CO

ĞR

AF

YAB

ÖL

ÜM

– 4

Pal

me

Yay

ıncı

lık

Yerküre’nin Şekli ve Hareketleri

126

1. Dünya ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden yanlış olan hangisidir?

A) Dünya,eksenietrafındakibirturlukdönüşhareketini24saattetamamlar.

B) Dünyaeksenietrafındakihareketinidoğudanbatı-yadoğruyapar.

C) Dünya,Güneş’inetrafındaelipsşeklindebiryörün-gedehareketeder.

D) Dünya’nınekseniyörüngesiüzerinde23°27’sağadoğrueğiktir.

E) Dünya’nın şekli, kutuplarından basık Ekvator’danşişkinbirözellikgösterir.

2. Aşağıdakilerden hangisi Dün-ya’ nın yanda görülen şeklinin ortaya çıkardığı bir sonuç değil-dir?

A) Aynıandabiryarısınınaydınlıkdiğeryarısınınkaranlıkolması

B) Ardışıkikimeridyenarasında-kikuşuçuşumesafeninkutuplaradoğruazalması

C) Gecevegündüzünbirbirinitakipetmesi

D) Paralel dairelerinin çevre uzunluklarının kutuplaradoğruazalması

E) Cisimleringölgeboyuuzunluklarınınkutuplaradoğ-ruartması

3. Aşağıdakilerden hangisi bir yıl boyunca değişmez?

A) Herhangibirenlemdeaydınlanmasüresi

B) GüneşışınlarınınEkvator’agelişaçısı

C) Dünya’nınGüneş’euzaklığı

D) Herhangibirenlemdekisıcaklık

E) Dünya’nıneksenietrafındakidönüşhızı

4. Aşağıdakilerden hangisi, Dünya’

nın batıdan doğuya doğru dön-düğünü kanıtlar?

A) Güneş’in İzmir’de Ankara’dansonradoğması

B) Yaz mevsiminin Kuzey YarımKüre’deGüneyYarımKüre’denuzunsürmesi

C) 21Mart’ta,Türkiye’degece vegündüz sürelerinineşitolması

D) 30°DoğuboylamındakiKütahyaveİzmit’teyerelsa-atlerinaynıolması

E) Türkiye’dedörtmevsiminbelirginolarakyaşanması

5. Gecevegündüzsüreleriarasın-

daki fark Ekvator’dan kutuplaradoğru gidildikçe artar. Gece vegündüz süreleri arasındaki farkEkvator’da12saatken,kutuplar-dabufark6ayakadaruzar.

Yukarıdaki şekilde belirtilen noktalardan hangisinde gece ve gündüz süreleri arasındaki fark yıl boyunca en fazladır?

A)I B)II C)III D)IV E)V

6. Dünya’nın şekli ve hareketleri ile ilgili aşağıdakiler-den hangisi söylenemez?

A) Günlük hareket, okyanus akıntılarının yönlerindesapmalaranedenolur.

B) Ekseni çevresindeki hareketi, Dünya’ nın şekliningeoitolmasınısağlamıştır.

C) Geoitşeklininsonucundayerçekimikutuplaradoğ-ruartar.

D) Eksenetrafındakidönüşügecevegündüzsüreleri-ninyıliçindeuzayıpkısalmasınanedenolur.

E) Yörüngehareketisırasındamevsimleroluşur.

Test1

1. B 2. C 3. E 4. A 5. E 6. D

Pal

me

Yay

ıncı

lık

BÖ

LÜ

M – 4

CO

ĞR

AF

YA

127

7. Dünya’nın şekli küre olmayıp kutuplardan basık,

Ekvator’danşişkincebirgörünümdedir.Dünya’nınken-

dineözgüolanbuşeklinegeoidadıverilir.

Aşağıdakilerden hangisi Dünya’nın şeklinin kutup-

lardan basık olduğunu kanıtlar?

A) Gecevegündüzünoluşması

B) Sürekliolarakbatıyagidilerekdoğuyaulaşılması

C) Yükseldikçegörüşalanıngenişlemesi

D) Güneş’inilköncedoğudandoğması

E) YerçekimikuvvetininenazEkvator’daolması

8. ArdışıkikimeridyenarasındakimesafeEkvator’danku-

tuplaradoğrugidildikçeazalmasınarağmenzamanfarkı

heryerde4dakikadır.

