Savremeni koncept razvoja logističkih centara i nivoa kvaliteta opsluživanja

korisnika u gradovima (city logistika)

Novi zahtjevi i filozofija prisutna na transportnom tržištu, posmatrano sa aspekta općedruštvenog

interesa i odnosa prema ekologiji, te novi koncepti regionalnog razvoja i planiranja razvoja

gradova , uslovili su potrebu stvaranja različitih formi gredskih logističkih (city) centara u

zavisnosti od osnovnih funkcija:

a) Specifičnosti snadbjevanja gradskog područja;

b) Razvoja saobraćajnih čvorišta;

c) Intermodalno sučelajvanje i kooperacije različitih vidova transporta;

d) Mogućeg racionalnog povezivanja proizvodnih (slobodnih) zona sa saobraćajnom mrežom i

logističkim centrima na važnijim saobraćajnim pravcima i slično.

¨U Zapadnoj Evropi i EU izdiferenciralo se više vrsta osnonvih kategorija logističkih centara čiji

broj u EU prelazi 320. po osnovnoj namjeni oni se dijele na:

1) Robno- saobraćajne centre (RSC) - To je osnovni koncept logističkih intermodalnih centara

koji se razvija na saobraćajnim čvorištima. Sastavni dio sistema sz pretovarna postrojenja za

kombinovani, kontejnerski, hucke-pack transport, izmjenjive transportnr sudove i eventualno

rasute terete, kao i prateće transportno špediterske službe. U organizacionom smislu sve firme

koje funkcionišu u okviru centara za poslovno samostalne, ali koriste zajedničku opremu, objekte

i informatičku tehnologiju.

2) Robno- distributivne centre (RDC) - Redovno su koncipirani kao podsistem velikih

špediterskih preduzeća sa obimnom logističkom ponudom koja u sebi može inkorporirati i

sadržaje RSC-a i sve aktivnosti makro i mikro distribucije i pratećih uslužnih djelatnosti.

3) Centre za pružanje logističkih usluga (CPLU) - obuhvata prostornu koncentraciju različitih

produzeća koja realizuju samo prateće funkcije transportne usluge.

4) Transportno proizvodne skladišne zone (TPSZ) - predstavlja koncept sistema u okviru koga se

pružaju logističke, ali i razne dopunske usluge (najam skladišnog prostora, distribucija i sl).

Sistemi u sebi sadrže ovu formu logističkih centara, pri čemu obrnuto ne važi, osim u posebnim

slučajevima.

5) Centre za proizvodnu logistiku (CPL) - koncipirani su u cilju povezivanja proizvodnje i

tarnsportnog sistema i po pravilu se smještaju uz velike proizvodne sisteme.

6) City logističke centre (Centre gradske logistike- SLC) - najnoviji oblik robno- transportno-

logističkih centara prilagođeni savremenim zahtjevima gradova.

Funkcionisanje i razvoj različitih formi i koncepcija logističkih centara nosi sa sobom čitav niz

direktnih i indirektnih efekata koji se mogu svrstati u tri osnovne grupe:

- efekti na saobraćajni sistem,

- ekonomski i

- ekološki efekti (slično prethodno pobrojanim efektima razvoja mreže RTC).

¨ Direktni efekti odnose se ne povećanje efikasnosti, poboljšanje spektra logističke ponude,

racionalnije korištenje i održavanje resursa (bolje korištenje voznog parka, primjena novih

sistema transporta i sistema intermodalnosti, sto omogućuje optimalnu raspodjelu transportnih

zahtjeva po vidovima saobraćaja) i racionalizaciju „city logistics“ procesa u opsluživanju

gradova i konačno većeg kvaliteta usluga

Indirektni pozitivni efekti se ostvaruju kroz redukciju opterećenja saobraćajne mreže razvojem

mreže po baznim pravcima, posebno manje opterećenje gradskog jezgra, što rezultira manjim

zagađenjem vazduha i smanjenjem buke. Sve ovo pruža mogućnost za racionalnu preraspodjelu

robnih tokova usmjeravajući ih na ekološki povoljnije vidove saobraćaja (željeznički i vodeni) i

stvara mogućnosti movog kvaliteta logističkih usluga koje karakteriše efikasnost zadovoljenja

zahtjeva kupaca uz povoljnije ekološke uslove.

