Upload
others
View
3
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Cıraaan/Kücük Mecidiye Camii ' O ' ve
'201'2-'2015 Restorasyon Çelı<Şmaları
Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları No: 126
Çırağan / Küçük Mecidiye Camii ve 2012-2015 Restorasyon Çalışmaları
Vakıflar Genel Müdürlüğü Adına Sahibi: Dr. Adnan ERTEM
Yayın Koordinatörü: Ali HÜRATA - Suat Faruk GİRAY
Yayın Sorumlusu: Mürsel SARI
Editör: Murat SAV
Tasarım: H. Murat CEYLAN
Koordinasyon: S. Ekrem ARSLAN - Murat Yalçın ÇEBİ
Redaksiyon: Murat SAV - H. Murat CEYLAN
ISBN Na: 978-975-19-6716-9
Sertifika No: 29487
Oksijen Matbaacılık Yüzüncü Yıl Mah. Matbaacılar Sitesi 2. Cad. No: 202/ A
Bağcılar/ İstanbul
Vakıflar Genel Müdürlüğü
İstanbul 1. Bölge Müdürlüğü Sanat Eserleri ve Yapı İşleri Şube Müdürlüğü
No: 2 Kat: 5 Taksim / İstanbul Tel: O 212 251 88 10
İstanbul - 20 17
1000 adet basılm ıştı r.
Bu Kitap, Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün bir kültür hizmeti olup, parayla satılamaz.
Kitaptaki yazılardan yazarları sorumludur.
Katkılarından dolayı Kadıoğlu İnşaat Taahhüt Kollektif Şirketi'ne teşekkür ederiz.
kadıon-111 ~·"' ... ....... ~, .. ,., ..... t ô L-L&-
PROJELENDİRME SÜRECİ ve SÜRECİ ETKİLEYEN
• KRiTERLER Proje Yöneticisi: Cem Bilginperk Rest. Uzmanı Y. Mimar
Proje Ekibi:
Tolga Çolak Rest. Uzmam Y. Mimar
Süleyman Kara Restoratör
Yeliz Güleşken Restoratör
Alp Azeri Konservatör
Eylem Şimşek Rest. Uzmanı Y. Mimar
Efe Sevtekin İnşaat Mühendisi
Sıddık Uğur Mimar
Figür 1-Eski birfotoğrafta sonbahar manzarası içinde Çırağarı Mecidiye Camii.
Çırağan Camii adıyla bilinen yapı (Eyice 2002), 31.
Osmanlı Padişahı Abdülmecid (lıd. 1839-1861) tara
fından 1265/1848<ie yaptırılınıştır. Yapının mimarı
nın Garabet Amira Balyan olduğu, 1857 yılında Sarkis
Balyariın yayımlanan makalesinde beli rtilmesine karşın,
Pars Tuğlacı ve İstanbul AnsikJopedisi'nde Nikoğos Bal
yan maddesini yazan Kevork Pamukçuyan yapının mi
marının Nikoğos Balyan olduğunu ileri sürmektedirler
(Batur 1982). Çırağan Mecidiye Camii, Balyan ailesi mi-
marlarının cami çeşitlemelerinin öncülerinden biridir.
Geç Barok ve Ampir üsluplarının bir yansın1ası olan yapı,
Ortaköy Mecidiye Camii ile ortak özellil<ler taşımakta
dır. Dolmabahçe Sarayı'ndan 5 yıl önce inşa edilen Çı
rağan Mecidiye Camii, 19. yy ortalarındaki Batüılaşma
sürecinde toplumsal değişimin getirdiği arayışların dini
mimarideki etkilerinin ilk görüldüğü yapılardan ve aym
zamanda mimarlık tarihi açısından ise Balyan ekolünün
ilk örneklerinden birisi olarak değerlendirilmektedir.
Çı rağan Mecidiye Camii 23
Şair Ahmet Ziver Paşa (1793- 1849)'ıun yazdığı
H. 1265/M.1849 tarihli dört mısralık yazıtın Latin harfli
içeriği şöyledir:
Sahib-zaman-ı saltanat-Hakan-ı ahd-i madalet
Yaptı saray nezdine bir Cami-i Vala zehi
Bünyanını tahsin edup Ziver didi tarihini
Abdülmecit Han cami-i ali bina kıldı behi (1848)
RESTORASYON ÖNCESİ DURUM TESPİTLERİ
Harim mekanını çevreleyen ana striiktür, dört ayak
lı bir baldeken niteliği taşımaktadır. Kare hacmin dört
köşesine oturan, oldukça basık askı kemerlerinin vere
ceği yiikün yatay bileşkesirıi karşılamak için, duvarlar uç
kısımlarda her iki doğrultuda da genişletilmiştir. Askı
kemerlerinin üzerinde yer alan kısa düşey bölüm, içe
ride ve dışarıdaki üslup ve oranlarıyla alışılagelmiş kas
nak üzerine oturan kubbelerden ayrılır. Hünkar Kasrı ve
meşruta kısmı ise yığmadır. Hünkar Kasrının üst örtü-
Figiir 2· Harim kıble (güney) duvarı.
24 Çı rağan M ecidiye Camii
sü tonozlarla geçilmiştir. Üst kat döşemesi ahşap kirişli
olup, bölme duvarlar ise ahşap karkas üzeri bağdadidir.
Değişmişlik ve Kayıplar
Yapı Arazisi: Arazi ölçeğinde esaslı bir değişmişlik
gözlenmemiştir. Koru Sokağı üzerinde yer alan avlu
duvarı günümüze değin özgün halini korumuştur. Bu
duvar boyunca sadece kaldırım ve yol kotlarında deği
şim olduğu gözlenmiştir. Arazinin, Meşruta kısmının
kuzeybatı ucw1da (günümüzde imam evi) geç dönemde
yığma tuğla ile inşa edilmiş niteliksiz bir ek yapı ve tu
valet yapısı bulunmaktadıı·. Arazinin doğu kısmında ise
yine geç dönemde abdest alma yeri için sundurma ile
devamında betonarme tuvalet hacimleri yer almaktadır.
Özgün şadırvana dair herhangi bir iz olmasa da kayrak
taşlarıyla kaplı avllınun tam ortasında bir şadırvan ola
bileceği, fonksiyonel gereklilik ve kısmen yapısal birkaç
ipucundan hareketle düşünülmektedir.
Hariın: Harim kısmı günümüze değin çok iyi ko
runarak ulaşmıştır. Sadece duvar yüzeylerinde gömme
sütunların üzerinde yer alan panoların içi günümüzde
yeşil toz boya ile boyanmış olup alt.ında ne olduğu anla
şılamamaktadır. Müezzin mahfili ise özgün konumw1-
da olup, sekisi ve ahşap parapetleri yeniden yapılmıştı r.
Hünkar Kasrı: Hünkar Kasrı günümüze değin ge
nel anlamda özgün halini korumuştur. Plansa! olarak
hjçbir dönüşüm ve farklılık gözlenmemektedir. Sadece
kısmen alçı tavan süslemelerinde bazı malzeme kayıpları
söz konusudur. Bütün ahşap döşemeler ve merdivenler
zaman içerisinde tamir edilmiş ya da yenilenmiştir. Bu
anlamda özellikle kadınlar mahfiline çıkan yenilenmiş
ahşap merdiven dokusu ve renk olarak diğerlerinden
gözle görünür bir fark arı etmektedir. Yine zemin katta
günümüzde kaduılar için namaz kılma yeri olarak kulla
nılan mekanın zemini, denizlikleri ve kısmen duvarları
(çepeçevre olmak üzere) ahşap lambri ile kaplanmıştır.
