Upload
socioanthro-buu
View
234
Download
9
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Â
Citation preview
SOCIOLOGICAL AND ANTHROPOLOGICAL
THOUGHTS
แนวคดสงคมวทยาและมานษยวทยา รหสวชา 261124
ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2556(สปดาหท 12
ความเปนมาของวชามานษยวทยา 1( ) เนองจากมนษยในสงคมตางๆ มความอยากรอยากเหนเกยวกบประวต ความเปนมา แหลงกำาเนดของตน และประเพณ
ทแตกตางกนไปในสงคมตางๆ ประจวบกบความคดของมนษย ชมชน หรอสงคมตางๆมกมเรองราวทเลาสบตอกนมาทปรากฏอยในนยายปรมปรา (Myth) บางเกยวกบแหลงกำาเนดและ อธบายความ
แตกตางในลกษณะทางกายภาพและวฒนธรรมของมนษย เชน ชนบางกลมเชอวามนษยถกสรางขนมาอยางปจจบนทนดวน
นกมานษยวทยาพยายามจะบอกวามนษยชาตมพฒนาการมาจาก สตวเซลลเดยวและมววฒนาการความเปนมาอนยาวนานหลาย
ลานป ชาวกรกเชอตามตำานานวา พระเจาหรอเทพเจาสรางมนษยขนมา
Aristotle เขยนในหนงสอมชอของของเขาคอ “Politics” วามนษยใน ตอนแรกอยกนเปนกลมเครอญาตกลมเลกๆ แลวตอมาจงอยรวมกน
เปนหมบาน
ความเปนมาของวชามานษยวทยา (2 ) สงทกระตนทำาใหเกดความสนใจในวชามานษยวทยาเปนครงแรก คอ การ
สำารวจทางทะเล ทงนเพราะมนษยทมความแตกตางกนทงทางกายภาพและวฒนธรรมถกคนพบ ในเวลาเดยวกน ในทวป เอเชย แอฟรกาและท
อนๆ แตนยามปรมปราทพงเกดขน หรอเรองเลาของนกผจญภยเกยวกบดนแดนอนลกลบและการพรรณนาเกยวกบ ชนเผาท
ยงลาหลงวามรปรางหนาตาอนแปลกประหลาดตางๆนนไมเปนทยอมรบกนตอไป ในขณะเดยวกนไดมความพยายามจะศกษาพฤตกรรมมนษย
อยางเปนวทยาศาสตร มากขน จากการศกษาเปรยบเทยบวฒนธรรมทำาใหชาวตะวนตกหนไปสนใจศกษา
วถชวตและ ความคดของมนษยตางเผาพนธ เชน ศกษาเกยวกบชวตของอนเดยนแดงเผาตางๆ เทคโนโลยวทยาการความรในสมยฟ นฟศลปวทยาการได มผลทำาใหเกดความเจรญ ทางวทยาศาสตรธรรมชาตมากยงขน เปนการแผวทางไปสการศกษาปรากฏการณ การดำาเนนชวตของมนษยอยางมระบบ ทรวมเอาการศกษาลกษณะทางกายภาพ วฒนธรรม และพฤตกรรมมนษยหลากหลายกลมไวดวย
ความหมายและขอบขายของวชามานษยวทยา
ราชบณฑตยสถาน 2524 21: คำาวา “anthropology” มาจากศพทภาษากรก คอ anthropos หมายถงมนษยและ logos หมายถง การศกษา
เมอพจารณาถงคำาจำากดความดงกลาว เหนไดวามความหมายและขอบขายกวางขวางมาก นกมานษยวทยาคนหาคำาตอบตางๆ เกยวกบววฒนาการของมนษย สงคมมนษย และวถชวต ของผคนในสงคมวามความเหมอน-ความแตกตางกน ในมตตางๆอยางไร สงเหลานลวนเปนสวนหนงของมานษยวทยาทงสน
ลกษณะเดน 6 ประการของวชามานษยวทยา 1( )
เนนการเปรยบเทยบความเหมอนและความแตกตางของพฤตกรรมของมนษยในดานตางๆ นนคอ นกมานษยวทยาพยายามคนหากฎ
เกณฑทสงผลใหมนษยในสงคมตางๆมพฤตกรรมทเหมอนกนและตางกนไป ทงนเพอการพยายามทำาความเขาใจธรรมชาตของมนษย
นกมานษยวทยามกเนนการศกษาความแตกตางวฒนธรรม ทงนเพอใหไดมา ซงกฎเกณฑอนเปนสากลสำาหรบธรรมชาตของมนษย และเพอลดอคต ในการศกษาพฤตกรรมของมนษยซงเปนเปาหมายทสำาคญของการเรยนการสอนในวชามานษยวทยา แตในบางกรณทการศกษาวฒนธรรมตางชาตเปนไมได นกมานษยวทยาก
อาจเนนศกษากลมคนในวฒนธรรมยอยของสงคมตวเองทตางไปจากผศกษา เชน กลมชาวเขาเผาตางๆ หรอชนกลมนอยในสงคมไทย
ลกษณะเดน 6 ประการของวชามานษยวทยา 2( )
นกมานษยวทยาในปจจบนจะศกษาสงคมในทกระดบการพฒนา คอทำาการศกษาสงคมทกแหงทวโลกไมวาจะเปนสงคมดอยพฒนา สงคมกำาลงพฒนาหรอสงคมอตสาหกรรมซงพฒนาแลว เนองจากสงคมเหลานไดเปลยนแปลงไปอยางมากตงแตชวงหลงสงครามโลกครงท 2 เปนตนมา เปนเหตใหนกมานษยวทยาหนมาสนใจศกษาสงคมสมยใหมมากยงขน ขณะทในอดตนกมานษยวทยามกเนนศกษาสงคมดงเดมหรอทเรยกวาสงคมทไมร หนงสอ
นกมานษยวทยามกเนนศกษาชวตมนษยในทกแงมมทกดานของชวต เชน ครอบครว เศรษฐกจ การเมอง ความเชอ คานยม สาธารณสข เทคโนโลยและการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมรวมไปถงการพฒนาดวย เนองจากนกมานษยวทยามแนวคดสำาคญวาการจะเขาใจพฤตกรรมของมนษยไดอยางสมบรณ
ลกษณะเดน 6 ประการของวชามานษยวทยา (3 )
นกมานษยวทยามกเนนศกษาลกษณะทสำาคญสองอยางของมนษยชาต คอ ลกษณะทางกายภาพและลกษณะทางวฒนธรรม นกมานษยวทยาจะศกษายอนไปสอดตอนยาวนานของมนษยตงแตเรมมมนษยพวกแรกเกดขนบนโลกเมอประมาณ 3 ลานปมาแลว โดยศกษาทงพฒนาการทางดานกายภาพและวฒนธรรมของมนษยตงแตสมยแรกเรมมขนมาจนถงในสมยปจจบน รวมไปถงการพยายามคาดคะเนหรอพยากรณลกษณะทางกายภาพและวฒนธรรมของมนษยชาตในอนาคตดวย
ลกษณะเดน 6 ประการของวชามานษยวทยา (4 )
วชามานษยวทยามระเบยบวธวจยทมลกษณะเฉพาะของตวเองเรยกวา งานวจยสนามทางมานษยวทยา“ ” (Anthropological field work) ทำาใหแตกตางไปจากสงคมศาสตรสาขาอนๆ เทคนคทสำาคญของงานวจยสนามทางมานษยวทยา คอ การสงเกตอยางมสวนรวม (Participant observation) คอ การทนกมานษยวทยาเขาไปอยอาศยในชมชนทตวเองเลอกศกษาเปนเวลาไมนอยกวา 1 ป เพอเรยนรวฒนธรรมของชาวบานในแงมมตางๆ โดยตองทำาตวใหชาวบานเชอถอดวยการทำาตวใหเหมอนชาวบานใหมากทสด พยายามเรยนรภาษาทองถน เขารวมกจกรรมตางๆกบชาวบาน การเกบขอมลโดยวธน จะทำาใหนกมานษยวทยาไดขอมลปฐมภมทเชอถอไดและมรายละเอยดตางๆ มากกวาการใชระเบยบวธวจยแบบอนๆของสงคมศาสตร
ชาตพนธวรรณา 1( ) เปนรากฐานของวชามานษยวทยาวฒนธรรม คำาวา
“Ethnography” มาจากรากศพท 2 คำา คอคำาวา “Ethno” แปลวาเชอชาตหรอประชากร และคำาวา “Graphein” แปลวาการเขยน เมอรวมคำาทง 2 เขาดวยกนแปลไดวาการเขยนเกยวกบประชากรกลมตางๆ ชาตพนธวรรณา จงหมายถง “ ” การพรรณนาถงวถชวต ขนบธรรมเนยม ประเพณหรอวฒนธรรมทเฉพาะของสงคมใดสงคมหนง เพอใหรจกวฒนธรรมนนๆไดอยางลกซงยงขน เชน การพรรณนาเกยวกบวถชวตของชาวเขาเผาตางๆ ชาวจน ชาวญวน ชาวมอญหรอชนกลมนอยกลมอนๆในประเทศไทย หรอเปนการพรรณนาเกยวกบชวตความเปนอยของอนเดยนแดงเผาตางๆ ในประเทศอเมรกา หรอสงคมระดบชนเผาตางๆของทวปออสเตรเลยหรอแอฟรกา
ชาตพนธวรรณา 2( ) ในชวงแรกของการศกษาชาตพนธวรรณา นกมานษยวทยาใชขอมลของนกสำารวจ นกเดน
ทาง นกสอนศาสนาทไดบนทกวฒนธรรมของสงคมตางๆไว ตอมาในศตวรรษท 19 นกมานษยวทยาวฒนธรรมในกลมชาตพนธวรรณาเรมมความเหนตรงกนวา ขอมลเหลานนอคตและมความไมเปนกลางอกทงยงเชอถอไมได จงเลกใชมลดงกลาว นบเปนจดเรมตนของการทำางานวจยสนาม (Field work)
โดยโบแอส (Boas) ผไดชอวาเปนบดาของมานษยวทยาวฒนธรรมในอเมรกา สนบสนนใหนกมานษยวทยาทกคนจะเกบขอมลดวยตวเองโดยใชระเบยบวธวจยสนาม เนองจากงานวจยสนามเปนสวนหนงของการศกษาอบรมของผจะเปนนกมานษยวทยาอาชพ ดงนนนกมานษยวทยาทกคนจงเปนนกชาตพนธวรรณาไปดวย การศกษาของนกชาตพนธวรรณาเปนลกษณะการศกษาในเชงการศกษาเปรยบเทยบระหวางวฒนธรรมตางๆ ทำาใหเกดการศกษาขามวฒนธรรม (Cross Cultural Study) โดยนกมานษยวทยาตองรตกตวตนของตวเองกอนวาอยในกลมไหน พวกไหน มวธคดและสภาพชวตความเปนอยอยางไรและแตกตางไปจากคนกลมอนๆอยางใดบาง เมอรจกวาเขาแตกตางอยางไรแลวกตองมาเปรยบเทยบดวาทามกลางความแตกตางนนมอะไรทเหมอนกนในความเปนมนษยบาง งานศกษาทางชาตพนธวรรณายงสามารถเออประโยชนแกนกสงคมศาสตรสาขาอนๆ ทสามารถนำาขอมลเหลานไปปรบใชตามวตถประสงคในศาสตรของตวเองไดอกดวย
สาขายอยทางมานษยวทยา 1( ) มานษยวทยาออกเปน 4 สาขายอย ดงน
1)มานษยวทยากายภาพ (Physical Anthropology) 2) โบราณคด (Archaeology) 3) มานษยวทยาภาษาศาสตร (Anthropological Linguistics) 4) มานษยวทยาวฒนธรรม (Cultural Anthropology)
สาขายอยทางมานษยวทยา 2( ) มานษยวทยากายภาพ (Physical Anthropology)
สาขาวชานใหความสนใจมนษยในฐานะทเปนสวนหนงของอนทรยชวะ (Biological organisms) วตถประสงคของมานษยวทยากายภาพ คอ การพฒนาองคความรทเกยวของกบชวะ สรระ และลกษณะทางพนธศาสตรของประชากรมนษยทงโบราณและสมยใหม โดยการศกษาลกษณะทางชวภาพหรอลกษณะทางกายภาพของมนษย เรมทำาการศกษาตงแตพฒนาการทางกายภาพของมนษยในอดตเรอยมาจนปจจบน
สาขายอยทางมานษยวทยา 3( ) โบราณคด (Archaeology):
นกโบราณคดสนใจกจกรรมตางๆของมนษยโดยผานการศกษาจากหลกฐาน รองรอยตางๆทมนษยในอดตเหลอทงไว เชน เครองมอเครองใชตางๆ เครองมอหนหรอทเรยกกนโดยทวไปวา ขวานหน หรอ ขวานฟา ภาชนะดนเผา งาและเขาสตว กระดกคน“ ”
และสตว ถำาหรอเพงผาทนกโบราณคดเชอวาเปนทอยของมนษยในสมยกอนประวตศาสตร สงกอสรางสมยกอนประวตศาสตร การทบถมของชนดนและศลปะประเภทตางๆ เชนภาพเขยน รปแกะสลกเปนรปสตวตางๆ รปคน (เทพเจา ?) ผานพธกรรมปลงศพ เปนตน นกโบราณคดสามารถวาดภาพชวตของมนษยในอดตไดจากการสนนษฐานจากกซาก (ฟอสซล ) และหลกฐานตางๆ นกโบราณคดศกษาหลกฐานเหลานเพอสรางประวตความเปนมาและชวตความเปนอย หรอวถชวตของกลมคนทศกษา
สาขายอยทางมานษยวทยา 4( ) มานษยวทยาภาษาศาสตร (Linguistics Anthropology)
นกมานษยวทยาภาษาศาสตรคอนกมานษยวทยาทมงเนนประเดนการศกษาไปทภาษาซงถอเปนสวนหนงของวฒนธรรม สวนมากนกมานษยวทยาภาษาศาสตรใหความสนใจไปทภาษาของสงคมทยงไมมตวอกษรใช เพอมงศกษาหา แหลงกำาเนดของภาษานนๆ รวมไปถงศกษาพฒนาการของภาษานนๆ โดยศกษาวาภาษาของมนษยเรมมขนเมอใด และเกดขนไดอยางไร ตวอยางเชนการวเคราะหรากศพทในภาษาตางๆ ทำาใหทราบตอไปถงประวตความเปนมาและการอพยพของมนษยในสงคมตางๆได ในปจจบนนกมานษยวทยาภาษาศาสตร สนใจทจะศกษาศกษาหาความสมพนธระหวางภาษาและวฒนธรรมดานอนๆ สนใจศกษาโลกทศนของมนษยในสงคมตางๆ เพอทำาความเขาใจโครงสรางของภาษานนๆ นอกจากนนยงทำาการศกษาภาษาในฐานะเปนระบบสอสารสำาคญทมนษยใชในการตดตอสมพนธกน เพราะเชอวาการศกษาภาษาและวฒนธรรมชวยทำาใหเราเขาใจพฤตกรรมของมนษยได
สาขายอยทางมานษยวทยา (5 ) ตวอยางงานวจยของนกมานษยวทยา
ภาษาศาสตร การวจยเรอง คำาเมอง กบอตลกษณของคนเมอง “ ”(สเทพ สนทรเภสช 2 5 4 3 ) ภาษาถอวาเปนอตลกษณทสำาคญอกอยางหนงทชาวไทยเหนอใชกำาหนดกลมชาตพนธของตนเอง คนเมอง ถอวา“ ”มภาษาพดของตวเอง เรยกวา คำาเมอง และม“ ” ตวเมอง ใชเปนภาษาเขยน ททำาใหแตกตางจาก“ ”คนไทยทอยในภมภาคอนๆของประเทศ เชน ภาคกลาง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคใต
สาขายอยทางมานษยวทยา 6( ) มานษยวทยาวฒนธรรม (Cultural Anthropology):
การศกษาวฒนธรรมของมนษย หรอกลาวไดวาเปนเรองทเกยวของกบพฤตกรรมทไดรบการเรยนร เพราะสำาหรบมนษยแลว พฤตกรรมทงปวงเปนผลผลตในทางวฒนธรรม นกมานษยวทยาวฒนธรรมใหความสนใจวฒนธรรมในสงคมตางๆทงสงคมของผคนทอยหางไกล ไมรหนงสอ จนกระทงถงสงคมทมความเจรญมาก การศกษาพฤตกรรมทเกดจากการเรยนรและผลทเกดขนจากการเรยนรของมนษย หรอศกษาวฒนธรรมของสงคมตางๆทวโลก โดยทวไปมานษยวทยาวฒนธรรมแบงกลมการศกษายอยออกไดเปน 3สาขา คอ
ชาตพนธวรรณา (Ethnography)
มานษยวทยาภาคสงคม (Social Anthropology)
ชาตพนธวทยา (Ethnology)
ชาตพนธวทยาหรอมานษยวทยาวฒนธรรม
ลกษณะทสำาคญอยางหนงของมานษยวทยาวฒนธรรม คอนกมานษยวทยาจะศกษาพฤตกรรมมนษยในทกแงมมของชวตในสงคมตางๆ เชนการศกษาของ มาลเนาสก (Malinowski) ททำาการศกษาพธกรรมการคาขายพบวาการแลกเปลยนสงของมคาสองชนของสงคมโทรเบรยนเกยวของกบทกสงทกอยางทชาวเกาะทำาคอเกยวกบระบบเศรษฐกจ สถานภาพทางสงคม เกยรตคณ ความเชอและการปฏบตกจกรรมทางศาสนา รวมทงคานยมและทศนคตดวยนอกจากนมานษยวทยาวฒนธรรมยงประกอบไปดวยสาขายอยๆ ดงน
มานษยวทยาการเมองปกครอง มานษยวทยาศาสนา มานษยวทยาเศรษฐกจ
การศกษาระบบเครอญาตและการจดระเบยบทางสงคม มานษยวทยาเชงจตวทยา
ภาษาและวฒนธรรม มานษยวทยานคร นเวศนวทยาวฒนธรรม มานษยวทยาการแพทย การเปลยนแปลงทางวฒนธรรม
สรป สาขาวชามานษยวทยา นอกเหนอจากทกลาวมาขางตนแลวมนก
มานษยวทยาบางทาน ไดแบงสาขามานษยวทยาออกเปนเพยง 2 สาขาใหญ โดยใชเกณฑตามเนอหาสาระของวชาคอสาขามานษยวทยากายภาพ และสาขามนษยวทยาวฒนธรรม โดยรวมสาขายอยอก
3 สาขาไวดวยคอ โบราณคด มานษยวทยาภาษาศาสตรและชาตพนธวทยา ดงแผนภมขางลางน
ความสมพนธของวชามานษยวทยากบสงคมศาสตรอนๆ
มความเหลอมลำากนมากทงในทางทฤษฎและทางปฏบตระหวางสงคมวทยาและมานษยวทยา และยงคงมความแตกตางทแยกใหไดชดเจนอย นกมานษยวทยาสวนมากสนใจศกษาผคนทไมใชตะวนตก และศกษาชมชนขนาดเลก โดยใชวธการสงเกตและสอบถามกบประชาชนในลกษณะทมความใกลชด สวนนกสงคมวทยานนสนใจศกษาระบบสงคมทมขนาดใหญกวา โดยใชแบบสอบถามในการเกบรวบรวมขอมล หรอใชสถตจากประชากร ไมวาจะเปนในรปของอตราอาชญากรรม การจางแรงงาน ขอมลเกยวกบการออกเสยงเลอกตงและเรองอนๆ โดยทวๆไปแลวนกสงคมวทยาจะมการวเคราะหขอมลทางสถตมากกวานกมานษยวทยา
การศกษาของนกมานษยวทยานนรวมถงมานษยวทยากายภาพดวย ในฐานะทเปนศาสตร สวนหนงทสำาคญแตนกสงคมวทยาใหความสนใจหลกอยทการศกษาเรองสงคมเทานน
นกมานษยวทยาไดมการพนจศกษาถงประวตศาสตรวฒนธรรมในฐานะทเปนแกนกลางของวชาน แตนกสงคมวทยาไมสนใจในแงของประวตศาสตร แตสนใจทจะศกษาวจยถงสถาบนทางสงคมสมยปจจบน
ประโยชนของวชามานษยวทยา 1( ) 1 การศกษาวชามานษยวทยาชวยใหเขาใจการ
ถายทอดทางกรรมพนธ และการถายทอดทางสงคมทเกดจากการเรยนร มานษยวทยาเหนความสำาคญของวฒนธรรมในการปรบตวของมนษยตอสงแวดลอมทางกายภาพและทางสงคม วชานทำาใหเรามองความคดทมกนอยทวไปเกยวกบธรรมชาตของมนษยอยางวพากษวจารณ
2. นกมานษยวทยาชวยลดความนยมในชาตพนธของตวหรอลดอคต (Ethnocentrism) ของมนษยในสงคมตางๆ คอการมองโลกโดยผานเลนซแคบๆของวฒนธรรมตว
ประโยชนของวชามานษยวทยา 2( ) มนษยทวโลกมอคตมกมองสงตางๆตามความคดทเปนแบบฉบบในวฒนธรรมของตว
แตอคตเปนมากวาความคดและการมองปรากฎการณตางๆมนยงเปนแนวทางของการปฏบตหรอการกระทำาทใชตดสนวฒนธรรมอนๆโดยใชมาตรฐานของวฒนธรรมตว เชน อคตของคนในสงคมตะวนตก ควรไดรบความสนใจจากนกวชาการในประเทศกำาลงพฒนา สถานการณทางประวตศาสตรทนำาไปสการเผยแพรอารยธรรมตะวนตกไดทำาใหชาวตะวนตกมความเชออยางแรงวา สงคมของเขาถกตองดกวาเหนอกวาสงคมกำาลงพฒนาทงหมด เชอวาตะวนตกมเทคโนโลยทเหนอกวากลมอนๆ การกลายเปนอตสาหกรรม (Industrialization) และการกลายเปนเมอง (Urbanization) ปรากฏการณทางสงคมทกำาลงเกดขนในโลกท 3 หรอในสงคมกำาลงพฒนา
ในระดบของประเทศกำาลงพฒนาเชนประเทศไทยกเชนเดยวกน ประชากรในเมองมกคดวาคานยมความเชอเทคโนโลยของตวดกวาเหนอกวาคานยมของคนในชนบท คนเมองมกมองคนชนบทวานาสงสารดอยพฒนา ขาดปจจยตางๆทจำาเปนในการดำารงชวต และมกจะใสความคดความเชอทางเทคโนโลยของตวรวมทงการปฎบตตางๆลงไปในสงคมชนบท ผานกลไกของรฐบาลทถอวามอำานาจอนชอบธรรมทจะพฒนาชนบทโดยการใสโครงการพฒนาตางๆลงไปในชมชนชนบท
แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา 1( )
ทฤษฎโครงสรางหนาท (Structural Functional Theory) นกมานษยวทยาทสำาคญในกลมน ไดแก เอ.อาร แรดคลฟฟ บราวน (A.R. Radcliffe-Brown) และ โบรนสลอร มาลเนาสก (Bronislaw Malinowski) ใหความเหนวา “การจะเขาใจระบบเศรษฐกจนนจะตองเขาใจถงโครงสรางสงคมกอนและระบบเศรษฐกจเปนผลทเกดจากโครงสรางสงคม แนวคดนเชอวา สงคมจะมการเปลยนแปลงไปในทางทดขน” “และกาวหนาขน การศกษาสงคมตามแนวคดนมกจะใหภาพนงมากกวาภาพทเคลอนไหว สำาหรบในเรองความเปนปกแผนทางสงคม (Social Solidarity) จะทำาใหมองภาพความขดแยงหรอเสยระเบยบทางสงคมวาเปนพยาธสภาพทางสงคม (Social Pathological) และจำาเปนตองแกไขเพอใหสงคมมความเปนระเบยบมากขน ”
เนองจากนกทฤษฎในแนวคดนไดรบอทธพลทางความคดจาก เอมล เดอรคามส (Emile Durkheim) และนกคดคนอนๆในสายเดยวกนจะเนนศกษาระบบเครอญาตโดยใชขอมลชาตพนธวรรณา (Ethnography) แสดงความสมพนธทางเครอญาตระหวางคนทมความผกพนทางสงคม
โดยสรปแลวทฤษฎโครงสรางหนาท สนใจความตองการของปจเจกบคคล (ผกระทำา ) และโครงสรางขนาดใหญ เชน สถาบนสงคม คานยมทางวฒนธรรมทเกดขนมาเพอตอบสนองความตองการเหลาน รวมทงเนนความสมพนธทางสงคมโดยเฉพาะกลไกเพอขจดการความขดแยงในความสมพนธดงกลาว
แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา 2( )
ทฤษฎวฒนธรรมและบคลกภาพ (Culture and Personality Theory) นกคดทสำาคญในกลมน ไดแก รธ เบเนดกต (Ruth Benedict) และมารการเรต มด (Margaret Mead) งานศกษาชนสำาคญของเบเนดกต ชอ “Patterns of Culture” (1934) ศกษาสงคมอเมรกน-อนเดยน เนนถงอทธพลของวฒนธรรมและการปรบตวของปจเจกบคคล และไดเสนอความคดเกยวกบรปลกษณทางวฒนธรรม (Cultural Configuration) ซงเปนแนวคดทถอวาสวนประกอบตางๆของวฒนธรรมมลกษณะพงพาอาศยซงกนและกน และรวมเปนหนงเดยว เบเนดกตเชอวา ปจเจกบคคลและกระบวนการทาง“จตวทยาของปจเจกบคคลมอทธพลตอวฒนธรรมดวย ” ทฤษฎนใชไดในการศกษาสงคมสมยใหม โดยศกษาลกษณะประจำาชาต (National Character) ของสงคมตางๆ เชน อเมรกา ไทย ญปน ประเดนทพบจากการศกษาและนาสนใจเปนอยางยงอกอยางหนง คอ บคลกภาพทมคณคาในสงคมหนงอาจกลายเปนความผดปกตทางจตหรอเปนพฤตกรรมเบยงเบนในอกสงคมหนงกได
แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา -21( )
ทฤษฎวฒนธรรมและบคลกภาพ (Culture and Personality Theory) เอดเกอตน (Edgerton) ไดศกษาชนเผาตางๆ 4 เผาในแอฟรกาตะวนออก โดยแบงแตละเผาออกเปนกลมๆ ดงน 1( ) กลมเกษตรกร (2) กลมเลยงสตว โดยพบวา ชนเผาทง 4 ตางมความแตกตางในบคลกภาพ และพบอกวากลมทงสองประเภทจากเผาเดยวกนกยงมความแตกตางกนดวย เชน กลมเลยงสตวเปนปจเจกบคคลมากกวากลมเกษตรกร เปนตน
มด ไดเขยนหนงสอชอ “Coming of Age in Samon” (1928) โดยชใหเหนถงคณลกษณะทสำาคญของวฒนธรรมสวนรวมของชาวเกาะซามวทใหความสำาคญกบรปแบบ (Formalism) หรอ การกำาหนดพฤตกรรมอยางเครงครดแนนอนตายตว ทำาใหปจเจกบคคลมทางเลอกนอยลง
โดยสรปแลวเนอหาสาระของทฤษฎวฒนธรรมและบคลกภาพนใหความสำาคญกบความสมพนธระหวางวฒนธรรมกบบคลกภาพ เพราะเชอวาวฒนธรรมจะเปนเครองมอชวยในการปรบตวของปจเจกบคคล ขณะเดยวกนบคลกภาพกอาจเปนเครองชวยใหวฒนธรรมและสงคมดำารงอยได
แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา -31( )
ทฤษฎนเวศนวทยาวฒนธรรม (Cultural Ecology Theory) นกมานษยวทยากลมนทสำาคญ ไดแก จเลยน เอช สจวต (Julian H. Steward) แดร ฟอรด(Daryl Forde) คลฟฟอรด เกยซ (Clifford Geetz) และมารวน แฮรรส (Marvin Harris)