4’

4’

4’

4’

4’

4’

4’

4’

4’

4’

4’

4’

Bu durumun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Dünya’nınyörüngesininelipsşeklindeolması

B) Dünya’nınEkvator ileyörüngedüzlemiarasındaki

açının23°27’olması

C) Dünya’nınçizgiselhızınınkutuplaradoğruazalması

D) Dünya’nıneksenietrafındakihareketinibatıdando-

ğuyadoğruyapması

E) Dünya’nınşeklininküreolmaması

9. Biryerdekicisimleringölgeboyuyılvegüniçindedeği-şimgöstermektedir.

Buna göre, gün içinde gölge boyunun değişmesi ile aşağıdakilerden hangisinin oluşumunun aynı nede-ne bağlı olduğu söylenebilir?

A) Ekvator’dankutuplaradoğrugidildikçesıcaklıkde-ğerlerininazalması

B) Karavedenizlerinyıliçindefarklıısınıpsoğuması

C) Egekıyılarındameltemrüzgârlarınınoluşması

D) Gecevegündüzsürelerininyıliçindeuzayıpkısal-ması

E) Kutuplarveyakınçevresindebuzuletkileriningörül-mesi

10. I. YerçekimininEkvator’dankutuplaragidildikçeart-ması

II. ÇizgiselhızınenfazlaEkvator’daolması

III. SıcaklığınEkvator’dankutuplaragidildikçeazalma-sı

IV. Ekvatoryarıçapınınkutuplaryarıçapındanfazlaol-ması

V. Termikkökenlibasınçmerkezlerininoluşması

Yukarıdakilerden hangileri Dünya’nın şeklinin Ekvator’dan şişkin kutuplardan basık olmasını is-patlayan sonuçlarındandır?

A)I–III B)I–IV

C)II–III D)II–V

E)IV–V

11. Dünya’nınekseni,yörüngesiüzerinde23°27’sağadoğ-rueğiktir.

I. Gecevegündüzoluşumu

II. Gecevegündüzsürelerininyılboyuncadeğişmesi

III. Mevsimlerinoluşması

IV. Güneş’indoğuşvebatışnoktalarınınyılboyuncadeğişmesi

Yukarıdakilerden hangileri eksen eğikliğine bağlı olarak gerçekleşmez?

A)YalnızI B)YalnızII

C)I–III D)II–IV

E)III–IV

7. E 8. C 9. C 10. B 11. A

CO

ĞR

AF

YAB

ÖL

ÜM

– 4

Pal

me

Yay

ıncı

lık

Yerküre’nin Şekli ve Hareketleri

128

1.

Dünya yukarıdaki şekilde gösterilen konumdayken,

yeryüzünde aşağıdaki olaylardan hangisi gerçekleş-

mez?

A) KuzeyYarımKüre’deyazbaşlangıcıdır.

B) Yengeç dönencesi üzerinde yıl içindeki en uzun

gündüzsüresiyaşanır.

C) KuzeyYarımKüre’degölgeboylarıenkısadır.

D) Ekvatorüzerindekicisimleringölgelerininyönüku-

zeyedoğrudur.

E) Güneşışınlarınınatmosferdeenaztutulmayauğra-

dıklarıyerYengeçdönencesidir.

2. I. Yerelsaatfarkları

II. Mevsimsürelerinineşitolmaması

III. Süreklirüzgârlarınyönündesapmalarıngörülmesi

IV. Paralellerinuzunluklarınınkutuplaradoğrugidildik-

çeazalması

V. Aydınlanmadairesininyılboyuncayerdeğiştirmesi

Yukarıdaki olaylardan hangileri, Dünya’nın günlük

hareketinin sonucu oluşur?

A)I–II B)I–III

C)II–III D)III–IV

E)IV–V

3. Aşağıda verilen tarihlerin hangisinde Türkiye’de ge-

ce ve gündüz süreleri arasındaki fark en azdır?

A)24Eylül B)21Aralık

C)4Temmuz D)1Ocak

E)21Haziran

4. Güneş ışınlarının Yengeç dönencesine dik olarak düştüğü gün aşağıdaki enlemlerden hangisinde bu-lunan cisimlerin gölge boyu en kısa olur?

A)62°Kuzey B)12°Güney

C)15°Kuzey D)29°Güney

E)33°Kuzey

5. Aşağıdakigrafikte,beşfarklımerkezin21Hazirangü-

nündekigecevegündüzuzunluklarıgösterilmiştir.

