CILO - 3

STRUKTURA CITY LOGISTIČKOG

SISTEMA

Prof. dr Slobodan Zečević

Kabinet: 338Konsultacije: ponedeljak 13h

Predavanje 3: Struktura city logističkog sistema 2

PODSISTEMI CITY LOGISTIKE

LOGISTIČKE JEDINICE

LOGISTIČKI CENTRI I TERMINALI

ORGANIZACIJA, OPERATERI, PROVAJDERI

TELEMATSKI SISTEMI

STRATEGIJE I KONCEPCIJE

LOGISTIČKI TOKOVI

TRANSPORTNI SISTEM

SISTEM

CITY LOGISTIKE

GENERATORI LOGISTIČKIH TOKOVA


Generatori city logističkih tokova Svaki objekat u kom se obavlja neka od urbanih

funkcija i koji inicira neki od logističkih zahteva transporta, skladištenja, pretovara, držanja zaliha i pakovanja predstavlja generatora city logistike.

Generatore karakteriše velika prostorna disperzija, tako da se često i u najužim gradskim područjima mogu naći skladišni objekti u/iz kojih se svakodnevno doprema/otprema roba teretnim vozilima ili nekim drugim transportnim sistemom sa kontinualnim ili cikličnim dejstvom.


Generatori city logističkih tokova Zavisno od funkcije objekta, generatora

logističkog toka javljaju se razlike u vrsti robe, intenzitetu, frekvenciji tokova itd.

Svakodnevno, u različitim količinama i u različitim pravcima, na različitim mestima, u različito vreme, različite grupe generatora pokreću tokove roba i materijala, različitih veličina – od kutije teške nekoliko grama do pošiljke od više desetina tona.

Organizacijom i planiranjem ovih tokova bavi se city logistika.


Generatori city logističkih tokova Jedan klinički centar svakodnevno, od

različitih proizvođača, uvoznika, veletrgovine, trgovine na malo ili drugih objekata zdravstva, zahteva isporuke različitih grupa roba: prehrambeni proizvodi, medikamenti, sanitetski materijal, aparati i instrumenati, opasne, radioaktivne materije i drugi potrošni materijali.


Generatori city logističkih tokova Pored tokova snabdevanja, ovi objekti

svakodnevno generišu i zahteve sakupljanja i odvoženje medicinskog otpada.

Snabdevanje kliničkog centra = kompleksni logistički tokovi


Generatori city logističkih tokova Generatori i city logistika se definišu u

prostoru i mogu biti: jedan objekat – jedan generator, jedan objekat – više generatora, više objekata i više generatora u jednom

prostoru koji može imati različitu formu uređenja:

linijska forma (ulica), forma „riblja kost“ (više ulica koje se ulivaju u jednu

glavnu), forma trga (kvadratna, kružna) itd.


Prostorno uređenje generatora city logistike


Generator city logistike kao entitet

ENTITET

ATRIBUTI

ulazni tokovi izlazni tokovi OBJEKAT industrija trgovina

delatnost

veličina

vlasništvo sistem snabdevanja

struktura robe

lokacija

frekvencija isporuke

veličina isporuke

vreme prijema/otpreme

sistem poručivanja


Atributi generatora city logističkih tokova vrsta delatnosti, veličina i vlasništvo objekta, struktura roba i materijala u dopremi i otpremi, lokacija u odnosu na gradske zone, korišćeni sistem poručivanja i snabdevanja, veličina skladišnih površina u objektu, vremenski intervali prijema i otpreme robe, broj, veličina i frekvencija isporuka i otprema, mesto utovara/istovara vozila, vrsta vozila kojima se obavlja isporuka/otprema, sistem rada vozila koja vrše distribuciju itd.


Vrsta delatnosti Trgovina:

trgovina na malo (supermarket, prodavnica prehrambene robe, apoteka, cvećara, knjižara, prodavnice odeće i obuće, kiosci štampe, duvana i dr., pekara, piljara, prodavnica nameštaja, prodavnica građevinskog materijala, prodavnice mešovite robe, prodavnice elektro tehničke robe itd.)

trgovina na veliko Ugostiteljstvo:

hotel, restoran, kafe bar, poslastičarnica itd.

itd. - u skladu sa funkcijama grada


Veličina objekta Veličina objekta najčešće se iskazuje u m2 ili

nekim drugim elementom kapaciteta. Generatori se prema veličini mogu podeliti na:

veoma male, male, srednje, srednje velike, velike i veoma velike.

