Codjo, Jean - Dialogo Inter Surduloj (Esperanto)

1

eLIBRODIALOGO INTER SURDULOJ eLIBRO

I N K O

Jean Codjo

Dialogointer

surduloj

2

eLIBRODIALOGO INTER SURDULOJ

Jean CodjoDIALOGO INTER SURDULOJ

eLIBROAranis: Franko Luin

ISBN [email protected]://www.omnibus.se/inko APRILO 2002

3


Sinjoro Dege naskiis iun lundon, li estas grava homo,je kiu kalkulas la tuta popolo, la popolo de Koaga,felia popolo, kies loejo staras sur pinto de monto, erode sekureco por eviti interbatalon kun aliaj popoloj. Ioalia e la Koaga-popolo certe vekas simpation de najba-raj popoloj, sed kio? eble la pozicio de la loejo, veraj-ne ne tio, sed certe io alia, pri kio fieras iuj Koaganu1:sinjoro Dege scipovas la lingvon de la blanka homo, lipro tio estas akowe, homo kun blanka a pura kolo; tielnomias intelektulo, homo, kiu supozeble estas pli inte-ligenta, tutsimple ar li pensas kiel la blanka homo pen-sas, manas, parolas Sinjoro Dege estas do blanka ho-mo kun nigra hato, sekve li estas gravulo, plej grava erode fiereco de la Koaga-popolo. Tiel grava ias Dege, kelia vilao ne plu tagas por iu tiel civilizita kiel sinjoroDege. Li vivas kun aliaj blankaj homoj kun nigra hatosur nigra tero, kie domoj staras sur aliaj domoj, neniamnoktias, ar trovias etaj rondaj sunoj e iuj enloan-toj, akvo elfluas el tubo en la muro, alivorte, kie io sta-ras je dispono, kondie ke oni verajne esprimu la bezo-

1 loanto de Koaga

4


non. Tie loas sinjoro Dege, la gravulo, la intelektulo, lanigra-blankulo

5


Hodia estas tute normala tago, tago kiel multajaliaj tagoj en Koaga-vilao, kie post la rikolto kajdum la senpluva sezono, oni iunokte renkontias subla plej giganta baobabo, sidas vidal vide de la vilaanojla plej aa kaj pro tio saa homo, por askulti belajn me-saojn de la naturo, de dioj, el la buo de la plej indiki-ta homo. Neniu alia krom la saulo povus facile divenila temon de iunokta rakontado, tio instigas scivolemonkaj devigas iujn alkuri al la baobabo por askulti alianpli fredatan novaon. Tamen io en la i nokta renkon-to anias, la surscenigo iom anias, anstata la plejaa kaj kutime rakontanto, staras anta la spektantoj kajaskultantoj la patro de sinjoro Dege, kvankam ne juna,sed ne la plej maljuna. Alparolo de Degeto, patro de De-ge, certe por iuj en la vilao estas bonvena, estas tamenio escepta, sed kiu havus ion kontra la patro de tiu, kiunaskigis la plej gravan homon en la vilao? Neniu! E tiainterveno estas delonge dezirata, ar la patro de gravulocerte devus esti grava homo, ne gravas lia ao. Ian sekre-ton certe devus havi Degeto por kapabli naskigi iun kielsinjoron Dege. Degeno, patrino de Dege, anka certe

6


kontribuis, tia familio certe ricevis benon de dioj porpovi ui tian felion, flustras iuj en Koaga.

La i nokta rakontanto estas Degeto, la patro de la plejgrava homo vivanta en civilizita vilao, for je multtagajpiediroj de Koaga. Hodia la sinjoro patro de la gravulomalkaos sekreton kiel fari gravan idon, kiu scipovas lalingvon de blanka homo, a almena parolos pri lablanka mondo, al kiu apartenas anka sia filo Dege. De-geto estas la dua plej fama homo en Koaga, li havasparolkapablan skatolon, certe donacita de lia filo, e lamanartiko irkaas brakhorloo por indiki la pozicionde la suno a alivorte la tempon, lia piedplando ne ha-vas rektan kontakton kun la grundo pro piedforma aofarita el speciala ero el la blanka mondo, i nomias uo;envii Degeton kaj klopodi esti kiel Degeto ias la celo dela vivo en Koaga. Kvankam ne reo, Degeto majeste pa-as, permesas al si irkarigardi, kun rideto elipe, labrako kun la horloo preska horizontale streita poreble montri tion, kio irkaas lian brakartikon, Degetopaas preska per la maleolo, la pinto de la uo preskadirektita al la ielo; la preterpaso de Degeto estas iamokazintao, bela spektaklo, kiun neniu en Koaga pro iuajn kialo maltrafus. Hodia Degeto ne nur paas kajafekte elmontras, sed anka rakontas. Apud la reo surbela plekita mato sidas Degeto, la subo de la uo bele el-montrita, la brakoj sufie for de la trunko kaj brusto kva-

7


1 gratulon, tion vi uldas al Dio, ne al homo2 karaj gekunuloj

za por diri: rigardu min, mi estas dika kaj felia homo.La eestantoj jam uas belan etoson e anta la komen-co de la rakontado. is nun neniu vorto fluas el lia buo,sed ladoj elfluas ie, mawu we na we, alo towe die1. iujsenescepte eestos la i noktan rakontadon, sed latra-dicie la enkondukvorton iam havas la saulo. Medaho,la plej aa kaj saa homo lasas sian maldekstran brakonfali sur la dekstra ultro de Degeto, iom karesas kun fik-sitaj okuloj sur li kaj poste direktas sin al la eestantojpor prezenti tiun, kiun iuj jam konas:

Mechelemi2, hodia venis la tago, la tempo por kona-tii kun iu, kiu fakte ias la fiereco de la tuta Koaga-vila-o. En iu homa socio estas homo kun pura sango tutenature donacita de Dio. La sinjoro apud min nuntempeestas unu el tiuj homoj sur nia tero. La fluanta sango enli estas pura, sed kaita. i pere de lia filo Dege publikeelmontriis, sed ni iuj tie i kontribuis al realio kajelmontrio de tia sango. Nia filo Dege estas blanka ho-mo, li loas kun blankuloj en blanka lando sur nigratero, li estas preska tiel inteligenta kiel la blankulojmem, pro tio li anka ne estas for de dioj, li tre bonescipovas la lingvon de la amikoj de Dio, sekve li kapablassolvi iujn niajn problemojn. Lia genera patro mem al-

8


parolos vin, eble li anka povus klerigi nin pri sia filo.Degeto, al vi nun la parolo!

Degeto fiere levias, tute konscia pri la pura sangofluanta en lia korpo, kaj salutas la eestantojn. Kion nunrakonti? u kiel havi puran sangon en sia korpo? u kielnaskigi infanon kapabla scipovi lingvon de blankulo? uparoli pri tio, kiel funkcias la ilo e lia brakartiko? Kielkomenci? Certe je la komenco, sed kiel? iuj atendas launuan vorton el la buo de Degeto, i certe alvenos. De-geto bone konscias pri sekvo kaj efiko de parolo, de vor-to, al nesencaj vortoj li ne rajtas, ar iu vorto el lia buoias parolo evangelia por iuj en Koaga. La patro de in-teligenta kaj plurlingva parolanto certe estas anka in-teligenta kaj plurlingvano, opinias iuj en Koaga. De-geto plurfoje adis sian filon paroli la blankan lingvondum vizitoj e li kaj konas kelkajn vortojn a nociojnrilate al legado de horo kaj salutado. iuj eestantoj sci-as, ke je la fino de la i nokta rakonto, iu certe enkapi-gus kelkajn vortojn de la blankaj homoj. Oni senpaci-ence atendas la alparolon de Degeto, li irkarigardaskaj adigas: donc n jro na do bonjour nu mi hwe1. La vor-toj donc kaj bonjour estas certe tiuj de la blanka homo,sekve aperas parole per la unua prononcata frazo de De-geto duvorta vortaro sen scii fakte la signifon de tiuj duvortoj en la loka lingvo. iuj tuj rajtas ekuzi in, el la

1 do mi unue deziras saluti vin

9


eestantoj venas bela frazo por demandi: donki o a jro nado xo dagbe nu mi1: Okulfrape estas la transformo de lavorto donc, kiu ias donkio, tio atentigas neniun el laeestantoj, la demandfarinto e tuj ias fama, ar postDegeto li estas la sekvanto, kiu por la unua fojo pronon-cas vorton de blankulo. La alparolo de Degeto estas belateksto per dise ornamitaj fremdaj vortoj. Je la fino de iufrazo fluas ladoj el la eestantoj. Degeto estas spertulopri blanka lingvo, krias iu el ili por montri, ke li ankade nun iom scipovas, adigas: ze komplan ganji2. Sed isnun Degeto ne ankora komencis rakonti pri kiel lia filoDege fine iis blankulo. La saulo postulas silenton poraskulti la veran rakonton de Degeto:

Mia rakonto iras tra arbaro, naas trans riveregoanta ol surterii sur la pinto de la monto apud Koaga.Tiam popoloj iutage interbatalis, militis, kaj tio okazi-gis migradojn iuspecajn al iuj direktoj. La multtaga kajsezona vojao el fora lando, kie la tiamaj homoj inter-manis, lacigis niajn praavojn, sed tamen ili retrovis ianforton por supreniri la monton, kies pinto preska tuasla sunon. Tagoj pasis, jaroj forpasis kun popolo tute de-diita al sia kredo kaj sekve pro tio felia is mi edziniiskun iu bela ino, la nepino de kuzo de mia avino. i estisege bela, hela e la hato, mallonghara ino kun sufie

1 do vi deziras diri belan parolon al ni2 mi bone komprenas

10


lara brusto, sur kiu staris rekte du belaj kaj foje treman-taj mamoj preska perpendikaj al la tuta korpo. Se iuhavus la ancon iam vidi ian paadon, la movon de iajdu rondaj sidvangoj, nu, iu kvazaa peza tono elfalas lakoron, oni plezure emus perdi tutan tagon nur por ad-miri tian kreitaon de Gbedoto1. Se krome i alparolas vin;nu kia beno! vi rimarkas, ke i ne parolas, sed kan-tas kiel anelo el la ielo. Kia bela voo! i estas verebel

Sen finprononci la lastan vorton de lia frazo, iuj a-skultantoj sopiris, imagis al si tian belan inon kiel edzi-non

A da Jonnu2, adigis iu el la askultantoj.Na desu we3, kriis alia.Kunjokunwe4, aldonis iu alia.Kun tia ino kiel edzino, mi certe ne plu rajtas fari

zorgojn, opiniis iu.Jovokunwe5, asertis anka iu.De ie venas opinioj iuspecaj pri la kvazaa Diino,

edzino de Degeto. Medaho denove postulas silenton pordarigo de la us komencita rakonto. Degeto petis la-

1 patro de la universo = Dio2 vi vere edziniis3 i estas vere princino4 pura sango5 blanka deveno

11


tradicie permeson por darigi, n kanhhebio1, li diris kajdarigis jene:

Mi tiam jam havis du edzinojn kun irka 4 infanojpo edzino, mi jam estis patro, efo de familio, sed rajtishavi pliajn, gustumi alian malpermesitan frukton, alpor-ti puran sangon en mia familio. Mi estis sufie forta, la-borema, ria kaj sekve supozeble felia, sed mi tiam ri-markis sen tia ino apud mi, io mankus en tia felio. Ne-niu familio rifuzus fordoni sian filinon al felia viro kielmi, sed mi mem imagis, ke tia ino kostus tutan teron, kajneniu kapablus aeti tutan teron. Mian deziron mi espri-mis al mia avino, ankora vivanta, kaj pere de i al on-klino de la estonta edzino, la anelo, la diino. Sendubeio sukcese okazis, Abla iis mia edzino kaj kune kun ini faris Dee g

iuj askultantoj finprononcis la vorton dege, regisdum kelkaj minutoj nekontrolebla dialogo inter ili.

