทำงคลนก 2.การตรวจวเคราะหหาปรมาณสารกลมอลคลฟอสเฟต(AlkylPhosphate) โดยทวไปในกำรตรวจวเครำะหปรมำณสำรแปรรปหรอสำรเมตำบอไลตของออรกำโนฟอสเฟต(สำรกลมอลคลฟอสเฟต)ทตกคำงในปสสำวะนยมใชเทคนคGasChromatography(GC)ซงเปนเทคนคทใช ส�ำหรบแยกสำรผสมทมคณสมบตทสำมำรถระเหยเปนไอได โดยใช เฟสเคลอนท (mobilephase)เปนแกสแตไมท�ำปฏกรยำกบสำรผสมเชนฮเลยมโดยฮเลยมจะท�ำหนำทเปนตวพำ(carrier)สำรผสมสวนเฟสคงท(stationaryphase)อำจจะเปนของแขงหรอของเหลวทบรรจอยในคอลมนเมอทงตวพำและสำรผสมเคลอนทผำนคอลมนดวยอตรำเรวทเหมำะสมสำรจะถกแยกออกจำกกนดวยกำรกระจำยตวทแตกตำงกนของสำรในเฟสคงทและเฟสเคลอนทซงเทคนคนเปนเทคนคทไดมำตรฐำนสำมำรถบอกไดทงชนดและปรมำณของสำรแตกำรวเครำะหดวยเทคนคGCสำมำรถท�ำไดเฉพำะในหองปฏบตกำรเทำนนซงเครองมอเหลำนมคำใชจำยคอนขำงสงและยงตองอำศยผเชยวชำญในกำรวเครำะห



27

1.ค�าแนะน�าการปฏบตตนในกรณทเกษตรกรไดรบการตรวจคดกรองดวยกระดาษทดสอบโคลนเอสเตอเรส เมอเกษตรกรไดรบกำรตรวจคดกรองดวยกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสและแปลผลวำมควำมเสยงและไมปลอดภย เกษตรกรทกรำยตองไดรบค�ำแนะน�ำเพอกำรปรบเปลยนพฤตกรรมตำมระดบของควำมเสยงดงน

ผลความเสยง

ปกต/ปลอดภย ควรแนะน�ำ ใหหลกเลยงหรอลดกำรใชสำรเคมลง

ดแลสขภำพใหแขงแรงตำมหลกกำรดแลสขภำพ

ทวไปเชนกนอำหำรทมประโยชนพกผอนใหเพยงพอ

ออกก�ำลงกำยสม�ำเสมอ ตรวจสขภำพประจ�ำป

เปนตน โดยมจดประสงคหลกเพอใหเกษตรกรหรอ

ประชำชนกลมนมสขภำพดไมเปนกลมทมควำมเสยง/

ไมปลอดภย

ค�าแนะน�า

แนวทางการใหสขศกษาและค�าแนะน�าแกเกษตรกรและประชาชนทมความเสยงตอสขภาพจากการใชสารเคมก�าจดศตรพช

