See discussions stats and author profiles for this publication at httpswwwresearchgatenetpublication299562859

CHUYEcircN GIA QUAcircN SỰ LIEcircN XOcirc TRONG CHIẾN TRANH VIỆT NAM (1954-1975

Conference Paper middot June 2014

CITATIONS

0READS

226

1 author

Nguyễn Mai Hoa

Vietnam National University Hanoi

11 PUBLICATIONS 0 CITATIONS

SEE PROFILE

All content following this page was uploaded by Nguyễn Mai Hoa on 02 April 2016

The user has requested enhancement of the downloaded file

CHUYEcircN GIA QUAcircN SỰ LIEcircN XOcirc TRONG CHIẾN TRANH VIỆT NAM

(1954-1975)

Nguyễn Thị Mai Hoa

Đại học Quốc gia Hagrave Nội

Trong chiến tranh Hagrave Nội luocircn nhận được sự giuacutep đỡ nhiều mặt hiệu quả của Liecircn

Xocirc Ngoagravei ủng hộ chiacutenh trị viện trợ kinh tế phương tiện quacircn sự Liecircn Xocirc cograven cử sang Việt

Nam một đội ngũ chuyecircn gia quacircn sự hugraveng hậu coacute trigravenh độ chuyecircn mocircn tinh thần traacutech

nhiệm cao Tuy nhiecircn vigrave những lyacute do khaacutech quan chủ quan một thời gian dagravei sự coacute mặt

của chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ở Việt Nam nằm trong magraven biacute mật Những năm gần đacircy

Cộng hogravea Liecircn bang Nga đatilde cocircng bố một số lượng lớn caacutec tagravei liệu lưu trữ về sự can dự của

Liecircn Xocirc trong caacutec cuộc chiến tranh cục bộ ở nhiều nơi trecircn thế giới nhờ thế giới nghiecircn

cứu coacute thecircm cơ sở điều kiện để higravenh dung vagrave luận giải rotilde hơn về lực lượng chuyecircn gia quacircn

sự Xocirc-viết trong chiến tranh Việt Nam

1- Quyết định gửi chuyecircn gia quacircn sự sang Việt Nam

Cuối những năm 50 (XX) Việt Nam Đocircng Dương khocircng thuộc khu vực quan tacircm

vagrave ưu tiecircn chiến lược của Liecircn Xocirc Quan hệ Xocirc ndashViệt khaacute mờ nhạt so với quan hệ của Liecircn

Xocirc với những nước chacircu Aacute khaacutec Thaacuteng 12-1963 khi quyết định một số vấn đề quan trọng

về đường lối caacutech mạng Việt Nam về quan hệ quốc tế Hội nghị lần thứ 9 BCH Trung ương

Đảng Lao động Việt Nam đatilde nacircng cao quan điểm về chủ nghĩa xeacutet lại hiện đại coi đoacute lagrave

nguyecircn nhacircn chiacutenh lagravem tổn thương nặng đến tigravenh đoagraven kết hữu nghị giữa caacutec nước anh em

nhất lagrave giữa Liecircn Xocirc vagrave Trung Quốc đaacutenh vagraveo trụ cột đoagraven kết của cả phe ta[1] Kết luận

đoacute khiến Liecircn Xocirc khocircng hagravei lograveng coacute phản ứng gay gắt cắt giảm viện trợ kinh tế cho Việt

Nam tới 30 vagrave đogravei Việt Nam gấp ruacutet thanh toaacuten những moacuten nợ hiện coacute [2] Quan hệ Việt

- Xocirc xấu đi trocircng thấy rơi xuống mức thấp nhất trong lịch sử quan hệ hai nước

Cuối những năm 1964 - đầu năm 1965 diễn ra một số sự kiện lagravem biến đổi căn bản

thaacutei độ của Moscow đối với Hagrave Nội Thaacuteng 10-1964 NKhorusov thocirci giữ cương vị latildenh

đạo Ban latildenh đạo mới lecircn nắm quyền Dugrave khocircng cocircng khai tuyecircn bố từ bỏ chiacutenh saacutech đối

ngoại ldquocugraveng tồn tại hogravea bigravenh nhưng Ban latildenh đạo của Liecircn Xocirc khẳng định lại vai trograve trụ

cột đối với phong tragraveo giải phoacuteng dacircn tộc Sự kiện Vịnh Bắc Bộ (1964) đatilde khiến Liecircn Xocirc

nhận thức lại vấn đề Việt Nam nhất lagrave khi ảnh hưởng của Trung Quốc ở nơi đacircy đang tăng

mạnh Trong tigravenh higravenh đoacute nếu Liecircn Xocirc khocircng coacute bước chuyển chiến lược kịp thời rất coacute

thể vị triacute của Liecircn Xocirc tại khu vực sẽ ngagravey cagraveng hạn chế vagrave Liecircn Xocirc khoacute coacute cơ hội kiềm chế

Trung Quốc ndash một đối thủ cạnh tranh nặng kyacute vagrave khocircng dễ đối phoacute

Cacircn nhắc tương quan lực lượng thế giới lợi iacutech khu vực vagrave lợi iacutech chiến lược toagraven

cầu Liecircn Xocirc điều chỉnh chiacutenh saacutech đối ngoại khởi động lại chiacutenh saacutech chacircu Aacute với điểm đến

lagrave Việt Nam Thaacuteng 2-1965 Đoagraven đại biểu cấp cao Liecircn bang CHXHCN Xocirc-viết do Chủ

tịch Hội đồng Bộ trưởng Liecircn Xocirc AN Kosygin dẫn đầu đatilde đặt chacircn tới Việt Nam sau nhiều

năm vắng boacuteng caacutec chuyecircn viếng thăm cấp cao Đacircy sự kiện bước ngoặt quan trọng trong

quan hệ Xocirc ndash Việt vốn trước đoacute khaacute băng giaacute nhằm hướng tới mục tiecircu xacircy dựng nền tảng

mới cho quan hệ đồng minh đưa quan hệ nagravey vagraveo một giai đoạn phaacutet triển khaacutec biệt căn bản

so với trước đacircy Trong caacutec cuộc thảo luận giữa AN Kosygin với Hồ Chiacute Minh Phạm Văn

Đồng vagrave caacutec latildenh đạo cấp cao của Việt Nam việc lagravem rotilde caacutec chi tiết trong quan hệ giữa hai

nước gắn với caacutec vấn đề quacircn sự lagrave nội dung trọng tacircm thường xuyecircn vagrave quan trọng Tuyecircn

bố chung được kyacute kết cuối chuyến thăm của AN Kosygin lagrave một minh chứng sinh động về

sự nồng ấm trở lại trong quan hệ Việt ndash Xocirc ldquoLiecircn Xocirc khocircng thờ ơ với an ninh của một nước

xatilde hội chủ nghĩa anh em vagrave sẵn sagraveng ủng hộ giuacutep đỡ Việt Nam[3] Liecircn Xocirc vagrave Việt Nam