Glegbenu2, kriis kelkaj.A gbo kan ni3, ladis aliaj.Alo towe die4.Denove Medaho devis postuli silenton, lia voo estas

sufie impona, iuj denove sidas, la okuloj denove fiksi-taj sur Degeto, is nun nenio ankora pri la miraklo de

1 kun via permeso2 viro vi estas3 vi elprenis ion de i4 gratulon

12


la kapableco de lia filo Dege scipovi la blankan lingvon.Oreloj sufie streitaj, oni atendas la momenton, sedDegeto devas darigi sian belan kaj longan rakonton. In-tertempe adias bela sono el tamtamo por anonci mal-grandan pazon kaj dancon, i ajnas malustatempealveni, tio tamen estas tradicio, iuj devas danci, kanti,ui Per la dekstra mano perpendikla al la maldekstraMedaho signas por haltigi la tamtamon:Gboogli! Gbo-gli! Gbogli! Degeto devas nun darigi, li ordonis.

Tagoj kaj jaroj forpasis, la malgranda Dege kreskas,li havas similan vervon kiel sia patrino, li kreskas, kres-kadas, trapasas la vivan ekzamenon, la neeviteblan ce-remonion en arbarego, kie necesas lerni esti viro, sedtian ekzamenon trapasis Dege je pli malalta ao, tamenli restas viro kiel iuj aliaj knaboj en la vilao, tiam ne-nion specialan li ankora havis is iu tago, tago de laalveno de nova ordo fare de fremduloj, kiun ni antaeneniam vidis. La fremduloj alvenis per giganta domo flo-santa sur akvo, ili haltis for de nia monto, je semajnoj dapaado, en ejo, kie renkontias multaj aliaj popoloj el niaregiono. La fremduloj estis ajne senditoj de la grandaDio, ili similas al li, ili estas helaj, tute blankaj kun longahararo, rideto ebue, tute alie vestite. Blankulo estasvere entila, afabla, li efektive estas kuzo de Dio. El lapinto de nia monto videblas fumo el la giganta domo dela blankuloj, iun matenon ekis en mi la scivola ideo al-

13


proksimii al tia fumo el iu kameno. Mi sciigis la inten-con al Degeno, i aprobis kiel kutime, deziris ion plejbonan al mi, ladis niajn diojn, por ke ili akompanu min.Mi sciis, ke la vojao darus semajojn, mi ekpais, paa-dis, foje kuris, kuradis, pazis se necesis, plenigis stoma-kon per kelkaj fruktoj plukitaj el fruktarboj lalonge dela vojeto, la vojao daris, unu, du, tri, kvar tagoj senfinfine atingi la celon, unu semajno pasis kaj felie en ladua mi alvenis, sed ne kurais alproksimii al la fumo-produktanta domo, mi staris je kelkaj distancoj de i,tamen askultis konversacion el la domo, ili parolis tutealian lingvon, nekromprenita de mi: u eble tiel parolasDio? u i estas lernebla de homo kun nigra hato? Mirestis tamen apude, iom for de ili, kiam je mia grandasurprizo, mi vidis alian homon simila al mi, do kun ni-gra hato, kiu iel interanas vortojn kun unu el la blan-kuloj. Ekas espero pli alproksimii, sed dare mankaskurao, jes la nigrulo povus esti unu el la malamikoj demia vilao Koaga, eble tute ne, sed kiel scii? Mi dareatendas por observi, la konduto de la nigrulo malpravi-gis min, li vestas sin tute alie kaj pli bele ol miaj najba-roj, li laboras kun la blankuloj, manas e la sama man-otablo, sed nokte restas ekstere de la domo, anta lapordo, kvaza por malhelpi homojn eniri, a eble pre-venti ion malbonan, u blankuloj ne atas tranokti ensama domo kun nigrulo? mi demandis min, sed ajne

14


felia estas tiu nigrulo, li fiere plenumas sian taskon. Ladeziro alproksimii restis sen kurao, mi ne devas restieterne en mia kaloko, iam mi devas kurai alproksi-mii, eble li estas tute neofenda. Finfine mi decidis kajfaris paon al li nokte, kiam dormas la kuzoj de Dio.Unue li surpriziis, sed mi rimarkis, ke al li anka man-kis homo kiel li, kun kiu konversacii. Li parolis dialektonsimila al nia lingvo, tamen sufie klare por interkom-prenii, ni babilis la tutan nokton, li rakontis multon prila kuzo de Dio, klarigis al mi pri sia rolo dum la nokto,fakte li protektas ilin kontra eventualaj malamikoj kajsovaaj bestoj, emane li havas longan bastonon el fero,el kio venas aoj kapablaj mortigi homojn kaj bestojn jelonga distanco. ia nomo estas pafilo, li aldonis. LaBlankuloj nomas lin Boj. Boj estas felia kun sia situa-cio, lia alproksimio al tia homo jam sufias por feliigilin, mi tuj enviis lin kaj e proponis, ke li konvinku ilin,ke mi restu kune kun li por efike fari la laboron. Oni fa-vore akceptis la peton, tiel mi iis la dua Boj de la blan-kuloj. Semajnoj pasis, oni instruis al ni amba pri la no-va vivmaniero, miaj tri edzinoj forlasis la vilaon porresti kun mi en dometo sur tero ne for de la rivero, surkiu flosas la giganta domo de la blankuloj, mi iis labo-risto por blankulo, tion mi faris dum jaroj, sezonoj, forde mia vilao, kune kun familio, mi trovis la blankulojntre interesaj kaj inteligentaj, sed kiuj ili vere estas, tion

15


mi neniam sciis. Mi nur sciis, ke ili scipovas multajn afe-rojn, kiujn ni en nia vilao ne scias, ili pli faciligas la vi-von per sia scio, esti pli forta ne sufias por plibonigisian vivon, tion mi lernis de ili, plej grava estas la scio,kiu estas e iu homo, nur necesas reveki in kaj onimalkovras, ke en ni abundas multo kaj io. Sed la plejgrava demando estas, kiel lerni tiun scion, u homo kielmi, je tiu ao, kapablas lerni kiel scii kiel blankulo? istiam mi ankora ne scipovis konversacii kun ili, kvan-kam mi jam delonge laboris por ili, is iu tago, kiam unuel ili trovis Dege diligenta kaj interesa, ili iis amikoj,iam kune ili amba restis, Dege ekfaris signon sur pa-pero, ajnis, ke eblis meti sian penson sur tiu papero,estis vere mirinde, mia filo ekkapablis paroli kun lia ami-ko blanka, de li mi eksciis kiel saluti, Dege scipovis lablankan lingvon, lingvon de kuzoj de Dio. u amiko dekuzo de Dio, ne estus anka amiko de Dio, tiel mi opi-niis. Iun tagon oni neatendite anoncis al ni la finon de larestado e ni, kaj ke ili devas darigi a reiri hejmen, kienur vivas blankuloj. Mi kaj mia familio devas reveni ennia vilao, sed sen Dege, ar lia amiko ne povis eltenivivi sen li. Tiel Degen mi lasis e la blankulo kaj revenishejmen kune kun tuta familio al Koaga. Jaroj pasis, pluneniu novaoj de Dege, nek de la blankulo, sed mi cer-tis, ke li bone fartis, ar blankuloj neniam malbononfaras al iu ajn. En Koaga renormaliis nia antaa vivo

16


kun la escepto, ke unu el nia filo estas kun blankuloj enverajne blanka lando. Multaj dubis pri la ekzisto de ho-mo tia sur nia mondo, blanka homo estas en alia mon-do, spirita mondo, tiel opinias iuj en Koaga. u Degeiis Dio dum via restado ekster la vilao? demandis iu?Je mia historio nur kredis mia familio kaj mi.

La askultantoj ekmontras alian mienon dum la da-rigo de la rakonto, neniu kapablas diveni la sekvon de larakonto, kelkaj trovis Degeton nerespondeca homo porpermesi lasi sian filon al fremduloj, kiujn li ne bonekonis. Kelkaj e ploras, sed Degeto devas darigi la ra-konton, kelkaj el la askultantoj perdas emon askulta-di, sed Medaho petas atenton por la darigo de la ra-konto. Degeto eble anka ekkonscias pri sia eraro lasi lafilon de la plej bela el siaj edzinoj. Li preska ploris sed,ar li konas la sekvon de sia rakonto, li scias, ke baldaiuj ojos. iuj askultu la sekvon, ordonis Medaho.