มควำมเสยง/ไมปลอดภย

และไมมอำกำรแสดง

ตองแนะน�ำ ใหเกษตรกรเลกใชสำรเคม เปลยนไป

ใชสำรธรรมชำตทดแทน หรอเนนเกษตรอนทรย

แตถำยงจ�ำเปนตองใชสำรเคมหลกเลยงไมไดจรงๆ

กควรใชใหนอยทสด ใชอยำงถกวธ และใชอปกรณ

ปองกนทถกตองเหมำะสมโดยมจดประสงคหลกเพอ

ใหเกษตรกรหรอประชำชนกลมนมควำมเสยงนอยลง

ไมเปนผปวยจำกสำรเคมก�ำจดศตรพช


28

2.ค�าแนะน�าการใชสารเคมก�าจดศตรพชอยางปลอดภย

กำรลดควำมเสยงหรอเพมควำมปลอดภยจำกกำรใชสำรเคมก�ำจดศตรพชคอกำรหลกเลยง

ทจะไมใชเลย แตถำยงไมสำมำรถหลกเลยงหรอเลกใชสำรเคมได กตองเรยนร วธทจะใช

ใหปลอดภยหรอมควำมเสยงตอสขภำพนอยทสดเทำทท�ำไดโดยกำรปฏบตงำยๆไดแก

2.1อาน เมอตองใชสำรเคม ตองอำนฉลำกทตดมำกบภำชนะทบรรจใหเขำใจ

ทกครงเพอใหทรำบวธกำรใชควำมเปนพษรวมถงวธปองกนอนตรำยกำรปฐมพยำบำลเบองตน

2.2 ใสสวมใสอปกรณปองกนตวในขณะใชสำรเคม เชนสวมเสอผำทมดชด

เสอแขนยำวกำงเกงขำยำวสวมถงมอยำงรองเทำบทใชผำปดปำกจมกและหลกเลยงกำรสมผส

สำรเคมใหมำกทสด

2.3ถอดเมอเสรจสนกำรใชสำรเคมตองถอดเสอผำทนทลำงมอท�ำควำมสะอำด

รำงกำยไมแชหรอซกเสอผำทใชในกำรฉดพนสำรเคมรวมกบเสอผำทใชในชวตประจ�ำวน

2.4ทงภำชนะใสสำรเคมทไมใชแลวตองแยกทงในททจดเตรยมไวหรอฝงท�ำลำย

ใหไกลจำกแหลงน�ำอปโภคบรโภคไมทงรวมกบขยะทวไป

ผลความเสยง

ตองแนะน�ำ ใหพบแพทยหรอเจำหนำทสำธำรณสข

เพอรบกำรรกษำและตองเลกใชสำรเคมเปลยนไปใช

สำรธรรมชำตทดแทนหรอเนนเกษตรอนทรย โดยม

จดประสงคหลกเพอใหเกษตรกรหรอประชำชนกลมน

ไดรบกำรรกษำโดยเรว เพอใหมควำมปลอดภยสขภำพดขน

หำยปวยไมกลบไปปวยหรอเปนกลมเสยง/ไมปลอดภย

ตอไป

มควำมเส ย ง / ไมปลอดภยและ

มอำกำรแสดงร วมด วย ได แ ก

เวยนศรษะคลนไส มผนหรอตม

พพองตำมผวหนงใจสนมอสนเจบ

หนำอกกลำมเนอออนแรงเปนตน

ค�าแนะน�า



29

ค�าแนะน�าส�าหรบเจาหนาทสาธารณสขในการตรวจคดกรองความเสยง

ดวยกระดาษทดสอบโคลนเอสเตอเรส

ในกำรท�ำงำนของเจำหนำทสำธำรณสขในหนวยบรกำรปฐมภมอำจมควำมเสยง

ดำนสขภำพและอบตเหตจำกกำรท�ำงำนและในกำรตรวจคดกรองควำมเสยงจำกกำรสมผส

สำรเคมก�ำจดศตรพชโดยใชกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสนนสำมำรถกอใหเกดควำมเสยง

ตอสขภำพของเจำหนำทสำธำรณสขดงน

1.กำรตดเชอจำกกำรกำรสมผสเลอดและเซรมของผทรบกำรตรวจคดกรอง

2.กำรบำดเจบจำกอบตเหตเชนหลอดฮมำโตครตบำดมอหรอกระเดนเขำตำ

จำกกำรหกหลอดฮมำโตครตเพอน�ำน�ำเหลองทแยกสวนแลวออกจำกหลอดปฏกรยำของ

ผตรวจคดกรองขณะเจำะเลอดเชนปดมอสะดงท�ำใหเขมทมต�ำเจำหนำททตรวจคดกรองได

3.ควำมเครยดจำกกำรตรวจคดกรองและแปลผลใหกบผตรวจคดกรองจ�ำนวน

มำก

แนวทางการปองกนความเสยงของเจาหนาทสาธารณสขเพอใหเจาหนาทสาธารณสข

ในหนวยบรการปฐมภมทท�ำหนำทตรวจคดกรองควำมเสยงจำกกำรสมผสสำรเคมก�ำจด

ศตรพชโดยใชกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสมควำมปลอดภยในกำรท�ำงำนจงควร

