A P H O R I S M O R U MDE

VIRIBUS MEDICAMINUMPARTICULA PRIM A

E M E T I C AC O M P R E H E N D E N S ,

Qu A MC O N S E N S . A M P L 1 S S . & E X P E R I E N T I S .

O R D . M E D I C O R U M REG. AC. UP SAL.

P R Æ S I D E

JOH. GUST. ACREL,M. D . MED. T H E O R E T . ET PRACT. PROF. REG. ET ORD.

REG. ACAD. SC IEN T. HOLM. A T Q U E SOC. REG. SCIENT.UPS. MEMBRO j CET.

PUBLICO SUBJICIT EXAMINI

JO H . SIG FR. S C H E D V I N ,S t i p . Q r o n v . V e s t m a n n u s .

IN A U D IT. GUST. MAJ. D. XVI DEC. MDCCLXXXIXH. A. M. S.

U P S A L I Æ , l it t e r is D ir e c t . Jo h a n n . E d m a n .

B R U K S - P A T R O N E NH Ö G Å D L E

nn 'itim 'n/r m ® n m nn nn nrHE R R

Uder ̂ fom i lyckans fam n Kunßaper ce!) fm ak förenar ,Uti alla lärdoms grenar

Er bvars inßgt ock hvars namn Ford as lika a f de Lår de Som Ert hjerta a ger varde Ibland dem fom kanna E r , Tackfaviheten i m itt finne Evigt vordande E rt minne3 Detta offer billigt ger*

J . S. SCH ED -V m

CLASSIS P r i m a STIMULANTIAO R D O i : s E V A C U A N T I A .

GENUS i : tn e m e t i c a .

i.

Medicamenta quæ ftimulo p rop r io Ventr icu lum furfutn ad evacuandum eliciunt, Emetica vocantur feu v o mitor ia .

§• n .

A & ionem illam quam vomitum appel lan t , natura fubinde excitat medica t r ix , hancque etiam in morbis tam acutis quam chronicis , vario fine, tum evacuando, vel m o tu m T u b i inteflinalis inci tando, vifcera c o m m o v e n d o , fpafmos r e f ræ n a n d o , fudorem pe l lendo , abforpt ionem p r o m o v e n d o , in therapia cum fuccesfu intendimus.

§. III.

Exinan i t ionem ventr icul i , feu v o m i tu m , five a nat u r a , fponte fua, vel arte exc i ta tam, praecedunt l an g v o r & v e r t i g o , copiofus falivæ & faucium humoris affluxus,

A 2 ru-

ru f tu s , (inguinis'; præfert im vero ingratisfimus quidam praecordiorum fe n fu s , quem anxietatem aemulantem, Nau- feam vocare mos eft. Haec om nia , ventr iculum non fo- lum ag i ta r i , ve rum etiam plurima corporis Vifcera alia p e r cçinfenfum adfici, abunde teftantur.

§. IV .

Abfolvirur ve ro vomitus motu Ventr icul i periflal t i- co p ræpof te re pel lente , fcilicet a duodeno incip iente , i- t a , ut a P y lo ro conftrielo ad Card iam verfus contenta d e te rm in e n tu r ; tum auxilianre non nihil D iaph ragm ate p e r ne rveum confenfum agitato, nec non mufculis abdo- minalibus eadem rat ione contra£l is , u t , q u em ad m o d u m pre lo compresfus ventr iculus, furfum & per gu lam , qu id quid in ejus cavo adflt, ad expel lendum cogatur .

§• V .

Quum Em et icorum vis pr imaria evacuatio fit , in- fignis etiam eorum ufus judicatur in m orb is tan tum non omnibus, quos aut praecesfit aut concomiitatur ing luv ies , vel a l imentorum conco&u difficiliorum in ven t r i culo m ora ac co r rup te la , lignis (imul depravatae dige- ftionis ft ipata; qualia funt: am aror or is , l ingva vifcido m uco obdu£la; ruftus acidi, p u t r id i , naufeofi; irritus vo m end i nifus, inflatio m urm uraque ventr is & h y p o c h o n - d r io rum tenflo. Par i ter etiam ad ejicienda incongrua quæcunque vel noxia deg lu t i ta , brevisflma, qua fieri po - te f t , via conducunt.