Koncept primjene i razvoja savremenih manipulativnih, skladišnih i pretovarnih tehnologija čini

okosnicu realizacije robnog rada u logističkim centrima. Njih je moguće posmatrati u okviru

dvije osnovne grupe tehnologija: - tehnologije manipulisanja, skladištenja i pretovara masovnih

roba- usmjerene su u pravcu razvoja četveroosovinskih željezničkih kola velikih tovarnih

zapremina i nosivosti koja imaju mehaničke ili hidraulične bočne „klapne“za istovar robe

slobodnim padom, i - tehnologije manipulisanja, skladištenja i pretovara tovarnih

standardizovanih jedinica kombinovanog (integralnog) transporta (paketa, paleta, kontejnera i

drugih tovarnih jedinica)- kao optimalno tehnološko riješenje se podrazumjeva primjena ramnih

standardizovanih kontejnerskih dizalica (portalnih), najčešće prihvaćenih UIC-standardom. U

željezničkom kontejnerskom transportu jedan od osnovnih pravaca racionalizacije je supstitucija

ranžirne funkcije primjenom kontejnerizacije.

U oblasti integranlog hucke- pack sistema razvija se sistem koji predstavlja ozbiljnu alternativu

postojećim klasičnim rješenjima drumskog transporta. Razvijen je princip tovarenja drumskih

vozila na specijalne željezničke vagone, a prevoz se realizuje homogenim blok vozovima.

Organizatori ovih prijevoza su drumska preduzeća, a nejveći dio puta ovih prijevoza obavlja se

željeznicom (oko 80%). Svi ovi sistemi pored optimizacije osnovnih funkcija transportnih,

pretovarnih i skladišnih sistema, baziranih na savremenim logističkim principima, pospješuju

saobraćajno povezivalje sa Evropom i svijetom, što na nov način i veći kvalitet proširuje ponude

usluga van konvencionalnih okvira u sferi transporta. Ovo podrazumjeva i potrebu intenzivnog

razvoja informacione logistike kojom se otvara prostor za čitav niz dodatnih usluga koje se mogu

nuditi na transportnom tržištu, što predstavlja već uobičajenu praksu u razvijenim zemljama

svijeta sa znatno novijim novoom kvaliteta usluga.

Problemi u implementaciji ITS – a u Jugoistočnoj Evropi

1. Neujednačenost razvoja infrastrukture i broja vozila

Broj putničkih automobila je značajno rastao od 90 – tih. Određeni napredak je

postignut u izgradnji novih saobraćajnica, ali razvoj infrastrukture uveliko zaostaje za

porastom broja vozila. Kao rezultat toga, saobraćajna zagušenja u u gradskim područjima

(npr. u Pragu, Bukureštu, Beogradu, Sarajevu…) u jutarnjim i večernjim vršnim satima

postaju veliki problem. Npr. obim saobraćaja se povećao dva puta u Bukureštu u Rumuniji

u zadnjih deset godina. Broj registrovanih motornih vozila se u BiH povećao sa 646 658 u

2003. godini na 1 026 254 u 2011. godini, u tabeli 1.3. je prikazan porast broja

registrovanih vozila u period od 2003. godine do 2011. godine. Javni prevoz kao što su

podzemne željeznice, LRT i autobusi su relativno dobro razvijeni u Jugoistočnoj Evropi, a

saobraćajna zagušenja su znatno manja već u azijskim zemljama.

2. Neadekvatna saobraćajna mreža sprečava razvoj logistike u vanjskotrgovinskoj

razmjeni

Istočnoeuropskim zemljama često graniče s razvijenim zapadnim zemljama i njihovi

trgovinski odnosi sa zapadnim Europskim zemljama su bolji od 90-ih. Međutim,

istočnoeuropske zemlje zaostaju za zapadnoevropskim zemljama u razvoju cestovne

infrastrukture, posebno saobraćajnica višeg ranga.Ove zemlje najčešće nisu izgradile u

potpunosti planiranu mrežu brzih cesta i autocesta, što dovodi do zagušenja.

3. Nizak nivo upravljanja u sistemu javnog prevoza

Kao što je navedeno ovaj region ima razvijen sistem javnog prevoza kao što su

podzemne željeznice, LRT (Light Railway Transport) i autobusi. Mnogi od glavnih gradova

svake zemlje imaju razvijen javni prevoz koji ima značajnu ulogu u ukupnom prevoznom

sistemu. Također mnoge rute su izgrađene decenijama prije i potrebno je unaprijeđenje

upravljanja i povezivanja različitih vidova prevoza.