ปฏบตตำมแนวทำงกำรปองกนควำมเสยงดงน

1. ใชอปกรณปองกนอนตรำยสวนบคคลทกครงทมกำรตรวจคดกรอง ไดแก

ถงมอแพทยแวนตำเปนตน

2.ใชอปกรณอนแทนกำรหกหลอดฮมำโตครตเชนใชลวดหรอไมทมขนำดพอด

กบหลอดใชในกำรดนน�ำเหลองแทน

3.ควรมกำรชแจงท�ำควำมเขำใจกบผตรวจคดกรองวำจะตองมกำรเจำะเลอด

และใชควำมระมดระวงในกำรเจำะ

4.ควรมกำรวำงแผนกำรตรวจคดกรองเพอสำมำรถบรหำรเวลำในกำรเจำะและ

แปลผลได


30

ค�าถามทพบบอย

Q:ตองการทราบรายละเอยดผลตภณฑกระดาษทดสอบโคลนเอสเตอเรสA:กระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสใชส�ำหรบตรวจหำปรมำณเอนไซมโคลนเอสเตอเรส ซงเปนดชนบงชของกำรเฝำระวงและตดตำมอนตรำยจำกสำรเคมก�ำจดศตรพชจ�ำพวก ออรกำโนฟอสฟอรสและคำรบำเมตบำงตว

Q:เจาะเลอดใหน�าเหลองตกตะกอนคางคนไดหรอไมท�าใหผลคดกรองผดหรอไมA:ไมควรเจำะเลอดทงไวคำงคนเพรำะเลอดจะเสย(เนำ)ถำจ�ำเปนจรงๆ ไมสำมำรถ ตรวจไดในขณะนนสำมำรถน�ำไปแชเยนในตเยน(อณหภมประมำณ4องศำเซลเซยส ไดและหำมแชในชองแชแขง)ปกตเมอเจำะเลอดเสรจแลวและยงไมมเวลำปนเลอด หรอไมมเครองปนสำมำรถตงหลอดฮมำโตครตในแนวดงนำนประมำณ2ชวโมงเมดเลอดแดง กจะตกตะกอนนอนกนและน�ำเอำน�ำเหลองมำใชทดสอบได

Q:การเลอกใชหลอดฮมาโตครต(จดสแดงผานหรอไมผาน)A:กำรสงเกตหลอดฮมำโตครตทมสำรกนเลอดแขงตวหลอดฮมำโตครตจะม2แบบคอ 1.หลอดฮมำโตครตทมวงแถบสน�ำเงนเปนหลอดทไมไดเคลอบสำรกนเลอดแขง 2.หลอดฮมำโตครตทมวงแถบสแดง เปนหลอดทมสำรกนเลอดแขงเคลอบอย ใหเลอกใชหลอดฮมำโตครตสแดงเพรำะเปนหลอดทเคลอบสำรกนเลอดแขงไวแลว เวลำเจำะเลอดจะไมท�ำใหเลอดแขงตวและสะดวกในกำรปนแยกน�ำเหลองณเวลำนน และไมจ�ำเปนตองเจำะเลอดใหเลอดไหลผำนวงแถบสแดง

Q: กระดาษทดสอบโคลนเอสเตอเรสหากไมไดแชตเยนหรอรกษาอณหภมขณะใชงาน ภาคสนามจะท�าใหกระดาษทดสอบโคลนเอสเตอเรสเสอมคณภาพหรอไมถาใช ครงนนไมหมดสามารถน�าไปใชครงตอไปไดหรอไมA:หำกไมมกำรรกษำอณหภมกระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสไมไดเสอมคณภำพ ในทนทแตหำกไมไดมกำรรกษำอณหภมเปนเวลำนำนกจะท�ำใหเสอมคณภำพ เรวขนจำกอำยกำรใชงำน2ปอำยกำรใชงำนกจะลดลง

Q:ในขณะทออกภาคสนามตองเกบขวดกระดาษโคลนเอสเตอเรสอยางไรA:ควรปดฝำขวดใหแนนสนทเกบไวในทแหงและไมใหถกแสงใสกลองโฟมปดสนทหรอ กระตกทใสน�ำแขงเพอใหมอณหภมประมำณ4-8องศำเซลเซยสและหลงจำกเสรจ จำกภำคสนำมใหรบเกบแชตเยนอณหภม4-8องศำเซลเซยสทนท