§. VI .

P ræ te r effe£tum hunc , qui mere mechanicus esfe v i d e t u r , varia quoque alia ab Emeticis expe&anda funt em o lum en ta - etenim excre t ionem muci faucium & lar y n g i s p r o m o v e n t , uti etiam ad augendam liquoris ga- f l r i c i , inrefhinalis, fucci pancreat is & bilis fecret ionem m u l tu m c o n fe ru n t , & ad evacuandum mucum e pu lm onibus inf igni te r juvant. Ex his patet Emet icorum vis Jj-igcfliva & expeti orans.

§. VIT.

V ar ia quoque fub vomitu & pofl: illum fefe confpi- ciemda praebent phaenomena, quæ effe&um vomitionis in c o r p o r e univerfa lem d e m o n d ra n t ; in ter ea praeprimis v e r o ob fe rvanda eft notabilis illa fangvinis ad fuperfi- c iem corpor i s impedita accesfio, pallore cutis & fr igore ex t rem i ta tum confpicua, nec non confequens ab e jusmodi fanguinis circa praecordia re ten t ione , in C o r & fyftema A r te r io fu m for t io r ftimulus, quem pulfus fub vomitu co n t ra& u s , inaequalis & parvus quidem fed mul tum acceleratus indicar.

§. VII I .

Q uæ ex hoc (latu (§. 7 . ) necesfario fequantur m u ta t iones in to to fyflemate, facile patent. Scire licet, ces- fa to f t im ulo , relaxatis i terum vafis, infigniter au£tam c b fe rv a m u s Cord is & A r te r ia rum a £ t io n e m , pulfu elev a r o , m a g n o , p leno , unacum calore corpor is m o d ic o , aequaliter d i f t r ibu to j qua jam mutata fcena , non folum

A 3 p e r -

perfp i ra t io curanea denuo incipit , ve rum etiam in b l a n dum usque fudorem protenditur. L ibe r io r h ioc exi flat poft vom itum fangvinis circuitus, ejusque a fpasmis m o rus abnormis in naturalem magis magisque abit. H i n c Emetica fiunt Sudorifera.

§. IX.

Ut vero didio jam modo excre t ionem humoris p e r - fpirabilis forinfecus promovea t Emefis, ita etiam fecre- r ionem illam adaugere putamus, quæ cum ex terna ea , ex patentibus oftiolis Arter iarum in cavo ventriculi ôc intef t inorum continuo transfudante m aximam habet affin i ta tem , Liquoris puta inteflinalis; quæque f requent io r i emet io rum ufu non folum masfam fangvineam ab aquofo latice deliberat , fed etiam ad d iminut ionem humoris cu- juscunque flagnantis perfedte anfam d a r e p o t e f t , unde ab- Jorptionem p rom ovean t Emetica.

§. X.

Ex iis quæ didta jam funt conflat , a flimulo E m e t i corum aliquantum diutius protradbo adtionem abforben- t ium haud parum incitari , adeo ut Emet ica , dum Vafa abforbentia officio fuo tarde funguntur , in ter præftantis* l ima diuretica funt cenfenda.

§. XI.

Aliam & explicatu difficiliorem emeticorum fpasmos folvendi adtionem obfervam us , qua , maximæ in cecono- nomia animali tu rb æ , præcipue hæ m orrhag iæ & e jusmo

d i ,

esfe experient ia docuit. H i s p ræ pr im is adnum erar i deb en t , Cephalalgia , Vertigo Amaurofis, Convulfioms, Ec- c lampfia, Trifmos, Tetanus, Epi lepf ia , Apoplexia , Mania; his etiam p ro m p to emetico & pro re nata r e p e t i to , no x ium expe lente , egregie opi tulamur.

§. XIV.

