InleidingEr is veel aandacht in de wetenschappelijke literatuur voor de positieve effecten van het gebruik van kurkuma – en dan in het bijzon-der de werkstof curcumine - bij tal van aan-doeningen waarbij ontstekingsreacties een rol spelen. Dit varieert van veel voorkomende gewrichtsaandoeningen als artrose en reuma tot neurodegeneratieve aandoeningen als de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Par-kinson. Bijzondere belangstelling gaat daar-naast uit naar de werking van curcumine bij kanker, omdat recent wetenschappelijk onderzoek laat zien dat deze stof op vele punten in het ontstaan en voortschrijden hiervan kan ingrijpen.

In deze editie van de Solgar Professional wordt nader ingegaan op de eigenschap-pen en werking van curcumine bij vele verschillende aandoeningen. Tevens wordt een nieuwe toedieningsvorm van curcumine geïntroduceerd, waarmee de zeer slechte opneembaarheid van curcumine enorm kan worden verbeterd.

CurcumaDe wortel van de curcuma longa (soms ook curcuma domestica genoemd) kent een lange geschiedenis van gebruik, zowel als keukenkruid als in de oosterse geneeskunde, waar het vooral wordt ingezet bij ontste-kingsreacties. De gele kleur wordt vooral bepaald door vetoplosbare polyfenolen die curcuminoïden worden genoemd. De meest werkzame hiervan is curcumine. Daarnaast worden vooral demethoxycurcumine en bis-demethoxycurcumine aangetroffen. De con-

centratie van curcumine in geelwortelpoeder is relatief laag: gemiddeld 3.14%1.

Curcumine en ontstekingsreactiesEén van de belangrijkste effecten van het gebruik van curcumine is het remmen van ontstekingsreacties. In de traditionele Oos-terse geneeskunde wordt geelwortel al eeuwen ingezet bij ontsteking gerelateerde aandoeningen2. De ontstekingsremmende werking blijkt te berusten op meerdere in-vloeden van curcumine op het lichaam. Een belangrijk mechanisme in het optreden van ontstekingsreacties is het vrijmaken van vetzuren uit lipiden in de celwand. Dit ge-schiedt door het enzym fosfolipase A2 (PLA2). Vervolgens worden deze vetzuren door verschillende enzymen omgezet in stoffen die een sterke invloed hebben op ontstekingsreacties. Cyclo-oxygenases (COX) zetten deze vetzuren om in prosta-glandinen en thromboxanen, terwijl 5-lipoxy-genase (5-LOX) zorgt voor de omzetting in leukotriënen.

Curcumine heeft op alle drie deze enzymen invloed. Zo wordt de activiteit van PLA2 verminderd door de fosforylering van dit enzym (noodzakelijk voor de werking) te remmen. De vorming van cyclo-oxygenase 2 (COX-2) zelf wordt tegen gegaan, evenals de werking van het enzym 5-lipoxygenase3. Tenslotte wordt de werking van NFkB (nu-clear factor kappa bèta) geremd door curcu-mine. NFkB stimuleert de vorming van vele ontstekingsbevorderende factoren, zoals COX-2, iNOS4-6 en TNF-alfa7. In de genees-kunde is op dit moment een aantal middelen

SOLG

AR

PRO

FESS

ION

AL

• JA

ARG

AN

G 1

7 •

NR

1

SOLGAR PROFESSIONAL

www.solgar.nl

CURCUMINE De krachtige, veelzijdige ontstekingsremmer

185x beter

opneembaar

geregistreerd die de werking van TNF-alfa tegengaan, zoals infliximab, Humira en etanercept. Deze medicatie kan alleen per injectie worden toegediend. Aan deze be-handeling kleven echter duidelijke nadelen: er is sprake van een duidelijk verhoogde kans op (ernstige) infecties8, medicijn geïn-duceerde systemische lupus erythematosus (SLE), demyeliniserende syndromen (MS) en verergering van hartfalen9. Ook zijn de kosten van een dergelijke behandeling aan-zienlijk: 11.000 tot 14.000 euro per patiënt per jaar10. Alternatieve middelen om TNF-alfa te remmen, waaronder curcumine, genieten daarom een grote wetenschappelijke belang-stelling.

Onderzoek naar de werking en effectiviteit van curcumine heeft positieve effecten aan- getoond op meerdere gebieden, zoals de bestrijding van ontstekingsreacties bij ge-wrichtsklachten, darmontstekingen, psoria-sis, diabetes en uveitis anterior (een inwen-dige ontsteking van het voorste gedeelte van het oog). In de hersenen heeft curcumine eveneens duidelijke effecten. Zo is het effec-tief bij depressiviteit en zijn er sterke aan-wijzingen dat het de schade bij de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Parkinson kan helpen verminderen. Eén van de toepas-singen die zeer sterk in de belangstelling staat, is de toepassing ter ondersteuning van de behandeling van kanker. Deze ziektebeelden zullen nader worden besproken.

OnderzoekGewrichtsklachtenGewrichtsproblemen, met name artrose, is een van de meest voorkomende redenen om ontstekingsremmende medicatie (NSAID’s) te gebruiken. Zowel bij artrose als bij reuma zijn ontstekingsreacties verantwoordelijk voor de klachten (pijn, stijfheid) en aantas-ting van de gewrichten. Gezien de beperkte effectiviteit11,12, de mogelijk negatieve effec-ten op het gewricht zelf13-21 en de vele bij-werkingen zoals nierfalen22-25, worden alter-natieven voor NSAID’s gezocht. Onderzoek bij patiënten met artrose liet zien dat gebruik van curcumine leidde tot minder oxidatieve stress26, een afname van het gebruik van medicatie (celecoxib)27 en vermindering van klachten als pijn en stijfheid28. In onderzoek blijkt curcumine even effectief als ibuprofen (800-1200 mg per dag)29,30 en diclofenac (75 mg per dag)31. Bij reumapatiënten bleek het even effectief als 50 mg diclofenac per dag32. Gebruik van curcumine leidde in deze studies tot weinig bijwerkingen.

DarmontstekingenGebruik van curcumine verminderde in onder-zoek de symptomen van de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa33. Ook verkleinde het, in combinatie met medicatie, de kans op een terugval aanzienlijk bij patiënten met colitis ulcerosa in remissie34 en gaf het duidelijke verbetering wanneer het medicijn mesalazine gecombineerd werd met curcumine bij pa-tiënten die niet op het medicijn reageerden35. Ook is in de literatuur een casusbeschrijving te vinden van een 60-jarige vrouw die al 17 jaar aan colitis ulcerosa leed. Zij reageerde niet op de standaardbehandeling en weigerde anti-TNF alfa therapie, vanwege de mogelijke bijwerkingen. Na een korte kuur prednison en gelijktijdig starten van gebruik van curcumine verdwenen de klachten. Negen maanden na het staken van prednison waren deze nog niet teruggekeerd. Colonoscopie toonde geen actieve ontsteking van de darm meer aan36. Curcumine wordt goed verdragen door jongeren met de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa: in een onderzoek onder 11 kinderen (gemiddelde leeftijd 14 jaar) met deze

SOLG

AR

PRO

FESS

ION

AL

• JA

ARG

AN

G 1

7 •

NR

1

2

O OH

OHHO

OCH OCH3 3

Curcumine

O OH

OHHO

OCH3

Demethoxycurcumine

O OH

OHHO

Bisdemethoxycurcumine

Structuurformules van de belangrijkste curcuminoïden

aandoeningen in remissie of met milde symptomen, werd alleen toegenomen winderigheid gemeld als bijwerking, bij een inname tot 4 gram per dag. Bovendien ver-minderden de symptomen van de deelnemers aan het onderzoek37.

PsoriasisPsoriasis is een huidaandoening die naar schatting bij ongeveer 2% van de bevol-king38 voorkomt. De onderliggende oorzaak van psoriasis is een verhoogde T-cel geme-dieerde ontstekingsreactie, waarin onder andere NFkB een belangrijke rol speelt. Gecombineerd gebruik van curcumine en crème met methylprednisolon liet zien dat dit effectiever was dan gebruik van de crème alleen. Bovendien werd door curcumine de activiteit van cellen van het immuunsysteem, die bijdragen aan psoriasis, verminderd39,40. Ook blijkt curcumine de effecten van nieu-were vormen van lichttherapie (VLRT/VSLT) te kunnen verbeteren41.

DiabetesDiabetes type 2 is de meest voorkomende vorm van diabetes. Deze vorm wordt ge-kenmerkt door een verminderde gevoelig-heid van het lichaam voor de werking van insuline. Een chronische, laaggradige ontste-kingsreactie speelt een belangrijke rol in het ontstaan van diabetes type 2 en het ‘voor-stadium’ hiervan, het metabool syndroom. Klinisch onderzoek toont aan dat curcumine bij mensen met overgewicht en diabetes type 2 de nuchtere bloedsuikerspiegel liet dalen, de insulineresistentie verminderde en de hoeveelheid triglyceriden en vrije vetzu-ren in het bloed liet afnemen42. Ook vermin-

derde gebruik van curcumine de kans op het ontwikkelen van het metabool syndroom zeer sterk43. De basis van de behandeling van het metabool syndroom dient altijd te bestaan uit aanpassing van de voeding (geen suikers of zoetstoffen, meer vezels, oppassen met verzadigd vet en witmeelpro-ducten vervangen door volkorenvarianten) en de leefstijl (meer lichaamsbeweging). Ontstekingsremmende stoffen als curcumine kunnen hierbij wel een waardevolle aanvul-ling zijn.

Uveitis anteriorUveitis anterior is een oogaandoening waar-bij vooral het regenboogvlies (iris) ontsto-ken is. Onderzoek toont aan dat gebruik van curcumine gedurende 12 weken leidde tot een duidelijke vermindering van de klach-ten44. In een vervolgstudie kregen 122 pa-tiënten gedurende 18 maanden curcumine toegediend. Na 12 maanden follow-up werd vastgesteld dat er in de groep die curcumine toegediend kreeg bij 36 gevallen een terugval was opgetreden. Terwijl dit in diezelfde pe-riode maar liefst 275 maal was vastgesteld bij de groep patiënten die geen curcumine kreeg45.

DepressieAl langer is bekend dat er een relatie is tus-sen ontstekingsreactie en depressiviteit. Zo bleek depressiviteit de kans op atherosclerose (vaatvernauwing, wat een chronische ontste-kingsaandoening is46) even sterk te verhogen als andere bekende riscofactoren47,48. Depressiviteit gaat gepaard met verhoogde indicatoren voor ontstekingsreacties in het bloed49-53. Recent is ook aangetoond dat bij depressies sprake is van een toegenomen ontstekingsactiviteit in de hersenen zelf 54. Vermindering van ontstekingsreactie is dan ook een mogelijke manier om depressiete bestrijden. Gezien de ontstekingsremmende effecten van curcumine is deze stof onder-zocht op zijn effectiviteit bij depressies. Gebruik van curcumine in combinatie met antidepressiva leidde tot betere resultaten dan medicatie alleen55,56, waarbij ook een afname van ontstekingsmediatoren in het bloed werd gevonden55. Ook gebruik van

3

curcumine zonder antidepressiva liet dui-delijk positieve effecten56,57 en afname van ontstekingsreactie zien58. Bij depressieve personen met overgewicht werd in een (waarschijnlijk te korte) studie geen effect gezien op depressie, maar wel een afname van angstklachten59.Gebruik van curcumine is aan te bevelen bij depressie, ook wanneer reeds anti-depressiva worden gebruikt. In de hiervoor genoemde onderzoeken werden geen bij-werkingen beschreven. Ook is in dieronder-zoek aangetoond dat gebruik van curcumine geen invloed heeft op de concentratie fluoxetine (Prozac) in de hersenen of het bloed60. Ook werden geen negatieve effecten gevonden bij patiënten die escilatopram of venlafaxine gebruikten61.

Neurodegeneratieve aandoeningen: effecten op de ziekte van Alzheimer en de ziekte van ParkinsonNeurodegeneratieve aandoeningen behelst een groep ziekten waarbij (onderdelen van) de hersenen in kwaliteit en functie achter-uitgaan. De steeds voortschrijdende bescha-diging bij deze aandoeningen, maar ook bij andere aandoeningen als MS, ALS en de ziekte van Huntington worden toegeschre-ven aan de gevolgen van een chronische ontstekingsreactie in het centrale zenuw-stelsel62-64.

Ziekte van AlzheimerBij de ziekte van Alzheimer worden ophopin-gen van eiwitten gevonden in de hersenen. Deze kunnen zich buiten de cel bevinden (bèta-amyloïd), maar ook binnen de zenuw-cellen in de hersenen (de zogenaamde tau-eiwitten). Op plaatsen waar deze eiwitten worden aangetroffen is er sprake van een duidelijk verhoogde ontstekingsactiviteit65. Deze eiwitten verstoren de functie van de zenuwcellen en leiden uiteindelijk vaak tot het afsterven van deze cellen. Hierbij komen de afwijkende eiwitten vrij, die zelf weer leiden tot schade en ontstekingsreacties66. De eerste aanwijzingen dat remmen van de ontstekingsreacties nuttig kan zijn, is de bevinding dat langdurig gebruik van NSAID’s gepaard gaat met een lagere kans op het ontstaan van de ziekte van Alzheimer, of het later optreden van symptomen67.

Gegevens over de effecten van curcumine bij mensen met de ziekte van Alzheimer zijn helaas beperkt. Onderzoek wijst uit dat ouderen in India, die meer curry eten, minder vaak de ziekte van Alzheimer ontwikkelen dan ouderen in de VS68. Daarnaast is ook vastgesteld dat ouderen die vaker curry eten gemiddeld een beter cognitief functi-oneren laten zien69. Klinisch onderzoek liet zien dat dagelijks gebruik van 1 of 4 gram curcumine gedurende 6 maanden70 en 2 of 4 gram gedurende 6 maanden71 geen effect had op het functioneren van personen met (waarschijnlijk) de ziekte van Alzheimer. In een ander artikel werden 3 casussen be-schreven van personen in Japan, die bij een dagelijkse dosering van 100 mg curcumine gedurende een jaar duidelijke tot zeer grote verbeteringen lieten zien72. Waarom deze effecten zo duidelijk optraden bij een lage dosering is niet zo maar te verklaren, maar mogelijk speelt het gelijktijdig gebruik van acetylcholinesteraseremmers (de standaard medicatie bij de ziekte van Alzheimer) een rol. In de negatieve studies kan meegespeeld hebben dat curcumine slecht opneembaar is, waardoor de gebruikte doseringen weinig effect hadden op het lichaam. Meerdere stu-dies worden op dit moment nog uitgevoerd. Gezien de positieve effecten die worden gevonden in dierstudies73-75 kan het daarom

SOLG

AR

PRO

FESS

ION

AL

• JA

ARG

AN

G 1

7 •

NR

1

4

zeker de moeite waard zijn om een goed op-neembaar curcuminepreparaat in te zetten bij de ziekte van Alzheimer, om na te gaan of dit effect heeft op de symptomen van de aandoening.

Ziekte van ParkinsonOok bij de ziekte van Parkinson worden ophopingen van afwijkende eiwitten in de hersenen aangetroffen, die voornamelijk bestaan uit alfa-synucleine. Deze ophopin-gen leiden tot lekkage van dopamine uit de blaasjes in zenuwcellen waarin deze neuro-transmitter zich normaal bevindt76. Dopa-mine is gevoelig voor oxidatie, waarbij voor de zenuwcellen giftige verbindingen en vrije radicalen ontstaan. Dit leidt vervolgens tot een verstoorde energieproductie in de mito-chondriën in de cel en het afsterven van de zenuwcellen77. Bovendien verstoort de ver-minderde energieproductie het systeem dat normaal gesproken zorgt voor de afbraak van afwijkende eiwitten (o.a. door ubiqui-tine), waardoor het lichaam steeds minder in staat is de schadelijke eiwitophopingen te verwijderen78.

In laboratoriumonderzoek en bij proefdieren is vastgesteld dat curcumine het ‘samen-klonteren’ van alfa-synucleine vermindert79, zenuwcellen beschermt tegen de bescha-diging door ophopingen van dit eiwit, het afsterven van deze cellen vermindert80 en mitochondriën beschermt81. Onderzoek bij mensen vindt op dit moment plaats, maar hiervan zijn nog geen resultaten bekend. Wel is uit eerdere studies gebleken dat in India, waar veel geelwortel in de keuken wordt gebruikt, veel minder of zelfs geen verlies van dopamine-producerende cellen in de hersenen wordt gevonden82-84. Gezien de hoge mate van veiligheid en duidelijke aan-wijzingen voor positieve effecten kan het overwogen worden om een goed opneembaar curcuminepreparaat in te zetten om te zien of dit de klachten kan beïnvloeden.

Curcumine en de behandeling van kankerEr bestaat grote interesse voor de rol van curcumine in de behandeling van kanker-patiënten. Recente inzichten in de wijze waarop tumoren ontstaan en uitbreiden zijn duidelijk veranderd ten opzichte van een aantal jaren geleden en kunnen de werking van curcumine helpen verklaren. Om een beter begrip te krijgen van de brede effecten van curcumine zullen zowel de nieuwe inzich-ten als de effecten van curcumine worden besproken.

In 2000 publiceerden Hanahan en Weinberg een artikel waarin zij de 6 kenmerken van tumorcellen en tumoren beschreven die lei-den tot het ontstaan van kanker (zie tabel)85. Curcumine blijkt op al deze factoren een duidelijke invloed te kunnen uitoefenen: het verstoort signalen die celdeling stimule-ren86-88, onderdrukt de celdeling89-94, bevor-dert de natuurlijke celdood (apoptose)95-98, remt de vorming van nieuwe bloedvaten (angiogenese)89,99, onderdrukt de telomerase-activiteit waardoor het onbeperkte vermogen tot celdeling wordt geremd100 en remt het vermogen tot doorgroei en uitzaaiing101-103.

5

DISCLAIMER

De informatie in de Solgar Professional is met grote zorg samengesteld. Aan de inhoud van deze informatie kunnen op geen enkele wijze rech-

ten worden ontleend. Solgar Vitamins Holland B.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voortvloeiende uit onjuiste informatie, noch anderszins.

Zet- en drukfouten voorbehouden.

Solgar Vitamins Holland B.V., Postbus 4444, 2003 EK Haarlem, Nederland.

DE ZES KENMERKENDE EIGENSCHAPPENVAN KANKERCELLEN

Voortdurend actieve signalen tot celdeling

Onttrekken aan groeiremmende signalen

Weerstand tegen celdood

Optreden van onbeperkte mogelijkheid tot celdeling

Stimulatie van vorming van nieuwe bloedvaten

Activatie van doorgroei in andere weefsels enmetastasering (uitzaaiing)

6

Een tumor bestaat niet alleen uit tumorcellen, maar ook uit andere cellen als geactiveerde fibroblasten, witte bloedcellen en endotheel-cellen van bloedvaten85. Deze cellen kunnen door de productie van tal van stoffen als enzymen en ontstekingsmediatoren de tumorgroei, doorgroei en uitzaaiing bevorde-ren104-111. Bestrijding van deze ontstekings-reactie met curcumine kan bijdragen aan het verminderen van de progressie van de tumor112 en het optreden van uitzaaiingen113,114.

In 2011 publiceerden Weinberg en Hanahan opnieuw een indrukwekkend artikel, waarin twee additionele kenmerken van tumoren werden beschreven: een verandering in de energiehuishouding en het ontwijken van vernietiging door het immuunsysteem115. Curcumine blijkt een duidelijke invloed op het laatste verschijnsel te hebben. Wanneer een tumor ontstaat zal het lichaam normaal gesproken zo snel mogelijk de kwaadaardige cellen opruimen116-119. Wanneer dit niet vol-ledig mogelijk is, zal er een vorm van ‘even-wicht’ optreden, waarin het immuunsysteem voortdurend de tumor aanvalt en de tumor probeert te groeien. Mogelijk worden door dit proces juist de tumorcellen ‘geselecteerd’ die de aanvallen van het immuunsysteem kunnen weerstaan, terwijl gevoelige cellen worden opgeruimd120. Deze fase in de ont-wikkeling van een tumor kan maanden tot

jaren duren121. In deze fase is klinisch geen tumor zichtbaar. Uiteindelijk zal de tumor kunnen ontsnappen aan de onderdrukking door het immuunsysteem, waarbij wel kli-nisch herkenbare tumoren ontstaan. Hierbij voorkomen de tumorcellen vernietiging door het immuunsysteem, o.a. door de vorming van stoffen die de activiteit van het immuun-systeem onderdrukken122-124 en stimulatie van de vorming van bepaalde T-lymfocyten die de aanval van het immuunsysteem op de tumor onderdrukken125. Onderzoek laat zien dat curcumine op verschillende punten dit proces tegengaat: het stimuleert herstel van de T-cel populatie die betrokken is bij de be-strijding van de tumorcellen126,127, verandert de vorming van diverse cytokines128, vermin-dert T-cellen129-131 die de reactie van het immuunsysteem tegen tumorcellen onder-drukken en beschermt tenslotte de T-cellen die de tumor aanvallen tegen geprogram-meerde celdood (apoptose)130.

In diverse studies is aangetoond dat curcu-mine de effectiviteit van chemotherapie en/ of bestraling kan verhogen. Nadere infor-matie hierover kunt u vinden op de website www.solgar.nl. Log in bij Solgar Professional en ga naar ‘speciaal voor u’. Heeft u geen toegangscode voor Solgar Professional? Dan kunt u deze via de website aanvragen of via info@solgar.nl.

SOLG

AR

PRO

FESS

ION

AL

• JA

ARG

AN

G 1

7 •

NR

1

Opneembaarheid van curcumine en Novasol curcumin

Een probleem bij het gebruik van curcumine is dat dit zeer slecht wordt opgenomen van-uit de darm. Na inname via de mond wordt slechts een zeer lage concentratie in het bloed aangetroffen. Bij mensen leidde een dagelijkse dosering van 4-8 gram zuivere curcumine tot plasma-concentraties van 0.41-1.15 µmol/L132. Inname van nog hogere doseringen (10 en 12 gram) leidde tot maximale plasmaspiegels van resp. 6.2 en 4.7 µmol/L133. Er zijn verschillende factoren aan te wijzen voor de lage beschik-baarheid van curcumine. In de eerste plaats is curcumine zeer slecht wateroplosbaar: het zal dus samen met vetten uit de darm moeten worden opgenomen. Daarnaast wordt curcumine na opname in het lichaam snel omgezet in curcumine glucuronide en curcumine sulfaat, of afgebroken tot andere metabolieten134.

De firma Aquanova heeft een toedienings-vorm ontwikkeld voor moeilijk opneem-bare, vetoplosbare stoffen zoals curcumine, waarin de werkzame stof wordt ingepakt in kleine micellen, net zoals het lichaam dit zelf doet met vetten. Deze toedieningsvorm wordt op de markt gebracht onder de naam Novasol. Onderzoek toont aan dat de in mi-cellen verwerkte curcumine maar liefst 185x beter werd opgenomen dan een standaard geelwortelextract, gemeten aan de AUC (Area Under Curve, de oppervlakte onder de curve die het verloop van de serumconcen-tratie in de tijd weergeeft en een algemeen erkende maat voor biologische beschikbaar-heid). De maximale concentratie die in het bloed werd bereikt was 453 maal hoger dan bij inname van geelwortelextract. Ook werd de maximale concentratie eerder bereikt en bleef curcumine beduidend langer aantoon-baar in het bloed dan bij gebruik van de andere twee preparaten135. De inname van één capsule Novasol curcumin komt overeen met de inname van 7400 mg curcumine in zuivere vorm. Dit is een zeer relevante do-sering, aangezien in de hiervoor genoemde

studies bij mensen maximaal 6000-8000 mg curcumine in pure vorm werd gegeven, waarbij hogere doseringen niet werden ver-dragen i.v.m. maag-darmbezwaren en het grote aantal capsules dat moest worden in-genomen. Gezien de lage absolute hoeveel-heid curcuminoïden in Novasol curcumin (totaal 48 mg, waarvan 40 mg curcumine) is de kans op dergelijke bijwerkingen hoogst-waarschijnlijk vele malen kleiner.

Veiligheid en interactiesGeelwortel wordt gezien als een veilige stof, en heeft in de Verenigde Staten de status GRAS (Generally Recognized As Safe)136. In klinische studies wordt het goed verdragen: maag-darmbezwaren en misselijkheid zijn de meest gemelde bijwerkingen, waarbij moet worden aangetekend dat deze niet frequent voorkomen en niet afhankelijk zijn van de gebruikte dosering137,138. Eén geval van allergische huiduitslag na inwendig ge-bruik van geelwortelolie is beschreven139.

INTERACTIES:

SulfasalazineCurcumine kan de bloedspiegel van sulfasa-lazine tot 3.2 maal verhogen, wat zou kunnen leiden tot meer bijwerkingen140.

AntidiabeticaZowel bij dieren als bij mensen met diabetes is vastgesteld dat gebruik van curcumine de bloedsuikerspiegel kan verlagen141-145.

7

SOLG

AR

TIM

ES P

ROFE

SSIO

NA

L •

JAA

RGA

NG

17

• N

R 1

Dit kan mogelijk leiden tot een lage bloed-suikerspiegel en/of aanpassing van de me-dicatie noodzakelijk maken. Goede controle van de bloedsuikerspiegel is noodzakelijk bij gebruik van curcumine en antidiabetica. Anticoagulantia (stollingremmers)In vitro onderzoek laat zien dat curcumine de stolling kan remmen146-148. Dit kan moge-lijk het effect van stollingremmende medica-tie versterken. Bij proefdieren is vastgesteld dat hoge doseringen curcumine (100 mg/kg) de bloedspiegels van warfarine en clopidogrel kunnen verhogen: dit had echter geen signifi-cant effect op de bloedstolling149. Eén geval van versterkte antistolling is beschreven bij gelijktijdig gebruik van fluindione (een vitamine K-antagonist die vooral in Frankrijk wordt gebruikt) en curcumine150. Voorzich-tigheid en waar mogelijk controle van de bloedstolling is gewenst, hoewel de kans op daadwerkelijke interacties klein lijkt.

TalinololIn onderzoek bij mensen is gevonden dat gebruik van curcuma de beschikbaarheid van de bètablokker talinolol kan verminde-ren151.

Invloed op het metabolisme van andere medicijnenIn diverse in vitro- en dierstudies is beschre-ven dat curcumine invloed kan hebben op diverse enzymen die betrokken zijn bij de afbraak van vele soorten medicamenten, waaronder CYP1A1, CYP1A2 en CYP3A4152-155. In andere onderzoeken werd een tegenge-steld effect156 of helemaal geen effect157 op deze enzymen gevonden. In de praktijk zijn geen gevallen beschreven van invloed op medicamenten door veranderde enzymacti-viteit door curcumine bij mensen.

SamenvattingCurcumine uit geelwortel heeft een breed werkingsspectrum bij tal van aandoeningen die worden gekenmerkt door ontstekings-reacties. Daarnaast is toepassing van curcu-mine als aanvullende behandeling bij kan-kerpatiënten, ook ter ondersteuning van re-guliere behandeling met chemotherapie en/of bestraling, een onderwerp dat zeer veel in de belangstelling staat. Het spreekt voor zich dat bij ernstige aandoeningen advies en begeleiding van een deskundige zonder uit-zondering noodzakelijk is, maar gezien de grote veiligheid en milde bijwerkingen kan curcumine in veel gevallen worden ingezet. De beschikbaarheid van een nieuwe toedie-ningsvorm als Novasol, waarbij met inname van één capsule een zeer relevante hoeveel-heid curcumine in het lichaam terecht komt, maakt toepassing in de praktijk eenvoudiger en prettiger.

Voor de referenties behorende bij dit artikel, zie pagina 11.

Voor meer informatie over (de toepassing van) curcumine is een uitgebreid artikel beschik-baar via de Solgar website www.solgar.nl. Log in bij Solgar professional. Heeft u geen toegangscode hiervoor? Dan kunt u deze via de website aanvragen of via info@solgar.nl.

8

Solgar Professional

De Solgar Professional is een uitgave van Solgar Vitamins en verschijnt periodiek.De Solgar Professional wordt uitsluitend op verzoek toegezonden aan therapeuten, artsen en andere, beroepsmatig geïnteres-seerden met een medische of paramedische achtergrond. De informatie is niet geschikt voor cliënten/consumenten en dient in geen geval aan hen ter beschikking te worden gesteld.

Een abonnement aanvragen/opzeggen kan via www.solgar.nl of door een briefkaart te sturen met uw naam en adres en vermelding ‘aanmelding’ of ‘afmelding’ aan:Solgar Vitaminst.a.v. De Solgar ProfessionalPostbus 44442003 EK HAARLEM, Nederland

Colofon

ZiektebeeldBotontkalking is eigenlijk geen correcte naam. Er is namelijk geen sprake van verlies van cal-cium (kalk) uit het bot, maar van een afname van de totale botmassa. Door dit verlies van botweefsel worden de botten kwetsbaar, wat kan leiden tot een verhoogde kans op een botbreuk. Veel voorkomende breuken zijn een polsfractuur en een heupfractuur, die beiden na een val optreden. Een spontane breuk (eigenlijk inzakking) van een rugwervel komt ook regelmatig voor en kan leiden tot pijnklachten. Gelukkig nemen deze na enkele weken in het algemeen af en verdwijnt de pijn. Soms ontstaan echter chronische pijnklachten door bijvoorbeeld een beknelling van een zenuw in de rug, waarvoor specialistische be-handeling noodzakelijk is.

SymptomenBotontkalking wordt vaak gevonden zonder dat er sprake is van klachten. Daarnaast wordt deze aandoening vaak vastgesteld na een bot-breuk.

OorzakenTot het 30e jaar neemt de botmassa toe. Op hogere leeftijd treedt verlies van botmassa op. Vooral bij vrouwen na de overgang is dit verlies van botmassa snel merkbaar, alhoewel ook bij mannen op hogere leeftijd botont-kalking voorkomt. Bijzondere oorzaken van botontkalking zijn medicijngebruik (cortico-steroïden zoals prednison) en een gebrek aan lichaamsbeweging.

Reguliere behandelingDe meest gebruikte middelen tegen osteoporose zijn de zogenaamde bisfosfonaten. In Nederland worden vijf varianten gebruikt: alendronine-zuur (Fosamax), ibandroninezuur (Bonviva, Bondronat), risedroninezuur (Actonel), clodro-ninezuur (Bonefos, Ostac) en etidronaat (Didro-kit: een combinatie met calciumcarbonaat). Alendronaat en risedronaat zijn tevens geschikt voor de behandeling van ernstige osteoporose bij mannen. Bisfosfonaten remmen de afbraak van bot, door de activiteit van de osteoclasten

te remmen. Ze stimuleren de opbouw van bot dus niet, zodat de botmassa niet toeneemt. Een relatief nieuw middel is strontiumralenaat (Protelos), dat de afbraak van bot remt en de opbouw ervan stimuleert. Dit middel is sinds 2005 op de markt.

Andere stoffen die kunnen worden toegepast zijn hormonen (oestrogenen bij vrouwen en testosteron bij mannen), en zogenaamde SERM’s (Selectieve Oestrogeen Receptor Modulators), stoffen die de werking van oestrogeen simu-leren, en de afbraak van botweefsel helpen remmen. Raloxifen (Evista) is de enige geregis-treerde variant in Nederland.

Solgar suppletie adviesEen basisadvies bij botontkalking:• Ultimate Bone Support 4 tabletten per dag• Vitamine D minimaal 1.000 IU per dag (zie verder)• Multi-vitaminen/mineralenpreparaat

Eventueel aanvullende supplementen zijn:• NAC (N-acetyl-cysteïne) 600 mg 1-4 tabletten per dag (vooral bij vrouwen met ernstige botontkalking of een hoge radicalenbelasting)• Omega-3 Triple Strength 1-2 softgels per dag

Onderbouwing keuze supplementenUltimate Bone Support Solgar Ultimate Bone Support bevat onder an-dere vitamine D-3 en K-2 in adequate dosering.• Vitamine D is van groot belang voor het be-

houd van een gezond skelet. Tekorten aan deze vitamine komen zeer vaak voor1-3. Bij een tekort aan vitamine D wordt de minera-lisatie van botweefsel verstoord4-6.

• Osteocalcine is een boteiwit dat wordt ge-carboxyleerd onder invloed van vitamine K. Wanneer er sprake is van een tekort aan vitamine K, wordt osteocalcine niet volledig gecarboxyleerd, waardoor ondergecarboxy-leerd osteocalcine (undercarboxylated

osteocalcin, ucOC) ontstaat7. Onderzoek

ORTHOMOLECULAIR ADVIES IN DE PRAKTIJKSuppletie advies bij botontkalking

9

SOLG

AR

TIM

ES P

ROFE

SSIO

NA

L •

JAA

RGA

NG

17

• N

R 1

heeft aangetoond dat een hogere concen-tratie ucOC in het bloed gepaard gaat met een hogere kans op heupfracturen8,9 en een lagere botdichtheid in de hals van het boven-beenbot onder de heupkop10.

• Bevat goed opneembaar calcium en magne-sium, evenals andere belangrijke mineralen.

Multi-vitamineLevert extra anti-oxidanten en een gedeelte van de behoefte aan vitamine D.

N-acetyl-cysteïneDe daling van de oestrogeenproductie na de overgang leidt tot een sterke daling van de belangrijke lichaamseigen anti-oxidant gluta-thion11. Deze daling, en de daarmee gepaard gaande lagere verdediging tegen agressieve zuurstofverbindingen als waterstofperoxide (H2O2), leidt via diverse mechanismen uitein-delijk tot een verhoogde botafbraak door os-teoclasten12.Solgar NAC bevat 600 mg n-acetyl-cysteïne per capsule.

Omega-3 Triple Strength of Super Cod Liver OilOnderzoek bij proefdieren heeft aangetoond dat visolie een verlies van botmassa, door een lagere oestrogeenproductie of bij chronische ziekte, kan verminderen13-15. De invloed van omega-3 vetzuren op de aanmaak van prosta-glandinen lijkt hiervoor verantwoordelijk16.Solgar Omega-3 Triple Strength bevat zeer sterk geconcentreerde visolie, vergelijkbaar met 3-4 softgels visolie van 1000 mg. Solgar Super Cod Liver Oil bevat 420 mg omega-3 vetzuren en 25 µg vitamine D.

Relevante interactiesVitamine K-2 kan de werking van antistol-lingsmiddelen uit de groep van coumarine-derivaten verminderen. De werking van deze middelen berust op het tegengaan van de effecten van vitamine K in de aanmaak van stollingseiwitten. Wanneer dergelijke stollings-remmers worden gebruikt mag vitamine K niet worden geadviseerd. Mensen die reeds vitamine K naast dergelijke antistollingsmid-delen gebruiken, mogen hier eveneens niet zo maar mee stoppen. Overleg altijd eerst met de trombosedienst.

OpmerkingenTekorten aan vitamine D komen frequent voor. Soms is het daarom wenselijk om een hogere dosering dan 2.000 IU per dag te geven. Be-paling van de hoeveelheid vitamine D in het bloed is een routinebepaling die iedere huis-arts en specialist kan laten uitvoeren. Het is daarom nuttig deze waarde te laten bepalen, waarbij een streefwaarde 80-100 nmol/L is.

Wanneer vitamine K wordt ingezet tegen bot-ontkalking is het verstandig om eveneens vitamine D extra toe te dienen. Uit onderzoek is gebleken dat inname van een combinatie van vitamine K-2 en vitamine D-3 gedurende twee jaar de mineraaldichtheid in het bot bij postmenopausale vrouwen significant liet stijgen, terwijl deze bij gebruik van alleen K-2 vrijwel gelijk bleef17. Ook in een andere studie werd gevonden dat toevoeging van vitamine D de effectiviteit van vitamine K verhoogde18.

SOLGAR Productvoorlichting, voor al uw vragen + 31 (0)23 5344522

10

Referenties zie pg. 11

11

ONDERZOEKSNIEUWSB-vitaminen blijken wel te beschermen tegen afname van hersenmassa bij ouderen met milde cognitieve beperkingen, maar alleen in aanwezigheid van voldoende omega-3 vetzuren

In de afgelopen jaren is in meerdere studies gekeken naar eventuele positieve effecten van een combinatie van vitamine B-6, B-12 en foliumzuur op de hersenfunctie en her-senmassa van mensen met milde cognitieve beperkingen op hogere leeftijd. Helaas bleven de verwachte positieve resultaten uit. Omdat vooral afname van hersenmassa bij ouderen in verband wordt gebracht met het ontstaan van de ziekte van Alzheimer was wel ge-hoopt dat suppletie een positief effect kon hebben. Nu zijn de resultaten van een groot onderzoek opnieuw onder de loep geno-men, waarbij is gekeken naar de hoeveelheid omega-3 vetzuren in het bloed van de proef-personen. Hierbij werd de opvallende ontdek-king gedaan dat de B-vitaminen bij mensen met hogere omega-3 spiegels de afname van hersenmassa over een periode van 2 jaar met 40% konden beperken. Opvallen was dat de proefpersonen die een placebo hadden ge-bruikt, maar wel een hoge omega-3 spiegel in het bloed hadden, evenveel afname van de hersenmassa vertoonden als mensen met een lage spiegel. Het lijkt er daarmee op dat een combinatie van B-vitaminen en omega-3 vet-zuren noodzakelijk is om een positief effect te verkrijgen.

Imrich Blasko. Interaction of ω-3 fatty acids with B vitamins in slowing the progression of brain atrophy: identifying the elderly at risk. Am J Clin Nutr 2015 102: 7-8

Curcumine vermindert klachten bij PMS Het premenstrueel syndroom (PMS) is de naam voor klachten die sommige vrouwen specifiek in de periode voor de menstruatie ervaren en die verdwijnen zodra de menstrua-tie begint. Het gaat hierbij niet alleen om psy-chische klachten als angst, depressieve ge-voelens, emotionele instabiliteit of agressie, maar ook lichamelijke klachten als gespannen borsten, buikpijn of hoofdpijn komen voor.

Sinds een aantal jaren is bekend dat bij vrou-wen met het premenstrueel syndroom een lagere concentratie van BDNF (Brain Derived Neurotropic Factor) in het bloed gevonden wordt in de periode voor de menstruatie ten opzichte van vrouwen zonder PMS. BDNF heeft een grote invloed op tal van processen in de hersenen. Het is aangetoond dat curcu-mine de vorming van BDNF kan stimuleren. Om na te gaan of curcumine invloed had op klachten en BDNF-spiegels bij vrouwen met PMS kregen 35 vrouwen gedurende 7 dagen voor en de eerste drie dagen van de men-struatie dagelijks curcumine en 35 vrouwen in dezelfde periode een placebo. Dit werd 3 menstruele cycli herhaald. Aan het einde van de studie bleek dat de vrouwen die curcumine hadden gekregen niet alleen meer BDNF in het bloed hadden dan de vrouwen die een placebo hadden gebruikt, maar ook dat zij significant minder PMS-klachten hadden.

Fanaei H, Khayat S, Kasaeian A, Javadimehr M. Effect of curcumin on serum brain-derived neurotrophic factor levels in women with premenstrual syndrome: A rando-mized, double-blind, placebo-controlled trial. Neuropep-tides. 2015;2:S0143-4179(15)00118-3

ReferentiesDe referenties behorende bij het artikel over curcumine en de casus botontkalking vindt u op www.solgar.nl. Log in bij Solgar professional. Heeft u geen toegangscode hiervoor? Dan kunt u deze via de website aanvragen of via info@solgar.nl.