CLP – GHS Aanpassingen COS-brochure Dag van het chemieonderwijs 21 oktober 2009

CLP – GHSAanpassingen COS-brochure

CLP – GHSAanpassingen COS-brochure

Dag van het chemieonderwijs21 oktober 2009

Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe

GHSGHS

GHS: Globally Harmonized System ofClassification and Labeling of Chemicals

• 1980-1990: ILO (International Labor Organization):conventie 170 en aanbeveling 177 tot harmonisatie vanclassificatie en etikettering chemicaliën die op het werkgebruikt worden.

• Internationale handel in chemicaliën.• Stimuleren van veilige omgang met gevaarlijke stoffen in alle staten.


GHSGHS


• Eenheid zoeken tussen verschillende bestaande belangrijke nationale en internationale systemen: USA & Canada EU ADR (transport) + input van andere landen

1992: UNO-programma voor harmonisatie van classificatie en etiketteringvan gevaarlijke stoffen (1 onderdeel van 6 programmapunten)(streefdatum: 2000)


GHSGHS


• 2002: aanvaarding van GHS door UNO• December 2004: eerste gereviseerde versie van GHS• December 2006: tweede gereviseerde versie van GHS


20/1/2009: GHS van kracht in EU met overgangsregeling

(Verordening 1272-2008)

1/12/2010: stoffen 1/6/2015: mengsels

1/12/2008: GHS van kracht in Japan voor een beperkt

aantal stoffen

sept 2006: GHS van kracht in Nieuw-Zeeland

1/1/2009: GHS van kracht in Taiwan

30/6/2010: GHS voor stoffen in Korea

30/6/2013: GHS voor mengsels in Korea

Canada en USA: consultaties zijn bezig,

nog geen kalender voor invoering

GHSGHS

?


CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)

• Verordening 1272-2008 (16 december 2008)betreffende de indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels(on classification, labelling and packaging of substances and mixtures)

vervangt richtlijn 67/548/EEG (stoffenrichtlijn) en richtlijn 1999/45/EG (preparatenrichtlijn)(overgangsregelingen!)

van kracht vanaf 20/1/2009overgangsregelingen:

• stoffen: oude reglementering geldig tot 1/12/2010• mengsels (preparaten): oude reglementering geldig tot 1/6/2015



• Verordening 1272-2008 (16 december 2008)

indelings-, etiketterings- en verpakkingsverplichtingenvoorschriften voor indeling van mengselsvorm en inhoud van het etiket inventarisatie van indelingen en etiketteringen




niet van toepassing op• geneesmiddelen (incl. diergeneeskundig gebruik)• cosmetische producten• medische hulpmiddelen• levensmiddelen en dierenvoeders• vervoer van gevaarlijke goederen




lijst van stoffen met geharmoniseerde indeling en etikettering (bijlage VI, deel 3, tabel 3.1)

• 3375 stoffen en groepen van stoffen• indelingen

gevarenpictogrammensignaalwoordenH-zinnensoms concentratiegrenzen

• geen selectie van P-zinnen!




Omzettingstabel oude naar nieuwe indeling (bijlage VII)

• handig voor stoffen die niet opgenomen zijn in lijst van geharmoniseerde indelingen en etiketettering

• maar: voor sommige omzettingen is bijkomende informatie nodig



• CLP (EU-GHS) UN-GHS

Bijkomende indeling: Gevaar voor de ozonlaagBijkomende gevarenaanduidingen: EUH-zinnen


• nieuwe pictogrammen


EU GHS (EU)

(zeer) giftig acuut toxische stoffen cat 1, 2 & 3

schadelijkirriterend

acuut toxische stoffen cat 4huidirritatieoogirritatiehuidallergenentoxisch voor doelorganen na eenmalige blootstelling cat 3

bijtendbijtend voor metalenbijtend voor de huid cat 1A/1B/1Cernstig oogletsel

(zeer)licht ontvlambaar

ontvlambare stoffenzelfontledende stoffen en organische peroxiden type B, C, D, E, Fpyrofore stoffenstoffen vatbaar voor zelfverhittingstoffen die met water ontvlambare gassen vormen




EU GHS (EU)

explosief ontplofbare stoffen (instabiel, subklassen 1.1, 1.2, 1.3, 1.4)zelfontledende stoffen en organische peroxiden (type A en B)

oxiderend oxiderende stoffen

milieugevaarlijkacuut toxische stoffen voor aquatisch milieu cat 1chronisch toxische stoffen voor aquatisch milieu cat 1 en 2gevaar voor de ozonlaag