Buna göre, hangi merkezin Kuzey Kutup Dairesi’ne daha yakın olduğu söylenebilir?

A)I B)II C)III D)IV E)V

6. Türkiye’de aşağıdaki tarihlerin hangisinden sonra gündüz süresi gece süresinden daha uzun olmaya başlar?

A)21Aralık B)21Haziran

C)3Ocak D)23Eylül

E)21Mart

7. Yatay düzleme dik olarak yerleştirilen bir çubuğun gölge uzunluğunun yıl içerisinde iki kere sıfır olabil-mesi için, aşağıdaki enlemlerden hangisi üzerinden bulunması gerekir?

A)13°Güney B)55°Güney

C)35°Kuzey D)23°27’Kuzey

E)66°33’Güney

Test2

1. D 2. B 3. A 4. C 5. B 6. E 7. A

Pal

me

Yay

ıncı

lık

BÖ

LÜ

M – 4

CO

ĞR

AF

YA

129

8. Güneş ışınlarının yeryüzündeki bir noktaya yıl bo-yunca farklı açılarla düşmesinin temel nedeni aşağı-dakilerden hangisidir?

A) Dünya’nınşeklininküreselolması

B) Dünya’nıneksenietrafındadönmesi

C) Yereksenininyörüngedüzlemineeğikolması

D) Dünya’nıngünlükhareketinibatıdandoğuyadoğru

yapması

E) Dünya’nınyörüngesininelipsşeklindeolması

9. AşağıdaDünya’nıngünlükhareketininveGüneş’inetra-

fındakihareketininortayaçıkardığıbazısonuçlarveril-

miştir.

I. Gecevegündüzünbirbiriniizlemesi

II. Mevsimlerinoluşması

III. Güneş’indoğudandoğması

IV. Gecevegündüzsürelerininyıliçindedeğişmesi

V. Güneş‘indoğuşvebatışsaatlerininyılboyuncade-

ğişmesi

Bunların arasında, Dünya’nın Güneş etrafındaki ha-reketi sırasında ortaya çıkan sonuçları gruplandırır-sak hangileri dışarıda kalır?

A)I–II B)I–III

C)II–III D)III–IV

E)IV–V

10.

Ankara

Antalya

Iğdır

İstanbul

İzmir

Yukarıdaki haritada verilen merkezlerden hangisin-de gece ve gündüz süreleri arasındaki fark sırasıyla en az ve en fazladır?

Enaz Enfazla

A) İzmir Iğdır

B) Antalya İstanbul

C) Ankara İzmir

D) Ankara Antalya

E) İstanbul Antalya

11. Gece ve gündüz sürelerinin Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe değişmesinin nedeni, aşağıdakiler-den hangisidir?

A) Dünya’nın,Ekvator’danşişkinkutuplardanbasıkbirşeklesahipolması

B) Dünya’nıneksenietrafındadönmesi

C) Dünya’nınsadeceGüneşdeğilAy’ındaçekimkuv-vetininetkisindekalması

D) Dünya’nınekseninin23°27’eğikolması

E) Dünya’nınyörüngesininelipsşeklindeolması

12. Kuzeyenlemderecelerinesahipbirülkedecisimlerinsa-at12.00‘deoluşangölgelerininyılboyuncakuzeyedüş-tüğügözlenmiştir.

Buna göre, bu ülke ile ilgili aşağıdakilerden hangisi-nin kesinlikle doğru olduğu söylenebilir?

A) Kutuprüzgârlarınınetkisindeolduğu

B) OğlakdönencesiileEkvatorarasındaolduğu

C) Ortakuşaktaolduğu

D) Denizseviyesineyakınyükseltideolduğu

E) Yengeçdönencesininkuzeyindeolduğu

13. Aşağıdakilerden hangisi, 33° Güney enleminde yer alan bir merkezde yatay düzleme dikilmiş çubuğun, yıllık gölge boyu değişim grafiğini gösterir?

8. C 9. B 10. B 11. D 12. E 13. D

CO

ĞR

AF

YAB

ÖL

ÜM

– 4

Pal

me

Yay

ıncı

lık

Yerküre’nin Şekli ve Hareketleri

130

1.Samsun

İzmir

AntalyaVan

Ankara

Haziran ayının herhangi bir günün öğle vaktinde, merkezlerin yatay düzlem üzerine dik olarak yerleşti-rilen bir çubuğun gölge uzunluğu hangi ilimizde da-ha kısadır?

