ÇOCUKLAR İÇİN FELSEFE

Yrd. Doç. Dr. Kurtul GÜLENÇDokuz Eylül Üniversitesi

Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü

FELSEFE NEDİR?

FELSEFİ BİLGİYE NASIL ULAŞILIR?

ÇOCUKLAR FELSEFE YAPABİLİR Mİ?

B. RUSSELLBir insanın felsefenin ne olduğunukavrayabilmesi ünlü düşünürlerinyapıtlarının okunmasıyla mümkündür.

Büyük filozofların yapıtlarını okumak hem daha kolay hem de daha yararlıdır.

Platon - Devlet

Aristoteles- Nikomakhos’a Etik

Descartes – Aklın Yönetimi için Kurallar

Spinoza – EtikaKant- Saf Aklın Eleştirisi

Marx – 1844 Elyazmaları

T. NAGELDoğru ve Yanlış nedir?

Herhangi bir şeyi nasıl biliyoruz?Gerçekte var olan nedir?

Ölüm bir son mudur, değil midir?

Bir insan bu kitapları okumasa bile on dört yaşından itibaren

temel felsefe sorularını sormaya başlar.

T. NAGEL 14-15 yaşlarında bir gencin bu sorunlara yönelmesinin nedeni

birebir pratikle -yaşamla- kurduğu, olgunluk döneminin başlamasıyla

beraber ortaya çıkan bağdır.

İNSANI ANLAMA DOĞAYI ANLAMA

MERAK VE ANLAMA ÇABASIMERAK VE ANLAMA ÇABASI

M. LIPMANM. LIPMAN

Çocuklar merak duygusu en yoğun olan insanlardır. Bu

nedenle çocuklar doğal filozoflardır. Çocukların merak duyguları ile sordukları sorular hiçbir önyargıya tabii değildir.

Çocuklar merak duygusu en yoğun olan insanlardır. Bu

nedenle çocuklar doğal filozoflardır. Çocukların merak duyguları ile sordukları sorular hiçbir önyargıya tabii değildir.

Felsefe, henüz tam olarak bilmediğimiz, konularda düşünmemizdir, o konulara

yönelmektir.

Felsefenin özü, insan zihninin bir bilmece gibi karmaşık bulduğu belli sorularda yatar; felsefeyi öğrenmek doğrudan bu sorular

üzerine düşünmekle başlar.

Merak duygusu felsefenin özüdür.

BEN KİMİM?

KENDİNİ TANI!

KENDİNİ BİL!

Felsefi bilgi kendimizi tanımakla kendimizi

bilmekle ilgilidir.

Peki, kendimizi nasıl tanıyacağız?

DÜŞÜNME DÜŞÜNME

EĞİTİMİ EĞİTİMİ

Soru sorma Soru sormayı

etkin kılma

Konunun sınırlarını belirleme

Tartışma

EleştirmeEleştirinin nedenlerini gösterme

Değerlendirme

Anlamlandırma

Yargıda bulunma

Yaratıcı olma

1- SORU SORMA

Soru sorma herhangi bir duruma ya da

kavrama ilişkin gerçekleştirilen bir

etkinliktir.

Kişi soru sorarak içinde

bulunduğu durumu ya da

merak ettiği kavramı

anlamaya/açıklamaya çalışır.

Ben kimim?

Bu durum adil mi?

Adalet nedir?

Özgürlük her istediğimizi

yapabilmemiz mi?

Sevgi nedir?

Doğru ve yanlış nedir?

Tercih nedir?

2- SORU SORMAYI ETKİN KILMA

Kişi temel soruyu birtakım yan sorularla destekler.

Araştırmasını ek sorularla

zenginleştirir.

Soru sorma faaliyeti

sürekli bir etkinliğe dönüşür.

Ben kimim?

Ben nasıl dünyaya geldim?

Aynaya bakarak kendimi keşfedebilir miyim?

Diğer canlılardan beni ayıran özellik(ler)

nedir/nelerdir?

3- DÜŞÜNÜLEN KONUNUN SINIRLARINI BELİRLEME

Konuyu, ilişkili olduğu diğer konularla ele

alarak, konuyla ilgili olan ve olmayan

noktalarını belirlemektir.

Örneğin,

“ben kimim?” sorusunu “bal tatlı mıdır?”

sorusuyla ilişkilendiremeyiz, çünkü bu iki soru

birbiriyle ilişkili değildir.

Ancak “ben kimim?” sorusu

“annemize ve babamıza ne borçluyuz?”

sorusuyla ilişkilidir. Kim olduğumuzu

bulmaya çalışırken anne ve babamızı da

konunun içine katabiliriz.

4- TARTIŞMA

Herhangi bir konuyu tüm boyutlarıyla ele

almak, birbiriyle tutarlı olan ve olmayan

yönlerini ortaya koymaktır.

Amaç, haklı çıkmak ya da kendi fikrimizi

karşı tarafa kabul ettirmek değildir.

Farklı yaklaşımların olabileceğini anlamaktır.

SORU : Evrende özgürlük var mı? Bizler özgür varlıklar mıyız?

Ayla: Evrende yaşanan her olay tesadüfidir. Yani her olay rastlantılar sonucunda meydana gelir. Bu yüzden özgürlük vardır.

Berke: Hayır, evrende olan her olayın belirli bir nedeni vardır. Her şey

belirlenmiştir. Bu yüzden de özgürlük yoktur.

