Upload
others
View
14
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
CUMHURİYET DÖNEMİ-İNKILAPLAR-İLKELER
II.TBMM’nin Açılışı (11 Ağustos 1923-1927)
Halk Fırkasının Kuruluşu (9 Eylül 1923)
Ankara’nın Başkent Olması (13 Ekim 1923)
Yıpranmış gazi meclisi yenileyerek inkılapçı bir meclis oluşturmak için
erken seçime gidilmiştr.
Cumhuriyet Öncesi Yaşanan Gelişmeler
İnkılapları bir kadro eliyle yürütebilmek, sorunları
disiplinli bir topluluk vasıtası ile çözebilmek için
Osmanlı etkisinden kurtulmak yeni bir sayfa açmak için
İNKILAPLARA ALT YAPI HAZIRLIĞI
Türkiye’nin ilk partsi
TÜRK İNKILABI
Türk İnkılabı’nın Gerekliliği
Türk İnkılabı’nın Özellikleri
Türk İnkılabı’nın Amaçları
Osmanlı Devlet kurumlarında yaşanan bozulma Islahatların başarısız olması
Köklü değişimdir Çağa uygundur İhtyaçlardan doğmuştur. Demokratk yollarla hayata geçirilmiştr. İnkılaplar birbirinin tamamlayıcısıdır.
Ulusal egemenlik Eşitlikçi bir toplum İkilik taşımayan bir kültür ve laik hukuk sistemi Ulusal ekonomi Türk toplumunu çağdaş medeniyetlerin üstüne çıkarmak.
TÜRK İNKILABI FRANSIZ ve RUS İNKILAPLARI
İdeolojik bir hazırlık süreci yok
Uzun bir ideolojik hazırlık süreci var
Teorik ve eylem süreci aynı kadro tarafndan yapıldı
Teorik ve eylem süreci farklı kadrolar tarafndan yapıldı
Ulusal Egemenlik ve ulusal bağımsızlık beraberdir.
Ulusal Egemenlik mücadelesidir
Toplumun bütünün hedef alır.
Fransız ihtlali burjuvayı, Rus ihtlali işçi sınıfnı önemser
İLKELER İÇERİK ANAHTAR KAVRAMLAR
Cumhuriyetçilik Halkın yönetme katlması. Siyasi düzenlemeler.
Milli egemenlik-Seçim-Partler-Demokrasi-Meclis
Milliyetçilik Türk vurgusu. Eğitm-kültür ile ilgili düzenlemeler.
Bağımsızlık-Milli birlik-Milli benlik-Milli kültür-Tarih-Dil
Laiklik Dini kurumlar. Din içerikli her türlü düzenlemeler.
Din-Akılcılık ve bilimsellik-Din ve vicdan özgürlüğü-
Hoşgörü
Halkçılık Eşitlik. Ağırlıklı sosyal alanda yapılan düzenlemeler.
Eşitlik-Sosyal devlet-Halk yararı
Devletçilik Ekonomik ilkedir. Karma ekonomi-Planlı kalkınma-Devlet yatrımı
İnkılapçılık Devamlı çağdaşlaşmak. M. Kemal’in sözlerinde vurgulanır.
Sürekli yenileşme-Statükoya karşı olma
KISACA ATATÜRK İLKELERİ
SİYASİ -Saltanatn kaldırılması
-Cumhuriyetn ilanı -Halifeliğin kaldırılması
-Şeriye ve Evkaf Vekaletnin kaldırılması
-Erkan-ı Harbiye Vekaletnin
-Ordunun siyaseten arındırılması
-1924 Anayasası -Çok partli rejim
denemeleri
HUKUK -Medeni Kanun
EĞİTİM -KÜLTÜR -Tevhid-i Tedrisat
-Medreselerin kapatlması
-Maarif Teşkilat Hakkında Kanun
-Yeni Türk harferi
-Türk Tarih Kurumu
-Türk Dil Kurumu -Üniversite
reformu -Halkevleri
SOSYAL -Tekke,türbe
ve zaviyelerin kapatlması -Kılık-kıyafet
Kanunu -Şapka Kanunu -Soyadı Kanunu
-Takvim saat vs. de
değişiklik
EKONOMİK
-Misak-ı İktsat -Aşar Vergisinin
kaldırılması -Kabotaj Kanunu -Yabancı
işletmelerinin millileştrilmesi -Teşvik-i Sanayi
Kanunu
Cumhuriyetçilik Laiklik Devletçilik Halkçılık İNKILAPLAR Milliyetçilik
DİKKAT: Bu ilke bağlantları geneldir. İstsnalar konularda verilecektr.
SİYASİ ALANDA YAPILAN İNKILAPLAR
Saltanatn kaldırılması
Cumhuriyetn ilanı
Halifeliğin kaldırılması
Şeriye ve Evkaf Vekaletnin kaldırılması
Erkan-ı Harbiye Vekaletnin kaldırılması
Ordunun siyaseten arındırılması
1924 Anayasası
Çok partli rejim denemeleri
Terakkiperver C.F. Serbest C.F.
Şeyh Sait İsyanı Menemen Olayı
NEDENLERİ SONUÇLARI
CUMHURİYETİN İLANI(29 Ekim 1923)
Devlet başkanlığı sorununu çözme
Rejimi belirleme ve rejim tartşmalarına son verme
Ulusal egemenliği güçlendirmek
Meclis Hükümet Sistemi’nden dolayı ortaya çıkan hükümet
bunalımını atlatmak
Devlet başkanlığı sorunu çözüldü.
Rejim belirlendi, saltanatnı geri getrme ümitleri sona ermiştr.
Ulusal egemenlik yolunda önemli bir adım.
Kabine Sistemi’ne geçildi.
TBMM hükümet yerine Cumhuriyet hükümet adı kullanıldı.
27 Ekim’de İcra Vekilleri
Reisi Ali Fethi Bey istfa et
29 Ekim 1923 günü Teşkilat
Esasi’de yapılan anayasa
değişikliğiyle
Yönetm şekli (rejim)
Devlet Başkanlığı makamı ve seçimi
Kabine sistemi (Hükümetn oluşumu)
Devletn dini, resmi dili düzenlendi.
CUMHURİYETİN İLANI İLE TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN
İLK CUMHURBAŞKANI
Mustafa Kemal
İLK BAŞBAKANI İsmet Paşa
İLK MECLİS BAŞKANI
Ali Fethi Bey
CUMHURBAŞKANLARIMIZ Mustafa Kemal Atatürk (1923-1938) İsmet İnönü (1938-1950) Celal Bayar (1950-1960) Cemal Gürsel (1960-1966) Cevdet Sunay (1966-1973) Fahri Korutürk (1973-1980) Kenan Evren (1982-1989) Turgut Özal (1989-1993) Süleyman Demirel (1993-2000) Ahmet Necdet Sezer (2000-2007) Abdullah Gül (2007-2014) Recep Tayyip ERDOĞAN (2014-????)
CUMHURİYETİN İLANI ve Atatürk ilkeleri
CUMHURİYETÇİLİK ilkesi ile ilişkilidir
HALKÇILIK ilkesi ile ilişkilidir
Egemenlik/ yönetme hakkı ulusa bırakıldığı için
Yönetme hakkı ayrıcalık olmaktan çıkıp tüm
bireylere bırakıldığı için
NEDENLERİ SONUÇLARI
HALİFELİĞİN KALDIRILMASI (3 Mart 1924)
Cumhurbaşkanı ve Halifenin varlığının iki başlılığa neden olması, Abdülmecid Efendi’nin siyasi lider gibi hareket etmeye başlaması Cumhuriyet ve laiklik ile çelişmesi Bazı vekillerde “TBMM Halife Halife de TBMM’dir.” anlayışı Dış güçlerin Halifelik tartşmalarına karışmaları
Cumhuriyet rejimi güçlendi, eski yönetme dönüşün önü kapandı. Laikleşme yolunda en önemli adım atldı İnkılapların önü açıldı. Ümmet toplumu yerine ulus toplumu anlayışı güçlendi. Dış güçlerin planları suya düştü.
Hint müslümanları. Ağa Han,Emir Ali mektup yazdı
HALİFELİĞİN KALDIRILMASI ve Atatürk ilkeleri
CUMHURİYETÇİLİK ilkesi ile ilişkilidir
LAİKLİK ilkesi ile ilişkilidir
Halifelik makamı monarşik gücü de temsil etmekteydi
Ümmeten ulus topluma geçişe vesile olduğu için
HALKÇILIK ilkesi ile ilişkilidir
MİLLLİYETÇİLİK ilkesi ile ilişkilidir
Dinsel bir makam olduğundan
Bir aileye ait ayrıcalık sona erdi
3 MART 1924 TARİHİNDE YAPILAN DÜZENLEMELER Halifeliğin Kaldırılmasına Dair Kanun Osmanlı Hanedan Mensuplarının Yurt Dışına Çıkarılmasına
Dair Kanun Şeriye Ve Evkaf Vekalet’nin Kaldırılmasına Dair Kanun Erkan-I Harbiye Vekalet’nin Kaldırılmasına Dair Kanun Tevhid-İ Tedrisat Kanunu
LAİKLİK
LAİKLİK
LAİKLİK-Eğitmle ilgili
Laikleşme ile ilgili çok önemli bir gün
ŞERİYYE VE EVKAF VEKALETİNİN KALDIRILMASI (3 Mart 1924) (Din İşleri ve Vakıfar Bakanlığı)
Vakıfar Genel Müdürlüğü
Diyanet İşleri Başkanlığı
Bu düzenleme ile din işleri siyasetn/hükümetn dışına çıkartlmış memuriyet olarak
düzenlenmiştr.
