Cyflwr Gofal Iechyd 2006 - NHS Wales · 2006. 11. 2. · m m i s s i o n w w w. h e a l t h c a r e c o m m i s s i o n. o r g. u k C y f l w r G o f a l I e c h y d 2 0 0 6 Cyflwr

Healthcare

Com

mission

ww

w.healthcarecom

mission.org.uk

Cyfl w

rG

ofalIechyd2006

Cyflwr Gofal Iechyd 2006

Inspecting Informing Improving

Switsfwrdd 020 7448 9200Ffacs 020 7448 9222Ffón 0845 601 3012

Ebost [email protected] www.healthcarecommission.org.uk

Mae’r gwybodaeth yma ar gael mewn fformatiai a ieithoedd eraill ar gais. 0845 601 3012 os gwelwch yn dda.

Argraffwyd y cyhoeddiad ar bapur a waned o isafswm o 75% o ffibr ailgylch iig.

Comisiwn Gofal Iechyd

Finsbury Tower103-105 Bunhill RowLondonEC1Y 8TG

Maid Marian House56 Hounds GateNottinghamNG1 6BE

Dominions HouseLime Kiln CloseStoke GiffordBristolBS34 8SR

Kernel HouseKillingbeck DriveKillingbeckLeedsLS14 6UF

5th FloorPeter HouseOxford StreetManchesterM1 5AX

1st Floor1 Friarsgate1011 Stratford RoadSolihullB90 4AG

9 781845 621209

ISBN 1-84562-120-4

Cyhoeddwyd gyntaf ym mis Hydref 2006

© 2006 Comisiwn Archwilio ac Arolygu Gofal Iechyd

Gellir ailgynhyrchu eitemau yn rhad ac am ddim mewnunrhyw fformat cyn belled nad ydynt i’w hailwerthu’nfasnachol. Mae’r caniatâd hwn yn amodol ar ddeunydd yncael ei ailgynhyrchu’n gywir ac nad ydyw’n cael eiddefnyddio mewn modd sarhaus neu o fewn cyd-destuncamarweiniol.

Dylid cydnabod y deunydd fel © 2006 Comisiwn Archwilioac Arolygu Gofal Iechyd efo teitl y ddogfen wedi’i nodi.

Dylid cyfeirio ceisiadau am ailgynhyrchu’r ddogfen trwylythyr at: Chief Executive, Commission for HealthcareAudit and Inspection, Finsbury Tower, 103-105 BunhillRow, London, EC1Y 8TG

ISBN 1-84562-120-4

Cyflwr Gofal Iechyd 2006

Cyflwynwyd i’r Senedd yn unol ag adran 128/2 Deddf Iechyd a Gofal Cymdeithasol (IechydCymunedol a Safonau) 2003. Gorchmynnwyd ei gyhoeddi gan Dŷ’r Cyffredin ar 30 Hydref 2006.

Darparwyd copi o’r adroddiad hwn hefyd i Ysgrifennydd Gwladol Cymru a Gweinidog Iechyd aGwasanaethau Cymdeithasol, Cynulliad Cenedlaethol Cymru yn unol ag adran 128/2 Deddf Iechyd

a Gofal Cymdeithasol (Iechyd Cymunedol a Safonau) 2003.

Comisiwn Gofal Iechyd

2 Comisiwm Gofal Iechyd Cyflwr Gofal Iechyd 2006

Comisiwm Gofal Iechyd Cyflwr Gofal Iechyd 2006 3

Cynnwys

Rhagair 4Crynodeb 6Cyflwyniad 14

Adran 1Pa mor ddiogel yw gwasanaethau gofal iechyd? 26

Adran 2Pa mor effeithiol yw’r gofal a ddarperir gan wasanaethau gofal iechyd? 40

Adran 3A yw gofal iechyd yn cael ei ddarparu mewn ffyrdd sy’n bodloni anghenion pobl? 52

Adran 4A yw pobl yn gysylltiedig â phenderfyniadau am eu gofal iechyd? 68

Adran 5A yw gwasanaethau’n helpu i wella iechyd y cyhoedd? 80

Adran 6A yw gwasanaethau’r GIG yn cael eu cyflwyno’n effeithlon ac yn effeithiol? 90

Adran 7Archwilio profiadau grwpiau penodol 106Pobl ag anableddau dysgu a’u gofalwyr 108Pobl ag afiechydon hirdymor 116Plant, pobl ifanc, a theuluoedd sy’n defnyddio gwasanaethau mamolaeth 124Cefnogi pobl ag anghenion iechyd meddyliol a seicolegol 132

Atodiad 1 – Trosolwg o’n canfyddiadau yn y GIG 140Atodiad 2 – Ein hasesiadau o’r sector gofal iechyd annibynnol yn Lloegr 142

Cyfeiriadau 150

Mynegai 157


Rhagair


Mae’r Comisiwn Gofal Iechyd yn gorffannibynnol sy’n gyfrifol am adolygu ansawddgofal iechyd ac iechyd cyhoeddus yn Lloegr eforôl lai yng Nghymru.

Rydym yn darparu gwybodaeth i’r Llywodraeth,darparwyr gwasanaethau gofal iechyd, cleifiona’r cyhoedd am ddiogelwch ac ansawdd gofaliechyd. Ein nod yw hyrwyddo gwelliannau yn yffordd y caiff gofal iechyd ei gyflwyno ac yncefnogi pobl i wneud penderfyniadaugwybodus am eu gofal a’u triniaeth. Mae einhadroddiad blynyddol, Cyflwr Gofal Iechyd, yncyfrannu at y nod hwn drwy adrodd ynannibynnol ar gyflwr gwasanaethau gofaliechyd yng Nghymru a Lloegr.

Dyma ein trydydd adroddiad Cyflwr Gofal Iechyd.Caiff ei gyhoeddi ar adeg o newid sylweddol iofal iechyd. Mae rhaglenni sylweddol ofuddsoddiad a diwygio ar y gweill yn y GIG yngNghymru a Lloegr, sy’n arwain at newidiadaumawr yn y ffordd y caiff gwasanaethau eutrefnu, eu rheoli a’u cyflwyno.

Ymysg y newidiadau hyn, mae ein hadroddiadar gyflwr gofal iechyd yn caniatáu i ni bwyso amesur a gofyn a yw cleifion a’r cyhoedd wedigweld newid yn ansawdd y gwasanaethau gofaliechyd maent yn eu derbyn? Nod yr adroddiadyw creu darlun cynhwysfawr o iechyd agwasanaethau gofal iechyd, gan edrych y tuhwnt i’r penawdau i archwilio profiadau pobl owasanaethau gofal iechyd yn fanwl.

Mae’r adroddiad yn dangos bod cleifion yngweld gwelliannau gwirioneddol. Mae gallu’rGIG wedi cynyddu’n fawr o ganlyniad ifuddsoddi newydd, a bu gwelliannau yn yramser y mae pobl yn aros am driniaeth. Mae

llawer o bobl sy’n dioddef o gyflyrau cyffredin,fel canser a chlefyd coronaidd y galon, wedigweld gwelliannau yn y gwasanaethau adderbyniant. Fodd bynnag, mae mwy i’wgyflawni o hyd.

Mae angen i rai gwasanaethau wneud mwy ihyrwyddo diogelwch cleifion a sicrhau eu bodyn rhoi anghenion cleifion yn gyntaf. Maeanghydraddoldebau y gellir eu hosgoi o hyd ynstatws iechyd ac o ran cael at y ddarpariaeth oofal iechyd, ac rydym yn pryderu’n arbennigam ansawdd y gofal iechyd a ddarperir i’rrheiny sy’n wynebu’r angen mwyaf, gangynnwys pobl hŷn, pobl ag anableddau dysgu,pobl â phroblemau iechyd meddwl a phlant.

Gwelsom y gwelliannau mwyaf sylweddol yn ymeysydd lle buddsoddwyd adnoddauychwanegol, a lle y gellir mesur llwyddiant ynsyml. Fodd bynnag, mae ymdrin â’r problemausy’n bodoli o hyd yn debygol o fod yn anos olawer a bydd angen i Lywodraeth, clinigwyr astaff eraill weithio gyda’i gilydd i wellaprofiadau cleifion.

Gobeithiwn y bydd yr adroddiad hwn yn einsymud gam yn nes at ddeall profiadau’r boblsy’n defnyddio gwasanaethau gofal iechyd –gan ein galluogi i ddathlu llwyddiannausefydliadau gofal iechyd ac adnabod meysyddlle mae angen newidiadau fwyaf.

Anna Walker CBPrif Weithredwr

Yr Athro Syr Ian KennedyCadeirydd


Crynodeb


Mae cleifion yn gweld gwelliannau gwirioneddolmewn gwasanaethau gofal iechyd yng Nghymrua Lloegr. Maent yn aros llai o amser amdriniaethau ac apwyntiadau mewn ysbytai. Maemwy o feddygon, nyrsys a phroffesiynolwyrgofal iechyd eraill. Yn Lloegr, mae llai o bobl ynmarw oherwydd cyflyrau cyffredin, fel canser achlefyd coronaidd y galon, ac mae mwyafrif ycleifion yn gadarnhaol am eu profiadau owasanaethau gofal iechyd.

Serch hynny, mae angen i rai gwasanaethaufwy pwyslais mwy cyson ar ddiogelwch. Er bodllawer o gleifion yn canmol staff unigol, maellawer yn dweud nad yw eu dymuniadau a’uhanghenion yn cael eu bodloni. Bydd ymagweddo’r newydd yn helpu i sicrhau bodgwasanaethau’n cael eu llywio gan yr hyn syddbwysicaf i’r bobl sy’n eu defnyddio.

Mae rhai grwpiau o gleifion, gan gynnwys poblâ phroblemau iechyd meddwl ac anableddaudysgu, yn parhau i angen mwy o sylw. Maecynnydd o ran cydnabod materion iechyd (ynwahanol i ofal iechyd) ac anghydraddoldebaumewn iechyd. Mae prosesau i ddelio â’r rhainyn gwella, ond mae gwell canlyniadau’nparhau’n her. Mae angen gwell cydweithio arfaterion iechyd.

A yw sefydliadau gofal iechydyn bodloni safonau gofalsylfaenol?Rhan bwysig o rôl y Comisiwn Gofal Iechyd ywasesu perfformiad sefydliadau gofal iechydmewn perthynas â safonau a osodir gan y

Llywodraeth yn Lloegr. Mae’r rôl hon ynymwneud â’r GIG a’r sector annibynnol, er bodmanylion y safonau’n wahanol.

“Ar y cyfan, mae cyflwr gofal iechyd ynllawer gwell nag yr awgyma penawdau’rcyfryngau. Eto i gyd, rydym wedi nodi nifero feysydd lle mae angen gwelliannausylweddol.”

Yn y GIG, rydym yn asesu perfformiadymddiriedolaethau drwy system o’r enw y'gwiriad iechyd blynyddol’. Mae’r gwiriad iechydblynyddol yn tynnu ystod o wybodaeth ynghydam y gwasanaethau a ddarperir ganymddiriedolaethau, gan greu graddfaberfformiad flynyddol. Mae dwy ran i’r raddfahon: mae’r naill ran yn edrych yn ofalus aransawdd y gwasanaethau sydd ar gael i gleifiona’r cyhoedd, ac mae’r llall yn ystyried pa mordda mae ymddiriedolaethau’n rheoli eu cyllidac adnoddau eraill.

Mae’r gwiriad iechyd blynyddol yn cynnwysasesiad o ymddiriedolaethau’r GIG i fodloni 24safon craidd sy’n ymwneud â meysydd feldiogelwch, amseroedd aros, glendid a ffocws ary cleifion. Caiff pedwar deg naw y cant euhasesu fel bod yn cwrdd â’r safonau. Ar y cyfan,mae 81% o’r ymddiriedolaethau yn cwrdd â90% o’r safonau.

Yn y sector annibynnol, rydym yn arolyguperfformiad sefydliadau gofal iechyd mewnperthynas â 32 safon gofynnol cenedlaethol,gan ddelio â meysydd cyffredinol debyg i’r GIG.Mae cydymffurfiaeth â’r safonau gofynnolcenedlaethol hyn yn gryf ar draws pob sector,


Crynodeb arosedig

gyda 5% yn unig o’r safonau yn methu â chaeleu bodloni. Ar y cyfan, roedd 50% o’r hollddarparwyr cofrestredig yn bodloni’r 32 prifsafon ofynnol genedlaethol. Fodd bynnag, nidoedd 15% o ddarparwyr yn bodloni tair neu fwyo’r safonau hyn. Roedd y gydymffurfiaeth wanafymysg darparwyr gwasanaethau iechydmeddwl annibynnol, 35% ohonynt y gofynnwydiddynt wella eu perfformiad i fodloni tri neu fwyo’r safonau hyn.

Beth sy’n gwella?

Mae buddsoddiad, diwygiadau a gwaith caledstaff wedi helpu i lywio gwelliannau ar gyfercleifion. Mae ysbytai wedi torri hyd yr amser ymae pobl yn aros am driniaeth. Yn Lloegr,mae’r rhan fwyaf o bobl yn cael eu gweld yngyflym mewn adrannau damweiniau acachosion brys ac yn cael eu gweld yn yr ysbytyo fewn chwe mis o drefnu apwyntiad.

Mae ansawdd gofal yn gwella hefyd. Mae llai obobl yn marw oherwydd canser a chlefyd ygalon, diolch yn rhannol i well ansawdd gofal.Caiff mwy o ferched eu sgrinio a’u trin yngynharach am ganser y fron, pan fydd ganddyntwell gobaith o oroesi’r clefyd. Mae defnyddhelaethach o statinau (cyffuriau a ddefnyddir iostwng colesterol) yn helpu i leihau’r risg oglefyd y galon. Yng Nghymru a Lloegr, maemwy o gleifion â phroblemau iechyd meddwl yncael gwell cefnogaeth fel y gallant fyw yn ygymuned. Rydym wedi gweld rhai gwelliannauhefyd mewn gwasanaethau i helpu pobl i roi’rgorau i smygu, yn arbennig mewn ardaloedddifreintiedig.

Ar yr un pryd, mae graddfa’r gwaith y mae’rGIG yn ei wneud wedi cynyddu’n sylweddol. Erenghraifft, yn Lloegr, mae 6% yn fwy o bobl ynmynychu adrannau damweiniau ac achosionbrys a chanolfannau galw i mewn, mae 5% ynfwy o bresgripsiynau’n cael eu cyhoeddi, mae4% yn fwy o bobl yn derbyn help ganwasanaethau iechyd meddwl ac mae 1.4% ynfwy o lawdriniaethau’n cael eu cynnal mewnysbytai. Mae lefelau staff yn y GIG wedi cynydduo chwarter bron er 2000 (o 24% yn Lloegr a23% yng Nghymru). Mae hyn wedi helpu’rgwasanaeth iechyd i wella’i allu a thrin cleifionyn gyflymach.

Pa feysydd y mae angen rhagoro sylw arnynt?

Mae ein hadroddiad Cyflwr Gofal Iechyd yntynnu ar ganfyddiadau ein hasesiadau, ynogystal ag ar ystod o wybodaeth arall amwasanaethau gofal iechyd yng Nghymru aLloegr. Mae’n amlygu pedwar prif faes lle maeangen cymryd camau pellach:

• diogelwch

• darparu gwasanaethau gofal iechyd sy’ncanolbwyntio go iawn ar anghenion cleifion

• gofal ar gyfer pobl sydd lleiaf abl i ofalu am euhunain

• atal afiechyd a gostwng anghydraddoldebauym maes iechyd


Pwyslais mwy cyson ar ddiogelwch

Bob blwyddyn, mae’r gweithgarwch yrymgymera’r GIG yn enfawr. Yn 2005, roedd broni 14 miliwn o apwyntiadau cleifion allanol acroedd 18 miliwn o bobl wedi bod yn bresennolar gyfer gofal achosion brys. Mae’r mwyafrif ogleifion yn cael profiad gofal iechyd diogel acmae tystiolaeth o welliannau o ran diogelwch.Er enghraifft, mae 75% o’r staff yn dweud bodeu hymddiriedolaeth yn eu hannog i riportiodigwyddiadau ac mae llai o staff rŵan ynriportio gweld camgymeriadau neuddigwyddiadau sydd o fewn dim i fod yngamgymeriad (40% yn 2005, i lawr o 47% yn2003).

Fodd bynnag, mae ein gwaith yn dangos bodrhai sefydliad gofal iechyd, yn y sectorcyhoeddus a phreifat, angen pwyslais mwycyson ar ddiogelwch ar ran y cleifion. Erenghraifft, ni allai un allan o bob deg sefydliadgofal iechyd ein sicrhau eu bod yn cwrdd ynllawn â’r holl safonau mewn perthynas âdiogelwch (er nad yw hyn yn golygu nad ydyntyn ddiogel). Bob blwyddyn rydym yn cael bron8,000 o gwynion sydd heb gael eu datrys gan yrymddiriedolaethau GIG. O’r rhain mae un o bobpump yn ymwneud ag iechyd.

Mae yna hefyd ragamcanion a oedd yngwahaniaethu’n fawr yn y nifer o farwolaethauo ran cleifion y gellid eu hosgoi, a’r nifer oanafiadau difrifol y gellid eu hosgoi. Maeunrhyw niwed heb fod angen yn ormod. Rydymyn bryderus nad ydym fel gwlad â gwybodaethddibynadwy. Mae’r math hwn o wybodaeth ynhanfodol er mwyn osgoi digwyddiadau niweidiola’u heffeithiau yn y dyfodol. Mae pob gwladddatblygedig yn wynebu sialensiau tebyg.

Mae diogelwch cleifion yn amlwg angen bodyng nghalon yr hyn y mae sefydliadau gofaliechyd yn ei wneud. Byddwn yn gwneud y cyfana allwn i sicrhau bod hyn yn wir drwy gysylltuag unrhyw sefydliad gofal iechyd sydd ddim yncwrdd â safon diogelwch, gan asesu â oes gansefydliadau gofal iechyd systemau ar waith iamlygu’n rhagweithiol a rheoli risgiau’nddiogel, a gweithio mewn partneriaeth newyddefo’r Asiantaeth Genedlaethol DiogelwchCleifion (NPSA) ac eraill i’w casglu, dadansoddia gweithredu ar ddigwyddiadau sy’n cael effaithniweidiol ar gleifion.

Darparu gwasanaethau gofal iechyd sy’ncanolbwyntio ar anghenion cleifion

Mae ein harolygon o gleifion yn Lloegr yndangos, er bod mwyafrif y cleifion yn caelprofiad da o wasanaethau gofal iechyd, bodllawer o’r farn nad yw eu gofal yn cael ei drefnua’i gyflwyno mewn ffordd sy’n diwallu euhanghenion. Mae llawer am gael gwybodaethwell, gliriach a mwy hygyrch am iechyd a gofaliechyd, yn ogystal â mwy o gyfranogiad mewnpenderfyniadau am eu gofal. Nid yw hyn yngolygu nad yw cleifion yn derbyn mwy owybodaeth. Heb os, bu cynnydd sylweddol yn ymaes hwn. Er enghraifft, mae’r rhan fwyaf yndweud eu bod yn cael yr holl wybodaeth y maeei hangen arnynt am apwyntiadau clinig neu eumeddyginiaethau. Mae llawer o gleifion hefydyn cael mwy o ddewis a rheolaeth ynghylch bleyr ânt i gael triniaeth.

Mae ymchwil arall yn nodi bod angen i staffwella’r ffordd maent yn cyfathrebu, erenghraifft, drwy wneud mwy i’w gwneud ideimlo’n gysurus neu annog trafodaethauagored ynghylch y risgiau sy’n gysylltiedig â’u


Crynodeb arosedig

gofal. Mae’n glir bod y rhan fwyaf o aelodauunigol o staff yn ofalgar ac yn gynhwysol yn yffordd maent yn uniaethu ac yn cyfathrebu âchleifion. Fodd bynnag, mae angen newidiadaumwy sylfaenol os am gyflawni’r nod o sicrhaugwasanaethau ymatebol, gyda’r ‘claf yn ycanol’. Mae angen i staff ar bob lefel mewngwasanaethau gofal iechyd edrych y tu hwnt ifanylion triniaeth feddygol er mwyn sicrhau bodanghenion ehangach eu cleifion yn cael eudiwallu. Er mwyn eu cefnogi, byddwn yn parhaui adrodd ar yr hyn a ddywed cleifion wrthym ynein rhaglen o arolygon, a gweithio’n agosachefo grwpiau cleifion er mwyn deall yr hyn sy’nbwysig iddynt hwy. Byddwn hefyd yn adrodd ynôl ar yr hyn a ganfyddwn pan fyddwn yn ystyrieda yw sefydliadau’n bodloni safonau yn ymwneudâ chyflwyno gwasanaethau ‘â’r claf yn y canol’.

Gwell gofal ar gyfer pobl sy’n lleiaf abl iofalu am eu hunain

Yn ystod y ddwy flynedd ddiwethaf, mae’rComisiwn Gofal Iechyd wedi edrych yn fanwl arwasanaethau ar gyfer pobl ag anghenion iechydmeddwl, pobl hŷn, pobl ag anableddau dysgu, amamau a phlant. Mae gwelliannau wedi bod yny gwasanaethau iechyd meddwl cymunedol.Fodd bynnag, mewn mannau gwelsomenghreifftiau clir o ddulliau gweithio gwael ardraws y meysydd iechyd a gofal cymdeithasol, agofal sy’n disgyn islaw safonau derbyniol. Ynwaeth na hyn, gwelsom achosion o drais, cam-drin ac esgeulustod mewn rhai gwasanaethausy’n trin y bobl gyda’r angen mwyaf ac sy’n llaiabl i sefyll i fyny dros eu hunain.

Yng Nghernyw, mae pobl ag anableddau dysguwedi dioddef o esgeulustod a chamdriniaethgorfforol a seicolegol. Mae llawer o bobl

oedrannus wedi’u trin heb yr urddas a’r parch ymaent yn eu haeddu. Mae problemau o hydgyda gorboblogi a thrais ar wardiau iechydmeddwl, ac mae rhai pobl ag anghenion iechydmeddwl yn dweud wrthym na allant gaeltherapïau seicolegol (‘siarad’) a allai helpu euhadferiad. Nid yw gwasanaethau bob amser ynbodloni anghenion newidiol plant a phobl ifancâ’r angen mwyaf, fel y rheiny sy’n anabl, yngadael gofal neu ag anghenion iechyd meddwl.Mae’r glasoed, yn arbennig, yn gallu ‘disgyndrwy’r bwlch’ rhwng gwasanaethau i blant agwasanaethau sydd ar gael i oedolion.

Byddwn yn parhau i edrych ar y gwasanaethaua ddarperir i blant, pobl hŷn a phobl aganghenion iechyd meddwl, a byddwn ynymchwilio mewn achosion lle credwn fodcleifion a’r cyhoedd mewn perygl. Dros y 12 misnesaf, byddwn hefyd yn edrych ar a ywgwasanaethau gofal iechyd yn trin pobl hŷngydag urddas ac yn bodloni eu hanghenion (gangynnwys eu hanghenion maeth) ac a yw pobl aganableddau dysgu’n cael y gwasanaethau ymae eu hangen arnynt.

Ymdrechion cryfach i atal afiechyd, agostwng anghydraddoldebau ym maesiechydEr bod pobl yn byw yn hwy, maeanghydraddoldebau yn iechyd gwahanolgrwpiau’n parhau. Er enghraifft, mae dynionmewn rhannau mwy cefnog o Loegr yn byw, argyfartaledd, 8.5 mlynedd yn hwy na dynion sy’nbyw mewn ardaloedd o dan anfantais neuddifreintiedig.

Ni ellir disgwyl i wasanaethau gofal iechydddatrys y broblem hon yn unigol. Mae


anghydraddoldebau sy’n gysylltiedig âphroblemau incwm, addysg a chyflogaethwedi’u gwreiddio’n ddwfn a’u rhyngblethu. Maemynd i’r afael â nhw yn gofyn am weithreduparhaus mewn partneriaeth ar lefel leol achenedlaethol ar draws ystod o wasanaethau,wedi’u hategu gan yr adnoddau angenrheidiol.

Mae gwella iechyd y cyhoedd yn nodcymdeithasol pwysig a gefnogir gan y ComisiwnGofal Iechyd. Rydym wedi edrych yn agos sutgellid atal afiechyd drwy fynd i’r afael âchamddefnyddio cyffuriau, smygu, gordewdraplentyndod ac iechyd rhywiol. Canfuom fod rhaisefydliadau gofal iechyd yn cofleidio’r heriauhyn, er enghraifft, drwy helpu ac annog mwy obobl i roi’r gorau i smygu. Fodd bynnag, nidyw’r camau presennol i ymdrin â’r achosionhyn ac achosion eraill o afiechyd yn cael digono effaith, yn arbennig ymysg y rheiny y maeangen y gwasanaethau hyn arnynt fwyaf.

Mae llywodraethau Cymru a Lloegr wedicydnabod pwysigrwydd y materion hyn. YnLloegr, gosodwyd targedau ar gyfer lleihauanghydraddoldebau iechyd ac atal afiechydymysg pobl o grwpiau dan anfantais. Ond maecynnydd yn erbyn y targedau hyn wedi bod ynsiomedig, ac mae rhai mesurau, gan gynnwysmarwolaethau babanod a disgwyliad einioes, yndangos bod y ‘bwlch iechyd’ yn parhau i ledu.Gwnaethpwyd buddsoddiadau sylweddolpellach drwy fentrau fel y GronfaAnghydraddoldebau mewn Iechyd yng Nghymrua’r rhaglen Spearhead yn Lloegr.

Bydd hi’n bwysig i sefydliadau gofal iechydroi blaenoriaeth ddigonol i fuddsoddi ynhyrwyddo iechyd a lles - er gwaethaf ypwysau presennol ar gyllideb y GIG. Oni bai y

gwneir mwy i atal pobl rhag mynd yn sâl,bydd costau gofal iechyd yn dod yn faichcynyddol drwm ar drethdalwyr.

Chwaraewn ein rhan drwy wirio pa gamau sy’ncael eu cymryd gan Ymddiriedolaethau GofalSylfaenol mewn partneriaeth ag eraill i wellaiechyd pobl a mynd i’r afael aganghydraddoldebau yn iechyd gwahanol grwpiau.

Gwersi at y dyfodol

Ar y cyfan, mae cyflwr gofal iechyd yn llawergwell nag yr awgryma penawdau’r cyfryngau.Pan ofynnir iddynt am eu profiadau eu hunain,mae pobl fel arfer yn llawer mwy cadarnhaolna phan ofynnir iddynt am eu barn am gyflwrgwasanaethau gofal iechyd yn gyffredinol. Maebuddsoddiad a diwygiadau â’r nod o wneudgwasanaethau gofal iechyd yn fwy diogel atheg, gyda’r ‘claf yn y canol’ oll yn gwneudgwahaniaeth ac mae staff gofal iechyd yngwneud ymdrechion aruthrol i gyflwyno gwellgwasanaethau.

Eto i gyd, rydym wedi nodi nifer o feysydd llemae angen gwelliannau sylweddol. Pa wersi ygellir eu dysgu ynghylch y ffordd y caiff ygwelliannau hyn eu cyflwyno?

Gwelsom bod y canlyniadau gorau’n digwydd ynyr ardaloedd hynny lle cafwyd y sylw mwyaf yngenedlaethol, arian cynaliadwy, ymwybyddiaethgyhoeddus a gweithredu lleol.

Mae rheolaeth ac arweinyddiaeth mewngwasanaethau gofal iechyd hefyd yn bwysigiawn. Mae cyflymder y newid heb os wedidwysau’r pwysau ar y rheiny sy’n darparu


Crynodeb arosedig

gwasanaethau gofal iechyd. Er bod llawer owasanaethau wedi defnyddio adnoddauychwanegol i gynyddu gallu a lleihauamseroedd aros, rhoddwyd llai o sylw i wellaeffeithlonrwydd, atgyfnerthu rheolaeth ariannola chynllunio at y tymor hwy.

Er gwaethaf cynnydd sylweddol, mae llawer ofylchau mawr o ran gwybodaeth. Rydym yngweithio i sicrhau bod llif yr wybodaeth amsafonau ac ansawdd yn fwy systemataidd yn ysector annibynnol, lle mae llai o wybodaeth argael. Yn ddiweddar wedi lansio canlyniadau eingwiriad iechyd blynyddol sy’n darparugwybodaeth fanwl ar berfformiadymddiriedolaethau’r GIG mewn ystod eang ofeysydd. Rydym hefyd wedi cyhoeddi gwefansy’n esbonio cyfraddau marwolaeth ar gyferllawdriniaeth y galon. Fodd bynnag, mae angengwell data i ddeall canlyniadau gwasanaethaugofal iechyd, fel yr effaith ar bobl sy’n byw efocyflyrau tymor hir. Chwaraewn ein rhan ni ynhyn o beth ochr yn ochr ag eraill.

