Neuropsychologie en Hersentumoren.

Dr FK Aarsen,

Klinisch neuropsycholoog

Afdeling Kinderneurologie

Afdeling Kinderoncologie

Wat is neuropsychologie?

Neuropsychologie is de psychologie die zich bezighoudt met de

functies van het brein en de relatie daarvan met gedrag, sociaal-

emotioneel functioneren en cognitief functioneren.

Dit bekijk je door te observeren en te testen en vervolgens te

adviseren en te behandelen.

Verschil linker en rechterbrein

Growing into deficit.

Cogtay, Giedd, Lusk et al (2004)

Cookie Test

Neuropsychologisch denkmodel

Gedrag/gedragsproblemen

Hersen(dis)functies

Neurocognitieve (dis)functies

Omgeving

faciliterend

belemmerend

stimulerend

Test

Neurocognitief

Gedrag

Perceptie Aandacht Geheugen

Leren

Verwerken

Reproduceren

Taal Visueel-

ruimtelijke functies

Executieve functies

Neurocognitief Sociaal-

Emotioneel

Reliability

Reliability in statistics and psychometrics is the overall consistency of

a measure. A measure is said to have a high reliability if it produces

similar results under consistent conditions. (Wikipedia)

r = 0.89 r=0.94

Fundamentals of Biostatistics 7th ed 2010, Rosner WISC-III-Dutch Manual, 2005

Waar komen neuropsychologische

problemen vandaan?

een waterhoofd

de plaats van de tumor

door de behandeling

operatie

chemotherapie

radiotherapie

Plaats van tumor kan een rol spelen

Gedrag

Spraak/taal

Motoriek

Werkgeheugen

Integreren

Korte termijn geheugen

Afleidbaarheid

Impulsiviteit

Plannen

Sociaal inzicht

Zien

Herkennen informatie

Lezen/schrijven/rekenen

Tekenen

Taalbegrip

Lange termijn geheugen

Visueel-ruimtelijk inzicht

Emotie en Horen

Impulsiviteit, inflexibiliteit na frontale hersentumor

Cerebellum en subcorticaal

Subcorticaal (hypothalamus,

thalamus, 3e ventrikel, hypofyse

etc)

Geheugen, aandacht, tempo, taal

en emoties

Cerebellum

Verbindingen met alles:

Het motortje

posterior fossa syndroom/cerebellair mutisme na

operatie van een medulloblastoom

Posterior Fossa syndroom/CMS:

Begint na 2-7 dagen

Moeite met bewuste

mondbewegingen

Emotioneel labiel

Bedplassen

Karakterverandering

Pathologisch huilen/lachen

Niet (Mutisme) of verminderde

spraak. Komt altijd terug.

Cerebellaire

dysarthrie/spraakstoornis.

Late gevolgen van CMS -> CCAS

Cerebellair Cognitief affectief syndroom

4 hoofdproblemen

1 Problemen met de executieve functies

2 Visueel-ruimtelijke tekorten

3 Taal/spraak zwakte

4 Verandering in karakter

Late cognitieve effecten van de radiotherapie

Afhankelijk van dosis, plaats en aard van bestraling

Het kan effect hebben op

Intelligentie

Korte termijn geheugen

Rekenproblemen

Aandacht en concentratieproblemen

(Tempoproblemen)

Cognitieve effecten van de chemotherapie

Afhankelijk van type chemotherapie, hoogte dosering en frequentie

Over het algemeen relatief weinig cognitieve klachten

Aandacht en concentratie

(Geheugenproblemen)

Visuomotorische integratie

Versterkend effect chemo- en radiotherapie op cognitieve functies.

Pre-TPM

na 3 maanden TPM

Effect van anti-epileptica op cognitie en

rekenen.