đatilde đạt được thỏa thuận trecircn hai vấn đề cơ bản 1- Liecircn Xocirc cam kết cung cấp vũ khiacute chống lại

sự tấn cocircng bằng khocircng lực của Hoa Kỳ củng cố khả năng phograveng thủ của Việt Nam 2-

Liecircn Xocirc sẽ thoả thuận với Trung Quốc về kế hoạch phối hợp hagravenh động giuacutep đỡ Việt

Nam[4] Hai becircn đồng yacute tổ chức cơ chế tham vấn thường xuyecircn về những vấn đề quan

trọng Cuối thaacuteng 2-1965 Liecircn Xocirc quyết định viện trợ tăng cường cho Việt Nam tăng số

lượng vagrave chủng loại vũ khiacute trang bị đồng thời đề nghị gửi Một lữ đoagraven tecircn lửa hai trung

đoagraven phograveng khocircng vagrave caacutec đơn vị kỹ thuật bảo đảm một phacircn đội maacutey bay MiG-21 (trong

đoacute coacute 12 maacutey bay chiến đấu) một tiểu đoagraven địa cầu một tiểu đoagraven trinh saacutet kỹ thuậtrdquo[5]sang

bảo vệ khu vực Hagrave Nội Hải Phograveng Để traacutenh va chạm với Trung Quốc Hagrave Nội quyết nghị

khocircng nhận caacutec đơn vị chiến đấu của Liecircn Xocirc chỉ đề nghị cử chuyecircn gia sang giuacutep vagrave xin

trang bị Cuối cugraveng Liecircn Xocirc đồng yacute cử 290 chuyecircn gia giuacutep huấn luyện kỹ thuật cho lữ

đoagraven tecircn lửa phograveng khocircng 14 chuyecircn gia huấn luyện phi cocircng vagrave nhacircn viecircn kỹ thuật hagraveng

khocircng 14 chuyecircn gia huấn luyện hải quacircn tổng số tất cả lagrave 318 người [6]

Thaacuteng 4-1965 Lecirc Duẩn dẫn đầu đoagraven đại biểu cấp cao gồm những tecircn tuổi quan trọng

của Đảng Lao động Việt Nam (Bộ trưởng Quốc phograveng Votilde Nguyecircn Giaacutep Bộ trưởng Ngoại

giao Nguyễn Duy Trinh) đến Liecircn Xocirc Chuyến thăm đatilde đạt được những kết quả to lớn trecircn

nhiều phương diện Hai nước nhất triacute ldquotiến một bước xa hơn nhằm bảo vệ chủ quyền vagrave an

ninh của Việt Nam Dacircn chủ Cộng hogravea vagrave triển khai những biện phaacutep thiacutech hợp thực hiện

mục điacutechrdquo[7] Hai becircn đatilde kyacute thỏa thuận về viện trợ quacircn sự về việc gửi caacutec chuyecircn gia quacircn

sự Liecircn Xocirc sang Việt Nam Thocircng caacuteo chung được kyacute kết nhacircn chuyến thăm coacute đoạn viết

ldquoMột khi caacutec thế lực xacircm lược Mỹ đẩy mạnh chiến tranh chống lại Việt Nam Dacircn chủ Cộng

hogravea trong những trường hợp cần thiết nếu như Chiacutenh phủ Việt Nam Dacircn chủ Cộng hogravea yecircu

cầu Chiacutenh phủ Liecircn Xocirc sẽ cho pheacutep những cocircng dacircn Liecircn Xocirc coacute tigravenh cảm quốc tế vocirc sản

sacircu sắc mong muốn được chiến đấu cho sự nghiệp chiacutenh nghĩa của nhacircn dacircn Việt Nam

được lecircn đường tới Việt Namrdquo[8] Coacute thể coi đacircy lagrave tuyecircn bố chiacutenh thức về sự giuacutep đỡ toagraven

diện thậm chiacute lagrave bao gồm cả nguồn lực con người đối với Việt Nam dugrave Liecircn Xocirc biết rằng

sự hiện diện của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Xocirc-viết tại đacircy lagrave một mạo hiểm cho hogravea hoatilden Xocirc

ndash Mỹ

Theo tinh thần Thocircng caacuteo chung Liecircn Xocirc lập tức coacute những hagravenh động thực tế Ngagravey

6-7-1965 Hội đồng Bộ trường Liecircn bang Cộng hogravea XHCN Xocirc-viết ban hagravenh Quyết định

525-200 Về việc thagravenh lập Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc tại nước Việt Nam Dacircn chủ

Cộng hogravea[9] Quyết định 525-200 necircu rotilde nhiệm vụ của Đoagraven chuyecircn gia ldquotrong thời gian

ngắn nhất giảng dạy vagrave huấn luyện lực lượng Phograveng khocircng - khocircng quacircn Quacircn đội Nhacircn

dacircn Việt Nam đủ khả năng taacutec chiếnrdquo[10] Tuy nhiecircn trước khi Quyết định 525-200

được ban hagravenh vagrave coacute hiệu lực cocircng taacutec chuẩn bị gửi chuyecircn gia quacircn sự sang Việt Nam đatilde

được Nhagrave nước Xocirc viết Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc khẩn trương xuacutec tiến thực hiện theo một

kịch bản khaacute hoagraven hảo kỹ lưỡng Ngagravey 5-1-1965 Chiacutenh phủ Liecircn Xocirc ban hagravenh Nghị

định 890-317 Về việc tăng tiền trợ cấp cho caacutec sĩ quan thuộc lực lượng đặc biệt[11] vagrave

bắt đầu cocircng taacutec lựa chọn chuyecircn gia Caacutec chuyecircn gia quacircn sự phải trải qua caacutec đợt giaacutem

định y khoa nghiecircm ngặt trải qua nhiều đợt kiểm tra của caacutec Ủy ban quacircn sự Hội đồng

quacircn sự caacutec cấp với yecircu cầu cao về sức khỏe về trigravenh độ chuyecircn mocircn phẩm chất đạo đức

bản lĩnh chiacutenh trị hellip Ứng viecircn vagraveo caacutec vị triacute chỉ huy được lựa chọn gắt gao hết sức vagrave bắt

buộc phải qua được cửa ải khắt khe của Tổng cục 10[12] Bộ Tổng tham mưu vagrave sau đoacute lagrave

cuộc phỏng vấn ndash thẩm định của Tổng tham mưu trưởng lực lượng vũ trang Xocirc-viết Hầu

hết caacutec chuyecircn gia đều lagrave những sĩ quan hạ sĩ quan đatilde từng tham gia cuộc chiến tranh Vệ

quốc vĩ đại vagrave chiến tranh Triều Tiecircn 1953 được tocirci luyện dagravey dạn kinh nghiệm chiến đấu

coacute trigravenh độ kỹ thuật ndash quacircn sự cao vagrave lagrave vốn quyacute của lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc Sau khi