Mae gwybodaeth anghyson hefyd am ansawdda chanlyniadau gwasanaethau yng Nghymruoherwydd, er enghraifft, nad oes rhaglengydlynus o gynnal arolygon o gleifion. Lle maegwybodaeth yn bodoli, mae’r darlun yn gyson iraddau helaeth â’r hyn sy’n digwydd yn Lloegr.Mae safonau ar gyfer gwasanaethau gofaliechyd yng Nghymru bellach yn eu lle ac maeArolygiaeth Gofal Iechyd Cymru yn defnyddio’rsafonau hyn i asesu gwasanaethau. Dylai hynganiatáu dealltwriaeth fwy cynhwysfawr obrofiadau cleifion yng Nghymru yn y dyfodol.

Cyflwyniad



Gwasanaethau gofal iechyd yngNghymru a Lloegr

Mae gwasanaethau gofal iechyd yng Nghymru aLloegr yn gymhleth ac amrywiol. Mae nifer acystod y sefydliadau sy’n gysylltiedig â darparugofal iechyd yn parhau i dyfu. Yn Lloegr, maeagenda’r Llywodraeth ar gyfer darparu rhagoro ddewis i gleifion, a’u cynnwys yn helaethach,yn dechrau cymylu’r ffiniau rhwng y GIG, ysector annibynnol a sefydliadau gwirfoddol.

Sefydliadau yn y GIG

Pwynt cyswllt cyntaf y rhan fwyaf o bobl gyda’rGIG yw gofal sylfaenol. Caiff gwasanaethau ymmaes gofal sylfaenol eu darparu gan ystod obroffesiynolion – fel meddygon teulu, nyrsys,fferyllwyr ac optegwyr. Mae’n ymwneud ynnodweddiadol â thrin anafiadau ac afiechydoncyffredin, darparu cefnogaeth i bobl agafiechydon hirdymor (fel diabetes neu glefyd ygalon) a gwasanaethau ataliol fel rhaglenni ihelpu pobl i roi’r gorau i smygu.

Yn Lloegr, mae 152 o ymddiriedolaethau gofalsylfaenol (YGS/PCT) yn gyfrifol am reoli achyflwyno’r gwasanaethau hyn. Y rhain ywasgwrn cefn y GIG. Maent yn rheoli 80% o’ucyllideb ac yn gyfrifol am brynu (neu gomisiynu)gwasanaethau gofal iechyd gan sefydliadaueraill yn y GIG yn ogystal â darparwyr gofaliechyd annibynnol. Mae’r gwasanaethau hyn yncynnwys trin cleifion mewnol (cleifion adderbynnir i’r ysbyty), cleifion allanol (cleifionsy’n mynychu apwyntiadau gydagymgynghorwyr a chlinigau) a’r rheiny y maeangen gofal brys arnynt.

Caiff llawer o’r gofal a gomisiynir ganymddiriedolaethau gofal sylfaenol yn Lloegr eiddarparu gan 165 ymddiriedolaeth (ysbyty)acíwt. Mae ymddiriedolaethau acíwt yn sicrhaubod ysbytai’n darparu gofal a thriniaeth oansawdd uchel i gleifion a bod gwasanaethaumewn ysbytai yn effeithlon ac yn effeithiol.Maent hefyd yn darparu gwasanaethau yn ygymuned, er enghraifft, drwy ganolfannauiechyd, clinigau neu yng nghartrefi pobl.

Mae rhai ymddiriedolaethau acíwt bellach yn‘ymddiriedolaethau sylfaen’. Mae ganymddiriedolaethau sylfaen fwy o ryddid ariannola rheolaethol nag ymddiriedolaethau eraill, adim ond yr ymddiriedolaethau sy’n perfformioorau a gaiff ymgeisio i ddod ynymddiriedolaethau sylfaen.

Mae gwasanaethau ym maes gofal sylfaenolhefyd yn darparu triniaeth ar gyfer problemauiechyd meddwl llai difrifol. Mae gofal mwyarbenigol yn cael ei ddarparu fel arfer drwyymddiriedolaethau iechyd meddwl. Mae eugwasanaethau’n amrywio o therapi seicolegol iwasanaethau meddygol a hyfforddiantarbenigol iawn.

Mae tair ymddiriedolaeth ambiwlans ar ddeg ynLloegr yn gyfrifol am ymateb i alwadau (999)brys, cludo cleifion i’r ysbyty ac, yn fwyfwy,darparu gofal i gleifion y tu allan i oriau craidd.Mae staff ambiwlans yn asesu cleifion ac ynpenderfynu a oes angen eu cludo i’r ysbyty. Maeparafeddygon hefyd yn cael eu hyfforddi mewnsgiliau newydd, megis gweinyddu cyffuriaumalu tolchenni i gleifion sy’n dioddef o fethianty galon.

Mae 10 awdurdod iechyd strategol rhanbartholyn Lloegr, sy’n gyfrifol am reoli gwasanaethau


Cyflwyniad arosedig

Tabl 1: Trosolwg o weithgarwch y GIG yn Lloegr

Gofal sylfaenol • yn 2004, cynhaliwyd amcangyfrif o 314 miliwn o ymgynghoriadau âchleifion gan feddygon teulu a nyrsys

• cynhaliwyd 656,000 o lawdriniaethau ym maes gofal sylfaenol yn ystod2005/2006

• cyhoeddwyd 720 miliwn o bresgripsiynau yn y gymuned yn y flwyddyn hydat Ragfyr 2005, cynnydd o 5% oddi ar y flwyddyn flaenorol

• ymdriniodd NHS Direct â 6.8 miliwn o alwadau, a bu cynnydd o 46% yn yrymweliadau â’i wefan i 13.5 miliwn

Ysbytai acíwt • cafodd 13.7 miliwn o bobl eu apwyntiadau cleifion allanol cyntaf yn 2005• darparwyd llawdriniaeth a gynlluniwyd i 5.7 miliwn o bobl mewn gofal

cyffredinol ac acíwt (gan gynnwys canolfannau triniaeth annibynnol),cynnydd o 1.5% oddi ar y flwyddyn flaenorol

• roedd 2.2 miliwn o lawdriniaethau a gynlluniwyd ar gyfer cleifion allanol,cynnydd o 4.2% oddi ar y flwyddyn flaenorol

Gofal brys • yn 2005/2006, roedd 17.8 miliwn o ymweliadau ag adrannau brys, gangynnwys 2.3 miliwn mewn unedau mân anafiadau a 2.3 miliwn mewncanolfannau galw i mewn. Mae hyn yn gynnydd o 6.4% oddi ar y flwyddynflaenorol. Roedd ymweliadau â chanolfannau galw i mewn yn cyfrif amhanner y cynnydd hwn

• yn 2004/2005, ymdriniodd y gwasanaethau ambiwlans â 5.6 miliwn oalwadau brys (cynnydd o 6.1% oddi ar y flwyddyn flaenorol) a mynychwyd4.5 miliwn o ddigwyddiadau ganddynt (cynnydd o 5.7%)

Iechyd meddwl • yn 2004/2005, derbyniodd 1.1 miliwn o bobl ofal gan wasanaethauarbenigol iechyd meddwl (cynnydd o 3.6% oddi ar y flwyddyn flaenorol).Yroedd y rhain yn cynnwys mwy na hanner miliwn o gleifion allanol a thros112,000 o gleifion mewnol

• yyn 2005/2006, derbyniodd 84,000 o bobl wasanaethau datrys argyfwng,derbyniodd 19,000 o bobl wasanaethau allymestyn grymusol a derbyniodd8,000 wasanaethau ymyrraeth gynnar (trafodir hyn ymhellach yn adran 9)

Ffynhonnell: Yr Adran Iechyd (2006) Chief Executive’s Report to the NHS, Mental Health Minimum Dataset


iechyd yn eu rhanbarth penodol. Maeymddiriedolaethau gofal newydd hefyd yncynnig ystod o wasanaethau, gan gynnwysgwasanaethau iechyd meddwl, gofal sylfaenol agofal cymdeithasol.

Yng Nghymru, mae 22 bwrdd iechyd lleol sy’ngyfrifol am iechyd a lles eu poblogaeth leol.Mae’r byrddau iechyd lleol hyn yn rhannu euffiniau â’r 22 awdurdod lleol yng Nghymru. Ermis Ebrill 2005, mae ar fyrddau iechyd lleol acawdurdodau lleol ddyletswydd statudol i weithiomewn partneriaeth i ddatblygu strategaethauiechyd, gofal cymdeithasol a lles. Prifddarparwyr gofal ysbyty yng Nghymru yw’r 13ymddiriedolaeth GIG ynghyd agYmddiriedolaeth Ambiwlans GIG. MaeLlywodraeth Cynulliad Cymru wedi sefydlu tairswyddfa ranbarthol i wella’i gallu i gefnogi arheoli perfformiad y GIG ar draws Cymru

Mae deuddeg ymddiriedolaeth GIG yn rhedeg yrholl ysbytai yn eu priod ardaloedd yngNghymru, ac yn cyflawni’r holl swyddogaethaugofal cymunedol ac iechyd meddwl. Maeymddiriedolaeth bellach yn gyfrifol amWasanaeth Ambiwlans Cymru. Caiff gwaith yGIG yng Nghymru ei oruchwylio ganLywodraeth Cynulliad Cymru a’i thair swyddfaranbarthol.

Mae tabl 1 yn darparu trosolwg o weithgarwchy GIG yn Lloegr.1, 2, 3 Mae gwybodaeth bellach amwaith y GIG yng Nghymru ar gael ynwww.wales.nhs.uk

Sefydliadau yn y sector annibynnol

Mae’r sector annibynnol yn darparu ystod eango wasanaethau gofal iechyd yn Lloegr. Mae gan

y Comisiwn Gofal Iechyd ddyletswydd o danDdeddf Safonau Gofal 2000 i gofrestru acarolygu darparwyr y sector annibynnol.

Mae bron i 2,000 o sefydliadau o’r fath, yndarparu ystod eang o wasanaethau gangynnwys llawdriniaeth, gofal iechyd meddwl,dialysis yr arennau, gwasanaethau mamolaetha thriniaethau fel glanhau dannedd a dileutatŵs drwy laser neu olau pwls dwys. Mae tabl2 yn darparu trosolwg o’r sefydliadau syddwedi’u cofrestru gyda’r Comisiwn Gofal Iechyd.

Nid yw’r adroddiad hyn yn cwmpasu darparwyrannibynnol gofal iechyd sy’n cael eu rheoleiddiogan gyrff eraill, megis gwasanaethau fferyllol adeintyddol nad ydynt yn defnyddio laserau neuolau dwys, na darparwyr gofal iechydannibynnol yng Nghymru (sy’n cael eurheoleiddio gan Arolygiaeth Gofal IechydCymru).

Ar y cyfan, roedd gofal iechyd annibynnol yncyfrif am ryw 14% o gyfanswm y gwariant arofal iechyd yn y DU yn 2004. Mae hyn ynostyngiad oddi ar ffigur 20% yn 1998, yn bennafo ganlyniad i gynnydd yng ngwariant gan y GIG.4

Yn 2005/2006, roedd gwariant ar ofal iechydannibynnol, gan gynnwys ysbytai a chartrefinyrsio, bron i £10.3 biliwn. Roedd hyn yncynnwys £755 miliwn ar gyfer gwasanaethauiechyd meddwl annibynnol a £450 miliwn argyfer meddygaeth gyffredinol.5

Anodd yw cyffredinoli’r sector gofal iechydannibynnol oherwydd cymhlethdod eistrwythurau. Er enghraifft, yn y sector acíwt,mae tri darparwr yn gweithredu mwy nahanner yr holl welyau dros nos ac maemwyafrif yr ysbytai acíwt a gofrestrwyd gan y


Comisiwn Gofal Iechyd yn Llundain. Foddbynnag, mae gwasanaethau iechyd meddwlannibynnol wedi’u gwasgaru ledled Lloegr acmaent ym mherchnogaeth bron 150 oddarparwyr, y mae chwech ohonynt yngweithredu dros hanner yr holl welyau drosnos. Mae sectorau eraill, fel hosbisau achlinigau sy’n defnyddio laserau a golau pwlsdwys, yn fwy amrywiol a thameidiog hyd yn oed.

Yn Lloegr, bu gan y sector annibynnol rôl iddarparu gwasanaethau i’r GIG ers cryn amser.Mae hyn yn arbennig o wir ar gyfer darparwyrannibynnol gwasanaethau iechyd meddwl.Mae’r GIG yn talu ar gyfer rhyw 80% o’r cleifionyn y gwasanaethau hyn, ac maent yn gofalu amnifer anghymesur o bobl a gedwir o dan DdeddfIechyd Meddwl 1983.5 Rhoddwyd rôl gynyddol

hefyd i’r sector annibynnol mewn meysydderaill, yn arbennig yn rhan o gynlluniau i wneudgwasanaethau’n fwy hygyrch ac ymatebol. Erenghraifft, mae’r sector bellach yn cynnwys 19canolfan triniaeth sector annibynnol, sy’ncyflwyno llawdriniaeth gyffredin nad yw’nllawdriniaeth frys a gweithdrefnau a phrofiondiagnostig, fel cluniau newydd, llawdriniaethcataractau a sganiau MRI. Mae hefyd saithcanolfan galw i mewn annibynnol ar gyfercymudwyr yn Llundain, Leeds, Manceinion aNewcastle.

Mae’r Llywodraeth yn disgwyl yn y pen draw ybydd darparwyr gofal iechyd annibynnol yngwneud tua 15% o lawdriniaethau cyffredin awneir ar hyn o bryd gan y GIG yn Lloegr.5

Cyflwyniad arosedig

SefydliadauYsbytai acíwt gyda gwelyau dros nos 209Ysbytai acíwt ar gyfer llawdriniaeth ddydd yn unig 70Cyfleusterau ar gyfer terfynu beichiogrwydd 11Clinigau ffrwythloni in vitro 14Cyfleusterau sy’n cynnig dialysis yr arennau 36Gwasanaethau mamolaeth 2Hosbisau 181Ysbytai iechyd meddwl 188Cyfleusterau ocsigen hyperbarig 42Meddygon preifat 329Cyfleusterau sy’n defnyddio laserau a golau pwls dwys 760Cyfanswm 1,842

Nodyn: Caiff sefydliadau eu cyfrif unwaith yn unig yn y tabl hwn, ar sail eu prif weithgarwch, er bod rhai yndarparu mwy nag un gwasanaeth. Ffynhonnell: Y Comisiwn Gofal Iechyd – ffigurau ar Fawrth 31ain 2006.