LAİKLİK ilkesi ile ilişkilidir
İlk Başkan Rifat BÖREKÇİ
Şeriyye mahkemeleri de kapatldı
ERKANI HARBİYE VEKALETİNİN KALDIRILMASI (3 Mart 1924) (Genelkurmay Bakanlığı)
Genelkurmay Başkanlığı
Bu düzenleme ile sivilleşmeye uygun olarak Asker siyasetn/hükümetn dışına çıkartlmış memuriyet
olarak düzenlenmiştr.
Türkiye’nin İlk Gen.Kur Bşk. İsmet İnönü Türkiye Cumhuriyet’nin Fevzi Çakmak Paşa’dır.
(En uzun süre bu görevi yapt.1921-1944)
CUMHURİYETÇİLİK ilkesi ile ilişkilidir
ORDUNUN SİYASETTEN ARINDIRILMASI (19 Aralık 1923)
Sivilleşme açısından CUMHURİYETÇİLİK ilkesi ile ilişkilidir
“Askerlerin Görevleri Devam Ederken Milletvekili Olamayacaklarına Dair Kanun” ile asker milletvekillerinin birinden birini tercih etmeleri istenmiştr.
Fevzi Çakmak, Fahretn Paşa milletvekilliğinden istfa etler
Kazım Karabekir, İsmet Paşa, Ali Fuat Paşa, Refet Paşa askerlikten istfa etler
DİKKAT! Balkan Faciası, ordunun siyaseten uzak durması bilincini oluşturmuştur.
Savaş ortamında yapılan 1921 Anayasasının eksik, aksak olması
İkili anayasa (1921+Kanuni
Esasi) uygulamasına son verme arzusu
105 madde
Polonya ve Fransa anayasaları örnek alındı
1945’te dili öztürkçeleştrildi
En uzun süre yürürlükte kalan anayasa
Kazuistk ve sert anayasa
NEDEN ÖZELLİKLERİ
1924 ANAYASASI (20 Nisan 1924)
1924 Anayasası der ki;
Egemenlik kayıtsız şartsız milletndir.
Türkiye Devlet’nin yönetm şekli Cumhuriyet’tr.
Devletn dini İslam, dili Türkçe, başkent Ankara’dır
Yasama ve yürütme gücü TBMM’de, yargı gücü bağımsız mahkemelerdedir. Yasama gücünü TBMM doğrudan, yürütme gücünü ise Hükümet kanalı ile kullanır (Güçler birliği esastr.).
İlk defa 1924 Anayasasında Laikliğe aykırı olmasına rağmen halifelik kaldırıldıktan sonra
tepkileri engellemek için konuldu.
CUMHURİYETÇİLİK ilkesi ile ilişkilidir.
1924 Anayasası der ki;
•TBMM seçimleri 4 yılda bir yapılır. Seçme yaşı 18, seçilme yaşı 30’dur. Seçme ve seçilme hakkı erkeklere aitr.Çif dereceli seçim sistemi uygulanır.
•Cumhurbaşkanı TBMM tarafndan 4 yıllığına seçilir. Bir seçilen yeniden cumhurbaşkanı seçilebilir.
•Temel hak ve özgürlükler düzenlenmiştr.
1924 ANAYASASI’NDA YAPILAN BAZI ÖNEMLİ DEĞİŞİKLİKLER
1928 yılında “Devletn dini İslam’dır.” maddesi çıkarıldı. 1928 yılında Cumhurbaşkanı ve milletvekillerinin yemin biçimi değiştrilmiş ve dinsel kelimeler kaldırılmıştr. 1934 kadınların seçme seçilme hakkı Anayasa’ya eklenmiştr. 1937’de Atatürk İlkeleri anayasaya dahil edilmiştr. 1945 yılında dili Öz Türkçe haline getrilmiştr
LAİKLİK
LAİKLİK
CUMHURİYETÇİLİK-HALKÇILIK
MİLLİYETÇİLİK
NEDENLERİ KURULAN PARTİLER
ÇOK PARTİLİ REJİM DENEMELERİ
Çağdaş demokrasiyi gerçekleştrmek. İktdarın denetlenmesini sağlamak Farklı görüşlerin seslendirilmesine de imkan tanımak.
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası-1924
Serbest Cumhuriyet Fırkası-1930
Ahali Cumhuriyet Fırkası-1930
Amale ve Çifçi Fırkası-1930
Laik Cumhuriyetçi İşçi ve Çifçi Fırkası-1931
KURUCULAR AKİBETİ
TEREAKKİPERVER CUMHURİYET FIRKASI(17 Kasım1924)
Kazım Karabekir(Başkan)
Ali Fuat Paşa
Rauf Orbay
Adnan Adıvar
Refet Bele
İsmail Canbulat
Bekir Sami
Mecliste 29 milletvekili ile sert muhalefet yapt Vatan, Tevhidi Efar gibi gazetelerce desteklendi Şeyh Sait isyanı ile ilişkilendirilerek 5 haziran 1925’te kapatldı.
İlk muhalefet partsi
Part Cumhuriyet’e ve inkılaplara saygılıdır.
Ekonomide liberalizm uygulanacaktr.
Bireysel özgürlükler korunacaktr.
Cumhurbaşkanının m.vekilliği düşmelidir.
Tek dereceli seçim sistemi uygulanacaktr.
Yerinden yönetm ilkesi kabul edilecektr.
Tevhidi Tedrisat uygulanmalıdır.
Part, dini düşünce ve inançlara saygılıdır.
TERAKKİPERVER C.F.NIN PARTİ PROGRAMI
Cumhuriyetçi
Liberal
NEDENLERİ GELİŞİMİ SONUÇLARI
ŞEYH SAİT İSYANI (13 Şubat 1925)
TCF’nin muhalefetnin çarpıtlması Laik rejimi yıkma ve bağımsız Kürdistan kurma isteği İngilizlerin Musul Sorunu nedeni ile kışkırtması.
Diyarbakır’ın Piran köyünde başlayan isyan, yayıldı. Başbakan Ali Fethi Bey istfa et İsmet İnönü Başbakan oldu. Takriri Sükun Kanunu ve alınan önlemler ile İsyan bastrıldı
İstklal mahkemeleri (Ankara-Diyarbakır) yargılama yapt T.C.F kapatldı Çok partli rejim kesintye uğradı Musul İng.’ye bırakıldı
TAKRİR-İ SÜKUN KANUNU (4 Mart 1925)
Hükümet’e, gericiliğe, ayaklanmaya, asayişi bozmaya yönelik
kışkırtmalara karşı geniş yetkiler (Part kapatma, basına sansür, kişi haklarını kısıtlama vs.) vermiş ve eylemcileri
İstklal Mahkemelerine sevk etme imkanı tanımıştr.
Rejim karşıt eylemlerin önlenmesi ve inkılapların yerleşmesinde çok etkili
MUSTAFA KEMAL’E SUİKAST GİRİŞİMİ (16 Haziran 1926)
İzmir gezisinde
EYLEMCİLER Ziya Hurşit Laz İsmail Şükrü Bey
Gürcü Yusuf Çopur Hilmi
Arif Bey İsmail Canbulat
Kara Kemal
İstklal Mahkemesi yargılayıp
cezalandırdı
Kazım Karabekir Ve T.C.F’nin
kurucuları da suçlandı
yargılandı beraat etler İthatçılar
tamamen tasfye edildi
Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktr, fakat Türkiye Cumhuriyet ilelebet payidar kalacaktr.
Rejime yönelik eylem
Giritli Şevki ihbar et
İSTİKLAL MAHKEMELERİ
Kurtuluş Savaşı’nda
Şeyh Sait İsyanı’nda
İzmir Suikast’nda
Menemen olayında Askeri Mahkeme görev yapt
Tekalif Milliye ve İç isyanlarda
görev yaptı
KURUCULAR AKİBETİ
SERBEST CUMHURİYET FIRKASI (12 Ağustos 1930)
Ali Fethi Bey (Başkan)
Nuri Conker
Ağaoğlu Ahmet
Reşit Galip
M.Emin Yurdakul
Makbule Hanım (M.Kemal’in kız kardeşi)
1929 Dünya Ekon. Krizinin etkileri karşısında yeni arayış isteği etkili. Mecliste 15 m.vekili ile temsil edildi. İzmir Mitngi (50 bin kişi) ses getrdi. Rejim karşıtlarının toplandığı odak haline gelince Ali Fethi Bey partyi fesih et.(17 Kasım 1930)
M.Kemal istedi
Part Cumhuriyet’e, milliyetçiliğe ve laikliğe bağlıdır.
Liberal ekonomi uygulanmalıdır.
Tek dereceli seçim sistemi uygulanmalıdır.
Kadınlara siyasi haklar tanınmalıdır.
Teşviki Sanayi tam olarak uygulanmalıdır.
Yabancı sermaye teşvik edilmelidir.
Türk parasının değerini koruyacak önlemler alınmalıdır.
Ağır vergi yükü haffetlmelidir.
SERBEST C.F.NIN PARTİ PROGRAMI
Cumhuriyetçi Laik
Liberal
NEDENLERİ GELİŞİMİ SONUÇLARI
MENEMEN OLAYI (23 Aralık 1930)
SCF’nin muhalefetnin
çarpıtlması
Laik rejimi yıkma isteği
Giritli Derviş
Mehmet liderliğinde İzmir-
Menemen kasabasında isyan
çıkt.
Öğrt. Asteğmen Kubilay şehit
edildi.
İsyan bastrılınca asiler Divanı harp (Askeri mahkemede) yargılandı ve cezalandırıldılar.
Toplumun çok partli rejime hazır olmadığı görüldü. Çok partli sistem II.Dünya Savaşı sonrasına kaldı.
REJİMİ YIKMA
AMAÇLI İSYANLAR
Şeyh Sait İsyanı
Menemen Olayı
31 Mart İsyanı ile benzeşir
Terakkiperver CF
Serbest CF
DİĞER SİYASİ GELİŞMELER
NASTURİ İSYANI (7 Ağustos 1924)
Hakkari bölgesinde Hristyan Nasturilerin İng. Kışkırtması ile bağımsızlıkçı isyanıdır.Irak’a sığındılar.
Musul sorunu etkili. Şeyh Sait’le beraber hatrlansın
BURSA OLAYI (1 Şubat 1933)
Bursa Ulu Camii’nde ezanın Türkçe okunmasına karşı protesto yürüyüşüdür.
Laik rejim karşıt bir olaydır.
Diğer Siyasi Gelişmeler;
Nehri İsyanı-1925 Sason İsyanı-1925/1937 Ağrı İsyanı-1926/1930 Mutki İsyanı-1927 Dersim Olayı-Seyit Rıza-1937
Merkezi yönetme karşı
Feodal İsyanlardır
Medeni Kanun’un
Kabulü
Kadınların Siyasi Haklarını Almaları
Diğer Hukuki Düzenlemeler
HUKUK ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR
Neden Hukuk Alanında İnkılaplar Yapıldı?
• Osmanlıda hukuk birliğinin olmaması
• Ceza sisteminin ilkel ve ağır olması
• Kadın haklarının yetersiz olması
• Hukuk sisteminin çağa uygun olmaması
• Mali hayat düzenleyen kuralların yetersiz olması
• Hukuk sistemine laik bir yapı kazandırma arzusu
• Vatandaşları kanun karşısında eşit kılma arzusu
NEREDEN? KAZANIMLAR DİKKAT
MEDENİ KANUN (17 Şubat 1926)
İsviçre’den
NEDEN İSVİÇRE?
Kadın ve erkek eşitliğine önem
vermesi ve en yeni, en modern kanun
olması
Resmi nikah ve tek eşlilik KADINLARA;
İstediği işte çalışabilme Mirasta eşit pay Boşanma hakkı
Çocuğunun velayetni alma hakkı
Mahkemede eşit şahitlik gibi haklar tanınmıştr
Kadınlar, soy adını kullanma ve edinilen
mallara ortaklık haklarını 2002’de
elde etler. Laik medeni
kanunla patrikhanenin
mahkeme kurma yetkisi de sona erdi.
MEDENİ KANUN ve Atatürk ilkeleri
LAİKLİK ilkesi ile ilişkilidir
HALKÇILIK ilkesi ile ilişkilidir
Din dışı hukuki düzenleme olduğundan
Kadın-erkek eşitliğini sağlamaya yönelik
DİKKAT! Sosyo-ekonomik alanda eşitlik mevcut. Her alanda tam anlamı ile eşitlik söz konusu değil. Kadınların siyasi hakları yok.
KADINLARIN SİYASİ HAKLARINI ALMASI
1930 = Belediye seçimleri
1933 = Muhtarlık seçimleri
1934 = Milletvekili seçme-seçilme
İlk kadın belediye bşk. Sadiye hanım
İlk kadın muhtar Gül Esin
1935 (17 kadın m.vekili)+1936 ara seçim (1 kadın m.vekili)=18
CUMHURİYETÇİLİK ilkesi ile ilişkilidir
HALKÇILIK ilkesi ile ilişkilidir
Siyasi katlım ile ilgili Eşitliği sağlamaya yönelik
Diğer Hukuki Düzenlemeler;
1926 - Ticaret Kanunu = İsviçre
1926 - Borçlar Kanunu = İsviçre
1926 - Ceza Kanunu = İtalya
1929 - Ceza Mahkemeleri Kanunu = Almanya
1929 - Deniz Ticaret Kanunu = Almanya
1929 - İdare Kanunu = Fransa
1932 - İcra-İfas Kanunu = İsviçre
Yetşmiş hukukçu
sıkıntsından dolayı
Neden Avrupa Kanunları
alındı?
Bir an önce laik hukuk düzenine
geçebilmek
EĞİTİM-KÜLTÜR ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR
Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924)
Medreselerin Kapatlması (11 Mart 1924)
Maarif Teşkilat Hakkında Kanun (2 Mart 1926)
Yeni Türk Harferinin Kabulü (1 Kasım 1928)
Türk Tarih Kurumu’nun Açılması (15 Nisan 1931)
Türk Dil Kurumu’nun Açılması (12 Temmuz 1932)
Halkevlerinin Açılması (19 Şubat 1932)
Eğitm-kültür Alanındaki Diğer Çalışmalar
ULUSAL Ulusal bilinci
ve ulusal bağımsızlık duygusunu aşılamalı
ÇAĞDAŞ Çağın
gereklerine açık olmalı ve çağdaş sistemlere dayanmalı
LAİK Akla ve bilime
dayanarak araştrma duygusu yaratmalı
DEMOKRATİK Kız-erkek
ayrımı yapılmadan herkese eşit eğitm hakkı
tanımalı
DENETLENEBİLİR Belli bir
merkezden planlanmalı ve denetlenmeli
MUSTAFA KEMAL'E GÖRE EĞİTİM SİSTEMİNİN TEMEL İLKELERİ
TEVHİD-İ TEDRİSAT KANUNU (3 Mart 1924)
SON DÖNEM OSMANLIDA EĞİTİM
KURUMLARI Maarif Vekalet’ne bağlı modern
okullar Şeriye Vekalet’ne bağlı
medreseler Azınlıkların açtkları okullar Yabancıların açtkları okullar
Bu ortamda kültür ve fkir birlikteliğinden bahsetmek mümkün değildir.
ÖĞRETİM BİRLİĞİ KANUNU
ile tüm okullar MEB ‘e bağlanarak denetm
altna alındı
Tevhidi Tedrisat Kanunu ile;
Öğretm ilke ve amaçlarında birlik sağlanmıştr. Medreselerin kapatlmasına ortam hazırlanmıştr. İlahiyat Fakültesi ve İmam hatp okulları açılması kararlaştrıldı. Çeşitli bakanlıkların okulları MEB’ e bağlandı
1925 düzenlemesi ile; Yabancı ve Azınlık Okullarının müfredatna Türkçe dersler konularak, Türk öğretmenler görevlendirilmiş ve denetm sağlanmıştr
Yabancı Okullar Sorununa neden oldu
TEVHİDİ TEDRİSAT ve Atatürk ilkeleri
LAİKLİK ilkesi ile ilişkilidir
HALKÇILIK ilkesi ile ilişkilidir
Dini eğitm sona erdiğinden
Fırsat eşitliği sağladığından
MİLLİYETÇİLİK ilkesi ile ilişkilidir
Kültür birliği sağladığından
MEDRESELERİN KAPATILMASI (11 Mart 1924)
Yerlerine MEB’e bağlı İlahiyat Fakültesi ve
İmam Hatp Liseleri kurulacaktr.
LAİKLİK ilkesi ile ilişkilidir
Dini eğitm sona erdiğinden
Kanunla değil M.E.Bakanı talimat
ile kapatldı
MAARİF TEŞKİLATI KANUNU (11 Mart 1924)
Müfredatlar güncellenerek dinsel vurgu ve söylemler temizlendi
Eğitm esasları belirlenerek çağa uygun olarak ders programları düzenlendi.
Devlet izni olmadan okul açılamayacağı belirtldi.
Talim ve Terbiye Kurulu açıldı.
Karma Eğitme geçildi.İlköğrenim zorunlu ve parasız oldu.
OKULLAR: Orta Mektep-Lise-İlk Muallim Mektebi-Köy Muallim Mektebi olarak düzenlendi
LAİKLİK ilkesi ile ilişkilidir
ABD li uzman John Dewey’den yararlanıldı.
NEDEN? SÜREÇ SONUÇLARI
YENİ TÜRK HARFLERİNİN KABULÜ (1 Kasım 1928)
Arap harferinin zor olması,
Türkçe ses yapısına uygun olmaması,
Konuşma ve yazı dili arasındaki farkı gidermek
Okur-yazar oranının düşük olması
1860’lardan beri Türk dünyasında tartşılan konu
İlk kez İzmir İktsat Kongresinde gündeme geldi
M.Kemal İst. Sarayburnu’nda yeni harferi tanıt.
Millet Mektepleri Talimatnamesi
Yeni harferle basılan ilk gazete Mardin
Okur-Yazar oranı ve kitap sayısı art
Batyı her yönü ile takip kolaylaşt
YENİ TÜRK HARFLERİ ve Atatürk ilkeleri
LAİKLİK ilkesi ile ilişkilidir
HALKÇILIK ilkesi ile ilişkilidir
Din karakterli alfabe değişt
Okuma yazma yaygınlaşt
MİLLİYETÇİLİK ilkesi ile ilişkilidir
Türk kültürünün gelişimi hızlandı
AMAÇ İÇERİK BAŞÖĞRETMEN 24 KASIM
MİLLET MEKTEPLERİ TALİMATNAMESİ
(24 Kasım 1928)
Yeni harferi halka
öğreterek okur-yazar
oranını yükseltmek
14-45 yaş arası zorunlu
Gezici ve sabit mektepler
1936 da işlevini halkevleri ve halkodalarına
terk et
Talimatname ile M.Kemal
Başöğretmen ilan edildi
1981’den beri
öğretmenler günü olarak kutlanmakta
HALKÇILIK ilkesi ile ilişkilidir
AMAÇ GELİŞMELER
TÜRK TARİH KURUMUNUN AÇILMASI (15 Nisan 1931)
Hanedancı-ümmetçi tarih anlayışı yerine, Türk tarihini bir bütün olarak incelemek,
Batlıların Türk tarihini küçümseyen iddialarına karşı bilimsel cevaplar üretmek
Ortak kültür ve milli bilinç oluşturmak
Kurucu başkanı Tevfk Bıyıklıoğlu
Liseler için 4 ciltlik Tarih kitabı hazırlandı
1932’de I. Türk Tarih Kongresini düzenledi ve Türk tarih Tezini ortaya at.
1937’de II. Türk Tarih Kongresini düzenledi
1937den itbaren “Belleten” dergisini yayınlamakta
İsim babası M.Kemal
AMAÇ GELİŞMELER
TÜRK DİL KURUMUNUN
AÇILMASI (12 Temmuz 1932)
Türkçeyi yabancı dillerin etkisinden kurtarmak,
Türkçeyi bilim ve kültür dili haline getrmek
Aydın dili ile halk dilini birbirine yakınlaştrmak,
Yazı dili ile konuşma dili arasındaki uçurumu kapatmak.
Kurucu başkanı Samih Rıfat Horozcu
Agop Dilaçar tarafndan “Güneş Dil Teorisi” geliştrildi
Öztürkçe çalışmaları yapıldı
26 Eylül 1932’de I.Dil Kurultayı toplandı
Dil Bayramı olarak kutlanmakta
AMAÇ İlke ve
İnkılapları, yeni kültürü
halka öğretmek
benimsetmek
TÜRK OCAKLARI kapatlarak
yerine açıldı
“ÜLKÜ” dergisi yayın organı
1951’de 478 Halkevi
4322 Halkodası (Köylerde) mevcutu
1951’de Adnan Menderes zamanında
kapatldı
HALKEVLERİ (19 Şubat 1932)
Halkevlerinin Faaliyetleri;
Okuma-yazma kursları Dikiş-nakış kursları Genel sağlık kuralları Yöresel değerlerin korunması Güzel sanatlar Spor
Dil,Edebiyat,Tarih Temsil ve müsamere Kütüphane ve yayıncılık Müze ve sergi Sosyal Yardımlaşma
Köycülük
EĞİTİM-KÜLTÜR ALANINDA DİĞER ÇALIŞMALAR
Eğitm Alanında Yabancı Uzman Desteği:
John Dewey-1924
Köhne-1925
Prof. Dr. Omar Buyse-1927
Prof. Dr. Erey-1927
Prof. Dr. Albert Malche-1932/33
Köy okulları ile ilgili rapor sundu
Mesleki Eğitm ile ilgili rapor sundu
Teknik Eğitm ile ilgili rapor sundu
El işleri ile ilgili rapor sundu
Üniversite Reformunun mimarıdır.
Üniversite Reformu;
İstanbul Üniversitesi (1933)
Yüksek Ziraat Ensttüsü (1933)
Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesi (1936)
Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi (1936)
Darülfünun’dan dönüştürüldü
Mektebi Mülkiye’den dönüştürüldü
ATATÜRK DÖNEMİ AÇILAN DİĞER OKULLAR
Zonguldak Maden ve Sanayi Mühendis Mektebi (1924) Ankara Hukuk Mektebi (1925) Gazi Eğitm Ensttüsü (1926) Köy Öğretmen Okulu (1927)
Müzik Alanında Çalışmalar;
Ankara Musıki Muallim Mektebi (1924)
İstanbul Belediye Konservatuarı (1927)
Milli Musuki ve Temsil Akademisi (1934)
İlk Opera (Özsoy operası) sergilendi (1934)
Taşbebek operası bestelendi (1934)
Ankara Devlet Konservatuvarı (1936)
Darülelhan’dan dönüştürüldü
Şah Rıza Pehlevi onuruna
M.Kemal’in isteği ile Adnan Saygun tarafndan.
Dönemin Önemli Müzisyenleri;
• Ahmet Adnan Saygun(1907-1991)
• Ulvi Cemal Erkin (1906-1972)
• Cemal Reşit Rey (1904-1985)
•İlk Türk operası ”Özsoy” u yazdı •Yunus Emre Operası (En çok seslendirilen opera) •1971’de ilk devlet sanatçısı oldu
•Müzik devriminin öncülerinden
•Onuncu yıl marşı •Lüküs Hayat en önemli operasıdır
Güzel Sanatlar Alanında Çalışmalar;
İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi (1927)
İstanbul şehir Tiyatroları (1934)
Dolmabahçe Sarayı’nda resim heykel müzesi açıldı (1937)
Sanayi Nefse Mektebi’nden dönüştürüldü. Bugünkü Mimar Sinan Güzel Sanatlar Fakültesi
İlk resim sergisi açıldı
Darülbedayi’den dönüştürüldü.
Önemli Sanatçılar;
Affe Jale Muhsin Ertuğrul Abidin Dino İbrahim Çallı Zühtü Müridoğlu Ratp Acudoğlu Vedat Tek Emin Onat-Orhan Arda Mimar Kemaletn
İlk Türk kadın tyatrocu
Heykeltraş. İlk heykel sergisini 1932’de açt Heykeltraş. Şehit Kubilay Anıt Mimar. TBMM binası
Mimar. Anıtkabir
Gazi Eğitm Ensttüsü-Mescidi Aksa resterasyonu
Modern tyatronun kurucusu.Film yapımcısı.Kurtuluş savaşını anlatan ilk flim Ateşten Gömleğ’i 1923’te çekt Ressam
Ressam
Müzecilik Çalışmaları;
Ankara Arkeoloji Müzesi (1923)
Topkapı Sarayı müzeye dönüştürüldü (1924)
Milli Saraylar İdaresi (1925)
Konya Mevlana Müzesi (1927)
Etnografya Müzesi (1927)
Ayasofya Camii Müzeye çevrildi (1934)
Resim ve Heykel Müzesi (1937)
SOSYAL ALANDA YAPILAN İNKILAPLAR
Tekke, Zaviye Ve Türbelerin Kapatlması (30 Kasım 1925)
Şapka Kanunu (25 Kasım 1925) Ve Kılık Kıyafet Kanunu (3 Aralık 1934)
Soyadı Kanunu (21 Haziran 1934) ve Unvan Ve Lakapların Yasaklanmasına Dair Kanun (26 Kasım 1934)
Takvim, Saat, Rakam, Ölçü Ve Hafa Tatlindeki Değişiklikler
NEDEN GELİŞMELER
TEKKE, ZAVİYE VE TÜRBELERİN KAPATILMASI
(30 Kasım 1925)
Yozlaşan bu kurumların dini istsmar etmeleri
Toplumsal laikleşmeyi sağlamak
Laik cumhuriyet karşıt bir direnç merkezi haline gelmişt
Kanun’la bu kurumlar kapatldı Aynı zamanda “Şeyhlik, Dedelik, Dervişlik, Seyitlik, Çelebilik, Türbedarlık” gibi unvanlar da yasaklandı
Şeyh Sait isyanı süreci hızlandırdı Eyüp Sultan, Mevlana, Fath S.Mehmet
gibi topluma mal olmuş kişilerin türbelerine dokunulmadı
TEKKE,ZAVİYE VE TÜRBELERİN KAPATILMASI
ve Atatürk ilkeleri
LAİKLİK ilkesi ile ilişkilidir
HALKÇILIK ilkesi ile ilişkilidir
Din kurumlar olduğundan
Çıkar amaçlı kullanılması ve unvanlardan
dolayı
“Türkiye Cumhuriyet
şeyhler, dervişler müritler
memleket olamaz. En doğru tarikat medeniyet
tarikatdır"
NEDEN GELİŞMELER
ŞAPKA KANUNU (25 Kasım 1925)
Topluma çağdaş bir görünüm kazandırmak,
Kıyafet birlikteliğini sağlayarak eşitsizlikleri önlemek
Fes ve diğer başlıklar yerine şapka giyilmesi ile ilgili Kanun kabul edildi.
M.Kemal 25 Ağustos’ta Kastamonu-İnebolu’da ilk olarak şapkayı halka tanıtarak Şapka nutkunda; “Fikrimiz, zihniyetmiz tepeden trnağa kadar medeni olacaktr” demiştr.
NEDEN GELİŞMELER
KILIK KIYAFET KANUNU (3 Aralık 1934)
Topluma çağdaş bir görünüm kazandırmak,
Kıyafet birlikteliğini sağlayarak eşitsizlikleri önlemek
Din adamlarının mabetler dışında dini kıyafetler ile sosyal hayata katlmaları yasaklandı Ancak dinsel liderler muaf tutulmuştur (Diyanet İşleri Başkanı, Patrik gibi).
Kılık kıyafet düzenlemeleri sadece erkekleri kapsamaktadır. Bayanların için bir düzenleme yapılmamıştr.
ŞAPKA VE KILIK KIYAFET KANUNLARI
ve Atatürk ilkeleri
LAİKLİK ilkesi ile ilişkilidir
HALKÇILIK ilkesi ile ilişkilidir
Dini kıyafetler değişt
Kıyafeten doğan statü farklılıkları
giderildi İNKILAPÇILIK
ilkesi ile ilişkilidir
Çağdaş kıyafetler söz konusu
NEDEN GELİŞMELER
SOYADI KANUNU (21 Haziran 1934)
Resmi işlemlerde ve toplumsal kargaşaya son vermek
Toplumsal eşitliği sağlamak
Kanun ile herkesin Türkçe, genel ahlaka aykırı olmamak, ayrıcalık ifade etmemek, gülünç olmamak kaydı ile bir soy ismi alması kararlaştrıldı.
Soyadını seçme hakkı kocaya verildi.
24 Kasım 1934’te TBMM, M. Kemal’e ATATÜRK
soyadını verdi.
Başka kimse kullanamaz. Ailesi
ATADAN soyadını aldı.
UNVAN VE LAKAPLARIN YASAKLANMASINA DAİR KANUN (26 Kasım 1934)
Soyadı Kanunu’nun amacına uygun olarak statü ifade eden "ağa", "hacı", "hafz", "hoca", "efendi", "bey", "beyefendi", "hanım", "hanımefendi", "paşa", "hazret" gibi unvan ve lakapların kullanılması da yasaklanmıştr.
SOYADI KANUNUNUN TAMAMLAYICISI OLARAK
SOYADI VE ÜNVANLARIN YASAKLANMASI KANUNLARI
ve Atatürk ilkeleri
HALKÇILIK ilkesi ile ilişkilidir
LAİKLİK ilkesi ile de ilişkilidir
Statü ifade eden ünvanlar
kalktğından
Soru da dinsel ünvan
vurgusu olursa
Soru da Türkçe soyisim
vurgusu olursa
MİLLİYETÇİLİK ilkesi ile de ilişkilidir
NEDEN GELİŞMELER
Ülkedeki farklı uygulamaları gidererek birliği sağlamak
Uluslararası ilişkilerde karışıklıkları gidermektr.
Takvim değişikliği (1 Ocak 1926)
Saat değişikliği (1 Ocak 1926)
Rakam değişikliği (20 Mayıs 1928)
Ölçü değişikliği (26 mart 1931)
Hafa tatli değişikliği (27 mayıs 1935)
TAKVİM, SAAT, RAKAM, ÖLÇÜ VE HAFTA TATİLİNDEKİ DEĞİŞİKLİKLER
İNKILAPÇILIK ilkesi ile ilişkilidir Çağdaş değerler kullanıldığından
27 Mayıs 1935 Ulusal Bayram ve Genel Tatller Kanunu
1 Ocak Yılbaşı 23 Nisan Ulusal Egemenlik Bayramı
1 Mayıs Bahar Bayramı 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı 30 Ağustos Zafer Bayramı 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı Ramazan Bayramı (3 gün) Kurban Bayramı (4 gün)
1921’de bayram ilan edildi. 1927’de Çocuk bayramı oldu. 1929’dan beri kutlanmakta
İlk defa 1935’te kutlandı.1938’de Gençlik ve Spor Bayramı adını aldı
1925’ten beri kutlanmakta
İlk defa 1923’te kutlandı Ege’de
EKONOMİ ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR
Ulusal sermayeye dayalı bağımsız ekonomi
Dışa bağımlı olmamak
Özel sektörü geliştrmek
“Siyasi, askeri zaferler ne kadar büyük olurlarsa olsunlar, ekonomik zaferlerle taçlandırılmazlarsa meydana gelen zaferler payidar olamaz, az zamanda söner.”
Denk Bütçe
Sanayileşmek
Yabancı işletmeleri millileştrmek
M. KEMAL’İN EKONOMİ İLKELERİ
AMAÇ Yeni
Türkiye’nin ekonomik programını belirlemek
NEDEN İZMİR?
Önemli bir ihracat limanı
Kurtuluş savaşı’nın
bitği nokta
Farklı mesleklerden 1135 delege
katldı
Kongre Başkanı Kazım
Karabekir
Misakı İktsat
Belgesini kabul et
İZMİR İKTİSAT KONGRESİ (17 Şubat-4 Mart 1923)
HALKÇILIĞIN göstergesidir
Harf İnkılabı gündeme gelmiş, ret edilmiştr. Okuma Bayramı ise kabul edilmiştr.
Misak-ı İktsat Der ki;
Yabancıların kurduğu tekellerin olumsuz etkisi önlenmelidir.
Ham maddesi yurt içinde üretlen sanayi geliştrilmelidir.
Demir yolu yapımına önem verilmelidir.
Sanayi teşvik edilmeli, küçük imalatan fabrikaya geçilmelidir.
Milli bankalar kurulmalı, özel girişimci ve tcaret desteklenmelidir.
İş erbabına amele değil işçi denilmelidir. Sendikal haklar tanınmalıdır.
Aşar Vergisi kaldırılmalı, vergi ve toprak reformu yapılmalıdır.
Özel sektör desteklenmeli, Özel sektörce yapılamayan yatrımlar Devlet tarafndan yapılmalıdır.
Amaç dışa bağımlılığı en
aza indirmektr.
TARIM ALANINDA YAPILANLAR
AŞAR Vergisi kaldırıldı. (1925) Ziraat Bankasının kredi imkanları geliştrildi. Atatürk Orman Çifliği kuruldu. (1925) Reji İdaresi (Tütün işletme hakkı) millileştrildi. 1928 yılında Tarım Kredi Kooperatferi kuruldu.
Köylüyü rahatlatan bir düzenleme olduğundan HALKÇILIK ilkesi ile ilişkilidir.
Osmanlıdan kalma bir banka.
Tarım Alanında Yapılanlar;
Tohum ıslah istasyonları ve örnek çiflikler kuruldu. Toprak Reformu yapıldı.(1929) I. Ziraat Kongresi toplandı.(1931) Yüksek Ziraat Ensttüsü açıldı.(1933) Toprak Mahsülleri Ofsi açıldı.(1938) Fiskobirlik açıldı.(1938)
TİCARET ALANINDA YAPILANLAR
Lozan’da kapitülasyonlar kaldırıldı ve 1929’da Gümrük Tarife Kanunu ile gümrük vergileri yükseltldi.
İŞ BANKASI açıldı.(1924) KABOTAJ Kanunu kabul edildi.(1 Temmuz 1926) Yabancılara ait demir yolu ve işletmeler devlet tarafndan satn
alındı.
Ekonomik bağımsızlık sağlandı. O nedenle MİLLİYETÇİLİK ilkesi ile ilişkilidir
Yabancılar tasfye edildiğinden MİLLİYETÇİLİK
Limanları işletme hakkı Türk vatandaşlarına verildi. MİLLİYETÇİLİK
Devlet işleteceğinden DEVLETÇİLİK
İlk özel banka.Genel müdürü Celal Bayar
Ticaret Alanında Yapılanlar; İlk kağıt banknot basıldı.(1927) Menkul Kıymetler ve Borsalar Kanunu kabul edildi. (1929) Türk Parasını Koruma Kanunu.(1929)
Merkez Bankası açıldı.(1930)
İller Bankası kuruldu. (1933)
Uluslararası İzmir Fuarı açıldı. (1936)
MİLLİYETÇİLİK
Belediyeleri fnanse etmek için
TİCARETİ DESTEKELEMEK İÇİN DEVLETİN KURDUĞU
BANKALAR
Emlakbank (1926)
Halkbank (1933)
Denizbank (1937)
MİLLİYETÇİLİK
SANAYİ ALANINDA YAPILANLAR
AMAÇ SONUÇ
Teşviki Sanayi Kanunu (28 Mayıs 1927)
Devlet özel sektörü yatrım yapmaya teşvik etmek istedi
Yatrımcılara, ucuz arazi, vergi indirimi, vergi muafyet, satn alma garantsi gibi teşvikler verildi
ÇÜNKÜ
Sermaye birikimi yok Bilgi birikimi ve tecrübe eksik 1929 Dünya Ekonomik Krizi
FİYASKO
DEVLETÇİ EKONOMİYE KAYDIK
I. BEŞ YILLIK SANAYİ PLANI (1933) 1934-1938 arasında uygulandı
Bu çerçevede; Malatya, Kayseri ve Bursa’da Dokuma Fabrikaları, Gemlik’te Suni İpek Fabrikası, Nazilli’de Basma Fabrikası, Beykoz’da Deri Fabrikası, İzmit’te SEKA Kağıt Fabrikası ve Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Karabük Demir-Çelik Fabrikası açıldı.
Finansal Destek İçin; Sümerbank-1933
Etbank-1935
İng. fnansal destek SSCB teknik destek
sağladı
Dokuma-Maden-Kağıt-Kimya-Taş/Toprak
sektörü hedefendi
II.Beş yıllık plan 1938’de
hazırlandı uygulanamadı.
(II.Dünya Savaşı)
Sanayi Alanında Diğer Yapılanlar;
Sanayi ve Maadin Bankası Kuruldu.(1925)
Kırıkkale Mermi fabrikası. (1928)
Kayseri Uçak Fabrikası. (1926)
Alpullu Şeker Fabrikası. (1926)
Uşak Şeker fabrikası.(1926)
Maden Tetkik Arama Ensttüsü.(1935)
Elektrik İşleri Etüt İdaresi. (1935)
Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü. (1937)
İlk şeker fabrikası
Sümerbank’a dönüştü
BAYINDIRLIK VE ULAŞIM ALANINDA YAPILANLAR Devlet Demir Yolları Genel Müdürlüğü kuruldu. (1924) Türk Hava Kurumu kuruldu. (1925) İlk Sivil Havacılık Okulu açıldı. (1932) Hava Yolları Devlet İşletme idaresi açıldı. (1933)
Türkkuşu kuruldu. (1935) Türkiye’nin ilk barajı Çubuk Barajı yapıldı.(1936)
Vecihi Hürkuş.(İlk sivil havayolu şirketni kurdu)
Planör ve paraşüt eğitmi verildi.
İlk kadın savaş pilotu Sabiha Gökçen
M.Kemal Nutuk eserinin gelirini bağışladı
İlk kadın hava şehidi Eribe Hanım-1936
SAĞLIK ALANINDA YAPILANLAR Yeşilay kuruldu.(1920)
Himaye-i Etal Çocuk Esirgeme Kurumuna dönüştürüldü.(1921)
Hilali Ahmer Cemiyet Kızılaya dönüştürüldü.(1923)
Çocuk ölümlerine karşı aşı kampanyaları yapıldı.
Verem Savaş dernekleri kuruldu
Numune Hastaneleri kuruldu.
Refk Saydam Hıfzısıhha Ensttüsü kuruldu.(1928) Bulaşıcı hastalıklara karşı mücadele kurumu
ATATÜRK İLKELERİ
İLKELERİN AMACI İLKELERİN ORTAK YÖNLERİ Türk Millet’nin huzurunu ve mutluluğunu sağlamak,
İlkeler toplumun ihtyaçlarından doğmuştur. Akılcı ve gerçekçidirler.
Türk kültürünü milli anlayışla çağdaş medeniyetlerin üstüne çıkarmak,
İlkeler “Türk Milliyetçiliği” temeline dayanır.
Milli egemenlik esasına dayanan uygar bir toplum oluşturmak,
Hedefe ve uygulamada bir bütünlük taşır.
Milli birlik ve beraberlik içerisinde güçlü bir Türkiye oluşturmaktr.
Yabancı siyasi akımlar ile ilgisi yoktur. Ulusal bünyeye uyarlanmıştr.
CUMHURİYETÇİLİK
Cumhuriyet, egemenliğin doğrudan halka ait olduğu, halkın seçme ve seçilme hakkının bulunduğu rejimdir.
Cumhuriyetçilik ise Cumhuriyet değerlerini benimsemek, sahip çıkmak ve gelecek kuşaklara aktarmaktr.
M. Kemal’in “en büyük eserim” diye nitelendirdiği ilkesidir.
M. Kemal’in “her türlü siyasi tartşmalardan uzak tutulması”nı istediği partler üstü gördüğü bir ilkedir
CUMHURİYETÇİLİK İLE İLGİLİ ANAHTAR
KAVRAMLAR
Cumhuriyetçilik İle İlgili İnkılaplar;
TBMM’nin açılması
Saltanatn kaldırılması
Cumhuriyet’in ilanı
Halifeliğin kaldırılması
1921-1924 Anayasaları
Çok partli hayat denemeleri
Ordunun siyaseten ayrılması
Kadınlara siyasi hakların verilmesi
MİLLİYETÇİLİK Milletn varlığını ve bağımsızlığını korumak, millet yüceltmek için çalışmak ve bu şuuru gelecek nesillere aktarmak “Milliyetçilik” tr. Milliyetçilik ilkesi, Türk İnkılabı’nın en önemli prensiplerindendir ve tüm ilkelerin temelini oluşturur.
ATATÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNİN ÖZELLİKLERİ
Laiktr; din birliğine değil, birlikte yaşama arzusuna dayanır.
Demokratktr; eşitlik prensibine dayanır, sınıf ayrımını reddeder.
İnsancıldır; insanı temel öğe olarak alır.
Irkçı değildir; Türk ulusunun üstünlüğüne değil, ulusların eşitliğine dayanır.
Bağımsızlıkçıdır; Ulusal bağımsızlığı temel alır ve yayılma amacı yoktur.
MİLLİYETÇİLİK İLE İLGİLİ ANAHTAR KAVRAMLAR
Milliyetçilik İle İlgili İnkılaplar;
Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu’nun kurulması
Kabotaj Kanunu
Yabancı işletmelerin millileştrilmesi
Yabancı okulların MEB’e bağlanması
Kapitülasyonların kaldırılması
Türk Parasını Koruma Kanunu ve Merkez Bankası
Tevhid-i Tedrisat Kanunu
TBMM’nin açılması
Halifeliğin kaldırılması
HAKÇILIK Aynı sınırlar içinde yaşayan topluluğa halk denir.
Halkçılık, herkesin eşit olması, hiç kimseye veya zümreye ayrıcalık tanınmaması, sınıf mücadelesinin olmaması esaslarına dayanır.
Halkçı anlayış, toplumun her ferdinin mutluluğunu gözetr. Sosyal adalet, sosyal güvenlik, adil gelir dağılımını önemser.
Halkçılık, halkın kendi kendini yönetmesini öngörür.
Halkçılık; Cumhuriyetçilik ve Milliyetçilik ilkelerinin doğal bir sonucu olarak kabul edilir.
HALKÇILIK İLE İLGİLİ ANAHTAR KAVRAMLAR
Halkçılık İle İlgili İnkılaplar;
Kılık Kıyafet Kanunu
Soyadı Kanunu
Medeni Kanun
Aşar Vergisi’nin kaldırılması
Tekke, zaviye ve türbelerin kapatlması
Kadınlara siyasi hakların verilmesi
Azınlıkların Türk vatandaşı sayılması
Millet mektepleri ile okuma yazma seferberliği
LAİKLİK Kavram olarak din-devlet işlerinin birbirinden ayrılmasıdır.
Laiklik, din ve vicdan özgürlüğünün gerçekleşmesi için devletn tüm inançlara eşit mesafede olmasını ifade eder.
Laiklik; akılcılık, bilimsellik ve inanç özgürlüğü temeline dayanır.
Hukuk birliğini ve eşitliği sağlamanın tek yolu laik devletr.
Mustafa Kemal, Cumhuriyetçilik ile birlikte Laiklik ilkesinin her türlü siyasi tartşmaların dışında tutulmasını isteyerek partler üstü görmüştür.
LAİKLİK İLE İLGİLİ ANAHTAR KAVRAMLAR
Laiklik İle İlgili İnkılaplar;
Saltanatn kaldırılması
Halifeliğin kaldırılması
Şeriye ve Evkaf Vekalet’nin kaldırılması
Tevhid-i Tedrisat Kanunu
Medreselerin kapatlması
Tekke, zaviye ve türbelerin kapatlması
Medeni Kanun
Kılık Kıyafet Kanunu
Anayasa’dan “Devlet’in dini İslam’dır” ibaresinin çıkarılması
Laiklik ilkesinin Anayasa’ya dahil edilmesi
DEVLETÇİLİK
Türkiye’de ekonomik faaliyetlerin ve sanayi yatrımlarının devlet eli ile yapılmasını ifade eder.
Özel sektörün gelişmemesinden dolayı (bir ihtyaçtan dolayı) 1930’lu yıllarda devletçi ekonomik model uygulanmıştr.
Atatürk Devletçiliği, Sosyalist düzenin devletçiliğinden farklı olarak özel sektöre yaşam alanı bırakır ve destekler. O nedenle “Karma ekonomik model” diye Türk ekonomisini tarif etmek daha doğrudur.
DEVLETÇİLİK İLE İLGİLİ ANAHTAR KAVRAMLAR
Devletçilik İle İlgili İnkılaplar;
Kalkınma planlarının hazırlanması
Etbank-Sümerbank-
Denizbank-Halkbank Yabancılara ait işletmelerin
Devlet tarafndan satn alınması
MTA Karabük Demir-Çelik
Fabrikası Devlet’in her türlü
yatrımları
İNKILAPÇILIK
İnkılapçılık, işlevini kaybetmiş olan eski kurumların yerine dinamik, çağdaş kurumlar açmayı ifade eder.
İnkılapçılık ilkesi, Atatürkçülüğü durağanlıktan kurtararak dinamizm kazandıran bir ilkedir.
İnkılaplara, çağdaşlaşmaya süreklilik kazandırarak devamlı yenilenmeye vesile olur.
İNKILAPÇILIK İLE İLGİLİ ANAHTAR KAVRAMLAR
İnkılapçılık İle İlgili İnkılaplar;
Tüm inkılaplar, inkılapçılık ilkesi ile ilişkilidir.
Özellikle sosyal alanda yapılan kılık kıyafet, şapka, ağırlık, rakam, zaman, tatlin pazara alınması gibi inkılaplar için inkılapçılık cevabı istenebilmektedir.
MUSTAFA KEMAL ATATÜRK (1881- ) 8 EĞİTİM HAYATI
Selanik Mahalle Mektebi
Selanik Şemsi Efendi Ok.
Selanik Mülkiye Rüştyesi
Selanik Askeri Rüştyesi
Manastr Askeri İdadisi
İstanbul Harp Okulu
İstanbul Harp Akademisi
Kemal adını aldı
Kurmay Yüzbaşı olarak mezun oldu
8 I.Dünya Savaşı’na Kadar Mustafa Kemal
1905 - Şam - 5. Orduda stajer
1907 - Manastr – 3. Ordu
1909 – 31 Mart Vakası
1912 - Trablusgarp Savaşı
1913 - II.Balkan Harbi
1913 - Sofya Askeri Ataşesi
Vatan ve Hürriyet Cemiyetni kurdu
Hareket Ordusu Kurmay Başkanı
Gazeteci Şerif Bey kimliği ile
Bolayır Kolordusunda. Edirne’nin
kurtuluşunda yer aldı
8 Samsun’a Kadar Mustafa Kemal
1915 – Çanakkale Savaşı
1916 – Kafasya Cephesi
1917 – Suriye-Filistn Cephesi
1917 – Almanya ziyaret
1918 – Avusturya/Karlsbad’da tedavi
1918 – Yıldırım Orduları Komutanlığı
Albay
Veliahd Vahideddin ile
Böbrek rahatsızlığı
General-Muş ve Bitlis’i kurtardı
Mustafa Kemal’i Etkileyen Kişiler
Mustafa Kemal’i Etkileyen Şehirler
MUSTAFA KEMAL’İN ESERLERİ En büyük eserim
Cumhuriyetr
Nutuk 1919-1927 arasını anlatr
15-20 Ekim 1927’de CHP kurultayında 36 saatlik bir konuşmadır.
En sonu “Gençliğe Hitabe”dir.
Telif Hakları M.Kemal tarafndan Türk Hava Kurumu’na bırakılmıştr.
Vatandaş İçin
Medeni Bilgiler Manevi kızı Afet İnan’ın katkıları ile hazırlandı
Mustafa Kemal’in Eserleri;
Geometri Klavuzu Türkçe Geometrik terimler türet
Cumalı Ordugahı Askeri eğitm ve manevralar anlat
Zabit ve Kumandan ile
Hasbihal
Sofyada iken arkadaşı Nuri Conker’in “Zabit ve Kumandan” kitabına karşılık yazmıştr
Tabiye ve Tatbikat Seyahat
Komutanın sahip olması gereken nitelikler üzerinde durmuştur.
Mustafa Kemal’in Eserleri; Takımın Muharebe Talimi
Bölüğün Muharebe Talimi
Tabiye Meselesinin Halli ve Emirlerin Suret Tahririne Nesayih
Anafartalar Muharebeleri
Karlsbad Günlükleri
Oğuz Oğulları (Şiir)
ATATÜRK’ÜN MANEVİ EVLATLARI
Sabiha Gökçen Afet İnan Ülkü Adatepe Sığırtmaç Mustafa
Nebile İrdelp Rukiye Erkin Zehra Aylin Abdurrahim Tuncak
Nutuk’un Telif
hakları Çiflikler
İş Bankasının Gelirinden
Hisse
Gayrı menkul Maaş Eğitm
yardımı
Türk Hava
Kurumu Hazine
CHP Türk
Tarih ve Dil
Kurumu
Bursa ve Ankara Beledi-
yesi
-Kardeşi Makbule -Manevi
kız çocukları
İsmet İnönü’nün Çocukları
ATATÜRK’ÜN MİRASI
ATATÜRK’Ü ZİYARET EDEN DEVLET BAŞKANLARI
Afgan Kralı Amenullah Han,
Irak Kralı Faysal,
Yugoslavya Kralı Alexsandre
İran Şahı Rıza Pehlevi,
İngiltere Kralı 8. Edward,
Ürdün Kralı Abdullah
Romanya Kralı II. Carol
ATATÜRK BİYOGRAFİLERİ Çankaya - Falih Rıfı Atay
Atatürk - Yakup Kadri Karaosmanoğlu
Atatürk, Bir Milletn Yeniden Doğuşu - Lord Kinross
Tek Adam - Şevket Süreyya Aydemir
Atatürk Modern Türkiye'nin Kurucusu - Andrew Mango
Bozkurt – H.C. Armstrong
Sınıf Arkadaşım Atatürk- Ali Fuat Cebesoy
Hep Atatürk’ün Yanında – Salih Bozok
Atatürk Biyografleri; Babanız Atatürk – Falih Rıfı Atay
Ağabeyim Mustafa Kemal – Makbule Atadan
Hangi Atatürk - Atla İlhan
Ama Hangi Atatürk - Taha Akyol
Devrim Tarihi ve Toplum Bilinci Açısından Atatürk - Emre Kongar
Atatürk - Klaus Kreiser
Sarı Zeybek- Can Dündar
ATATÜRK İLE İLGİLİ BAZI BİLGİLER
Yahya Kemal Beyatlı’nın teklif ile, Darülfünun tarafndan Fahri Doktora ünvanı verildi
Nobel Barış Ödülüne aday gösterilen ilk Türk (Yunanistan Başbakanı Venizelos aday gösterdi)
1981’de UNESCO hakkında bildiri yayınladı
Cenaze namazını Prof.Dr. Şerafetn Yaltkaya kıldırdı
Naaşı 1953’e kadar Etnografya müzesinde kaldı
Anıtkabir’in mimarları Emin Onat-Orhan Arda’dır
ATATÜRK DÖNEMİ DIŞ POLİTİKA
ATATÜRK DÖNEMİ DIŞ POLİTİKANIN TEMEL İLKELERİ
BARIŞ
"Yurta barış, dünyada barış."
EŞİTLİK
Ulusların eşitliği esastr.
BAĞIMSIZLIK
Ulusal bağımsızlıktan
asla ödün verilemez.
GERÇEKÇİLİK
Boş hayaller peşinde
koşmayan dış politka esastr.
GÜVENLİK
Güvenliği sağlamak için her
türlü önlem
alınabilir
ATATÜRK DÖNEMİ DIŞ POLİTİK GELİŞMELERİ
1923-1930 DÖNEMİ LOZAN'DAN KALAN
SORUNLAR
Musul Sorunu
Yabancı Okullar
Nüfus Mübadelesi Dış borçlar
1930-1939 DÖNEMİ İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİ
BELİRSİZLİK
BARIŞ ÇABALARI
Milletler Cemiyet'ne
üyelik
Balkan Antant
Sadabad Pakt
BELİRSİZLİĞİN FIRSATA DÖNMESİ
Montrö Boğazlar
Sözleşmesi
Hatay'ın ana vatana katlışı
1923-1930 DÖNEMİ LOZAN'DAN KALAN SORUNLAR
MUSUL SORUNU
Lozan Der ki; İngiltere ve Türkiye sınırı 9 ay içinde çizecek, olmazsa sorun Milletler Cemiyet’ne
havale edilecek.
Tarafar arasında Haliç Konferansı-1924 Milletler Cemiyet
İngiltere kışkırtmasıyla
Nasturi İsyanı-1924
Şeyh Sait İsyanı-1925
Brüksel Hat (Geçici sınır)-1925
Musul’u İng.’ye bırakt-1925
İng. Milletler Cemiyet
1925 yılında Türkiye-SSCB arasında Dostluk antlaşması yapılarak
İngiltere’ye mesaj verildi
Türkiye tepki gösterdi
MUSUL SORUNUNUN ÇÖZÜMÜ VE SONUCU
Sorunun çözümü Türkiye ve İngiltere arasındaki ilişkilerin
yumuşamasına ortam hazırladı
Türkiye’nin Milletler
Cemiyet’ne üye olmasını kolaylaştrdı.
Montrö Boğazlar
Sözleşmesini İng. destekledi
Ankara Antlaşması (5 Haziran 1926)
Musul, İngiltere mandası altndaki Irak’a; Hakkari ise Türkiye’ye bırakıldı.
Türkiye, Musul petrollerinden 25 yıl süre %10 pay alacak.
YABANCI OKULLAR SORUNU
Lozan Der ki; yabancı okullar
Türk kanunlarına uyacaklar.
Başta Fransa ve
İtalya tepki göstererek uluslararası konferans önerdiler
Frn.
Türkiye, sorunu iç sorun kabul
ederek görüşmeyi reddet.
Tevhidi Tedrisat ve Maarif Teşkilat hakkında kanunla
yabancı okullar denetm altna alınmak istendi
Yabancı okulların büyük bir kısmı şartlarımıza
uymadıkları için kapatldı veya kendileri kapandı.
Lozan sonrası ilk dış politk başarı
NÜFUS MÜBADELESİ SORUNU (ETABLİ)
Yunanistan, daha çok Rum bırakabilmek için 30 Ekim 1918’den
sonra İstanbul’a yerleşen Rumlarında yerleşik=etabli olduklarını iddia et
Sorun Milletler Cemiyetne taşındı.
Tarafar arasında 1926’antlaşması da sorunu çözemedi
Lozan’a göre Türkiye’de kalan Rumlar ile Yunanistan’da kalan Türklerin
karşılıklı değişimi yapılacaktr.
Yunanistan
İSTİSNA
İstanbul, Gökçeada ve
Bozcaada Rumları
Bat Trakya Türkleri
Savaş riski belirdi
M.Cemiyet
NÜFUS MÜBADELESİ SORUNUNUN ÇÖZÜMÜ VE SONUÇLARI
Balkan Antantnın imzalanmasına ve 1954 Kıbrıs Meselesine kadar devam eden Türk-Yunan dostluğuna vesile
olacaktr
Venizelos Atatürk’ü Nobele aday gösterdi-1934
AHALİ ANTLAŞMASI (10 HAZİRAN 1930)
Yerleşme tarihleri ve doğum yerlerine bakılmaksızın İstanbul
Rumları ve bat Trakya Türkleri Etabli kabul edilerek mübadele kapsamı
dışında tutuldular
Yunanistan
Atatürk ile İstanbul’a gelen Yunan Başbakanı Venizelos arasında yapılan görüşmeler etkili oldu
İsmet İnönü iade-i ziyarete bulundu-1931
OSMANLI BORÇLARI MESELESİ Frn.
Lozan Der ki; Borçlar Osmanlı’dan ayrılan devletler
arasında paylaştrılır
1928’de teknik konular (ödeme şekli/miktar) karara bağlandı
1929 krizi borçlu devletleri sıkıntya soktu
1933 antlaşması ile faiz indirimi ve taksitlendirme düzenlendi.
Hoover moratoryumundan yararlandık
1930-1939 DÖNEMİ
İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİ BELİRSİZLİK BARIŞA KATKI
Milletler Cemiyet’ne Üyelik-1932
Balkan Antant-1934
Sadabad Pakt-1937
Akdeniz Pakt-1936
Nyon Antlaşması-1937
BELİRSİZLİĞİN FIRSATA DÖNMESİ Montrö Boğazlar Sözleşmesi-1936
Hatay’ın Anavatana
Katlması-1939
TÜRKİYE’NİN MİLLETLER CEMİYETİ’NE ÜYE OLMASI
(18 Temmuz 1932)
Cemiyet; İngiltere’nin etkisine girdiğinden Türkiye uzun bir süre Cemiyet’e soğuk bakmıştr.
II. Dünya Savaşı’nın ayak seslerini geldiği günlerde Milletler Cemiyet , İspanya ve Yunanistan’ın önerisi ile Türkiye’yi davet et.
Bu çağrı üzerine Türkiye 18 Temmuz 1932’de Milletler Cemiyet’ne üye oldu.
İlk kez Türkiye davet yoluyla üye oldu
Dünya barışına katkı sağlam amacı M. Cemiyet üyeliği Boğazlar Sorununun lehimize çözülmesini kolaylaştrmıştr.
BALKAN ANTANTI (9 Şubat 1934)
AMAÇ Alman ve İtalyan yayılmacılığına karşı bölgesel
güvence
ÜYELER Türkiye
Yunanistan Yugoslavya Romanya
İtalya etkisindeki Arnavutluk katlmadı
İÇERİK Sınırlar karşılıklı garant
edilmiş ve birbirine danışmadan herhangi bir balkan devlet ile antlaşma yapmamayı
taahhüt etler
Komşuları ile sınır ihtlaf yaşayan
Bulgaristan katlmadı
SADABAD PAKTI (8 Temmuz 1937)
AMAÇ İtalyan’ın Doğu Akdeniz ve Orta doğuya yönelik
yayılmacılığına karşı bölgesel güvence
ÜYELER Türkiye
Irak İran
Afganistan
Hatay sorunu nedeniyle Suriye
katlmadı
İÇERİK Sınırlar karşılıklı garant
edilerek, içişlerine karışmama ve
siyaseten birbirlerine danışmayı taahhüt
etler
MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ (20 Temmuz 1936)
AMAÇ II. Dünya Savaşı öncesi güvenlik
zafyetni gidermek
KATILIMCILAR Türkiye İngiltere Fransa
Bulgaristan Romanya
SSCB Japonya
Yunanistan Yugoslavya
İÇERİK
Boğazlar Komisyonu ve askersiz bölge kaldırıldı
Boğazlardan geçiş; tcaret gemilerine
serbest, savaş gemileri ise çeşitli şartlara
bağlandı.
İtalya 1938’de imzaladı
Lozan’a göre Boğazların yönetmi, uluslararası bir komisyona bırakılmış ve Boğazların her iki yakası
askersiz bölge ilan edilmişt.
Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile
Egemenliği kısıtlayan husustan kurtulduk
Misakı Milliden verilen bir taviz giderildi
Türk-İngiliz yakınlaşması SSCB tarafndan tepkiyle karşılandı
HATAY (Sancak) SORUNU (1936-1939)
1921 Ankara Ant. İle Hatay özel yönetm kaydı ile Fransa’ya
bırakılmışt
1936’da Fransa Suriye ve Lübnan’a
bağımsızlık verdi.
Sorun Milletler Cemiyet’ne
götürüldü
Türkiye Hatay’ında
bağımsız olması gerektğini iddia
et
Sandler Raporu çerçevesinde 2 Eylül 1938’de bağımsız
Hatay Cumhuriyet kuruldu
Hatay Meclisi’nin kararı ile 29 Haziran 1939’da
Türkiye’ye ilhak oldu.
Alman tehdidi nedeni ile kıta Avrupa’sına
ağırlık verecek
Misakı Milliden verilen bir taviz giderildi
Mustafa Kemal ve Hatay
“Şahsi meselem” “40 asırlık Türk yurdu kaderine terk edilemez”
1937-Kurun gazetesinde Asım Us takma adı ile
yazı yazarak kamuoyu oluşturdu
HATAY CUMHURİYETİ
Cumhurbaşkanı: Tayfur SÖKMEN
Başbakanı: Abdurrahman MELEK
Meclis Başkanı: Abdülgani TÜRKMEN
ATATÜRK DÖNEMİ DİĞER DIŞ POLİTİK GELİŞMELER
Bozkurt-Lotus Olayı (2 Ağustos 1926)
Çanakkale boğazı açıklarında Türk ve Fransız gemilerinin çarpışması
Milletler Cemiyet Lahey Adalet Divanına taşındı
Davayı Adalet Bakanımız Mahmut Esat (BOZKURT) Bey sayesinde Türkiye kazandı
Kabotaj kanununun haklılığı ortaya çıkt
Adana-Mersin Demiryolunun Millileştrilmesi (1929)
Fransız şirketnin işletği hat, Fransa’nın karşı çıkışlarına rağmen millileştrildi.
Bir kapitülasyon kalıntsı daha temizlendi.
Vagon-Li Olayı (1933)
Fransız demiryolu şirket.Fransız Müdür Türkçe konuştuğu gerekçesi
ile çalışanların işine son verdi
Peyami Safa, Cahit Arf gibi isimlerin bulunduğu Darülfünün öğrencileri protesto düzenledi.
Yabancı işletmelerin millileştrilmesini hızlandırdı
Razgard Olayı (1933)
Bulgaristan’ın Razgard şehrinde Türk mezarlarının tahrip edilmesi İstanbul’da protesto edildi.
Milli bilincin göstergesidir.
Milli bilincin göstergesidir.
Briand-Kellog Pakt (1928)
Cenevre Silahsızlanma Konferansı (1928)
Litvinov Protokolü (1929)
Akdeniz Pakt (1936)
Nyon Antlaşması (1937)
Avrupa da sınır güvenliğiyle ilgili bir pakt. Türkiye üye.
Konferans başarılı olamadı. Türkiye katldı.
SSCB komşularıyla sınır güvenliği için düzenledi. Türkiye üye.
İngiltere, İtalya tehdidine karşı Türkiye-Yunanistan ve Yugoslavya’ya askeri güvence verdi.
Akdeniz’de korsanlık faaliyetlerine karşı güvenlik ve işbirliği antlaşması. Türkiye katldı.
Küçük Antant -1921
Rapallo Pakt -1922
Washington Deniz Silahsızlanma Konferansı-1922
Locarno Antlaşması-1925
TÜRKİYE BUNLARDA YOOOKKKı
FRANSA İNGİLTERE YUNANİSTAN BULGARİSTAN
LOZAN SONRASI YAŞANAN DİPLOMATİK SORUNLARIN DEVLETLERE GÖRE DAĞILIMI
Yabancı Okullar Osmanlı Borçları
Adana-Mersin Demiryolu
Bozkurt-Lotus Vagon Li
Musul Nüfus Mübadelesi
Razgard
Tevfk Rüştü ARAS 1925-1938 arası
Türkiye Dışişleri Bakanı
LOZAN SONRASI MİLLETLER CEMİYETİNE TAŞINAN SORUNLAR
Musul
Nüfus Mübadelesi
Bozkurt-Lotus
Boğazlar
Hatay
Aleyhimizde
Lehimizde
Çözemedi. İki ülke çözdü