Hünkar Kasrının giriş sofasını teşkil eden mekanın or
tasında yer alan ahşap kolonlannda ise zaman içinde
çürüme ve mantarlanmaya bağlı sorunlar görülmekle
beraber özgünlüklerinj kommuşlardır. Avludan caminin
Hünkar Kasrına açılan üçlü partalın hemen a.ı·kasında
yer alan ve riiıgarlık vazifesi gören camekanın nitelikli
bir erken dönem eki olduğu düşünülmektedir.
Figiir 3- Hünkılr Kasrı giriş sofası.
Minare: Minare güneydoğuda ve şerefesi Kağıthane
deresi kıyısında, Sultan IIL Ahmet tarafından Çağlayan
Kasrı ile birlikte yapılıp, IIL Selim ve II. Mahmut zama
nında iki defa tamir edilmiş iken, Sultan Abdülaziz ta
rafından 1862Cle yeniden yaptırılan Sadabad Camii mi
naresinin benzeridir. Neogotik bir üslupta yapılmış olup
alem kısnu ise külahsız ve neoldasik süsleme özellikleri
ile dikkat çekicidir. Kaideden yukarı kısmı yıkılıp yem
den yapılmıştır. Özgün minarenin; İstanbul Üniversite
si Nadir Eserler Kitaplığı Yıldız Fotoğraflan ArŞivi'nde
bulunan 19 yy'ın son çeyreğinde çekildiği sanılan fotoğ
rafında Dolmabahçe Camii minaresine benzer şekilde
narin bir inceliğe sahip, tek şerefeli ve uzun külahlı Ba
rok üslupta olduğu anlaşılmıştır. Günümüzdeki minare
nitelikli bir yemden yapım olup en az özgünü kadar de
ğerlidir. Küfeki taşından yapılmış olan minarede kısmen
dağılmadan kaynaklı problemler gözlenmiş olup metal
(bronz) elemanlarda malzeme kaybı (özellikle şerefe
korkuluğunda) bulunmaktadır. Yine metal elemanların
korozyona uğraması neticesinde taş yüzeylerinde ciddi
bozulmalar ve kirlilik göze çarpmaktadır.
Cepheler: Cepheler, özgün halini koruyarak günü
müze dek ulaşmıştır. Sadece avlu duvarını çevreleyen
batı kanadındaki duvarların kurşun kaplama harpuştası
değiştirilerek, yerine Marsilya kiremitinden harpuşta
yapıl mıştır.
Meşruta: Yapıda, minareden sonra en çok değiş
mişlik avlunun doğu köşesi boyunca uzanan bu mekan
örgüsünde gözlenmiştir. Değişikliğin zaman içindeki
fonksiyonel ihtiyaçlardan kaynaklı ve insan eliyle bi
linçli olarak yapıldığı anlaşılmaktadır. Meşruta yapısı
günümüzde imam ve müezzin konutu olarak kullanıl
makta olup arka bahçeye açılan üç geçitin ortasında yer
alan kısım günümüzde kapatılmıştır. İmam evi olarak
kullanılan kısmm arkasında betonarme olarak inşa edil
miş niteliksiz bir ek yapı mevcuttur. Meşruta kısmının
kuzey ucu üzerinde yer aldığı 1987 yılında kurul onaylı
rölöve ve restorasyon projesinde ve arşiv fotoğraflarında
da belgelenen ahşap kata dair izler günümüzde mevcut
değildir. Yapının iç kısımdaki özgün mekanlar muhtes
tuğla duvarlarla bölünerek niteliksiz ek hacimler oluştu
rulmuştur. Yapının arka bahçesinde yer alan özgün tuğ
la ocak günümüze kadar ulaşsa da ciddi olarak hasarlı
dır. Arka bahçeye açılan güney yönünden ilk geçitin üst
kısmı sabit dahi olmayan niteliksiz bir ahşap sundurma
ile kapatılmış olup hemen yan tarafında tuğladan yapıl
mış yine niteliksiz bir tuvalet yer almaktadır. Bu kısnun
tüm çatı örtüsü değişikliğe uğramıştır. İmam evi kısmı
Figür 4- Kuzey cepheden minare genel görünümii.
Çı rağan Mecidiye Camii 25
Figür 5- Bah cephesinden genel görünüm.
Marsilya kiremitle kaplı bir geç dönem eki olan oturtma
ahşap çatıya sahiptir. Bu yapıya bitişik ek mekanın üst
örtüsü ise oluklu levhalardan oluşturulmuştur. İmam
evinin zemin ve tavan kaplamalarının tümü muhdes
ti r. Tavanlar genel olarak ahşap lambri kaplamadır. Ze
minde ise kaplamalar sirkülasyon ve ıslak hacimlerde
seramik kaplama, yaşam alanlarında laminat ahşap par
kedir. Müezzin evinde ise özellikle koridorda özgün dö
şemelere ilişkin birkaç öge günümüze kadar ulaşagelse
de genel anlamda metruk bir görünüm arz etmektediı.
Bu kısmın tavan kaplamaları gelişigüzel yapılmış olup
suntadandu. Üst örtü ise oluklu levha ile kaplıdır.
Tuvaletler: Hünkar Kasrının üst katında, padişah ya
da üst düzey devlet erkaıuna ayrıldığı düşünülen özgün
bir tuvalet yer almaktadır. Başka bir özgÜn tuvalet ise mi
nare kaidesinin olduğu kısımdaki ufak avlunun köşesin
de yer alu. Bu kısmın üst örtüsü değişse de kendisi özgün
olarak günümüze dek ulaşabilmiştir. Günümüzde kulla
nılmaya devam edilen tuvaletler, betonarme olarak yakın
zamanda inşa edilmiştir. Hünkar Kasrının doğu ucunda,
geç dönem eki olan sundurmalı abdest alma yerini oluş-
turan mekandan geçilerek u]aşılmaktadır. Bu kısım, ıslak
mekanlar açısmdan konum olarak uygun olsa da mimari
anlamda niteliksiz ve kullanışsızdu-.
Şadırvan: Yapı, arazisinde günümüze ulaşmış öz
gün şadırvana dair kuvvetli bir ize rastlaıunarruştu.
Sadece avlunun ortasında yer alan mermer kurna kalın
tıları konumlanışı itibari ve mimari gereklilik olması se
bebiyle burada zamanında bir şadrrvarun vaı· olduğunu
düşündürmektedir. Güney kısmında yer alan bahçenin
ortasında mermer bir süs havuzu yer almaktadır. For
mu ve konumu itibariyle bu kısım sadece bir süs havuzu
olarak işlev görmektedir. Günümüzde abdest alma yeri
olarak düzenlenmiş kısun, caminin Hünkar Kasrının
hemen doğu ucunda yer almaktadu. Bu kısmın üstü
metal kolonlarla taşınan, üzeri Marsilya kiremiti ile ör
tülü ahşap bir sundurma ile yarı
açık mekan özelliği taşımakta
du. Bayanlar abdest alına kısmı
ise ayrılarak bu kısmın hemen
arkasında onlar için ayn.lmış
mekanda yer almıştır.
Figür 6-Meşrııtanın batı cephesi.
26 Çırağan M ecidiye Camii
~ r:"'" Figür· 7- Eskiden şadırvanın olduğu düşünülen yerdeki
yapısal izler.
Bozulma sorunları
Yapı Arazisi: Caminin doğu sınmnı oluşturan ve
Yahya Efendi Sokağı'ndan ayıran yüksek bahçe duvar
ları strüktürel anlamda ciddi sorunlar taşunaktadır.
Harim: Harimde en ciddi sorun, pandantif!erin he
men alt kısımlarında neme bağlı olarak sıva yüzeyindeki
bozulmalardır. Yatay profillerin kalınlığın ın az oluşun
dan ötürü zaman içerisinde yer yer kopma ve kırılmalar
gözlenmiştir. Minberin oniksten yapılmış tacının içe
bakan yüzeyi ile aleme uzanan kısmın altında yer alan
başlık kısmında malzeme kaybı vardır. Somaki taşmdaıı
Figür 9-10· Harimde rutubete bağlı sıva çatlakları ve kısmi strüktürel çatlaklar (kuzeybatı ve kuzeydoğu duvarları).
Figür 12- Harinıde strüktürel çatlak (kuzey duvarı-kadınlar mahfili kemer profil üstü).
Figür 11· Harimde, rutubete bağlı sıva çatlakları (doğu duvarı).
Figür 13- Minber tacında malzeme kaybı.
Çırağan Mecidiye Camii 2 7
{
. I
Figür 14- Hünkar Kasrmda sıva çatlağı.
Figür 15- Hü11kılr Kasrmda rutubete bağlı sıva bozıılmaları (solda). Figür 16- Hüııkıir Kasrı11111 ahşap tavanında malzeme kaybı ve
strüktürel çatlak (sağda).
Figür 17- Hüııkıir Mahfili nıerdiveıı kovası tavanında rutubete bağlı bozulma (batı böliimü).
yapılmış yüzeyin köşe ve profilli naif kısımlarında kıs
men malzeme kaybına bağlı sorunlar olsa da genel an
lamda minber çok iyi dLtrumdadır. Mermer mihrap ve
somaki vaaz kürsüsü çok iyi korunarak günümüze ulaş
mış olup minimum düzeyde malzeme kaybı mevcuttur.
Mihrap sek.isini oluşturan muhdes ahşap yer kaplaması
hasarlıdır. Giriş kapısının ortasına denk gelen kısımda
ve kuzeybatı köşegeninde üst kat profilinden başlayıp
28 Çırağan Mecidiye Camii
Figür 18- Hünkar Kasrı kabul saloııu11da rutubete bağlı sıva bozulması.
Figür 19- Hü11ktlr Kasrı kabul salonu tavaııında malzeme ve motif kaybı.
askı kemerine dek uzanan strüktürel çatlaklar bu kıs
mın öncelikli bozulma sorununu teşkil etmektedir.
Hünkar Kasrı : Hünkar Kasrının dış duvarları ile ze
ntln kat kısm ı kagir olsa da üst-iç kısımdaki mekanları
bölen duvarları ahşap karkastır (bağdadi). Üst kat yine
hemen giriş sofasındaki geniş açıklığının ortasında yer
alan iki adet ahşap taşıyıcı kolonla desteklenmiştir. Bu
kısımlarda rutubete bağlı sorunlar dikkat çekici ölçüde
çoktur. Özellikle taşıyıcı sistemdeki bozulmaların so
nucunda bazı duvar köşelerinde kopmalara rastlanmış
tır. Tüm bu bozulmalar hali hazır çizimlerde ve fotoğ
raflarla belirtilmiştir. Hünkar Kasrının zemin kat tavan
kaplamaları ahşap olup, herhangi bir sorun tespit edil
memiştir. Üst kat tavanları ise Hünkar Kasrı, hol kısım
ları, seyirlik ve kadınlar mahfüi hariç alçı nebati tez
yinatlı ve tonoz örtülüdür. Rutubete bağlı sorunlardan
kaynaklı malzeme kaybı bu müzeyyen tavanlardaki en
büyük bozulma sorununu teşkil etmektedir. Kadınlar
mahfilindeki duvar yüzeylerinde sıva çatlakları zaman
içerisindeki onarımlarda yapılmış yanlış uygulama ne-
Figür 20- Kuzey cephede strüktiirel çııtlaklar (solda). Figiir 21· Batı cephesinde rutubete bağlı sıva bozulmaları (sağda).
Figür 22-Bah cephesi hiinkılr girişi üzerinde imitasyon onannılar (solda). Figür 23- Ağırlık kulesi iizerinde bitkilenmeye bağlı bozulma (sağda).
Figür 24- Doğu cephesinde rutubete bağlı bozulma ve bitkilenme.
ticesinde oluşmuştur. Tüm kapı ve pencere doğramaları
iyi durumda olup sadece bakım ve temizlik gerektir
mektedir. Hünkar Mahfılindeki ahşap duvar kaplama
larının batı yüzeyinde zeminden ahşap kubbeye kadar
uzanan bir çatlak gözlenmiştir. Benzer bir çatlak ise
hünkar kabul salonunda mevcuttur. Üst kattaki merdi
venden ulaşılan küçük holün ahşap çatısında malzeme
kaybı ve çatlaklara rastlanmaktadır. Bu kısımdaki geniş
Figür 25- Şerefe kısmmda rutubet ve korozyona bağlı malzeme bozulmaları (solda).
Figür 26- Şerefe ve petek kısmında yiizey kayıpları ve bozulmaları (sağda).
--Figür 27- Minare kaidesinde rutubete bağlı bozulmalar ve bitkilenme.
çatlaktan tonozlu üst örtü gözlemlenebilmektedir. Bu
ufak holün akabindeki geniş holde yer alan mermer
çeşmenin dayandığı güney ve doğu iç duvarlarında
aşın rutubetten kaynaklı problemler duvar yüzeyinde
görülmektedir. Kuzey yönündeki ana giriş kapısı ve
batı yönündeki hünkar giriş kapısının önünde yer alan
mermer sahanlıklardaki mermer döşemelerde kısmen
çökme gözlemlenmiştir.
Çı rağan Mecidiye Camii 29
Figür 28-Meşru tanın genel görünümü (batı cephesi).
Figiir 29- Meşrıım kısmında niteliksiz geç dönem ek yapısı (imanı evi-doğu cephe).
~mıc
FigiirJ3Ô- Meşruta kısmının doğıı cep resinden görünüş (imam evi).
Figür 31· Meşrııta kısmı doğıı ceplıesi ve ocak (müezzin evi).
30 Çırağan Mecidiye Camii
Figür 32- Meşruta kısmı doğu cephesi ve mulıtes sıındıırma (müezzin evi).
Cepheler: Yapının taşıyıcı sistemi genel olarak sağ
lam durumdadır. Fakat yapının çeşi tli noktalarında
zaman içindeki deprem, oturma vb sorunlardan ötürü
özellikle Hünkar Kasrı ve bu kısmın cami ana beden
duvarlanyla b i rleştiği batı kanadında çeşitli strüktürel
çatlaklar göze çarpmaktadır. Bitkilenme genel anlamda
bir sorun teşkil etmekte olup, özellikle ağırlık kulele
ri, profil etekleri ve minare kaidesi vb kısımlarda yo
ğunlukla gözlenmektedir. Camideki metal elemanlara
bağlı korozyon, taş ve duvar yüzeylerinde kirlilik ve
bozulmaya neden olmaktadır. Rutubete bağlı sıva ka
barmaları, malzeme kayıpları yine cephel~rdeki genel
sorun ların başında gelmektedir.
Minare: Minare kaidesi str üktürel açıdan oldukça
sağlıklı durumdadı r. Almaşık bir duvar örgüsüne sahip
bu kısımda en önemli problem, bitkilenmedir. Gövde
kısmında karbon ki r oluşumu ve metal elemanlardan
kaynaklı korozyonun getirdiği kirlenme gözlenmiştir.
Gövdeden şerefeye geçişi sağlayan stalaktit taklidi pro
fil sarmalında yer alan ve süs ögesi olarak göze çarpan
metal vidalarda oksitlenme ve kısmi kayıp söz konusu
dur. Şerefe kısmı en çok deformasyona maruz kalmış
paı·çasını arz etmektedir. Bu kısımdaki korkulukları
oluşturan metal elemanlarda oksitlenmeye bağlı çü
rüme ve malzeme kaybına rastlanmaktadı r. Şerefede
yer alan yuvarlak taş kolonlar ile taşınan kurşun kaplı
ahşap üst örtünün ahşap kir işler i çürümüştür. Kurşun
kaplama ise bu çürümeye bağlı olarak özellikle etek kı
sımlarında deforme olmuştur. Petek kısmında ise taş
yüzeylerinde kısmi kayıplar gözlenmişti r. Bronz alem
ise iyi durumdadı r.
Meşruta: Meşruta yapısında (günümüzde imam
ve müezzin konutu) yapılan çok yönlü fonksiyonel
değişil<lil<ler ve zaman içinde eklenen ve kaldırılan kı
sımlar neticesinde insan eliyle ciddi deformasyonlara
maruz kalmıştır. Özellikle doğu kısmına bakan arka
cephesinde çimento sıva ile yapılan müdahaleler, be
tonarme ek yapı lar, niteliksiz üst örtü, zemin kotunda
yapılan ciddi müdahaleler bu kısımda ciddi restoras
yon tedbirleri alınmasın ı zorunlu kılmaktadır. Batı
cephesinin avluya bakan duvarlarında eskiye dönük
orijinal yapısal izleri okumak halen mümkündür. Bu
kısımlardaki kapatılmış açıklıklar, zarar görmüş kemer
profilleri öncelikli müdahale gerektiren noktaları oluş
turur. Yapının özgün taşıyıcı tüm duvarları konsolide
edilmek suretiyle işlevini sürdürülebilir niteliktedir.
Bu kısımlardaki eklentilerin ayıklanmasıyla, gözlem
lenemeyen kısımlar uygulama esnasında göz önünde
bulundurulmalıdır.
v
Figür 33-Necip Bey Haritası'nda Cami ve çevresi (1918).
Dolmab3hçe Camlı Tıbhiyt Camii
Ortakoy Camii Kuçük Mccidıy< Camii
HrlA·ı Şerif Camii Teşvıkiyc Camii
Figür 34· Sultan Abdülmecid dönemi camilerine ait plan şema/arından örnekler.
RESTİTÜSYON PROJESİNİN KAYNAKLARI
Çırağan Mecidiye Camii'nin özgün durumunu or
taya çıkarmak için yapılan tamamlamaların kaynakları
güvenilirlik derecesine göre şöyle sıralanmaktadır:
Eski fotoğraflar
Yapıdan gelen izler
Yap ı içinde karşılaştırma
Aynı dönemde iınşa edilmiş diğer yapılar ve
benzer yapılar ile karşılaştırma
Mimari gereklilik
Arşiv araştırması sırasmda İstanbul Üniversitesi Na
dir Eserler Kitaplığı Yıldız Fotoğrafları Arşivi'nde bulu
nan yapıya ait eski fotoğraftan, minare haricinde ana
Çırağan Mecidiye Camii 31
~ 'l
lllRKA·I Ş!'..Rlr CAMii
~ f. 11'4' •.ın <:A>UI
Figür 35- Sultan Abdülmecid dönemine ait camilerin cephe örnekleri.
-Figür 37- Meşruta yapısının üzerinde, günümüzde mevcut olma-yan ahşap katın batı cephesinden görünümü (Foto: Kurul Arşivi).
32 Çırağan Mecidiye Camii
Tlttı.)~ D.nuı Kuçıı\: Mcr:ıdı)ı: C:unu T<$V1loV< C.O.ıl
2:!
Figür 36- Sultan Abdülmecid dönemi camilerine ait minare ve külah örnekleri. ., ,,.,.
Figür 38- Meşruta yapısının üzerinde, günümüzde mevcut olmayan ahşap katın güney cephesinden görünümü (Foto: Kurul Arşivi).
yapı kütlesinin cephelerinde bir değişiklik gözlenme
miştir. Diğer kısımlara ait tamamlamalar ve ayıklamalar
çoğunlukla yapıdan gelen izler veya karşılaştırma yön
temi ile yapılabilmiştir. Sadece şadırvan kısmının varlığı
mimari gereklilik bağlamında düşünülmüştür.
Figür 39- Güııümüzde mevcut olmayan ahşap yapmm üst katmdaıı görünüm (Foto: Kurul Arşivi).
Figür 40- Güniimüzde mevcut olmayan alışap yapının üst kat tavanından görilııiiın (Foto: Kurul Arşivi).
Yapı Arazisi: Cami avlusunda mevcut bulunan
kayrak taş kaplamasının özgün olduğu düşünülmüş ve
restitüsyonda gösterilmiştir. Şadırvanın konumlandı
rılması ise karşılaştırmalı örnekler ve mimari gereklilik
neticesinde az güvenfrlilik derecesine sahip yapısal izler
kuramsal olarak proje üzerinde belirtilmiştir.
Harlın: Harim kısm ı özgünlüğünü günümüze kadar
korumuş olup, hali hazır (rölöve) projesi baz alınmıştır.
~'
Figilr 41- Gilniimiizde mevcut olmayan ahşap yapıda merdiven izi (Foto: Kıırul Arşivi).
KÜCÜK MECİDİYE CAMİ MÜSTEMİLAT BİNASI RÖLÖVESİ
~ 1
..
... ~
11 ::..
~·
..
.,. .Y'"
1 'lo''"
OO>ıa
;-.:=ı::. :: · ..
-0-~ · -~ ~- ~
"' --·-----
ı:.ı d
.. . tlıdoı •llN 11\M\tlll
ZEMlf KAi PlANI ol(dc l/50
, ........................... , Figiir42-Çırağaıı Mecidiye Camii'nin meşruta kısmına ait rölöveplam (1987, Kurul Oııaylı)
(Kaynak: T.C Başbakanlık, Vakıflar Genel Miidiirlilğii lstanbul 1. Bölge MüdürliiRü. Arşivi).
Çırağan Mecidiye Camii 33
KÜÇÜK MECİDİYE OAMİ MÜSTEMİLAT BİNASI RÖLÖVESİ
,,. .. ... .. .. ı --- \ .--· 'ıı
Figür 43- Çırağan Mecidiye Camii'nin meşruta kısmına ait rölöve-cephe kesiti (1987, Kurul Onaylı). (Kaynak: Vakıflar İstanbul 1. Bölge Müdürlüğü Arşivi).
Hünkar Kasrı: Hünkar Kasrı özgünlüğünü günü- [./ ~~
müze kadar korumuş olup, hali hazır ( rölöve) projesi ' '<'·Al~~~~ baz alınmıştır.
Cepheler: Cami ana yapısı ve buna bağlı Hünkar
Kasrının cephe kompozisyonunda hali hazır proje
baz alınmıştır. Bu kısımların günümüze dek herhan
gi bir değişikliğe maruz kalmadan ulaştıkları yapının
eski fotoğraflarından da anlaşılmaktadı r. Sadece kat
silmelerinden 4. ve 7. sırada olan profil saçaklarının
üzerinin de kurşun kaplı olduğunu belirten kaynaklara
rastlanmıştı r (Batur 1994).
Minare: Özgün minarenin; İstanbul Üniversitesi
Nadir Eserler Kitaplığı Yıldız Fotoğrafları Arşivi'nde
bulunan 19 yy:ın son çeyreğinde çekildiği muhtemel
fotoğrafında Dolmabahçe Camii minaresine benzer
üslupta olduğu anlaşılmıştır. Restitüsyon projesinde
minare yapısı eski fotoğrafından anlaşıldığı detayda ve
karşılaştırmalı örnekler neticesinde işlenmiştir. Mina
re kaidesi özgün olup, taş işçiliği farklıdır.
Meşruta: Meşruta !asını restitüsyon projesinde, 1984-
1987 yılları arasında İstanbul Vakıflar Bölge Müdürlüğü
tarafından yapılan ve kurul onaylı (hali hazır çizimler ve
fotoğraf arşivi) belgeleme ve restorasyon çizimleri baz
alınmıştır. Bu verilere ek olarak, rölöve çalışmalarında
34 j Çırağan Mecidiye Camii
~
~
Figür 44· Meşruta yapısımn güney kanadmın 1986-87 yılında onarılırken çekilmiş fotoğrafı.
okunabilen bazı yapısal izler başta olmak üzere, yapı içi
karşılaştırma, tipolojil< verilere dayandırılarak düzenlen
miştir. Meşruta yapısı, günümüzde din görevlilerince ko
nut olarak kullanılmaktadır.
İstinat Duvarı: Yapının Yahya Efendi Sokağı'nda bulu
nan yokuşa yaslanan doğu sınırında yer alan istinat duvarını
16. yy'ye tarihleyen kaynaklara rastlaıunıştır (Batur 1970).
Avlu Duvarı: Koru yolu boyw1ca avluyu sınırlayan
avlu duvarı harpuştasının kurşun kaplı olduğu, kısmi
yapısal izler ve sözel veriler dikkate alrnarak restitüsyon
projesinde bel irtilmiştir.
RESTORASYON PROJESİNİN KAYNAKLARI
!er) yapıyla yarışmayan, kaldırılabilir hafıf strüktürden
oluşacak şekilde tasarlanmıştır. Rölöve ve restitüsyon
çalışmaları sonucunda saptanan özgün karakterlerinin
korunması, zedelenmemesi ve eskilik niteliğinin kaybe
dilmemesi, önerilen restorasyon projesinin ana ilkesi
dir. Değerli olarak kabul edilen yapı, özgün karakteriyle
Restorasyon projesinde ilk olarak restitüsyona ait
veriler göz önünde bulundurulmuştur. Yeterli verilerin
olmadığı kısımlarda ise mimari gereldilik baz alınmıştır.
Bu bağlamda gereklilik arz eden çağdaş elder (tuvalet-
• .-- Rutubet ortadan kaldırıldıktan sonra çürütme,tamamlama veya örgü malzemesinin tamamlanması
gereken alanlar
-- Rutubet ve tuzlanmadan dolayı bozulmuş olan derz harçlarının temizlenerek tekrar kireç harcı ile orijinal harcına uygun olarak derz yapılması gereken bölgeler
--Taş sovelerde meydana gelmiş kayıpların uygun harç ile tamir edilmesi gereken alanlar
---Tamamlama yapılması gereken taş söveler
-Zeminden rutubetıenmenin engellenmesi için çalışma yapılması gereken alanlar (çiçeklik v.b. yerlerin kaldırılması ve zeminden rutubet yükselmesinin engellenmesi için mebran malzeme ile çaıışma yapılması
--- Mekanik ve kimyasal yöntemler ile yapı yüzeyindeki bitkilerin temizlenerek tekrar oluşumun engellenmesi
-- Sıva tamiri yapılması gereken alanlar
-- Sıva saQlamıaştırma işlemi yapılm ası gereken alanlar
--- Sıva raspası yapılması gereken alanlar
--- Taş temizli!ji yapılması gereken kirli taş yüzeyleri
-- Değiştirilmesi gereken özelliQini kaybetmiş duvar örgü malzemeleri
--- Yerinde çorotme yapılarak doQal malzemeden parça alıştırı lması gereken a lanlar
--Yerinde çürütme yapılarak kireç harç ile tamamlama yapılması gereken alanlar
--- Malt 6001 Sıva harç enjekte edilmesi gereken ince çatlakların bulunduğu alanlar
- Derinlemesine müdahale edilerek fiber donatı kullanılacak yapısal çatlakların bulunduğu alanlar
--- Yapıya sonradan eklenmiş ve değiştlrilmesi gereken alanlar
-- Yapı yüzeyinde oluşmuş olan l iken ve yosunlanmanın giderilmesi ve koruyucu önlem alınması gıereken atanlar
- Bitkilerin mekanik olarak yüzeyden arındırılması gereken alanlar
-- Pastan arınd ırıldıktan sonra metaı koruyucu uygulanarak (incrolac) tekrar paslanması önlenecek olan ve yapısal fonksiyonu olan metal aksam
- Yapı yüzeyinden arınd ırılacak olan metal aksam kalıntıları
-- Tekrar elden geçirilerek düzenlenecek elektrik aksam ı
--- Tamamlama yapılacak stuccolu alanlar
--Acil ön koruma yapılması gereken aıanıar
-- Enıeksiyon harcı yapılması gereken alanlar
-- Zeminde saQlamlaştırma yapılabilmesi için, tekrar yerine monte edilmek Ozere geçici olarak yerinden alınacak olan malzemeler
- Hassas söküm yapılması gereken sıvalı alanlar
·-Estetik tamamlama yapılması gereken boyalı alanlar
-Estetik tamamlama yapılması gereken resimli alanlar
- Estetik tamamlama yapılması gereken stucco dekorlu alanlar
--Bozulmaya uQramış ahşap malzemelerin aslına uygun olarak onarılması ve korunması
-Çatı örtü malzemesi ve saçak, oluk gibi ya!jmur suyu drenaj sistemlerinin elden gecirllerek onarılması gereken alanlar.
Figür 44- Restorasyon müdahale paftası anahtar lejaııtı.
36 Çırağan Mecidiye Camii
GENEL MÜDAHALE KARARLARI
KORUMA ÖLÇEGİ UYGULAMA BİÇİMİ MÜDAHALE TÜRÜ
Özgün cephe ve plan Büyün müdahaleler -Mevcut mekanlarda sağlıklaştırma yapılabilinir. karakteri, özgün mutlaka detaylı Ancak bu nederıle yapılacak çalışmalar restorasyon mimari elemanlar, restorasyon projesine kuraUarına uygun ve minimum olmalıdır. strüktürel yapı dayandırılmalıdır.