Tabl 2: Sefydliadau sy’n darparu gofal iechyd annibynnol


Rôl y Comisiwn Gofal Iechyd

Mae’r Comisiwn Gofal Iechyd yn bodoli ihyrwyddo gwelliannau yn ansawdd gofal iechydac iechyd cyhoeddus yng Nghymru a Lloegr.

Yn Lloegr, rydym yn gyfrifol am asesu acadrodd ar berfformiad sefydliadau yn y GIG a’rsector annibynnol i sicrhau eu bod yn darparusafon gofal uchel. Rydym hefyd yn annog yrheiny sy’n darparu ac yn comisiynugwasanaethau gofal iechyd i wella’ugwasanaethau a’r ffordd maent yn gweithio’nbarhaus.

Yng Nghymru, mae ein rôl yn fwy cyfyngedig acmae’n ymwneud yn bennaf â gweithio aradolygiadau cenedlaethol sy’n cwmpasu Cymrua Lloegr fel ei gilydd, yn ogystal â’n hadroddiadblynyddol ar gyflwr gofal iechyd. Yn y rôl hon,rydym yn gweithio’n agos gydag ArolygiaethGofal Iechyd Cymru, y corff rheoleiddio sy’ngyfrifol am asesu perfformiad sefydliadau gofaliechyd yn y GIG a’r sector annibynnol yngNghymru.

Ein gwaith yn y GIG

Rydym yn gyfrifol am gynnal asesiadauannibynnol, awdurdodol â’r claf yn y canol oberfformiad sefydliadau’r GIG yn Lloegr. Ynllynedd, datblygwyd system newydd gennym argyfer asesu’r GIG – sef y gwiriad iechydblynyddol.

Mae’r gwiriad iechyd blynyddol yn mesurperfformiad drwy gyfeirio at safonau athargedau a osodir gan y Llywodraeth. Mae’rsafonau’n disgrifio lefel gyffredinol gofal a

thriniaeth y mae disgwyl i sefydliadau gofaliechyd eu darparu i gleifion a’r cyhoedd. Maeiddynt sail ehangach na’r targedau addefnyddiwyd yn flaenorol yn ein hasesiadau.Mae’r gwiriad iechyd blynyddol hefyd yncynnwys asesiad o’n rhaglen adolygiadau. Maehyn yn darparu darlun cyfoethocach oberfformiad sefydliadau gofal iechyd yn ogystalâ phrofiadau cleifion wrth iddynt symud rhwnggwahanol sefydliadau gofal iechyd. Maentwedi’u cynllunio i sicrhau y gall cleifionddisgwyl cael yr un lefel sylfaenol o wasanaetha gofal waeth bynnag lleoliad eu triniaeth neupwy ydynt.

Nod y gwiriad iechyd blynyddol yw ein helpu iateb dau gwestiwn:

• a yw’r sefydliad yn llwyddo yn ei waithsylfaenol?

• a yw’n gwneud cynnydd ac yn ei gynnal?

Mae’n tynnu ynghyd y canfyddiadau o wahanolfeysydd ein gwaith i gynhyrchu graddberfformiad flynyddol ar gyfer pobymddiriedolaeth. Mae dwy ran i’r radd:ansawdd gwasanaethau a defnydd o adnoddau.Rhoddir sgôr i ymddiriedolaethau GIG ar gyferpob un o’r meysydd hyn ar raddfa bedwarpwynt, o ‘wan’ i ‘ragorol’. Mae hyn yn caniatáu ini ddarparu darlun clir am ansawdd, tra’ngweithredu’n llym ar faterion adnoddau lle byddangen hyn.

Cyhoeddwyd y graddau hyn ym mis Hydref2006. Mae crynodeb o’r canlyniadau wedi’igynnwys yn Atodiad A ac mae canlyniadauymddiriedolaethau unigol ar gael ar ein gwefan.


Yn ogystal â’r gwiriad iechyd blynyddol, maegennym nifer o ddyletswyddau’n ymwneud â’rGIG. Mae’r rhain yn cynnwys cynnal arolygon ogleifion a staff yn y GIG, adolygu cwynion am yGIG nad ydynt wedi’u datrys yn lleol, agoruchwylio rhaglen o archwiliadau clinigolcenedlaethol. Disgrifir y swyddogaethau hyn ynfanylach drwy’r adroddiad hwn.

Ein gwaith yn y sector annibynnol

Rydym yn gyfrifol am gofrestru a chynnalarolygiadau blynyddol ar wasanaethau gofaliechyd annibynnol yn Lloegr. Rydym yncofrestru pob sefydliad gofal iechyd ar wahân,ac mae cofrestru gyda ni yn cadarnhau bod ygwasanaethau y maent yn eu darparu yn addasat eu diben. Drwy ein harolygiadau, rydym ynprofi cydymffurfiaeth darparwyr cofrestredig âsafonau gofynnol cenedlaethol y Llywodraeth,gan ganolbwyntio ar feysydd lle maearolygiadau blaenorol a thystiolaeth arall ynawgrymu y gallai fod risgiau. Cynhelir llawero’r arolygiadau hyn yn ddirybudd.

Mae’r safonau gofynnol cenedlaethol yncynnwys 32 prif safon, y mae’n rhaid i bobdarparwr cofrestredig eu bodloni, yn ogystal agystod o safonau arbenigol ar gyfer gwahanolfathau o sefydliadau (fel ysbytai acíwt,darparwyr gwasanaethau iechyd meddwl, asefydliadau sy’n defnyddio laserau i ddarparutriniaeth). Mae ein hasesiadau yn y sectorannibynnol wedi’u seilio ar raddfa bedwarpwynt, yn amrywio o ‘ni fodlonwyd’ i ‘ragorwyd’.

Os dyfarnwyd gradd ‘bodlonwyd yn rhannol’ isafon, mae hyn fel arfer oherwydd problemfach yn hytrach nag arfer anniogel (erenghraifft, methu â chyflwyno gwaith papur i niar amser a methu â chynnal adolygiadau o

bolisi mewnol). Mae’r wybodaeth a ddefnyddiryn yr adroddiad hwn yn canolbwyntio ar ysafonau hyn y rhoddir gradd ‘ni fodlonwyd’iddynt. Mewn rhai achosion, rydym yn adroddac yn rhoi gradd ‘ni aseswyd’ ar safon. Mae hynyn golygu, wrth adolygu’r wybodaeth sydd argael i ni, ein bod wedi tybio ei bod yn ddiogelcymryd bod y safon wedi’i bodloni a bod dimangen cynnal arolygiad.

Rydym yn cyhoeddi adroddiadau einharolygiadau ar ein gwefan. Os na fodlonwydsafonau, mae ein hadroddiadau yn nodigofynion er mwyn gwella. Lle mae pryderon amddiogelwch cleifion a’r cyhoedd, mae gennym ygrym i gyhoeddi rhybudd gorfodi sy’n gofyn i’rdarparwr gydymffurfio â’r safon o fewn terfynamser penodol. Os yw hyn yn methu, ein camaugweithredu nesaf yw camau cyfreithiol i’w hatalrhag gweithredu. Defnyddir canlyniadau’rasesiadau hyn drwy’r adroddiad ac maecrynodeb o’n canfyddiadau cyffredinol wedi’igynnwys yn Atodiad B.

Unioni ein gwaith yn y GIG a’r sectorannibynnol

Mae nifer cynyddol o gleifion yn derbyn gofalgan sefydliadau yn y GIG a sefydliadau gofaliechyd annibynnol. Felly, mae’n gwneud mwy osynnwyr i ni asesu’r ddau sector hyn ganddefnyddio’r un safonau, yn hytrach na’rsafonau gwahanol sy’n bodoli ar hyn o bryd.Bydd hyn yn mynnu deddfwriaeth newydd. Foddbynnag, yn y cyfamser, rydym yn dechrauunioni ein hymagwedd ar draws y sectorau hyn.Er enghraifft:

• rydym yn mabwysiadu ymagwedd sydd wedi’iseilio’n fwyfwy ar risg, gyda llai o ddibyniaethar arolygu cyffredinol, a mwy o hunanasesu

Cyflwyniad arosedig


wedi’i gyfuno ag arolygiadau hapwirio arddarparwyr y mae gennym bryderon yn eucylch

• rydym yn newid ein hymagwedd yn ôl math ydarparwr rydym yn ei asesu fel y bydd einhymagwedd mewn ysbytai mawr yn wahanoliawn i’n hymagwedd ymysg meddygon teuluunigol

• rydym wedi datblygu gwefan sy’n caniatáu igleifion chwilio am wybodaeth am yr hollsefydliadau gofal iechyd yn eu hardal

Rydym hefyd yn cynnal adolygiad o waithcanolfannau triniaeth y sector annibynnol. Un onodau annog sefydliadau’r GIG i gomisiynu mwyo wasanaethau gan ddarparwyr gofal iechydannibynnol oedd gwella effeithlonrwydd aceffeithiolrwydd. Bydd yr adolygiad hwn yn ystyriedprofiadau cleifion yn y canolfannau hyn ac i baraddau y gallwn gymharu’r gwasanaethau hyn â’rrhai a ddarperir gan y GIG.

Yngl^yn â’r adroddiad hwn

Mae dyletswydd statudol arnom i adrodd bobblwyddyn ar ansawdd y gwasanaethau gofaliechyd a ddarperir gan, ac ar ran, y GIG yngNghymru a Lloegr. Mae dyletswydd arnomhefyd i adrodd canfyddiadau ein gwaith wrthreoleiddio’r sector gofal iechyd annibynnol ynLloegr. Drwy wneud hynny, ein nod yw:

• cyflwyno darlun clir, gwrthrychol acannibynnol am ofal iechyd

• darparu golwg cynhwysfawr, sy’n olrhaincynnydd dros amser

• tynnu ynghyd a chyflwyno prif ganfyddiadauein gwaith

• amlygu gwersi a heriau ar gyfer yLlywodraeth a sefydliadau lleol sy’ngysylltiedig â darparu gwasanaethau gofaliechyd

Mae’r adroddiad hwn yn tynnu ar ystod owybodaeth a data a gasglwyd gan y ComisiwnGofal Iechyd a chyrff eraill sy’n gysylltiedig agarolygu, adolygu ac archwilio gofal iechyd yngNghymru a Lloegr. Mae hyn yn cynnwys:

• ein gwiriad iechyd blynyddol o sefydliadau’rGIG yn Lloegr

• arolygiadau o ddarparwyr annibynnol

• arolygon o gleifion a staff y GIG

• ymchwiliadau i fethiannau difrifol mewngwasanaethau neu gwynion

• canfyddiadau o adolygiadau lleol achenedlaethol manwl

• data cenedlaethol a rhyngwladol

• adroddiad cenedlaethol o bwys ac ymchwilberthnasol arall

Mae Adran 1 yn ystyried i ba raddau y maegwasanaethau gofal iechyd yn ddiogel. Mae hynyn cynnwys pa mor dda mae darparwyr yndysgu yn sgil camgymeriadau a damweiniau, aca ydynt yn dilyn arferion gweithio diogel.

Mae Adran 2 yn ystyried ansawdd gofalmeddygol. Rydym yn ystyried lefelau marwoleb(marwolaeth) a mesurau effeithiolrwydd eraill,


Cyflwyniad arosedig

fel data newydd ar ansawdd gwasanaethaugofal sylfaenol.

Mae Adran 3 yn gofyn a yw darparwyrgwasanaethau yn rhoi anghenion y cleifion yngyntaf. Mae hyn yn cynnwys sut y cânt eu trin,sut caiff gwasanaethau eu trefnu a sut caiffcleifion fynediad i wasanaethau.

Mae Adran 4 yn ystyried a yw pobl yn cymrydrhan wrth wneud penderfyniadau am eu gofal.A ydynt yn cael yr wybodaeth y mae ei hangenarnynt? A gaiff penderfyniadau eu rhannaugyda chleifion? A yw darparwyr yn gwrando arfarn cleifion a’r cyhoedd?

Mae Adran 5 yn canolbwyntio ar rôlgwasanaethau gofal iechyd wrth helpu pobl iwella’u hiechyd, ac yn arbennig ar fynd i’r afaelâ heriau iechyd, gan gynnwys smygu,gordewdra, ac iechyd rhywiol.

Yn Adran 6, ystyriwn faterion o ddiddordebehangach i’r cyhoedd, gan gynnwys sut maegwasanaethau’n defnyddio’u hadnoddau a phamor dda maent yn rheoli eu cyllid.

Yn yr adran olaf, Adran 7, mabwysiadwnymagwedd wahanol, gan archwilio’n ddyfnachbrofiadau’r canlynol:

• pobl ag anableddau dysgu

• pobl ag afiechydon hirdymor

• plant, pobl ifanc a theuluoedd sy’n defnyddiogwasanaethau mamolaeth

• pobl ag anghenion iechyd meddwl

Rydym wedi archwilio profiadau pob grŵp ynfanwl, gan ddefnyddio grwpiau ffocws, arolygonac ymarferion ymgynghori. Gan weithio gydarheoleiddwyr eraill, rydym hefyd wedi cynnalasesiadau o wasanaethau a ddarperir i blant aphobl hŷn. Ein nod yn yr adran hon yw creudarlun o brofiadau pobl, y pethau sy’ngweithio’n dda yn eu barn hwy a’r agweddauhynny ar wasanaethau sy’n perirhwystredigaeth iddynt, sy’n eu siomi neu syddwedi eu gadael i lawr.

Barn cleifion a’r cyhoedd

Tra bod yr adroddiad hwn yn cynnwysnegeseuon pwysig ar gyfer y rheiny sy’n gyfrifolam ddarparu gwasanaethau gofal iechyd, maehefyd yn declyn defnyddiol ar gyfer cleifion,gofalwyr a’r cyhoedd sydd am sicrhau bodsefydliadau gofal iechyd yn atebol am ansawddy gofal a’r driniaeth y maent yn eu darparu.

Gan gofio hyn, rydym wedi sicrhau bod cleifiona’r cyhoedd wedi cael cyfle i helpu i lunio’radroddiad hwn. Mae’r adroddiad yn tynnu arganfyddiadau ystod eang o arolygon ac ymchwilarall a oedd yn uniongyrchol gysylltiedig âchleifion a’r cyhoedd.

Gofynasant i sefydliad ymchwil, Ipsos MORI,gynhyrchu adroddiad byr yn crynhoi eu gwaithar bryderon a blaenoriaethau’r cyhoedd.6 Buhefyd i ni gynnal cyfres o grwpiau ffocwsddechrau 2006 i ganfod beth roedd cleifion a’rcyhoedd am ei wybod am gyflwr gofal iechyd.Mae’r themâu allweddol a nodwyd yn sgil ygweithgareddau hyn yn cael eu trafod yn einhadroddiad. Pe baech yn hoffi rhoi eich barn aryr adroddiad hwn, neu awgrymu pynciau argyfer y flwyddyn nesaf, mae ffurflen ar gael arein gwefan www.healthcarecommission.org.uk


Ffigwr 1: Beth mae’r cyhoedd yn ei weld fel y problemau mwyaf sy’n wynebu’r GIG?

Rhag-05

Tach-05

Hyd-05

Medi-05

Awst-05

Gorff-05

Meh-05

Mai-05

Ebr-05

Maw

-05

Chw

e-05

Ion-05

Rhag-04

Tach-04

Hydt-04

Medi-04

Awst-04

Gorff-04

40%

35%

30%

25%

20%

15%

10%

Sylfaen: c. 1000 oedolion 18+ Ffynhonnell: Yr Adran Iechyd/ ipos MORI

DiffygAdnoddau/Buddsoddiad

Biwrocratiaeth/gormod ar ybrig/rheolaeth wael

Rhestrau/amseroeddaros hir

Dim digon oddoctoriaid/nyrsys/ staff

Safon glendidgwael/‘superbugs’/MRSA


Cyflwyniad arosedig

Mae IPSOS MORI yn cynnal arolygon rheolaiddyn gofyn i bobl beth y credant hwy yw’rproblemau mwyaf sy’n wynebu’r GIG. MaeFfigur 1 yn dangos y pum prif maes pryder agodwyd yn yr arolygon hyn.

Ym mis Mawrth ac Ebrill 2006, cynhaliombedwar grsŵp ffocws gyda’r cyhoedd -cynhaliwyd dau ohonynt yn benodol gyda phoblo grwpiau du a lleiafrifoedd ethnig.

Yn gyffredinol, roedd cyfranogwyr yngadarnhaol am y rhannau o’r adroddiad CyflwrGofal Iechyd a ddangosom iddynt a oedd wedi’ucrynhoi. Dywedasant eu bod yn ymddiried yn yrhan fwyaf o’n canfyddiadau, yn bennafoherwydd eu bod yn teimlo bod yr adroddiad yncyflwyno gwybodaeth blaen am y problemaupresennol yn y GIG.

“Rwy’n ymddiried ynddo oherwydd eifod yn eithaf syfrdanol o ran rhai o’rpethau sydd wedi’u cynnwys.”

Fodd bynnag, roedd rhai pobl yn ei chael ynanodd dehongli’r data ac yn dymuno caelesboniad pellach. Er enghraifft, roedd pethdryswch am yr wybodaeth am y cynnydd ynniferoedd staff y GIG: roedd rhai yn meddwlbod y ffigurau’n adlewyrchu cynnydd yn ydefnydd o staff dros dro, tra bod eraill ynteimlo bod y ffigurau’n gwrthddweud straeonnewyddion am rai ymddiriedolaethau GIG yngwneud diswyddiadau er mwyn lleihau costau.

Roedd rhai pobl yn amheus am yr wybodaetham amserau aros, yn arbennig gwybodaeth ynymwneud â meddygon teulu, adrannaudamweiniau ac achosion brys, a gwasanaethauar gyfer pobl â chanser. Rhoddodd cyfranogwyrenghreifftiau i ni o’u profiadau eu hunain o arosamserau hir mewn adrannau damweiniau acachosion brys a’r anawsterau a gawsant yngwneud apwyntiadau gyda meddygon teulu.Roedd yn glir eu bod yn fwy tebygol o gredugwybodaeth a gasglwyd yn uniongyrchol gangleifion na gwybodaeth a gasglwyd gansefydliadau gofal iechyd.

Roedd hefyd yn glir bod pobl yn ymddiddorifwyaf mewn gwasanaethau yn eu hardaloeddlleol. Er eu bod yn cydnabod bod hyn y tu hwnti gwmpas yr adroddiad, roeddent am gaelmanylion ynghylch ble gallent gael gwybodaetham wasanaethau lleol, fel y rheiny agynhwyswyd yng nghanlyniadau ein gwiriadiechyd blynyddol.

Gellir dod o hyd i’r rhan fwyaf o’r manylioneraill y gofynnodd y cyfranogwyr amdanynt ynyr adroddiad hwn, gan gynnwys gwybodaetham amserau aros ar gyfer gofal arbenigol,cyfathrebu rhwng cleifion a staff a’r hyn y maedarparwyr gofal iechyd yn gwario’u harianarno. Rydym hefyd wedi cynnwys rhagor owybodaeth am brofiadau pobl hŷn, plant aphobl ag afiechydon hirdymor, a, lle y bo’nbosibl, rydym wedi archwilio profiadau pobl owahanol grwpiau lleiafrifoedd ethnig.

Beth mae cleifion a’r cyhoedd am ei wybod am gyflwr gofal iechyd?

Adran 1Pa mor ddiogel yw gwasanaethaugofal iechyd?


Er bod y mwyafrif o gleifion yn cael profiad o ofal iechyd diogel,mae llawer o filoedd bob blwyddyn yn cael eu hanafu’n ddifrifol ynystod eu gofal. Gellid osgoi llawer o’r digwyddiadau hyn petaisefydliadau’n gweithredu arferion gweithio diogel pendant ac ynmabwysiadu diwylliant cadarnhaol am ddiogelwch.

Mae pobl am i wasanaethau gofal iechyd fodmor ddiogel â phosibl. Maent yn disgwyl iddiogelwch fod yn flaenoriaeth ar gyfer y rheinysy’n rheoli’r gwasanaethau hyn ac maent yndisgwyl i staff ddilyn arferion gweithio diogel.

Fodd bynnag, ni all gofal iechyd byth fod yngwbl rydd o risg. Mae’r rhan fwyaf o bobl yndeall, hyd yn oed pan fydd systemau da achamau diogelu yn eu lle, mae pethauweithiau’n mynd o chwith.

Mae gwneud gofal iechyd yn fwy diogel yncynnwys atgyfnerthu prosesau sydd â’r nod oleihau’r risgiau o niwed. Wrth wneud hyn,dylem gofio’r cydbwysedd cyffredinol rhwngrisgiau a buddiannau sy’n rhan annatod o ofaliechyd. Er enghraifft, mae cadw person hŷn yn ygwely ar ôl llawdriniaeth yn gallu lleihau’r risgy byddant yn syrthio a thorri clun, ond gallhefyd gynyddu’r risg y byddant yn agored i haintresbiradol.

Felly, yn hytrach na chondemnio damweiniau,dylem ystyried pa mor dda y caiff risgiau euhasesu. Er enghraifft, dylem ofyn a lynwyd wrthganllawiau yn gywir, i ba raddau y mae camauatal a diogelu wedi’u cymryd, ac a yw’r risgiauwedi’u hesbonio’n llawn i’r cleifion. Gall atebiony cwestiynau hyn ein helpu i gyrraedd barngytbwys am ddiogelwch gwasanaethau gofaliechyd. Yn anffodus, fel arfer mae rhaid i niddelio efo digwyddiadau o fethiant amlwg heb ydarlun clir hwn o’r materion ehangach.

Yr hyn yr ydym yn ei wybod yw bod y gost i’r GIGo ymdrin â ‘digwyddiadau diogelwch cleifion’ ynhelaeth. Mae hyn yn cynnwys rhyw £2 biliwn yflwyddyn ar yr amser ychwanegol y mae’n rhaidi gleifion ei dreulio yn yr ysbyty, £1 biliwn ar

“Mae’r NPSA yn diffinio digwyddiaddiogelwch claf fel “unrhyw ddigwyddiadanfwriadol neu annisgwyl a allai fod wedineu a arweiniodd at niwed i un neu fwy ogleifion”*

gostau heintiau cysylltiedig, a mwy na £400miliwn mewn hawliadau esgeulustod clinigol.7

I gleifion, mae’r costau’n cynnwys trallod, anaf,ac mewn rhai achosion, marwolaeth.

Rhoddwyd ysgogiad aruthrol i gamau i welladiogelwch cleifion yn sgil cyhoeddiad adroddiady Prif Swyddog Meddygol, An Organisation with aMemory (2000). Roedd hwn yn cydnabod nadoedd llawer o gamgymeriadau a damweiniau yncael eu hadrodd, nac yn destun ymchwiliad, anododd nad oedd gwersi ynghylch gwelladiogelwch cleifion yn cael eu dysgu.

Mewn ymateb, cyhoeddodd yr Adran IechydBuilding a Safer NHS for Patients, a sefydlwyd yrAsiantaeth Genedlaethol Diogelwch Cleifion(NPSA) â chyfrifoldebau dros gydlynuymdrechion i wella diogelwch cleifion yn y GIGyng Nghymru a Lloegr. Rhan greiddiol o rôl yrNPSA yw’r System Adrodd a Dysgu Genedlaethol(NRLS), sy’n coladu adroddiadau digwyddiadausy’n effeithio ar ddiogelwch cleifion.

Mae’r adran hon yn dechrau drwy ystyried yrhyn rydym yn ei wybod am ddiogelwch mewngwahanol wasanaethau gofal iechyd. Mae’nmynd ymlaen i ystyried pa mor dda maesystemau a sefydlwyd i wella diogelwch cleifionyn gweithio, gan ddefnyddio’r fframwaith addarparwyd gan declyn yr NPSA Seven Steps toPatient Safety, sef teclyn i helpu

*Mae diffiniad yr NPSA o ofal yn berthnasol i ofal a gyllidwydgan y GIG yn unig.


Pa mor ddiogel yw gwasanaethau gofal iechyd? arosedig

ymddiriedolaethau i fesur a gwella’uperfformiad.8 Yn olaf, mae’n ystyried rôl yComisiwn Gofal Iechyd o ran ymchwilio ifethiannau difrifol yn y GIG ac ymdrin âphryderon ynghylch diogelwch cleifion yn ysector gofal iechyd annibynnol.

Digwyddiadau’n ymwneud âdiogelwch cleifion

Nid oes ffordd syml i fesur diogelwchgwasanaethau gofal iechyd. Mae hyn ynrhannol oherwydd ei natur gymhleth acamrywiol, ac yn rhannol oherwydd bod yrwybodaeth sy’n cael ei choladu gan yr NRLSond wedi cynnwys pob ymddiriedolaeth ersRhagfyr 2004. Yn ogystal, mae mwy na 30 olwybrau eraill y gellir adrodd digwyddiadau’nymwneud â diogelwch cleifion drwyddynt.102

Cydnabyddir yn eang hefyd nad yw llawer oddigwyddiadau’n cael eu hadrodd o gwbl – ynarbennig ‘digwyddiadau y bu ond y dim iddyntddigwydd’, nad ydynt yn peri niwed, drwy hap adamwain neu oherwydd ymyrraeth amserol.

Yn ystod 2005/2006, adroddwyd 611,000 oddigwyddiadau gan ymddiriedolaethau GIG i’rNRLS yng Nghymru a Lloegr. Fodd bynnag, maecyfanswm nifer y digwyddiadau yn uwch na hynam fod llawer o ymddiriedolaeth ond ynddiweddar wedi dechrau defnyddio’r NRLS. Ynwir, amcangyfrifwyd bod 1.3 miliwn oddigwyddiadau’n ymwneud â diogelwch cleifion ynsgil arolwg a gynhaliwyd o holl ymddiriedolaethauGIG Lloegr yn 2004/2005, gan gynnwysamcangyfrif o 300,000 oedd yn ymwneud âheintiau yn gysylltiedig â gofal iechyd.7

Nid oedd mwyafrif y digwyddiadau a adroddwydi’r NRLS (69%) yn cynnwys unrhyw niwed igleifion, a 25% yn unig oedd yn cynnwys niwedisel neu niwed minimol. Roedd 5% pellach yncynnwys niwed cymedrol (ond nid parhaol),0.9% yn cynnwys niwed difrifol, parhaol a 0.4%(2,159 o achosion i gyd) yn cynnwysmarwolaeth claf.9

Canfu arolwg gan y Swyddfa ArchwilioGenedlaethol nifer tebyg o farwolaethau (2,181).Fodd bynnag, mae’r ddau ffigur hyn ond yn


Ffynhonnell: Y Comisiwn Gofal Iechyd (heb ei gyhoeddi)

Gofal sylfaenol

Ffigur 2: Dadansoddiad o’r materion aadroddwyd i’n tîm ymchwilio, fesulymddiriedolaeth

Ambiwlans

Iechyd meddwlCyfuniad o IM ac AD

Anableddau Dysgu

Acíwt

Nifer yr Achosion Cyfeirio am YstyriaethGychwynnol yn ôl Sector 2005/06

28%

3%

10%43%

11%

5%

adlewyrchu digwyddiadau a nodwyd ac agofnodwyd. Mae llawer iawn o achosion erailllle cyfrannodd agwedd ar ofal at farwolaeth clafneu a gyflymodd farwolaeth claf - hyd at 40,000y flwyddyn, yn ôl un astudiaeth.10,11 Mewn rhaio’r achosion hyn, roedd y bobl a fu farw ynddifrifol wael ac mae’n bosibl nad oedd ycamau gweithredu mwyaf effeithiol yn glir. Maeangen ymchwil bellach i ddeall y mater hwn ynwell, ac er mwyn nodi’r marwolaethau y gellidbod wedi’u hosgoi.

Yn ôl yr NPSA, mae 71% o’r adroddiadau oddigwyddiadau’n ymwneud â diogelwch cleifionyn dod o ymddiriedolaethau acíwt, lle maesystemau i gofnodi digwyddiadau o’r fath wedi’usefydlu’n dda bellach. Daw 14% pellach oymddiriedolaethau iechyd meddwl, mae 10% ynymwneud â gofal sylfaenol a lleoliadau eraill acmae 4% yn ymwneud â gwasanaethau ar gyferpobl ag anableddau dysgu.9

Fodd bynnag, mae ein hymchwiliadau ihoniadau o fethiannau difrifol yn y GIG ynawgrymu y gallai fod problemau sylweddoleraill y tu allan i ymddiriedolaethau acíwt. Caiffyr ymchwiliadau hyn eu sbarduno fel arfer panfydd aelod o staff neu glaf yn adrodd pryder i ni.Er bod y pryderon hyn yn ymwneud yn aml agymddiriedolaethau acíwt, mae llawer ynymwneud â gwasanaethau lle rhoddwyd llai osylw i ddiogelwch. Mae’n bryder arbennig bodgwasanaethau ar gyfer pobl â phroblemauiechyd meddwl ac anableddau dysgu’nymddangos mor amlwg (gweler ffigur 2).