A)Ankara B)Samsun

C)Antalya D)Van

E)İzmir

2. Orta kuşakla ilgili aşağıda verilen özelliklerden han-gisi yanlıştır?

A) Batırüzgârlarıkuşağıdır.

B) Mevsimlerarasıfarklarbelirgindir.

C) Yıllıksıcaklıkfarklarıfazladır.

D) Güneşışınlarıyatayyüzeyleredikaçıyladüşmez.

E) Gecevegündüzsüreleriarasındakifarkınenazol-duğukuşaktır.

3. Aşağıdabircisminyıliçindekigölgeboyudeğişimgrafiğiverilmiştir.

Buna göre, bu cismin bulunduğu merkezle ilgili ola-rak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) KuzeyYarımKüre’ninOrtakuşağındayeralır

B) Enuzungündüzü21Haziran’dayaşar

C) Ekvator’unkuzeyindebulunur

D) Kışgündönümünü21Aralık’tayaşar

E) 21Mart’tave23Eylül’deGüneşışınlarınıalmaaçı-larıaynıdır

4. Başlangıç meridyeni’nin Yengeç dönencesini kesti-ği noktadan hareket eden bir gözlemci hangi tarihte hangi yöne doğru giderse gündüz süresinin kısaldı-ğını görür?

A) 21Mart’takuzeyedoğru

B) 28Haziran’dagüneyedoğru

C) 12Aralık’tabatıyadoğru

D) 23Eylül’degüneyedoğru

E) 3Temmuz’dadoğuyadoğru

5. Dünya’nınGüneşetrafındakihareketisırasındaizlediği

yolelipsşeklindedir.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi, Dünya’nın Gü-neş etrafında izlediği yolun elips şeklinde olmasının ortaya çıkardığı sonuçlar arasında gösterilemez?

A) Mevsimlerinoluşması

B) Güneş’eolanuzaklığınyıliçindedeğişmesi

C) Yörüngehareketisırasındaoluşanhızındeğişmesi

D) KuzeyYarımKüre’ninsonbaharekinoksununikigün

gecikmesi

E) Şubatayınındiğeraylardankısasürmesi

6. Biröğrencicoğrafyadersindeöğretmenine“Ekvator’da

1110kmbatıyagiderseniz10meridyengeçmişolursu-

nuz,dediniz.AncakTürkiyeüzerinde1110kmbatıyagi-

dirse15meridyengeçilmişolur.Bufarklılıknedenolu-

yor?”diyesordu.Öğretmen ise:“Çünkü...”diyecevap

verdi.

Bu parçada öğretmenin verdiği yanıt hangisi olabi-lir?

A) Dünya’nınyörüngesidairedeğil,elipsşeklindedir.

B) Dünyaeksenietrafındabatıdandoğuyadoğrudön-

mektedir.

C) Dünya’nın ekseni yörünge düzlemine dik değil,

eğiktir.

D) Dünyaküreşeklindedeğil,geoitşeklindedir.

E) Meridyenler arası mesafe kutuplara yaklaştıkça

azalır.

Test3

1. C 2.E 3. A 4. B 5. A 6. E

Pal

me

Yay

ıncı

lık

BÖ

LÜ

M – 4

CO

ĞR

AF

YA

131

7. AşağıdakişekildeDünya’nınGüneşetrafındakihareketi

gösterilmiştir.

II. Konum

I. Konum

Dünya’nın yıllık hareketi sırasında I. konumdan II. ko-

numuna gelinceye kadar olan dönemde Kuzey Ya-

rım Küre’de aşağıdaki olaylardan hangisi gerçekleş-

mez?

A) Sonbaharvekışmevsimleriyaşanmışolur.

B) Gündüzsürelerisürekliolarakkısalır.

C) Gölgeboyuuzunluklarıönceuzardahasonrakısal-

magösterir.

D) KuzeyKutupNoktasısürekliolarakkaranlıktakalır.

E) Güneşışınlarınıngelişaçısıilkönceazalırkenson-

raartmayabaşlar.

8. İzmir’deki bir cismin öğlen vakti gölgesinin yıl içinde

eşit olduğu iki tarih, aşağıdakilerden hangisinde bir-

likte verilmiştir?

A) 11Haziran-30Haziran

B) 2Mart-22Mart

C) 20Eylül-26Eylül

D) 3Ocak-4Temmuz

E) 20Aralık-30Aralık

9. Dünya üzerindeki bir noktanın, Ekvator’a olan uzak-

lığı kutuplara olan uzaklığına oranlandığında bu nok-

ta için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) 23°27’KuzeyyadaGüneyenlemindedir.