Od veličine objekta često zavisi broj isporuka, veličina jedne isporuke, vrsta vozila koje vrši isporuku, organizacija isporuke i sl.

Nekada mali i veoma mali objekti kao što su kiosci ili male cvećare mogu da imaju veći broj isporuka od nekih velikih objekata.


Vlasništvo objekta Od vlasništva objekta često zavisi

korišćeni sistem snabdevanja. Objekat može da bude:

nezavisan, samostalna jedinica ili jedinica u mreži objekata koji su u vlasništvu

jedne kompanije.


Lokacija objekta Lokacija generatora u odnosu na gradske zone

definiše njegovu pristupačnost za različite vidove i tehnologije transporta.

U određenim delovima grada postoje ograničenja pristupa određenih ili svih vrsta drumskih vozila, zabrane zaustavljanja vozila na ulici radi obavljanja utovarno/istovarnih operacija i sl.

Ova ograničenja donose gradske vlasti i mogu biti trajna ili vremenski definisana (u određenom periodu dana).


Lokacija objekta U nekim delovima grada, najčešće u

istorijskom jezgru, postoje ograničenja uslovljena postojećom infrastrukturom (npr. uzane ulice koje ne mogu da prime velika vozila).

Sa aspekta lokacije bitna je i organizacija saobraćaja (sistem jednosmernih ulica često uslovljava komplikovane rute i veći broj pređenih kilometara vozila koje opslužuje objekat).


Struktura robe u objektu Struktura robe u objektu utiče na kompleksnost

logističkih aktivnosti. Svaki objekat može da generiše tokove jedne ili

više kategorija, vrsta roba, a svaka vrsta robe može da ima više varijacija, odnosno različit asortiman (npr. novine su kategorija robe, a varijacije su različite vrste novina).

Manji broj različitih kategorija roba ne znači i jednostavnije logističke operacije, jer broj varijacija, odnosno asortiman roba može da bude veliki.


Struktura robe u objektu Primer: u knjižarama prodaje jedna vrsta

robe – knjiga, ali je asortiman veliki – preko 150 000 naslova koji mogu da budu izdati od preko 1 000 nacionalnih i internacionalnih izdavača.

Logističke aktivnosti ovog objekta su mnogo komplikovanije u poređenju sa supermarketom u kome se prodaje 30 000 različitih proizvoda.


Struktura robe u objektu Vrsta i asortiman robe u objektu utiču na: broj snabdevača,

broj porudžbina, broj isporuka, potencijalnu konsolidaciju tokova itd.

Pored vrste i asortimana začajna je i vremenska osetljivost robe. U vremenski osetljivu robu spada kvarljiva roba koja gubi kvalitet nakon određenog vremena (hrana, pića, cveće, razne hemikalije i sl.) i roba koja se ne kvari brzo, ali gubi vrednost za klijenta nakon određenog vremena (novine, nova izdanja knjiga, proizvodi sezonskog karaktera – novogodišnji ukrasi i sl.).

Objekti sa vremenski osetljivom robom imaju frekventnije isporuke i generišu češće povratne vožnje (za otpad u slučaju pokvarene robe ili vraćanje robe ukoliko je ona izgubila vrednost za kupca).



Logističke jedinice Upotreba logističkih jedinica smanjuje troškove,

olakšava i ubrzava procese pretovara, utovara, istovara i manipulisanja robom.

Utovarno/istovarne operacije uzimaju značajan deo i u vremenskoj i u troškovnoj strukturi transportnog lanca, posebno kod finalne distribucije robe.

Korišćenjem standardnih logističkih jedinica i opreme za utovar/istovar vozila, ovi procesi se značajno pojeftinjuju i ubrzavaju.


Logističke jedinice U transportu robe primenjuju se različite

logističke jedinice: U tokovima makrodistribucije (veće količine

homogene robe na većim rastojanjima) koriste se veće jedinice, kao što su izmenjivi transportni sudovi (eng. swap body) i kontejneri.

U mikrodistribuciji dominiraju manje logističke jedinice: mali izmenjivi transportni sudovi, mini kontejneri, logistički i srednji boksovi.

Za finalnu distribuciju robe najčešće se koriste mini boksovi – palete, paketi – modularna jedinica i proizvodna, jedinična pakovanja.


Logističke jedinice U tokovima city logistike prisutne su sve

logističke jedinice, od kontejnera i izmenjivih transportnih sudova, do proizvodnih pakovanja u isporuci na kućnu adresu

JEDINICA Dužina (m) Širina (m) Visina (m)

Paket - modularna jedinica 0.60 0,40 0,20-0,40

Minibox – paleta 0,82-1,22 1,02 1,35-1,80

Midibox – city box 2,55 2,15 2,15

Logistic box 1,30-4,10 2,50-2,55 2,50-3,00

Swap body/kontejner 3,40-13,50 2,50-2,55 2,50-3,00


Logističke jedinice

kontejner nivo IV

logistic box nivo III

midibox-city box nivo III

minibox-paleta nivo II

paket nivo I

proizvod nivo I

proizvođači trgovina na veliko i malo klijenti

Zastupljenost logističkih jedinica prema generatoru


Logistički centri i terminali Na mestima sučeljavanja tokova makro i

mikrodistribucije danas se postavljaju sve strožiji zahtevi za koherentnom logističkom uslugom. Ovim zahtevima najviše odgovara forma robno-transportnog centra kao najkompleksnijeg oblika logističkog centra.

Pored RTC-a ili logističkog parka, koji predstavlja deo nacionalne mreže RTC-a, za funkcionisanje regiona neophodni su i logistički centri koje su kompatibilni RTC-u, ali služe za lokalno opsluživanje i znatno su manje veličine.


Logistički centri i terminali Logistički centri

Vlasnici ovih centara po pravilu nisu vlasnici robe koja se u centru skladišti, sortira, prikuplja, pakuje, priprema za otpremu u smislu formiranja tovarnih jedinica i pripreme prateće dokumentacije.

Prostorno se lociraju uz robne terminale svih vidova transporta i magistralne saobraćajnice, obično na obodu urbanih sredina.


Logistički centri i terminali Logistički centri

Razvoj ovih centara utiče dvojako na rešavanje problema urbanog transporta.

Prvo, privlačenjem većeg broja korisnika omogućeno je sabiranje tokova u vremenu i prostoru što korisnicima obezbeđuje veći kvalitet i niže cene usluga.

Drugo, koncentracija robnih tokova stimuliše upotrebu intermodalnih sistema transporta, posebno železničkog i vodnog transporta.


Logistički centri i terminali Veliki značaj u city logistici imaju i

logistički distributivni centri (DC-i) koji su u najvećem broju slučajeva skladišta za isporuku trgovačkih i industrijskih preduzeća. Vlasnici robe su osnivači, a distributivni centar

obavlja osnovne funkcije marketing logistike. Doprema i otprema robe distributivnih

centara uglavnom se odvija drumskim transportom jer su često locirani na najužem gradskom području.


Logistički centri i terminali U urbanim sredinama prisutni su i robni (cargo)

terminali kao model pretovarno skladišnih punktova pojedinih vidova transporta. Tradicionalno su orijentisani na davanje osnovnih

logističkih usluga u segmentu pretovara i skladištenja robe koja prelazi sa jednog na drugi vid transporta.

Osnivači su preduzeća transportne privrede. Razvoj ovih transportnih čvorova često karakteriše slab

kooperativni odnos sa korisnicima što rezultira neadekvatnim kvalitetom i paletom usluga.


Transportni sistem U realizaciji tokova city logistike prisutni su svi

vidovi i tehnologije transporta: od drumskog, železničkog, vodnog i cevnog transporta do različitih konvejerskih sistema i tehnologija vertikalnog transporta (liftovi, žičare itd.), a u poslednje vreme sve veća pažnja se posvećuje intermodalnim sistemima transporta robe.

Drumski saobraćaj je najzastupljeniji u realizaciji tokova na području gradova (u Londonu je 1994. godine od 128 miliona tona pretovarene robe drumom realizovano 96 %, a železnicom 4 %), ali nije jedini i ne realizuje se samo teretnim vozilima.


Transportni sistem Kretanje robe drumskim saobraćajnicama može

se realizovati na više načina: kamionima, kombi i putničkim vozilima, motorom, biciklom, autobusom, konjskom zapregom ili peške.

U distribuciji robe sve više su prisutna kombi i pick-up vozila, a razlozi su: otežan pristup centralnim gradskim zonama, opadanje veličine i rast frekvencije isporuka, dobre manevarske sposobnosti ovih vozila za čije upravljanje nisu potrebne posebne vozačke dozvole...


Transportni sistem Isporuka robe na kućnu adresu, kao i

snabdevanje generatora u centralnim gradskim ulicama sve češće se realizuje motociklom ili city biciklima sa korpom.

Gradske zone u kojima je zabranjen motorni saobraćaj snabdevaju se biciklom ili na klasičan način kada čovek sam nosi isporuku korišćenjem različitih prenosnih sredstava.

U nekim gradovima Afrike, kao što je Lagos u Nigeriji, ljudi vuku robu u tzv. rikšama, a u turističkim delovima nekih gradova prisutna je i konjska zaprega - fijaker.






Transportni sistem Realizacija robnih tokova železničkim

transportom prisutna je u različitim varijantama: kratka kompozicija od pet, šest teretnih

vagona (pogodna za tokove između različitih kategorija logističkih centara u gradu),

kombinacija putničkog i teretnog voza dodavanjem teretnih vagona na putnički voz ili konstrukcijom vagona za istovremeni transport robe i putnika (CombiRail) ili

kargo tramvaj.


Transportni sistem Distribucija robe sredstvima rečnog

transporta pogodna je u gradovima sa izgrađenim sistemom kanala, kao što su neki gradovi u Holandiji ili Italiji. Osnovni nedostatak ovog sistema transporta

robe u gradu je veliko vreme utovara/istovara broda.


Transportni sistem Underground sistem je dobra

alternativa površinskom transportu robe: koristi namensku infrastrukturu koja

omogućava automatizaciju; sistem je nezavisan od vremenskih prilika; zauzima malo prostora; ima neznatan uticaj na okruženje u pogledu

aero zagađenja, buke, fizičke nelagodnosti i otpada.


Transportni sistem Novi koncepti distribucije podrazumevaju

integraciju različitih sistema i primenu intermodalnih tehnologija transporta.

Intermodalnost zahteva hijerarhijske intermodalne mreže, a na svakom nivou se koristi najpogodniji vid transporta na bazi: maksimalne ili operativne brzina, maksimalnog tovarnog kapaciteta, ranga i veličine vozila, tipa korišćene infrastrukture itd.


Transportni sistem

o železnički transport (kratke kompozicije) o velika drumska vozila (kamioni sa

prikolicom ili poluprikolicom) o underground sistem

železnički transport (kratke kompozicije) velika drumska vozila (kamioni sa

prikolicom ili poluprikolicom) underground sistem

mala drumska vozila (npr. kombi, putničko vozilo, mali kamion)

underground distributivni sistem

pretovar

Vidovi transporta kombinovani u intermodalnom sistemu


Organizacija i provajderi usluga First Party Logistics (1PL), logistika u

sopstvenoj režiji – pošiljaoci (proizvođači, uvoznici, distributeri, veletrgovci) ili primaoci robe sopstvenim sredstvima realizuju logističke aktivnosti poručivanja, pakovanja, transporta, skladištenja i transporta. mali trgovci koji se snabdevaju robom iz cash & carry

centra. velike kompanije sa lancem prodajnih objekata,

veliki industrijski kompleksi, proizvođači i veletrgovci koji imaju sopstvene logističke podsisteme


Organizacija i provajderi usluga Second Party Logistics (2PL), kupovina

logističke usluge – transportna ili špediterska preduzeća koja angažuje pošiljalac ili primalac robe. Provajderi profesionalnog transporta često su

specijalizovani za određenu vrstu robe, veličinu ili težinu tovara, ali i za određene tipove pošiljaoca/primaoca.

Neke kompanije kombinuju sopstveni i profesionalni transport i to na način da regularni deo transportnih aktivnosti izvršavaju same, a za vanvršne zahteve angažuju transportne kompanije – peak shaving


Organizacija i provajderi usluga

velič

ina

toka

vreme

osnovno opterećenje: transport za sopstvene potrebe

van vršno opterećenje: profesionalni transport

Miksovani transport – peak shaving


Organizacija i provajderi usluga Third Party Logistics (3PL), specijalizovani

logistički provajder –mnoge kompanije outsourc-uju logističke aktivnosti i prepuštaju ih specijalizovanim provajderima. realizacija robnih tokova u sopstvenoj režiji u gradu

opada kao posledica zahteva za većim kvalitetom isporuke i ponude dodatnih usluga od strane profesionalnih davaoca logističke usluge.

logistički uslužni provajderi pored transporta, pružaju i usluge skladištenja, sortiranja, pakovanja itd.


Logistički tokovi Logistički tokovi se prvenstveno razgraničavaju

na makrologističke tokove i mikrologističke tokove.

Ako se makrologistički tok ne prelama, a ima svoju početno-završnu tačku na užem gradskom području to može da znači da se u centru grada pojavljuju veliki kamioni.

Kada postoji prelamanje makrotoka na periferiji grada, to može da znači veći broj dostavnih vozila u centru grada.

Obe situacije predstavljaju ozbiljan optimizacioni zadatak usmeravanja tokova – problemi optimizacije u hijerarhijskim strukturama.


Logistički tokovi Logistički tokovi u gradu mogu se klasifikovati

prema: Vrsta robe, tereta, materijala u toku: prehrambena

roba, odevni, građevinski materijali, otpadni materijali, novac i dr..

Hijerarhijska struktura celokupnog lanca koja zavisi od karakteristika generatora koji pokreće tok: direktni tokovi od proizvođača ili uvoznika, tokovi preko veletrgovine, tokovi preko cash&carry centra i dr.

Organizacija i konsolidacija tokova: direktni nekonsolidovani tokovi, konsolidovani tokovi različitih roba, konsolidovani tokovi jedne grupe roba za više primaoca itd.

Grupacija toka: tokovi snabdevanja, tokovi izvlačenja otpadnih materijala, uslužni tokovi itd.

Vidovi transporta uključeni u realizaciji logističkog toka: unimodalni i intermodalni lanci itd.


Logistički tokovi

Proizvođač

Nacionalni centar

Regionalni centar

Lokalni/gradski centar, Cash&Carry

Objekat

Klasifikacija tokova prema hijerarhijskoj strukturi logističkog lanca


Telematski sistemi Komunikacioni i informacioni sistemi

daju podršku definisanju optimalne koncepcije city logistike, procesima organizacije, realizacije, kontrole i nadgledanja pojedinih logističkih aktivnosti.

Prisutni su telematski sistemi: ICT (Information & Communication Technology), ITS, GPS, RFID, GIS, VICS (Vehicle Information and Communication Systems) itd.


Telematski sistemi Primenom telematskih sistema

omogućeno je: praćenje i ažuriranje parametara city logistike, realizacija poručivanja, praćenje stanja zaliha, rutiranje i raspoređivanje vozila, automatsko vođenje vozila itd.


Strategije, koncepcije CL Gradovi su različiti i ne postoji jedinstvena

koncepcija city logistike. U cilju postizanja optimalnog rešenja potrebno je razmotriti sve karakteristike grada, kao i probleme i zahteve svih učesnika u urbanom teretnom transportu.

U cilju boljeg razumevanja urbanog teretnog transporta neophodno je istraživanje šireg ranga faktora koji utiču na život i ekonomiju grada, a samim tim i na usvajanje strategije i koncepcije city logistike.