Mae prinder data hanesyddol yn ei gwneud ynanodd i ni asesu sut mae nifer y digwyddiadau’nymwneud â diogelwch cleifion wedi newid drosy blynyddoedd diwethaf. Fodd bynnag, mae

2004 2005

Staff meddygol a nyrsys 62% 56%mewn ysbytai acíwt

Staff ambiwlans gweithredol 56% 52%

Nyrsys a staff meddygol 41% 34%sy’n gweithio i Ymddiriedolaethau Gofal Sylfaenol

Staff meddygol a nyrsys 46% 43%sy’n gweithio mewn ymddiriedolaethau iechyd meddwlFfynhonnell: Arolygon y Comisiwn Gofal Iechyd o staff y GIG

Tabl 3: Cyfran staff y GIG sy’n adroddgweld digwyddiadau andwyol


50%45%40%35%30%25%20%15%10%5%0%

Cleifion Staff

Ffigur 3: Cyfran staff y GIG a adroddodddystio camgymeriad a allai fod wediperi niwed i gleifion a staff

Ffynonellau: Arolwg Cenedlaethol y Comisiwn GofalIechyd 2005 o staff a phartneriaid y GIG, Arolwg staffGIG Cymru 2005

Lloegr Cymru



tystiolaeth arall yn awgrymu bod y sefyllfa’ngwella. Mae ein harolwg diweddaraf o staff yn yGIG yn Lloegr yn awgrymu bod nifer ydigwyddiadau o’r fath yn gostwng: yn 2005,dywedodd 40% o staff eu bod wedi gweldcamgymeriad, ‘damwain y bu ond y dim iddiddigwydd’ neu ddigwyddiad yn ystod y misblaenorol a allai fod wedi niweidio cleifion neustaff – gostyngiad oddi ar ffigur 44% yn 2004 a47% yn 2003.12

Canfu arowlg o staff yn y GIG yng Nghymru fodcyfranoebyg o staff wedi dweud eu bod wedigweld camgymeriadau a damweiniau a allai fodwedi niweidio cleifion (gweler ffigur 3). Er mwynarchwilio diogelwon yn fanyiach mae angeninieorych ar y gwahandl wasanaeth au gofal iechyd.

Diogelwch mewn ysbytai GIG acíwt

Er nad oes unrhyw ddata cynhwysfawr amddiogelwch cleifion mewn ysbytai, maeamcangyfrifon ynghylch cyfran y cleifion adderbynnir i’r ysbytai sy’n cael profiad oddigwyddiad yn ymwneud â’u diogelwch ynystod eu harhosiad. Mae amcangyfrifon ynamrywio o un digwyddiad am bob 20 claf adderbynnir i’r ysbyty (ar sail dadansoddiad ganyr NPSA o ddata gan 18 ysbyty)10 i oddeutu undigwyddiad am bob 10 claf a dderbynnir (ar sailarolwg gan y Swyddfa Archwilio Genedlaethol).7

Mae’r ail o’r amcangyfrifon hyn yn nes at yramcangyfrifon a ddeilliodd o ddata a gasglwydmewn gwledydd eraill.

Mae’r NPSA wedi dadansoddi’r data agasglwyd yn yr NRLS i nodi’r prif fathau oddigwyddiad a adroddir mewnymddiriedolaethau acíwt. Canfu fod:

• 38% yn ymwneud â damweiniau gan gleifion(fel achosion o lithro a syrthio)

• 11% yn ddigwyddiadau’n ymwneud âthriniaethau

• 9% yn ymwneud â meddyginiaeth

• 8% yn ymwneud ag isadeiledd (yn ymwneud âstaffio, cyfleusterau neu’r amgylchedd)

Mae’r rhan fwyaf o ymddiriedolaethau acíwt yndweud wrthym bod ganddynt systemau yn eu lle ileiafu’r risgiau hyn. Er enghraifft, dywed 93% eubod yn bodloni safonau yn ymwneud â darparuamgylchedd diogel i staff, cleifion ac ymwelwyr adywed 97% eu bod yn bodloni safonau ynymwneud â gwaredu gwastraff yn ddiogel.

Fodd bynnag, nid oedd rhaiymddiriedolaethau’n gallu rhoi’r sicrwydd hyn.Er enghraifft, nid oedd 12% yn sicr bodcanllawiau cenedlaethol sy’n cyflwynogweithdrefnau newydd yn cael eu dilyn yn gywir.Hefyd, canfu ein gwiriadau na allai rhaiymddiriedolaethau ddarparu tystiolaeth i ategueu datganiadau yn ymwneud â diogelwch, ynarbennig y rheiny a dargedwyd gennym ar saildata o ffynonellau eraill.

Mater sydd o bryder arbennig i’r cyhoedd yw’rposibilrwydd o gael eu taro gan haint tra yn yrysbyty. Mae rhai o’r heintiau hyn, felstaffylococws awrews sy’n wrthiannol i fethisilin(MRSA) a Clostridium difficile (C. difficile), yngallu lladd, yn arbennig yn achos pobl hŷn.Amcangyfrifir bod heintiau’n effeithio ar oddeutu9% o gleifion yn ysbytai’r GIG bob blwyddyn.Maent yn costio tua £1 biliwn i’r GIG ac yncyfrannu at farwolaethau tua 5,000 o gleifion.7, 14

Mae’r Llywodraeth yn Lloegr yn anelu athaneru nifer yr heintiau MRSA erbyn 2008.Mae mentrau fel yr ymgyrch Golchwch EichDwylo a chyflwyno gel ymolchi wedi helpu iamlygu pwysigrwydd hylendid a glendid. Ond,hyd yma, nid oes unrhyw arwyddion bodpethau’n gwella. Yng Nghymru, pennirtargedau ar gyfer heintiadau a gafwyd tramewn gofal iechyd, efo targedau lleol wedi’upennu i ddelio â materion lleol.

Bu ychydig ostyngiad yn nifer yr achosion oMRSA, o 7,250 o achosion yn 2004/2005 i 7,087yn 2005/2006. Fodd bynnag, bu cynnydd o 17%yn nifer yr achosion o’r haint C.difficile mewnysbytai yn Lloegr ymysg cleifion dros 65 oed, ooddeutu 44,000 yn 2004 i bron 52,000 yn 2005.Dylid nodi bod hyn, yn rhannol, yn adlewyrchugwell trefniadau adrodd.15, 16 Yng Nghymru, bugostyngiad bach ond cadarnhaol mewn MRSAers mis Medi 2004.

Mae’n amlwg y dylai rhai ymddiriedolaethau fodyn gwneud mwy i atal heintiau:

• canfu ein harolwg o’r ffordd y mae ysbytai’nrheoli heintiau C. difficile nad oedd 40% oymddiriedolaethau’n arwahanu cleifion heintusac nid oedd 40% yn dilyn y canllawiauperthnasol wrth adrodd dechreuadau heintiau17

• dywedodd 24% o staff y GIG yn Lloegr y dylaieu hymddiriedolaeth wneud mwy ibwysleisio iddynt bwysigrwydd golchi eudwylo, a dywedodd 25% y dylai euhymddiriedolaeth wneud mwy i bwysleisiohyn i gleifion ac ymwelwyr (tybir bodchwarter heintiau MRSA yn bresennol cyn i’rclaf gael ei dderbyn i’r ysbyty)12, 15

• canfu ein hymchwiliad diweddar iddechreuadau C. difficile mewn unymddiriedolaeth fod methiannau sylweddol (adrafodir ymhellach yn adran 6), a olygai foddiogelwch cleifion yn cael ei roi mewn pergyl,ac a allai fod wedi cyfrannu at hyd at 38 ofarwolaethau

• ni allai 11% o ymddiriedolaethau acíwt roisicrwydd i ni fod ganddynt systemau yn eu llei leihau risg yr heintiau hyn

Er mwyn cael darlun cliriach o’r ffordd maeysbytai yng Nghymru yn ymdrin â’r heintiauhyn, mae Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru ynbwriadu cynnal cyfres o ‘hapwiriadau’ dirybuddyn ddiweddarach eleni a bydd SwyddfaArchwilio Cymru yn cynnal astudiaeth bellach.

Yn Lloegr, cyhoeddwyd safonau ar gyferdadlygru dyfeisiau meddygol gan yr AdranIechyd yn 2002. Mae tair ffordd y gallymddiriedolaethau fodloni’r safonau:

• defnyddio’u gwasanaethau dadlygru eu hunain

• defnyddio gwasanaeth dadlygru achrededig arwahân

• defnyddio dyfeisiau meddygol gwaredadwy

Rhoddwyd pedair blynedd i ymddiriedolaethaubenderfynu pa ymagwedd a ddefnyddiant.Serch hyn, mae’n cyflwyno her i raiymddiriedolaethau fodloni’r safonau hyn,oherwydd na chaiff llawer o’r ‘prif ganolfannau’dadlygru bwriadedig (mentrau ar y cyd rhwng yGIG a’r sector annibynnol) eu cwblhau am bethamser. Bydd yn rhaid i’r ymddiriedolaethausydd wedi penderfynu parhau i ddadlygru



dyfeisiau meddygol ailddefnyddiadwy yn lleolfodloni’r safon ofynnol.

Diogelwch mewn gofal sylfaenol

Mae diogelwch mewn gofal sylfaenol wedi caelllai o sylw na diogelwch mewn ysbytai acíwt, acyn gyffredinol mae systemau adrodd wedi’udatblygu ac yn cael eu defnyddio i raddau llai.

Roedd llai na 0.5% o’r adroddiadau i’r NPSA yn2005/2006 yn ymwneud â gwaith meddygonteulu mewn gofal sylfaenol. O’r rhain, roedd23% yn ymwneud â digwyddiadaumeddyginiaeth, roedd 16% yn ymwneud âphroblemau dogfennau neu adnabod cleifion, acroedd 15% yn ymwneud â digwyddiadauynghylch caniatâd, cyfathrebu a chyfrinachedd.9

Mae cyfran yr adroddiadau o leoliadaucymunedol eraill, gan gynnwys nyrsiocymunedol ac ysbytai cymunedol, wedi cynydduo ganlyniad i ymgyrchoedd yr NPSA. Mae’r rhainbellach yn cyfrif am bron 10% o ddigwyddiadaua adroddir i’r NRLS. Mae damweiniau gangleifion yn cyfrif am 61% a digwyddiadau’nymwneud â meddyginiaeth yn cyfrif am 7%.

Un o’r gweithgareddau pwysicaf a wneir mewngofal sylfaenol yw rhoi presgripsiynaumeddyginiaeth. Dylai staff gofal iechyd (felmeddygon teulu, nyrsys arbenigol a fferyllwyr)siarad yn rheolaidd â chleifion y rhoddirpresgripsiynau iddynt ar gyfer llawer ofeddyginiaethau, er mwyn sicrhau eu bod yncymryd eu meddyginiaethau’n gywir ac nadydynt yn cael unrhyw adweithiau andwyol.

Canfu ein arolwg o gleifion yn 2005 fodmeddyginiaethau 78% ohonynt wedi cael euhadolygu gan feddyg teulu neu nyrs arbenigol

yn ystod y flwyddyn flaenorol, cynnydd oddi arffigur 75% yn 2003.18 Archwiliodd y ComisiwnArolygu Gofal Cymdeithasol y mater hwn hefydpan adolygodd reolaeth meddyginiaethau mewncartrefi gofal. Canfu rai gwelliannau ers eihadolygiad yn 2004, ond roedd tua hanner yrholl gartrefi gofal yn parhau i fethu â dilyn ygweithdrefnau cywir 19.

Wrth gwrs, mae angen i gleifion gymrydcyfrifoldeb drwy gymryd eu meddyginiaethau ynôl y presgripsiwn, gan leihau’r risg o adweithiauandwyol. Er enghraifft, gall cymryd cwrs llawno gyffuriau gwrthfiotig a gafwyd drwybresgripsiwn leihau heintiau sy’n wrthiannol igyffuriau gwrthfiotig rhag datblygu. Canfu unastudiaeth nad oedd 48% o gleifion yn y DU bobamser yn cymryd meddyginiaeth yn ôlcyfarwyddiadau’r presgripsiwn. 20

Diogelwch mewn gwasanaethau iechydmeddwl

Mae mwyafrif (83%) yr adroddiadau oddigwyddiadau’n ymwneud â gwasanaethauiechyd meddwl yn ymwneud â diogelwchcleifion mewnol. Mae’r NPSA yn amcangyfrif ybydd claf mewnol, ar gyfartaledd, yn wynebu undigwyddiad o’r fath am bob 65 diwrnod y byddyn eu treulio yn yr ysbyty. Mae hefyd ynamcangyfrif er bod y rhan fwyaf oddigwyddiadau’n peri ychydig niwed neu lefelisel o niwed, bod 2% yn arwain at niwed difrifolneu farwolaeth.

Ar draws holl ddarparwyr gwasanaethau iechydmeddwl, y pedwar math mwyaf cyffredin oddigwyddiadau, sy’n cyfrif am 84% o’rcyfanswm, yw:



• damweiniau gan gleifion (fel syrthio)

• ymddygiad aflonyddgar neu ymosodol

• ymddygiad hunan-niweidio

• cleifion sy’n dianc neu’n mynd ar goll22

Tybir bod tanadrodd sylweddol ym maes adrodddigwyddiadau mewn lleoliadau iechyd meddwl,yn arbennig y rheiny sy’n ymwneud âgwasanaethau cymunedol, meddyginiaeth acasesu a thriniaeth glinigol. Trafodirgwasanaethau iechyd meddwl cymunedol sy’ncefnogi pobl ar adegau o argyfwng yn adran 7.

Mae pobl sy’n defnyddio neu sy’n gweithio iwasanaethau iechyd meddwl yn wynebu risgsylweddol o drais. Mae un o bob tri chlaf sy’ndefnyddio gwasanaethau iechyd meddwl wedicael profiad o ymddygiad treisgar neu fygythiol(gan staff neu gleifion eraill). Mae’r trais hwn ynamrywio o ymosodedd geiriol i ddefnydd o arfauneu fygythiad i ymosod, ar adegau prin.

