72
Functional Numeracy for Food Security and Nutrition Fixed Obligation Grant (FOG) – Award Number 999000442 Cura me poto – Lim pa Uno How i poto™ Buk me 1(I Leb LUO/Acholi) Cura makwako Nongo dit pa poto mamegi Lim me 1-4 malube ki kwan me medo rwom me cura pa Lopur

Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

  • Upload
    others

  • View
    13

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Functional Numeracy for Food Security and Nutrition

Fixed Obligation Grant (FOG) – Award Number 999000442

Cura me poto – Lim pa Uno How i poto™

Buk me 1(I Leb LUO/Acholi)

Cura makwako Nongo dit pa poto mamegi

Lim me 1-4 malube ki kwan me medo rwom me cura pa Lopur

Page 2: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

1

Functional Numeracy for Food Security and Nutrition

Fixed Obligation Grant (FOG) – Award Number 999000442

Cura me poto

Lim pa Uno How i poto™

Buk me 1

Lim me 1- 4

Cura me nongo dit pa poto ma megi

William Ian Robinson Lisa Osborne (graphics)

Heather Pitcher

February 2014

Page 3: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

2

Buk me 1- Cura me nongo dit pa poto - Buk man Kwako lim 4 ma padi padi i gang pa lapur manyinge Tad ka dako mamege Mim. Lim me 1 - Pimo poto ma meri Lim me 2 - Timo cura me nongo dit pa poto ma meri Lim me 3 - Timo cura me nongo dit pa poti ma orwange Lim me 4 - Byeko dit pa poto ma kamegi Lime magi ducu nyute ki cal malubu lawote pi yabu wi dul pwony ducu. Ki meno,dul pwonye ducu dong lube ki gin atita ki lanyut ma kwako ngo ma ki tye ka lok iyeni, Labol ka dong Lapeny gwiko.(LAGAM pa Lapeny ducu ki miyo i AGIKI pa BUK MAN). Buk me 2- Byeko dit pa jami ducu ma mite ka imito puru gin mo, fatalaiza ka dong yen me akira i poto/cam. Buk man ki bi cwalo pi oyot, ma calo buk mukene malubu buk me acel. buk man kore ki kore bi medo wi lim ma Uno How obedo ka timo I poto pa Tad ka acel ki Mim Lim me 5 – Dwong pa kodi ma mite Lim me 6 – Wel cente ma mite pi Kodi Lim me 7 – Byeko dwong pa fataliza ma mite Lim me 8 – Dwong pa yen akira ma mite Buke magi twero nonge I intanet pi akwana/akwanya pi jo ma tye ki miti; http://www.agritechtalk.org/Uno How Introduction.html Gin acoya mukene ma konyo timo cura ki bino cwalo bene wek timo cura obed yot. Functional Numeracy for Food Security and Nutrition is made possible with a grant from the USAID Technical and Operational Performance Support (TOPS) program. The TOPS Micro Grants Program is made possible by the generous support and contribution of the American people, delivered through the U.S Agency for International Development (USAID). The contents of the materials producud through the TOPS Micro Grants Program do not necessarily reflect the views of TOPS, USAID or the United States Government.

Lim pa Uno How i poto pa lapur

ocung I kom kwano cura ma time ki i ot

kwan pa lanywak tam ki lopur ma nyinge

‘Uno How’.

Page 4: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

3

Lim pa Uno How i poto

Lim pa Uno How me 1 (part 1)… pimo poto ma meri 4

Kwano welt yen ma i kalo/citep 5

Lamed (+) 7

Lakwany 10

Pimo bor pa jami (tutwale poto ma megi) 15

Lanya 16

Lapok 21

Lim pa Uno How me 1 poto (part 2)…pimo poto ma meri 27

Purakcon 28

Ton (Decimol) 32

Lime pa Uno How me 2 i poto… Timo cura me nongo dit pa poto 35

Ariya (dit pa poto) - Lac pa poto, kit ma poto nen kwede (ceep) ka fomila (Yoo tic) 36

Poto ma tye cikweya – Timo cura me nongo dit (Area) pa poto 37

Poto ma tye rektengul 39

Cura me nongo dit pa pot ma megi 41

Medo areae ducu me poti meri 43

Hektae 44

Lime pa Uno How me 3 i poto… cura me nongo dit pa poto ma megi 45

Pimo poti ma orwange 46

Poko poti ma orwange I block acel acel 47

Pimo lac pa kine makubu kin gika dong wa rounding 48

Cura me nongo dit pa poto man ma orwange 49

Lim pa Uno How me 4… byeko dit pa poto pi oyot 50

Lawala (circle) 51

Arot (oval) 53

Radius pa poto ma tye aroot 54

Dit pa Odi, Gudu 55

Lagam ki Yoo me tiyo Test me Atima pi cawa manok 57

Kit ma Nambalube Kwede 70

Meja (Table) me Lanya 71

Page 5: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

4

Lim pa Uno How me 1 (part 1)… pimo poto ma meri

Lim me 1 pa Uno How tum (part 1) - Uno How bino mede anyim ki lim ma mege 1 (part 2)

Page 6: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

5

Lim pa Uno How me 1 i poto

Pimo poto – Diro ma pi gi tego Kwano wel tyen ma i kalo/citep Namba (nukta) ducu matidi nyo madit ki nyutu pie kun kitiyo ki 0,1,2,3,4,5,6,7,8 kadong 9 (Not ni oo wa ii abungwen).

Lanyut ma piny eni nyutu kit ma ma namba lube kwede nicake ki i acel (1) ni oo i miya acel (100). Tye ki lain apar . Lain acel acel tye ki dul apar. Kace namba mo ni tye ma pe tunu apar, wa coyo en namba eno ni keken (Labole; 1, 2,3 kumeno.). Ka ce namba mo ni dit loyo 10 ento pe tunu 100, namba ariyo meno ki toro ci kicoyo ka acel. Dul apar ducu tye ki nying ma ki lwongo gi kwede.(apar,pyera ariyo, pyera adek ..ki mukene.). Namba me cake ki I acel wa I abungwen ki lubu ki not (0/zero). Dul coc ma tung cam nyuti wan dul apar adi ma tye iye. Namba ma tung acuc waco ki wan wel dul matino ma tye iye.

Apar Pyera Ariyo

Pyera Adek

Pyera Angwen

Pyera Abic

Pyera Abicel Pyera Abiro Pyera Aboro

Pyera Abungwen

Miya Acel

I poto, pe mite ni i go Caat/Lanyut ma malo ninyoni bed ki kalam kalo, Tad ka acel ki Mim tye ka tic ki Tiko ma ki ruboi tol wek okony gi me kwano namba citep/wel ma dong gu kalo.

Wa dok cen i lim me 1 pa Uno How

Jami ducu ma wa timo niange maber ka wa coyo i namba

(nukta)

Dit pa jami mo keken pe watwero niang kace pe wa coyo piny i namba. Labole; wa twero waconi ‘manok’, ‘madwong’ onyo ‘pol ata’. Kede ka bed kumeno, lok magi ducu pe twero weko waniang kom dit/dwong pa jami moni kikome. I lim pa Uno How me 1, en bino konyo Tad kacel ki min ode Min wek gu nong dit pa poto ma megi iyo me cura. Uno otimo man ki penyo lopur man me pimo bor ki lac pa poti acel acel mamegi. Gin bino timo man ki kwano wel tyen /citep mamegi. Tad bino cako kwano citep mamege ki iteng poto (acaki ka ma en oketo tyene iye ni tye 0 pien en pe ya okalo citep mo keken). Kalo citep bino mede atir I teng poto ni oo i kona. Man bino time pi teng poto ducu. En tye ka kwano citep mamere kun tiyo ki namba.

Page 7: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

6

2. Co namba magi kore kikore

36 18 9 73 21

Matidi loyoMa dit loyo

1. Opiro ma tye adii kany?

Kwan kun wa tiyo ki tiko ma Kirubo i tol

Lapeny me atima pi cawa manok 1 - Kwan

Co lagam ma megi piny ka dong inen lagam ma tye I agiki pa buk man.

Wa dok cen i lim me 1 pa Uno How

Tiko acel acel ma kirubo i tol eni cung pi citep/wel acel acel ma ki kalo. Tiko madite ni nyutu ni dong oromo 10 (Apar)

Ka dong itye ka kalo citep acel acel, i bwoto tiko acel acel ma cung pi citep eno ni. Ka i oo I teng poto, I twero kwano wel Tiko ma Ojoge ka I coyo piny. Tiko maditeni nyutu ni dong oromo apar (10) pi man ka tiko ojoege mabor, I twero kwano madito keken ki apar apar (10,20,30… ..ki mukene). Man yot loyo teme me poyo wiyi citepe adii ma in I kalo. Watwero toro namba iyoye mapol labole Ki lamed, lakwany ki mukene. Man konyo wa me titi aloka loka ma otime I kare me kwan/kalo we ma me mewa.

Page 8: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

7

Lim pa Uno How me 1 i poto

Diro ma mite – Me pimo poto ma meri Lamed (+)

Labol ma piny eno nyutu kit ma wa medo kwede opera wa ma opong ki cam macalo Kabir/Kal. Wateye ki opiro 5 me Kabir, wa medo opiro 2 mukene I kome . Opiro adi ma dong wa bi bedo kwede? Lamed ki cayo ni5 + 2 = ? Lamed ki twero timo iyo adek ma pat pat

Lamed an aye bamu namba Ariyo nyo makato wek odok madit/Madwong. Lamed pole ki ngeyo ki

lanyut me +. Ka wa bamu namba ariyo nyo adek, adwogi ne bedo dit loyo namba acel acel ma

wabamu.

1. Kwano jami ma kom gi nen Pi medo 5+2, icako ki opiro 5, kadong imedo 2 mukene ni. Ka dong ityeko man, kwan wel opiro ducu . Cal ma piny magi nyutu ngo tye katime.

Kwano wel opiro ducu, inongo tye opiro Abiro.

2. Lamed – Kun watiyo ki cat me namba Malube ki man, medo 5+2 = ? Nong 5 ki I cat ka dong I mede kabedo ariyo mukene. Namba ma inongo i canduk me agiki en aye lagam pa lapeny man. Pi lanyut man 7 en aye lagam, kit ma kinyuto ni.

Pi man, 5 +2 = 7

Page 9: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

8

3. Lamed – co namba ma imito medo ne ni ite lawote.

Man berk a itye ka medo number dongo onyo makato acel. Wel ma kiribu bedo dong ki

itere.

I labol ma piny ni, wamito neon cente adi ma mite me wilo 175kg me Kabir me apita I

poto me acel, 300kg ipoto me ariyo, ka doong 60kg I poto me adek. Pi meno, wa medo

175 + 300 + 60 me miniwa wel kilo ducu me Kabir ma mite.

Co wel kilo ducu ma Kibamo.

Co namba magi ducu ite luwadi gi. Pie tek ni I cak ki madit wek matidi ne olub kore kore

ki kore. Namba matino ki coyo ite madongo cake ki tung lacuc. Alip kwongo,miya lubu,

apar ka dong wiye. (pien Alip obedo pe waweko bur enoni twolo) Alip Miya Apar wiye(units)

Kombedi dong tem 45 + 33 = ?

Nong 45 ki i cat. Kadong kwan

citep 33 mukene.

Pien lain ducu arii tye apar apar.

Yot tutwal pi in me me medo

33 ki wot piny step 3 wek it I oo

I kom 75 ka dong citep adek

mukene arii.

Lagam tye 78.

Tere dong twolo me kuru lagam

Page 10: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

9

Medo: 175 + 300 + 60

Cak lamed kit un ka I dong itor gi ka acel.

Lapeny me atima pi cawa manok2 – Lamed

Co lagam ma megi piny ka dong inen lagam ma tye I agiki pa buk man.

Wa dok cen i lim me 1 pa Uno How

Pi man; 175 + 300 + 60 = 535

Nen maber: Yoo man ki tiyo kwede pole pi medo namba madongo keken.

Pol kare teme me cano namba ni cake ki alip, miya,apar kadong wiye (Units).

1 Atye ki lupuku 3 me kodi. Lupuku me acel tye kilo telo Kilo 50 g, me ariyo telo 415 g ki

me adek otelo 1180 g. Gram(g) adi ma an atye kwede ducu.

2 Ka itye ki gwen 135, dyegi 210, romi 50 ki dyangi 314. Lee adi ducu ma itye kwede?.

3 Tim cura nongo lamed ma tye piny ni:

a) 67 + 325 + 935

b) 578 + 988 + 1267

c) 679 + 3786 + 10540

d) 356 + 14788 + 21000 + 4500

4 Cente adi ma in I nongo I inge dwete 4 kace idwe me acel I nongo Shs355, dwe me

ariyo Shs600,dwe me adek Shs20, ka dong I dwe me angwen inongo Shs217.

Manyuti,

5 + 0 + 0 = 5

Wacito anyim me

medo namba me tye ii

apar.wic pe owil me

wot ki 1

Kadong wa medo

namba ma tye ii miya

ka dong wa medo 1 ma

wawoto kwede ni.

Page 11: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

10

Lim pa Uno How me 1 i poto

Diro ma mite – Me pimo poto ma meri Lakwany

Labolma piny eni tye ka tito kit me timo lakwany kun nongo watiyo ki dyegi. Ka I tye ki dyegi 10, lacen icato 7 woko, adii ma I bino dong kwede. Wabi coyo kit man 10 – 7 = ?

Lakwany bene twero time iyoe adek ma pat pat.

Omyero inge ni Lakwany obedo olungtuke pa lamed. Lakwany ngeni ki lanyut me (-). Man tye

ni wa kwanyo namba mo ki I kom lawote ka dong waneno ngo ma odong. Pien wakwanyo

akwanya, namba ma bi dong bedo manok/tidi loyo ma ki miyo con.

1. Kwano dyegi Pi 10-7, omyero wa cak ki dyegi 10; ka dong wa kwany gin 7 woko. Inge timo man, dong wa kwano wel dyegi ma odong. Wa tye ki dyegi 10 i dye olet.

Ka wa kwanyo 7 wa piko iye Akul…

Wa dong ki dyegi 3 i dye olet

10 – 7 = 3

Page 12: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

11

2. Lakwany kun wa tiyo ki cat me namba. Kit ma obedo kwede pi Lamed, cat me namba bene watwero tic kwede me tiyo Lakwany. Ka wamito tiyo 10-7, wanongo 10 ki I cat me namba kadong wa woto citepe 7 me dok cen. Namba me iyi bok ma I yoo nge ka in tyeko kwan ma meri iye ni en aye Lagam ma ka megi. Kit ma kinyutu piny kany ni.

Ka wamito nongo lagam pa 22-12, wa kwongo ki neno 22 ki ii cat. wacako wot citep 12 cako ki ikom 22. Namba ma iyi bok ma iyonge bok me 12 ne ni aye lagam ma ka megi. Pi meno lagam wa pi labol ma maloni tye 10, Kit ma kinyutu kwede.

Pi meno, 22-12 = 10 Yoo acel mamaloni pud bene watwero tic kwede me nongo lagam pa 58-23. Pien lain acel acel tye 10, wa kwano lain 2 magik ikom 39 cake ki ikom 58 ka wa medo bur 3. Me rome 23 magik ikom 36, lagam wa dong bi bedo 35 ma pe wagudu ni.

Pi man ; 58-23 = 35

Page 13: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

12

3.Lakwany- Iyo me cono namba ma imito kwanyo gi ni i karatac. Kede kabed ni Lakwany ma yot itwero timo ki i wic, man twero bedo ma tek kace namba dong odoko Dongo dok tek. Pie tek ni namba magi myero wa co gi ducu piny ma lube ki ditto gi kit ma wa timo pi Lamed. Namba ma dongo kwongo yo ka matino dong loro ngeye. Labole ka atye ki 575 kg me Kabir, abino cato 350kg woko. Imito timo me neno kilo adi ma bino dong. Co wel kilo ma imito cato ni(350) iter wel kilo ma onongo i gwoko ni (575). Wek ka ma twolo itergi piny Pi lagam ma megi. Co piny wel kilo magi ducu Wi myero opo me weko alip, miya, apar kadong wiye (units) obed ite luwotgi. Lawany cake Ki bot wiye (units). Alip miya apar wiye

Ka ce alip obedo pe waweko lain eno ni twolo

Po ni namba ma ki kwanyo ki i komeni myero obed Ki malo(575), kadong me akwanya(350) ki piny.

Kwany 575-350

Lakwany cake ki i cingwa tung lacuc calo kit pa lamed.

575 – 350 = 225 Wi wa myero opo ni lain myero orye malube ki Alip, miya, apar kadong wiye (units) ki wa Alip ma Utore(tenth of thousands)

Page 14: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

13

Labol ma bino ni tye ki namba ma dok tek manok Kwany 865 – 438 Cako ki icingi tung lacuc bot wiye gi (units), kwany namba ma itere ki i kom ma maloni.

Pi meno, 865 – 435 = 427 Ka itye ka tic ki yoo man me lakwany, wa kwanyo namba acel kadong wamede anyim. Ento in bene gwok imito kwanyo namba ma kato acel woko, Labole:8 = 427 Itye ki dyangi 560 ento i mito ngeyo adi madong kace icato 80 i dwe me acaki kadong 120 i dwe Me ariyone. Diro/yoo tye ariyo ma in itwero tic kwede. Yoo tic me 1: Med wel dyiangi ni ducu ma imito cato ni(80+120). Dong kwany wel me acata ki I kom. Dyangi ducu ma onongo tye con. Med 80 + 120 ka I kwany ki i kom 560

Kimeno, wadong ki dyangi 360 Yoo tic me2: Itwero kwanyo wel dyangi ma imito cato i dwe me acel ki i kom dyangi ducu (560-80 = Y).Ka dok Y-120 (cat me tyen me ariyo) Kwany 560-80 kadong – 120 = ?

5-8, pien wiye ma itereni dit loyo ma Ma maloni, I deno acel ki bot 6 wek odok 15. namba ma malo i lain pa apar ni dok piny ki 1, pi man pe bedo 6 ento 5.

6 ma I lain pa apar ni dong doko 5 keken. Pi man 5 - 3 = 2

8 - 4 = 48 – 4 = 4

Page 15: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

14

Lapeny me atima pi cawa manok3 - Lakwany

Co lagam ma megi piny ka dong inen lagam ma tye I agiki pa buk man.

Wa dok cen i lim me 1 pa Uno How

Yoo ma mapat pat me coyo namba

Itwero cono namba kun nongo tye ki toon I dyere, lube ki not (0) labole 6.00

Pien namba ma tye ki iyonge 6 tye 0, watwero cono ni 6.

Macal cal, 6 twero cone ni 6.0 onyo 6.00

Not (0) pole nyutu ni gin mo pe. Kede kumeno, 0 kitiyo kwede lapim

lyeto/ngicu, dwiro pa macin ki wa cono wel cente.

Namba matino loyo 0 bene tye. Iyi lapim lyeto/Ngicu tempeca ma tye

ite ma weko pee yube ni Kilwongogi nebatib. Rom ki ka itye ki banya

pa bank.

Nanba ma tye nebatib nyute ki – lanyut. Labole -Shs100 nyuti ni itye

ki banya me Shs100

Namba ma tye Pocitib ki nebatib

Namba ducu ma watiyo kwedgi nino ducu lube ki jami ma waneno, kwano ki bene wa wapimo

1.Itye ki 175kg me kodi kabir. Itiyo ki 35 kg I poto me acel,25kg I poto me ariyo ka dong 60kg I poto me adek. Dong kilo adi ma in idong kwede kom bedi? 2. Itye ki romi 550. Icato 75 idwe me acaki, 43 ka 65 idwe me ariyo ki adeke. Dong idong ki romi adi boti?.

3. Tim cura ma piny eni((a)-(d))

a) 1238 - 987 b) 3458 - 765 c) 9870 – 3225 d) 10450 - 354

Page 16: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

15

Lim pa Uno How me 1 i poto

Diro ma mite – Me pimo poto ma meri Pimo bor pa jami (tutwale poto ma megi) Wel pa Tad

Ki ma tad kalo kwede mita acel acel ni, bor piny ma en oo iye rom ki wel citep ma en okalo. Labole ka Tad okalo citep 5 rom aroma ki 5m. Wangeyo medo jami mapol atape yot tutwal. Pi meno, wa tute me nyayo gi anyaya. Watimo man ki NYAYO wel citepe ma en okalo ki lac kin citep ma mege (Tad).

Wa dok cen i lim me 1 pa Uno How.

Wa dok cen i lim me 1 pa Uno How.

Pimo bor pa kabedo/poto pole kitiyo ki jami pa munu ma kiyubugi me tic meno. Mapole ki maro tic. Kwede aye mita. Mita 1 pole cok ki wel pa laco mabor dok kome yot kit ma Tad tye kwede ni.

Mita 1 ongweke matino centimita 100. Tic ki centimita weko wapimo jami wa matir dok dwoko cen. Aroca ma twero time I kare me pimo piny.

Cal ma maloni tye ka nyuti ki me kalo mita acel inyim rula ma tye mita acel

Mita 1 tye iye centimita 100

Page 17: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

16

Lim pa Uno How me 1 i poto

Diro ma mite – Me pimo poto ma meri

Lanya

Lanya obedo yoo mayot me medo namba ma onwone tyen mapol. Lanya ngene ki lanyut me X.

Lanya ma yot yot Nyayo namba moo keken ki 1 ni oo wa i 9 Labole 1 x 2 = 2 2 x 2 = 4 (ma rom aroma ki 2+2) 3 x 2 = 6 (ma rom aroma ki 2+2+2)…..ki mukene Ki 1 x 9 = 9 2 x 9 = 18 (ma rom aroma ki 9+9) 3 x 9 = 27 (ma rom aroma ki 9+9+9) Ka itye ka nyayo, itwero keto namba ni iyo mo keken. Labole 1x3 rom aroma ki 3x1 Mapiny eni nyutu lanya me cake ki 1 wa ii 12

Gin ma omyero itim aye, kwany namba mo keken ma imito nyayo ki I lain ma owot ari ni (Blue), Mede Anyim dok ki kwanyo namba mo keken ma imito nyayo kwede ni man dong ki I lain ma blue ma Ocung atir ni. Lub lanyane ni ari wang ma ingolola lain pa lawoteni. Ka ma gin orwate iye miyi LAGAM.

Page 18: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

17

Lapeny me atima pi cawa manok4 – Lanya mayot – Tic ki meja me lanya

Note down the answers and check your answers here/on page x

Co lagam ma megi piny ka dong inen lagam ma tye I agiki pa buk man.

Ma piny eni obedo lanya ma titi wa kit me nongo lagam pi lanya mo keken. Labole dano 5 ma ikom ngat acel acel tye ki aduku 6. Aduku adi ma itamo ni tye ducu? Gin me atima aye, nong 5 ki I lain ma owot ari (ma malo), cit inong 6 ki I lain ma itenge. Kombedi dong wot ari wang ma ingolo lain ma 5 tye iye. Namba matye ka ma lain ongole iye ni mii lagam. Pi man 5x6 = 30.

Aduku ducu tye 5x6 = 30

1 7 x 1 =

6 3 x 8 =

58 x 3 =

2 3 x 3 =

3 9 x 5 =

42 x 6 =

74 x 4 =

86 x 7 =

9 9 x 9 =

Page 19: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

18

1a) 1 x 10 b) 1 x 100 c) 1 x 1000

2a) 132 x 10 b) 132 x 100 c) 132 x 1000

3a) 70.00 x 10 b) 70.00 x 100 c) 70.00 x 1000

4a) 103.11 x 10 b) 103.11 x 100 c) 103.11 x 1000

5a) 0.07 x 10 b) 0.07 x 100 c) 0.07 x 1000

Lapeny me atima pi cawa manok5 – Nyayo ki 10, 100 ka dong 1000

Co lagam ma megi piny ka dong inen lagam ma tye I agiki pa buk man.

Lanya ma yot Nyayo ki 10,100 nyo 1000 Ka itye ka nyayo ki 10, mayote med 0, kace namba moni tye ki ton iye, mayote wot citep acel me dok tung lacuc. Labole 6 x 10 = 60 Med mere 0 acel keken tung lacuc pa 6 Omyero I nge ni 6 rom aroma ki 6.0 pi man dir ton citep 1 tung lacuc.

6.0 bi bino 60

Ka itye ka nyayo ki 100, med zero 2, nyo ka bene ton tye iyi nanba moni, iwoto citep 2 tung lacuc. Labole 6 x 100 = 600 Med zero 2 tung acuc. Omyero I nge 6 rom aroma ki 6.00 pi man dir ton citep 2 tung lacuc.

6.00 bi bino 600

Ka itye ka nyayo 1000, med zero 3, nyo ka bene ton tye iye namba moni, iwoto citep 3 tung lacuc. Labole 6 x 1000 = 6000 Med zero 3 tung acuc. Omyero I nge ni 6 rom aroma ki 6.000 pi man dir ton citep 3 tung lacuc.

6.000 bi bino 6000

Page 20: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

19

Lapeny me atima pi cawa manok 6 – Lanya mayot – me dul me 10

Co lagam ma megi piny ka dong inen lagam ma tye I agiki pa buk man.

Lanya ma yot Timo lanya kun nongo itiyo ki dul pa X me 10 (Labole 20, 30 ..ki mukene.), 100 (Labole 200, 300 ..ki mukene.) nyo 1000 Ka itye ka nyayo namba moni ki dul me 10 bedo yot ka ce namba me anyaya ni bene I dul. Labole ka Imito nyayo 40x3, cak ki niang ni 40 tye apar ma utore wang ki ngwen ka wiye 3 (units). Pi man icako nyayo 3 ki 0 pien 0 tye dul me wiye kadong nya 3 ki 4. Ka ce nongo ton obedo tye, i woto citep 1 tung acuc. Pi man 40 x 3 = 4 x 10 x 3 = 12 x 10 = 120 Yoo acel ma maloni aye wa tiyo kwede ka wa tye ka nyayo namba mo keken ki 100. Labole 600x7 Ton woto citepe 2 tung acuc. 600 x 7 = 6 x 100 x 7 = 42 x 100 = 4200 Gin ma cal cal bene time ka watye ka nyayo namba ki alip labole 8000 x 5. Gin atima aye

8000 x 5 = 8 x 1000 x 5 = 40 x 1000 = 40000. Ton woto citepe adek tung acuc.

1 40 x 4 =

2 90 x 8 =

3 60 x 3 =

5 3 x 800 =

7 7 x 700 =

9 4 x 8000 =

4 70 x 2 =

6 8 x 500 =

8 6 x 5000 =

10 5 x 12000 =

Page 21: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

20

Lapeny me atima pi cawa manok7 – Lanya ma yot- Nyayo namba madongo

Co lagam ma megi piny ka dong inen lagam ma tye I agiki pa buk man. Wa dok cen i lim me 1 pa Uno How

1 236 x 3 =

2 785 x 7 =

3 832 x 2 =

5 921 x 6 =

7 182 x 9 =

4 623 x 5 =

6 341 x 4 =

8 295 x 5 =

Lanya mayot Nyayo namba ma pe tye lamemba me dul nyo poke ki 10, 100, nyo 1000 Pe yot tutwal me nyayo namba matino ki madongo. Pi man myero wa co namba meno piny. Lapur mito wilo Kinaga 4 ma tye Shs185 kom acel. Kinaga magi ducu bino tero cente adi? Pi tic mayot wa turu ii dul wek obed tino: 185=100+80+5 Pi meno, 4 x 185 rom ki: 4 x 100 med 4 x 80 med 4 x 5 = 400 + 320 + 20 = 740 Ento yoo ma yot me timo man aye kit ma ki coyo kwede piny kany ni.

Nya 185 x 4

Yoo tic me 1: Nyayo 5 ki 4, 5x4 = 20 co 0 wa woto ki 2 I lain pa dul me apar.

Yoo tic me 2: Nya 8 ki 4, 8x4 = 32+2 (2 wato kwede icetep me 1 ) = 34 ma wacoyo 4 wawoto Ki 3

Yoo tic me 3: Nyayi 1 ki 4 ma tye piny 1x4 = 4+3 (ma waoto kwede ni) = 7

Page 22: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

21

Lim pa Uno How me 1 i poto Diro ma mite – Me pimo poto ma meri Lapok

Poko namba ki 10, 100 nyo 1000 Ka itye kapoko namba moni ki 10, ngol 0 me agiki ki tung acuc wek inong lagam ma megi. Kabene namba moni tye ki ton iye, nyik ton enoni citep acel tung acam. Labole 60.00 poki dano 10 = 6

6 0.00 poko ki 10 weko bino 6.000 ma bene rom ki 6

Ka itye kapoko ki 100, mayote ngol 0 ariyo ki tung lacuci. Kabene namba moni tye ki ton iye, nyik ton enoni citep airyo tung acam.

Labole 60 poki dano 100 = 0.60

60.00 bi bino 6.000 bi bino 0.6000 ma bene rom ki 0.6

Ka itye kapoko ki 1000, mayote ngol 0 adek ki tung lacuci. Kabene namba moni tye ki ton iye, nyik ton enoni citep adek tung acam. Labole 60 poki dano 1000 = 0.06

60.00 bi bino 6.000 bi bino 0.6000 bi bino 0.06000 ma bene rom ki 0.06

Lapeny me atima pi cawa manok- 8 - pok ki 10, 100, 1000

Note down the answers and check your answers here/on page x

Co lagam ma megi piny ka dong inen lagam ma tye I agiki pa buk man.

Lapok obedo olungtuke pa lanya. En obedo yo macek me kawanyo namba aceli tyen ma pol. En bene nge ne ki lanyut ÷ .lanyut me ‘’/’’ bene ki twero tic kwede ento man pole tiyo pi

namba ma pe oromo ki lwongo ni fraction. Ka wa tye kapok wa mito neno namba adi ma donyo ii moni ma kome tye ni.

1a) 70 ÷ 10 b) 70 ÷ 100 c) 70 ÷ 1000

2a) 135 ÷ 10 b) 135 ÷ 100 c) 135 ÷ 1000

3a) 735 ÷ 10 b) 735 ÷ 100 c) 735 ÷ 1000

Page 23: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

22

Lapok ki namba mukene ma pe 10, 100, 1000 Dok bene tye yoo adek me timoman. 1.Kwano dul Ka bed ni ipoko mamba mo labole 20 ki namba mukene keti ni 5, miti ni ocung me neno Abice adii Ma donyo iyi 20. Kabed ni imito wilo kiloe 20 me kodi dok dong tye ni bag acel ace tye Shs5, itwero. Kwano dule ki abic abic wek inen dule adi ma inongo. Wel dule ma ibino nongo aye lagam pa lapok Ma ka megi. Pi man lagam wa tye 4 pien dule 4 aye gure ki abic abic ki I kom 20.

Namba mukene pe donyo ducu kace wa poko. Pi man wiye mukene dong macalo balany. Labole k ace itye ki Shs42 ki meno imito neno wel bage adi ma itwero wilo ki cente Shs ma megi ni. Odoco myero dok I ket Shs ni ducu(42) I dule me 5 kadong I kwan dule adi ma I guru, wel dule aye Lagam ma ka megi ki mukene ma pe dong romo gure ki abic abi miyo ki in balany.

Itwero neno ni dul 8 ki abic abic gure pi Shs40 ka Shs 2 dong woko. Itwero gamo/gwoko macalo balany. 2. Lapok/pok - kun nongo watiyo ki meja me lanya. Itwero bene poko 20 ki 5 ki keto ni 20÷5 = ?nyo 20/5 = ?. pien lapok obedo olungtuke pa Lanya, itwero tic ki meja me lanya me weko inong lagam pi oyot. Ma lube ki labol wa mamalo ni 20÷5 Wa mito neno 5 adi madonyo iyi 20, pi meno ki iyi meja me lanya, nong 5 ki lain ma malo ma owoto ari ni. Lub lain meno me dok piny wang ma inongo 20, lub lain ma inong 20 iyeni arii me dok tung Cam paka wa I lain ma blue ni namba ma inongo en aye lagam pi lapok ma ka megi. Pi man lagam pa 20÷5 tye 4.

Page 24: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

23

Lapeny me atima pi cawa manok- 9 – Lapok

Note down the answers and check your answers here/on page x

Co lagam ma megi piny ka dong inen lagam ma tye I agiki pa buk man.

Meja man bene nyutu balany pa pok ma donge. Watwero nyuti ki labol ni ka itye ki Shs77, fetalaiza tye I wel me Shs8 pi bag acel. Dong bag adi ma itwero wilo?. Pi nongo lagam man pi oyot, cit I lain ma owoto ari yer 8 kadong ilub lain meno me dok piny wang ma i nongo 77 nyo namba madong cok kwede loyo pi man 72 pien 80 dit loyo 77. Wot dong ari wa I lain ma blue ma tye ka wot atir atir n ice co namba ma inongo ni piny 9.

72 aye namba ma lapiny dok cok loyo ki 77.

Man waci ni itwero wilo bag 9 balany ma megi dong (Shs77- Shs72). Balany ma dong tye Shs5.

1a) 45 ÷ 9 b) 36 ÷ 3 c) 56 ÷ 8

2a) 58 ÷ 5 b) 98 ÷ 8 c) 120 ÷ 11

3a) 144 ÷ 12 b) 92 ÷ 10 c) 72 ÷ 6

Page 25: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

24

Lapeny me atima pi cawa manok- 10 - Lapok

Note down the answers and check your answers here/on page x

Co lagam ma megi piny ka dong inen lagam ma tye I agiki pa buk man.

3. Lapok- cono namba me apoka piny. Ka ce itye kapoko namba ma dongo onyo lapok ma pe yot tutwal, itwero cono namba meno. Piny kit ma ki nyutu pie kany. Lapur mo mito pito nyig yen ma mere. Ka ket ni yat acel acel tye Shs4, lapur eni kono twero Bedo ki kare me wilo yen adi k ace en tye ki Shs840?. Man twero cone ni 840 ÷ 4 = ? Yoo tic me 2: pok

namba me aceli ki 4 8 ÷ 4 = 2. Ariyo cito malo Iwi lain.

Ket namba ma ipoko kwede ni kany.

Yoo tic me 3: Pok namba me ariyoni Ki 4, 4÷ 4 = 1. Ket 1 malo

Yoo tic me 4: Pok namba me adek ni Ki 4, 0÷ 4 = 0. En 0 bene cito malo iwi lain.

Pi meno, 840 ÷ 4 = 210. Man tito ki wan ni lapur bino wilo yen 210 ma wel cente me culu bi bedo 840. Wi opo ni watwero roto ka lagam man tye atir ki lanya(wiyi opo ni lapok tye olungtuke pa lanya). Pien wanongo ni 840 ÷ 4 = 210, Wa bi roto ka lagam wa tye atir ki lanya ki nyayo 210 ki 4. Ka lagam meri tye atir, myero inong 210.

210 x 4 = 840 nyutu cura wa tye ka kare.

1.Lapur tye ki Shs770. Labolo kicat Shs7 kilo acel.Kilo adi ma en twero wilo?