-Gereken yerlerde strüktüre! sağlamlaştırma yapılmalıdır.
-İhtiyaç gereği yapılan eklemeler geri dönüşümü olan elemanlar olmalıdır(kaldırılabilir, portatif,hafıf ve esnek elemanlar tercih edilmelidir).
RESTORASYON KARARLARI TABLOSU
ELEMAN NİTELİGİ MÜDAHALE METODU
1) Tümüyle her özelliği ve varlığı bilinen eleman- Eskisine benzer biçimde; Yeniden yapıldığı vurgulan-
lar, Konumu, boyutu, malzemesi ve formu bi- malıdır. Aynı konumda, aynı malzeme ile, aynı form
liniyor. ve boyutta yapılmalıdır.
2) Formu bilinmeyen ancak diğer özellikleri bi-Aynı konumda, aynı malzeme ile aynı boyutta yapıl-
!inen elemanlar, konumu, boyutu, malzemesi malıdır.
biliniyor.
Çağdaş bir tutumla eklenti olduğu belli olacak
şekilde elemarılarla çözülmelidir. 3) Verilen işleve göre günün konfor koşullarını
Taş duvara ve ahşap elemanlara gelen yerlerde sağlayabilecek elemanlar, ısıtma tesisatı,
yalıtılmış boru (peşe!) kullanılacaktır. aydırılatma tesisatı, ıslak hacim pis ve temiz su
tesisatı Fonksiyon gereği yeni tesisat projesi hazırlanarak
Modern malzemeler kullanılmalıdır. Tesisat özgün
duvarlara müdahale edilmeden açıktan geçirilmelidir.
Yapının özgün durumunu görsel açıdan bozan
4) Yapıya sonradan eklenen elemanlar ve zarar veren bütün geç dönem eklentileri
ayıl<lanınalıdır.
Muhdes elemarılar kaldırılacaktır.
Tamamen çağdaş malzemeyle yapılıp günümüzün
5) Fonksiyon gereği eklenen elemarılar ve yapı izini taşıyacaktır. Sade ve uygun durumlarda şeffaf
grupları elemarılar, geri dönüşümü olan elemanlar tercih
edilmelidir.
Çırağan Mecidiye Camii 3 7
korunarak, çağdaş yaşam standartlarına uygun olarak
sağlıklaştırılıp onarılmalıdır. Restorasyon proje raporu
uygulama esnasında, Restorasyon Müdahale Paftası, Ze
min Etüt Raporu, Statik Teknik Rapor, Malzeme Analiz
leri ile birlikte değerlendirilmelidir.
İşlev: Cami yapısı özgün işlevini sürdürecektir. Öz
gün işlevi aşevi olan meşruta kısmı ise, özgün işlevini
sürdüremeyeceği için bu kısmın yeniden işlevlendiril
mesi uygun görülmüştür. Meşruta kısmının günümüz
de imam evi olarak kullanılan bölümünün caminin
bakım ve onarım 111 ın sağlarunası açısından aynı işlevi
sürdürmesi düşünülmüştür. Günümüzde müezzin evi
olarak kullanılan kısmın ise kütüphane ve çalışma odası
şekhnde kullanılması önerilmiştir.
Çevre Düzenlemesi: Avlunun kuzey ucunda yer
alan üst kottaki bahçe kısmının zemininde yer alan çi
mento bazlı tüm muhdes eklerin kaldırılması öngörül
müştür. Bu kısımda yer alan kilit parkenin yerine doğal
taş kaplama kullanılması önerilmiştir.
Korunan Özellikler
l. Özgün strüktürel yapı karakteri
2. Özgün pla11 şeması ve cephe
3. Özgün mimari elemanlar
Restorasyon Müdahale Kararları
Cepheler
Yapısal çatlaklar, statik rapora uygu11 olarak
sönmüş kireç ve agrega karışımı ile doldurulup,
onarı lacaktır.
Mevcut özgün taşlara zarar verilmeden, atorni
ze su veya AB57 JEL uygulaması ile temizlik ya
pılacaktır. Yapının doğal patinasına zarar veril
memesi ve eskilik özelliğini veren bu doku; kir
ve karbonlaşmadan ayırt edilerek, uygulama
sırasında korunacaktır. Atonıize su püskürtüle
rek yapılan bu temizlemede, yüzeydeki çözül
meler dikkatle gözlenmelidir; ayrıca, bu yön
temin kış aylarında ve don olma ilıtinıalinde
uygulanması sakıncalıdır. Bu yıkama yöntemi,
yüzeydeki serbest kirlerin çözülmesine neden
olacaktır. Ayrıca, kirlerin sökülmesine naylon
temizlik fırçaları ile yardımcı olunmalıdır.
38 Çırağan Mecidiye Camii
Bitkilenmenin olduğu yapısal yüzeylerde, ön
celikle mekanik yöntemlerle ayıklama (liberas
yon) sonrasında ise kimyasal çürütme (özel
likle çimlenme zamanı ilaçlama (randup ultra)
yapılarak temizllik önerilmiştir.
Ahşap elemanlarm tümü üzerindeki muhdes
boyalar temizlenmelidir. Yerinde duran ahşap
lara böcek ilacı ve ona uyumlu mantar ilacı ile
ilaçlandıktan sonra yüzeyinde cila olarak gele
neksel cila (gomalak) uygulanacaktır.
Nemden kaynaklı niteliğini yitirmiş, çatlamış
veya dökülmüş mevcut sıvalar raspa edilerek,
hidrolik kireç harcıyla tekrar sıvanmalıdır.
Metal mimari elemanlar (ferforjeler, küpeşte
ler, bronz vidalar, kenetler vb) mekanik veya
kimyasal yöntemlerle temizlenerek, korunur
veya yenisiyle değiştirilir. Oksidasyona uğra
mış metal aksam üzerindeki korozyon, fırçalar
ve dişçi aletleri ile giderildikten sonra toluen
ile temizlik yapılmalı ve incrolac ile (geri dö
nüşümlü) tekrar oksitlenmemesi için yüzeyi
kaplanmalıdır.
Kubbe ve çatıdaki kurşun kaplamalar elden
geçirilerek, gerekli ise alt tabakası ile birlikte
yenilenmelidir. Duvar b irleşim detayındaki so
runlar projede belirtilen detaylara göre çözül
mel idir.
Yapısa l zayıflatıcı etkisi olmayan (0-5 cm ara
lığında) yüzey kayıpları konsolide edilerek bı
rakılmalıdır.
Yüzey kaybı Scm'den büyük olan kısımlarda
çürütme yapılarak (min:lS cm) taş kaplama ile
tamamlanmalıdır. Yeni uygulama derz şaşırt
ması veya doku farkı ile özgün örnekle uyumlu,
fakat ayırt edilebilir olmalıdır.
Ttim çimentolu müdahaleler temizlenmeli; sıva
veya derzlerin yapılması gereken kısımlarda,
bu uygulama gerçekleştirilmelidir.
Muhdes doğramalar sökülerek, projedeki de
tayına uygun olarak yeni ahşap doğramalar ön
koruma yapılarak uygulanmalıdır.