EU GHS (EU)inhalatieallergenenkankerverwekkend cat 1A, 1B, 2mutagenen cat 1A, 1B, 2toxisch voor voortplanting cat 1A, 1B, 2toxisch voor doelorganen na eenmalige blootstelling cat 1, 2toxisch voor doelorganen na herhaalde blootstelling cat 1, 2

gassen onder druk



• R(isk) H(azard) zinnen (veiligheidsaanduidingen) H200 – H299: materiële gevaren H300 – H399: gezondheidsgevaren H400 – H499: milieugevaren+ EU-specifieke aanduidingen (EUH aanduidingen)

• S(afety) P(recautionary) zinnen (veiligheidsaanbevelingen) P100 – 101 – 102 – 103: algemene voorzorgsmaatregelen P201 – P299: voorzorgsmaatregelen i.v.m. preventie P301 – P399: voorzorgsmaatregelen i.v.m. reactie P401 – P499: voorzorgsmaatregelen i.v.m. opslag P501 – P599: voorzorgsmaatregelen i.v.m. verwijdering+ combinatiezinnen



• Gevarenklassen en gevarencategorieën 29 gevarenklassen

Fysische gevaren1. Ontplofbare stoffen

2. Ontvlambare gassen

3. Ontvlambare aërosolen

4. Oxiderende gassen

5. Gassen onder druk

6. Ontvlambare vloeistoffen

7. Ontvlambare vaste stoffen

8. Zelfontledende stoffen en mengsels

9. Pyrofore vloeistoffen

10. Pyrofore vaste stoffen

11. Voor zelfverhitting vatbare stoffen en mengsels

12. Stoffen en mengsels die in contact met water ontvlambare gassen ontwikkelen

13. Oxiderende vloeistoffen

14. Oxiderende vaste stoffen

15. Organische peroxiden

16. Bijtende stoffen voor metalen




Gevaren voor de gezondheid1. Acuut toxische stoffen

2. Stoffen en mengsels die bijtend of irriterend zijn voor de huid

3. Ernstig oogletsel/oogirritatie

4. Inhalatie- of huidallergenen

5. Mutageniteit in geslachtscellen

6. Kankerverwekkendheid

7. Voortplantingstoxiciteit

8. Doelorgaantoxiciteit na eenmalige blootstelling

9. Doelorgaantoxiciteit bij herhaalde blootstelling

10. Aspiratiegevaar




Milieugevaren1. Acute toxiciteit (aquatisch milieu)

2. Chronische toxiciteit (aquatisch milieu)

3. Gevaar voor de ozonlaag



• Gevarenklassen en gevarencategorieën Elke gevarenklasse onderverdeeld in subklassen of categorieën

(totaal: 83)

bv.: categorieën voor kankerverwekkende stoffen (3):

Klasse Categorie Picto Signaalwoord H P-preventie P-reactie P-opslag P-verwijdering

Kankerverwekkendheid

categorie 1A of categorie 1B

Kank. 1AKank. 1B

GHS08Gevaar 350 201, 202, 281 308+313 405 501

categorie 2 Kank. 2

GHS08Waarschuwing 351 201, 202, 281 308+313 405 501



• Gevarenklassen en gevarencategorieën tussen oude EU-indeling en GHS-indeling

• Meer gevarenklassen in GHS• GHS-indeling is duidelijker• GHS-indeling dekt volledige inhoud van het etiket

(m.u.v. bijkomende EUH-zinnen)• Vermelding van mogelijke P-zinnen bij elke categorie




• GHS-indelingsgrenzen wijken soms af van oude EU-indelingsgrenzen

EU

Zeer giftig

Zeer giftig bij opname door de mond

Giftig

Giftig bij opname door de mond

Schadelijk

Schadelijk bij opname door de mond

LD50 <=5 5-25 25-50 50-200 200-300 300-2000

GHS

Cat. 1 Cat.2 Cat.3 Cat. 4

Gevaar

Dodelijk bij inslikken

Gevaar

Dodelijkbij inslikken

Gevaar

Giftigbij inslikken

Waarschuwing

Schadelijkbij inslikken

bv.: orale acute toxiciteit



EU

Zeer licht ontvlambaar

Licht ontvlambaar Ontvlambaar

geen pictogram

VlampuntKookpunt

< 0°C 35 °C

21 °C > 21 °C en 55 °C

VlampuntKookpunt

< 23 °C 35 °C

< 23 °C> 35 °C

23 °C en 60 °C

GHS

Cat. 1 Cat. 1 Cat. 1

GevaarZeer licht ontvlambare

vloeistof endamp

GevaarLicht ontvlambare

vloeistof endamp

WaarschuwingOntvlambarevloeistof en

damp


• GHS-indelingsgrenzen wijken soms af van oude EU-indelingsgrenzen

bv.: ontvlambare vloeistoffen





• invloed op andere wetgeving (downstream): KB Chemicaliën KB Carcinogenen en mutagenen KB Moederschapsbescherming KB Jongeren op het werk …die nu nog allemaal verwijzen naar de richtlijnen 67-548-EEG (zuivere

stoffen) en 1999-45-EG (preparaten)



• En wat moeten scholen doen? oude etiketten blijven nog geldig:

• tot 1/12/2010 voor zuivere stoffen en tot 1/6/2015 voor mengsels(opm: ook oplossingen van stoffen in water zijn mengsels)

• Stoffen die vóór 1/12/2010 in de handel gebracht zijn, mogen nog voorzien blijven van een oud etiket tot 1/12/2012.Mengsels die vóór 1/6/2015 in de handel gebracht zijn, mogen nog voorzien blijven van een oud etiket tot 1/6/2017.