5- ELEŞTİRME

Herhangi bir fikri olumlu ve olumsuz yönleriyle mercek altına almaktır.

Çoğu insan eleştiriyi kötüleme, sadece olumsuz yanların açığa çıkarılması olarak algılar. Oysa ki eleştiri bir konunun hem olumlu hem olumsuz yönlerini ele alarak bir tür zihin çalışması (jimnastiği) yapmak anlamını da taşımaktadır.

Emre ile Yavuz hayvanat bahçesine giderler.

Şşşşt! Baksana.

Ama Emre, papağan söylediği kelimenin anlamını bilmiyor ki, oysa bizler kelimeleri ezberlemekle kalmıyor onlarla anlamlı cümleler kuruyoruz.

Ama Emre, papağan söylediği kelimenin anlamını bilmiyor ki, oysa bizler kelimeleri ezberlemekle kalmıyor onlarla anlamlı cümleler kuruyoruz.

Bak, Yavuz o da konuşuyor. Papağan bir hayvan, demek hayvanlar da insanlar gibi konuşabiliyor.

Bak, Yavuz o da konuşuyor. Papağan bir hayvan, demek hayvanlar da insanlar gibi konuşabiliyor.

6- ELEŞTİRİNİN NEDENLERİNİ GÖSTERME

Bir fikre ya da ifadeye olumlu ya da olumsuz

şekilde yönelttiğimiz eleştirinin

temellerini/nedenlerini ortaya koymaktır.

Bu nedenler mantıklı ya da mantıksız olabilir.

Bir kuş gibi

uçabilir miyim?Bir kuş gibi

uçabilir miyim?Hayır uçamazsın çünkü insanlar

uçamaz.

Hayır uçamazsın çünkü insanlar

uçamaz.Peki ama neden?

Peki ama neden?

Çünkü kanatların yok.

Çünkü kanatların yok.

O zaman ben de uçurtmamı uçururum.

O zaman ben de uçurtmamı uçururum.

7- DEĞERLENDİRME

Herhangi bir duruma/konuya ilişkin tüm

olumlu ve olumsuz yönleri gösterdikten

durumu/konuyu mantık çerçevesinde ele

almaktır.

Konuyu enine boyuna düşünmedir.

Değerlendirmede kesinlikten söz edilemez.

Benim için en doğru karar hangisi? Gelecekte hangi meslekle ilgilenmek istiyorum? Tercihimi ona göre yapmalıyım.

Benim kişiliğime en uygun

seçenek hangisi?

Mühendis mi olsam acaba, yok benim matematikle aram iyi değil ki.

Ben aslında insanı merak ediyorum, Bu yüzden en iyisi

psikoloji okumak.

8- ANLAMLANDIRMA

Kullandığımız sözcüklere hep belli bir anlam

yükleriz. Bu nedenle konuşurken o sözcüğe ne

türden bir anlam yüklediğimiz önemlidir.

İletişimdeki kargaşa çoğu zaman tarafların

aynı kelimeye farklı anlam

yüklemesinden kaynaklanır.

İnsanlar kimi zaman aynı

sözcüğü farklı anlamlarla kullanır.

Örneğin seviyorum sözcüğü.

Seni seviyorum dediğimiz zaman neyi kastederiz? Bu ifadeye yüklediğimiz anlam nedir?

Seni beğeniyorum mu, senden hoşlanıyorum mu ya da bana şefkatle yaklaştığın için sana müteşekkirim mi?

“Elma yemeyi çok seviyorum” ile

“anneciğim seni çok seviyorum” ifadeleri arasındaki fark nedir?

Ya da aşk ve sevgi kavramlarının anlamları arasındaki fark nedir?

Kelimeleri çoğu zaman yaşımız ve yaşantımız doğrultusunda anlamlandırırız. Yetişkinler için başka bir anlama sahip kelime çocuklar için farklı anlam taşıyabilir.

9- YARGIDA BULUNMA

Tartışma, eleştiri ve değerlendirmeden sonra belli bir fikre ulaşmaktır.

O fikri nedenleriyle birlikte göstermektir.

Bu aşamada belirli bir sonuca varılır.

•Bütün insanlar ölümlüdür.

•Sokrates bir insandır.

•O halde, Sokrates ölümlüdür.

•Bütün A’lar B’dir.

•Bütün B’ler C’dir.

•O halde, bütün A’lar C’dir.

10- YARATICI OLMA

Yaratıcı olmak hayal gücünün yoğun bir biçimde kullanılmasını da gerektirir.

Yaratıcılık aynı zamanda merakla da ilişkilidir.

Çocukların yaratıcılığını yok etmemek için onların küçük yaşlardan itibaren sordukları sorulara saçma dememek gerekir. Onların sorularını ciddiye almamak, anlattıklarını veya hayallerini saçma olarak görmek onların yaratıcılığını büyük oranda zedeler.

Aylin: Tanrı var mı?

Babası: Var.

Aylin: Peki ama var olan bir şeyi neden göremiyorum?

Narı ilk kez gören Pelin sorar;

- Bu üzümleri bunun içine kim koydu?

Burak annesine sorar;

- Denizleri kim suyla doldurdu?

ÇOCUKLAR İÇİN FELSEFE

Yrd. Doç. Dr. Kurtul GÜLENÇDokuz Eylül Üniversitesi

Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü