Upload
corwijn
View
787
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Bijdrage aan de Facta-studiedag ‘Cultuurhistorie als ontwikkelingskansvoor de leefbaarheid in kleine kernen’ d.d. 23 september 2009.
Citation preview
Cultuurhistorie als ontwikkelingskans voor de
leefbaarheid in kleine kernen
Hylkema Consultants BV
•Adviesbureau op het gebied van monumenten en kunst- en cultuurbeleid
• Specialisme: functieverandering van bijzonder onroerend goed
• Regierol voor de eigenaar/opdrachtgever: financieel bestuurlijk inhoudelijk organisatorisch
De Stuers
• De Gids, 1873
Holland op zijn smalst
Renaissance-oxaal
Actie tomaat (1969)
Wet tot behoud van cultuurbezit (1984)
Hilversum , 1987
Schiedam, 1979
1984 en 1988: 3e en 4e Nota R.O.
Compacte steden Economische knooppunten
Vinex (1993)
Keerpunt rond 2000
Geschiedenis = reservoir
Vier vormen van cultuurhistoriea. Gewoonten en gebruiken: volkskunst,
nijverheid, tradities, rituelen e.d. (mondeling overgeleverd)
b. Intellectueel erfgoed: letterkundige werken, muziek, theaterstukken, film etc.
c. Roerend goed: schilderijen, meubels, museale/oudheidkundige verzamelingen, archieven, schepen etc.
a. Onroerend goed: onder- en bovengrondse monumenten, landschap, kunst in openbare ruimte.
Instrument waarvoor?
1. Culturele achtergronden tonen & verhelderen
2. Identiteit articuleren3. Recreatie & toerisme stimuleren4. Inspiratiebron5. Ontwerp-opgaven aanscherpen6. Ruimtelijke kwaliteitsverbetering/
verrommeling tegengaan
Onderzoek
• Kunst en cultuur zijn ‘waardemakers’ (Cultuur impuls stedelijke
vernieuwing, ABF Research, april 07)
• Cultuur draagt bij aan positieve beeldvorming en identiteit en verdient een rol bij wijkvernieuwing
(De sociale infrastructuur van de 40 ‘krachtwijken’, DSP-groep, sept 07)
1. Culturele achtergronden tonen/verhelderen
• Uitingen van cultuurhistorie zijn op te vatten als een collectie;
• De collectie kan in samenhang benaderd, getoond, behandeld en gebruikt worden;
• Op schrift, op een website, in een museum, in de openbare ruimte.
Het verhaal vertellen
Lokale culturele canon
Internet
Musea als ontwikkelingskans
Woerden
Thorn
JHM Elburg
Monumenten als ontwikkelingskans
Kees de Tippelaar, Breukelen
2. Identiteit articuleren
• Gedeelde beleving en uitdrukking van wie ‘we’ zijn;
• Een groep herkent en beleeft de uitdrukkings-vormen als ‘eigen’.
• Onderscheidende factor. • Onderzoek EUR 2003: gemeenten gaan
hier niet erg bewust mee om;• Verschillen worden niet beleidsmatig
geaccentueerd.
Voorbeeld: 11 kernen-opera gemeente Westland
Andere voorbeelden i.r.t. leefbaarheid
Valkenburg a/d Geul
Leerdam
Sturen op identiteit• Vertrekpunt: lokale cultuurhistorie: - gebeurtenissen - verhalen - helden - gebouwen
- economisch verleden
• Accentueren via: - architectuur - autonome kunsten - culturele infrastructuur
- het ‘cultureel vermogen’
Werken aan de culturele identiteit
• Openbare ruimte in de binnenstad• Winkelaanbod en uitstallingsbeleid• Versterken historische structuren
(wegen, waterlopen, groen)• Opfrissen van het economisch geheugen
Cultureel profiel = een maakbaar concept Doel: onderscheiden en aantrekken.