Dekoj da jaroj pasis sen iu ajn vivosigno de Dege.Kiel patro, mi e ekpensis pri edzinigo, li devas estis su-fie aa kaj kreska por edzinii, mi iis vere malfelia.Mia edzino neniam esis tedi min per demandoj stultaj:Mi devas seri nian filon, sed kie? Ni iuj restis senpo-vaj, sen ideoj konkretaj, sen espero. La plej eta esperoperdiis iom post iom, is plu nenio restis. Sed iun ta-gon, en la datreveno de la naskio de Dege, adiis su-bite bruego, kiun neniu el Koaga antae adis. Aperis

17


subite io simila al la domo flosanta de la blankuloj, sedtiu i havas kvar rondajn piedojn kaj la kameno, el kiufluas la fumo, estas sub la domo. Kia strangao! Post kel-kaj minutoj malfermiis je unu flanko pordeto kaj je niagranda surprizo montriis mia filo Dege. El alia porde-to, la blanka homo. Estis grava okazintao, retrovo deperdita filo, la tuta vilao tuj kolektiis sub tiu i arbo,kelkaj scivoleme tuis lin por esti certa, ke vere temis priDege, li apena parolis, restis longe sen vorto, li jen kajjen alparoletis la blankulon. u li forgesis nian lingvon,mi demandis min, li verajne ne plu sentis sin hejme,kion enkapigis la blankulo al mia filo, mi time denovedemandis min, mi devas ion fari, mi decidis kaj irka-brakis lin, Degeno same kiel mi alproksimiis, iuj kaptisla okazon por ion diri, saluti, tui, fari demandojn Tiaokazo neniam prezentiis en Koaga, indas preterlasi laokupon de tiu tago por ui la revenon de Dege. Neniupro iu ajn kialo maltrafus tian okazintaon, adi Degeparoli, sed kian lingvon? Tre verajne la blankan ling-von, certe tiun de Dio. Vidindaoj ne mankis, veturilo,blanka homo, anita Dege, lingvo de kuzo de Dio, kajtiel plu. Atendante la alvenon de Medaho, iuj kaptis laokazon por fari demandojn iuspecajn, kelkfoje sensen-cajn, sed tamen indajn demandojn. Medaho finfine al-venis, petis silenton, irkarigardis, montris, ke malgrala okazintao li restis la unua gravulo tie i, sidis fiksante

18


okulojn surprize sur la fremduloj por deziri bonvenon.Kun rideto elipe Dege kapjesis same kiel la blankulo, tiakonduto en Koaga estis tute nova, neniu tiel respondisal deziro de Medaho, sed entute Dege estas blankulo kajtio ne ofendis Medahon. iuokaze neniu kolerus kon-tra amiko de kuzo de Dio. Dege devas nun paroli, lileviis kaj direktis sin iom mezen de la korto, kvazainstruisto meze de liaj lernantoj, iuj spektantoj apenaeltenis sian spiron, ili atente rigardis, e bruo de flugantamuo adeblis, Dege devis paroli, kaj tiel li komencis:

Dege:Karaj gepatroj, karaj Koaganoj, mi unue deziras peti

pardonon pro uzado de klekajn fremdaj vortoj en miaalparolo, ar kompreneble mi de longe forlasis Koagakaj sekve forgesis preska ion, sed felie kelkaj nociojrestis. Mi alvenis kun iu, kiu fakte iis de mia forlaso detie i mia patro. Li adoptis min, sendis min al lernejo kajmi lernis multon pri la vivo, la homo, kaj tiel plu. Mi vi-vis kun multaj aliaj homoj kun simila hatkoloro, ili iujestis tre afablaj, gastigemaj kaj inteligentaj. Mi neniamforgesis vin, sed ebleco vin atingi ne ekzistis. Mi nunestas instruisto, mi instruas kiel paroli la lingvon de lablankulo, sed efe kiel ani sian irkaon kaj medionpor plibonigi vivkondion de la homo. Mi nun loas engranda vilao je kelkaj tagoj da paado de tie i, tie miinstruas al la infanoj de tieaj homoj. Ni fakte alvenis ho-

19


dia por anonci, ke mi revenis de kelkaj tagoj de la landode la blankulo kaj ke mi decidis stari je la dispono demia popolo kaj iuj najbaraj popoloj, mi dankas vin.

Degeto:La alparolo estis sufie klara, iuj admiris Dege, fieris

pri li, sed tamen faris al si kelkaj demandojn kaj zorgojnpri kelkaj de liaj asertoj rilate al instruo de la vivo. istiam en Koaga nur pli aa homo kaj saulo instruas prila vivo, estus do pretende de iu kiel Dege, knabo je laokulo de maljunuloj, asertu ion tian. Tio tamen ne oka-zigis konflikton, ar pli gravis la pozitiva aspekto de liaalparolo. La fremduloj devis forlasi, tra la samaj porde-toj ili eniris la domon, sed kelkaj sekundoj i ekfaris laantaan bruegon, elfluigis fumegon el sub i kaj finfineekantaeniris is malapero per la vojeto tra la arbaro.

Kia strangao, diris iu.Hm li estas pretenda, sed havas la povon movigi

tian domon, aldonis iu alia.Restas nur, ke li plihelios por rifuzi esti Koagano,

erce diris iu.Mi e tuis la blankulon, oje asertis iu infano.Vi certe balda ios blanka, respondis iu kreskulo.Tiel finiis la rakonto de Degeto, la spektantoj gratu-

lis, kantis kaj dancis. Medaho prenis denove la parolon,petis silenton kiel kutime kaj jene konkludis:

Al ni donis Dio tiun belan donacon, pura sango ne-

20


niam perdias, vi iuj vidas, ke Dege revenis kaj e kunprojekto por niaj popoloj. Morga ni darigos kun larakonto, sed i foje tio temos pri la avantao konkreta detio, kion Dege lernis e la blankulo. Mi deziras al vi tran-kvilan kaj pacan nokton.

La nokto certe ne ios trankvila, motivo por darigi ladebaton nun ekzistas, komentado, kritiko, lado, iujKoaganoj sentas sin koncernataj, u por sopiri kaj enviila vivon de Dege, u por pripensi la tuton, apogi a kon-trastari, sed alloga kaj admirinda tamen restas la nunavivostilo de Dege. Degeto kaj Degeno estis sendube laplej gravaj homoj post la foriro de Dege, egale u Degehavas novan patron a ne, evidentias, ke ili restas lageneraj gepatroj de Dege, almena de la nigra Dege, sedsango de Koaga certe ankora fluas en lia korpo, opi-nias iuj. Komentado rilate al Dege daris la tutan nok-ton, kelkaj interesiis pri la konduto de la blanka akom-paninto, la supozata nova patro de Dege, li apena pa-rolis dum la renkonto, iuj trovas ion por aldoni, e labelaj knabinoj de Koaga imagas sin kiel estontaj edzinojde Dege, kelkaj gepatroj deziras por si infanon kiel De-ge, la vorto Dege staras almena iusekunde e lipo deiuj en Koaga. La sekvonta tago ne rapide alvenas, an-kora ne helias, morga estos alia bela tago, lanis iutute dormante, balda komencios nova tago, kaj novavespero kaj denove nova nokto por alia nova nokta ra-

21


kontado, verajne denove pri Dege. Sed unue devas tagi-i, regas ankora malhelo, la kokoj ekkokerikas, belasigno, ke balda ektagios, sed kiam? Post kiom da kriojde koko? Oni senpacience atendas, atendadas kun la es-pero, ke iam tagios.

22


Jovotome estas grandega urbo, kie okazas io okazebla kaj neokazebla, io permesata kaj nepermesata,tabuo ne ekzistas, io estas libere manebla, libere dire-bla, libere farebla. Tie loas Dege, la blanka-nigra Dege.Jovotome staras je centoj da kilometroj de Koaga, porviziti Dege necesas tagoj de marado, multaj tranokta-doj survoje por finfine admiri la gigantan vilaon, kieloas Dege. Li estas instruisto e la plej grava lernejo enJovotome, li instruas kiel surpaperigi pensojn, paroli lin-gvon de civilituloj, pensi kiel ili, alivorte kvaza kiel iiblankulo. En tiu giganta vilao vivas multaj homoj kunsimila hatkoloro kiel Dege, ili verajne anka parolas lasaman lingvon, ebla faras saman laboron, sed certe deKoaga ili iuj ne venas. Dege loas en tre giganta loejo,sen kunulino, sen edzino, li ankora ne decidis, sed ha-vas amikinon, eble estontan edzinon, li tamen ankoraatendas, sed kion? Je la okulo de Koaganoj Dege devushavi ian malfacilaon edzinii, tia bela, inteligenta, valo-ra homo ne havus kialon atendi, dum samauloj en Ko-aga jam estas e la tria edzinio. Tio povus esti la dor-no sub piedplando de iuj Koaganoj, kian valoron ha-

23


vus arbo sen kapabli produkti frukton, tiel opinias laKoaganaoj. Delegacioj iuspecaj el Koaga jam plurfojevizitis Degen por informii pri lia problemo tiurilate kajeventuale helpi. La raran birdon mi ne ankora trovisrebatas ofte Dege. Kia respondo, miras delegacio elKoaga. u ino estas birdo? ili ofte sin demandas. Degekaj la Koaganoj certe ne plu havas saman vortprovizon,la interkompreno ofte malfacilas, sed neniu rezignaskonvinkii por pravigi sian vidpunkton.

Tia restas la situacio dum jaroj, is kiam la rara birdoaperis, sed i ne estas unu el tiuj de Koaga, iam Degedevas rakonti sian sperton al Koaganoj pri kiel enamii,edzi(ni)i. iuj senpacience atendas tiun tagon, la rakon-tado certe okazos iun specifan tagon, kiam Dege ne la-boras, tio jam iom strangas, ar en Koaga iam restas lasama tago, nur la sezono anias, iam estas iu diman-o, sabato a lundo. Alia strangao estas la fakto, ke De-ge ne rakontos nokte, ar li devas reiri al Jovotome poresti certa, ke la sekvantan tagon li frue vekios por labo-ri. iuj Koaganoj devas alkutimii al la nova situacio proDege, sed tio tamen indas, nova disponio por novascio.

Dege alvenis iun dimanon, kiel kutime per preskala sama movianta domo, kvankam nenokte iuj alvenis,neniu maltrafus tian okazintaon pro iu alia kialo, Meda-

24


ho anka eestas kaj sen aparta protokolo Dege ekra-kontas:

Post mia adoptio fare de la blankulo mi akompanislin hejmen, kie nur vivas blankuloj. Mi lernis kun blan-kuloj, e tiel pli bone ol multaj aliaj blankuloj, ke mi iamiis unu el la plej premiitaj lernantoj en la lando. Pro tioadmiris min multaj homoj, plejofte multaj deziris ligikontakton kun mi, esti proksimaj al mi, alivorte amikiikun mi. Inter la multnombraj geamikoj estis Rikardo elalia blanka lando tamen ege for de ni. Admirinda miestas laopinie de Rikardo kaj pere de li mi konatiiskun la anelo, la plej bela ino surtere, i nomias Olom.La unua kontakto okazis post reveno al Jovotome, sedne ankora korpe.