2a) 462 ÷ 2 b) 88 ÷ 8 c) 696 ÷ 3

3a) 996 ÷ 3 b) 848 ÷ 4 c) 486 ÷ 2

Yoo tic me 1: Ket wel cente ma tye ni I ter lain

Page 26: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

25

Lapeny me atima pi cawa manok-11 – Lopok ma weko balany

Note down the answers and check your answers here/on page x

Co lagam ma megi piny ka dong inen lagam ma tye I agiki pa buk man.

Lapok kun itiyo ki yo me acoya piny – ngo ma myero itim pe donyo weng marom. Ka lapur tye ki Shs675 ki dong en mito wilo kodi ma wele tye Shs6 ikom kilo acel.Kiloe adi ma lapur man twero bedo ki kero me wilo? Man twero cone piny ni 675 ÷ 6= ? Yoo tic me 1: Ket wel cente ma tye ni I ter lain

Yoo tic me 2: pok namba me aceli ki 6 6÷ 6= 1

Yoo tic me 3: Pok namba me ariyoni Ki 6, 7÷ 6= 1. Ket 1 malo I wi lain.

Ket namba ma ipoko kwede ni kany. Yoo tic me 4: Pok namba me adek ni Ki 6, 15 ÷ 6= 2. En 2 bene cito malo iwi lain balany dong 3

1 tye madong ma kitero inyim 5 Wek odok 15

675 ÷ 6= 112 dong balany 3 Ki meno Lapur twero wilo Kiloe 112 me kodi kun dong ki Shs 3 ma pe twero wilo kodi kilo acel. Wa bi roto roto ki nyayo 112 ki 6 ka wa medo balany Shs3 ma pe otiyoni.

112 x 6 = 672 med ki 3 ma odongi = 675, lagam tye kakare.

1 Lapur tye ki Shs685. Fetalaiza ki cato Shs6 kilo acel. En kono twero wilo kilo adi me fetalaiza man?

3a) 847 ÷ 6 b) 789 ÷ 7 c) 658 ÷ 3

2 Lapur tye ki Shs981. Kodi ki cato Shs8 kilo acel. En kono twero wilo kilo adi me Kodi man?

Page 27: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

26

Lapeny me atima pi cawa manok-12 –Poko namba madongo

Note down the answers and check your answers here/on page x

Co lagam ma megi piny ka dong inen lagam ma tye I agiki pa buk man.

Wa dok cen i lim me 1 pa Uno How

Poko namba ma dongo Lapur tye ki Shs1425. En mito wilo Romi ma kom acel acel tye Shs40. Dong en twero wilo Romi adi? Lapok man twero cone ni 1425 ÷ 40 = ?

Yoo tic me2: 14 ÷ 40 pud bene pe twere. Wa cwalo 14 anyim

Yoo tic me 3: 142÷40 =3 dong 22. 3 cito malo iw lain, balany 22 woto inyim namba ma olubu 142 ni

Yoo tic me 4: 225÷ 40 = 5 dong 25

1425 ÷ 40 =35 balany 25

Ki meno, lapur eni twero wilo Romi 35 dok dong ki balany Shs25. Me roto ka kakare, wanyayo 35 ki 40 ka wamedo 25. Turu kin namba ma dit, 35 x 4 x 10

140x10 = 1400 med 25 ma odong balany = 1425. Lagaw a Kakare

1 Lapur mito cato Labolo ne I boke me 25kg. En tye ki 3370kg me labolo.Dong en twereo pongo boke adi ki labolo mere.

3a) 1370 ÷ 56 b) 4982 ÷ 41 c) 3977 ÷ 132

2 Fetalaiza tye Shs36 bag Kicaa acel. Lapur tye ki Shs2300. Dong en twero wilo Kicaa adi ki Shs ne ni?

Me nongo142÷40,myero wanya 40 ki namba mapol labole,

1x40 = 40

2x40 = 80

3x40 =120

4x40 =160. Manyuti 40 donyo tyen 3 i 142 dong balany 22 (142- 120 =22)

Me nongo 225÷ 40,myero wanya 40 ki

namba mapol labole,

1x40 = 40

2x40 = 80

3x40 =120

4x40 =160

5x40 =200. Manyuti 40 donyo tyen 5 i 225

dong balany 25 (225- 200 =25)

Yoo tic me1: Pok namba me aceli ki 40 Man pe twere pien 40 dit 1wa cwalo anyim.

Page 28: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

27

Lim pa Uno How me 1 poto (part 2)… pimo poto ma meri

Lim pa Uno How me 1 i poto otum- mede anyim I lima pa Uno How me 2

Page 29: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

28

Lim pa Uno How me 1 poto (part 2)…

Pimo poto ma megi – Ngec ma pi gi tego

Purakcon obedo but namba ma opong. Wa pwonye ikom purakcon ninoducu ki neno jami macalo Mugati ma iye opoke mapol nyo matino Mapiny eni aye mugati 4 ma olunge. Mugati magi ducu tye acel ma lutu ki bene wa twero coyo ni 1. I cal ma piny eni, wa poko mugati magi malube ki dano adi ma myero ocam, cake ki I kom ngat 1 wa I dano 8. I (i) acaki ngat moni camo alutu, I (ii) ki poko iye marom pi dano 2, I (iii) dano 4 tye ka camo 1 me 4 pi ngat acel kadong I (iv), dano 8 tye ka camo 1 me 8 pa alutu pa mugati pi ngat acel acel.

(i)Alutu (ii) nucu (iii) 1 me 4 (iv) 1 me 8

Bed ki ngec ni ka I poko iye mugati matino, en gak acel ento iye aye dong dok matino. Mugati alutu Wa lwongo ni ecel, ki yubu ki bute ma tino tino kilwongo purakcon.

Purakcon ducu ki nyutu ki namba 2, acel ma tye malo I wi lain ka dong acel ma tye piny I ter Lain (mayeyo lawote) kit ma kinyutu piny kany.

Namba ma I wi lain (acel me…)

Namba ma I tere(nyutu wel bute adi ma opoke..)

Ma okato angec, watiyo ke rula mita ce wa nongo ni yiye ongweke I dul ma pat pat. But namba ma opong twero nyute ki butgi ego ni ma dong walwongo ni ya purakcon.

Page 30: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

29

Namba ma ite lain ni nyutu tyen adi ma gin ma nongo tye alutu ni opoko ma rom.

Namba ma iI wi lain ni nyutu ki wan wel bute matino ma kome tye.

Me mede, itwero bedo ki bute 2 ma walwongo gi ni nucu. Acel pa bute 2 magi ki coyo ni ½(acel I wi Ariyo). Man twero mede ma miyo ki wan 2/2. I labol me (ii) ma maloni, mugati man ki poko ye 2 marom ma ki lwongo ni nucu. Namba ma tye ite purakcon ma aye 2. Ka bed ni I nongo but mugati Man acel, namba ma I wi lain bedo 1 kadong ma itere bedo 2. Keto gin ducu ka acel miyo ki wan ½ (Nucu) pa mugati.

Ka wa mede anyim, I (iii) ma maloni, mugati ki ngolo iye 4 matino. Bute acel acel ki nyutu ki.

Purakcon ¼ .bute ariyo calo man wa coyo ni 2/4, bute matino 3 ki coyo ni 3/4 ka dong kumeno…

Kace namba ma I te lain ki ma I wii lain ducu rom aroma namba man rom aroma ki 1.

Labole 4/4 tye 1. Mugati nongo ki ngolo iye 4 ki dong pien 4 eni bene cung I wi 4 = 1 loaf.

I timo cura me purakcon,myero iyer rwom pa purakcon wek orwate ki rwom me cura ma atir.

nyo ber pa Pa cura ma itye ka timo. Ka namba ma iter lain nit ye ma dit/dwog, cura ni pole bedo ma atir/kakare

Labole,8/9 tye acel me 9 matidi loyo 1; kadong ¾ tye 1 me 4 ma tidi loyo 1. Tika ingeyp mene ma kakare loyo lawote? Purakcon ma Orube Toro namba ma opong (ful) ki mogo ma pe opong (nucu) mini wa purakcon ma orube. Me yubu purakcon ma orube, myero wan nen ni namba ducu tye ma twero tore ki cung pi gi macalo purakcon Iyo aceli – meno aye, ki demomineta marom. I canduk ma tye pinyi, Uno tye ka neno loko ki namba ma opong (1) ki dong purakcon(1/3) me bedo purakcon ma orube. Med mamba ma tye I wiye ni

Ka acel

Pi man 1 rom aroma ki 3/3.

Pien namba ma tye I ter lain eni rom aroma, Wa medo namba ma tye moloni

Page 31: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

30

Ityero dwoko purakcon magi mayot ka dong yero ma gi tye ki rwom ma rom ?

2/4 3/9 4/16 8/10 8/16 6/10 25/25 12/4 17/23 16/26

Ma mene gi ma tye ka Waco gin aceli.

Iyoo ma rom rom:- 1 ki 1/2 bi bino 2/2 + 1/2 = 3 /2 1 ki 1/4 bi bino 4/4 + 1/4 = 5/4 1 ki 1/8 bi bino 8/8 + 1/8 = 9/8 I cawa mogo, purakcon mito twene ba mamba- man ki lwongo weko purakcon dwogo yot. Weko purakcon dwogo yot

Labole: 4/8 4 gin ki 8 weng twero poke ki 4. Timo man miyi ½ .Dong 4/8 rom arom ki ½ . Purakcon mukene pe twero loke wek odok mayot, labole 3/8, pien namba mop eke ma twero poko 3 ka dok poko aboro labongo we weko balany. Ka ce namba ma tye iwi lain me purakcon dit loyo namba ma tye I ter lain me purakcon omyero inge ni namba eno ni dit loyo acel. Labole, 6/3 = 2 (dit loyo 1) Balany bene twero dong, Labole ka itye ki 7/2. Ma bi bedo 3 ki balany dong 1/2 = 3 1/2

Lapeny me atima pi cawa manok- 13 – Dwoko purakcon mayot

Co lagam ma megi piny ka dong inen lagam ma tye I agiki pa buk man.

Wa dok cen i lim me 1 pa Uno How (part 2)

Me weko purakcon odok yot, tam ka ce namba mot tye tung wiye nyo tere (lain) labong weko balany.

Page 32: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

31

Lim pa Uno How me 1 i poto (part 2)

Pimo poto ma megi – Ngec ma pi gi tego Ton (Decimol)

Citep/wel pa Mim tye cm 80 onyo m 0.8

Citep ma Mim kalo bore tye mita 0.80. Pien 0 tye tung acam pa ton, man titi wa ni citep pa Mim pe oo mita 1. 80 me dok tung acum nyuti wa cm 80 pa cm 100. Pien cm 100 tye dong m 1. Man waci wan bene ni Mim pe kalo citep ma oo mita acel. Wek wanong bor piny ma Mim woto I mita, myero wa kwan citepe ducu ma en okalo kadong wanyayo Ki 0.8 m. Laobole, nong bor piny ma Mim owoto ii mita ka ce en okalo citepe 5, omyero inya 5 ki 0.8

Coyo namba i ki ton weko wa weko woko lain ma wa tiyo kwede i purakcon ki man weko namba ducu Bedo I lebul acel. Kace namba moni kicoyo ki ton, namba ma opungi wa poko ki ikom ma tye nucu ni ki Ton. Labole citep pa Mim tye mita 0.8(mita zero tone Aboro). Ka ce wa tye ka tic ki cictim man 1 ki coye ni 1.00. man nyutu 1 calo namba ma opong kadong ka Dong bene waci wa ni namba mo mukene dong pe ma odape I ngeye. Iyoo ace leno ni 2 ki coyo ni 2.00 Decimol/ton ka purakcon weko namba aceli twero coye I yoo ma pol. Labol tye piny eno.

Kare ducu, namba kicoy ki kabedo pa ton acel keken.Labole , 1.0 nyo 2.0 nyo 2.5 . Kadi ka bed kumeno cura mapol mito ni wa ket kabedo pa ton ma kato acel pi wek wa tit pi en Purakcon enoni iyo ma opore.

Page 33: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

32

Lapeny me atima pi cawa manok - 14 – nyayo decimol/ton

Co lagam ma megi piny ka dong inen lagam ma tye I agiki pa buk man.

Nyayo Ton/Decimol

Ka wa tye ka nyayo ton wa coyo namba meno ducu piny kit ma wa nyayo ki namba mukune ma opongi. Rye namba magi tung acuc ite lawote. Pe myero I rye gi ma pime ki ton. Labole, wel pa Mim tye m 0.8. Poto me 1 tye lace citepe 90 ka bore bene citepe 90. Me nongo lac pa poto ma ii mita wanyayo 90 ki 0.8 m. Kit 90 larem 10, man twero poke ka wa timo ki acel acel. Ki man 0.8 x 90 = 0.8 x 9 x 10. Twero cone kit ma lube piny eno, mukwongo nya 0.8 x 9

Yoo tic me 1:nya 8 ma ii lain mamaloni

Ki 9 ma I lain ma pinyi

Pi man 8x9 = 72

Yoo tic me 2:nya 0 ma ii lain mamaloni Ki 9 ma I lain ma pinyi

Pi man, 0x9 = 0 med ki 7 ma wa woto kwede ni.

7 Wa woto kwede

keto ton: pien 9 pe ki ton inyime ent 8 tye ki ton kabedo acel wa kwano ka bedo acel ka wa keto ton

Kabedo pa ton tye 1

Ka bedo pa ton tye 0

Kabedo pa ton tye 1

0.8 x 9 = 7.2

Dong nya 7.2 ki 10

Ki ma nyik ton ki cetep acel tung acuc.

Ki man, 0.8 x 90 = 72

1 Lapur lac kin citepe tye1.2 m. En owoto citepe 8 i arii pa poto mere.Lac pa poto tye m adi?

2 Lapur lac kin citepe tye 0.9 m. Enowoto citepe 40 i arii pa poto mere.Lac pa poto tye m adi?

3a) 20 x 0.6 b) 70 x 0.7 c) 50 x 0.4

Page 34: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

33

Nyayo decimol madongo ki lanya ma boco I kare mogo tye ni myero inya decimal madongo ki namba mukene ma pe poke nyo ni larem 10. Labole, twero mite ni inya 47.5 ki 1.2. Kao time kit man, imito lanya mabor kit ma tye kwede piny kany.

Nya 47.5 x 1.2

Co namba magi piny con. Rye namba magi I te lowadi gi kun nongo keto I tic ka ma ton tye iye. Yoo tic me 1: nya 5 ma I lain maloni ki 2 ma tye I lain ma piny. 5x2 = 10 Wa coyo 0 ka dong 1 wawoto Kwede anyim I lain ma tye tung acam.

Yoo tic me 2:nya 7 ki 2 matye I lain mapiny kadong I med 1 ma bin I woto kwede ni. 7x2 = 14 + 1(ma ki woto kwede) = 15.

Yoo tic me 3: nya 4 ki 2 matye I lain mapiny kadong I med 1 ma bin I woto kwede ni. 4x2 = 8 + 1(ma ki woto kwede) = 9

Yoo tic me 4: wanyayo ki dul me apar ma tye I lain me ariyo ni. Pien wa tye kanyayo ki 10 wa medo 0. Ki man ket 0 iye agiki pa lain ma tye kacake manyeni.

Yoo tic me 5:nya 5 ma maloni ki 1 ma tye I lain me ariyo ne ni. 5x1 =

Yoo tic me 6: nya 7 ma maloni ki 1 ma tye I lain me ariyo ne ni. 7x1 = 7

Yoo tic me 7: nya 4 ma maloni ki 1 ma tye I lain me ariyo ne ni. 4x1 = 4

Yoo tic me 8: Med totol ariyo Ni ducu.

Yoo tic me 9: Dwok decimal dong cen. Wek itim man kakare,wi opo ni 47.5 tye ton kabedo acel, kabene 1.2 tye ki ton acel mukene man weka wawoto kabedoe ariyo tung cam ka wa keto ton/cecimol mewa

47.2x1.2 = 57.00 Pim man, 47.2x1.2 = 57

Ton kabedo 1 Ton kabedo 1 Ton kabedoe 2

Wa dok cen i lim me 1 pa Uno How (part 2)

Page 35: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

34

Lime pa Uno How me 2 i poto… Timo cura me nongo dit pa poto

Lim pa Uno How me 2 i poto otum- mede anyim I lima pa Uno How me 3

Page 36: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

35

Lim pa Uno How me 2 I poto Cura me nongo dit pa pot ma megi Ariya (dit pa poto) - Lac pa poto, kit ma poto nen kwede (ceep) ka fomila (Yoo tic)

Tad ka Min twero ngeyo bor ki lac p poto ma ka megi. Ento pim keken pe weko gin twero ngeyo kit Ma dit pa poto git ye kwede. Ka acel, teng poto ducu guru kabedo (area) ma tye ki bor ne ka lace Bene. Pi man ka wa mito nongo dit pa area/kabedo/poto moni, myero wa bed kingec I kom bor ne(L) ka Lace bene(W) – Man aye L X W. Cikweya mita (m2)

1 mita

Yoo/fomila me nongo area pa ciwkeya ka rektengul tye rom ma en aye L x W Area = Bor pa poto(L) X Lac pa poto (W) Alama me nongo dit pa poto tye mita cikweya (sq m nyo m2). Fomila ma maloni wa tiyo kwede me nongo area pa poto ma tye cekweya nyo rektengul keken. Yooe tye ma pol mukene me konyo wa nongo area poti mogo ma pe tye cikweya nyo retengul. Mukene ki tito pie ii lim man ka mukene bi bedo ii lim ma bi bino lacen.

Dok cen i lim me 2 pa Uno How i poto

Dok cen I lim pa Uno How me 2

Con ca, Tad ka Mim gu bedo ka pimo bor ki lac pa poti ma megi. Bor ne magi , ma kipimo ki itenge tito kiwan lac pa poto.

Pol pa poti pa Tad gin ki Mim tye rektengul, cikweya ka dong alunga(circle)

1 mita

Page 37: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

36

Lim pa Uno How me 2 i poto Cura me nongo dit pa pot ma megi Poto ma tye cikweya – Timo cura me nongo dit (Area) pa poto Cikweya Poto me1 (acel ), ma waci wa ni bor mere ki lac mere tye rom. Bor mere (L)

Area = Bor mere x Lac mere. Man bene twero coye niya A = L X W Pien bor ki lac pa cikweya rom, ki meno Area = Bor mere x Lac mere. Cura man bene twero coye ni Area = L x L nyo A = L2

Poto me acel ma Tad ka Mim tye ka pimo ne ni tye cikweya. Bor mere Ki lac mere tero citepe 90 pa Mim. Dong me nongo bor mere I kita wa nyayo keken ki lac kin citep/wel pa Mim. Citep pa Mim tye 0.8 mita. Pi man: Bor mere = 90 x 0.8 = 72 m (man wa timo ki decimol ducu ) Lac mere bene = 90 x 0.8 = 72 m Me nongo area ducu I mita cikweya (M2) myero wa nyayo 72 m x 72 m Coyo namba man piny – Lanya i yoo ma bor. Pien namba me cura wa eni ducu tye ma dongo dok kato apar woko, myero wa tii ki lanya mabor pi namba magi. K ace itye ka timo cura me lanya pie tek me coyo cura ma megi ducu piny. Ki tic ki lanya me yoo ma bor, Cura ma me wa woto ki man.

Lac mere (W)

Page 38: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

37

Nyayo 72 x 72

Co namba meri piny ki mukwongo.

Yoo tic me 1:Nya 2 ma malo ki 2 ma tye Piny i lain me ariyo. 2x2 = 4

Yoo tic me 2 : Nya 7 ma malo ki 2 ma tye piny i lain me ariyo. 7x2 = 14. Wa woto ki 1 ma watero I kom dul me miya

Yoo tic me 3 :nya dong jo ma tye piny i dul me apar( 7) ki 72 ma tye maloni. Pien ka wa tye ka nyayo ki apar wa medo 0, kong wacako ki medo 0 meno I lain ma nyen itereni

Yoo tic me 4 : Nya 2 ma malo ki 2 ma tye Piny I lain ariyo. 2x7 = 14

Yoo tic me 5 : Nya 7 ma malo ki 7 ma tye Piny I lain ariyo ka imed 1. 7x7 = 49 + 1 (ma wa woto kwede) = 50 .wacoyo 0 ka wa woto ki 5 ma wa medo i dul me alip.

Yoo tic me 6 : med dong totol ariyo ni ducu. Lain me 144 nyuti wan go ma 2x72 kelo, ka 5040 nyuti wan go ma 7x72 kelo. Ki man medo totol ariyo ni ducu keli wa lagam ma me wa.

72 x 72 = 5184

Dit pa poto me 1 = 5184 m² Lapeny me atima pi cawa manok- 15 – timo cura pi nongo area pa cikweya

Note down the answers and check your answers here/on page x

Co lagam ma megi piny ka dong inen lagam ma tye I agiki pa buk man. Dok cen I lim pa Uno How me 2 i poto

Dok cen I lim pa Uno How me 2

1. Poto ma tye cikweya tye ki bor mere ki lac mere mita 35. Dit pa poto man tye rom mene?

Nong dit pa poti magi ma tye cikweya ka bedi bor megi ki lac ma megi tye:

2a) 45 m b) 52 m c) 28 m

3a) 73 m b) 91 m c) 33 m

Page 39: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

38

Lim pa Uno How me 2 i poto

Cura me nongo dit pa pot ma megi Poto ma tye rektengul

Bor pa poto me 2 tye welpa Tad 220 Lac pa poto me 2 tye wel pa Tad 56 Wic myero opo ni wel pa Tad acel tye 1 m Me timo cura man: Bor mere myero inya 220 x 1 m = 220 m Ka dong lace tye 56 x 1 m = 56 m. Area me poto me 2 = 220 m x 56 m Namba magi wa twero coyogi piny ka wa ki lanya ma yore mabor kit ma tye kwede piny kany: 1. Coyo namba magi duc I kara tac Timo cura me nong Area pa poto me 2. Area(m2) = 220m x56m Ki yoo lanya ma bor cura ma twero time kitman.

Rektengul Poto me 2 tye rektengu. Waci wa ni Bor ki lac pa poto eneno nip e tye marom.

Bor mere (L)

(W) Lace mere

Area = Bor mere x Lace mere = L x W

Page 40: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

39

Lapeny me atima pi cawa manok-16 –Cura me nongo area pa rektengul

Note down the answers and check your answers here/on page x

Co lagam ma megi piny ka dong inen lagam ma tye I agiki pa buk man.

Nya 220 x 56

Yoo tic me 1: Nya 220 ma malo ki 6 ma tye Piny i lain me ariyo.

Pi man: 0x6 = 0

2x6 = 12 wa coyo 2 wa woto ki 1 ii lain pa miya

2x6 = 12+1 (ma wa woto kwede) = 13

Yoo tic me 2: co 0 ii agiki lain wa ma me ariyo man.

Yoo tic me 3 :Nya 220 ma malo ki 5 ma tye Piny i lain me ariyo. Pi man: 0x5 = 0 Med dong lain ariyo manyeni

wek I nong lagam ma kamegi. 2x5 = 10 co 0 wot ki

1 2x5 = 10+1 = 11

220 x 56 = 12320

Dit pa poto me 2 = 12320 m²

Dok cen I lim pa Uno How me 2

1 Poto matye ki Bore(L) 42 m ka Lace (W) 122 m. Dit pa poto man tye rom mene?

Nong dit pa poti magi ma tye piny eno.

2a) L = 34 mW = 321 m b) L = 52 mW = 114 m

3a) L = 164 mW = 19 m b) L = 282 mW = 42 m

Page 41: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

40

Lim pa Uno How me 2 I poto

Cura me nongo dit pa pot ma megi

Traengul (Latwoke adek)

Bor pa poto pa me 3 tye citepe 50 pa Mim ka dong tung tere tere citepe 371/2pa Mim. Nyayo namba mo ken ki furakcon waci wa ni myero wa pok namba meno ki namba ma tye I ter furakcon ni. Labole: (1/2, 1/3 nyo 1/4) . Pi man,1/2 x 100 = 100/2 = 50. Wi myero opo ni 100/2 bene twero coye ni 100 ÷ 2. Ki ma okwongo, myero wanong Lac(W) ki bor (L) pa poto wa. Lamale (Bor mere)=H = 50 x 0.8 m = 40 m Tere (Lac mere) =B = 37.5 x 0.8 m = 30 m Pi poto man ma tye traengul li, Area = H x ½ B (or Area = Height x Base/2): Nyo area = 40 x 30/2 = 40 x 15 = 600 Pi man area pa poto me 3 = 600 m²

Poto me 3 tye traengul. Ma tere ni tye ki twoke adek dok tengi ocung atir. Traengul ma piny eni tye ki konae 2 ma kilwongo right angle pi man en tye right angletraengul.

Bor mere = L Lamal mere = H

Lace mere = Tere (W) = B

Ka nong area pa traengul ki dodo, miyo ki wan rektengul. Kimen bute 2 ma tye right angle ni dong miyo ki wan Bor mere ki lac mere bene. Ki men Area pa traengul nonge ni:

Area = Bore x Lace 2

Yo mukene me nongo Area = Lamale(H) x ½ Tere(B) or Area = H x B/2

Right angul

Page 42: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

41

Ka ce traengul ma ka meri pe tye right angul: Pi poti ma tye traengul ma pe ki right angul, bor pa poto eno ni ma watiyo kwede me nongo dite aye kinyutu pire piny kany.

Tere (cura me nongo area tiyo kit ere man/2) Omyero inge ni kany, Lamal pa poto pe kitiyo kwede ento kit ma bor mere tye kwede. Yoo me timo cura man gak kakare. (A= H x B/2)

Lapeny me atima pi cawa manok-17 – cura me nongo area pa traengul ma tye right angul ki ma pe tye right angul.

Note down the answers and check your answers here/on page x

Co lagam ma megi piny ka dong inen lagam ma tye I agiki pa buk man.

Dok cen I lim pa Uno How me 2

Bor mere(H)

1 2

3 4

H = 60 m

B = 40 m

H = 50 m

B = 20 m

H = 25 m

B = 60 m B = 90 m

H = 50 m

Page 43: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

42

Lim pa Uno How me 2 I poto

Cura me nongo dit pa poto ma megi Medo areae ducu me poti meri Kombedo dong wangeyo area pa poti ducu. Wa medo area magi ducu wek dong omii ki wan area ducu pa poto wa me apura. Poto Citepe Mitae Area ii m2

Poto me 1 – Cikweya

90 (L) x 0.80 m (Mim) 90 (W) x 0.80 m (Mim)

72 m (L) x 72 m (W) 5184 m²

Poto me 2 Rektangul

220 (L) x 1.00 m (Tad) 56 (W) x 1.00 m (Tad)

220 m (L) x 56 m (W) 12320 m²

Poto me 3 Traengul.

50 (H) x 0.8 m (Mim) 37.5 (B/2) x 0.80 m

(Mim)

40m (H) x 15 m (B/2) 600 m²

Poto apura ducu

Area ducu = 18104 m²

Totol pa area me poto pa Tad ka Mim tye 18104 m²

Lapeny me atima pi cawa manok - 18 –Medo area pa poti

Note down the answers and check your answers here/on page x

Co lagam ma megi piny ka dong inen lagam ma tye I agiki pa buk man.

Dok cen I lim pa Uno How me 2

1 Poto me 1 tye 3200 m², poto me 2 tye 450 m² ka poto 3 tye 800 m². Totol ii (m²) pa poti adek

magi tye adi?

Nong totol area (m²) pa poti magi:

2) poto me 1 = 568 m²,poto me 2 = 932 m² ka me 3 = 78 m²

3) poto me 1 = 1342 m²,poto me 2 = 200 m² ka me 3 = 80 m²

4) poto me 1 = 67 m²,poto me 2 = 450 m² poto me 3 = 32 m² ka me 4 = 130 m²

Page 44: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

43

Lim pa Uno How me 2 I poto

Cura me nongo dit pa poto ma megi

Hektae Unit ma wa bedo katic kwede me nongo dit pa poti wa ma kato angec obedo m2. Unit man tidi mada pi poti mogo ma wa puru madongo ma kilwonga farm. Hekta (ha) obedo nying ma kimiyo ki kabedo ma dite dong tye 10,000m2. Me loko dit pa poto ma kicoyo ii m2, myero wa pok (÷) ki 10,000.

Poto pa Mim ki Tad me apura tye 18104 m². Man dit loya ha 1 dok bene pe romo ha 2. Pi nongo size ne ki kome I ha, myero inge ha (10,000m) adi ma donyo ii 18104 m. man time ki poko 18104 ÷ 10000. Wi opoo ni.... namba 10000 nonge ka wa nyayo 10 x 10 x10 x10. Cawa ducu ma inyayo namba ki 10, decimal woto citep acel tung ACUC man weko namba doko ma dit, pi meno, ka I poko namba mo ni ki 10, decimal woto citep acel tung ACAM man weko namba doko ma tidi. Ki man; poko namba ki 10,000, wa nyiko decimal citepe 4 me dok tung acam. Pi man, 18104 m² dong bi dwogo 1.8104 ha. Namba bene kitwero weko dwogo ma tic kwede yot ki raining ma 1.8104 ha dong doko 1.81ha. man konyo weko pew a bedo ki namba maboco tutwal. Rounding ii kabedo 1 waci wa ni wa bedo ki namba acel iyoo nge ton kumeno… Pi raunding, yer namba me inge decimal ma imito rounding k imed +1. Ka ce namba mo nit ye ma pe oromo 5 iweko namba meno kit ma tye kwede ento ka dong okato 5 i myero dong imed 1. Labole, 56.816 ka ki raunding ii ka bedo pa decimol acel gak 56.8 (pien 1 nok loyo 5). Nen ma Ber (NB):Ka 9 aye namba ma I mito rounding, ki olube ni 5 aye namba ma tye tung acuc. 9 dwogo 0 kadong imedo +1 ikom namba matye tung acam. Labole, 92.0968 ka wa raunding ii kabedo decimol 2 dong bi bino 92.10

Lapeny me atima pi cawa manok -19 - Hektae

Note down the answers and check your answers here/on page x

Co lagam ma megi piny ka dong inen lagam ma tye I agiki pa buk man.

Dok cen I lim pa Uno How me 2

1 Poto ma dite tye 14789 m². Rom mene ii ha?Lagam myero iraunding ii kabedo 2 pa decimol.

Poti magi tye ha adii?Lagam myero I raounding I kabedoe pa decimola 2.

2a) 9853 m² b) 15986 m²

3a) 15478 m² b) 678 m²

4a) 693451 m² b) 8934 m²

5a) 783 m² b) 6719 m²

Page 45: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

44

Lime pa Uno How me 3 i poto… cura me nongo dit pa poto ma megi

Lim pa Uno How me 3 i poto otum- mede anyim I lima pa Uno How me 4

Page 46: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

45

Lime pa Uno How me 3 i poto Cura me nongo dit pa poti ma orwange. Pimo poti ma orwange Poto me dogola mukene ca tye ma orwange dok twoke dwong. Ma wa lwongo polygon. Polygon aye gin ma ne ki tung ariyo ki bute magu ducu tye ki lain ma atir.

Cal ma piny eno ni nyutu poto me dogola mukene ni.

Tad owoto itenge kun en bedo ka kwano citep ma ka mege kit ma pulan ma tye I cal man nyut ki wan. Ka bed kumeno en put tye ki gung cwiny kit ma en twero pimo ki dit pa poto mere ni, pien poto eni pe bene tye traengul, cikweya nyo rektengul.

Dok cen I lim pa Uno How me 3

Page 47: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

46

Lime pa Uno How me 3 i poto Cura me nongo dit pa poti ma orwange Poko poti ma orwange I block acel acel

Me nongo dit pa areae 4 ma dong tye ni ,wa mito lac kine 3 mukene myero ki pim woko. Pulan man tye ki nyutu pie piny kany. Magi aye, (X, Y ka H1, ma kicoyo ki coc ma kwar ni ), tenge/kigingi macon tye ki lain macol ka dong lakub kin git ye lain ma kwar.

Dok cen I lim pa Uno How me 3

Dong tye wangneyo yoo me nongo dit pa poto ma tye cikweya,rektangul ka dong traengul. Pi man, me nong dit pa poto ma kamegwa, a poko poto man matino ma iye tye rektangul 2 ka traengul 2 (cikweya obedo pe). Tad ka Mim bino wot idyere ducu me miyo kiwan kigingi pa poti matino tino ni. Kabene wel citepe ducu matye iyii gi.

Page 48: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

47

Lime pa Uno How me 3 i poto

Cura me nongo dit pa poti ma orwange Pimo lac pa kine makubu kin gika dong wa rounding Tad opimo X, Y ka dong H1

But poto pi mukene pe poto ikom wel pa Tad ki kome. Pi man en omedo wa nucu pa wel ma mege mukene. 1/3 pa wel ma mege tye maber ka keti en obedo kapimone ka kare. Uno loko nucu pa wel magi ii decimol ka nyayo ki 1.0m. Magi ki tito pi gi I meja ma tye piny kany ni. Tim Ber I nen Cura kit ma owoto kwede. I bino neno ni lace kin ducu ki tyeko raunding woko.Nen ki ii lain me laloke ki lwongo converson/raunding. Man tye ma rwate mada ki byeka. Wii opo ni ka I tye ka raunding, ka dong namba ma imito rounding ni dong otunu 5 imedo iye +1. Labole, 45.5m dong bino 46m. Ka dong gik ma pe tunu 0.5,namba eno ni dong marom (Labole 7.25 gak 7).

Citep Decimol Lac kin citep Bor mere Raunding/ Loko i mita 46 46 x 1.00 m 46 46 m

94 1/4 94.25 x 1.00 m 94.25 m 94 m

60 1/2 60.5 x 1.00 m 60.5 m 61 m

55 55 x 1.00 m 55 m 55 m

60 1/2 60.5 x 1.00 m 60.5 m 61 m

46 46 x 1.00 m 46 m 46 m

53 3/4 53.75 x 1.00 m 53.75 m 54 m

40 40 1.00 m 40 m 40 m

82 (=X) 82 x 1.00 m 82 m 82 m

55 (=Y) 55 x 1.00 m 55 m 55 m

22 (=H1) 22 1.00 m 22 m 22 m

Dok cen I lim pa Uno How me 3

Page 49: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

48

Lim pa Uno How me 3 I poto

Cura me nongo dit pa poti ma orwange Cura me nongo dit pa poto man ma orwange Kun dong wa tiyo ki lac pa kin poto ma dong ki miyo I mita, cura manyutu ki wan dit pa block magi ki miyo I meja ma tye piny eno ka bene lagam dong ki tyeko raunding woko ii mita.

Poto Yoo me Cura Yoo me Curam² Area ii m2

Poto me 1 - rectangul A = L x W A = L x W

L=82 W = 46; A = 82 x 46 3772

Poto me 2 - traengul A = H x B/2

A = H x B/2 H = Y = 55 B = X =82; A = 55 x 41

2255

Field 3 - rectangul A = L x W A = L x W

L = 61 W = 55; A = 61 x 55 3355

Field 4 - traengul

A = H x B/2 A = H x B/2 H = H1 = 22 B = 82; A = 22 x 41 902

Totol ducu me area Poti angwen 10284

Dit pa poto ma idogola mukene ni tye 10284 m2 ma rom aroma ki 1.03 ha Dok cen I lim pa Uno me 3 I poto.

Dok cen I lim pa Uno How me 3

Page 50: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

49

Lim pa Uno How me 4… byeko dit pa poto pi oyot

Page 51: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

50

Lim pa Uno How me 4 i poto

Yoo mayot me byeko dit pa poto pi oyot Lawala(circle)

Dong wapwonye I kom fomila/yoo me nongo area pa cikweya, Rektengul ka cel ki traengul. Yoo dok tye aye mapat me weko wa nong area pa lawaala/circle. Mi acel myero wange kit ma leb me cura lwongo kwede dul kom lawaala/circle.

Kit ma ki goyo kwede piny eno, nyutiwa lain ma ki goyo kun cake ki idye lawala lain man kilwongo ni radius(r). Ka bene lain ma kigoyo kunngolo lawaala arii ni kilwongo ni diameter(d). Radius(r) tye nucu pa diameter(d), (radius = diameter/2). Lain ma woto ki woko pa lawaala ni kilwongo ni circumference.

Tye kakare ni circumference dit loyo diameter tyen 3.142. Namba 3.142 ma eni pe loke (constant). Namba man ki lwongo pai ma wacoye ni π. Pie watwero tic kwede me nongo area pa lawaala kun Yoo nyo fomila ma tye piny magi.

Wot kun I lworo teng poto ma megi ki kine pe

twero bedo yot, dok bene cwalo cawa malac. I

kare mukenee wa twero byeko dit pa poto wang

acel wa ki jami ma tye iye ma calo odi, bye, leela

ki mukene.man time ki neno poto ducu liweng

macalo lawaala.

Dyer lawaala/circle

circumference = 3.142 x d

Diameter = d

Radius

Page 52: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

51

Area =π x radius x radius nyo A = 3.142 x radius x radius nyo A = 3.142 x r x r Ka radius ki pimo I mita, cura me nongo area pa lawaala bene bedo ii m2. NB: ka mamba moni ki kien kene kene wa Waco ni namba eno ni tye cikweya. Dok ki meno namba eno Bedo ki lanyut me 2. Labole, 32 = 3 x 3 = 9. Pi meno, A = 3.142 x r x r ma bene twero cone ni A = 3.142 x r2. NB: obedo gin ma maro time I cura me weko woko lanyut me lanya ka wa tye ka tic ki lanyut ma calo ma tye malo ni.

Ki man, dong watwero cono fomila iyoo mayot niya, A = 3.142 r2 nyo A = π r2

Page 53: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

52

Dok cen I lim pa Uno How me 4

Lapeny me atima pi cawa manok- 20 –Lawaala (circles)

Note down the answers and check your answers here/on page x

Co lagam ma megi piny ka dong inen lagam ma tye I agiki pa buk man.

Piny kany tye lawaalae angwen. Area pa lawaala magi tye adi?(lagam myero obed I m2 macok)

1 r = 10 m 2 d= 10 m 3 d= 25 m 4 r= 20m

1 2

3 4

r

r

d

d

Page 54: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

53

Lim pa Uno How me 4 I poto

Yoo mayot me byeko dit pa poto pi oyot Arot (oval)

Ka ce poto pe tye alunga(lawaala) ento Arot nyo aluaya, fomila me tiyo dit pa poto meno loke woko. Man time wek wa ket itic radius ma cek ki ma bor ne ni ducu itic. Area = π x radius mabor(R1) x radius macek(R2).

Area = π R1 x R2 (ka nongo con ki pimo radius i m2 ). Ka ma, R1 = radius mabor, R2 = radius macek ka dong π = 3.142 nyo 22/7.

A= π R1 x R2 or A= π R1R2

Lapeny me atima pi cawa manok - 21 – Arot (oval)

Co lagam ma megi piny ka dong inen lagam ma tye I agiki pa buk man

Dok cen I lim pa Uno How me 4

Nong area pa oval magi. Lagam myero i raunding obed i m2 macoke.

1 R1 = 20 m R2 = 8 m 2 R1 = 50 m R2 = 10 m

3 R1 = 38 m R2 = 5 m 4 R1 = 60 m R2 = 25 m

R2 = Radius ma cek

Dyere pa aroot

R1 = Radius ma bore

Page 55: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

54

Uno How’s Farm Visit 4

Yoo mayot me byeko dit pa poto pi oyot Radius pa poto ma tye aroot

Pulan ma tye piny eni nyutu ki wan kit ma poto me pur mukene ni nen kwede.

R1 – Radius ma bor Bore me cake ki icwiny poto pa Jirani me dok kwede tung Ku-poto ceng (Radius ma bor). Man tye citep pa Tad 70. R1 = 70 x 1.00 = 70 m

R2 –Radius ma cek Bore me cake ki icwiny poto pa Jirani me dok kwede tung Ku-piny (Radius ma cek). Man tye citep pa Tad 45. R2 = 45 x 1.00 = 45 m Pi man, dit pa poto ducu dong tye; Dit pa poto ducu = 3.142 x 70 m x 45 m = 9897 m²

Dok cen Ii lim pa Uno How me 4 I poto

Dok cen I lim pa Uno How me 4

Kong wanen kit ma tiyo kwede kun waneno poto pa “jirani” ma calo

labol. Poto ne tye cokcok Arot ka ot tye iye.

KUMALO

KU NYANGO

KU POTO

CENG

KU PINY

Page 56: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

55

Uno How’s Farm Visit 4

Yoo mayot me byeko dit pa poto pi oyot Dit pa Odi, Gudu

Ka ma ki cero ma kine ocot ocot ni aye orumu ot ma megi.

AH obedo traengul ma lamaale(H) tye citep 40 ka lac tere(B) tye citep 55. Wel/citep pa Tad tye 1m, man waco ki wan ni, H = 40m ka dong B = 55m. Pi man: Dit pa ot ki yoo ducu tye (A) = AH = H x B/2 = 40 x 55/2 = 1100 m² Byeka me dit pa poto apura tye niya; Dit pa poto ducu - Dit pa ot ki yoo ducu = 9897 m² - 1100 m² = 8797 m² = 0.88 ha Dit pa poto ma tye i dogola mukene ni tye 0.88 ha. Pi lubu kor tic mogo ma time pi oyot byeka man tye maber dok bene cok ki ngo ma mite ka wapimo ki jami pimo piny pa munu.

KUMALO

KU NYANGO

KU POTO

CENG

KU PINY

Ka kany, odi tye i twoke acel me poto pa “jirani”

dok bene cura me dit pa poto kitimo kun kwako wa area pa gang bene. Wek wanong byek me poto, myero wakwany ka ma dano bedo iye (ot ki dye kal) mulworo odi (area AH).

Page 57: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

56

Pol kare odi ducu bedo icwiny poti, ka dong ma lube ki poto ma tye piny eni, tye ma cocok ki Arot(Oval) . Labol man tye me wekpo wa ng edit pa poto me pur. Wek man otime, omyero wange dit pa ka ma ot kwanyo medo I kom dye kaal (AH). Ka wa tima man dong wa kwanye ki o kom area me dit pa poto ducu. Pulan ma tye piny eno nyutu kit man twero nen kwede: Man nyutu poto ma poto ma pe dit tutwal. Radius mabor = (R1) = 77 m; Radius ma cek = (R2) = 33 m; Ot omako kabedo ma dite tye Radius 10 m : (AH) Ma tye ni Radius =10m

Area me dit bpa poto me apura tye: π x R1 x R2 = 3.142 x 33 x 77 = 7984 m² Area me bedo AH (pacu) tye : π x r x r or π r² = 3.142 x 10 x 10 = 314 m² Area me poto me Apura = 7984 m² - 314 m² = 7670 m² = 0.77 ha Lapeny me atima pi cawa manok- 22 –Area(Dit )pa poto me apura

Co lagam ma megi piny ka dong inen lagam ma tye I agiki pa buk man

Dok cen Ii lim pa Uno How me 4 I poto

Odi

Radius (r)

1Nong dit pa poto me apura(ii m2 ma cok loyo) ka tye ni poto man tye oval (Arot) kun radius ma bor tye 85m ka radius ma cek tye 54m.Area me bedo tye I dye poto man ma omako kabedo ma olunge ma radius ne tye 15m.

2Nong dit pa poto me apura(ii m2 ma cok loyo) ka tye ni poto man tye obolong (Arot Arot) kun radius ma bor tye 97m ka radius ma cek tye 62m.Area me bedo tye I dye poto man ma omako kabedo ma olunge ma radius ne tye 8m. Mi lagam ma megi ii ha kun i kabedo pa decimol 2.

Page 58: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

57

Lagam ki Yoo me tiyo Test me Atima pi cawa manok

Lapeny me Atima pi cawa manok -1 – Kwan

1 5 2 9, 18, 21, 36, 73 back

Lapeny me Atima pi cawa manok -2 –Lamed

1 1645 g 2 709 3 a) 1327; b) 2833; c) 15005; d) 40644

4 Shs1192

Yo me timo cura man

1 1 50 + 415 + 1180 = 1645 Cura man time kit ma ki coyo piny eno:

2 2 135 + 210 + 50 + 314 = 709 Cura man time kit ma ki coyo piny eno:

3a) 67 + 325 + 935 = 1327 Cura man time kit ma ki coyo piny eno:

3b) 578 + 988 + 1267 = 2883 Cura man time kit ma ki coyo piny eno:

3c) 679 + 3786 + 10540 = 15005 Cura man time kit ma ki coyo piny eno:

3d) 356 + 14788 + 21000 + 4500 = 40644 Cura man time kit ma ki coyo piny eno:

4.355 + 600 + 20 + 217 = 1192 Cura man time kit ma ki coyo piny eno:

back

Page 59: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

58

Lapeny me Atima pi cawa manok -3 – Lakwany

1 55 kg 2 367 sheep 3 3a) 251; b) 2693; c) 6645; d) 10096

Yo me timo cura man

1 Itye ki 175kg me kodi kabir. Itiyo ki Kilo 35 I poto me acel, Kilo 25 I poto me ariyo ka dong kilo 60 I poto me adek. Kodi kilo adi ma dong boti?.Lagam tye ni dong kodi Kilo 55.

Yoo me 1: Med dit pa kodi ma itiyo kwede ducu. Kwany man dong ki ikom kodi ma I cako kwede ni.

Yoo me 2: Kwany dit pa kodi ma itiyo kwede ki acel acel ki I kom kodi ma icako kwede ni.

2 Itye ki Romi 550. I dwe me acaki icato romi 75, me ariyo ne 43 ka dong dwe me adeke icato 65. Romi adi ma I dong kwede? Lagam : 367 Method 1:

I deno 1 ki bot dul me apar. 0 dong doko 10 ma dong wa kwanyo 3 ki I kome. 5 ma tye I lain me apar ni dong doko 4 keken. 4 deno 1ki bot dul me miya weko dwogo 14( pien 8 pe kwanye ki ikom 4).

Yoo me 2: Kwany wel romi kore ki kore ki ma I cato gin kwede ni.

Den1 ki bot dul me apar. 0 dong doko 10 ma dong wa kwanyo 5 ki I kome. 5 ma tye I lain me apar ni dong doko 4 keken.

4 deno 1ki bot dul me miya weko dwogo 14 (pien 7 pe kwanye ki ikom 4).

Den1 ki bot dul me apar. 2 dong doko 12 ma dong wa kwanyo 5 ki I kome. 3 ma tye I lain me apar ni dong doko 2 keken. 2 deno 1ki bot dul me miya weko dwogo 12( pien 6 pe kwanye ki ikom 2). 4 dong dong 3 keken pi den ma otime.

Page 60: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

59

Lapeny me Atima pi cawa manok - 3 – Yoo me timo Lakwany omede… 3a) 1238 - 987 = 251

Den1 ki bot dul me apar. 3 dong doko 13 ma dong wa kwanyo 8 ki I kome. 2 ma tye I lain me apar ni dong doko 1 keken.

1 deno 1ki bot dul me Alip weko dwogo 11 (pien 9 pe kwanye ki ikom 1).

3b) 3458 - 765 = 2693

5 deno 1ki bot dul me miya weko dwogo 15 (pien 6 pe kwanye ki ikom 5 ).

3 deno 1ki bot dul me alip weko dwogo 13( pien 7 pe kwanye ki ikom 3).

3c) 9870 – 3225 = 6645

Den1 ki bot dul me apar. 0 dong doko 10 ma dong wa kwanyo 5 ki I kome. 7 ma tye I lain me apar ni dong doko 6 keken.

3d) 10450 - 354 = 10096

Den1 ki bot dul me apar. 0 dong doko 10 ma dong wa kwanyo 4 ki I kome. 5 ma tye I lain me apar ni dong doko 4 keken. 4 deno 1 ki bot dul me alip weko dwogo 14 ( pien 5 pe kwanye ki ikom 4). back

Lapeny me Atima pi cawa manok - 4 – Lanya Ma yot – Kit me tic ki cat me lanya

1 7 2 9 3 45 4 4 12 5 24 6 24

7 16 8 42 9 81

Yoo me timo cura man.

1 7 x 1 = 7

Page 61: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

60

Lapeny me Atima pi cawa manok - 4 –Lanya Ma yot, Yoo me timo cura man omede…

2 3 x 3 = 9

3 9 x 5 = 45

mede kwede anyim…. back

Lapeny me Atima pi cawa manok - 5 –Lanya Ma yot – Nyayo ki 10, 100 ka dong 1000

1a)10 b)100 c) 1000 2a)1320 b) 13200 c) 132000 3a)700.00 b)7000.00 c) 70000.00 4a)1031.10 b)10311.00 c) 103110.00 5a)0.70 b)7.00 c) 70.00 back

Lapeny me Atima pi cawa manok - 6 –Lanya Ma yot – Nyayo namba ki dul me 10

1 160 4 x 10 x 4 2 720 9 x 10 x 8 3 180 6 x 10 x 3 4 140 7 x 10 x 2 5 2400 3 x 8 x 100 6 4000 8 x 5 x 100 7 4900 7 x 7 x 100 8 30000 6 x 5 x 1000 9 32000 4 x 8 x 1000 10 60000 5 x 12 x 1000

back

Page 62: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

61

Lapeny me Atima pi cawa manok – 7-Lanya Ma yot– Nyayo ki namba ma dongo

1 708 2 5495 3 1664 4 3115 5 5526 6 1364 7 1638 8 1475

Lapeny me Atima pi cawa manok - 7 – Lanya Ma yot – Nyayo ki namba ma dongo omede…

Yo me timo cura man

1

2

3

4

5

6

7

8

back

Lapeny me Atima pi cawa manok - 8 – Lapok –poko namba ki 10, 100 ka dong 1000

1a)7 b)0.7 c) 0.07

2a)13.5 b) 1.35 c) 0.135

3a)73.5 b)7.35 c) 0.735 back

Lapeny me Atima pi cawa manok - 9 – Dividing using the number chart

1a)5 b)12 c) 7

2a)11 remainder 3 b) 12 remainder 2 c) 10 remainder 10

3a)12 b)9 remainder 2 c) 12 back

Page 63: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

62

Lapeny me Atima pi cawa manok -10- Lapok

1110

2a)231 b) 11 c) 232

3a)332 b)212 c) 243

Yo me timo cura man

1

Roto Lagam me wa

2a

Roto Lagam me wa

2b

Roto Lagam me wa

2c

Roto Lagam me wa

3a

Roto Lagam me wa

3b

Roto Lagam me wa

3c

Roto Lagam me wa

back

Page 64: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

63

Lapeny me Atima pi cawa manok -11 – Poko namba ma pe donyo ducu/weko Balany

1114 dong1

2 122 dong 5

3a)141 dong 1 b) 112 dong 5c) 219 dong 1

remainder(rem) = dong

Yo me timo cura man

1

2

Roto Lagam me wa

Roto Lagam me wa

+ 1 ma odong = 685 + 5 ma odong = 981

3a

3b

3c

Roto Lagam me wa

Roto Lagam me wa

Roto Lagam me wa

+ 1 ma odong = 847 + 5 ma odong = 789 + 1 ma odong = 658 back

Page 65: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

64

Test me Atima pi cawa manok- 12 – Poko namba madongo

1 134 dong 20

2 63 dong 32

3a)24 dong 26 b) 121 dong 21 c) 30 dong 17

remainder(rem) = dong

Yoo me timo cura man

1

Roto Lagam me wa 134 x 25. 134 x 20 = 134 x 2 x 10 = 2680 134 x 5 = 670 2680 + 670 = 3350 plus the 20 remainder = 3370

2

Roto Lagam me wa

63 x 36. 63 x 30 = 63 x 3 x 10 = 1890 63 x 6 = 378 1890 + 378 = 2268 plus the 32 remainder = 2300

3a

Roto Lagam me wa

24 x 56. 24 x 50 = 24 x 5 x 10 = 1200 24 x 6 = 144 1200 + 144 = 1344 plus the 26 remainder = 1370

3b

Roto Lagam me wa

121 x 41. 121 x 40 = 121 x 4 x 10 = 4840 121 x 1 = 121 4840 + 121 = 4961 plus the 21 remainder = 4982

3c

Roto Lagam me wa

30 x 132. 3 x 10 x 132 = 132 x 3 x 10 = 3960 Plus the 17 remainder = 3977 back

Page 66: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

65

Lapeny me Atima pi cawa manok -13 – Weko furakcon dwogo ma yot.

2/4 twero cone mayot ni 1/2 ki poko namba ma iwiye ki ma itere ki 2 3/9twero cone mayot ni 1/3 ki poko namba ma iwiye ki ma itere ki 3 4/16twero cone mayot ni 1/4 poko namba ma iwiye ki ma itere ki 4 8/10 twero cone mayot ni 4/5 poko namba ma iwiye ki ma itere ki 2 8/16 twero cone mayot ni1/2 poko namba ma iwiye ki ma itere ki 8 6/10 twero cone mayot ni 3/5 poko namba ma iwiye ki ma itere ki 2 25/25 twero cone mayot ni 1 poko namba ma iwiye ki ma itere ki 25 12/4 twero cone mayot ni 3 poko namba ma iwiye ki ma itere ki 4 17/23 pe twero cone mayot kit mo keken pien17 ka 23 tye prime namba–ma tye ni poke ki 1 ka gin kengi kengi keken. 16/26 twero cone mayot ni 8/13poko namba ma iwiye ki ma itere ki 2 back

Test me Atima pi cawa manok -14 – Multiplying decimals

1 9.6 m

2 36m

3a) 12 b) 49c) 20

Yo me timo cura man

1

1 decimal place 0 decimal places 1 decimal place

2 Step 1: 40 x 0.9 = 4 x 10 x 0.9

1 decimal place 0 decimal places 1 decimal place

Step 2: 3.6 x 10 = 36

3a Step 1: 20 x 0.6 = 2 x 10 x 0.6

3b Step 1: 70 x 0.7 = 7 x 10 x 0.7

1 decimal place 0 decimal places 1 decimal place

1 decimal place 0 decimal places 1 decimal place

Step 2: 1.2 x 10 = 12 Step 2: 4.9 x 10 = 49 3c Step 1: 50 x 0.4 = 5 x 10 x 0.4

1 decimal place 0 decimal places 1 decimal place

Step 2: 2.0 x 10 = 20 back

Page 67: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

66

Lapeny me Atima pi cawa manok -15 –Dit pa poto ma tye cikweya.

1 1225m2

2a) 2025 m2b)2704 m2c)784 m2

3a) 5329m2b) 8281m2c) 1089 m2

Yo me timo cura man

1

2a

2b

2c

3a

3b

3c

back

Page 68: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

67

Lapeny me Atima pi cawa manok -16 – Dit pa poti ma orwange (irregular fields)

1 5124m2

2a) 10914 b)5928

3a) 3116b) 11844

Yo me timo cura man

1

2a

2b

3a

3b

back

Lapeny me Atima pi cawa manok -17 – Cura me nongo dit pa traengul ma tye right angul Ki ma pe tye right angul.

1 1200m22 500 m2

3750 m242250 m2

Yo me timo cura man

1H = 60 B/2 = 40/2 = 20 Area = 60 x 20 = 6 x 10 x 2 x 10 = 12 x 100 = 1200

2H = 50 B/2 = 20/2 = 10 Area = 50 x 10 = 500

3 H = 25 B/2 = 60/2 = 30 Area = 25 x 3 x 10 = 750

4 H = 50 B/2 = 90/2 = 45 Area = 45 x 5 x 10 = 2250 back

Page 69: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

68

Lapeny me Atima pi cawa manok -18 –Medo dit pa poti.

1 4450 m22 1578 m2

3 1622 m24679m2

Yo me timo cura man

1

2

3

4

back

Lapeny me Atima pi cawa manok -19 – Hekta

1 1.4789 ha = 1.48 ha to 2 decimal places 2a) 0.99 ha 2b)1.60 ha 3a) 1.55 ha 3b)0.07 ha 4a) 69.35 ha 4b)0.89 ha 5a) 0.08 ha 5b)0.67 ha back

Lapeny me Atima pi cawa manok -20 – Lawala

1 314 m22 79 m2 3 491 m241257m2

Yo me timo cura man

1 r = 10 m r2 = 10 x 10 = 100 π = 3.142 Area (m

2) = 3.142 x 100 = 314.2 m2 2 d = 10 m r = d/2 = 10/2 = 5 m r2

= 5 x 5 = 25 π = 3.142 Area (m2) = 3.142 x 25 = 78.55 m2

3 d = 25 m r = d/2 = 25/2 = 12.5 m r2= 12.5 x 12.5 = 156.25 π = 3.142 Area (m2) = 3.142 x 156.25 = 490.94 m2

4 r = 20 m r2= 20 x 20 = 400 π = 3.142 Area (m2) = 3.142 x 400 = 1256.8 m2 back

Page 70: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

69

Lapeny me Atima pi cawa manok -21 – Arot (Ovals)

1 503 m 2 2 1571 m2 3 597 m2 4 4713m 2

Yo me timo cura man 1R1 = 20 m R2 = 8 m π = 3.142 Area (m

2) = 3.142 x 20 x 8 = 502.72 m2

2 R1 = 50 m R2 = 10 m π = 3.142 Area (m2) = 3.142 x 50 x 10 = 1571 m2

3R1 = 38 m R2 = 5 m π = 3.142 Area (m2) = 3.142 x 38 x 5 = 596.98 m2

4R1 = 60 m R2 = 25 m π = 3.142 Area (m2) = 3.142 x 60 x 25 = 4713 m2 back

3.142 Area (m2) = 3.142 x 60 x 25 = 4713 m2

Lapeny me Atima pi cawa manok-22 – Diro me byeko dit pa poto pi oyot.

113715m²

21.87 ha

Yo me timo cura man.

1 π x R1 x R2 = 3.142 x 85 x 54 = 14422 m²

(AH) : π x r x r or πr² = 3.142 x 15 x 15 = 707 m²

= 14422 m² - 707m² = 13715 m²

2 π x R1 x R2 = 3.142 x 97 x 62 = 18896 m²

The living area (AH) is:

π x r x r or πr² = 3.142 x 8 x 8 = 201 m²

= 18896 m² - 201 m² = 18695 m² = 1.8695 ha = 1.87 ha back

Page 71: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

70

Lim pa Uno How I poto…

Kit ma Nambalube Kwede

Page 72: Cura me poto Lim pa Uno How i poto - AgriTechTalk me poto - Lim pa Uno How i poto - Buk me 1.pdf · Cura me poto – Lim pa Uno How i poto ... Lim pa Uno How i poto Lim pa Uno How

Field Numeracy - Uno How's Farm Visits™

71

Lim pa Uno How…

Meja (Table) me Lanya.