Cognitieve stoornissen bij kinderen met een

hersentumor

- Bijna alle kinderen hebben problemen

met

- Aandacht en

concentratie/prikkelge

voeligheid

- Tempo

- Afhankelijk van plaats tumor en/of

behandeling ook problemen met:

- Verlaagd IQ

- Geheugen

- Executief functioneren

- Visueel-ruimtelijke

vaardigheden

- Spraak/taal

Voorspellers voor cognitief functioneren

Voorspellers voor een beter functioneren

- Alleen chemotherapie

- Goede behandeling waterhoofd

Voorspellers voor een slechter functioneren

- Radiotherapie

- Waterhoofd

- Leeftijd

- Neurologische complicaties (bijv posterior fossa syndrome/cms)

Problemen met de concentratie

Compensatie

Afleidbaarheid -> plaats in de klas/huiswerk, afdekmiddelen

Volgehouden aandacht -> korte onderbrekingen, tijd opbouwen,

opsplitsen in deelopdrachten, huiswerkplek

Verdeelde aandacht -> 1 ding tegelijk

Training COGMED (www.beterbrein.nl)

ATAG-k (revalidatiecentrum)

Medicatie Ritalin, Concerta etc.

Prikkelverwerking

Problemen met het tempo

Tijdsverlenging

Aanpassen hoeveelheid lesstof

Overstappen naar andere school

Thuis de tijd nemen, het laatste zelf laten doen.

Problemen met het geheugen

Herhalen, herhalen

Visueel/verbaal ondersteunen (picto’s)

Geheugensteuntjes (memorecorder, agenda, kladblaadjes)

Vaste routines

Training COGMED/ATAG-k

Behandelen van geheugen en concentratie

Als je moeite hebt om

1 je te concentreren

2 de hoofd- en bijzaken uit elkaar houden

3 aan een taak te beginnen (omdat de gedachten aan

de taak al vermoeiend is)

4 te focussen. Je wordt snel afgeleid.

5 te onthouden

COGMED

COGMED

Een behandeling voor geheugen en concentratie

Op je eigen computer/tablet

Begeleid door een COGMED coach

5 weken, 5x pw 25 min trainen

www.cogmed.nl

COGMED filmpje

Behandeling voor executieve functies

Als je moeite hebt om

Informatie vast te houden

Snel kunnen schakelen in veranderde situaties

Plannen en organiseren

Het reguleren van de emoties

Braingame Brian

Braingame Brian

Een behandeling voor geheugen en concentratie voor 8-12 jaar. Nu

alleen nog voor ADHD.

Op je eigen computer

Begeleid door een trainer

6 weken, 4x pw 40 min trainen

www.gamingandtraining.nl

Filmpje Braingame Brian

Gedragsproblemen bij kinderen met een hersentumor

- S-ADHD

- Emotionele labiliteit

- Angst

- Sociale problemen

- Inactiviteit, teruggetrokkenheid

- Kinderlijkheid

- Eetproblemen

- Obsessief gedrag

Voorspellers

- Leeftijd

- Plaats tumor (cerebellum tumoren meer gedragsproblemen)

- Recidief (meer sociale problemen)

Behandelen NAH met BrainSTARS

Afstemmen tussen alle betrokkenen.

Geven van informatie over de gevolgen van NAH aan ouders,

leerkrachten en andere betrokkenen. (psycho-educatie).

Begrijpen en beinvloeden van gedrag. Bijv emotieregulatie.

Instellingen die werken met BrainSTARS

Heliomare

InteraktContour

Middin

De Noorderbrug

NOVIzorg

NSWAC

Pluryn

Siza

SWZ

Syndrion

Zozijn

Revalidatiecentra

Schoolse resultaten

59% van de kinderen hebben extra ondersteuning voor school

- 21% speciaal onderwijs

- 38% rugzakje op school/passend onderwijs

Voorspellers voor het soort onderwijs:

- recidief

- jonge leeftijd tijdens diagnose

Deze kinderen scoren significant lager op tests, die volgehouden aandacht,

tempo, lange termijn geheugen en executief functioneren meten.

De QOL is lager bij deze kinderen op de gebieden motoriek, cognitie en

autonomie.

Samenvatting

Meest voorkomende problemen zijn:

Tempo

Concentratie

Vermoeidheid

Growing into deficit

Vraag advies aan ons!

Dank voor de aandacht!