Tiu lasta frazo mirigis la askultantojn. Kiel kontaktiiun sen korpa kontakto? frustis iu, sed tamen iom la-te, Dege devas darigi por klarigi, denove regas silentopor askulti:

La kontakto kun Olom je distanco estis tute hazarda,ni interanis ideojn metitaj sur papero kaj sendita unual la alia, tiam ekis nenia aparta sento, temis nur prioferto de servo, ar de Rikardo mi sciis, ke Olom devisalveni en Jovotome por disponigi sian scion al mia po-polo. Mia rolo estis informi in pri eventualaj malfaci-laoj kaj miskondutoj pro nealkutimio al nia kulturo.Post multaj interanoj de informoj, Olom finfine alve-

25


nis, restis e alia familio en Jovotome sen kontakti mindum semajno, sed felie i telefonis min iun frumatenonkaj petis min renkonti i en iu publika centro. En mi neankora vekiis iu aj fajro por i, mi ne konis in kaj nepovis imagi, kiel i aspektus. Mi tuj kaj rapide surmetisiun nigran t-emizon, survojiis kaj post kelkaj dekoj daminutoj atingis la lokon. Mi renkontis la belan tre blan-kan Olom, ni interparolis, mi informiis pri Rikardo,iom diskutis kaj kune eliris por trovi lokon por manetisandvion, ni finfine atingis restoracion apud la maropost dekminuta vojao per motociklo mia, sur kiu niamba sidis, i malanta mi. Mi mendis sukeraon kajsandvion por i, dum mi kontentiis kun akvo, ar mitiam jam havis plenan stomakon. La buo maanta sam-tempe parolis, ni parolis pri io kaj nenio, sed neniampri sento kaj amo, mi tiam ankora ne sciis, ke mi iamenamios pro kompreneble multaj kialoj, i.e mi pensis,ke eble i estas amikino de mia amiko Rikardo, kaj nedecus profiti, tio e ni en Koaga estas malpermesata. Micerte dum la unua interano de vortoj sentis ion por i,kiel iuj viroj e ni, sed ne por havi in por mi. i fin-manis kaj mi denove surmotocikligis in al la centro,kie devis atendi Lidvino, unu el la knabinoj de ia gas-tiganta familio. Ni adiais unu la alian kaj promesis de-nove renkontii, mi diris, ke mi dare restos je ia dis-pono por eventualaj helpoj, necesis nur, ke i telefonu.

26


Mi tiam sentis nenion strangan por i, mi darigis hej-me kun mia normala iutaga aktivado, mi restis la samaDege serante ankora la raran birdon. Kelkajn tagojnposte alvenis ia dua telefonalvoko, ni renkontiis deno-ve e alia trinkejo, trinkis bieron, babilis kaj poste miakompanis in hejmen, la scenario ripetiis fojfoje is iutago, tute normala tago, sed kiu famiis pro la okazin-tao. Mi devis kiel kutime akompani in e marbordo, latago iom post malheliis, ni trinkis ion e la restoracioapud la maro, mi e manetis, devis esti tiam iom mal-hele, oni apena rekonis iun je dudek metroj de si, midelonge eksentis ion por i, sed ne volis ofendi, mi nedeziris deklari, mi tamen suferis, i proponis iri iom lala marobordo, mi kapjesis, ar vorto ne plu elfluis, ni de-nove ekbabilis, sed pri nenio, ia maldekstra mano mal-rapide kaj trankvile balanciis kaj tute hazarde kontra-frapis mian dekstran manon, senvorta interkonsento,niaj amba manoj haltis kvaza ili havis ion por farikune, tio ne haltis la normalan paadon, kvaza neniu elni rimarkis tion. Iu el ni devis kurai ion diri, en Koagation faras viro, mi timis pri eventuala rifuzo, tio mal-trankviligus min, sed el mi adiis voo kiu diris: Dege,diru kion vi sentas, mi ne sciis je kiu distanco ni estis denia restoracio, sen scii kial, mi konsilis, ke ni reiru al niarestoracio, ar eknoktiis, i kapjesis sed je kelkaj met-roj de tiu decidpunkto mi iom karese premis ian ma-

27


non kaj diris: Olom, u vi scias, ke mi amas vin?. Kva-za surprizita de mia deklaro, i miris: Ho! ne, Dege, vine povas aserti tion ar vi ankora ne konas min, re-sponde mi diris: Kion koni de vi? i aldonis: Ni bezo-nas temp i ne povis fini la frazon, ni tiam jam estistute proksimaj, vizaoj unu kontra la alia, i ne kapa-blis rigardi min, la kapo iom inkline al sur la mara sab-lo, mi petis respondon al mia demando, plu neniu vor-to de i, a apena adebla, i lasis sian kapon fali surmia brusto, levis sian kapon denove por rigardi min, sedjam atendis kiso, kiun i akceptis, ni kisis unu la aliandum minutoj, mi ne deziris troigi, i certe bezonus tem-pon por pripensi la aferon, por tute libere decidi, u latuta afero indus. i petis, u mia loejo staras for de tie,mi kapjesis sed ne apogis la ideon la kiu tuj post la de-klaro i vizitu min, mi akompanis in hejmen, la 9-an dejunio ias startpunkto de io tre grava por mi, tago detrovo de la rara birdo, Olom estas tiu rara birdo.

La longe eltenita spiro liberiis, iuj askultantoj enKoaga estis adantaj por la unua fojo tian rakonton farede iu nekutima, sed ege interesa. iuj ege atente streisla orelojn por pli bone adi, eltiri konsilojn, lerni kaj po-ste sperti ion pli romantikan. Oni por la unua fojo sciis,ke alproksimigi lipojn kaj interani eble salivon a ka-resi unu la alian e buo e per la lipoj estas anka sig-no de sento kaj de amo. Oni anka scias, ke ne nepre

28


necesas perantoj de amo inter du uloj, kiuj sin amas, ilimem havas decidpovon. Pli gravas la sento por unu laalia. Jen fakte eko de nova revolucio, kiu prave a mal-prave, profite a malprofite anos la pensmanieron enKoaga. Sed al kio utilos tia revolucio, demandis Meda-ho sen ricevi konkretan respondon. iuokaze oni alme-na sciis, ke blankulo alimaniere deklaras sian amon, kebele estas anka tiamaniere ami. Dege ne ankora finra-kontis sian rakonton, li devis darigi, kion li bele ko-mencis:

Horoj pasis kaj la vivo e unu sen alia iis pli kaj plimalfacila, neeltenebla, e preska neebla. Ni ankora neestis paro, iu el ni devis okupii pri sia iutaga aktiva-do, unu semajnon poste mi devis gvidi seminarion porindiena popolo en Faso, la seminario devis dari dusemajnojn, jen aliaj du jarcentoj sen renkontii, la inten-co rezigni al la seminario pli kaj pli akriis en mi, sed mirestis pli forta. Ni iuvespere post la laboro renkontiispor interparoli, fari vivo-planon, diskuti pri io kaj ne-nio, sed ne ankora pri la grava punkto, pri kio e iujviroj en Koaga parolus: kune en lito. Neniu el ni ankorapensis pri tio, almena ne mi is iu vespero, tri tagojanta forflugo al Faso por la seminario, i petis tranok-ti e mi, ar i ne plu emis iri noktmeze hejmen por tedisian gastfamilion. Por la dua fojo mi ne apogis la ideon,ar por mi estis klare, ke mi ne sukcesos elteni kaj hal-

29


tigi mian impulson, verajne i anka dezirus ion tian,sed por mi estis ankora iom tro frue por fari ion tian.Mi inventis ion por malhelpi la proponon, mi deziris, kei sentu sin pli sekura sen premo, sed samtempe rimar-kis, ke la deziro resti kun mi tiun nokton estis forta e i,anka e mi: mi proponis netralan lokon, gastejon tuteapud la maro, tre romantikan ejon. i tuj kapjesis, estistiam preska noktmeze, ni atingis la ejon post kelkaj mi-nutoj, la tiea noktgardisto akceptis nin kaj donis al niunu el la plej belaj ambroj. Anta nia alveno en la gas-tejo ni interkonsentis pri tio, kion fari sur la lito: noktosen seksumo. Mi intencis vere observi kaj respekti tion,espereble i anka. Mi provis ne ofendi in pro iu mis-faro, sed kio estas misfaro por i? Mi demandis min; uia ne estas vere ne a kiel e inoj en Koaga, la nepovus signifi jes. En la gastejo tiunokte mankis kuren-to, ie malheliis, la gardisto alportis kandelon, li petisal kio li povus helpi, neniu el ni pensis pri kondomo, arestis konsentite, ke io tiurilate ne okazus. iukaze el an-gulo, kie staris la kandelo venis lumeto, sufie hela portamen vidi la anelon en la lito, tute nuda, tiel bela iestas, sen lumo i e kapablus heligi la ambron, tiel hel-blanka i estis. Kio tiam vere okazis en mia kapo, kielelteni tutan nokton kun malpermesita frukto tute apudmi? Mi anka demetis miajn vestaojn, estingis la mal-helan lumon el la kandelo, mia hatkoloro tute bone

30


akordiis kun la mallumo, i eble ne vidis min, nenionde mi, kiu timigus in, sed kio timigus inon kreskan eviro? Mi kuis tute apud i en la malgranda lito, estis protio neeble eviti kontakton de korpo, mi sentis, ke i iomtremis, u pro timo? Mi anka ektremis, la etoso ne pluestas regenda, mi etis min sur i, tuj i akceptis kisojnmultnombrajn sur sia tuta vizao, ni us komencis ma-lobei la de ni faritan leon. Kia bela nokto! Iam io tia de-vis okazi por ke iu el ni pli intime sciu a konu unu laalian: tia nokto is nun restas unu el niaj neforgeseblajmomentoj, i ias anka tre speciala, ar temis fakte priamorado sen vere penetri en mian anelon.

Tiu lasta frazo mirigis la askultantojn,Kiel seksumi sen peniso? miris iu.Blankulo devas esti stranga homo, kiu certe ne atas

veran plezuron, aldonis iu alia.Dio mia! kun tia anelo en lito mi neniam kisus, se-

rioze kriis iu.La ina afero nur manas tiun inter la gamboj de

viro, erce diris iu.El la askultantoj regas bruo pro demandoj iuspecaj

samtempe adresitaj al Dege. iu imagas al si, kiel tioeblus. Iu e dubis pri la vireco de Dege. u vi tiam ebleperdis vian virpotencon? li demandis. Dege kapneis, tiotute ne konvinkis ilin, sed Dege devas darigi sian ra-konton.