-- -
Kırık ve eksik mimari elemanlar temizlenerek
sağlamlaştırılacaktır.Tamamlama ve yenileme
ye gidilen parçalar özgün örneklerden doku ve/
veya boyut farkı ile vurgulanarak ayrılmalıdır.
Ahşap ve taş üzerindeki muhdes boya temizle
nerek, gerekli ise malzeme değiştirilmelidir.
Özgün yağmur olukları lemizlendikten ve sağ
lamlaştırıldıktan sonra tekrar işlevsel hale ge
tirilmelidir.
Duvar yüzeyindeki çimento bazl ı derz ve sı
valar temizlenerek yerine horasan sıva ve derz
dolgusu yapılmalıdır.
Yapıyı tümüyle çevreleyen duvarlarında drenaj
sistemi yapılmalıdır. Toprak altında kalan taş
duvar yüzeyine yalıtım yapılmalıdır.
Cephe üzerindeki muhdcs aydınlatma arma
türleri ve kablolar sökülerek, tavan aydınlatma
ları uygun armatürlerle yapılmalıdır.
Avlu duvarının harpuştası yeniden tahkim
edilerek, örtüsü alaturka kiremit olmalıdır.
2- Harim
Nemden kaynaklı, niteliğini yitirmiş, çatlamış
veya dökülmüş mevcut sıvalar raspa edilerek,
hidrolik kireç harcıyla tekrar sıvanmalıdı r.
Yapısal çatlaklar teknik rapora uygun olarak
hidroill( kireç ve agrega karışımı ile doldurulup
onarılmalıdır.
Eksik veya bozulan tezyinat; benzer örnekleri
ne uygun şekilde tamamlanmalı veya yenilen
meHdir. Motiflerdeki kalkma, kabarma şeklin
de düşmek üzere olan parçalar yerinde önce
tavşan tutkalı gibi zayıf ve çabuk geri alınabilen
tutkallı seyrek dokulu pamuklu bez (gazlı bez)
veya paraloid ve japoıı kağıdı kullanılarak tut
turulmalı, daha sonra bu dağılmak üzere olan
alanlar primal ac33 ve yerine göre malt 6001
gibi sıvı hidrolik özellikli enjeksiyon harcı ile
sağlamlaştınlmalıdır. Geçici koruma malzeme
leri bu sağlamlaştırma işleminden sonra geri
alınarak uygun malzeme ile bütünleme ve te
mizlik işlemi yapılmalıdır.
40 Çırağan Mecidiye Camii
Malzeme kaybın ın o lduğu kısımlar özgün kı
slllllara uygun olarak yeniden yerlerinde tespit
edilecektir. Bu tür tamamlamalar doku/boyut
farkı ile mutlaka özgün örneklerden farklılaş
tırılarak yapılmalıdır.
Özgün mermer döşeme ve denizliklerde kırılan
parçalar mermer yapıştırıcısı ile sağlamlaştırı
larak koruru11alıdır.
AJ1şap elemanların tümü üzerindeki ınuhdes
boyalar temizlenmelidir. Mevcut al1şap böcek
ilacı ve ona uyumlu mantar ilacı ile ilaçlandık
tan sonra yüzeyine geleneksel cila (gomalak)
uygulanmalıdır.
3- Hünkar Kasrı
Çürüme, mantarlanma, yarılma, yumuşa
ma vb gibi bünyesel deformasyona uğramış
ahşap yapısal elemanlar uygulama esnasın
da çeşitli noktalardan lokal sondaj lar yapılıp
tespit edilerek, hasarlı ti.im elemanlar proje
de belirtildiği üzere yenileriyle değiştirilmeH
veya sağlaınlaştırı]malıdır. Ahşap elemanların
tümü üzerindeki muhdes boyalar raporda be
lirtildiği üzere temizlenecektir. Yerinde duran
ahşap, böcek ilacı ve ona uyumlu mantar ilacı
ile il açlarnnalıdır. Yapıya yeni girecek ahşap,
eınprenye edilmeljdir.
Yapısal çatlaklar teknik rapora uygun olarak
hidrolik kireç ve agrega karışımı ile dolduru
lup, onarılacaktır.
Malzeme kaybının olduğu kısımlar (özellikle
tavanlar) özgün kısımlara uygun olarak yeni
den yerlerinde tespit edilmeli ve bu tür tamam
lamalar doku/boyut farkı ile mutlaka özgün
örneklerden farkl ılaştırı larak yapılmalıdır.
Nemden kaynaklı, niteliğini yitirmiş, çatlamış
veya dökülmüş mevcut sıvalar raspa edilerek,
hidrolik kireç harcıyla tekrar sıvanmalıdır.
Muhdes doğramalar sökülerek, projedeki de
tayına uygun olarak yeni ahşap doğramalar ön
koruma yapılarak uygulanmalıdır.
Eksik veya bozulan tezyinat, benzer örnekleri
ne uygun şekilde tamamlanmalı veya yenilen
melidir
Özgün mermer döşeme kaplamaruıda yerinden
oynayan parçalar kaldırılarak altı tesviye edil
meli ve yeniden özgün yerine sabitlenmelidir.
4- Minare
Metal mimari elemanlar (ferforjeler, küpeşte
ler, bronz vidalar, kenetler vb) mekanik veya
kimyasal yöntemlerle temizlenerek korwımalı
veya yenisiyle değiştirilıııelidir. Korozyona uğ
ramış metallerin fırçalar ve dişçi aletleri ile gi
derildikten sonra toluen ile temizliği yapılmalı
ve incrolac ile (geri dönüşümlü) tekrar oksit·
lenmemesi için yüzeyi kaplanmalıd ır.
Mevcuttaki özgün taşlara zarar verilmeden ato
ınize su veya AB57 JEL uygulaması ile temizlik
yapılmalı. Yapının doğal patinasma zarar ve
rilmemesi ve eskilik özelliğini veren bu doku;
kir ve karboıılaşmadan ayırt edilerek uygulama
sırasında korunmalıdır.
Çürüme, mantarlanma, yarılma, yumuşama
vb gibi bünyesel deformasyona uğramış ahşap
yapısal elemanlar uygulama esnasında çeşitli
noktalardan lokal sondajla tespit edilerek ha
sarlı tüm elemanlar projede belirtildiği üzere
yenileriyle değiştirilmeli veya sağlamlaştırıl·
malıdır.
Kurşun kaplamalar elden geçirilmeli, gerekli
ise alt tabakası ile birlikte yenilenmelidir. Du
var birleşim detayındaki sorunlar projede be
lirtilen detaylar göz önünde bulundurularaktan
uygulanmalıdır.
Minarelerde, depremler esnasında oluşan yük
sek devrilme momentini önleyici tedbirler al
mak zorunludur. Minarelerin yapısal taşıyıc ı
sistemini eğilmeye karşı esnek, kaymaya karşı
sü11ek taşıyıcı sistem olarak oluşturulmalıdır.
Derz aralarında gizlenmiş (yatayda, sol yukarı,
sağ yukarı olarak üç yönde) tip karbon bandı
yerleştirilmesi ile esnek çekme elemanları ko-
numlandırılarak restorasyon prensiplerine uy
gun güçlendirme yapmak mürnl<ündür. Bu ek
sistem ile minarenin kendi helezonik taşıyıcı
sistemi daha çok mukavamet sağlayacak ağ sis
temi oluşturur. Minare taşıyıcı elemanlarınm
dağılması önlenerek konsolidasyon yapılma
lıdır. Tüm bu işlemler yapılırken özgün yapı
elemanlarına zarar verilmeyerek tüm eklentiler
yapı bünyesinde gizlenmelidir.