31

Q:กระดาษโคลนเอสเตอเรสโดยปกตมอายผลตภณฑกปและเกบรกษาอยางไร

A:ผลตภณฑมอำยกำรใชงำน2ปนบจำกวนผลตกำรเกบรกษำควรปดฝำขวดให

แนนสนทเกบไวในทแหงอณหภม4-8องศำเซลเซยส(ตเยน)และไมใหถกแสง

Q:การอานผลกระดาษโคลนเอสเตอเรสควรอานผลทกนาทและแปลผลอยางไร

A:เมอหยดน�ำเหลองบนกระดำษแลวตงทงไว7นำทและอำนผลโดยเทยบสทเปลยนแปลง

กบแผนเทยบสมำตรฐำน

1.สของกระดำษทดสอบเปนสเขยวเหลองจนถงสเหลองแสดงวำปลอดภย

2.สของกระดำษทดสอบเปนสเขยวแสดงวำมแนวโนมในกำรเกดพษจำกสำรก�ำจด

ศตรพช

3.สของของกระดำษทดสอบเปนสเขยวน�ำเงนแสดงวำมแนวโนมในกำรเกดพษจำก

สำรก�ำจดศตรพชสง

Q:การวางกระดาษโคลนเอสเตอเรสบนแผนSlideควรวางไดไมเกนกแผน

A:สำมำรถวำงได2-3แผน(ควรวำงกระดำษทดสอบแตละแผนใหหำงในระยะทเทำๆ กน

เพอปองกำรซมของน�ำเหลองจำกกระดำษทดสอบแผนหนงไปยงอกแผนหนง)

Q:ขณะทหยดน�าเหลองลงบนกระดาษทดสอบขอควรระวงคออะไร

A:1.ระวงปลำยหลอดแกวขนำดเลกสมผสกบกระดำษทดสอบเพรำะอำจมผลรบกวน

กำรแปลผล

2.น�ำเหลองใชเพยง1หยดเทำนน

Q:ขอควรระวงในการใชกระดาษทดสอบคออะไร

A:1.กระดำษทดสอบทจะน�ำมำใชทดสอบตองวำงไวใหมอณหภมเทำกบอณหภมหอง

กอนเปดขวด เพอปองกนไมใหกระดำษชนทงนควรน�ำกระดำษทดสอบทแชเยน

มำตงไวสกครกอนเปดใชงำน

2.กำรน�ำกระดำษทดสอบออกจำกขวดตองใชปำกคบเทำนนหำมมอสมผสเพรำะอำจ

มผลรบกวนกำรแปลผล


32

Q:จะสงเกตอยางไรวากระดาษทดสอบฯเสอมคณภาพ

A:กระดำษทดสอบโคลนเอสเตอเรสทมคณภำพดมลกษณะดงน

1.สกระดำษทดสอบฯจะตองเปนสเหลองมลกษณะสสม�ำเสมอไมชน

2.เมอหยดน�ำเหลองจะตองเปลยนเปนสเขยวทนทหำกเปนสอนใหสนนษฐำนวำ

เสอมคณภำพ

3.สงเกตวนหมดอำยทขวดบรรจและกลองบรรจ



33

สมนไพรรางจด สมนไพรรำงจดเปนทำงเลอกหนงในกำรลดพษจำกกำรสมผสสำรเคมก�ำจดศตรพชหลงจำกทมกำรสมผสสำรเคมก�ำจดศตรพชวธลดควำมเสยงจำกกำรสมผสสำรเคมก�ำจดศตรพชทดทสดคอกำรไมสมผสและลดกำรรบสำรเคมก�ำจดศตรพชสรำงกำยหำกยงจ�ำเปนตองใชสำรเคมก�ำจดศตรพชกตองเลอกใชอยำงถกวธตองมกำรปองกนกำรสมผสอยำงถกตอง และลดกำรใชสำรเคมก�ำจดศตรพชโดยกำรใชสำรเคมผสมผสำนกบ สำรอนทรย หรอหำกเปนไปไดควรเลอกใชสำรเคมก�ำจดศตรพช โดยเลอกใชวธทำงธรรมชำตหรอใชสำรอนทรยในกำรก�ำจดศตรพชและบ�ำรงพชผกผลไมแทน