31


Se la Edena paradizo ekzistus, i certe estus tiu, kionni spertis en la gastejo. La nokto iis bela kaj interesa,Olom plurfoje asertis, ke i amis min anta mia dekla-ro, kaj ke i ne kurais diri tion al mi. Tiu nokto estis lalasta nokto anta la forflugo al Faso, i ekploris, ar certei ne povos elteni mian foreston dum du semajnoj, mianka ne imagis tion, sed tio anka helpus pripensitrankvile, u indus darigi. Mi akompanis in hejmen, niadiais unu la alian, estis vere neelteneble.

Mi forflugis la sekvintan tagon al Faso, la seminariolaplane okazis, sed iu tago estas enfero por mi senOlom, la seminario finiis kaj ree al Jovotome, kie jamatendis Olom, floro bela emane, signo de vera amo. Niestis en la dua fazo de rilato, la dusemajna foresto kon-tribuis al plifortio de nia amo, nun estas decidite, ke niestas faritaj unu por la alia, kaj ke la vivo de unu sen laalia ne plu eblus. i forlasis sian gastfamilion kaj viviskun mi is nia geedzio-ceremonio tute latradiciearanita en Koaga.

Nun pli bone spiras la askultantoj ar la celo deaventuro devus esti geedzii finfine. La rakonto estis ne-kutima, temis pri io tute alia kompare al la iutaga vivoen Koaga, sed bele kaj interese. Jam noktiis kaj Degedevis denove reiri al Jovotome por povi labori la sekvan-tan tagon. Li startis sian veturilon kaj per la maldekstra

1 enloanto de Koaga

32


mano adiais la tutan vilaon. iu en sia domo kaj fami-lio povus darigi la komentadon lavole, aprobi kalmalaprobi, sed evidentiis, ke tio alportis gravan misor-don, anon, dubon, kiun antae ne ekzistis. Kelkaj etimis pri perdo de influo, manko de obeo, tro da libere-co

Koaga restis prave a malprave la sama bonanca kajfama vilao, al kies kvazaa sukceso ege sopiris la naj-baraj popoloj kaj vilaoj. iutage vizitis amaso da homojpor sperti si mem tion, kio okazas en Koaga. Koaganu1

restas la sama, eble kun la sento egoisma, ke li estas fan-farone gravulo, sen vere scii la kialon. Oni tamen kon-sciis, ke estis pro Dege, sed kion konkrete alportis li porla bono de la vilao, krom la isnuna nura rakonto prisia amrilato kun Olom. Pri tio Koaganu ne samopiniis,kelkaj e ekprononcis vortojn de la blanka homo prokompreneble Dege, por kelkaj tio ne estus la celo de laekzisto kaj bono de Koaga, iuokaze iuj trovas en Degeion bonan kaj malbonan por la vilao, por iuj li restasadmirinda. Necesus tamen provoki alian renkonton porpriparoli aferojn pli utilaj por Koaga. Neniu lacius priiutaga rakonto de Dege; Medaho devis sendi mesa-iston al Jovotome por informi Dege pri nova invito alKoaga. Tia vojao kompreneble daras kaj necesas sendiseriozan homon por ne perdi tempon. Medaho elektisDoi por plenumi tian malfacilan taskon. Kun saketo

33


emane li forlasis la vilaon iun frumatenon por vojaorelative longa. Doi famiis pro tia longa vojao, ladi-re sola sur la vojo li preska flugas, sed nur ekster laokuloj de aliaj homoj, li verajne strange maras a ha-vas iun sekreton, kiun neniu alia devas scii. iuokazeDoi ofte pli frue atingis lokon supozita pli for por iujaliaj en Koaga, kelkaj e asertis, ke Doi havas la povonredukti mirakle distancon, sed kiel? Tion sciis neniu, kajneniu emas scii, ar temas tutsimple pri nesciinda afe-ro. Tiel okazas la iutaga vivo en Koaga, tiel pensas iujKoaganu, sufie piaj por nur kredi, ne por tro opinii afilozofii. Filozofii rajtas iutempe unu homo, la plej aa,la saulo, momente Medaho: tiel okazis e niaj praavoj,kaj tiel i restos, asertis Medaho. Nur tiu scias, kiuspertis, li aldonis, kaj en Koaga nur saulo havas sper-ton.

Doi finfine atingis Jovotome, kie preska neniammalhelias: li alvenis vespere, kiam la ielo ne plu estisklare videbla, sed lumo el ronda ao sur pinto de staran-ta alia ao heligis iujn domojn en Jovotome. Per okulojadmirinde malfermitaj Doi senlace kaj esplore rigardision, faris al si etan senvortan opinion pri la tuto, sedplej grava por li estas sukcesi trovi la domon de la plejgrava homo por li, certe anka por iuj en Jovotome.Filo el Koaga, plej grava vilao e la etno Agenu kaj an-ka vivanta en Jovotome, restas certe gravulo, tiel opi-

34


niis Doi. iuj en Jovotome devas koni Dege, li diris.Sed en Jovotome iuj ne scipovas la lingvon parolatanen Koaga, do sekve kiel fari la demandon por trovi Degeen tia giganta Jovotome? Apud iu strato li staris, ridetoelipe kvaza li havis bonan mesaon por anonci, sedneniu el la multnombraj pasantoj interesiis a atentispri li. Li dum horoj staris is subite li memoris, ke porsaluti Dege iam diris dum lia unua vizito kun la blankuloen Koaga: Bonjour. Nun mankas la kurao tion diri, arnur salutvorto ne sufias por trovi Dege. Li tamen pro-vis prononcante iel malbone la salutvorton, kvaza kan-tante dum denove horoj sen respondo. Iu finfine alprok-simiis, sed la dialogo ne daris pro manko de komunalingvo. Li dare provis, provadis sensukcese, ie kaj iel lidevas tranokti, balda meznoktios, pli malpi da homojpasis, Doi komprenis, ke Dege verajne trovias nenieen Jovotome, almena dum tiu vespero. Li rigardis lalastajn pasantojn senespere, li finfine sidis apud la stra-to, poste metis sian saketon surteren kaj uzis in kielkapkusenon por dormi. Li ekdormis, kiam subite alvenishomoj strangaj en uniformo, ili eliris el veturilo kiel tiu,per kio Dege vizitis Koaga, sed ifoje i faris tro da bruo,kvaza nur por veki lin, ili tuj sin etis sur Doi kvazapor atrapi fuantan beston en Koaga, la tuta afero tielrapide okazis, ke Doi senvorte restis sen iu ajn sinde-fendo. Kelkajn horojn poste li troviis kun multaj aliaj

35


homoj en malgranda ejo. La sekvintan tagon oni alparo-lis lin petante personan legitimilon, paperon por pruvikiu li estas. Nenion komprenis Doi, finfine la policistokriis por peti, u iu kapablu kompreni Doi. Felie aperisiu por traduki. Doi komprenis la demandon de la po-licisto, sed miris, ke oni petis lin pri papero a pri io porpruvi a montri, kiu li estas, dum li mem staras anta lademandanto. Mi estas Doi el Koaga, li diris. Doi,li aldonis montrante sian vizaon, kvaza por diri, kefakte li estas pli grava ol papero antae petita de la po-licisto. Sed la policisto obstine postulis lian legitimilonsensukcese, perforte puis lin denove en la malgrandanejon, kie oni kvaza stokas misfarantojn kiel varojn. Latuta sceno aspektis stranga por Doi. u tiel kondutashomoj en la blanka lando? demandis sin Doi. En liakapo ekis iuspecaj demandoj sen respondoj: kial ares-ti iun sen motivo? a tutsimple ar tiu ne havas pape-ron? Kia stranga mondo, Doi dare miris, sed oniapena atentis pri li. Kiam li finfine vidos Dege portransdoni la mesaon al li? Laplane Doi devus nurtransdoni la mesaon de Medaho kaj tuj reveni en Koa-ga, sed nun li ankora ne vidis Dege kaj e ne sciis, kiamli reiros hejmen. Li pli kaj pli seniluziis pri tiu mondo,al kiu sopiris iuj en Koaga, kie almena abundas lokopor libere tranokti ie ajn, interparoli kun iu ajn. Se tielvivas Dege, li diris, mi prefere rezignu esti blanka ho-

36


mo, li responde aldonis. Sed en tiu eta ejo ne plu urasfari al si demandojn, sed pripensi kiel eliri por retrovisian liberecon en Koaga.

La vivo-sistemo en Jovotome glate funkciis, iu oku-piis pri tio, kio alportis al oni avantaon, oni apenahavis tempon por saluti unu la alian. Dege iumatenefrue leviis por iri al sia laborejo kaj ofte nokte revenishejmen, same kiel sia edzino. Post laboro ili plej ofte nemanis hejme tro lacaj por kuiri, sed vizitis restoracion,kie vespermanas iuj, kiuj pro simila kialo tie trovias.Tiun i vesperon troviis kelkaj gravuloj de la polico,kiuj babilis pri la situacio e la policejo kaj ercis pri laokazintao rilate al iu el fora vilao nomata Koaga. Lanomo Koaga altiris la atenton de Dege kaj lia edzino, ilituj alproksimiis por informii pri la homo, pri kiu ili usparolis. Dege sin prezentis kiel iun el Koaga kaj petisrenkonti la arestitan homon. La du policistoj miris, sedtamen trovis la ideon interesa, tiel Dege povos pli boneklerigi ilin. Kune ili tuj iris al la policejo, Doi eksaltispro ojo, ar li finfine ne nur trovis Dege, sed anka cer-te forlasos tiun senhoman mondon, tamen konsideritakiel felia mondo. Doi estis finfine liberigita, kompre-neble post subskribo de dokumento nekonata al li, kuneili iris unue al la restoracio, kie antae troviis Dege kajsia edzino, ili mendis ion por Doi kaj por si mem, man-ante ili babilis, sed Doi ne apetite manis, verajne

37


pro la manao kaj anka pro la maniero mani en blan-ka mondo, ne per mano, sed per ilo, kiu povus vundi. Ilimulte babilis, Dege petis informojn pri iuj en la vilao,Doi transdonis la mesaon de Medaho pri eventualainvito al Koaga por darigi la antaan komencitan ra-konton. Doi kompreneble kaptis la okazon por fari lademandon jam farita en la malliberejo, ricevis kelkajnnekonvinkajn respondojn, sed tia mondo je lia okulorestis stranga. La vivmedio e Dege kontrais al tio, kionli spertis en la policejo: la lukso, bela lito, seo EnJovotome certe vivas kune bono kaj malbono, li kon-kludis. Doi tranoktis en tute mola lito, parolkapablaskatolo tute apud por adi informojn kaj muzikon, plividinda estis anka la necesejo. Tiel devus aspekti lamondo de Dio, li opiniis.