O b eam qua po l len t , fub ipfo vomitu mucum p ro liciendi & humores ad gulam incitandi vim (§. 3) em etica iis in affe&ionibus l a u d u m & Laryngis egregie conducunt , ubi innumerae glandulæ muciferæ d u d u sq u e vapo rem exhala tur i , a miafmate quodam vel fontica aëris cGnditione occludantur , faepe cum fu m m o vitæ difcrimi- ne. In Cynanche igitur gangrænofa Si tvacbeali inter præ- fentisfima remedia funt c en fe n d a , quia impedi tam fecre- t ionem & cito & valide folvunr.

§. XV.

Sub Emefi peflus non nihil concuti atqne comprimi necesfe eft , quatenus ope Diaphragmat is nec non mu- fculorum abdominalium (§. 3) hæc a£lio potisfimum ab- folvitur. L y m p h a m hinc fpisfiorem, g lu t inofam, c roceam , p u r i fo rm em , in Pulmonibus collectam & veliculas aëreas opplenrem ad fenfilislimam tracheam propelli & pe r tusfin el iminari , fequitur. Ideoque in Afthmctte, Tus- f i convulfiva Sc catarrbali protra&a, quin etiam in Phtbifi incipiente repetiræ vomit iones faluberr imæ. Reliquis in morbis Pectoris phlogiflicis, ut Pleuritide & Peripneumonia, emetica, polt fangvinis misf iones, parca fed c re bra doli inter optima expettornntia h aben tu r (§. 6).

§. XVI .

§. XVI.

In praevertenda & curanda Dysfentevia epidemica, p r im um libi locum pararunt America. Malum hoc , quod î'æpisfime febri ( t ipa tur , antiphlogift icam m edendi m e thodum poftulat , fublata ve ro illa diathefi , ut concusfio- ne inteft inorum Tub vom i tu , & inverfo motu periftalti- co femoveantur fcybala d u r io r a , fpasmis r e t en ta , & ut perfpira t io curanea refti tuatur (§. 8) mul tum confe r re videntur.

§. XVII.

In Arthritidis pa roxy fm o cum Dyspepfla & in terna rum part ium affe&ionibus a l te rnan te , nonnunquam natura excitat vomitum falubrem. Sin minus, ubi d iu turn i ores ventriculi moleftiæ topicam inf lammationem, ceu enf in retardant vel im p e d iu n t , b landum emeticum tuto p rop inandum .

§. X V III .

In Litbiafi renali & f y n d ro m e malorum ex chole- l i th is , confenfuales vomit iones fiepe o r iun tu r , quibus lapillorum expulflonem multum p ro m o v e r i probabile eft. Eo igitur in cafu, ubi natura to rpea t & necesfiras u rg ea t , ad emeticum confugiendum esfe experientia fvadet.

§. XIX.

Inter morbos fangvinem fundentes Hcemoptoe & Me• norrhagia fæpisfime a fpasmis originem trahunt, nec nifi

B his

d i , T]næ vafo rum fpafticis vitiis Amt t r ibuendæ, mitig a n tu r ; cujus ra t ionem nullam aliam reddere posfumus, q u a m in confenfuali n e rv o ru m affe&ione, qua ftimuli quicumque validi , vel in par te fenliliori fortius agentes , a t o n i a m , ceu fpasmorum p ro x im a m causfam confeftim praevertere valent. H inc ad Em et icorum vim fedativam vel avtifpasjjiodicam judicamus.

§. XII.

H æ c de Emeticorum agendi modo di£la funto ; ad ufum in morbis variis def ignandum progred iem ur . Eximius eorum ufus habendus eft in Febribus in te rm i t ten t ibus , remit tent ibus , continuis, nec non exanthematic is , praecipue ve ro in ter initia Feb r is , quin etiam pollea, ubi frgna (§. 6 ) depravatos hum ores gallricos indicanr. E ten im fine m ora evacuant ingefta, tenacem pituitam, bilem. Emulgen t glandulas falivales nec non muciferas fauc ium; ideoque fitim febrilem m i t igan t ; alvum blande m o v e n d o diarrheeam febrilem praecavent, & plurima fym- p tom atafebr i l ia , utpote calorem immodicum, eephalalgiam, anx ie ta tem , dyfpr ioeam, delir ium, cet , curfum fangvinis aequaliter d i fh ibuendo & perfp i ra t ionem p ro m o v e n d o vel mi t igan t vel plane averruncant .