ยารางจดขอบงใชถอนพษเบอเมำขนาดและวธใช ขอมลจำกบญชยำจำกสมนไพรในบญชยำหลกแหงชำต2556ไดแนะน�ำขนำดและวธใชเพอถอนพษเบอเมำโดยใชรำงจดชนดชงครงละ2-3กรมชงน�ำรอน120-200มลลลตรดมวนละ3ครงกอนอำหำรหรอเมอมอำกำรรำงจดชนดแคปซลครงละ500มลลกรม-1กรมรบประทำนวนละ3ครงกอนอำหำร -ในกำรถอนพษเบอเมำชำชงจะไดผลดกวำแคปซลเนองจำกดดซมเขำกระแสเลอดไดดกวำ -ควรระวงกำรใชในผปวยเบำหวำนเพรำะอำจเกดภำวะน�ำตำลในเลอดต�ำ -ควรระวงกำรใชในผปวยทตองใชยำอนอยำงตอเนองเพรำะยำรำงจดอำจเรงกำรขบยำเหลำนนออกจำกรำงกำยท�ำใหประสทธผลของยำลดลงนอกจำกนคมอสมนไพรลำงพษของกรมพฒนำกำรแพทยแผนไทยและกำรแพทยทำงเลอก ไดแนะน�ำวธกำรใชรำงจดส�ำหรบเกษตรกรทสมผสสำรเคมก�ำจดศตรพชอกหลำยวธเชนรำงจดชนดตมสดใชใบรำงจดแบบสด5-7ใบตมกบน�ำสะอำดดมครงละ1แกววนละ4-5ครงชำชงสมนไพรรำงจดใบรำงจดหนฝอยผงหรออบแหงรบประทำนครงละ6กรมชงกบน�ำรอน1แกววนละ1ครงตดตอกนอยำงนอย7วนยำชงสมนไพรรำงจด ใบรำงจดอบแหง บดละเอยดรบประทำนครงละ6กรมชงกบน�ำรอน1แกววนละ1ครงตดตอกนอยำงนอย7วน

ภาคผนวก


34

วธการลางผกใหปลอดภยจากกสารเคม

เพอใหมนใจวำผกผลไมมควำมปลอดภยจำกสำรเคมก�ำจดศตรพชกอนน�ำไป

รบประทำนหรอปรงอำหำรตองน�ำมำลำงใหสะอำดเสยกอนปจจบนกมวธกำรลำงผก

อยหลำยวธเพอชวยลดปรมำณของสำรเคมทตกคำงมำกบผกผลไมใหมปรมำณลดนอยลง

ซงจะใชวธใดกขนอยกบควำมสะดวกและควำมเหมำะสมเปนหลก

กองพฒนำศกยภำพผบรโภคส�ำนกงำนคณะกรรมกำรอำหำรและยำ, 2553

ไดแนะน�ำวธลำงผก9วธดงน

90-95%

3.ลำงผกโดยให“น�ำไหลผำน”โดยเดดผกเปนใบๆ ใสตะแกรงโปรง 25-63%

วธลดสารพษตกคางจากสารก�าจดศตรพชปรมาณสารเคม

ทลดลง

2. ใชน�ำสมสำยชทมกรดน�ำสมควำมเขมขน5%ผสมกบน�ำใน 60-84%

1.ใชโซเดยมไบคำรบอเนต(เบคกงโซดำ)1ชอนโตะผสมน�ำอน1 กะละมง(20ลตร)แชนำน15นำทแลวน�ำไปลำงดวยน�ำสะอำด หลำยๆครง