La sekvintan tagon Doi forlasis frumatene Jovotome,ar tiam Medaho devis esti faranta al si zorgojn pro lianereveno. Li havis sufie por rakonti hejme anta la al-veno de Dege en Koaga, li rakontados pri la stranga kajsamtempe bela Jovotome, kiun eble indus viziti. Li rap-ide kaj haste pais por pli frue atingi Koaga, la sama sa-keto iam emane kun iom da donacoj el Jovotome. Lipro tio ios gravulo. La nokto e Dege dare revenis enlia kapo kiel sono: la bela necesejo, kie oni tamen po-vis tranokti sen iu ajn enanta malbona odoro, la paro-lanta skatolo nome radio-aparato, li e vidis homojn en

38


alia pli giganta skatolo nome televidilo, la kuirejo deDege, kie la muro iam restas blanka, kvaza oni e netie kuiras a eble oni kuiras sen fajro, sed kiel tio eb-lus? li sin demandis. Multajn demandojn li ne kuraisfari al Dege pro honto, sed li verajne faros ilin dum lavenonta rakontado en Koaga.

En Koaga iuj ekfaris al si zorgojn pro Doi, oni darerigardis la vojon a direkton el kie devis montrii li.Horoj post horoj dare sidis homoj por rigardi, iu de-zirus esti la unua homo, kiu anoncus lian alvenon, kel-kaj e perdis esperon.

Eble li decidis resti por esti kiel Dege, opiniis iu.Doi estas honesta homo, li certe unue revenos,

diris iu alia.Ni esperu, ke vi amba pravu, aldonis iu saulo.La vivo en Koaga dum tiu tempo iel haltiis, iuj de-

ziris scii, kio okazis; u sendi iun alian por seri Doi?Tio verajne ne estus saa ideo, opiniis iu. Balda de-nove noktios por la kvina fojo, sed neatendite aperissubite el la malhela vojo Doi tute malseka pro vito, latuta Koaga eksplodis pro ojo, kelkaj saltis por bonve-nigi lin, iuj deziris samtempe scii la kialon de la mal-fruo, sed al iuj samtempe Doi ne povas respondi, liunue devis raporti al Medaho pri la longa vojao. La raj-ton unue ripozi donis Medaho, tio signifas, ke iuj de-vis atendis is la sekvonta tago por ion scii pri la vojao

39


al de iuj sopirita Jovotome. Neniu en Koaga verajneprofunde tranoktos sen la alportita novao el Jovotome,iuj senpacience atendas anoncon de koko por la tago,oni e provis nombri la batojn de la koro por divenikiom da sekundoj restas is la fino de la nokto, sed iamtagios kaj iuj orelstreite ados la raporton de Doi.La sekvintan tagon okazis efektive la raportrenkonto,iuj scivolemuloj eestis, anka Medaho kaj Degeto.

Dois ekrakontis:El semo de maizo oni neniam rikoltas fazeolon, mi

iam restas la Doi, kiun vi iuj konis kaj certe tiel res-tos, ar filo de Koaga neniam forgesas sian devenon. Lavojao al Jovotome bone okazis per la helpo de niaj dioj,mi povis renkonti Dege kaj li promesis alveni post kel-kaj tagoj. Tamen okazis kelkaj malagrablaoj, verajnepro nescio flanke de mi pri la ordo en giganta vilao kielJovotome, a eble pro manko de komuna lingvo por sininterkompreni. Mi is nun ankora ne scias la kialon,sed alveninte en Jovotome kelkaj homoj en simila uni-formo perforte atakis, arestis kaj etis min en kao e ne-taga por la bestoj en Koaga. Mi restis tie sen kapabliinterani kelkajn vortojn kun ili is alveno de Dege kajlia edzino. Poste mi tranoktis e ili, en tre bela domo, kiee en mallumo refletias lumo sur la muro, e en la ne-cesejo neniu malodoro kaj sekve tranokteblas tie. iuo-kaze Dege efektive vivas en Jovotome en domo kiel e

40


blankuloj, sed en lando, kie oni rajtas fari malbonon sentimi iun ajn. La alveno de Dege estos bela okazo por ninklerigi pri la tiea vivo.

Kia seniluziio! iuj bumalfermite kaj mirstultige ri-gardis Doin, kvaza li us rakontis mison pri Jovotome,ili ne kredis al sia orelo, ke en tia granda, fama kaj e su-pozite civilizita vilao oni tiumaniere bonvenigas ho-mojn a almena iun el nia granda Koaga. Doi neniammensogis kaj ne estus kialo nun malfidi lin a ne kredije lia rakonto, sed tamen indus por la unua fojo erari kajatendi konfirmon de Dege mem dum lia venonta vizito.Ne, homoj vivantaj kun nia Dege en Jovotome ne tielkapablus agi, miris iu. La alveno de Dege estus la solasolvo por klerigi kiel kutime, iuj lin jam atendis kvazali venos post kelkaj horoj, sed ili devis ankora atendi,verajne atendadi dum ankora tagoj, e semajnoj.

41


En Jovotome vivas homoj de multnombraj devenojkun malsimilaj lingvoj kaj kulturoj, sed la plejmul-to el ili ne plu havas daran kontakton kun la devenakulturo, kelkaj e foretis tiajn valorojn esperante kajopiniante, ke la vivo en Jovotome estus la plej taga.Kvankam en nigra tero plena de nigraj kulturoj Jovoto-me aspektas fremda vide al vide de la kulturo, sed pliimpona kaj agresiva kun tute fremda farmaniero, kiutamen estus konsiderita kiel tiu de la moderna kaj civi-lizita homo. Dege estus unu el tiuj homoj, kiuj u en Jo-votome, u en alia vilao kun modernismo, tiel agus.Dum sia malagrabla vizito Doi e spertis nekredeblanokazintaon e najbaro de Dege. Kvankam kelkaj en Jo-votome ne plu scipovas la lingvon de siaj praavoj, e ge-patroj pro dara manko de kontakto kun sia propra kul-turo, kelkaj e tute konscie permesas al si forgesi a tut-simple foreti in. En la familio apud la loejo de Degeoni e malpermesis al la infanoj paroli la lingvon lokan.iuj devas paroli, e balbuti la lingvon de la blankulopor sin senti civilizita homo. Tiel netolerema kaj agresi-va oni estis ie en Jovotome: en lernejoj, hejme, surstrate

42


Kiam iu kurae frustris vorton el unu el la belaj lin-gvoj de la lando. En lernejo oni e ricevis punon, kiaminfanoj inter si anis kelkajn frazojn en tiaj lingvoj; hej-me oni povus bati la infanon, surstrate oni kovrus inper iuspecaj mokoj. Esti si mem en Jovotome ne faci-las kaj tio postulas kuraon kaj energion. Tamen kiun neallogas la bela nigra vojo de Jovotome, la restoracioj, ladomoj kun tute helaj muroj, veturiloj, la vivstilo, alima-niere io, kio faciligus a agrabligus la homan iutaganvivon. Al tio sopiris iuj en Koaga, sed sen konscio pri laprezo, la sekvo kaj precipe pri la strategio tion atingi.iuj en Koaga ojus, se io tia en ilia vilao anka ekzis-tus, sed timis, u tio anus la tieajn moralplenajn kajvalorajn homojn.

La fiksita dato de la alveno de Dege en Koaga alprok-simiis, tia renkontio iis iom post iom tradicio; onikaptis okazon, u por interesii al vivo en Jovotome, upor informii pri strategioj iuspecaj por instali tutehoman socion kun saman avantaon kiel e la blanku-lo. Kiel kutime la rakonto de Dege okazis dum la tagokaj tiu tago, la nombrigo de tempo e la homoj en Jo-votome, nomias dimano. Neniu en Koaga scias u hie-ra a morga estus dimano, oni nur sciis, ke iam livenos kaj tiam iuj pretos eesti. Laorde la demandojnnur pretigis Medaho por eviti nesencaj kondutoj el ieinter la askultantoj. Dum la pasinta renkonto temis pri

43


amrilato en la moderna mondo. Verajne venontfojetemos pri la sekreto pri materiala sukceso de blankuloa eble pri tute alia problemo: io dependos de la eto-so. Pro la malagrabla sperto de Doi dum lia vizito enJovotome, multaj jam atendis klerion pri tia manierobonvenigi fremdulon. Medaho, kiel saulo, bone sciaskiel eviti tian konflikton pro tro da ekscitaoj. Verajneli ne kondukos la rakonton sur tian terenon por permesi,ke post la rakonto iuj enkapigu ion utilan. Pli kaj plialproksimias la tago, eble morga a post tri tagoj, eblerestas ankora unu semajno, iuokaze tio ne okazis hie-ra, iuj pretas por ne maltrafi la okazontaon. Iam enKoaga oni devas eklerni kiel nombri la tempon en la mo-derna mondo, por ke iuj antavidite pretu eesti la ra-konton de Dege. Momente oni atendas, atendadas, e jela malbono kaj kosto de la iutagaj aktivadoj, kia revo-lucio! Denove oni atendas, is kiam adeblos el la foraarbaro bruo de veturilo, kiu iom post iom alproksimias.Sen dubo temos pri Dege. iuj haste pretios por bon-venigi Dege; tiuj, kiuj tiam ankora estus e la iutagalaboro tuj finlaboros por eesti, la alveno de Dege enKoaga iam estas tute escepta okazintao. La bruo de liaveturilo jam estis signalo por esi labori, tio denove dumtiu tago okazis, verajne estis certe, ke temis pri alia di-mano, dum kiu neniu en Jovotome laboras.

Kiel kutime atendas iuj sub la giganta baobabo an-

44


ta la halto de la veturilo ne for de la palavro-arbo, Degepovus esti unu el tiuj fiuloj en Jovotome, kiuj sen kialopovus aresti Doi, sed admiro por homoj en tiu urborestas granda pro tiuj aoj kiel veturilo kaj aliaj vidindajaferoj. Kio fakte estus en tiu movianta domo kiel tiude Dege kaj de multaj aliaj en Jovotome? dare sin de-mandas iuj en Koaga.

Majeste Dege eliris, la maldekstra gambo unue ekste-re kaj poste la dekstra, iuj kaptis la okazon por deno-ve rigardi kiel aspektas la eno de la veturilo; por kelkaj,rigardi tion la tutan tagon estus pli interesa ol la rakontofare de Dege mem, sed felie eestis Medaho por regiordon. iuj sidu! postulis li; malantapaante kelkajiris is siaj sidlokoj, sed iam kun la okuloj ankora fiksi-taj sur la veturilo. Balda komencios la rakonto, sedunue la enkondukvorto de Medaho.