สจวต ใหความหมายนเวศนวทยาวา คอการปรบตวใหเขากบสภาวะแวดลอม “นเวศนวทยาทางวฒนธรรม จงหมายถงวธการศกษาหาหลกเกณฑทางวฒนธรรม ซงเปนผลกระทบจากการปรบตวเขากบสภาวะแวดลอมของมนษยแตละสงคม นเวศนวทยาวฒนธรรมจงแตกตางไปจากนเวศนวทยาสงคม (Social Ecology) เพราะนเวศนวทยาวฒนธรรมมงแสวงหากฎเกณฑเพออธบายทมาของลกษณะและแบบแผนวฒนธรรมบางประการทมอยในแตละสภาวะแวดลอม มากกวามงแสวงหาหลกการทวไปทใชไดกบทกวฒนธรรมและสภาพแวดลอม สงทสำาคญทสดในแนวคดนคอ ” แกนวฒนธรรม “ ” (Cultural Core) ซงหมายถง กลมของลกษณะหรอแบบแผนวฒนธรรมทมความสมพนธใกล“ชดมากทสดกบกจกรรมเพอการดำารงชพและการจดการทางเศรษฐกจ ”
แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา -32( )
ทฤษฎนเวศนวทยาวฒนธรรม (Cultural Ecology Theory) ทงนจะมงสนใจการนำาวฒนธรรมทางวตถ (ระบบเทคนควทยาทใชหรอเครองมอเทคโนโลย ) มาใชและกอใหเกดการจดการทางดานสงคมทแตกตางกนอยางไรในสภาวะแวดลอมทแตกตางกน เพราะสภาวะแวดลอมแตละแหงอาจเปนตวชวยหรอขอจำากดใชเทคนควทยาเหลานกได
แฮรรส ศกษาการทำาสงครามของชนบรรพกาล (Primitive Warfare) โดยอธบายวา “สงครามเปนกลไกอนหนงในการปรบจำานวนประชากรใหเหลอพอทจะสามารถอาศยอยในระบบนเวศนหนงไดอยางเหมาะสม ”
เกรยซ ศกษาพฒนาการทางประวตศาสตรของแบบแผนการเกษตรในอนโดนเซย ไดเขยนหนงสอ “Agricultural Involution” (1963) ชใหเหนถงอทธพลของระบบนเวศนทมตอโครงสรางสงคม หวใจทสำาคญของแนวคดนกคอ การรวมเอาระบบสงคม “วฒนธรรมและสภาวะทางชววทยาเขาดวยกนในการศกษาการพฒนาของสงคม ”
แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา -33( )
ทฤษฎนเวศนวทยาวฒนธรรม (Cultural Ecology Theory)
ทฤษฎนเวศนวทยาวฒนธรรมเนนวา ความเชอและการปฏบตตางๆตาม“ระบบวฒนธรรม ทดเหมอนไรสาระ ไมมเหตผล แตอาจมผลในดานการใชทรพยากรอยางมเหตมผลกได โดยคำานงถงระดบของเทคโนโลยทใชเฉพาะสถานทดวย เชน การกนเนอววเปนของตองหามของชาวฮนดทงทความ”อดอยากยากจนมไปทวอนเดยนน แฮรรสอธบายสงเหลานวา การหามกนเนอ“ววมความหมายวาววมไวใชลากคนไถ หากไมมววกจะไมอาจทำาการเกษตรได ดงนนขอหามทางศาสนาจงเปนการเพมความสามารถของสงคมเกษตรกรรมในระยะยาว ”
โดยสรปแลวทฤษฎนเวศนวทยาวฒนธรรมนจะชวยใหเขาใจถงความสมพนธระหวางประชากร สงแวดลอมทางสงคมและลกษณะทางกายภาพในสงคมไดอยางชดเจนยงขน
แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา -41( )
ทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรม (Cultural Diffusion Theory) เนนถงกระบวนการทางประวตศาสตรทใชอธบายการเปลยนแปลงทางวฒนธรรม เรยกวา ลกษณะเฉพาะทางประวตศาสตร “ ”(Historical Particularism) นกมานษยวทยาในแนวความคดนคอ ฟรานซ โบแอส (Franz Boas) ชใหเหนวา การแพรกระจายทางวฒนธรรมเปน“ กระบวนการทมลกษณะสำาคญของวฒนธรรมหนงแพรกระจายไปสอกวฒนธรรมหนง โดยปรบเปลยนใหสอดคลองกบวฒนธรรมใหม ”นอกจากนนยงเปนผสนบสนนใหเกดแนวคดทเชอวา วฒนธรรม“สามารถวดได โดยนำาวฒนธรรมทแตกตางกนมาเปรยบเทยบกนและพจารณาคณลกษณะทสงกวาหรอดอยกวาของแตละวฒนธรรม แตยงคงเชอวาวฒนธรรมนนไมมวฒนธรรมใดทดกวาหรอเลวกวากน ”
แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา -42( )
ทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรม (Cultural Diffusion Theory)
เอช.จ . บารเนท (H.G. Barnett) นกมานษยวทยาชาวอเมรกนผซงสนใจศกษาในประเดนทเกยวกบนวตกรรม (Innovation) ทถอวาเปนตวแทนจากวฒนธรรมหนงและมการถายทอดไปยงวฒนธรรม อน ในงานเขยนชอ “Innovation : The Basis of Cultural Change” (1953) กลาวไววานวตกรรมกคอ ความคดหรอพฤตกรรมหรอสงใดๆกตามทเปนของใหม เพราะมนแตกตางทางดานคณภาพไปจากรปแบบทมอย บารเนทเชอวา วฒนธรรมเปลยนไปเพราะนวตกรรม แตขณะ“เดยวกนวฒนธรรมบางวฒนธรรมอาจเปนตวถวงหรอไมสนบสนนใหเกดมนวตกรรมกได ฉะนนเขาจงเสนอวาจำาเปนตองมวธการสงเสรมใหเกดนวตกรรมขนในสงคมหรอวฒนธรรม ”
แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา -43( )
ทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรม (Cultural Diffusion Theory)
เอฟเวอเรท เอม . โรเจอร (Everett M. Rogers) ผเขยนงานชอ “Diffusion of Innovations” ไดเนนวา การเปลยนแปลงสงคมสวนใหญ“ เกดจากการแพรกระจายทางวฒนธรรมจากภายนอกเขามามากกวาเกดจากการประดษฐคดคนภายในสงคม และนวตกรรม (Innovation) ทถายทอดกนนนอาจเปนความคด (Idea) ซงรบมาในรปสญลกษณ (Symbolic Adoption) ถายทอดไดยาก หรออาจเปนวตถ (Object) ทรบมาในรปการกระทำา (Action Adoption) ซงจะเหนไดงายกวา โรเจอร ยงไดกลาวอกวา นวตกรรมทจะยอมรบกนได” “งาย ตองมลกษณะ 5 ประการ ไดแก 1( ) มประโยชนมากกวาของเดม (Relative Advantage) (2) สอดคลองกบวฒนธรรมของสงคมทรบ (Compatibility) (3) ไมยงยากสลบซบซอนมาก (Less Complexity) (4) สามารถแบงทดลองรบมาปฏบตเปนครงคราวได (Divisibility) และ 5( ) สามารถมองเหนเขาใจงาย (Visibility)
โดยสรปทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรมนจะชวยอธบายวธการ/ขนตอน ของการเผยแพรวฒนธรรมหนงไปสอกวฒนธรรมหนง ซงจะตองคำานงถงขอเหมอนและขอตางของวฒนธรรมทงสองเปนสำาคญ
แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา -51( )
แนวคดความลาหลงทางวฒนธรรม (Cultural Lag) นกคดในกลมน เชน วลเลยม ออก-เบอรน (William Ogburn) นกสงคมวทยาชาวอเมรกน มองวา “การเปลยนแปลงทางวฒนธรรมจะกอใหเกดภาวะการปรบตวไมทนขนเสมอ ทำาใหเกดความเฉอยหรอความลาหลงทางวฒนธรรมขน เชน วฒนธรรมทางวตถทำาให สงคมเจรญแลว เชนการม”รถยนตขบ แตวฒนธรรมทไมใชวตถ อนไดแก คานยม ประเพณยงไมปรบตวกลมกลนกบวฒนธรรมทางวตถ เพราะกลวการเปลยนแปลง ไมกลาเปลยนนสยหรอพฤตกรรม ขาดการศกษา แมจะมรถยนตแตการปฏบตตามกฏจราจรยงเกดไมเทากบปรมาณ รถทเพมขน
แนวคดมานษยวทยาเศรษฐกจ (Economic Anthropology) เปนแนวคดทนำาความรดานเศรษฐกจมาผสมผสานกบวธการทางการศกษามานษยวทยา เพอใชศกษาลกษณะเศรษฐกจของสงคม ซงชวยกอใหเกดความเขาใจพฤตกรรมของคนในดานความสมพนธทางเศรษฐกจไดดยงขน จงสนใจในการใชแบบแผนทางวฒนธรรมในเรองกรรมสทธของ ปจจยการผลต วธการผลต (เทคโนโลยทใช ) และการกระจายผลผลตทไดจากผลต (ระบบตลาด ) มาเปนกรอบในการพจารณา