B) 45°KuzeyyadaGüneyenlemindedir.

C) 1°DoğuyadaBatıboylamındadır.

D) 45°DoğuyadaBatıboylamındadır.

E) 1°KuzeyyadaGüneyenlemindedir.

10. Dünya, sürekli olarak ekinokslar konumunda kalsay-

dı, aşağıdakilerden hangisi olmazdı?

A) Ekvatordahasıcakolurdu.

B) Matematikiklimkuşaklarıoluşmazdı.

C) AydınlanmadairesisürekliolarakDünya’nınekseni

ileçakışıkolurdu.

D) Yerçekimiheryerdeaynıolurdu.

E) Bircismingölgeuzunluğuyıliçindehepaynıolurdu.

11. Dünya’nın yörüngesi daire şeklinde olsaydı aşağı-

dakilerden hangisi gerçekleşmezdi?

A) Mevsimsürelerieşitolurdu.

B) GünöteveGünberitarihlerioluşmazdı.

C) Dünya’nınyörüngesindekihızıhepaynıolurdu.

D) Gecevegündüzsürelerihepeşitolurdu.

E) KuzeyYarımKüre’ninsonbaharekinoksuikigünge-

cikmezdi.

12. Ekvator’unkuzeyindeyeralanXveYkentleri50°Ba-tı meridyeni üzerinde bulunmaktadır. Güney Yarım

Küre’ninkışgündönümütarihinde,XkentindeGüneş

Ykentinden2saatöncebatıyor,YkentindeiseGüneşX

kentinegöre2saatöncedoğuyor.

Buna göre, X ve Y kentleri için aşağıdakilerden han-

gisi söylenirse yanlış olur?

A) XveYkentlerindeöğlevaktiaynıandayaşanır.

B) XveYkentlerindeGüneş’indoğuşvebatışsaatle-

rifarklıdır.

C) XkentindegecesüresiYkentindendahauzundur.

D) XkentiEkvator’aYkentindendahayakındır.

E) XkentiBaşlangıçmeridyenineYkentindendahaya-

kındır.

7. B 8. C 9. B 10. D 11. D 12. E

132

CO

ĞR

AF

YAB

ÖL

ÜM

– 4

13. Aşağıdakişekilde,Dünya’nınyörüngehareketisırasın-dadörtfarklıkonumuverilmiştir.

Buna göre, aşağıda verilen grafiklerden hangisi

Dünya’nın yörünge hareketi sırasındaki hızını doğru

olarak ifade etmektedir?

14. Aşağıdaki tarihlerden hangisinde Antalya’dan

Konya’ya giden bir gözlemci, gündüz süresinin

Konya’da Antalya’ya göre daha uzun olduğunu gö-

rür?

A)21Temmuz B)8Ocak

C)11Şubat D)21Aralık

E)15Eylül

15. Aşağıdakişekilde,aydınlanmadairesininyılınherhangibirgünündeDünyaüzerindengeçişigösterilmiştir.

Buna göre, aydınlanma dairesinin Dünya üzerinden geçtiği günü ifade eden şekil aşağıdakilerden han-gisidir?

90°

90°

0°

A) 90°

90°

0°

B)

90°

90°

0°

C) 90°

90°

0°

D)

90°

90°

0°

E)

Gece Gece

GeceGece

GeceGündüz

GündüzGündüz

Gündüz Gündüz

16. Türkiye’de Güneş enerjisinden yararlanma süresi gündüz uzunluğuna bağlı olsaydı aşağıda verilen merkezlerden hangisinde yaz mevsiminde Güneş enerjisinden yararlanma olanağı daha fazla olurdu?

A)Ankara B)Adana

C)Bingöl D)İzmir

E)Zonguldak

17. 21 Haziran ile 21 Aralık tarihleri arasında aşağıdaki-lerden hangisi Türkiye’de gerçekleşmez?

A) Gecesüresisürekliuzar.

B) Gölgeboylarısürekliolarakkısalır.

C) Sıcaklıkdeğerlerisüreklideğişir.

D) Gecevegündüzsüreleriarasındakifarksüreklide-ğişir.

E) Güneşışınlarınıngelişaçısısürekliazalır.

13. C 14.A 15. C 16. E 17. B