Karaj kunuloj, jen denove Dege, filo de la granda Ko-aga, inter ni por rakonti iom pri la blanka mondo. Niintertempe informis lin kaj li promesis alveni iun diman-on: jen hodia estu dimano kaj kiel promesite li alve-nis. Nun ni silentu por adi la novaon iam bona deblankulo.

Dege ekpripensis, ne ankora sciis pri kio rakonti, udarigi kun sia amrilato a elekti tute alian temon, ta-men ion li devis ekrakonti kaj tiel li komencis.

La vera blanka lando, kien mi iris por lerni pri la vivo,

45


estas sur nia terglobo kiel nia Koaga. i estas ege for detie i, tiel for, ke e per mia veturilo oni ne kapablus atin-gi in post semajnoj, sed i tamen trovias sur la samatero kiel nia vilao. La tero, sur kiu ni nun staras estasgiganta, e neimagebla je nia scio kaj okulo, i estas ron-da kaj dare movias.

Inter la askultantoj regas subite silento, oni rigardisunu la alian por esti certa, ke la alia anka us adis lamensogon de Dege: oni neniam rimarkis, ke la tero mo-vias, verajne devas esti nur tiu de la blanka lando, sedkiel eblus tia fenomeno? Iu frustris al sia apuda amiko:Dege mensogas; neniu ankora kurais atentigi lin pritio kaj iuj, senpacience atendante la tagan momentonpor sciigi tion, dare askultis. Dege darigis:

La tero neniam esas movii kaj irka la suno. Kel-kaj partoj de la tero malofte vidas la sunon, pro tio oftemalvarmias tie, e pli ol la malvarmo sur la pinto de niamonto. Oni povus morti pro tia malvarmo, se oni ne sinprotektas kontra tio per dika kaj varma vestao. Mimem preska jam spertis tion, kiam mi por la unua fojoiris tien. Por agrabligi kaj elteni la malvarmon oni varmi-gas la ambron per speciala karbono a per tute alia ma-niero u per varmiga akvo fluanta en taga tubo, a pertute specifa aero. Por efikigi la tutan sistemon la pordokaj fenestroj restas dare fermitaj. Al mi tiam ajnis tiamondo stranga, sed tiel ili devu batali kontra la naturo

46


por ebligi la vivon sur sia tero. Vivi estas dare batalikontra kaj por la naturo, u por adaptii a por ani.iu en sia angulo kaj dum sia epoko faras ion por an-taenigi pozitive la vivkondion. Praavoj de blanku-loj nunaj jam plenumis multon: tiu i veturilo ne estasrezulto de unu sola kaj unika blanka homo, sed laborode homoj tra diversaj generacioj. Blanka homo estashomo kiel ni iuj tie i, sed verajne pli scias, kion li verebezonas kaj sekve agas por tion atingi. Multon iliaj pra-avoj ne havis kaj devis adaptii al la nenio, poste al mi-nimumo is elpensado de maksimumo de nia epoko.Tiun maksimumon, kiun Doi spertis en Jovotome dumlia vizito, estas anka sekvo de tiu dara elpensado dehomo por igi nian vivmedion agrabla kaj viveltenebla.En la tiama kaj e la isnuna blanka lando iu homoludas rolon por la socio: kelkaj interesias pri la mate-riala flanko, aliaj pri la socio, la rilato inter homoj, kielvivi kune, kaj tiel plu. Iliaj praavoj opiniis, ke nur per or-digado de specifaj principoj, ke la homoj povus agrablekunvivi, kaj pro tio eksurpaperigis tiajn modifieblajnprincipojn, kiujn oni konsideras kiel leojn. Tiuj leoj nekonsistas el deziroj de iuj, sed la minumumo de iuj porebligi la kunvivadon. La surpaperigado de tiaj principojne sufiis por esti respektataj, necesas anka edukado dela homoj. iuj devas interkonsenti respekti kaj interkon-senti ricevi punon okaze, ke oni faras ion kontra la en-

47


havo de la principoj. Tiel evoluis kaj evoluas la iutagavivo en la blanka lando. Saulo restas gravulo, kondieke li anka respektu la principojn konscie disponigitajde ni iuj. La enhavo evoluas la deziro de la plejmultokaj la cirkonstancoj tute antae priskribitaj de iuj.Neniu havas la avantaon malobei la leon, e la saulo.Neniu anka estus pli inteligenta ol la alia, iu en siakampo valoras kaj havas la rajton vivi, elekti kaj estielektata kiel gvidanto a estro, disponigi la minimumonpor sin vivteni, kaj tiel plu. Alivorte, iu homo havas raj-ton por la vivo a iuj devas observi la principojn de lahoma rajto. Estas pruvite kaj rimarkite, ke en iu homasocio, kie tiu bazaj principoj estas respektataj, la vivo porpreska iuj ias agrabla kaj eltenebla. ar iu rajtas vivilibere pensante kaj opiniante, ekas en iu fantazioj iu-specaj rilate al elpensado, inventado de io, kio faciligasla vivkondion. Tiel inventiis kaj fabrikiis veturilo, avi-adilo, radio, televidilo, kurento, ipo io tio ne estasmiraklo, sed perfekta strukturio de socio, kiu sin donasian celon kaj batalas por tion atingi. La strukturio neesence similias de unu socio al la alia, sed labaze deiu realeco kaj bezono. Tiel en la giganta blanka landoestas anka multaj popoloj malsimilaj unu de la alia, sediu el tiuj popoloj havas bazajn principojn, same kiel eni en Koaga. La diferenco staras e la maniero respektitiujn principojn.

48


Kun granda plezuro atentas iuj askultantoj, kelkajkun bona mieno, aliaj ne; tia rakonto profunde revolu-cios la socion en Koaga: kelkaj tute perdos influon, sedmultaj timas pri la sekvo de tia revolucio. iuj momen-te staras anta tute nova rakontado, en la kapoj inter-miksis sin demandoj iuspecaj, sed neniu ankora kura-is fari la tagan, eble iu atendu, ke alia komencu. Onisin rigardis, eble Medaho mem komencu, sed li ankakonkrete ne komprenis multajn konceptojn kaj nociojn;el kio vere konsistas la principoj? Al li strangis, ke iujkontribuu al farado de principoj, dum en Koaga tio nurestas afero de grupo da homoj, ne nepre demokrateelektita. Al kiu kaj kio profitus la rakontado de Dege enKoaga? Certe ne ankora al la saulo, sed tian paon nedezirus anka la aliaj. La blanka homo devus esti tutealia homo en tute alia socio. Rifuzi progreson per akira-do de tiuj allogaj materialoj estas anka nerealisma, urezigni al la nuna pensmaniero estus la prezo de tiunova ideo de Dege? iuj rigardis Dege kvaza li havus lasolvon por disponigi ion rilate al plibonigo de vivo enKoaga, kelkaj sin demandis, u rezigno al tiu pensma-niero tuj havigos al ili ion. Dege tute konsciis pri lasekvo de sia rakonto, sed sciis, ke li havis avantaon, keneniu dezirus malbonon por li pro lia situacio kiel kle-riganto de la tuta vilao, sed is kia grado efikus tiu in-fluo?

49


En Koaga ekregis eta dubo pri la istiama ordo pro larakonto de Dege. e iu familio ekis debateto pri tio, iuesprimis sian ideon pri la afero, oni facile povus diveniporulojn kaj kontraulojn; e io tia okazis inter lasauloj, kiuj por tiu cirkonstanco renkontiis e Meda-ho. Oni kontrastaris al multaj vidpunktoj de Dege, sedtamen faris al si demandojn pri la sekvo de eventualaneadaptio al tiaj pensoj tamen belaj kaj homaj. Apudtia realismo staras la homa egoismo, miopeco, kiuj surtia tereno neniam facile pravigas la realisman flankon dela afero. Medaho plej ofte enkondukis la debaton kajatendis la finon de iuj intervenoj por konkludi. Sed ifoje ne temis pri kutima renkontio, pri vere io seriozaekster okuloj de gejunuloj. edie, unu el la sauloj, lan-is la unuan vorton plena de zorgoj pri la estonto kun tiastarpunkto de Dege.

edie: Al kia socio nin kondukus Dege, se okazus, kelia penso enradikius en Koaga?

Soglo: Hm edie, ajnas, ke ni amba faras al nisamajn zorgojn. u finfine kun tia penso saulo kiel niekzistus en Koaga? Iel ni devas ion fari por bremsi laenradikion de io tia.

Medaho: Ne kontra iuj ventoj oni kapablas stari.i povus esti pli forta ol la forto de nia solidareco.

edie: Io tamen farendus, u?Soglo: Kia socio! Kie sklavoj kaj gravaj homoj kiel ni

50


devas sidi e sama tablo por diskuti, debati pri aferoj deKoaga. La mondo certe malprogresas.

edie: Bone, ke vi anka samopinias. Ni certe tielsopirus al malorda socio sen minimuma respekto pornia socia tavolo. Mi neniam, mian tutan vivon, adis kaje spertis, ke junulo havas respondecan opinion. En Ko-aga iam opinis sauloj, kaj tiel i restis, restas kaj res-tos is fino de la mondo. iuokaze tia penso enradikiosnur post mia forpaso.

Soglo: Jes, mi anka staros je via flanko. Ni ne rajtaslasi knabon naskita anta nur kelkaj sezonoj malordiginian socion. De kiam li naskiis por pretendi disponigitian opinion publike? E lia patro neniam havis tianopinion. Karaj kunuloj, ni konfesu, ke ni forgesu nianblanknigran filon Dege. Li ne plu estas unu el niaj filojkun tia starpunkto.

edie: Li jam per la rakonto pri sia amrilato kunOlom semis gigantan dubon en la kapoj de genujuloj.En Koaga iuj gejunuloj sopiras nun al tia amrilato, dumde pratempo is nun neniu junulo rekte pais al tia eta-po sen konsento de siaj gepatroj.