Nid yw cynllun llawer o wardiau’n bodlonsafonau diogelwch. Er enghraifft, dywed 35% onyrsys bod systemau larymau’n anfoddhaol.Mae’r problemau hyn yn gysylltiedig, mewn rhaicyfleusterau, â phrinderau staff a gorboblogi.22

Gall pobl hŷn fod mewn risg arbennig o draismewn gwasnaethau iechyd meddwl, ac maestaff sy’n ymdrin â phobl hŷn yn llai tebygol ogael hyfforddiant neu gefnogaeth ddigonol ymmaes atal a rheoli trais.23

Diogelwch mewn gwasanaethau ar gyferpobl ag anableddau dysgu

Mae dadansoddiadau cynnar o ddigwyddiadausy’n ymwneud â diogelwch cleifion mewngwasanaethau ar gyfer pobl ag anableddaudysgu yn nodi bod tair prif broblem:damweiniau gan gleifion, ymddygiadaflonyddgar neu ymosodol, ac ymddygiadhunan-niweidio. Mae ein gwaith yn y GIG a’rsector annibynnol wedi peri i ni bryderu am yffordd y caiff rhai cleifion eu trin. Yn anffodus,mae yna rai enghreifftiau o gamdriniaeth.Trafodir y materion hyn yn fanylach yn adran 7.

Diogelwch yn y sector annibynnol

Dengys ein harolygiadau fod darparwyr gofaliechyd annibynnol yn bodloni’r rhan fwyaf osafonau gofynnol cenedlaethol yn ymwneud âdiogelwch. Er enghraifft, mae’r rhan fwyaf oddarparwyr yn cydymffurfio â safonau’nymwneud â thrin meddyginiaethau, dyfeisiaumeddygol ac offer arall yn ddiogel.

Fodd bynnag, roedd gofyn i 10% o ddarparwyrwella’r ffordd maent yn rheoli risgiau yn eulleoliadau, er enghraifft, drwy sicrhau bod staffyn ddigon cymwys a bod asesiadau risg yn caeleu dilyn gan gynllun gweithredu clir. Roedd gofyni 7% pellach wella’u gweithdrefnau ar gyfer atalheintiau, er enghraifft, drwy sicrhau bodofferynnau meddygol yn cael eu rheoli’n ddiogel.Nododd ein harolygiadau bryderon arbennig amglinigau a oedd yn cynnal llawdriniaethauterfynu beichiogrwydd, yr oedd gofyn i 14%ohonynt wella mesurau ar gyfer atal heintiau.


Mae rhai darparwyr gofal iechyd annibynnolwedi’i chael yn anodd bodloni safonau ar gyferdadlygru dyfeisiau meddygol ailddefnyddiadwy.Er enghraifft, mae gwasanaethau gan feddygonpreifat wedi cael bod y gofynion hyn yn herioloherwydd diffyg gwasanaethau dadlygruachrededig.

Mae ysbytai acíwt annibynnol, y mae 71%ohonynt yn bodloni’r safonau, wedicanolbwyntio ar sefydlu eu gwasanaethau euhunain cyn eu cynnig i eraill, ac nid yw’r ‘prifganolfannau’ cyd-fenter yn weithredol hyd ynhyn. Fodd bynnag, bu cryn fuddsoddiad ariannolgan y sector annibynnol a rhagwelir y bydd ynbodloni’r safon ofynnol erbyn diwedd 2007.

Mae angen i ddarparwyr gwasanaethau iechydannibynnol ganolbwyntio mwy ar hyrwyddodiogelwch cleifion: ni fodlonodd 17% o’rsefydliadau hyn y safonau ar gyfer asesu risgauyn y lleoliadau, ac mae angen i 8% wella’rffordd maent yn ymchwilio ac yn dysgu yn sgildigwyddiadau’n ymwneud â diogelwch cleifion(yn arbennig mewn achosion lle dihangoddcleifion a gadwyd dan orchymyn). Yn ogystal, nifodlonodd 10% y safonau ar gyfer ymdrin âmeddyginiaethau’n ddiogel – mewn rhaisefydliadau nid oedd meddyginiaethau’n cael eucadw’n ddigon diogel (ac roedd modd i staffanawdurdodedig eraill eu cyrchu) ac mewneraill, canfu fod meddyginiaethau wedi treulio ytu hwnt i’w dyddiadau defnyddio terfynol.

Gwella hyrwyddo diogelwchcleifion

Er bod cleifion yn derbyn bod gofal iechyd yngymhleth a bod pethau’n gallu mynd o chwithweithiau, maent yn iawn i ddisgwyl y byddsefydliadau gofal iechyd yn gwneud popeth ofewn eu gallu i leiafu risgiau a dysgu drwygamgymeriadau. Yn 2004, cyhoeddodd yr NPSAy cyhoeddiad Seven Steps to Patient Safety,wedi’i seilio ar ystod eang o dystiolaethryngwladol ynghylch.8

Mae sefydliadau gofal iechyd wedi gwneudcynnydd wrth sefydlu systemau i ganiatáu i bobladrodd digwyddiadau. Dywedodd naw degpump y cant o ymddiriedolaethau wrthym fodganddynt systemau priodol yn eu lle. Roedd yrhan fwyaf o’r ymddiriedolaethau yr ymwelsomâ nhw i wirio’r datganiadau hyn yn galludarparu tystiolaeth i’w hategu, er nad oedd hynyn wir yn achos traean o’r rheiny a dargedwydgennym yn dilyn ein dadansoddiad o ddata offynonellau eraill. Ar y lefel genedlaethol, mae’rNRLS yn helpu i nodi tueddiadau a phatrymau,a’r meysydd lle mae angen canllawiau pellachar arferion gweithio diogel.

Ond, er bod peth tystiolaeth bod y systemau hynyn cael eu defnyddio, mae pryderon o hyd nadyw niferoedd sylweddol o ddigwyddiadau’n caeleu hadrodd. Er enghraifft:

• yn Lloegr, dim ond 83% o staff y GIG addywedodd eu bod wedi gweld camgymeriad,damwain y bu ond y dim iddi ddigwydd neuddigwyddiad a allai fod wedi niweidio claf neuaelod staff yn y mis blaenorol a ddywedoddbod yr achos wedi’i adrodd


• canfu arolwg gan y Swyddfa ArchwilioGenedlaethol fod ymddiriedolaethau, argyfartaledd, yn amcangyfrif nad oedd 22% oddigwyddiadau’n cael eu hadrodd o hyd7

• mae meddygon yn llai tebygol na nyrsys iwybod a yw digwyddiad yn ymwneud âdiogelwch claf wedi’i adrodd. Canfu adolygiadcenedlaethol diweddar o driniaeth tolchennifod cyfleoedd i ddysgu o gamgymeriadau’ncael eu colli oherwydd nad oedd llawfeddygonbob amser yn cael eu hysbysu am broblemauyn dilyn llawdriniaeth24

Mae’n ymddangos bod diwylliant o fai yn dal ifodoli mewn llawer o rannau o’r GIG, sy’nmethu ag annog a chefnogi staff sy’n dyst igamgymeriadau. Mae’r sefyllfa’n ymddangos ynwell yng Nghymru (gweler tabl 4).

Mae’n arbennig o bwysig bod yrymddiriedolaethau hyn yn rhannu ac yngweithredu’r gwersi a ddysgir o’r systemau hyn(camau 6 a 7 o Saith Cam yr NPSA), am y gellidosgoi tua hanner yr holl ddigwyddiadau osbyddai gwersi’n cael eu dysgu yn sgil achosionblaenorol.7

Fodd bynnag, mae tystiolaeth nad yw rhaiymddiriedolaethau’n dilyn arferion gweithiodiogel. Ystyriodd adolygiad gan y Prif SwyddogMeddygol yn Lloegr a yw ymddiriedolaethau’ncydymffurfio â rhybuddion diogelwch a gyhoeddirgan yr asiantaethau cenedlaethol fel yr NPSA ynymwneud â defnyddio meddyginiaethau,dyfeisiau meddygol ac offer arall yn ddiogel.Canfu’r adolygiad fod llawer oymddiriedolaethau’n methu â gweithreducanllawiau o fewn y terfyn amser gofynnol (55%


Cam 1 Creu diwylliant o ddiogelwch Creu diwylliant o fewn y sefydliad sy’n agored a theg

Cam 2 Arwain a chefnogi staff Sefydlu ffocws clir a chryf ar ddiogelwch cleifion ar draws y sefydliad

Cam 3 Integreiddio’ch Datblygu systemau a phrosesau i reoli risgiau a nodi ac gweithgarwch rheoli risg asesu pethau a allai fynd o chwith

Cam 4 Hyrwyddo adrodd Sicrhau y gall eich staff adrodd digwyddiadau’n hawdd, yn lleol ac yn genedlaethol

Cam 5 Cynnwys a chyfathrebu Datblygu ffyrdd o gyfathrebu’n agored gyda chleifion a gyda chleifion a’r cyhoedd gwrando arnynt

Cam 6 Dysgu a rhannu gwersi Annog staff i ddefnyddio ‘dadansoddi achos sylfaenol’diogelwch (ymchwiliadau trwyadl) i ddysgu sut a pham mae

digwyddiadau’n digwydd

Cam 7 Gweithredu datrysiadau i Gwreiddio gwersi drwy newid arfer, prosesau neu systemauatal niwed

Ffynhonnell: Asiantaeth Genedlaethol Diogelwch Cleifion

‘Seven Steps to Patient Safety’ yr NPSA


ohonynt yn achos un rhybudd meddyginiaeth).Mater sy’n peri pryder yw’r ffaith bod rhaiymddiriedolaethau GIG wedi dweud eu bodwedi cydymffurfio â’r canllawiau, ond canfu,pan gynhaliwyd adolygiad annibynnol yn hyn obeth, nad oedd hyn yn wir. Er enghraifft, nidoedd naw o’r 19 ymddiriedolaeth yr ymwelwydâ hwy yn ystod yr adolygiad wedi cydymffurfio’nllawn â rhybudd am bigiadau cemotherapi i’rasgwrn cefn.25

Yn yr un modd, ymysg ymddiriedolaethau acíwt,canfu amrywiaethau sylweddol. Gellir gweld yramrywiaethau hyn yn y prosesau a ddefnyddir iasesu’r risg sy’n gysylltiedig âmeddyginiaethau, yn yr arferion i atal cleifionrhag derbyn meddyginiaethau y mae’n hysbys ymae ganddynt alergeddau iddynt, ac i’r graddauy defnyddir ail wiriadau i sicrhau bodmeddyginiaethau uchel eu risg yn cael eu

defnyddio’n ddiogel. Mae yna systemauawtomatig sy’n gallu helpu i leihaucamgymeriadau dosbarthu, ond dim ond 19%o’r ymddiriedolaethau acíwt y maent ynberthnasol iddynt sy’n eu defnyddio.

Mewn ymddiriedolaethau iechyd meddwl, nidoedd meddyginiaeth llawer o gleifion oedd yncymryd pedair meddyginiaeth neu fwy wedi’ihadolygu’n gywir, ac nid oedd staff fferyllolclinigol yn ymweld o gwbl â 28% o wardiau.Canfuom hefyd y gellid gwneud defnydd gwell ogreu presgripsiynau yn electronig (sy’n galludileu camgymeriadau oherwydd llawysgrifenaneglur) ac awtomeiddio fferyllfeydd (sy’n galludileu camgymeriadau dosbarthu).26

Canfuom nad yw cofnodion cleifion bob amseryn gywir ac yn gyfoes, gan gynyddu’r risg y byddcamgymeriadau’n digwydd. Roedd hyn yn wir


Tabl 4: Cyfran staff y GIG sy’n cytuno neu’n cytuno’n gryf â datganiadau mewnperthynas â systemau lleol ar gyfer adrodd digwyddiadau

Lloegr Cymru

Mae fy ymddiriedolaeth yn ein hannog i adrodd camgymeriadau, 75% 83%damweiniau y bu ond y dim iddynt ddigwydd a digwyddiadau

Mae fy ymddiriedolaeth yn trin yn deg y staff hynny sy’n gysylltiedig â 40% 58%chamgymeriad, damwain y bu ond y dim iddi ddigwydd neu ddigwyddiad

Mae fy ymddiriedolaeth yn trin adroddiadau am gamgymeriadau, 52% 59%damweiniau y bu ond y dim iddynt ddigwydd a digwyddiadau’n gyfrinachol

Pan gaiff camgymeriadau, damweiniau y bu ond y dim iddynt ddigwydd 50% 61%neu ddigwyddiadau’n cael eu hadrodd, mae fy ymddiriedolaeth yn cymryd camau i sicrhau nad ydynt yn digwydd eto

Mae fy ymddiriedolaeth yn beio neu’n cosbi pobl sy’n gwneud camgymeriadau, 9% 13%damweiniau y bu ond y dim iddynt ddigwydd a digwyddiadau

Ffynhonnell: Arolygon staff y GIG yng Nghymru a Lloegr

Datganiad


mewn mwy na hanner cofnodion y cleifion aarchwiliwyd yn yr archwiliad o wasanaethauanataliaeth ac mewn traean o’r cofnodion ogyfarfodydd i drafod gofal cleifion â chanser ypen a’r gwddf.27, 28

Fodd bynnag, nid yw diogelwch yn ymwneud ynunig â dysgu drwy gamgymeriadau – mae’nymwneud hefyd â sefydlu “ffocws clir a chryf arddiogelwch cleifion drwy’r sefydliad” a datblygu“systemau a phrosesau i reoli risgiau a nodi acasesu pethau a allai fynd o chwith” (camau 2 a3 o Saith Cam yr NPSA). Mae llai o dystiolaeth ogynnydd yn y meysydd hyn. Daeth y SwyddfaArchwilio Genedlaethol i’r casgliad bod“ymddiriedolaethau’n parhau’n adweithiol ynbennaf i faterion diogelwch cleifion” a bod pethsgôp ar gyfer ymddiriedolaethau i “wella eustrategaethau ar gyfer rhannu arfer da.”7 Foddbynnag, mae rhai ymddiriedolaethau wedidangos y gall mabwysiadu ymagweddragweithiol at ddiogelwch arwain at fuddiannaugwirioneddol, er enghraifft:

• lleihau cyfraddau marwoalethau safonedig(mesur o farwolaethau yn ystod triniaeth,wedi’i addasu i ystyried y mathau o achosion ymae ysbyty yn ymdrin â nhw) o 6%: drwyannog staff ar draws yr ysbyty i weithio gyda’igilydd a gwella’r ffordd maent yn adnabod osyw cyflwr claf yn dirywio (gan ddefnyddio siartrhybudd cod lliw) a gosod tîm allymestyngofal critigol i wella cysylltiadau rhwng euhuned gofal critigol a wardiau ysybyty29

• lleihau anafiadau oherwydd symud a thrin athrafod cleifion o 30%: drwy annog staff achyflenwyr i weithio gyda’i gilydd i nodirisgiau, gwella hyfforddiant a gwella cynllunoffer fel standiau dripiau, gwelyau a chotiau.