được lựa chọn caacutec chuyecircn gia thực hiện chế độ luyện tập quacircn sự thường xuyecircn regraven luyện

thể lực nghiecircn cứu điều lệnh taacutec chiến caacutec hướng dẫn khai thaacutec sử dụng vũ khiacute khiacute tagravei

Cocircng taacutec nagravey được tiến hagravenh hoagraven toagraven biacute mật điacutech đến cuối cugraveng của ldquochuyến biệt phaacuteirdquo

chỉ được biết vagraveo phuacutet choacutet vagrave tiacutenh bảo mật được tuacircn thủ cho đến khi chuyecircn gia Liecircn Xocirc

ruacutet khỏi Việt Nam Trước khi bay sang Việt Nam tất cả caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc

đều được quaacuten triệt rằng ldquohoạt động chiến đấu của họ tại caacutec trận địa số lượng maacutey bay Mỹ

bị bắn rơi quan hệ cocircng việc cụ thể với caacutec chiến sĩ Việt Nam sẽ lagrave hograven đaacute tảng cho việc cải

thiện caacutec quan hệ chiacutenh trị ngoại giao vagrave tăng cường quan hệ hữu nghị với Việt Nam Dacircn

chủ Cộng hogravea[13]

Sau thời gian chọn lựa Ban chỉ huy Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự đầu tiecircn đatilde được xaacutec

định gồm Chỉ huy trưởng Thiếu tướng GA Belov (từ thaacuteng 9-1965 đến thaacuteng 10-1967)

Phoacute Chỉ huy trưởng phụ traacutech chiacutenh trị Đại taacute M Borisenko vagrave Trưởng nhoacutem chuyecircn

gia Phograveng khocircng Đại taacute AM Dưza (từ thaacuteng 4-1965 đến thaacuteng 9-1965) Từ năm 1967 đến

năm 1975 Trưởng đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc tại Việt Nam qua caacutec thời kỳ lagrave

Thượng tướng Abramov (1967-1969 Trung tướng BA Stolnikov (1968-1970) Thiếu

tướng NK Maksimenko (1970-1972) vagrave Thượng tướng A IHyupenen (1972-1975)

[14] Ban đầu trong thagravenh phần Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự chỉ coacute caacutec chuyecircn gia về tecircn lửa

phograveng khocircng kỹ thuật vocirc tuyến điện về maacutey kiểm tra - đo đạchellip sau nagravey cograven coacute thecircm phi

cocircng lực lượng kỹ thuật - kỹ sư caacutec chuyecircn gia hải quacircn chuyecircn gia xe tăng caacutec chuyecircn

gia y tếhellip

Caacutec chuyecircn gia được tiecircm chủng theo caacutec quy định của y tế thế giới (kegravem theo giấy

chứng nhận tiecircm chủng quốc tế) được phaacutet quần aacuteo thường phục được hưởng 100 lương

do Nhagrave nước Xocirc-viết trả (sổ lương được chuyển về gia đigravenh) Tại Việt Nam mỗi chuyecircn gia

được nhận tiền lương của Nhagrave nước Việt Nam tugravey theo thang bậc quacircn hagravem vagrave chức vụ

Trước ngagravey caacutec chuyecircn gia quacircn sự lecircn đường ldquothực hiện Việt Nam biacute mậtrdquo thẻ Đảng được

gửi lại Trung ương Đảng Cộng sản Liecircn Xocirc mọi giấy tờ cocircng vụ được chuyển về Tổng cục

10 Bộ Tổng tham mưu khi đến Việt Nam caacutec giấy tờ cograven lại lưu giữ tại Đại sứ quaacuten Liecircn

Xocirc

2- Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc taacutec nghiệp tại Việt Nam

Sau một thời gian nỗ lực chuẩn bị thaacuteng 4-1965 Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc

đầu tiecircn coacute sĩ số 100 dưới sự chỉ huy của Đại taacute AM Dưza đatilde đến Việt Nam với nhiệm vụ

ldquotrong thời hạn ngắn nhất huấn luyện vagrave đưa vagraveo chiến đấu hai trung đoagraven Phograveng khocircng

Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Namrdquo[15] Cũng trong thaacuteng 4-1965 Trung tacircm huấn luyện quacircn

sự dưới sự chỉ huy của Đại taacute M Sưgankov đatilde sang đến Việt Nam trecircn cơ sở đoacute higravenh thagravenh

hai Trung tacircm huấn quacircn sự luyện số 1 vagrave 2 Từ ngagravey mugraveng 1-5 đến 15-5-1965 Bộ Quốc

phograveng Liecircn Xocirc gửi đến Việt Nam thecircm hai Trung tacircm huấn luyện quacircn sự[16] vagrave trong một

thời gian ngắn cả bốn Trung tacircm đatilde đi vagraveo hoạt động Từ thaacuteng 6-1965 đến thaacuteng 5-1967

ldquoBộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc đatilde gửi sang Việt Nam thecircm 6 Trung tacircm huấn luyện tecircn lửa ndash

phograveng khocircng mỗi một Trung tacircm đảm nhiệm huấn luyện một trung đoagraven Phograveng khocircng Việt

Namrdquo[17] Trong hai năm 1965-1966 ldquocaacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde đagraveo tạo được 10

trung đoagraven tecircn lửa phograveng khocircng 3 trung đoagraven kỹ thuật vocirc tuyến 2 trung đoagraven khocircng quacircn

tiecircm kiacutechrdquo[18] Để coacute được kết quả necircu trecircn ldquotừ thaacuteng 4-1965 đến thaacuteng 5-1966 đatilde coacute

2266 chuyecircn gia Phograveng khocircng Liecircn Xocirc đến Việt Namrdquo[19] cograven tiacutenh đến thaacuteng 12-1968

tổng cộng tất cả lagrave 3019 người [20]