อยำงไรกตำมมหนงสอส�ำนกงำนคณะกรรมกำรอำหำรและยำทสธ1010.4/ว13331ลงวนท 22กนยำยน2558 เรอง ไมอนญำตใหใชรำงจดเปนอำหำรหรอสวนประกอบของอำหำรระบวำรำงจดไมมประวตกำรบรโภคเปนอำหำรและจำกขอมลวจยพบวำกำรบรโภครำงจดตอเนองเปนเวลำนำนอำจท�ำใหเกดควำมผดปกตตอระบบเลอดและท�ำใหตบและไตท�ำงำนผดปกตอกทงยงอำจท�ำใหเกดอตรกรยำกบยำทผบรโภคใชอยเปนประจ�ำทงนปจจบนยงตองกำรขอมลสนบสนนทำงวทยำศำสตรเพมเตม เพอยนยนควำมปลอดภยของรำงจดในผลตภณฑอำหำร ส�ำนกงำนคณะกรรมกำรอำหำรและยำ จงเหนควรไมอนญำตใหใชรำงจดเปนอำหำรหรอสวนประกอบของผลตภณฑอำหำรรวมทงเครองดมและผลตภณฑเสรมอำหำร

อตรำสวน1:10 เพอใหเหลอควำมเขมขน0.5% (เชนถำน�ำสมสำยช1ถวยตวงใหเตมน�ำอก10ถวยตวงเปนตน)แชนำน10-15นำทแลวลำงดวยน�ำสะอำด

เปดน�ำใหแรงพอประมำณใชมอชวยคลใบผกลำงนำน2นำท



35

4.ลอกหรอปอกเปลอกชนนอกของผกออกทงเดดผกเปนใบๆแลว 27-72%

วธลดสารพษตกคางจากสารก�าจดศตรพชปรมาณสารเคม

ทลดลง

5.ตมหรอลวกผกดวยน�ำรอน 48-50%

6.ใชไฮโดรเจนเพอรออกไซด1ชอนชำผสมน�ำ4ลตรแชนำน10 35-50%

7.ใชดำงทบทม20-30เกลดผสมน�ำ4ลตรแชนำน10นำทแลว 35-43%

8.แชน�ำซำวขำวนำน10นำทแลวลำงดวยดวยน�ำสะอำด 35-43%

9.ใชเกลอปน1ชอนโตะผสมน�ำ4ลตรแชนำน10นำทแลวลำง 27-38%

นอกจำกน เครอขำยเตอนภยสำรเคมก�ำจดศตรพช (ThaiPAN) ไดเปดเผยผล

กำรศกษำจำกกำรรวบรวมงำนศกษำเกยวกบกำรลำงผกจำกตำงประเทศและประเทศไทย

มำวเครำะหจำกขอมลชนดสำรเคมก�ำจดศตรพชทตกคำงในผกและผลไมมำกและเปรยบเทยบ

วธกำรลำงทสำมำรถลำงสำรเคมแตละชนดออกได

แชน�ำสะอำดนำน5-15นำท

นำทแลวลำงดวยน�ำสะอำด

ลำงดวยน�ำสะอำด

ดวยน�ำสะอำด


36

เปรยบเทยบประสทธภาพการลางผกโดยวธการตางๆวดจากเปอรเซนตของสารเคมทสามารถลางออกได

โดยเครอขำยเตอนภยสำรเคมก�ำจดศตรพชไดใหค�ำแนะน�ำในกำรลำงผกผลไม

ส�ำหรบประชำชนทสำมำรถลดสำรเคมใหไดมำกทสดเทำทเปนไปไดม3ขนตอนดงน

1)ลำงผกดวยน�ำไหลเพอขจดครำบของดนสงสกปรกแบคทเรยและเชอตำงๆ

ตลอดจนสำรพษบำงสวน

2)แชผกและผลไมในน�ำสมสำยชนำน10-15นำทถำไมมน�ำสมสำยชอำจใช

น�ำดำงทบทมหรอโซเดยมไบคำรบอเนตอยำงใดอยำงหนงกได

3)ลำงดวยน�ำสะอำดหรอน�ำไหลเพอชะลำงน�ำสมสำยชและสำรเคมออกไป

(ค�าแนะน�าน จดท�าขน ในวนท 26 มนาคม 2558 อาจมการปรบปรงภายหลง หากมงาน

วจยและขอมลสถานะการตกคางของสารเคมก�าจดศตรพชตกคางมากขนในอนาคต)



37

เครอขำยเตอนภยสำรเคมก�ำจดศตรพช.ควำม (ไม) รเรองกำรลำงผกสถำนกำรณ ปนเป อนของสำรเคมก�ำจดศตรพช และกำรทบทวนวธกำรลำงผกผลไมทเหมำะสม [ออนไลน].แหลงทมำhttp://www.thaipan.org/sites/default/files/file/3.10_ankana.pdf[9มถนำยน2558]พมพพร แดงอบล. กำรศกษำปรมำณฟลำโวนอยด และฤทธตำนอนมลอสระ ในพชสมนไพรทใชในอำหำรไทย [วทยำนพนธปรญญำวทยำศำสตรมหำบณฑต].กรงเทพฯ:มหำวทยำลยมหดล;2550.ส�ำนกโรคจำกกำรประกอบอำชพและสงแวดลอม.คมอกำรจดบรกำรอำชวอนำมยส�ำหรบเจำหนำทสำธำรณสข :คลนกสขภำพเกษตรกร. พมพครงท1กรงเทพฯ : โรงพมพชมนมสหกรณกำรเกษตรแหงประเทศไทยจ�ำกด;2556ส�ำนกโรคจำกกำรประกอบอำชพและสงแวดลอม.คมอเกษตรกรเพอปองกนโรคพษสำรเคมก�ำจดศตรพช.พมพครงท3กรงเทพฯ:โรงพมพชมนมสหกรณกำรเกษตรแหงประเทศไทยจ�ำกด;2551อญชล จฑะพทธ. รำงจด : สมนไพรลำงพษ. วำสำรกำรแพทยแผนไทยและ กำรแพทยทำงเลอก2543;8(2-3);211-220________ .พษภยของสำรเคมทำงกำรเกษตร [ออนไลน]. แหลงทมำhttp:// webhost.cpd.go.th/nikomcbd/download/1.พษภยของสำรเคมทำงกำรเกษตร.pdf[12มนำคม2558]________ .ชนดของสำรเคมก�ำจดศตรพช [ออนไลน].แหลงทมำhttp://www.greennet.or.th/node/265[12มนำคม2558]________.รำงจด[ออนไลน].แหลงทมำhttp://tmri.dtam.moph.go.th/heab/rangged.php[5มถนำยน2558]AkaikeA,Takada-TakatoriY,KumeT,IzumiY.Mechanismsofneuroprotective effectsofnicotineandacetylcholinesteraseinhibitors:roleofalpha4andalpha7 receptors inneuroprotection. JMolNeurosci. [Internet].2010[cited2015August1]:40(1-2):211-6.doi:10.1007/s12031-009-9236-1.AllamAR,SridharGR,ThotaH,BabuCS,PrasadAS,DivakarCh.Alzheimer’sdiseaseandType2diabetesmellitus:thecholinesteraseconnection?.LipidsHealthDis2006;5:28.doi:10.1186/1476-511X-5-28

บรรณานกรม


38

AskarKA,KudiC,MoodyAJ.Comparisonoftwostoragemethodsfortheanalysisofcholinesteraseactivitiesinfoodanimals.EnzymeRes.2010;1:1-11.ČolovićMB,KrstićDZ,Lazarević-PaštiTD,BondžićAM,VasićVM.

Acetylcholinesterase Inhibitors:PharmacologyandToxicology.Curr

Neuropharmacol[Internet].2013[cited2015august1];11(3):315–335.

Availablefrom:http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3648782/.

EllmanGL,CourtneyKD,AndresV,Featherstone,RM.Anewandrapid

colorimetricdeterminationofacetylcholinesteraseactivity.Biochem

Pharmacol.1961;7(2):88-90.

GordonCJ.TemperatureandToxicology:AnIntegrative,Comparative,

andEnvironmentalApproach.1ed.Florida:CRCPress;[Internet]2005

[cited2015Feb12].Availablefrom:http://www.amazon.com/Temperature-

Toxicology-Integrative-Comparative-Environmental-ebook/dp/

B001GAQ48U

HolasO,MusilekK,PohankaMKucaK.Theprogressinthecholinesterase

quantificationmethods.ExpertOpinDrugDiscov.2012;7(12):1207-23.

JewadAM,YasserOM,NabiAwadNA.EvaluationofSerumCholinesterase

Activity,LipidPeroxidationandLipidsProfileinType2DiabetesMellitus.

IraqiNationalJournalofChemistry[Internet].2011,[cited2015Feb16];

42:283 -8http://www.docstoc.com/docs/151567697/Evaluation-of-

Serum-Cholinesterase-Activity_-Lipid-Peroxidation-andKrupka RM;

ResearchInstitute,CanadaDepartmentofAgriculture,London,Ontario.

Fluoride InhibitionofAcetylcholinesterase.1966;Abstract;Academic

Press.

st



39

McGleenonBM,DynanKB, PassmoreAP.Acetylcholinesterase

inhibitors inAlzheimer’sdisease.Br JClinPharmacol;1999;48(4):

471–480.doi:10.1046/j.1365-2125.1999.00026.x.SimMK,ChuaME.

Inhibitionofacetylcholinesterasebyvariousopioids.ClinExpPharmacol

Physiol.[Internet].1986[cited2015august1];3(2):159-62.Available

fromhttp://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2940040

StevenGilbert.CholinesteraseInhibitor[Internet];Toxipedia[updated

2014May16;cited2015Feb12].Availablefrom:http://www.toxipedia.

org/display/toxipedia/Cholinesterase+Inhibitor.

TomlinsonG,MutusB,McLennan I.Activationand inactivationof

acetylcholinesterasebymetal ions.CanJBiochem. [Internet].1981

[cited2015August1]:59(9):728-35.Availablefromhttp://www.ncbi.

nlm.nih.gov/pubmed/7317819.

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K


40

คณะทปรกษาและคณะผจดท�า

คณะทปรกษา

1.ดร.นพ.ปรชำ เปรมปร ผอ�ำนวยกำรส�ำนกโรคจำกกำรประกอบ

อำชพและสงแวดลอม

2.นำงวณำ ภกดสรวชย รองผอ�ำนวยกำรส�ำนกโรคจำกกำรประกอบ

อำชพและสงแวดลอม

3.รศ.ดร.พรพมลกองทพย คณะสำธำรณสขศำสตรมหำวทยำลยมหดล

4.นำงเยำวลกษณพฒซอน นกกำรตลำดองคกำรเภสชกรรม

5.นำงผกำสน คลำยมำลำ นกวทยำศำสตรกำรแพทยช�ำนำญกำรพเศษ

กองวจยพฒนำปจจยกำรผลตทำงกำร

เกษตรกรมวชำกำรเกษตร

6.นำงประภำศร เตมวชชำกร นกวทยำศำสตรกำรแพทยช�ำนำญกำรพเศษ

(ขำรำชกำรบ�ำนำญ)

คณะผจดท�า

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

1.นำงสำวเพญศรอนนตกลนธ รกษำกำรในต�ำแหนงนกวชำกำรสำธำรณสข

ช�ำนำญกำรพเศษ

2.ดร.นลน ศรพวง นกวชำกำรสำธำรณสขช�ำนำญกำรพเศษ

3.ดร.ศรพร สงหทอง นกวทยำศำสตรกำรแพทยช�ำนำญกำรพเศษ

4.นำงคนงนจ นชำนนท นกวชำกำรสำธำรณสขช�ำนำญกำรพเศษ

5.นำงสำวชนตำ โลหะภำกร นกวชำกำรสำธำรณสขปฏบตกำร

6.นำงศรภำพร ภโยฤทธ นกวชำกำรสำธำรณสขปฏบตกำร

7.นำยธวชชย รกษำนนท นกวชำกำรสำธำรณสขปฏบตกำร

สถาบนราชประชาสมาสย

1.นำงนตยำ พลสวสด นกวทยำศำสตรกำรแพทยช�ำนำญกำร

2.นำยสทธศกด งำมวชรำพร นกเทคนคกำรแพทยช�ำนำญกำร

Documents

(Cholinesterase reactive paper) ส ำหรับเจ้ำหน้ำที่สำธำรณ ... · ทดสอบโคลีนเอสเตอเรส(Cholinesterase