3. R & T bevorderen
• Neemt grote vlucht (veel ouderen)• “Zeg me waar u bent geweest en…”• We besteden gem. 1/4e van ons
inkomen (en veel km!) voor ons plezier • Veel aanbod; tijd als schaars goed
(aandachtseconomie)• Het verandert onze historische binnen-
steden en de natuur
Voorbeeld: gem. Graft-de Rijp
Honger naar belevenissen
• Cultuurhistorische wandelingen, festivals, reizen, dagen, nachten, restaurants, shopping-malls, etc.
• Zoutkamp, Woudrichem e.a.
vestingstad, Bredevoort boekendorp, Bronkhorst & kunst, Diepenheim & Shakespeare, enz
4. Inspiratiebron
“Nieuwe ideeën ontstaan in oude gebouwen”
Kunstenaarsdorpen
Zweeloo, Drenthe
5. Ontwerp-opgaven aanscherpen
• Input voor transformatie• Kader voor planbeoordeling “Een 'normaal' ontwerp kan mooi
zijn, maar het wordt vaak mooier als rekening wordt gehouden met de oorspronkelijke situatie of een historische aanleiding.”
(= adagium Hylkema Consultants)
Voorbeeld: Bernardus Wonen?
Lust of last?
Voormalige post- en telegraafkantoor aan de Markt in Oudenbosch
Andere voorbeelden
IJzergieterij DRU te Ulft
Jacco de Visser – Huis de Wiers, Vreeswijk
Leerlooierij Driesen, Dongen
Cultuurhistorie als bouwsteen voor architectonisch ontwerp
Twee voorwaarden:
• Bestaande kwaliteiten precies benoemen: morfologie, typologie, betekenis, verhalen, mythen (het eigene van de plek)
• Gepast reageren (ontwerpkwaliteit)
Monumentenzorg
• Bescherm objecten en ensembles
• Bevorder herstel en passend hergebruik (behoud door ontwikkeling)
• Gebruik zo mogelijk art. 3 M’wet om projectontwikkeling tegen te gaan
• Benut cultuurhistorische waardenkaarten voor ‘aanleidingen’
6. Ruimtelijke kwaliteitsverbetering
• Respect voor cultuurhistorische waarden binnen ruimtelijke ontwikkelingen.
• Zoeken naar ‘win-win’. • ‘Behoud door ontwikkeling’. • Pleidooi om monumenten en landschap
bron van inspiratie te laten zijn voor beleid, ontwerp-opgaven en ruimtelijke plannen (kwaliteit toevoegen).
Het landschap als aanleiding en verhaal
• Structuren (EHS, NHW, forten, vesting- werken e.d.)
• Landgoederen• Waterlopen (bv. De Vecht) = Tijd zichtbaar maken in de ruimte
(want daaraan hecht zich het indiv. en collectief geheugen)
Culturele planologie
• Benut cultuurhistorische waardenkaarten voor ‘aanleidingen’
• Stuur met een structuurplan• Gebruik actualisatie van het
bestemmingsplan om karakteristieke panden te behouden
• Doe strategische aankopen• Benut gebiedsgerichte
financieringsmogelijkheden
Voorbeeld: gem. Gennep
Cultuurbeleid kleine kernen
Determinanten voor de infrastructuur
• Inkomsten (10% eigen, 22% algemeen; 68%
specifiek)• Ligging• Historie• Bevolkingssamenstelling• Ambitie
Cultuurbeleid in kleine kernen
• Festivals• Amateurkunst (muziek, theater, beeldend
etc.)• Architectuurbeleid • Monumentenzorg (boven- en ondergronds)• Beheer openbare ruimte• Oudheidkamer/hist. vereniging• Bibliotheek• Kunsteducatie (binnen/buiten school)
Tot slot
• Toon gelaagdheid en samenhang• Specialiseer in relatie tot het karakter van het dorp• Identiteit is ook: branding en marketing • Gebruik cultuurhistorie om gedoseerd aan
vernieuwing te werken• Probeer bijzondere woon- en werkmilieus tot stand
te brengen• Beschouw cultuur niet als zachte, maar als de harde
sector• Gebruik de cultuurhistorie als reservoir!