Caacutec chuyecircn gia phograveng khocircng Liecircn Xocirc biecircn soạn chương trigravenh huấn luyện đề cương

kế hoạch từng buổi lecircn lớp vagrave phải lagravem việc trong điều kiện khiacute hậu thời tiết điều kiện sinh

hoạt hết sức khoacute khăn Tuy nhiecircn họ luocircn lagravem việc ldquovới yacute thức traacutech nhiệm caacute nhacircn trước

cocircng việc được giao phoacute vagrave lograveng tự hagraveo thầm lặng ẩn kiacuten becircn trong về đất nước migravenhrdquo[21]

Mỗi chuyecircn gia lagravem việc bằng hai thậm chiacute bằng ba người ngagravey lagravem việc keacuteo dagravei hơn 12

tiếng thời gian nghỉ ngơi cũng luocircn được dagravenh để ldquotham vấn caacute nhacircnrdquo hoặc để dạy thecircm

caacutec mocircn toaacuten hoacutea kỹ thuật điệnhellip cho caacutec học viecircn Việt Nam Vigrave thiếu trầm trọng phiecircn

dịch vagrave một số phiecircn dịch chưa thocircng thạo những thuật ngữ chuyecircn mocircn necircn cocircng taacutec huấn

luyện caacutec chiến sĩ Phograveng khocircng Việt Nam được tiến hagravenh theo kiểu ldquocầm tay chỉ việc

Trong giảng dạy caacutec chuyecircn gia Liecircn Xocirc triệt để sử dụng tranh minh họa caacutec sơ đồ tập

trung huấn luyện kỹ thuật bắn tecircn lửa kỹ năng chỉ huy phối hợp taacutec chiến cấp tiểu đoagraven

trung đoagraven nhoacutem trung đoagravenrdquo Khi caacutec chiến sĩ Việt Nam đatilde tiếp thu vagrave sử dụng thagravenh thạo

kỹ thuật caacutec chuyecircn gia Liecircn Xocirc chuyển sang vai trograve cố vấn ngay tại chỗ vagrave đagraveo tạo lớp

chiến sĩ mới với những kỹ thuật luocircn luocircn được cải tiến hoagraven thiện tại caacutec Viện nghiecircn cứu

vagrave thiết kế ở Liecircn Xocirc Sau khi hoagraven thagravenh caacutec khoacutea huấn luyện cấp tốc với khoảng thời gian

ngắn nhất (luacutec đầu dự định lagrave 8 thaacuteng sau ruacutet xuống 6 thaacuteng vagrave cuối cugraveng thực tế huấn luyện

chỉ cograven 25 thaacuteng) Bộ Quốc phograveng Việt Nam quyết định thagravenh lập caacutec trung tiểu đoagraven hỏa

lực nhanh choacuteng chiếm lĩnh trận địa Tuy đatilde trải qua thời gian học tập huấn luyện tiacutech cực

song vagraveo thời điểm đoacute nếu chỉ coacute bộ đội Việt Nam thigrave lực lượng Phograveng khocircng - khocircng quacircn

Việt Nam cograven khaacute mỏng chưa đủ khả năng hoagraven thagravenh nhiệm vụ chiến đấu Bộ Quốc phograveng

Việt Nam vagrave Ban Chỉ huy Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc thocircng qua quyết định gấp ruacutet

thagravenh lập caacutec khẩu đội chiến đấu coacute quacircn số ruacutet gọn với sự tham gia của chuyecircn gia quacircn sự

Liecircn Xocirc vagrave số chuyecircn gia cograven thiếu đatilde được Liecircn Xocirc gửi gấp sang [22] Cuối thaacuteng 7-1965

caacutec Trung tacircm huấn luyện được biecircn chế vagraveo caacutec trung đoagraven Phograveng khocircng của Quacircn đội

Nhacircn dacircn Việt Nam nhận caacutec trang thiết bị cần thiết từ Liecircn Xocirc vagrave cugraveng tham gia chiến

đấu Thời kỳ đầu mỗi trung đoagraven Phograveng khocircng Việt Nam coacute khoảng 50 chuyecircn gia Liecircn Xocirc

cugraveng taacutec nghiệp sau đoacute khi caacutec chiến sĩ Phograveng khocircng Việt Nam đatilde sử dụng vũ khiacute khiacute tagravei

thagravenh thục taacutec chiến độc lập thagravenh cocircng số chuyecircn gia Liecircn Xocirc ruacutet xuống cograven từ 10-15

người[23]

Vũ khiacute khiacute tagravei Liecircn Xocirc viện trợ cho Việt Nam được thaacuteo rời vagrave vận chuyển bằng

đường hagraveng khocircng đường bộ vagrave đường biển tới Việt Nam becircn cạnh đoacute độ ẩm ở Việt Nam

lớn nhiệt độ cao khiacute tagravei vận hagravenh gần như khocircng ngừng nghỉ lại chịu sự đaacutenh phaacute thường

xuyecircn của maacutey bay địch do vậy cần phải được lắp raacutep bảo trigrave bảo dưỡng sửa chữa kiểm

tra mức độ sẵn sagraveng chiến đấu Đaacutep ứng yecircu cầu đoacute caacutec chuyecircn gia kỹ thuật Xocirc-viết lắp

raacutep thực hiện kiểm tra định kỳ đối với caacutec loại khiacute tagravei theo đuacuteng quy trigravenh Tuy nhiecircn do

tần suất đaacutenh phaacute của maacutey bay Mỹ dagravey đặc necircn cocircng taacutec kiểm tra định kỳ trở necircn hết sức

khoacute khăn vagrave được thực hiện linh hoạt song luocircn đảm bảo đuacuteng chỉ định Caacutec chuyecircn gia kỹ

thuật tiacutech cực sửa chữa vagrave phục hồi caacutec khiacute tagravei bị hư hại hoagraven thagravenh những loại cocircng việc

magrave ngay tại Liecircn Xocirc để thực hiện chuacuteng cần phải coacute những thiết bị đặc biệt đặt trong những

xưởng cố định Cocircng việc bảo trigrave được caacutec chuyecircn gia tiến hagravenh từ khoảng 18h vagrave kết thuacutec

luacutec nửa đecircm từ 3h saacuteng trở đi lagrave chuỗi cocircng việc kiểm tra khiacute tagravei chuẩn bị chiến đấu Riecircng

việc kiểm tra khiacute tagravei được thực hiện theo quy trigravenh soạn thảo riecircng cho Việt Nam phugrave hợp

điều kiện thực tiễn vagrave đặc thugrave chiến đấu Ngoagravei những nhiệm vụ thường xuyecircn noacutei trecircn caacutec

chuyecircn gia kỹ thuật cograven trực tiếp huấn luyện đội ngũ kỹ thuật viecircn Việt Nam đưa ra những

khuyến caacuteo về vận hagravenh giải thiacutech caacutec quy tắc kỹ thuật higravenh thagravenh ở caacutec học viecircn kỹ năng

hoạt động

Cugraveng lagravem nhiệm vụ huấn luyện tại sacircn bay quacircn sự Nội Bagravei caacutec phi cocircng Liecircn Xocirc

hướng dẫn huấn luyện caacutec chiến sĩ Khocircng quacircn Việt Nam kỹ thuật bay Caacutec phi cocircng Liecircn

Xocirc thường xuyecircn hoạt động trong tigravenh trạng quaacute tải lagravem việc tới hơn 12 giờ đồng hồ vagrave

nhiều hơn thếngagravey bay trecircn những chiếc maacutey bay kiểu Xpaacuteccơ khocircng được trang bị vũ khiacute

hoặc những maacutey bay chiến đấu MiG-21U trong tigravenh trạng bất cứ luacutec nagraveo sacircn bay cũng coacute

thể bị tấn cocircng vagrave những chiếc Xpaacuteccơ coacute tốc độ chậm coacute thể bị bắn hạ Hagraveng đecircm caacutec phi

cocircng Liecircn Xocirc thực hiện xoay vograveng khoảng 20 chuyến bay huấn luyện hoặc nhiều hơn hagraveng

ngagravey thực hiện caacutec chuyến bay thử nghiệm kiểm tra sau khi bảo trigrave trong mọi điều kiện thời

tiết thậm chiacute đocirci khi thực hiện nhiệm vụ chiến đấu trực tiếp [24] Khocircng hiếm trường hợp

maacutey bay bay luyện tập do chuyecircn gia Liecircn Xocirc điều khiển bị maacutey bay Mỹ truy đuổi vagrave caacutec

phi cocircng đatilde phải hạ caacutenh thẳng xuống sacircn bay khocircng coacute caacutec thiết bị định vị

Trong chiến tranh Việt Nam caacutec phương tiện kỹ thuật quacircn sự hiện đại được cả hai

becircn tham chiến sử dụng rộng ratildei Quacircn đội Mỹ đatilde tiến hagravenh tại Việt Nam caacutec hoạt động

quacircn sự hết sức đang dạng từ taacutec chiến điện tử hagraveng ragraveo bom migraven đến do thaacutem tigravenh

baacuteohellipNhằm giuacutep Việt Nam đối phoacute một caacutech hiệu quả với những thủ đoạn chiến tranh của

Mỹ chuyecircn gia khoa học quacircn sự Liecircn Xocirc với nhiều chuyecircn ngagravenh khaacutec nhau đatilde tới Việt

Nam

Cuối năm 1966 đầu năm năm 1967 Khocircng quacircn Mỹ đatilde sử dụng caacutec higravenh thức gacircy

nhiễu với cường độ mạnh vagrave sử dụng tecircn lửa chống ra đa đồng thời khống chế caacutec tổ hợp

tecircn lửa phograveng khocircng Việt Nam bằng caacutec phương tiện vocirc tuyến điện tử trecircn tất cả caacutec băng

tần sử dụng caacutec higravenh thức gacircy nhiễu đối với soacuteng vocirc tuyến aacutep trong khi caacutec tổ hợp tecircn lửa

phograveng khocircng S-75 chưa được bảo vệ tốt Trước tigravenh higravenh đoacute thaacuteng 6-1967 Chiacutenh phủ Việt

Nam đề nghị Liecircn Xocirc gấp ruacutet gửi gấp sang số khiacute tagravei quacircn sự trong kế hoạch viện trợ năm

1967 đặc biệt lagrave caacutec khiacute tagravei chống nhiễu caacutec trạm rađa SNAR-6 caacutec loại khiacute tagravei bổ

sung[25] Nhận được yecircu cầu Liecircn Xocirc khocircng chỉ nhanh choacuteng đaacutep ứng về vật chất magrave cograven

gửi sang Việt Nam nhoacutem chuyecircn gia khoa học tecircn lửa vagrave nhoacutem chuyecircn gia cocircng nghiệp

quốc phograveng (8-1967) trong đoacute coacute nhagrave khoa học tagravei năng phụ traacutech thiết kế tecircn lửa S-75 vagrave

chuyecircn gia quacircn sự ldquohuyền thoại IPShavkunrdquo [26] Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc

ldquonghiecircn cứu chiến thuật phương thức vagrave phương phaacutep hoạt động chiến đấu của Khocircng quacircn

Mỹ nghiecircn cứu caacutec phương tiện chiến đấu mới địch đang sử dụngrdquo[27] nhằm tigravem ra biện

phaacutep giảm bớt hoặc loại trừ hiệu quả caacutec phương tiện ấy Caacutec chuyecircn gia đatilde nhanh choacuteng

xaacutec định những biện phaacutep đối phoacute với loại tecircn lửa tự tigravem mục tiecircu Shrike đưa ra khuyến caacuteo

đối với khacircu phoacuteng caacutec tecircn lửa trong điều kiện kẻ địch sử dụng tecircn lửa chống rada Shrike

đề xuất những cải tiến quan trọng đối với hệ thống tecircn lửa phograveng khocircng S-75

Để giuacutep Việt Nam đối phoacute với cuộc chiến điện tử gacircy nhiễu khống chế hệ thống tecircn

lửa phograveng thủ thaacuteng 5-1968 Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự gacircy nhiễu vagrave taacutec chiến điện tử do

Trung taacute VX Kixilov chỉ huy bay sang Việt Nam [28] Triển khai nghiecircn cứu ở khu vực

khocircng quacircn Mỹ hoạt động tiacutech cực nhất dugrave thiếu những khiacute tagravei tối tacircn song phaacutet huy mọi

khả năng caacutec chuyecircn gia đatilde saacuteng tạo ra những thiết bị kỹ thuật nhờ đoacute nhanh choacuteng ldquoxaacutec

định rotilde cơ chế taacutec động của nhiễu đối với hệ thống baacutem saacutet mục tiecircu tigravem ra nguyecircn nhacircn

lagravem cho tecircn lửa keacutem hiệu quảrdquo[29] Kết quả được chuyển giao cho Bộ Tư lệnh Binh chủng

Phograveng khocircng - khocircng quacircn Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Nam Caacutec chuyecircn gia điện tử Xocirc-viết tổ

chức caacutec buổi học nacircng cao nghiệp vụ cho caacutec chuyecircn viecircn Việt Nam Nội dung giảng dạy

ldquođược thảo luận lựa chọn cho phugrave hợp điều kiện vagrave trigravenh độ của học viecircn vagrave được Trưởng

đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc phecirc chuẩnrdquo[30]