La debato dum longa tempo restis inter Soglo kaj e-die sen interveno kaj starpunktoj de aliaj sauloj ees-tantaj. Ili verajne samopiniis kaj pro tio silentis, a eblene ankora kurais akcepti la strategion de Soglo kajedie. Anka Medaho ne ankora disponigis sian opi-

51


nion pri la afero. Soglo kaj edie dare superutis siajnfortajn starpunktojn kaj kompreneble esperis konvinkila aliajn pri tio. Ili parolis, paroladis. Opinio de unu per-fekte kompletigis tiun de la alia, kaj io en bela simbio-zo okazis. La aliaj eestantoj, is tiam spektantoj, ankadevis sciigi siajn opiniojn, sed ajne la vervo de Soglo kajedie por konvinki iel etis timon, tiel ke ili ne kuraistuj kontrastari. Inter la sauloj ne ekzistis malperme-so esprimi siajn opiniojn, sed en Koaga oni maksimumeevitemis tian koleraspektan interanon de opinion. Tioeble estus la kialo de la kvazaa reganta paco en Koaga.Sed i foje temas pri la estonto de Koaga, pri elekto detio, kio bonus por Koaga kaj ties gefiloj. Iu nematura kajnepripensa eraro povus okazigi malfelion. Starpunktojdiversaj restas bonvenaj, egale de kie kaj kiu ili venas.Pro tio iuj sauloj tie i devas esprimi klare sen timosian opinion pri la afero, ordonis Medaho. Li ja bezo-nas tion por povi demokrate eltiri ion bonan por Koaga.La interveno de Medaho donas iel sekuran senton alkelkaj el la sauloj, kiuj verajne povus kontrastari laopiniojn de Soglo kaj edie. La etoso iis iom malden-sa, iu sin sentas iom libera diri ion, u sencan a nesen-can, u por a kontra la enkonduko de novaj sociaj re-guloj. Tiel okazis tio, kio neniam antae okazis: verainterano de opinioj. Eble inter la sauloj la revolucia

52


vento ekblovis, verajne ne ankora tiel forta. Medahopostulis intervenon de aliaj sauloj, por ke ili sciigu tion,kion ili anka opiniis pri la afero. Soglo kaj edie pre-ska certis pri la samopinio e la aliaj, ar kontrastar-punkto preska neniam okazis dum tia renkontio, sedla interveno de Medaho peti iujn paroli, estis iomnekutima, tio signifas, ke povus esti kontrastarpunktoj.iuj rigardis unu la alian; kiu kuraos ekparoli? A diriion malsimilan al tio, kion opiniis Soglo kaj edie? Ma-bede, kuzo de la rea familio, staris kaj petis permesonion diri.

Mabede: Niaj kunuloj Soglo kaj edie tute brile es-primis tion, kion la revolucia ideo de Dege okazigus enKoaga. Kiel kutime niaj kunuloj denove pravas: u faci-le akcepti transformon a metamorfozon de niaj praa-vaj valoraj? Kio poste restus, se tiaj valoroj perdus proenradikio de tia ideo el blanka lando? Mi samopinias,ke oni ne lasu tian knabon kiel Dege influi nian socion.Jen mia opinio, mia moto Medaho.

La starpunkto de Soglo kaj edie pli kaj pli akceptiis,Mabede estis fame konata en Koaga kiel homo, kiu ne-niam klare esprimis sian veran vidpunkton, sed en tiaokazo nur gravas la parolo. Mabede sidis kun la sento,ke li anka ion diris, certe ne por ofendi almena la duunuajn intervenintojn. iuokaze iuj devas paroli, Me-daho atendas, is iuj ion diros rilate al la situacio. Asu-

53


ka, alia saulo, ekstaris, irkarigardis kaj petis per lakapo permeson e Medaho por ion diri. Tiu momentoestis ege grava, ar Asuka estas unu el tiuj raraj homojen Koaga, kiuj preska neniam timas disponigi propranopinion, e se i devus okazigi malagrablaon por ili. So-glo kaj edie ekkonsciis, ke se Asuka kontrastaros iliajnopiniojn, tio certe relanus la debaton, kiu dum la pas-inta epoko jam finiis.

Asuka: Nkan e bio1. Mi tre bone askultis Soglon,edien kaj us Mabeden. Ili iuj tre bone parolis kaj eblepravis. Sed kiu inter ni iam renkontis homon, kiu pro-pravole deziris esti blinda? Kiu inter ni ne dezirus estiria, koni alian kulturon, disponigi necesajn materialojnpor plibonigi sian propran vivon? Mi dubas, ke iu tie isopirus esti malfelia apud aferoj, kiuj povus lin feliigi.Ni ne forgesu, ke Dege estas unue unu el niaj gefiloj kajsekve li neniam povus enkonduki malbonintencan afe-ron en Koaga. Mi anka iel timas pri enkonduko de tiapenso, sed unue ni provu kompreni konkrete la penson,kiun nia blanka filo Dege dezirus enkonduki, anta olkapabli konstrastari. iuokaze oni nur povus stari kon-tra io, kion oni bone konas, m bayi2.

Medaho kapgestis por indiki, ke Asuka rajtis eksidi.Almena du malsimilaj opinioj regis inter la eestantoj,

1 mi petas permeson2 jen mia opinio

54


is nun tri homoj kontra unu sola, sed restis multaj,kiuj ne ankora esprimiis. Preska iuj post la interve-no de Asuka evoluis en la saman direkton: necesis dararenkonto kun Dege por konkrete kompreni la ideon ella blanka lando, u i estas tipa blanka a tutmonda,adaptebla en iu homa socio, u nigra a flava? La ideone rompi kontakto kun la nova penso demokrate gajnis.En Koaga iuj sciis, ke denove Dege estos inter ili pordarigi sian jam komencitan kaj interesan rakonton prila inda vivmaniero por la homaro kaj sekve por Koaga.Medaho denove devis informi Dege pri alia rakonto, lisendis denove Doi al Jovotome por transdoni la me-saon. i foje Doi havis sperton pri la vivon en grandaurbo kiel Jovotome. Tia renkontio en Koaga ripetiisplurfoje is la nocio de tempo kaj dato enradikiis: iuen Koaga sciis, ke iu septago estas dimano, do la tagode renkonto kun Dege por lerni pri la vivo. Se okazus, keDege ne honoris sian rendevuon, tio do signifus, ke ebleDio iom forpuis la dimanon pro tute natura kialo pro-pra al Dio mem. En Koaga oni opinias, ke ne homo regula tempon, sed nur Gbedoto1. La venontan dimanon,eble post sep, ok, na a dek tagoj, Dege darigos sianrakonton. iu atendis dimanon, iuj en Koaga sub lagranda baobabo por atendi Dege, neniu koleris, se oka-zis, ke li ne alvenis: tio signifis, ke tiu tago ne estis kaj

1 kreinto de la universo

55


devus esti dimano, oni dare atendis la veran diman-on, kiam efektive venis Dege.

Hodia anka estas dimano, ar Dege us alvenis.iuj jam sidis kaj pretis ekaskulti.

Dege: Kiel mi jam menciis la pasintan fojon, en lablanka lando la respekto de la homa digno kaj valoroege gravas. iu homo havas ian talenton, e se i neestus videbla. Eble Dio mem kreis la mondon, por ke iudependu unu de la alia. La diferenco inter sociaj tavolojestas invento de homo, sed tamen la reciproka depen-deco de unu tavolo al la alia restas videbla: reo bezo-nas sian popolon por esti reo, riulo difinas sian statonkompare al malriulo, la malforta bezonas helpon de pliforta, kaj tiel plu. Sed io tio funkcias baze de principojkonscie difinitaj de iuj. Se la afero efektive en tia sen-co okazus, homoj facile akceptas sekvojn u gravaj amalgrablaj de la principoj. Tiuj principoj kompreneblediferencias de unu popolo al la alia, sed tamen kunmultaj similaj punktoj, ar temas ie pri homo, u nigra,blanka, rua a flava. La blanka homo manas, dormas,dancas, laboras, pripensas same kiel la nigra homo. Vicerte nun rimarkas, ke ne ekzistas granda diferencokrom la hatkoloro. Tamen iuj popoloj, u en Koaga aen Jovotome ne vivas a spertas saman vivkondion, re-alecon, kaj sekve iu popolo devas kapabli inventi ianprincipon a krei kondion, kiu kontribuu al feliigo en

56


sia medio. Tian principon iu popolo devus mem kapa-bli inventi surbaze de sia realeco kaj bezono. Pro tio mine instigas vin iujn kopii la vivmanieron de blankahomo, sed provi kompreni kaj okazigi anon por ide-ala kunvivado en Koaga. iuj en Koaga, sauloj, komer-cistoj, laboristoj, virinoj kaj viroj; alivorte, iuj homoj enKoaga devas sidi sub nia baobabo por inventi ian vivma-nieron tagan por plibonigo de la vivkondioj por iujen Koaga. Tio neniel signifas forigon de io, kio jam ek-zistis kiel socia strukturio fare de nia praavoj, sed elpre-nu ion, kio bonas kaj forlasu la reston. ion, kio bonasa malbonas por la popolo de Koaga vi mem difinu, sedkun kontribuo de iuj ekzistantaj tavoloj en Koaga. Enla mala okazo vi mem semos frustraciojn iuspecajn,kiuj de tempo al tempo okazigus konfliktojn inter vimem. iu en Koaga anka devas konscii, ke personadeziro de unu sola homo ne estas la plej grava por evo-luado de iu popolo, sed nur tiu de la popolo, al kio lasola homo anka apartenas. Unuopulo rajtas provi kon-vinki tutan popolon pri sia bela ideo por antaenigi lasocion kaj devas preti debati pri tio, sed neniel rajtasimponi tion.

Karaj sauloj kaj Koaganu1, jen fakte tio, kio ebligusion, kio allogas homojn kiel vin al la blanka vivmanie-

1 loantoj de Koaga

57


ro ebligita per invento de teknikaoj, kiu neniel estas erode magio kaj miraklo.

Tia renkonto inter Dege kaj Koaganu ripetiis dumjaroj kaj eble ankora dum jarcentoj, sed la tuta afero plikaj pli iis feina rakonto sen konkreta propono por laKoaganu, kiuj atente askultas sen ion konkrete kom-preni. Neniu Koaganu, e la saulo Medaho kuraisdum la renkontoj multnombraj diskuti, demandi, inter-ani, debati pri la ideo nova kun Dege mem. Dege nurbrile literatumis kvaza dum la fama palavro-arbo en lapratempa epoko. Dekoj da jaroj pasis, enkonduko de lateknikaoj el la blanka lando iis realeco, multaj Koaga-nu havigis por si veturilojn, radio-aparatojn; alivorteion, kion siatempe Dege havis en Jovotome. Sed en Ko-aga dare vivas malfeliuloj kun preska io el la blan-ka lando.

58


www.omnibus.se/inko

ISBN 91-7303-145-3

Documents

Codjo, Jean - Dialogo Inter Surduloj (Esperanto)