Strategije, koncepcije CL Za primenu usvojene koncepcije neophodna je

podrška određenih politika, tj. potrebno je razviti kompletan plan implementacije efektivnih mera politike, usmerenih ka poboljšavanju efikasnosti logističkih tokova u gradskim sredinama.

Plan politike sastoji se od neophodnog institucionalnog okvira i plana implementacije.

Potrebno je definisati različite učesnike, njihove uloge, tajming delovanja, a najznačajniju ulogu u ovom pogledu ima javni sektor, odnosno gradska vlast.


Faktori koji definišu parametre logistike grada UKUPAN BROJ VOŽNJI ZA OBJEKTE U

GRADU površina grada/broj objekata; namena površine; cilj vožnje: transport robe, uslužna ili

komercijalna aktivnost; robe: osnovna roba, pomoćni materijal,

transfer, novac, otpad; robe/korišćeni sistem snabdevanja; sistem rada vozila; iskorišćenje i efikasnost vozila


Faktori koji definišu parametre logistike grada UTICAJ OPERACIJA URBANOG

TERETNOG TRANSPORTA broj vožnji vozila; vreme, dan i trajanje aktivnosti vozila; pređena kilometraža; veličina i težina vozila; lokacija aktivnosti; brzina vozila; vrsta korišćenog goriva; lokacija istovarnih aktivnosti


Faktori koji definišu parametre logistike grada VELIČINA ROBNIH VOZILA U GRADU

vrsta robe koja se prevozi; količina prevezene robe; namena površine izvorišne i odredišne tačke; rastojanje prevoza; veličina vozila/ograničenje težine; veličina rada koji se može obaviti u jednom

danu


Faktori koji definišu parametre logistike grada BROJ VOŽNJI ROBNIH VOZILA ZA

SVAKI OBJEKAT rang "osnovne" robe i drugih zahtevanih

kretanja robe; vreme osetljivosti robe; obrt robe; korišćeni sistem snabdevanja; politika skladištenja; iskorišćenje vozila; zahtev za povratak robe


Faktori koji definišu parametre logistike grada ORGANIZACIJA LANCA SNABDEVANJA

veličina operacija u objektima; tip lanca snabdevanja: centralizovan,

decentralizovan, oba; broj lanaca od svake kompanije; kvalitet/stepen komunikacije; planiranje dana i vremena isporuke


Faktori koji definišu parametre logistike grada VREME/DAN OPERACIJA ROBNIH I

USLUŽNIH VOZILA ko u lancu određuje vreme isporuke? vreme u kom zaposleno osoblje prima

isporuku/uslugu; da li objekti imaju dozvolu da primaju

robu/usluge van radnog vremena? zakonska ograničenja vremena


Faktori koji definišu parametre logistike grada OMETANJE SAOBRAĆAJA ROBNIM I

USLUŽNIM VOZILIMA mesto istovara vozila (na ili izvan ulice); lokacija objekta; vreme/dan operacije; radno vreme objekta; veličina vozila; tip ulice; ukupno vreme zadržavanja vozila


Faktori koji definišu parametre logistike grada DISTANCE VOŽNJE SVAKOG VOZILA U

GRADU tip operacije; izvorište i odredište vozila; vozačevo poznavanje grada; aspekt rutiranja i raspoređivanja; kvalitet ulične signalizacije; vremenski interval za prijem robe; broj jednosmernih ulica


Faktori koji definišu parametre logistike grada ZADRŽAVANJE VOZILA PRI

UTOVARU/ISTOVARU vrsta proizvoda koji se prevozi; veličina isporuke; isporuka se pretovara u depou?; mesto istovara na ili izvan ulice; broj isporuka dok vozilo stoji; rastojanje od mesta zaustavljanja vozila do

objekta; čekiranje/potpisivanje isporuke; da li osoblje objekta pomaže pri istovaru?


Faktori koji definišu parametre logistike grada BROJ USLUŽNIH I KOMERCIJALNIH

VOŽNJI namena zemljišta; vrsta opreme u objektima; stepen outsourcinga; vreme osetljivosti nedostatka opreme; organizacija lanca snabdevanja

Documents

CILO - 3