Trong khocircng khiacute chiến tranh Lạnh bao trugravem toagraven cầu việc nắm bắt caacutec biacute mật vũ khiacute

khiacute tagravei hiện đại trở thagravenh yecircu cầu cấp thiết Do vậy giuacutep đỡ Việt Nam về quacircn sự caacutec nhagrave

latildenh đạo Liecircn Xocirc cograven quan tacircm tới cơ hội thu thập thocircng tin về vũ khiacute của Mỹ vagrave thử

nghiệm vũ khiacute của Liecircn Xocirc trecircn chiến trường Việt Nam Thaacuteng 8-1965 trong cuộc hội đagravem

với Đại tướng Votilde Nguyecircn Giaacutep vagrave Thứ trưởng Quốc phograveng Trần Sacircm Đại sứ Liecircn Xocirc

Serbacov vagrave chuyecircn viecircn quacircn sự Liecircn Xocirc tại Việt Nam Ivanov đề nghị Việt Nam hợp taacutec

cugraveng Liecircn Xocirc tigravem hiểu tiacutenh năng kỹ thuật chiến thuật caacutech chế tạo vagrave phương phaacutep sử dụng

những loại vũ khiacute trang bị quacircn sự của Mỹ đatilde vagrave đang sử dụng ở Việt Nam [31] Được sự

đồng yacute của Việt Nam trong năm 1965 Tổng cục 10 Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội Liecircn Xocirc

đatilde thagravenh lập nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự thu nhặt nghiecircn cứu chiến lợi phẩm của Mỹ Thaacuteng

10-1965 Đoagraven chuyecircn gia khoa học quacircn sự ldquogồm caacutec chuyecircn viecircn cao cấp của caacutec Học

viện quacircn sự vagrave Viện nghiecircn cứu khoa học Bộ Quốc phograveng caacutec chuyecircn gia - caacuten bộ thiết kế

ngagravenh cocircng nghiệp quốc phograveng chuyecircn gia điện tử thiết bị dẫn đường vagrave thocircng tin liecircn

lạcrdquo[32]hellip đatilde sang Việt Nam vagrave lập tức bắt tay thu thập đạn migraven chưa nổ caacutec loại suacuteng

ống phế liệu của caacutec maacutey bay Mỹ bị bắn rơi kiểm tra những trường hợp vũ khiacute của Liecircn Xocirc

hoạt động chưa tốt vagrave gửi những mẫu hữu iacutech nhất về Moscow Từ năm 1965 đến năm

1974 Liecircn Xocirc đatilde gửi sang Việt Nam tất cả 40 chuyecircn gia quacircn sự cao cấp Liecircn Xocirc caacutec

ngagravenh cocircng nghiệp quốc phograveng cho mục điacutech trecircn[33] Để hoagraven thagravenh nhiệm vụ Đoagraven

chuyecircn gia trực tiếp lagravem việc tại hiện trường trong hoagraven cảnh thiếu caacutec thiết bị chuyecircn dụng

nguy hiểm luocircn rigravenh rậpTừ thaacuteng 5-1965 đến thaacuteng 1-1967 nhoacutem chuyecircn gia đatilde ldquolượm lặt

lựa chọn vagrave gửi về Liecircn Xocirc hơn 700 chủng loại thiết bị quacircn sự vagrave vũ khiacute Mỹrdquo[34] Trecircn cơ

sở những dữ liệu thu thập được caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc biecircn soạn những tagravei liệu

quacircn sự giaacute trị ldquođưa những đề xuất điều chỉnh caacutec loại vũ khiacute của Liecircn Xocirc coacute tiacutenh năng phugrave

hợp hoặc vượt trội chống lại trang thiết bị quacircn sự của Mỹrdquo[35] Caacutec thuyết minh vagrave mẫu

vật được nhoacutem chuyecircn gia gửi về Liecircn Xocirc đatilde goacutep phần cải tiến caacutec loại vũ khiacute khiacute tagravei đang

sử dụng trecircn chiến trường Việt Nam ldquocho pheacutep giảm đaacuteng kể chi phiacute vagrave thời gian nghiecircn

cứu sản xuất những vũ khiacute tương tự thuacutec đẩy nền cocircng nghiệp quốc phograveng Xocirc-viết phaacutet

triển nhanh choacutengrdquo[36]

Nhằm giuacutep Việt Nam chống lại chiến lược phong tỏa bờ biển của Mỹ ragrave phaacute bom

migraven trecircn caacutec cửa cảng theo đề nghị của Việt Nam thaacuteng 8-1972 Liecircn Xocirc cử một tổ 4 người

sang nghiecircn cứu thaacuteng 10-1972 Liecircn Xocirc cử thecircm 18 người cugraveng với 36 tấn khiacute tagravei mograve lặn

[37] Tuy nhiecircn do chưa quen với caacutec loại bom migraven mới của Mỹ necircn hiệu quả cocircng taacutec ragrave

phaacute khocircng cao mặc dugrave caacutec chuyecircn gia lagravem việc rất tiacutech cực nhiệt tigravenh

Từ cuối năm 1974 với những thay đổi trong cuộc khaacuteng chiến chống Mỹ lực lượng

chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ruacutet dần vagrave quy chế chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được thay

bằng quy chế cố vấn quacircn sự Liecircn Xocirc chức vụ Trưởng đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc

thay bằng chức vụ Trưởng đoagraven cố vấn quacircn sự becircn cạnh Bộ trưởng Quốc phograveng Việt Nam

[38]

3- Cải tiến vagrave ứng dụng kỹ thuật quacircn sự - kinh nghiệm từ Việt Nam

Nhận sự ủy thaacutec của Nhagrave nước Xocirc-viết tham gia vagraveo chiến tranh Việt Nam chuyecircn

gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde cống hiến sức lực triacute tuệ thậm chiacute tiacutenh mạng với mong muốn giuacutep

những người anh em Việt Nam ruacutet ngắn quatildeng đường đi tới nền hogravea bigravenh hằng mong đợi

Với sự giuacutep đỡ của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc Việt Nam đatilde xacircy dựng được hệ thống

Phograveng khocircng ndash khocircng quacircn hiện đại hugraveng mạnh với binh chủng tecircn lửa phograveng khocircng phaacuteo

cao xạ caacutec phi đội maacutey bay tiecircm kiacutech binh chủng kỹ thuật vocirc tuyến hệ thống caacutec đagravei chỉ

huy vagrave caacutec phương tiện liecircn lạc Trong khoacutei lửa chiến tranh Việt Nam chuyecircn gia quacircn sự

Liecircn Xocirc đatilde cugraveng với caacutec chuyecircn gia Việt Nam nghiecircn cứu tiacutech cực cải tiến phaacutet triển hệ

thống phograveng thủ phograveng khocircng - khocircng quacircn của Việt Nam trecircn hai phương diện Kỹ thuật

vagrave chiến thuật

Về kỹ thuật chuyecircn gia hai nước đatilde cải tiến caacutec đagravei trinh saacutet hiện đại hoacutea caacutec bộ khiacute

tagravei tecircn lửa phograveng khocircng mở rộng đaacuteng kể caacutec tiacutenh năng chiến đấu của tecircn lửa mở rộng tầm

tiecircu diệt vagrave khả năng đối phoacute với caacutec maacutey bay coacute sử dụng biện phaacutep cơ động traacutenh tecircn lửa

Nhờ cocircng sức đoacuteng goacutep của caacutec chuyecircn gia ldquotrong tất cả caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa phograveng khocircng

đều đatilde coacute những cải tiến hoagraven thiện coacute taacutec dụng nacircng cao khả năng chống nhiễu của mạch

hồi trong đagravei điều khiển tecircn lửa đatilde lagravem tăng 25 - 3 lần độ điều khiển chiacutenh xaacutec tecircn lửa

nhằm vagraveo mục tiecircu đang cơ động sử dụng chế độ thocircng tin giả trong mạch của maacutey vocirc

tuyến phaacutet lệnhrdquo[39] Caacutec chuyecircn gia cograven đưa ra biện phaacutep phograveng traacutenh tecircn lửa chống ra da

bằng caacutech sử dụng caacutec phương tiện phaacutet soacuteng đaacutenh lạc hướng vagrave một loạt biện phaacutep coacute tiacutenh

chất tổ chức - kỹ thuật như chỉnh lại caacutec tần số lagravem việc của đagravei điều khiển tecircn lửa của caacutec

thiết bị phản hồi nacircng cao cocircng suất caacutec maacutey phaacutet tiacuten hiệu phản hồi của tecircn lửa Ngagravey 30-3-

1968 sau khi cải tiến khối điều khiển FR-15 của tecircn lửa S-75 một maacutey bay F-111A của Mỹ

bị tecircn lửa S-75 Dvina bắn rơi Sự kiện nagravey quan trọng đến mức noacute được Bộ trưởng Bộ Quốc

phograveng Liecircn Xocirc Andei Grechko baacuteo caacuteo trực tiếp lecircn Tổng biacute thư LBreznev Từ năm 1965

đến năm 1972 ldquohệ thống rada của S-75 (SAM-2) đatilde được cải tiến 4 lần với 40 nội dung kỹ

thuật để bắt kịp cuộc chiến tranh điện tử của Khocircng quacircn Mỹrdquo[40] Những cải tiến kỹ thuật

necircu trecircn đảm bảo cho bộ đội Phograveng khocircng Việt Nam đạt hiệu quả cao trong chiến đấu

khiến ldquoquacircn Mỹ bị tổn thất 1 maacutey bay60 lần chiếc xuất kiacutech (trong chiến tranh Triều Tiecircn

khocircng quacircn Mỹ bị tổn thất 1 maacutey bay750 lần chiếc xuất kiacutech)rdquo[41] chấm dứt sự thống trị

của B-52 F-111 F-105hellip trecircn bầu trời vagrave những cuộc neacutem bom khocircng bị trừng phạt xuống

miền Bắc Việt Nam

Về chiến thuật caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc phối hợp với binh chủng Phograveng

khocircng Việt Nam aacutep dụng rộng ratildei phương phaacutep cơ động tiểu đoagraven tecircn lửa tổ chức phục

kiacutech bất ngờ phoacuteng tecircn lửa vagraveo maacutey bay địch thiết lập trận địa giả đi đocirci với aacutep dụng

những nguyecircn tắc mới trong cấu tạo caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng tạo ra caacutec cụm

đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng coacute cơ cấu hỗn hợp[42] Caacutec chuyecircn gia cũng chuyển từ phương

phaacutep huấn luyện chiến đấu cho caacutec trắc thủ của caacutec khẩu đội sang phương phaacutep tổ chức hiệp

đồng đồng bộ caacutec khẩu đội caacutec đại đội caacutec tiểu đoagraven caacutec đơn vị cho phugrave hợp caacutec thay đổi

chiến thuật

Nhờ caacutec cải tiến phaacutet triển kỹ thuật chiến thuật ldquotrong hai cuộc chiến tranh phaacute hoại

miền Bắc 1965-1968 vagrave 1972 caacutec đơn vị tecircn lửa SAM-2 của Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Nam

đatilde đaacutenh 3542 trận trong đoacute coacute 588 trận đaacutenh ban đecircm tiecircu thụ 5885 quả đạn bắn rơi 788

maacutey bay của khocircng lực Hoa Kỳ 366 chiếc rơi tại chỗ trong đoacute coacute 43 maacutey bay B-52 bigravenh

quacircn 71 quả đạn diệt được một maacutey bay bảo đảm an toagraven trong sử dụng vagrave nacircng cao độ

chiacutenh xaacutec khi chiến đấurdquo[43]

Kinh nghiệm taacutec chiến của caacutec đơn vị tecircn lửa Phograveng khocircng -của khocircng quacircn ở Việt

Nam đatilde được phacircn tiacutech nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave được aacutep dụng rộng ratildei trong cocircng taacutec huấn

luyện chiến đấu của Binh chủng Phograveng khocircng Liecircn Xocirc vagrave ở tất cả caacutec nước tham gia Hiệp

ước Vaacutecsava Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc đatilde cho soạn thảo vagrave phaacutet hagravenh những bản thocircng baacuteo

kỹ thuật bằng nhiều thứ tiếng phổ biến những tổng kết chiến tranh vagrave những đề xuất về cải

tiến cơ cấu caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng trecircn cơ sở kinh nghiệm từ chiến tranh Việt

Nam Những thocircng tin thu thập được trong quaacute trigravenh taacutec chiến ở Việt Nam đều được đem

giảng dạy rộng ratildei trong caacutec trường quacircn sự của Liecircn Xocirc kể cả tại caacutec trường quacircn sự coacute

caacutec caacuten bộ quacircn sự nước ngoagravei theo học

Caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa phograveng khocircng được caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc vagrave Việt

Nam cải tiến hiện đại hoacutea đatilde giuacutep binh chủng tecircn lửa phograveng khocircng của Liecircn Xocirc vagrave của

những nước được cung cấp caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa ấy coacute bước nhảy vọt về chất lượng vagrave hiệu

quả hoạt động Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tổng kết kinh nghiệm chiến tranh ở Việt

Nam nghiecircn cứu vagrave aacutep dụng nguyecircn tắc mới trong cơ cấu caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng

khocircng ở Liecircn Xocirc Kinh nghiệm chiến đấu ở Việt Nam được phổ biến aacutep dụng cho cuộc

chiến tranh 7 ngagravey (6-1967) giữa Ai Cập (coacute Liecircn Xocirc đứng sau) vagrave Israe Ngoagravei ra ldquoChiacutenh

phủ Liecircn Xocirc quyết định sao cheacutep một số kiểu vũ khiacute Mỹ như tecircn lửa đạn đạo Sparrow-3

động cơ maacutey bay caacutec thiết bị điện tử trong ngagravenh cocircng nghiệp của Liecircn Xocircrdquo[44] đẩy nhanh

kỹ thuật quacircn sự quốc phograveng phaacutet triển

Dưới sự chỉ đạo của Thiếu tướng V X Kixhanxki - Trưởng nhoacutem chuyecircn gia tecircn

lửa một nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tiến hagravenh phacircn tiacutech hệ thống hoacutea vagrave tổng kết

kinh nghiệm taacutec chiến vagrave xuất bản cuốn saacutech Kinh nghiệm taacutec chiến của binh chủng tecircn lửa

phograveng khocircng ở Việt Nam Ra đời ngagravey 23-2-1968 cuốn saacutech được phổ biến đến từng tiểu

đoagraven tecircn lửa vagrave trong cuộc thi caacutec taacutec phẩm khoa học quacircn sự mang tecircn M V Phrunze do

Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc tổ chức (1972) cuốn saacutech đatilde được trao giải nhất vagrave hiện vẫn đang

được sử dụng trong caacutec khoa chuyecircn ngagravenh tại caacutec trường quacircn sự Liecircn bang Nga

Trong chiến tranh Việt Nam theo thống kecirc của Tổng cục taacutec chiến Bộ Tổng tham

mưu caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc từ ngagravey 11-7-1965 đến ngagravey 31-12-1974 đatilde coacute 6359

sĩ quan tướng lĩnh vagrave hơn 4500 binh sĩ hạ sĩ quan caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc tham gia

chiến đấu trong số đoacute coacute 13 người đatilde hy sinh tại Việt Nam[45] Vigrave lograveng quả cảm tinh thần

chiến đấu quecircn migravenh sự hy sinh cao cả vagrave những đoacuteng goacutep to lớn đối với nhacircn dacircn Việt

Nam từ năm 1965 đến năm 1973 2190 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng caacutec phần

thưởng của Nhagrave nước Liecircn Xocirc hơn 3000 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng thưởng

caacutec huacircn chương vagrave huy chương của nước Việt Nam Dacircn chủ Cộng hograveardquo[46]

[1] Đảng Cộng sản Việt Nam Văn kiện Đảng toagraven tập tập 24 Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội

2000 tr 738

[2] VV Ivanov Hợp taacutec Xocirc-Việt vagrave lập trường của Trung Quốc những năm 1965-1967 Tạp chiacute

Nước Nga vagrave Chacircu Aacute ndash Thaacutei Bigravenh Dương 4 2010 tr 69 (tiếng Nga)

[3]Việt Nam-Liecircn Xocirc 30 năm quan hệ 1950-1980 Nxb Tiến bộ Matxcơva 1982 tr 107

[4] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Nxb Lịch sử Matxcơva 1996 tr22 (tiếng Nga)

[5] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong

khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Nxb Quacircn đội nhacircn dacircn Hagrave Nội 2003 tập 3 tr

200

[6] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong

khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 3 tr212

[7] Lịch sử Việt Nam narodru (tiếng Nga)

[8] Những hiệp định vagrave thỏa thuận giữa Liecircn Xocirc vagrave Việt Nam Đại từ điển Baacutech khoa toagraven thư Nxb

Từ điển Matxcơva 2005 tr299-231 (tiếng Nga)

[9] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Quyển số 7

mục I (tiếng Nga)

[10] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Tlđd

[11 ] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ 4 (29) 2006 (tiếng Nga)

[12] Tổng cục 10 lagrave Tổng cục Hợp taacutec quacircn sự quốc tế trực thuộc Bộ Tổng tham mưu caacutec lực

lượng vũ trang Liecircn Xocirc

[13] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng ArtOfWarru 2-2011 (tiếng Nga)

[14] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX

Matxcơva 2003 tr40 (tiếng Nga)

[15] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Nxb Yauza Eksmo

Matxcơva 2008 tr247-248 (tiếng Nga)

[16] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Sđd tr247

[17] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ Tlđd

[18] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Matxcơva 2000 (tiếng

Nga)

[19] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX

Sđd tr47

[20] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong

khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 5 tr610

[21] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd

[22] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd

[23] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX

Sđd tr45

[24] IP Ivanovik Những chiếc MiG trecircn bầu trời Việt Nam ArtOfWarru 3-2012 (tiếng Nga)

[25]Tagravei liệu lưu trữ Bộ Quốc phograveng Phocircng Bộ Tổng tham mưu Hồ sơ số 1146

[26] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd

[27] S A Ivanovich Cuộc chiến tranh thứ ba của tocirci ArtOfWarru 4-2009 (tiếng Nga)

[28] HH Kolecsnik Về sự tham gia của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Xocirc ndashviết trong chiến tranh Việt

Nam ArtOfWarru 5- 2009 (tiếng Nga)

[29] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Nxb Eczamen Matxcơva 2005 tr 372

(tiếng Nga)

[30] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 378

[31] Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Quacircn ủy Trung ương Hồ sơ 402

[32] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 342

[33] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX

Sđd tr97

[34] CGIvannovik Từ ghi cheacutep của nhagrave thử nghiệm ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)

[35] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr 30

[36] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd

[37]Tagravei liệu lưu trữ Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Bộ Tổng tham mưu hồ sơ số 163

[38] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 390

[39] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 298

[40] Baacutech khoa tri thức quốc phograveng toagraven dacircn Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội 2003 tr418

[41] VBAlecsandrovik Nhật kyacute chỉ huy trưởng nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ở Việt Nam

ArtOfWarru 9-2008 (tiếng Nga)

[42] KVYakolevich Chiến tranh Việt Nam qua đaacutenh giaacute của sĩ quan Sở chỉ huy lực lượng phograveng

khocircng Liecircn Xocirc ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)

[43] Nghiecircm Đigravenh Tiacutech (chủ biecircn) Lịch sử bộ đội tecircn lửa phograveng khocircng (1965-2005) Nxb Quacircn đội

Nhacircn dacircn Hagrave Nội 2005 tr 575-576

[44] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr30

[45] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287

[46] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287-288

View publication statsView publication stats