§. XIII .

Quantus inter organa digeftionis pr imaria , f tomachum n e m p e ac in te f t in a , atque caput , nec non to tum fyftema n e rv o fu m interfit confenfus, ex multifariis illis m orb is , q u o ru m unicam causfam in acribus pr imarum viarum for- d ibus , inque his faepe nidulantibus animalculis pofitain

es-

his fublatis, cesfanr. Ad fi ft end urn e jusmodi fangvinis fluxum nihil valenrius, quam lenior in ventr iculo ftimur lus a fumto emetico mitiori.

§. XX.

Nihil æque facile abforpt ionem p r o m o v e r e v ide tu r ac protra&us ille emet icorum ftimulus in T u b o inteftina- li (§.10): ubi igitur in H y d r o p e abforptio humoris ferofi locum habet , Emetica , majori m inor ive dofi funt adhibenda. In transfudatione feri poft vehement iores Capitis c o m motiones egregie quoque ca prodesfe nupe r r im a p rax i confirmatum eft.

§. XXI.

T u to dantur emetica , infantibus & gravidis , e t iam herniofis , dum m odo illis congruam dofin p ro p in a m u s , his vero repofira hernia vin&ura cont inetur . N o n aeque tutus emet icorum ufus eft , in inflammationibus vi- fcerum & graviori fangvinis verfus caput congef t ione , nifi j ii ft a præcesferit Venæfe£lio: neque fine d ifcr imine adhibenda flint in Vifcerum tabe cum exulcera t ione:

ut etiam in g rav io r i , aut a Ple thora , vel cx vafis r u p t i s , haemorrhagia.

§. XXII.

Emeticorum af t ionem faciliorem re d d u n t po tu len ta , cong rua , fenfim & poft quamlibet evacuationem e p o t a : in ter haec vero eminet aqua repida, five p u r a , vel ex he rba quadam amara co'fU, Eos v e r o , qui difficulter ad

vo-

vom itum ciendi fun t , vel validiori nixu v o m e n t , multum juvare adftrifta fafcia abdomini cin£ta, conftat.

XXIII.:

U b i autem nihil deglutire poreft æger & f tomachum tam en ex inan i re necesfe eft, commodisl ime id fit p e n na an fe r ina oleo int in£la, qua fauces ad vomitum ftimu?- l a n t u r : uti etiam Emeticum quodlibet folutum, ex inferiori p a r t e infundere haud fpe rnendum eft remedium-.

$. XXIV.

Q u æ ufui medico maxime dicata funt Emetica , fe~

quen t ia referantur .

E R e g n o V e g e t a b i l i

C o r t e x Radicis Ippecacuannhæ. gr. iij — Scrup; j*R a d i x Scillæ. gr. iij — x.

E R e g n o M i n e r a l i

S t i b i i p r æ p a r a t a varia: u t .T a r t a r u s Ant imonia l is , gr. i ad 3.K e rm e s m im era ie , g ranum dimidium ad 3..V i t i u m an t im oni i , gran. dimid. ad 2,P r æ p a r a t a e Pbarmncopcea Svecica.P inum Ippecacuannhæ. — drachm: ß. — iij.

Scilliricum. — — Une ß. —■ j. Anrimoniatum. Scrup. j — drachm, j,

Syrupus S c i l l i t i c u s .Gxymel Scilliticum,

b 2 m

Minus Vfitata

E R e g n o V e g e t a b i l eHerba Grariolæ 1Folia Nicotianæ > ex aqua infufaRâx & HIhi A fari )

E R e g n o M i n e r a u

Vitriolum Album, feu Gilla Theophrafti Crocus antimonii,?