• GHS-verordening geldt voor stoffen die in de handel gebracht worden;verplichting voor scholen om te etiketteren wordt bepaald door andere (downstream) wetgeving (KB chemicaliën)



• En wat moeten scholen doen? nieuwe etiketten mogen al

maar:• P-zinnen?– Maximaal 6 P-zinnen, tenzij meer nodig is om aard en ernst van gevaren aan te geven (art. 28)– Bij gebruik van P-zinnen volgens gevarencategorie kan het aantal echter oplopen tot tientallen.– Bij de stoffen in bijlage VI wordt geen selectie van P-zinnen vermeld.

• Voor stoffen die niet opgenomen zijn in lijst van bijlage VI kunnen omzettingsregels van bijlage VII gebruikt worden, maar niet voor alle gevarenklassen is deze omzetting direct mogelijk.

Besluit: wachten op etiketgegevens van producenten Etiketgegevens volgens CLP-GHS worden opgenomen in databank

gevaarlijke stoffen (voor zoverre beschikbaar)



• En wat moeten scholen doen? Wat kan wel al gedaan worden?• Personeel en leerlingen informeren over nieuwe pictogrammen, H- en P-zinnen.

Een volledig overzicht van gevarenklassen, gevarenpictogrammen, H- en P-zinnen is o.m. te vinden in de vernieuwde databank gevaarlijke stoffen (te downloaden van www.gevaarlijkestoffen.be)

• Als recipiënten van nieuwe etiketten moeten voorzien worden, natrekken of GHS-gegevens bekend zijn.

• Het niet beschikbaar zijn van GHS-etiketgegevens is geen excuus om een recipiënt niet van een veiligheidsetiket te voorzien!

Aanpassingen COS-brochureAanpassingen COS-brochure



• Opslag van chemicaliën (23/06/2009)Compartimentering• afstandsregels (Vlarem II - Art. 5.17.1.6)

(niet van toepassing op laboratoriumopslagplaatsen maar zijn indicatief voor preventiemaatregelen)

• verplichting voorzorgsmaatregelen te nemen om te vermijden dat producten met elkaar in contact komen waarbij– gevaarlijke chemische reacties kunnen plaatsvinden;– producten met elkaar kunnen reageren onder vorming van schadelijke of

gevaarlijke gassen en dampen;– producten samen ontploffingen en/of branden kunnen veroorzaken.

• lekbakken voor vloeistoffen



• Opslag van chemicaliën (23/06/2009)Opslag (zeer) licht ontvlambare vloeistoffen• < 50 l: geen specifieke vereisten aan opslaglokaal• > 50 l: lokaal van groep I (ARAB art. 52)

mag ook brandwerende veiligheidskast zijn• hoeveelheden ontvlambare vloeistoffen en gassen in labo beperken

tot strikt minimum (= dagverbruik) (ARAB art. 52.8.4)• let op: geen (licht) ontvlambare vloeistoffen in koelkast• glazen flessen: max. 3 l• voldoende ventilatie



• Opslag van chemicaliën (23/06/2009)Opslag T- en T+ stoffen• aanbeveling: achter slot

(verplicht voor een beperkte lijst van stoffen; bv. Hg-verbindingen)



• Opslag van chemicaliën (23/06/2009)Opslag in lesruimte?• niet verboden, maar– > 50 l licht ontvlambare vloeistoffen in lokaal van groep 1

(bv. brandveilige kast)– voldoende ventilatie zeer belangrijk (want werkomgeving)– aanbeveling: kasten op slot als ook niet-bevoegde personen toegang

hebben tot het lokaal



• Opslag van chemicaliën (23/06/2009)Opslag van gassen• reeks specifieke vereisten

Ventilatie• Voldoende natuurlijke ventilatie.• Ventilatie rechtstreeks naar buiten.• Kunstmatige ventilatie als natuurlijke ventilatie niet volstaat

(dampen zo dicht mogelijk bij de bron afzuigen).SignalisatiepictogrammenTips en FAQ



• Volgende aanpassing Inrichting van het les- en practicumlokaal

Aanpassingen verschijnen op de website van het KVCVhttp://onderwijs-opleiding.kvcv.be

Documents

CLP – GHS Aanpassingen COS-brochure Dag van het chemieonderwijs 21 oktober 2009