Bitkilenmeııin olduğu yapısal yüzeylerde ön
celilde mekanik yöntemlerle ayıldama (liberas
yon) sonrasında ise kimyasal çürütme (özellik
le çimlenme zamanı ilaçlama "randup ultra")
yapılarak temizlenmelidir.
Malzeme kaybının olduğu kısımlaı· özgün kı·
sımlara uygun olarak yerlerinde tespit edilmel
dir. Bu tür tamamlamalar doku/boyut farkı ile
mutlaka özgün örneklerden farldılaştırılarak
yapılmalıdır.
Paratoner sistemi elden geçirilmelidir.
5-Meşruta
Günümüzde imam evi ve müezzin evi olarak
kullanılan meşruta kısmında ek olarak yapı
lan tüm ınuhdes duvarlar, çatı örtüsü ve zemin
kaplamaları kaldırılmalı ve hasarlı kısımlar
projede belirtildiği üzere onarılmalıdır.
Eski fotoğraflar ve 1987 yılmda onaylı rölöve ve
restorasyon çizimlerine ait veriler ışığında var
lığı tespit edilen alışap yapı, projede belirtildiği
şekliyle yeniden talıl<im edilmelidir.
Yapısal izlerden ve tipoloj i!< verilerden özgün
oran ları tespit edilmiş kemer açıkl ıkları günü
müzdeki fonksiyonel ihtiyaçlar da göz önüne
alınarak projede belirtildiği şekliyle yeniden
tahkinı edilmelidir.
Tüm çimentolu müdahaleler temizlenmeli, sıva
veya derzlerde gerekli kısımlar hidrolik kireç
bazlı harç ile uyglllanmalıdı r.
Malzeme kaybının olduğu kısımlar özgün kı
sınılara uygun olarak yeniden yerlerinde tespit
Çırağan Mecidiye Camii 41
edilmelidir. Bu tür tamamlamalar doku/boyut
farkı ile mutlaka özgün örneklerden farkWaştı
rılarak yapılmalıdır.
Meşruta kısmının çatısı yeniden tahkim edile
rek üst örtüsü alaturka kiremit olmalıdır.
Meşruta kısmının arka bahçesinde yer alan
tuğladan yapılma özgün ocak projede belirtil
diği detaylarda onarılmalıdır.
Muhdes doğramalar sökülerek, projedeki deta
yına uygun olarak yeni ahşap doğramalar yapı
larak uygulanmalıdır. 6-ÇağdaşEk
Malzeme kaybının olduğu kısımlar özgün kı
sımlara uygun olarak yeniden yerlerinde tespit
edilmelidir. Yapın ın strüktürel öğelerindeki
malzeme kayıpları gerekli askıya alma ve çürüt
me yapıldıktan sonra yerinde tespit edilmelidir.
Yapının kullanışsız olan tuvalet kısmı tümüyle
modem malzeme ve yapı elemanları kullanıla
rak projede belirtildiği üzere yeniden yapılma
lıdır. Tuvaletler; yapıyla yarışmayan, kaldırıla
bilir hafif strüktürden oluşmalıdır. Duvar yüzeyindeki çimento bazlı derz ve sı
valar temizlenerek yerine horasan sıva ve derz
dolgusu yapılmalıdır.
Abdest alma yeri mevcut konumunda fakat
projede belirtilen detaylarda yenilenmelidir.
KAYNAKÇA
Ağır 2001:
Aslanapa 1986:
Batur 1970:
Batur 1993:
Batur, S. 1993:
Batur, S. 1993:
Çelik2000:
Dağdelen 2006:
Eyice 1963:
Eyice 2002:
Kara 2007:
Kuban 2001:
42 Çırağan Mecidiye Camii
Aygül Ağır, Balyan Ailesinin Mimarlığında Palladio izleri, EJOS, iV (M. Kiel, N. Landman and H Theunissen (eds.), Proceedings of the llth Tnternational Congress of Turkish Art, Utrecht - Tue Netherlands, August 23-28, 1999), No: 3, 1-24.
Oktay Aslanapa, Osmanlı Devri Mimarisi, Orhan Gaziiien Başlayarak Başlangıcından Sonuna Kadar Padişahlara Göre Gelişmesi, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
Afıfe Batur, Osmanlı Camilerinde Almaşık Duvar Üzerine, A.S.A, il. İstanbul: İTÜ Mim. Fak. Yay.
Afife Batur, Balyan Ailesi, Dünden Bugüne lstarıbul Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, s.35-41.
Selçuk Batur, Mecidiye Camii, Dündeıı Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, s.314-316.
Selçuk Batur, Mecidiye Camisi, Prof H. Kemali Söylemezoğlılna Armağan, İstanbul: İTÜ
Mimarlık Fakültesi Yayını, s. 61 -78.
Gözde Çelik, İstanbuliia 19. Yüzyıl Abdülmecid Camileri, ITÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı Mimarlık Tarihi Programı Yıiksek Lisans Tezi, İstanbul.
İrfan Dağdelen, Alman Mavileri: 1913-1914 I. Dünya Savaşı Ôncesi lsıanbul Haritaları, lstanbul: Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü Yayınları No:35, Feuille No. Dl3.
Semavi Eyice, İstanbul Minareleri, İstanbul: Güzel Sanatlar Akademisi Türk Sanatı Tarihi Enstitüsü Yayınları:!.
S. Eyice, Küçük Mecidiye Camii, TDVIA, C.26, Ankara, s.527-528.
Mustafa Kara, Vefatının 130. Yılında Kazasker Mustafa İzzet Efendi, Tasavvuf tlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, Yıl:8 (2007), Sayı: 18, s.9-18.
Zeynep Kuban, Considerations on the Definition of Otoman Arcitecture in the 19th Century, EJOS, iV (2001) (M. Kiel, N. Landman and H Theunissen (eds.), Proceedings of tlıe 1 Jth lnternational Congress ofTurkislı Art, Utrecht- The Netherlands, August 23-28, 1999), No: 28, 1-20.
Kuban 2007:
Kuran 2000:
Küçük 1988:
Öz 1997:
Sakaoğlu 1993:
Sakaoğlu 1999:
Tuğlacı 1981:
Doğan Kuban, Osmanlı Mimarisi, İstanbul: Yem Yayınları.
Aptullah Kuran, 19. Yüzyıl Osmanlı Mimarisi, Celal Esad Arseven Anısına Sanat Tarihi Semineri Bildirileri, 7-10 Mart 1994 Mimar Sinan Üniversitesi Oditoryumu, Yayına
Hazırlayan: Banu Mahir, İstanbul.
Cevdet Küçük, Abdülmecid, İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Tahsin Öz, İstanbul Camileri, C. I-U, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Necdet Sakaoğlu, Abdülmecid, Dünden Bugüne istanbul Ansiklopedisi, C. l , İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, s.45-48.
Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Sultanları, İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
Pars Tuğlacı, Osmanlı Mimarlığında Batılılaşma Dönemi ve Balyan Ailesi, İstanbul: İnkılfip ve Aka Kitabevleri.
Çırağan Mecidiye Camii 1 43