Bu i’r ymagwedd hon hefyd arbed oddeutu£300,000 oddi ar gostau ymdrin â hawliauesgeulustod clinigol30

• gwella’r ffordd y gofalwyd am gleifion aganawsterau anadlu gan ddefnyddio peiriannauanadlu mewn unedau gofal dwys – gan arwainat ostyngiad o 5% yn nifer y marwolaethau,gostyngiad yn nifer y cleifion a ddaloddniwmonia, gan arbed £100,000 oddi ar gostaumeddyginiaeth a chynnydd o 33% yn niferoeddy cleifion a gafodd eu trin

Mae angen hefyd i ymddiriedolaethau wneudmwy i gynnwys a chyfathrebu gyda chleifion a’rcyhoedd yn gyffredinol (cam 5). Dim ond 24% oymddiriedolaethau yn Lloegr sy’n hysbysucleifion bod digwyddiad y buont yn gysylltiedigag ef wedi’i adrodd i’r ymddiriedolaeth.7

Yn ddiweddarach eleni, byddwn yn cyhoeddi einfframwaith ar gyfer asesu pa mor dda maeymddiriedolaethau yn gwella diogelwch cleifion.Bydd hyn yn rhoi cyfle pwysig i ni helpu acannog ymddiriedolaethau i fynd i’r afael â’rmaterion hyn.

Ein rôl wrth ddiogelu cleifion

Er bod systemau lleol a chenedlaethol i sicrhauein bod yn dysgu o ddigwyddiadau yn chwaraerôl allweddol mewn gwella diogelwch, maeprofiad wedi dangos nad ydynt yn ddigon ar eupen eu hunain. Mae problemau difrifol ynparhau i ddigwydd yn y GIG a’r sectorauannibynnol y mae angen ymchwilio’nannibynnol iddynt ac mewn rhai achosion, maeangen cymryd camau ar fyrder yn eu cylch.


Rhan bwysig o rôl y Comisiwn Gofal Iechyd ywcynnal ymchwiliadau lleol mewn ymateb ihoniadau o fethiannau difrifol yn y GIG. Maeymchwiliadau diweddar a gynhaliwyd gennymwedi ystyried:

• pryderon ynghylch lefelau uchel yr heintiausy’n gysylltiedig â gofal iechyd

• honiadau o gamdriniaeth i bobl aganableddau dysgu

• pryderon ynghylch diogelwch gwasanaethaumamolaeth

• marwolaeth claf yn nalfa’r heddlu

Ar ddiwedd pob ymchwiliad, rydym yn cytuno argynllun gweithredu gyda’r gwasanaeth gofaliechyd dan sylw, gyda’r bwriad o wellagwasanaethau. Yna, rydym yn monitro’iweithrediad.

Mae dyletswydd arnom hefyd i adrodd pryderono bwys i’r Ysgrifennydd Gwladol dros Iechyd agallwn argymell cymryd ‘camau arbennig’. Maemesurau o’r fath wedi cynnwys:

• cyfarwyddo arbenigwyr clinigol i weithio arwardiau, i arwain a goruchwylio staff

• sefydlu adolygiad allanol o fwrddymddiriedolaeth sy’n darparu gwasanaethau argyfer pobl ag anableddau dysgu, a phenodi tîmallanol o arbenigwyr ar frys i arwain newid

• ailgyflunio gwasanaethau mewnymddiriedolaeth sy’n gweithredu ar dri safle isicrhau diogelwch cleifion

Mae ein hymchwiliadau hefyd wedi amlygugwersi cenedlaethol pwysig, gan gynnwys yrheiny yn ymwneud â diogelwch pobl o grwpiaudiamddiffyn a’r rheiny yn ymwneud ag effaitharweinyddiaeth a rheolaeth wael ar ddiogelwchcleifion (trafodir hyn ymhellach yn adran 6).Rydym hefyd wedi gwneud nifer o argymhellioncenedlaethol penodol i wella diogelwch cleifion,gan gynnwys:

• casglu data gwell am ddiogelwch achanlyniadau gwasanaethau mamolaeth, gangynnwys gwybodaeth am ethnigrwydd mamau

• atgyfnerthu’r prosesau ar gyfer diogelu agwarchod oedolion, yn arbennig y rheiny aganableddau dysgu

• argymell camau diogelu newydd ar gyferymdrin â chleifion mewn adrannaudamweiniau ac achosion brys pan fydd yrheddlu’n gysylltiedig

Mewn achosion lle bydd gennym bryderon amweithrediad diogel darparwyr gofal iechydannibynnol sydd wedi’u cofrestru gyda’rComisiwn, mae gennym y grym i gyhoeddirhybudd gorfodi y mae’n rhaid i’r darparwrgydymffurfio ag ef o fewn cyfnod amser penodol.Gallwn erlyn darparwyr sy’n methu â gwneudhyn. Mae rhybuddion gorfodi’n ymwneud ynnodweddiadol â phryderon ynghylch ansawdd adiogelwch gwasanaethau, fel cymwysterau staffa gweithdrefnau i sicrhau defnydd diogel ofeddyginiaethau neu offer meddygol.

Rydym hefyd yn gallu cymryd camau cyfreithioli atal darparwr gofal iechyd rhag gweithredu.Er enghraifft, gwnaethom gais am orchymyn



brys i gau uned mewn ysbyty annibynnol yndilyn pryderon am driniaeth a lles y glasoed aganableddau dysgu a phroblemau iechydmeddwl. Yn dilyn ein cais, caeodd yr uned o’igwirfodd. Bu hefyd i ni gyhoeddi pum rhybuddgorfodi i ysbyty arbenigol yn Lloegr a gosodwydamodau cofrestru drwy orchymyn y llysoedd,yn bennaf oherwydd pryderon ynghylchdiogelwch cleifion.

Rydym yn pryderu bod llawer o sefydliadau(oddeutu 3,000, yn ôl rhai amcangyfrifon) yndarparu gwasanaethau, fel triniaethau ganddefnyddio laserau, ond nid ydynt wedi’ucofrestru, ac felly nid ydynt yn cael eu harolygu.Mae gennym rymoedd i fynd ar drywydddarparwyr heb eu cofrestru ac yn ddiweddarcaniatawyd grymoedd i ni ymgymryd â gwaithgoruchwylio cudd, lle bo angen, i gasglutystiolaeth a fydd yn ein galluogi i ddiogelucleifion. Mae gennym y grym hefyd i erlyndarparwyr heb eu cofrestru a, lle y bo’n briodol,gallwn wneud cais i’r llysoedd am waharddebi’w hatal rhag gweithredu.

Casgliadau

Mae diogelwch yn fater sylweddol i ddarparwyrgofal iechyd ym mhob man. Mae’r costau igleifion yn cynnwys cannoedd ar filoedd oanafiadau a miloedd o farwolaethau, y gellidosgoi llawer iawn ohonynt. Amcangyfrifir bod ygost i’r GIG o ymdrin â digwyddiadau a allaiberi niwed i gleifion a staff yn fwy na £3.4biliwn bob blwyddyn.

Mae arwyddion o gynnydd, yn arbennig mewnymddiriedolaethau acíwt. Mae systemau ifonitro tueddiadau cenedlaethol, fel yr NRLS ac

archwiliadau clinigol cenedlaethol, yn helpusefydliadau i nodi meysydd i’w gwella. YnLloegr, gwelwyd gostyngiad sylweddol yn niferstaff y GIG a ddywedodd wrthym eu bod wedigweld digwyddiadau a allai beri niwed. Maecyflwyno safonau ar gyfer gofal iechyd wediannog uwch reolwyr i sicrhau eu hunain bodsystemau digonol yn eu lle i ddiogelu cleifion.

Ond nid yw gwasanaethau gofal iechyd ynddiogel o hyd. Ni chaiff pob digwyddiad ynymwneud â diogelwch cleifion ei adrodd, acmae diwylliant o fai’n bodoli o hyd mewnrhannau o’r GIG. Mae angen i sefydliadau gofaliechyd barhau i ganolbwyntio ar greu diwylliantlle mae diogelwch yn rhan sylfaenol o gynllun achyflwyno gwasanaethau. Yn aml maesefydliadau sy’n methu â dilyn prosesaugweithio diogel yn parhau i roi diogelwchcleifion mewn perygl diangen

Mae ein canfyddiadau’n amlygu’r angen i wneudmwy i ddiogelu’r bobl hynny yn yr angen mwyaf.Mae tystiolaeth sy’n peri pryder bod trais achamdriniaeth mewn rhai gwasanaethau ar gyferpobl â phroblemau iechyd meddwl ac anableddaudysgu. Mae angen gwneud mwy i ddeallddiogelwch pobl sy’n defnyddio gwasanaethau llemae llai o wybodaeth ar gael, gan gynnwys gofalsylfaenol a’r sector annibynnol. Yn olaf, maeangen integreiddio materion diogelwch yn wellwrth wneud penderfyniadau ar draws ygwasanaeth gofal iechyd, er mwyn deall yn well achydbwyso’r risgiau a’r buddiannau.


Adran 2Pa mor effeithiol yw’r gofal a ddarperirgan wasanaethau gofal iechyd?

Mae ansawdd y gofal mewn ysbytai yn dda ar y cyfan ac yn gwella,ac mae tystiolaeth gynnar yn awgrymu bod hyn hefyd yn wir amofal sylfaenol. Ond mae amrywiaeth eang yn ansawdd y gofal, ynenwedig ar gyfer y rheiny y mae angen gwasanaethau arnyntfwyaf, yn cynnwys bobl hŷn a phobl ag anghenion iechyd meddwl.


Mae’r adran hon yn edrych ar effeithiolrwyddgwasanaethau gofal iechyd, yn enwedig ansawddy driniaeth a’r gofal y mae cleifion yn ei dderbyn.Un ffordd o wneud hyn yw nodi mesurau iechydar gyfer y boblogaeth gyfan a chanfod a ydynt yngwella. Gan ddefnyddio’r ymagwedd hon, gallwnweld rhai arwyddion calonogol:

• mae marwolaethau o ganser yn Lloegr wedisyrthio 14% yn y saith mlynedd diwethaf, erbod y gostyngiad hwn wedi bod yn fwy amlwgymysg rhai canserau fel canser y fron a’rysgyfaint31

• yn Lloegr, mae marwolaethau o glefyd y galonwedi syrthio 31% yn ystod yr un cyfnod31

• gostyngwyd cyfradd y bobl sy’n cyflawnihunanladdiad yn Lloegr o 7% dros y pummlynedd diwethaf; mae hwn yn faes adargedwyd ar gyfer gweithredu mewnstrategaethau i wella iechyd meddwl pobl32

Fodd bynnag, mae cyfyngiadau i’r ymagweddhon. Nid yw’n mesur effeithiau eraill – arwahân i newidiadau mewn gwasanaethauiechyd – fel gwelliannau mewn addysg a gofalcymdeithasol, a newidiadau yn ffordd o fywpobl. Hefyd, nid yw’n nodi effaith (gadarnhaolneu negyddol) rhannau penodol o’r gwasanaethiechyd, fel gofal sylfaenol, gofal yn y gymuned agofal yn yr ysbyty.

Er mwyn nodi cyfleoedd ar gyfer gwella, maeangen i ni edrych sut mae gwasanaethau unigolyn cael eu darparu, a pha mor dda y maegwasanaethau gwahanol yn gweithio gyda’igilydd. Er enghraifft, er bod y siawns y bydd clafyn marw yn ystod y flwyddyn gyntaf ar ôl strôc

wedi parhau tua 24% dros y 10 mlynedddiwethaf, adroddodd adolygiad diweddaramrywiadau mawr yn y gofal a roddir i gleifionsydd wedi cael strôc yn Lloegr. Canfu’radolygiad bod y cyflymder y rhoddir sganiau ynamrywio’n sylweddol. Amlygodd hefyd ddiffygarbenigwyr mewn gofal strôc a’r angen amwasanaethau cymunedol gwell ar gyfer poblsy’n gwella ar ôl cael strôc.33 Daeth yr adolygiadi’r casgliadau canlynol:

• gellid achub tua 550 o fywydau bob blwyddyn

• gellid helpu 1,700 o bobl i wella’n llwyr

• gallai’r GIG arbed tua £20 miliwn33

Mae ymwybyddiaeth gynyddol o amrywiadauwrth gyflwyno gwasanaethau wedi arwain atgyflwyno canllawiau a safonau. Mae’rLlywodraeth, yng Nghymru a Lloegr, wedicyhoeddi cyfres o fframweithiau gwasanaethcenedlaethol (NSFs), sydd yn strategaethauhirdymor ynghylch sut y dylid cynllunio a rheoligofal er mwyn gwella meysydd penodol mewngofal iechyd. Mae tabl 5 yn dangos yfframweithiau gwasanaeth cenedlaethol agyhoeddwyd hyd yn hyn.

Mae’r Sefydliad Cenedlaethol dros Iechyd aRhagoriaeth Glinigol hefyd yn rhoi arweiniadmanwl ar sawl agwedd ar hyrwyddo iechyd daac atal a thrin afiechyd yng Nghymru a Lloegr.Mae sefydliadau eraill, yn cynnwys colegaubrenhinol meddygol, yr Adran Iechyd aChynulliad Cenedlaethol Cymru, wedi cyhoeddisafonau ac arweiniad pellach i helpu i sicrhaubod pobl yn cael gofal effeithiol.


Mae’n galonogol hefyd bod mwyafrif yrymddiriedolaethau (tua 95%) wedi adrodd bodganddynt systemau sylfaenol yn eu lle i sicrhaubod staff yn cael y cymwysterau, yr hyfforddianta’r oruchwyliaeth gywir. Fodd bynnag, ni allaitair o’r saith ymddiriedolaeth a wiriwyd gennymroi tystiolaeth glir i gefnogi’r datganiadau hynac ni allai 11% o ymddiriedolaethau iechydmeddwl ddweud eu bod yn cynnal y gwiriadaucyflogaeth cywir ar bob aelod o staff (o�

Documents

Cyflwr Gofal Iechyd 2006 - NHS Wales · 2006. 11. 2. · m m i s s i o n w w w. h e a l t h c a r e c o m m i s s i o n. o r g. u k C y f l w r G o f a l I e c h y d 2 0 0 6 Cyflwr